Ogólna charakterystyka uprawnień służb specjalnych ... · mi. Zakres kompetencji obu służb...

CZĘŚĆI.OGÓLNACHARAKTERYSTYKAUPRAWNIEŃSŁUŻBSPECJALNYCH... 7

CZĘść I

Ogólna charakterystyka uprawnień służb specjalnych wybranych państw1

BELGIA

SystemprawnyBelgiiwyodrębniadwiesłużbyspecjalne:cywilnąSłużbęBez-pieczeństwaPaństwa (Sûreté de l’État/Veiligheid van den Staat –VSSE) odpowie-dzialną za bezpieczeństwowewnętrzne państwaorazSłużbęBezpieczeństwa iWy-wiadu(LeServiceGénéralduRenseignementetdelaSecurité–SGRS),wchodzącąwskładsiłzbrojnych,działającązarównonaterytoriumkraju,jakipozajegogranica-mi.Zakreskompetencjiobusłużbzostałokreślonywsposóbszeroki,azakryteriumtworzeniaarchitekturyinstytucjonalnejsystemubezpieczeństwaprzyjętocywilnylubwojskowycharakterokreślonejsłużby.Prawodawcaniezdecydowałsięnautworzenieodrębnychsłużbokompetencjachwywiadowczych(zewnętrznych)ikontrwywiadow-czych(wewnętrznych).

VSSEjestwewnętrznąsłużbąbezpieczeństwapodlegającąministrowisprawiedli-wościiw–ograniczonymzakresie–ministrowisprawwewnętrznych.Dojejnajważniej-szychzadańnależy:pozyskiwanieianalizowanieinformacjiozagrożeniachdemokracjiiustrojukonstytucyjnegoorazprzedstawianietychanalizrządowi(m.in.dotyczącychzagrożeń o charakterze terrorystycznym, ekstremistycznym, szpiegostwa, proliferacjibronimasowegorażenia,działalnościorganizacjiradykalnych,nieuprawnionejingeren-cjiw funkcjonowanie organów państwa, zorganizowanej przestępczości). Służba od-powiadarównieżzaochronęnajważniejszychosóbwpaństwieiprowadzeniepostępo-wańsprawdzającychwzakresiedostępudoinformacjiniejawnych.Współpracujetakże zorganamiwymiarusprawiedliwościpodczaspostępowańkarnych.

SGRSpodlegaministrowiobronynarodowejistanowiintegralnączęśćsiłzbroj-nych. Jej zadaniem jest pozyskiwanie i analizowanie informacji dotyczących działańzagrażającychintegralnościterytorialnej,obronności,skutecznościwojskowychplanówobronnychibezpieczeństwuobywateliBelgiizagranicą.SłużbaodpowiadarównieżzabezpieczeństwopersoneluMinisterstwaObrony,bezpieczeństwoinfrastrukturywojsko-wej,ochronętajemnicywojskowej,potencjałutechnologicznegoinaukowegosiłzbroj-nychorazzaichbezpieczeństwocybernetyczne.ProwadzipostępowaniasprawdzającewstosunkudoosóbzatrudnionychwstrukturachpodlegającychMinisterstwuObronyNarodowej.AnalogiczniedoVSSEmożeonarównieżudzielaćwsparciaorganomwy-miarusprawiedliwościwtokupostępowańkarnych.

DopełnieniesystemustanowiąRadaBezpieczeństwaNarodowegodziałającapodprzewodnictwem premiera, w której skład wchodzą m.in. minister sprawiedliwości,obronynarodowej,sprawwewnętrznych,sprawzagranicznychorazJednostkaKoordy-nacjiOcenyZagrożeń(CoordinationUnitforThreatAnalysis–CUTA),którajestodpo-wiedzialnazadokonywanieocenystrategicznejzagrożeńocharakterzeterrorystycznymi ekstremistycznym.

1Państwaomawianewpublikacjisąprezentowanewkolejnościalfabetycznej(przyp.red.).

8ANALIZAROZWIĄZAŃPRAWNYCHWZAKRESIEFUNKCJONOWANIASŁUŻB...

NajważniejszymelementamisystemuprawnegoBelgiisą:Ustawa z dnia 30 listo-pada1998 r. o służbachwywiadowczych i bezpieczeństwa2 (dalej: ustawa), określającapodstawynormatywne funkcjonowania służb specjalnychorazUstawa z dnia 4 lutego 2010r.ometodachpozyskiwaniainformacjiprzezsłużbywywiadowczeibezpieczeństwa3.

1. Organizacja i zadania VSSE

Zgodniezart.5ustawyVSSEpodlegaministrowisprawiedliwości.Jeślizadaniasązwiązanezochronąosóblubzapewnieniembezpieczeństwapublicznego,ministersprawwewnętrznychmożepolecićsłużbiewykonaniekonkretnychzadań,nieingerującwspra-wyzwiązanezorganizacjąsłużby.Ministermożerównieżudzielićzaleceńprecyzujących,jakie instrumentymają zostaćw tym celuwykorzystane.Wprzypadku, gdy realizacjawskazanychzaleceńniejestmożliwa,gdyżutrudniałobytolubuniemożliwiałowykona-nieinnychzadań,służbaniezwłocznieinformujeotymministrasprawwewnętrznych.NiezwalniatojednakVSSEzobowiązkuwykonaniawyznaczonychzadań.

Ministersprawiedliwościodpowiadazaorganizacjęizarządzaniesłużbą,szczegól-niewsprawachzwiązanychzpolitykąfinansową,kadrową,kształceniemorazwyposa-żeniemfunkcjonariuszy.Jeślisprawyorganizacyjnemająbezpośredniwpływnasposóbrealizacjizadańzwiązanychzochronąosóbizapewnianiembezpieczeństwapublicznego,ministersprawwewnętrznychwspółdziaławtymzakresiezministremsprawiedliwości

Zgodniezart.7ustawydozadańVSSEnależy:1) zbieranie, analizowanie i przetwarzanie informacji dotyczących wszystkich

działań zagrażających lubmogących stanowić zagrożenie bezpieczeństwawe-wnętrznegopaństwa,trwałościustrojudemokratycznegoikonstytucyjnego,bez-pieczeństwazewnętrznegopaństwaistosunkówmiędzynarodowych,potencjałunaukowegolubgospodarczegoorazwszystkichinnychfundamentalnychintere-sówpaństwa;

2) prowadzeniepostępowań sprawdzającychpowierzonych służbie zgodnie zdy-rektywamiKomitetuMinistrów;

3) realizacjazadańpowierzonychprzezministrasprawwewnętrznychwzakresieochronyosób;

4) realizacjawszelkichinnychzadańpowierzonychsłużbienamocyustawy.Art.8ustawyzawieradefinicjelegalnepojęćzawartychwart.7:

1 ) d z i a ł a l n o ś ć z a g r a ż a j ą c a l u b m o g ą c a s t a n ow i ć z a g r o ż e n i e– wszelka działalność, indywidualna lub zbiorowa, prowadzona w kraju lubwywodzącasięspoza jegogranic,któramożemiećzwiązekzeszpiegostwem,ingerencją,terroryzmem,ekstremizmem,proliferacją,organizacjamiradykalny-mi,zorganizowanymigrupamiprzestępczymi,wtymzszerzeniempropagandy,nawoływaniem do bezpośredniego lub pośredniegowsparcia, zwłaszcza przezdostarczanieśrodkówfinansowych, technicznychlublogistycznych, informacji opotencjalnychcelach,rozwijaniestrukturizakresutejdziałalnościorazrealiza-cjazamierzonychcelów.

2 Loi organique des services de renseignement et de sécurité, 30 novembre 1998[online],www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=fr&la=F&table_name=loi&cn=1998113032[dostęp:14II2017].

3 Loi relative aux méthodes de recueil des données par les services de renseignement et de sécurité, 4 fevrier 2010 [online], www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=fr&la=F&table_name= loi&cn=20100204026[dostęp:14II2017].


Pojęciaużytewniniejszympunkcieoznaczają:a ) s z p i e g o s t w o – zbieranielubdostarczanieinformacjiniedostępnychpublicz-

nieorazpodejmowaniedziałańmającychnaceluprzygotowanielubułatwianiezbieraniatychinformacji;

b ) t e r r o r y z m – użycieprzemocywstosunkudoosóblubmienia,motywowaneideologicznie lubpolitycznie,wceluosiągnięciaokreślonychzamierzeńprzezstosowanieterroru,zastraszanielubgroźby;

c ) e k s t r e m i z m – koncepcjelubplanyocharakterzerasistowskim,ksenofobicz-nym, anarchistycznym, nacjonalistycznym, autorytarnym lub totalitarnym, bezwzględuna to, czy sąmotywowanewzględamipolitycznymi, ideologicznymi,wyznaniowymiczyfilozoficznymi,sprzeczne–wteoriilubwpraktyce–zza-sadami demokracji lub prawami człowieka, z poprawnym funkcjonowanieminstytucjidemokratycznychlubzinnymielementaminiezbędnymidlaistnieniapaństwaprawa;

d ) p r o l i f e r a c j a – obrótlubtransakcje,którychprzedmiotemsąmateriały,pro-dukty,mienielubknow-how,któremogąprzyczynićsiędoprodukcjilubrozwo-juniekonwencjonalnychlubbardzozaawansowanychsystemówuzbrojenia.Topojęcieobejmujeprzedewszystkimrozwójbroninuklearnej,chemicznej,biolo-gicznej,powiązanychznimisystemówtransmisjidanychorazosoby,strukturylubpaństwazaangażowanewtędziałalność;

e ) o r g a n i z a c j a r a d y k a l n a – każde ugrupowanie o charakterze religijnym,filozoficznymlubokreślającesięjakotakie,dopuszczającesięwswojejdziałal-nościnielegalnychczynów,wyrządzająceszkodęosobomfizycznym,prawnymlubnaruszającegodnośćludzką;

f ) z o r g a n i z ow a n e g r u p y p r z e s t ę p c z e – ugrupowania liczące więcejniżdwieosoby,utworzonewdającymsięzdefiniowaćczasiewceluwspólnegopopełnieniazbrodni lubwystępków,uzyskaniakorzyściwsposóbbezpośrednilubpośredni,wykorzystującezastraszenie,groźby,przemoc,dopuszczającesięoszustwa,korupcjilubwykorzystującepodmiotygospodarczealboinnewceluukryciaprzestępczegocharakteruswojejdziałalności lubułatwieniadokonaniaczynu zabronionego. Pojęcie obejmuje zorganizowane grupy, których działal-nośćmazwiązekzezjawiskamiopisanymiwpkta–eorazgniniejszegoartykułuorazktórychdziałalnośćmożezdestabilizowaćsytuacjępolitycznąlubspołecz-no-ekonomiczną;

g ) i n g e r e n c j a – usiłowaniewywarciawpływunaprocesydecyzyjnemetodaminielegalnymi.

Artykuł 8 pkt 2 ustawy zawiera definicję legalną pojęcia b e z p i e c z e ń s t w ow ewn ę t r z n e p a ń s t w a oraz t r w a ł o ś ć p o r z ą d k u d emo k r a t y c z n e g o i k o n s t y t u c y j n e g o , stanowiąc, że ten terminoznaczabezpieczeństwo instytucjipaństwaiochronęprawidłowegofunkcjonowaniafundamentalnychelementówpaństwaprawa, instytucjidemokratycznych,a takżeprawczłowiekaorazpodstawowychpraw iwolności.Podtympojęciemnależyteżrozumiećbezpieczeństwoiochronęosóborazmienia.

Be z p i e c z e ń s t w o z ew n ę t r z n e p a ń s t w a i s t o s u n k i m i ę d z y n a r o -d o w e określonojakoochronęintegralnościterytorialnej,suwerennościiniepodległościpaństwaorazinteresówpaństw,którychcelesązbieżnezcelamiBelgii,atakżeorganiza-cjimiędzynarodowychiponadnarodowych.O c h r o n a o s ó b jestnatomiastrozumia-


najakozapewnienieochronyżyciainietykalnościcielesnejnastępującychosób:szefówpaństwirządów,członkówrodzinszefówpaństwirządów,członkówrząduBelgiiorazrządówinnychpaństw,atakżeinnychosóbnarażonychnazagrożenia,októrychmowa w art. 8.

2. Realizacja zadań służb wywiadowczych i bezpieczeństwa

Wramachrealizacjizadańustawowychsłużbymogąstosowaćinstrumentyogra-niczającekonstytucyjneprawaiwolnościwyłącznienapodstawieiwgranicachobo-wiązujących przepisów prawnych. Mogą one pozyskiwać, gromadzić, otrzymywaći przetwarzać informacje oraz dane osobowe, któremogąmieć istotne znaczenie dlarealizacjiichzadań,orazprowadzićdokumentacjędotyczącąosóbizdarzeńistotnych zpunktuwidzeniaichdziałalności.Informacjezawartewtejdokumentacjimusząmiećzwiązekzcelem,wjakimokreślonyrejestrlubbazadanychzostałyutworzone.

Treśćart.13zostałaznacznierozszerzonaprzezwspomnianąjużustawęometo-dachpozyskiwaniainformacji,któraupoważniafunkcjonariuszysłużbdoposługiwaniasię danymi legalizacyjnymi orazwyłącza ich odpowiedzialność karną za popełnienieprzestępstwawzwiązkuzrealizacjączynnościsłużbowych,przyspełnieniuokreślonychprzesłanek.Wujęciuogólnymmożnauznać,żetenprzepiswprowadzainstrumentyroz-szerzająceuprawnieniafunkcjonariuszypełniąceprzedewszystkimfunkcjęgwarancyj-ną rozumianą zarówno jako ochrona fizycznego bezpieczeństwa funkcjonariusza, jak iograniczeniezakresujegoewentualnejodpowiedzialnościkarnejzaczynypopełnionewzwiązkuzrealizacjączynnościsłużbowych.

Na zasadzie odstępstwa od art. 231 kodeksu karnego funkcjonariusz może, zewzględówbezpieczeństwaiwceluochronytajemnicyokreślonychczynnościsłużbo-wych,używaćdanychlegalizacyjnych.

Nazasadzieodstępstwaodnormogólnych,zgodniezktórymifunkcjonariuszepo-zyskujące informacje niemogą dopuszczać się przestępstw lubwykroczeń, art. 13/1 §2ustawyosłużbachwywiadowczychibezpieczeństwastanowi,iżniepodlegająkarzeci funkcjonariusze,którzywykonującczynnościsłużbowe,naruszająprzepisyustawyo ruchudrogowym lub innychustaw, jeżeli tenaruszenia sąbezwzględniekoniecznepodczasrealizacjiokreślonegozadanialubwceluzagwarantowaniabezpieczeństwatymfunkcjonariuszom lub innym osobom. Nie podlegają również karze funkcjonariusze,którzypouzyskaniuuprzedniejiwyrażonejwprostzgodyKomisji4,udzielonejnapod-stawieart.43/1ustawy,dopuszczająsięczynuzabronionegowtokurealizacjiczynnościzwiązanychzwykorzystaniemszczególnychmetodpozyskiwaniainformacji,wzakre-sieniezbędnymdowykonaniaokreślonychzadańlubzapewnieniabezpieczeństwatychfunkcjonariuszylubinnychosób.Naruszenia,októrychmowawart.13/1,musząbyćwprostproporcjonalnedozamierzonegoceluiwżadnymwypadkuniemogąstanowićzamachunanietykalnośćcielesną.

Ustawa ometodach pozyskiwania informacjiwprowadza zasadę rozgraniczeniaczynnościdochodzeniowo-śledczychprowadzonychprzezsłużbywywiadowczeibez-

4Komisjaadministracyjnautworzonanapodstawieart.43/1ustawyjestodpowiedzialnazanadzórnadsto-sowaniemspecjalnychinadzwyczajnychmetodpozyskiwaniainformacjiprzezsłużbywywiadowczeibezpie-czeństwa.Członkowiekomisjiiichzastępcysąpowoływaniprzezkrólanawniosekministrasprawiedliwościiministraobrony.Komisjaskładasięztrzechczłonkówmającychtytułsędziego.Kadencjaczłonkówtrwapięćlat,zmożliwościądwukrotnegoprzedłużenia.


pieczeństwaorazprokuraturę,stanowiąc,iżsłużbynieprowadządochodzeń,któremogąingerowaćwkompetencjeprokuratorakrólewskiego,federalnegolubsędziegośledcze-go,imogąnegatywniewpływaćnaprzebiegprowadzonegoprzeznichpostępowania.

Wsytuacji,gdysłużbyzdobywająinformacjemogącemiećwpływnapostępowa-nieprowadzoneprzezwymienionepodmioty,informująotymkomisję,którawporo-zumieniuworganamiwymiarusprawiedliwościiprokuraturądecydujeotym,najakichzasadachsłużbymogąkontynuowaćswojedziałaniawtegorodzajusprawach.

2.1. Zwyczajne metody pozyskiwania informacji

Organywymiarusprawiedliwościiadministracjipublicznejorazfunkcjonariusze innychsłużbmogąprzekazywaćsłużbomwywiadowczymibezpieczeństwainformacje,któremogąbyćistotnepodczasrealizacjiichustawowychzadań.Przekazaniemożena-stąpićzwłasnejinicjatywytychorganówlubnawnioseksłużbwywiadowczychibez-pieczeństwa.Wsytuacji,gdypowyższepodmiotyuznają,iżprzekazaniesłużbominfor-macjiwskazanychwewnioskumożenegatywniewpłynąćnatoczącesiępostępowaniekarne,zbieranieinformacjiprzewidzianewustawieoprzeciwdziałaniuwykorzystywa-niusystemufinansowegowcelupraniapieniędzyifinansowaniuterroryzmubądźmożezagrażaćokreślonejosobie–mogąodmówićprzekazaniainformacjiwterminiepięciudniroboczychodotrzymaniawniosku,uzasadniającpisemniemotywytejodmowy.

WmyślUstawyzdnia8grudnia1992r.oochronieprywatnościwzwiązkuzprze-twarzaniem danych osobowych 5 służbywywiadowczeibezpieczeństwamogążądaćodosóbfizycznychipodmiotówniepaństwowychudzieleniaiminformacjiniezbędnychdorealizacjiichzadańustawowych,wtymdanychosobowych.

Funkcjonariuszesłużbmogą,wkażdymprzypadku,wejśćdomiejscdostępnychdlanieograniczonejliczbyosóborazdoobiektówhotelowychiinnychobiektówmiesz-kalnych,zuwzględnieniemzasadyposzanowaniamirudomowego.Mogąrównieżżądaćodichwłaścicielilubzarządcówdokumentówzawierającychdaneosóbprzebywającychwobiektach.

Służbywywiadowczeibezpieczeństwamogątakżekorzystaćzosobowychźródełinformacji.Sąwówczaszobowiązanedozapewnieniabezpieczeństwaprzekazywanychprzezniewiadomościorazdoochronydanychumożliwiającychidentyfikacjętychosób.

2.2. Specjalne oraz nadzwyczajne metody pozyskiwania informacji

Wykazmetodopisywanychpowyżejzostałrozszerzonyprzezustawęometodachpozyskiwaniainformacjiz2010r.Najejpodstawiewprowadzonozbiórtzw.specjalnychoraznadzwyczajnychmetodpozyskiwaniainformacji,któremogąbyćwykorzystywanezarównoprzezVSSE,jakiSGRS.

Do specjalnych metod pozyskiwania informacji (dalej: smpi) zalicza się (art.18/2§1):

1) obserwacjęmiejscpublicznychlubmiejscprywatnychdostępnychdlapubliczno-ścizwykorzystaniemśrodkówtechnicznychlubobserwacjęmiejscprywatnychniedostępnych dla publiczności, z wykorzystaniem środków technicznych lubbezichwykorzystania;

5 Loi relative à la protection de la vie privée à l’égard des traitements de données à caractère personnel[online],www.privacycommission.be/sites/privacycommission/files/documents/privacy_fr_0.pdf[dostęp:14II2017].


2) inwigilację (inspekcję, kontrolę) za pomocą środków technicznychmiejsc pu-blicznych, miejsc prywatnych dostępnych dla publiczności oraz zamkniętychprzedmiotów(obiektów)znajdującychsięwtychmiejscach;

3) pozyskiwanie informacji identyfikującychnadawcę lubadresataprzesyłki alboposiadaczaskrzynkipocztowej;

4) instrumentyidentyfikująceabonentalubużytkownikausługikomunikacjielek-tronicznejlubużywanegośrodkakomunikacjielektronicznej;

5) instrumentyumożliwiającepozyskaniedanychopołączeniudokonanymzuży-ciemśrodkówkomunikacjielektronicznejorazolokalizacjinadawcyiodbiorcytego typu komunikacji.

Do nadzwyczajnych metod pozyskiwania informacji (dalej: nmpi) należą (art.18/2§2):

1) obserwacja–zwykorzystaniemlubbezwykorzystaniaśrodkówtechnicznych–miejscprywatnychniedostępnychdlapubliczności,miejsczamieszkanialubichprzynależności albo lokaliwykorzystywanychwcelach zawodowych lub jakomiejscezamieszkaniaprzezadwokatów,lekarzylubdziennikarzy;

2) inwigilacja–zwykorzystaniemlubbezwykorzystaniaśrodkówtechnicznych–miejscprywatnychniedostępnychdlapubliczności,miejsczamieszkanialubichprzynależności,lokaliwykorzystywanychprzezadwokatów,lekarzybądździen-nikarzywcelachzawodowychlubjakomiejscezamieszkaniaorazzamkniętychprzedmiotów(obiektów)znajdującychsięwtychlokalach;

3) utworzenielubwykorzystanieosobyprawnejwceluwsparciadziałańope-racyjnych oraz wprowadzenie funkcjonariuszy działających pod fałszywątożsamością;

4) otwarcie przesyłki powierzonej operatorowi pocztowemu lub innej przesyłki izapoznaniezjejtreścią;

5) zbieranieinformacjiokontachitransakcjachbankowych;6) ingerencjaw działanie systemu informatycznego – zwykorzystaniem lub

bez wykorzystania środków technicznych – fałszywych sygnałów, haseł lubwłaściwości;

7) nasłuch,zapoznanieztreściąrozmówiichrejestrowanie.Wykorzystywaniezarównospecjalnych,jakinadzwyczajnychmetodzdoby-

waniainformacjiwstosunkudoadwokatów,lekarzylubdziennikarzy,atakżewy-konywanieczynności,którychprzedmiotamisąmiejscezamieszkania lubśrodkikomunikacjiwyżejwymienionychosób,któreteosobywykorzystująwcelachza-wodowych,jestmożliwewyłączniepouprzednimpoinformowaniuprzewodniczą-cegowłaściwegosamorząduzawodowego.Ustawawprowadzarównieżdodatkowymechanizmweryfikacjiproporcjonalnościprzeprowadzaniaopisywanychczynno-ści. Przewodniczący komisji w każdym przypadku ocenia, czy uzyskane w ten sposóbinformacje,któresąchronionenapodstawieprzepisówotajemnicyzawo-dowejwymienionychprofesji, sąbezpośredniozwiązanezkonkretnymzagroże-niem.Wprzypadkuzastosowania jednej znadzwyczajnychmetodpozyskiwaniadanych w stosunku do adwokata, lekarza lub dziennikarza, niezbędnymwarun-kiemjejwykorzystaniajestobecnośćprzewodniczącegokomisjilubdelegowane-goprzezniegoczłonkakomisji.


2.2.1. Szczegółowe zasady stosowania specjalnych metod pozyskiwania informacji(smpi)

Systemwykorzystywaniaposzczególnychkategoriimetodpozyskiwaniainforma-cji – zwykłych, specjalnychbądź nadzwyczajnych– został zbudowanyna podstawiezasadsubsydiarności,proporcjonalnościigradacjimożliwościzastosowaniadanejme-todywzależnościodstopniaicharakterukonkretnegozagrożeniaorazodprzydatności w konkretnym przypadku metod charakteryzujących się mniejszym stopniem inwa-zyjności.Wmyśl tych zasad art. 18/3 ustawy stanowi, że smpimogą byćwykorzy-stane, gdy zwyczajne metody pozyskiwania informacji, biorąc pod uwagę rodzaj icharakterzagrożenia,okażąsięniewystarczającedozrealizowaniazadańsłużby.Kon-kretnametodapowinnazostaćdobranazuwzględnieniemkonkretnegozagrożenia.Wy-korzystaniesmpinastępujenapodstawiepisemnejiuzasadnionejdecyzjiszefasłużbyoraz po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji.

Wustawieprzewidzianoograniczeniemożliwościzastosowaniasmpiwobecadwo-katów,lekarzyidziennikarzy(dotyczytorównieżśrodkówkomunikacjiwykorzystywa-nychprzeznichwcelachzawodowych).Temetodymogąbyćzastosowanewobecwy-mienionychkategoriiosóbwyłączniewtedy,gdysłużbyzdobędąinformacjewzbudzająceuzasadnionepodejrzenie,że teosobyuczestniczą lubuczestniczyłyosobiściewdziała-niachstwarzającychpotencjalnezagrożenie.Kolejnymwarunkiemzastosowaniasmpijestpozytywnaopiniakomisjipoprzedstawieniujejokolicznościsprawyprzezszefasłużby.

Ustawa przyznaje komisji administracyjnej, o którejmowaw art. 43/1 ustawy,szerokieuprawnieniakontrolnewzakresiestosowaniasmpi:każdegomiesiącakomisjaotrzymujeodwłaściwejsłużbylistęśrodków,którezostałyzastosowane.Jejczłonkowiemogąw każdej chwili dokonaćweryfikacji legalności działań podejmowanych przezsłużbyorazbadać,czyczyniąonezadośćzasadomsubsydiarnościiproporcjonalności.Komisjamarównieżprawodostępudomiejsc,wktórychsąprzechowywaneinformacjezwiązaneze stosowaniemsmpi,wglądudodokumentów iuzyskiwaniawyjaśnieńodfunkcjonariuszysłużb. Informacjezebranewsposóbniezgodnyzprawemsąumiesz-czane pod nadzorem komisji, która uniemożliwia dostęp do nich funkcjonariuszom, atakżezawieszastosowaniesmpiwsprawie,którejteinformacjedotyczą.

Stosowaniesmpimożezostaćprzedłużonelubulecodnowieniuwyłączniepowy-daniuprzezszefasłużbynowejdecyzjispełniającejpowyżejopisanewymogi.

2.2.2.Szczegółowezasadystosowanianadzwyczajnychmetodpozyskiwaniainformacji(nmpi)

Zgodniezzałożeniempolegającymnadążeniudodostosowaniawyboruokreślo-nejmetodypozyskiwaniainformacjidospecyfikiicharakterukonkretnegozagrożeniaart.18/9§2ustawystanowi,żenmpimogąbyćstosowanewwyjątkowychprzypad-kach,gdyzwyczajnelubspecjalneśrodkipozyskiwaniadanychniesąwystarczającedo zrealizowania określonego zadania. Szefowie służbmogą autoryzować ichwykorzy-stanie wyłącznie po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji. Wybór konkretnej nmpi wdanymprzypadkumusiuwzględniaćstopieńpotencjalnegozagrożeniaoraz ryzykodlafunkcjonariuszylubosóbtrzecichwiążącesięzjejzastosowaniem.

Ustawaokreśla szczegółowoprzesłankiuzasadniające stosowanienmpi.Do ichwykorzystania,podobniejakwprzypadkuzwyczajnychispecjalnychmetodpozyskiwa-


niainformacji,sąuprawnionezarównoVSSE,jakiSGRS.Listaprzesłanekuzasadniają-cychstosowanienmpiprzezVSSEobejmuje:zagrożeniebezpieczeństwawewnętrznegopaństwa, trwałościporządkudemokratycznego ikonstytucyjnego,bezpieczeństwaze-wnętrznegopaństwaistosunkówmiędzynarodowychorazpotencjałunaukowegoigo-spodarczego,gdytezagrożeniasązwiązanezdziałalnościąszpiegowską,terrorystyczną,wtymzprocesemradykalizacji,proliferacjąbronimasowegorażenia,działalnościąor-ganizacjiradykalnychlubzorganizowanychgrupprzestępczych.

Analogiczniejakwprzypadkuspecjalnychmetodpozyskiwaniainformacjinad-zwyczajnemetodymogąbyćzastosowanewstosunkudoadwokatów,lekarzylubdzien-nikarzywyłączniewtedy,gdysłużbydysponująinformacjamipowodującymiuzasadnio-nepodejrzenie,iżbiorąlubbralioniudziałwdziałalnościstwarzającejzagrożeniewmyśl art.18/9§1,pkt1i2ustawy.

Proces autoryzacji nmpi

Szefsłużbyprzedkładaprojektautoryzacjidozaopiniowaniakomisji,któraoce-nia,czywykorzystanienpmijestzgodnezprawemiczysąspełnionewymogipropor-cjonalnościisubsydiarności.Zzastrzeżeniemwyjątkówprzewidzianychwprzepisachszczególnych opisywanemetodymogą być stosowane przez okres nieprzekraczającydwóchmiesięcy.Szefsłużbymoże,pouzyskaniupozytywnejopiniikomisji,przedłu-żyćstosowanienmpinaokresnieprzekraczającydwóchmiesięcy,zzastrzeżeniem,żeteczynnościzostanąwstrzymanepoustaniuprzyczynuzasadniającychichstosowanie. Wraziepowzięciainformacjionielegalnymwykorzystywaniutegośrodkawkonkret-nym przypadku, szef zawiesza jego stosowanie.W dalszej kolejności przedkłada onkomisjidecyzjęozakończeniulubzawieszeniustosowanianmpi,wzależnościodoko-licznościdanejsprawy.Kolejneprzedłużeniejestmożliwewyłączniewraziezaistnieniaszczególnychokoliczności.

Członkowiekomisjimogąwkażdejchwiliprzeprowadzićkontrolęlegalnościsto-sowanianmpi,wtymposzanowaniazasadsubsydiarnościiproporcjonalności.Ustawaprzyznajeczłonkomkomisji–analogicznedoopisanychpowyżejszczególnychmetodpozyskiwania informacji – uprawnienia kontrolnew odniesieniu do nmpi: dostęp domiejsc,wktórychsąprzechowywaneiprzetwarzaneinformacjezebraneprzywykorzy-staniunmpi,wysłuchaniefunkcjonariuszysłużborazzabezpieczaniedokumentów.

Komisjapostanawiaozakończeniustosowanianmpiwraziestwierdzenia,żeza-grożenie uzasadniające ich stosowanie ustało lub jeżeli wykorzystywanie określonejmetodyprzestałobyćużyteczne.Wraziewykrycianielegalnościstosowaniatejmetodykomisjapostanawiaojejzawieszeniu.Informacjezebranewsposóbniezgodnyzpra-wemsąprzechowywanepodkontroląkomisji.

Podrygoremnieważnościwniosekoautoryzacjęzastosowanianmpijestsporzą-dzanywformiepisemnej,oznaczanydatądziennąizawiera:

• charakterystykę zagrożeń uzasadniających zastosowanie nmpi lub elementówwskazującychnaudziaładwokata,lekarzalubdziennikarzawdziałalnościstwa-rzającejzagrożeniebezpieczeństwapaństwa;

• określenieprzyczyn,zjakichzastosowanienmpijestwkonkretnymprzypadkuniezbędne;

• wskazanieosóbfizycznychlubprawnych,stowarzyszeńlubugrupowań,obiek-tów,miejsc,zdarzeńlubinformacjimającychstanowićprzedmiotnmpi;


• wykazśrodkówtechnicznych,któremajązostaćwykorzystanewceluzastoso-wanianmpi;

• okresstosowanianmpi,liczącodmomentuudzieleniaautoryzacji;• nazwiskaistopniesłużbowefunkcjonariuszy,którzymająbyćodpowiedzialniza

stosowanie nmpi.Komisjawydajeopinięwterminieczterechdnioduzyskaniawniosku.Wprzypad-

kusporządzeniaprzezkomisjęnegatywnejopinii,zastosowanienmpiwdanejsprawiejestniemożliwe.Jeżelikomisjaniewydatakiejopiniiwpodanymterminie,służba(szefsłużby)możezwrócićsiędowłaściwegoministrazwnioskiemoautoryzację,atenwy-dajedecyzjęwmożliwienajkrótszymterminie.Wrazieautoryzacjiprzezministraszefsłużbyinformujego,wustalonychprzezministraodstępachczasu,oprzebiegustoso-wania nmpi.

Niewydanieprzezkomisjęopiniiwewskazanymterminiepociągazasobąmodyfi-kacjętrybuautoryzacjipolegającąnaprzeniesieniuobowiązkówzwiązanychznadzoremnad stosowaniemomawianego instrumentunawłaściwegoministra.Wkonsekwencjistajesięonorganemuprawnionymdopodjęciadecyzjiozakończeniustosowanianmpi(przesłankiwpływającenazakończeniestosowanianmpinieulegajązmianie;przesłan-kamisą:ustaniezagrożeniainieprzydatnośćmetodywdanejsprawie).

Wnagłychsytuacjach,gdykażdazwłokamożepoważniezagrozićinteresomwy-mienionymwart.18/9ustawy,szefsłużbymożedokonaćpisemnejautoryzacjizastoso-wanianmpinaokresnieprzekraczający48godzin,pouprzednimuzyskaniupozytywnejopinii przewodniczącego komisji.Autoryzacja wskazuje motywy, z których powoduzastosowanotentryb,ijestniezwłocznieprzekazywanawszystkimczłonkomkomisji. Wrazienegatywnejopiniiprzewodniczącegocodozastosowanianmpiwtrybienagłym,tametodaniemożezostaćwykorzystana.Wprzypadku,gdyprzewodniczącykomisjizwlekazwydaniemopinii, szef służbymożezwrócić sięoautoryzacjędowłaściwe-goministra,copociągazasobązmianędalszegotrybupostępowania,analogiczniejak w przypadku autoryzacji dokonywanej w trybie zwyczajnym.

DANIA

Systeminstytucjonalno-prawnywypracowanywDaniiwyróżniadwiesłużbyspe-cjalne:SłużbęBezpieczeństwaiWywiadu(PolitietsEfterrentningstjeneste–PET)orazSłużbęWywiaduObronnego(ForvaretsEfterretningstjeneste–FE).PETpełnifunkcjęwewnętrznej służby kontrwywiadowczej, która jest częściąPolicji, FEnatomiast jestzewnętrznymorganemwywiadowczymocharakterzewojskowym.

PodstawąnormatywnądziałaniaPET jestUstawa z dnia 1 stycznia 2014 r. oSłużbieBezpieczeństwaiWywiadu6.Określaonazakreswłaściwościsłużby,spo-sób wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych, nadzór nad służbą orazinne kwestie ustrojowo-prawne. Jak już wspomniano, PET stanowi integralnączęśćPolicji– jest jednymzjejdepartamentów.ZadaniarealizowaneprzezPETobejmują dwa zasadnicze komponenty: neutralizację zagrożeń bezpieczeństwawewnętrznegoorazpełnienie funkcjikrajowejwładzybezpieczeństwa iochronęinformacjiniejawnych.

6 The Act on the Danish Security and Intelligence Service,1January2014.Dokumentdostępnynastroniewww.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=165838.


Zgodniezrozdziałem1ustawydozadańsłużbynależy:1) zapobieganieprzestępstwomprzeciwkoniepodległościibezpieczeństwupaństwa

orazprzestępstwomprzeciwkokonstytucjiinajwyższymwładzomwrozumieniurozdziałów12i13kodeksukarnego,ściganieichorazichzwalczanie7;

2) zapobieganie innym poważnym przestępstwom zagrażającym krajowemu lubmiędzynarodowemuporządkowispołecznemu;

3) przygotowywanieanalizzagrożeńiryzykazaistnieniasytuacjigodzącychwbez-pieczeństwopaństwa;

4) współdziałaniezinnymiorganamiocharakterzepolicyjnym;5) informowanieministrasprawiedliwościosprawachistotnychzpunktuwidzenia

bezpieczeństwanarodowego,oinnychkwestiachistotnychdladziałalnościsłuż-byorazonajważniejszychsprawachindywidualnych;

6) pełnieniefunkcjikrajowejwładzybezpieczeństwaorazudzielaniewsparciapod-miotompublicznym iprywatnymwzakresie sprawzwiązanychzbezpieczeń-stwem,zuwzględnieniemudzielanianiezbędnejpomocyprzyprowadzeniupo-stępowańsprawdzających;

7) wykonywanie innych zadań nałożonych na służbę na podstawie odrębnychprzepisów.

Ministersprawiedliwościmożepostanowićoprzekazaniupoleceniadotyczącegowykonaniaokreślonychczynnościniezbędnychdorealizacjizadańopisanychpowyżejjednostce wywiadowczej Policji.

Odwołanieexpressisverbis dorozdziałów12i13kodeksukarnegozawartew§1ustawypowoduje,żezakreskompetencjiPETwkontekściezwalczaniazagrożeńbezpie-czeństwawewnętrznegoniemożepomijaćcharakterystykiprzestępstwtamzawartych.

Rozdział12kodeksukarnegopenalizujenastępująceczynyokreślonejakoprze-stępstwaprzeciwkoniepodległościibezpieczeństwupaństwa:

1) popełnienieczynumającegonacelupoddaniepaństwalubjegoczęścipodwła-dzęinnegopaństwalubsecesjęjegoczęści,zpomocązagraniczną,zużyciemsiłylubgroźbąjejużycia,atakżeprowadzeniewtymceludziałalnościantypaństwo-wej,działalnościmającejnaceluobniżeniewydajnościprodukcjilubhandluorazudziałwtegorodzajudziałaniach,zeświadomościącelu,jakimmająonesłużyć;

2) prowadzeniezarównodziałań,którychcelemjestdoprowadzenieDaniilubpań-stwasprzymierzonegodoudziałuwwojnie,wrogiejokupacjiterytoriumlubin-nychagresywnychdziałań(np.blokadalubjakiekolwiekinneśrodkiprzymusu),jakiinnychdziałańmającychnacelunaruszenieniepodległościDanii,dokony-wanychprzywspółpracyzzagranicą;

3) publicznewystąpieniamającenaceludoprowadzeniedopodjęciawrogichdzia-łań przeciwkoDanii lub spowodowanie ewidentnego zagrożenia tego rodzajudziałaniami;

4) publiczne wystąpienia mające na celu wywołanie ingerencji obcego państwa wwewnętrznesprawyDanii lubspowodowanieewidentnegozagrożeniatakiejingerencji;

5) działaniamającenaceluorganizacjępomocylubwsparciadlaobcegopaństwa wobliczuwojny,wrogiejokupacjilubjakichkolwiekinnychagresywnychdzia-łańwymierzonychwDanięprzeztopaństwo;

7 Danish Criminal Code [online], https://www.unodc.org/tldb/pdf/Denmark_Criminal_Code_2005,pdf[dostęp:14II2017].


6) udzielaniepomocywrogiemupaństwuwczasiewojnylubokupacjiprzezdzia-łanie lub poparciewerbalne,wspieraniewrogich interesów, a także obniżaniezdolnościobronnychDaniilubpaństwasprzymierzonego.Zaudzielaniepomocywrogiemupaństwukodeksuznaje:a) prowadzenie rekrutacjido sił zbrojnychobcegopaństwaznajdującegosię

wstaniewojnyzDaniąlubokupującegojejterytorium,atakżedosiłzbroj-nychlubpolicyjnychwspółdziałającychznimalbodojakichkolwiekinnychpodobnychpodmiotówluborganizacji,

b) działalnośćwcharakterzepracownikacywilnegowPolicjilubadministracjiwięziennejpaństwaznajdującegosięwstaniewojnyzDaniąlubokupują-cegojejterytorium,jeżelitadziałalnośćuwzględnianadzórnadosadzonymilubichprzesłuchiwanie,

c) udzielanieinformacjilubwspółpracęopodobnymcharakterzezorganamiwrogiegopaństwalubpodmiotamiorazosobamiwspółdziałającymiznimi,którejkonsekwencjąjestpozbawieniewolności,ryzykopozbawieniawol-nościlubuszczerbeknazdrowiuinnychosób,

d) prowadzenie działalności o charakterze propagandowymna rzecz obcegopaństwaznajdującegosięwstaniewojnyzDaniąlubokupującegojejteryto-rium,zwłaszczajakowydawca,redaktorlubczłonekpersoneluadministra-cyjnegogazety,periodyku,wydawnictwalubbiuraprasowegopracującegonarzeczpromocjiobcychinteresów,

e) udzielanie znacznej pomocy finansowej w celu wspierania działalnościpropagandowejprowadzonejprzezpodmioty,októrychmowawpktd),lub jakimkolwiek innym organizacjom bezprawnie współdziałającym zobcympaństwemznajdującymsięwstaniewojnyzDaniąlubokupują-cymjejterytorium;

7) niewypełnieniepostanowieńumowydotyczącejśrodkówpodejmowanychprzezorganypaństwawcelachzwiązanychzdziałaniamizbrojnymilubokupacją;

8) współpracęzobcympaństwemznajdującymsięwstaniewojnyzDaniąluboku-pującym jej terytoriumw celach handlowych, bezpośrednio lub przez pośred-nika, oraz pełnienie funkcji kierowniczychw podmiotach gospodarczych tegopaństwa;

9) działania mające na celu skłonienie organu obcego państwa znajdującego się wstaniewojnyzDaniąlubokupującegojejterytoriumdonaruszenianiezależ-ności jakiegokolwiek duńskiego organu lub czerpanie bezprawnych korzyści zjakichkolwiekpowiązańzwładzamiokupacyjnymilubzezwiązanymiznimiorganizacjamiiosobami;

10) działaniesprzecznezinteresempaństwawramachwykonywaniaczynnościpole-gającychnanegocjacjachlubuzgodnieniachzrządeminnegopaństwa;

11) udzielanie, na zlecenie obcego państwa, obcej organizacji lub zatrudnionych w tych strukturach osób, informacji, które z punktuwidzenia interesówDaniipowinnybyć zachowanew tajemnicy, niezależnieod tego, czy są prawdziwe,a także podejmowanie działań mających na celu uzyskanie takich informacji wceluopisanympowyżej(szpiegostwo);

12) udzielaniesłużbomwywiadowczyminnegopaństwa–bezpośredniolubpośred-nio–jakiejkolwiekpomocyinnejniższpiegostwo,umożliwiającejlubułatwiają-cejimprowadzeniedziałalnościwywiadowczejnaterytoriumDanii;


13) ujawnienieinformacjioniejawnychnegocjacjach,uzgodnieniachlubrozmowachdotyczącychinteresówDaniiwstosunkachzinnymipaństwami,jejprawwzglę-demtychpaństwlubdotyczącychjejfundamentalnychinteresówgospodarczychwstosunkachmiędzynarodowych;

14) sfałszowanie,zniszczenielubusunięciedokumentulubinnegoinstrumentuma-jącego istotneznaczeniedlabezpieczeństwapaństwa lub jegoprawwzględeminnychpaństw;

15) opisywanie,fotografowanielubcharakteryzowaniewinnysposóbwojskowychinstalacji obronnych,oddziałów,uzbrojenia, składówzaopatrzenia,materiałówitp.niedostępnychpublicznieorazkopiowanie ipublikowanie tegorodzaju in-formacji;

16) udziałwoperacjachmającychnacelunaruszenieneutralnościDaniiwzględeminnegopaństwanazlecenieinnegopaństwa;

17) naruszenieprzepisówlubzakazówdotyczącychobronnościlubneutralnościpaństwa;18) naruszenieprzepisówlubzakazówwsferzezobowiązańprawnomiędzynarodo-

wychwynikającychzczłonkostwawONZlubUE;19) znieważenieinnegopaństwa,narodu,flagilubgodłapaństwowegobądźteżflagi

lubsymboliONZlubUE.Rozdział13penalizujenastępująceczynyokreślonejakoprzestępstwaprzeciwko

konstytucjilubnaczelnymorganompaństwa:1) prowadzeniedziałańzmierzającychdozmianykonstytucjilubzmniejszeniajejfunk-

cjonalnościzpomocąobcegopaństwa,zużyciemsiłylubpodgroźbąjejużycia;2) popełnienie czynuwymierzonegoprzeciwkożyciumonarchy lub regentakon-

stytucyjnego;3) naruszeniebezpieczeństwa lubniezależnościparlamentualbodziałaniamające

na celu zmuszenie parlamentu do określonego działania lub uniemożliwieniemu swobodnego realizowania swoich funkcji ustawowych, z użyciem siły lubpodgroźbąjejużycia,atakżeingerencjawdziałanielubzastosowanieprzymusuwobecmonarchy,regentakonstytucyjnego,ministra,SąduKonstytucyjnegolubSąduNajwyższego;

4) popełnienie jednego z przestępstw wymienionych w § 114 ust. 1 pkt 1–7 (m.in.zabójstwo,bezprawnepozbawieniewolności,spowodowaniezagrożeniaru-chudrogowego),mającychnacelupoważnezastraszenieludności,organówDaniilubinnegopaństwawceluzmuszeniaichdookreślonegodziałanialubzaniecha-niadziałania,destabilizacjępodstawowychstrukturpolitycznych,ustrojowych,fi-nansowych lubspołecznychorganizacjimiędzynarodowej,któremogąwywołaćpoważnąszkodędlategopaństwaluborganizacjimiędzynarodowej(terroryzm);

5) finansowanieterroryzmu;6) udzielanie wsparcia finansowego lub innego rodzaju pomocy zorganizowanej

grupiemającej na celu bezprawnewywieraniewpływuprzy użyciu przemocyna organy administracji publicznej lub stworzenie zagrożenia bezpieczeństwa iporządkupublicznego;

7) udziałwnielegalnejorganizacjizbrojnej;8) działalnośćzmierzającądoproliferacjibronimasowegorażenia,m.in.nieupraw-

nionyeksportkomponentówtegorodzajubroni,udzielanieuprawnionymorganomnieprawdziwychinformacjidotyczącychtowarówpodwójnegozastosowaniaorazichwykorzystywaniewsposóbniezgodnyzdecyzjąuprawnionegoorganu;


9) utrudnianiewłaściwegoprzebieguprocesuwyborczego;10) działalnośćzmierzającądoograniczeniaswobodydziałalnościorganówadmini-

stracjipublicznejprzezwykorzystywanieobawprzedobcąinterwencjązbrojną,prowadzonązużyciemprzemocylubpodgroźbąjejużycia.

ZanalizypraktycznychaspektówfunkcjonowaniaPETwynika,żejejdziałalnośćmacharakterprzedewszystkimprewencyjny.Głównymelementemaktywnościsłużbyjestpozyskiwanieinformacjioosobachlubgrupachpozostającychwsferzezaintereso-waniaPETorazosposobachicelachichdziałalności8.Napodstawiezebranychinfor-macjisłużbaprzygotowujetzw.analizyryzykasłużąceoceniestopniaprawdopodobień-stwapopełnieniaokreślonegoprzestępstwalubwystąpieniazagrożeniabezpieczeństwapaństwa.Tedziałaniapolegająwgłównejmierzenaprowadzeniuobserwacjiiczynnościoperacyjno-rozpoznawczych.Wodróżnieniuodorganówocharakterzestrictepolicyj-nymdziałaniaPETkoncentrująsięnazapobieganiuprzestępstwom.

FRANCJA

System ustrojowo-prawny Francji wyróżnia sześć służb specjalnych, które wraz zNarodowymKoordynatoremds.WywiaduiAkademiąWywiadutworzątzw.francuskąwspólnotęwywiadowczą.Topojęciezostałowprowadzonenapodstawieaktuwykonaw-czego(dekretu)dodającegodoustawy–Kodeksobrony9art.D1122-8-1wnastępującymbrzmieniu: Służbywyspecjalizowanew zakresie wywiadu, wymienionew art. R. 811-1ustawykodeksbezpieczeństwawewnętrznego10, tworząwrazzNarodowymKoordynato-remds.WywiaduiAkademiąWywiadufrancuskąwspólnotęwywiadowczą.

Zgodniezart.R.811-1kodeksubezpieczeństwawewnętrznegosłużbyspecjalneFrancjistanowiąnastępującepodmioty:

1) GeneralnaDyrekcjaBezpieczeństwaZewnętrznego;2) DyrekcjaBezpieczeństwaiOchronySiłZbrojnych;3) DyrekcjaWywiaduWojskowego;4) GeneralnaDyrekcjaBezpieczeństwaWewnętrznego;5) NarodowaDyrekcjaWywiaduiDochodzeńCelnych;6) SłużbaZwalczaniaNielegalnegoObrotuŚrodkamiFinansowymi(TRACFIN).

1. Generalna Dyrekcja Bezpieczeństwa Zewnętrznego (Direction Générale de la Sécurité Extérieure – DGSE)

DGSEzostałautworzonanapodstawiedekretunr82-306z2kwietnia198211,do-dającegodoustawy–Kodeksobronyart.art.D-3126.1–D.3126-4określająceramyfor-malnoprawnefunkcjonowaniasłużbyizakresjejwłaściwości.

8InformacjaMinisterstwaSprawZagranicznychDaniiostopniudostosowaniaduńskiegosystemuprawne-godoKonwencjioOchroniePrawCzłowiekaiPodstawowychWolnościzkwietnia2006r.

9 Code de la defense[online],versionconsolidéeau11février2017,www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?cidTexte=LEGITEXT000006071307[dostęp:14II2017].

10 Code de la sécurité intérieure[online],versionenvigeurau10octobre2016,www.legifrance.gouv.fr/affich-CodeArticle.do?cidTexte=LEGITEXT000025503132&idArticle=LEGIARTI000031240607&dateTexte+&-categorieLien=cid[dostęp:14II2017].

11 DécretNo82-306du2avril1982portantcréationetfixantlesattributionsdeladirectiongénéraledelasécuritéextérieure[online],www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000517072[dostęp:14II2017].


DozadańDGSE,zgodniezart.2dekretu,należyzarównozbieranieorazwyko-rzystywanie informacjiwywiadowczych istotnych z punktuwidzenia bezpieczeństwaFrancji,jakiwykrywanieorazzapobieganiedziałalnościszpiegowskiejpozagranicamitegokraju,którejcelemjestwyrządzenieszkodyinteresomFrancji,iprzeciwdziałaniejejnegatywnymskutkom.SłużbąkierujeDyrektorGeneralnypodlegającybezpośrednioMinisterstwuObrony,mianowanynapodstawiedekretuRadyMinistrów(art.1dekretu).

DoustawowychobowiązkówDGSEnależy:1) podejmowaniedziałańmającychnaceluustanowienieniezbędnychkontaktów

zinnymisłużbamiluborganami;2) wykonywanie,wramachswojejkompetencji,wszystkichdziałańzleconychprzezrząd;3) dostarczanieanalizinformacjiwywiadowczych(dekretnieprecyzuje,jakimkon-

kretniepodmiotommająbyćdostarczanetegorodzajuanalizy).Głównymelementemdziałalnościsłużby jestniejawnepozyskiwanie informacji

wywiadowczych poza granicami kraju. DGSE stosujewielemetod zdobywania tegorodzaju danych, m.in. wykorzystywanie źródeł osobowych, środków technicznych(przechwytywanieelektromagnetyczneiobrazowaniesatelitarne),działańoperacyjno- -rozpoznawczych i źródeł otwartych.Charakterystycznym elementemdla francuskie-go systemu prawnego jest wysoki stopień ogólności i niedookreśloności przepisów, tzw. ustawkompetencyjnych, normujących zadania imetodydziałańposzczególnychsłużb, zarównowprzypadkuDGSE, jak i pozostałych służb specjalnych.Szczegóło-weunormowaniadotyczącesposobówrealizacjiichustawowychzadańzostałyzawarte wustawieowywiadzieprzyjętejwlipcu2015r.,regulującejwsposóbkompleksowysposób prowadzenia czynności polegających na niejawnym pozyskiwaniu informacjiprzezorganyzaliczanedogrupytzw.służbwyspecjalizowanychwzakresiewywiadu.

2. Generalna Dyrekcja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (Direction Générale de la Sécurité Intérieure – DGSI)

DGSI, utworzona namocy dekretu z 30 kwietnia 2014 r.12, zastąpiłaCentralnąDyrekcjęWywiaduWewnętrznego.Waktualnymstanieprawnymjesttojedynasłużbaodpowiedzialnazabezpieczeństwowewnętrznepaństwa.Podlegaonabezpośredniomi-nistrowisprawwewnętrznych.

DGSI odpowiada za pozyskiwanie, konsolidację i wykorzystywanie informacjiistotnychzpunktuwidzeniabezpieczeństwanarodowegolubfundamentalnychintere-sówpaństwa.WzakresieswojejwłaściwościwspółpracujezPolicjąnazasadachokre-ślonychwkodeksiepostępowaniakarnego13.

DoustawowychobowiązkówDGSIzgodniezart.2dekretuzaliczasię:1) zapobieganiewszelkimformomingerencjizewnętrznejwfunkcjonowaniepań-

stwaorazichzwalczanie;2) zapobieganieaktomterrorystycznymlubdziałaniomzagrażającymbezpieczeń-

stwupaństwa,integralnościterytorialnejlubciągłościdziałaniainstytucjiRepu-blikiorazichzwalczanie;

12 Décret No 2014-445 du 30 avril 2014 relatif aux missions et à l’organisation de la direction générale de la sécurité[online],intérieure,www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000028887486&-categorieLien=id[dostęp:14II2017].

13 Code de procedure penale [online] ww.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?cidTexte=LEGI-TEXT0000006071154[dostęp:14II2017].


3) inwigilacjaosóbfizycznychlubgrup inspirowanychideologiamiocharakterzeradykalnym, w stosunku do których zachodzi podejrzenie, żemogą stosowaćprzemocistwarzaćzagrożeniebezpieczeństwanarodowego;

4) zapobieganiedziałaniomstanowiącymzagrożenietajemnicyobronynarodowej,po-tencjałuekonomicznego,przemysłowegolubnaukowegopaństwaiichzwalczanie;

5) zapobieganie działaniommającym na celu pozyskanie lub wytwarzanie bronimasowegorażeniaorazichzwalczanie;

6) zwalczanie międzynarodowych organizacji przestępczych, których działaniamogąstanowićzagrożeniebezpieczeństwanarodowegoorazichzwalczanie;

7) zapobieganieprzestępstwomzwiązanymztechnologiamiinformatycznymiiko-munikacyjnymiorazichzwalczanie.

WyłączniewcelurealizacjipowyższychobowiązkówDGSImożewykorzystywaćinstrumentysłużąceinwigilacjikomunikacjielektronicznejiradioelektronicznej.

Wszystkieorganyodpowiedzialnezazapewnianiebezpieczeństwapaństwaprze-kazująDGSIniezwłocznieinformacje,któremogąmiećznaczeniedlarealizacjizadańsłużbyopisanychwart.2.Artykuł3infinedekretuwprowadzawłaściwośćkonkuren-cyjnąDGSIwewszystkichsprawachzwiązanychzochronąbezpieczeństwapaństwa,stanowiąc,żewprzypadku,gdyinnyorgan,działającyzupoważnieniaprefektaPolicji,wykonujezadaniazwiązanezwywiademwewnętrznym,DGSImożedziałaćwspólnie ztymorganemlubprzejąćokreślonąsprawęalbojejczęść.

Wskładsłużby,októrejmowa,wchodzącentralaorazterenowejednostkiorga-nizacyjne podlegające wyłącznie Dyrektorowi Generalnemu. Szefowie terenowychjednostek organizacyjnych informują właściwych przedstawicieli władz centralnych wposzczególnychregionachodziałaniachpodejmowanychprzezsłużbę.

DGSI,zgodniezeswoimiwłaściwościami,zapewniastworzenieniezbędnychin-strumentówkomunikacjizinnymisłużbamiiorganami,zarównofrancuskimi,jakiza-granicznymi.Ustanawiawtymceluoficerówłącznikowych.

Charakterystycznymelementemsystemuwspółpracymiędzynarodowejjestbrakustawowego wymogu uzyskania zgody organu nadzorującego (ministra spraw we-wnętrznych)namożliwośćpodjęciawspółpracyzzagranicznymisłużbamipartnerskimi.Należyzauważyć,żezakreskompetencjiDGSIwsferzewspółpracymiędzynarodowejzostałuregulowanyznacznieszerzej,niżmatomiejscewprzypadkuABW.Artykuł8ustawyoABWorazAW14uzależniabowiemmożliwośćpodjęciawspółpracymiędzyna-rodowejzinnymisłużbamioduzyskaniazgodyPrezesaRadyMinistrów.Należyzwró-cićuwagęna to, żepolskiustawodawcanieprzewidział expressisverbis możliwościnawiązaniawspółpracyzpodmiotamiinnyminiżsłużbyzagraniczne(np.organizacjamimiędzynarodowymi).

Biorąc pod uwagę ewolucję specyfiki zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrzne-go państwa, głównym założeniem prac nad utworzeniemDGSI było połączenie ele-mentów służbywywiadowczej z organem dochodzeniowo-śledczym, cow rezultaciemiałodoprowadzićdostworzenia instytucjizdolnejdoprowadzeniakompleksowych,dwutorowych działań zarównow sferzewywiadowczej, jak i postępowania karnego.DGSIjestjedynąsłużbąupoważnionądoprowadzeniapostępowańprzygotowawczych w sprawach o szpiegostwo, bezprawne ujawnienie informacji niejawnych, ataki naSystemAutomatycznegoPrzetwarzaniaDanych(système de traitement automatisé de

14 Ustawazdnia24maja2002r.oAgencjiBezpieczeństwaWewnętrznegoorazAgencjiWywiadu (tekst jednolity:Dz.U.z2016r.poz.1897,zezm.)–przyp.red.


données–STAD),atakiwymierzonewsieciteleinformatyczneużytkowaneprzezorga-nyadministracjirządowejorazprzeznajważniejszychoperatorówsiecikomunikacyjnych(O.I.V), a takżew sprawach dotyczących działań podejmowanych przeciwko urządze-niomznajdującymsięwtzw.strefachograniczonegodostępu(Z.R.R).Od2011r.,zgodnie z Ustawąozałożeniachiplanowaniuwzakresiebezpieczeństwawewnętrznego15,służbajakojedynajestupoważnionadoprzeciwdziałaniaproliferacjibronimasowegorażenia.

3. Dyrekcja Wywiadu Wojskowego (Direction du Renseignement Militaire – DRM)

Brakspójności iskutecznościdziałańwywiadowczychpodczaskonfliktuwZato-cePerskiejw1991r.stałsiękatalizatoremreformystrukturywywiaduwojskowego.Jejzałożeniembyłostworzeniesystemugwarantującegodostarczaniewładzompolitycznym isiłomzbrojnyminformacjipozwalającychtympodmiotomnadokonywanieniezależnychodsiebieocensytuacjiwodniesieniudomiędzynarodowychkonfliktówzbrojnychisprawzwiązanychzesferąwojskową,zarównowwymiarzewewnętrznym,jakizewnętrznym.

DRMzostałautworzonanapodstawiedekretuz16czerwca1992r.16Fundamen-talnym zadaniem służby jest dostarczanie informacji o zagrożeniach strategicznychnajważniejszymorganom cywilnym iwojskowymw celuwsparcia procesu decyzyj-nego.Dychotomiczny charakter obowiązków informacyjnych służbywynika z art. 1 i2wspomnianegodekretu:art.1zobowiązujedyrektoraDRMdoudzielaniawsparcia orazdoradzaniaministrowiprzezdostarczaniemuinformacjiwywiadowczychniezbęd-nychdowypełnianiajegozadań.ZdrugiejstronytajednostkapodlegaszefowiSztabuijestobowiązanadoprzekazywaniamuinformacjiwywiadowczychistotnychzpunktuwidzeniasiłzbrojnych.

DekretnakładanaDRMobowiązkizwiązanezplanowaniemirealizacjądziałańdotyczącychwywiaduwojskowego.Służbaodgrywaturolępodmiotuinicjującegodzia-łaniawokreślonychobszarachikoordynującegowspółpracęinnychorganów.

PodczasrealizacjifunkcjiustawowychDRMwykorzystujenastępująceinstrumenty:1) urządzenia technicznepozwalającena rejestrowanieobrazu i dźwiękuzdarzeń

dotyczących aktywności osób oraz zachodzących w przestrzeni powietrznej,morskiej,kosmicznejicybernetycznej;

2) analizę,weryfikacjęiprzekazywaniepozyskanychinformacjiwłaściwymorganom.

4. Dyrekcja Ochrony i Bezpieczeństwa Sił Zbrojnych (Direction de la Protection et de la Sécurité de la Défense – DPSD)

DPSDtoorganodpowiedzialnyzaprowadzeniekompleksowychdziałańmającychnaceluprzeciwdziałanienieuprawnionejingerencjiwfunkcjonowaniesiłzbrojnych.Tasłużbajestzaangażowanam.in.wzapobieganieiprzeciwdziałanieaktomocharakterzeterrorystycznymwymierzonymwe francuskie siłyzbrojne,ochronę interesówekono-micznychFrancjiprzezweryfikacjęprawidłowościdziałaniapodmiotówfunkcjonują-

15 Loi N° 2011-267 du 14 mars 2011 d’orientation et de programmation pour la performance de la sécurité intérieure [online],www. legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000023707312&categorie-Lien=id[dostęp:14II2017].

16 Décret no 92-523 du 16 juin 1992 portant creation de la direction du renseignement militaire [online], www.legifrance.gouv.ffsr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000357733&categorieLien=id[dostęp:14II2017].


cychwsektorzeobronynarodowej,np.przedsiębiorstwzbrojeniowych,czyzapewnie-niebezpieczeństwacybernetycznegoarmii.

KompetencjeisposóbfunkcjonowaniaDPSDzostałyuregulowanewewspomnianejjużustawie–Kodeksobrony(art.D3126-5–D3126-9).DPSD,zgodniezart.D3126-5,jestsłużbąwywiadowcząpodległąministrowiobrony,realizującązadaniawnastępują-cychzakresach:

1) bezpieczeństwoosobowe;2) bezpieczeństwoinformacji;3) bezpieczeństwomateriałowe;4) bezpieczeństwoobiektówiinstalacjiwrażliwych.

Zgodniezart.D3126-6kodeksuobronyDPSDpełnifunkcjęorganuwspierającegowstosunkudonadrzędnychorganówsiłzbrojnychiinnychjednostekorganizacyjnychtychsił.Wtymceluwykonujenastępującezadania:

1) bierzeudziałwopracowaniuikontroliprawidłowościstosowaniainstrumentówochronyibezpieczeństwasiłzbrojnych;

2) zajmuje się wykrywaniem zamachów na obronność państwa w rozumie-niu kodeksu postępowania karnego i kodeksu sprawiedliwości wojskowej,zwłaszcza przez stosowanie instrumentów zapobiegających nieuprawnionejingerencjiwceluprzeciwdziałaniawszystkimzagrożeniom,któremogąprzy-brać formę terroryzmu, szpiegostwa, dywersji, sabotażu lub przestępczościzorganizowanej;

3) bierzeudziałwzapewnianiuochronyosobom,któremogąmiećdostępdoinfor-macji niejawnych lub stref,materiałóworaz instalacji zaklasyfikowanych jakowrażliwe.Prowadzizwłaszczapostępowaniasprawdzającenapodstawieustawy–Kodeksobrony;

4) bierze udział w badaniu poziomu bezpieczeństwa i w sporządzaniu zaleceńdotyczących sposobuprzetwarzania informacji, szczególniew zakresie prze-twarzaniaautomatycznego,orazkontrolujeprawidłowośćstosowaniaśrodkówbezpieczeństwa.

DPSD uczestniczy także w opracowywaniu instrumentów niezbędnych do za-pewnienia bezpieczeństwa personeluwojskowego, informacji,materiałów i instalacjiwrażliwychistotnychzpunktuwidzeniaobronnościorazweryfikujeprawidłowośćichstosowaniaprzeznastępującepodmioty:

1) siłyzbrojne,sztabygeneralnerodzajówsiłzbrojnych,dyrekcjeisłużbypodlega-jąceMinisterstwuObronyorazjednostkiimpodległe;

2) przedsiębiorstwa będące wykonawcami usług mających istotne znaczenie dlaobronnościlubpodwykonawcówdziałającychnaichrzecz,którychdziałalnośćwymaga przedsięwzięcia szczególnych środków bezpieczeństwa, zwłaszcza wsytuacji,gdyciwykonawcymogą przechowywaćinformacjeniejawne;

3) przedsiębiorstwazwiązanezMinisterstwemObrony,którychdziałalnośćuzasad-niaprzedsięwzięcieszczególnychśrodkówostrożności,zwłaszczawprowadze-niestrefograniczonegodostępu;

4) obiektyoszczególnymznaczeniu,którewcelachbezpieczeństwazostałyodda-nepodnadzórMinisterstwaObrony,orazwszystkieobiekty,wktórychsąprze-chowywaneprzedmiotymająceistotneznaczeniezpunktuwidzenianaukowego itechnologicznego,orazobiektypodlegająceMinisterstwuObrony.


5. Narodowa Dyrekcja Wywiadu i Dochodzeń Celnych (Direction Nationale du Renseignement et des Enquêtes Douanières – DNRED)

DNREDjestjednostkądziałającąwramachGeneralnejDyrekcjiCełiPodatkówPo-średnichwMinisterstwieFinansów,utworzonąnapodstawiezarządzeniaz1marca1998r.17 Wujęciuogólnymmożnawyróżnićtrzyzasadniczekierunki działalnościtegopodmiotu:

1) zwalczaniewielkoskalowejdziałalnościprzemytniczej;2) prowadzeniepostępowańprzygotowawczychdotyczącychoszustwidefraudacji

środkówfinansowychmającychzasięgzarównokrajowy,jakimiędzynarodowy;3) pozyskiwanie,analizaiprzekazywaniewłaściwymorganomisłużbompartner-

skiminformacjiwywiadowczychdotyczącychprzestępczościcelnejifinansowej.MisjąDNREDjest zwalczanieprzemytuprzez identyfikację ineutralizacjęzor-

ganizowanych grup przestępczych, które zajmują się nielegalnym obrotem bronią, środkamiodurzającymi,tytoniemiproduktamioznaczonymiwsposóbnieuprawnionyznakamilubsymbolamifirmowymiinnegowytwórcy.

Wcelurealizacjiwymienionychzadańsłużbawykorzystujeinstrumentyanalitycz-nepozwalającenadokładnezbadaniestrukturyprzepływówśrodkówfinansowychorazdóbriosób,instrumentyoperacyjnepozwalającenaniejawnepozyskiwanieinformacji,atakżeinstrumentydochodzeniowo-śledcze.

WskładDNREDwchodzi:1) Centrala(rolaadministracyjno-koordynacyjna);2) DyrekcjaWywiaduiDokumentacji;3) DyrekcjaDochodzeńCelnych.

DyrekcjaWywiadu iDokumentacji, zgodnie z art. 2B dekretu, zdobywa i gro-madziinformacjedotycząceoszustwfinansowychorazjeweryfikuje,takabymogłyjewykorzystaćinneorganyisłużby.Dyrekcjadokonujeprospektywnejanalizyinformacjidostarczanychprzezźródłaosobowewceluidentyfikacjipotencjalnychzagrożeńwystą-pieniaoszustwalubdefraudacji.

Ponadtojednostkaprzekazujekomórkomterenowyminformacjepomocnewukierun-kowaniuichdziałańwobecpodmiotównajbardziejnarażonychnaryzykowystąpieniazjawiskniepożądanych,zgodniezdyrektywamiwydawanymiprzezDyrektoraGeneralnego.Dyrekcjaprowadziteżbazydanychzawierająceinformacjeoprzestępstwachwchodzącychwzakresjejwłaściwości,wceluichewentualnegowykorzystanianaetapiepostępowaniakarnego.

ZadaniemDyrekcjiDochodzeńCelnychjestprowadzeniepostępowańprzygotowaw-czych,kontrolawszelkichdokumentów,któremogąmieć istotneznaczeniedla realizacjijejustawowychzadań,orazwykrywanieibadanienaruszeniaobowiązkówwynikających zkrajowychimiędzynarodowychprzepisówdotyczącychuiszczanianależnościcelnych.

6. Służba Zwalczania Nielegalnego Obrotu środkami Finansowymi (Traitement du renseignement et action contre les circuits financiers clandestins – TRACFIN)

TRACFINtojednostkawywiadufinansowegoutworzonanapodstawiedekretuz9maja1990 r.18wchodzącawskładMinisterstwaFinansów.Dogłównychzadańtejsłużbyna-

17 L’arrêté du 1 mars 1988 portant creation de la direction nationale du renseignement et des enquêtes douanières et réorganisation du service des autorisations financierès et commerciales [online],www.legi-france.gouv.fr.affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000296758[dostęp:14II2017].

18 Décret du 9 mai 1990 portant création d’une cellule de coordination chargée du traitement du rensei-


leży:zwalczanienielegalnegoprzepływuśrodkówfinansowych,praniapieniędzy ifi-nansowaniaterroryzmu.DziałalnośćTRACFINpoleganazbieraniu,analizowaniuorazwykorzystywaniuinformacjiwywiadowczychpochodzącychodosóbodpowiedzialnychzaprzeciwdziałaniepraniupieniędzy,zatrudnionychm.in.winstytucjachfinansowych,kredytowychiinnych,wceluodtworzeniaprzebieguokreślonejtransakcji.Ponadtosłuż-bajestuprawnionadosporządzaniaanalizoperacyjnychistrategicznychorazprowadze-niaszkoleńdlaosób,które–zgodniezkodeksemfinansowymipieniężnym–wykonujązadaniazwiązanezprzeciwdziałaniempraniupieniędzyifinansowaniuterroryzmu.

SzczegółowyzakreskompetencjiTRACFINzostałzawartywart.2tworzącegogodekretu.Zgodnieznimdozadańsłużbynależy:

1) zbieranie,przetwarzanieiprzekazywaniewłaściwympodmiotominformacjido-tyczącychnielegalnychprzepływówśrodkówfinansowychipraniapieniędzy;

2) inicjowanie i koordynowanie działań dochodzeniowo-śledczych prowadzonychprzezinneorgany,zarównonapoziomiekrajowym,jakimiędzynarodowym,mają-cychnaceluwykrywaniesprawcówprzestępstwcelnychlubpodatkowychzwiąza-nychznielegalnymiprzepływamiśrodkówfinansowychlubzpraniempieniędzy;

3) współpraca z ministerstwami, podmiotami narodowymi i międzynarodowymi wceluwypracowaniaefektywnychmetodzwalczanianielegalnychprzepływówśrodkówfinansowychlubpraniapieniędzy;

4) reprezentowaniepozostałychorganówisłużbzwalczającychprzestępstwafinan-sowenapoziomiekrajowymimiędzynarodowym.

InformacjewywiadowczezebraneprzezTRACFINmogąbyćprzekazanewspo-sóbczyniącyzadośćwymogomwynikającymzodrębnychprzepisóworganomwymia-ru sprawiedliwości, organom administracji publicznej i właściwym władzom innegopaństwa,zwyjątkiemsytuacji,wktórejpodlegająszczególnejochroniejakotajemnicaobrony narodowej.

HISZPANIA

1. Narodowe Centrum Wywiadowcze (Centro National de Inteligencia – CNI)19

NarodoweCentrumWywiadowcze jest odpowiedzialne za dostarczanie premiero-wiorazrządowiHiszpaniiinformacji,analiz,raportówlubrozwiązań,któreumożliwia-jązapobieganieniebezpieczeństwomorazgroźbomagresjikierowanymprzeciwkonie-podległościiintegralnościterytorialnejHiszpanii,jejinteresomnarodowym,stabilnościinstytucjipaństwowychorazpraworządności.

Wartozaznaczyć,żeCNImauprawnienia,którewinnychpaństwachpozostająwewłaściwościdwóchlubwięcejsłużbwywiadowczych.Powyższepozwalanawszech-stronnąkoordynację iwymianę informacjiwobszarach,które sąwzajemniekomple-mentarne,przyjednoczesnejoptymalizacjiźródeł.

Podstawową zasadą funkcjonowania CNI jest koordynowaniewspółpracy z in-nymipaństwowymisłużbami informacyjnymi.KoordynacjęzadańsprawujeRządowa

gnementetdel’actioncontrelescircuitsfinanciersclandestins (TRACFIN)[online],www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT0000007149&dateTexte=[dostęp:14II2017].

19Ang.NationalIntelligenceCentre.


KomisjaDelegatówdoSprawWywiadowczych(ang.GovernmentDelegateCommissionforIntelligenceAffairs),naktórejczelestoiwiceprezesRadyMinistrówmianowanyprzezPrezesaRadyMinistrów.Komisjamonitorujewłaściwąkoordynacjęwszelkichinformacjipaństwowychisłużbwywiadowczychtworzącychwspólnotęwywiadowczą.

CNI jest odpowiedzialne również za ochronę informacji niejawnych oraz pełnifunkcję krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych wstosunkachmiędzynarodowych(ang.NationalSecurityAuthorityfortheProtectionofClassifiedInformation).Wceluwykonywaniapowyższychzadańsekretarzastanu– dyrektoraCNIwspomagaNarodoweBiuroBezpieczeństwa(ang.NationalSecurityOf-fice)działającejakopodmiotwykonawczy.

Najważniejszymi zadaniami należącymi doNarodowego Biura Bezpieczeństwajestzawieranieumówmiędzynarodowychoochronieinformacjiniejawnychzinnymipaństwami orazorganizacjamimiędzynarodowymi,atakżeuczestnictwowkomitetach igrupachroboczych–zarównowstrukturachUE,jakiNATO.Biuroodpowiadatakżezawydawaniepoświadczeńbezpieczeństwaiświadectwbezpieczeństwaprzemysłowego.

StrukturaCNIzostałaokreślonawnastępującychdekretachkrólewskich:436/2002z 10 maja 2002 r.20i612/2006z19maja2006r.21WskładCNIwchodzą:Kierownictwo,SekretariatGeneralnyitrzydyrektoriaty.

Kierownictwo –dyrektorCNIwrandzesekretarzastanu,mianowanynapodsta-wiedekretukrólewskiego.

Sekretariat Generalny–sekretarzgeneralnypowinienmiećrangępodsekretarzastanuijestmianowanynapodstawiedekretukrólewskiego.Sekretarzgeneralnyzastę-puje sekretarza stanu – dyrektoraCNI –w przypadku absencji, wakatu lub chorobysekretarza stanu.

Dyrektoriaty –kierującenimiosobymająrangędyrektorówgeneralnychipodle-gająbezpośredniosekretarzowigeneralnemu.Dyrektorgeneralnyjestodpowiedzialnyzasprawywywiadowcze,wspieraniewywiaduiźródła.

Organy wspierające sekretarza stanu – dyrektora CNI – jednostki podległesekretarzowigeneralnemu–dyrektorowiiDepartamentPrawny.

CzęśćstrukturCNIdziałapozagłównąsiedzibąsłużby:CNIjestobecnewpań-stwach,zktórymiHiszpanięłącząinteresygospodarczeipolityczne,lubktóresąistotnezuwaginabezpieczeństwoHiszpanii.

Czynności podejmowane przez CNI, organizacja służby, struktura wewnętrzna,źródła,procedury,informacjeopersonelu,wyposażeniu,bazachdanych,źródłachinfor-macjiioinformacjachlubdanych,któremogąprowadzićdozdobyciawiedzyopowyż-szym,sąoznaczonejakoinformacjeniejawneoklauzuli„ściśletajne”lubnajwyższympoziomemniejawności,zgodniezustawąregulującątajemnicesłużboweorazzgodnie zumowamimiędzynarodowymi22.

20 RoyalDecree436/2002of10th May 2002[online],www.cni.es/en/structure/[dostęp:10II2017];RealDecreto436/2002,de10demayo,porelqueseestablecelaestructuraorgánicadelCentroNacionaldeInteli-gencia[online],https://www.boe.es/buscar/pdf/2002/BOE-A-2002-9161-consolidato.pdf.

21 RoyalDecree612/2006of19th May 2006[online],www.cni.es/en/structure/[dostęp:10II2017];RealDecreto612/2006,de19demayo,demodificacióndelRealDecreto436/2002,de10demayo,porelquese establece la estructura orgánica del Centro Nacional de Inteligencia [online], https://www.boe.es/boe/dias/2006/05/pdfs/A199453-19453.pdf.

22Zob.Act11/2002of6thMayregulatingtheCentroNationaldeInteligencia(NationalIntelligenceCen-tre)[online],https://www.cni.es/comun/recursos/descargas/11-2002-INGLES.pdf[dostęp:10II2017].Także:www.cni.es/en/Rules_and_regulations/[dostęp:10II2017].


UprawnieniedowyznaczaniazadańCNIprzysługujerządowi,któryokreślaceleinformacyjnewcorocznej„dyrektywiewywiadowczej”.

ZdobytaprzezCNIinformacjapodlegaprocedurzeewaluacjiianalizy,abymożnabyłookreślić, czy jestonawiarygodna iwartazainteresowaniaorazzgodnazcelamiwyznaczonymiprzezrząd.Zdobytedanesągromadzoneiprzetwarzane,apowstałypro-duktfinalny,zwanyproduktemwywiadowczym,mawspomócdecydentówprzypodej-mowaniu decyzji.

AnalizysporządzonenapodstawieinformacjizebranychprzezCNIsąprzekazy-wanepremierowiiministrom.MinistrowiezwykleotrzymująraportyodCNIorazodMinisterstwaSprawZagranicznychiWspółpracy,MinisterstwaObronyiMinisterstwaSprawWewnętrznych.CNIponadtoprzekazujeswojeraportydoinnychdepartamentówadministracjipaństwowej.

Jeśli CNI zgromadzi informacje o jakimkolwiek fakcie, który wymagałbynatychmiastowychdziałańalbostanowiłprzestępstwo,przekazujetedane–wza-leżności od natury zagadnienia – rządowi, aby wesprzeć proces decyzyjny, luborganombezpieczeństwa iochronyporządkupublicznego,którepodejmująwła-ściweczynności.

FunkcjonariuszeCNIniesąwświetleprawafunkcjonariuszamiorganówbezpie-czeństwaiochronyporządkupublicznego,zwyjątkiemtych,którychzawodowaaktyw-nośćjestpowiązanazochronąpersonelulubsprzętu.

CNIjestorganemwspierającymprocesdecyzyjny;jegomisjakończysięwtedy,gdyzaczynasięprocesdecyzyjny,zaktóryodpowiadająinneorgany.CNIniejestodpo-wiedzialnezadziałaniapodjętenapodstawiejegoraportów23.

2. Ustawa 11/2002 regulująca funkcjonowanie Narodowego Centrum Wywiadowczego24

Zpreambułydoustawywynika,żeNarodoweCentrumWywiadowcze ma status specjalnejinstytucjipublicznej.Jesttospowodowanetym,żeCNIcechujesięniezbędnąautonomiąwfunkcjonowaniu,służącąodpowiedniejrealizacjinałożonychnaniezadań.Powyższystatuswiążesięprzedewszystkimzeszczególnymizasadamidotyczącymizatrudnieniawtejsłużbie,personeluibudżetu.

Ustawaupoważniarząddozatwierdzeniajednostkowego,jednolitegostatutudlacałegopersonelusłużącegowCNI.Personeltenpowinienbyćpoddanyinnymregula-cjomprawnym,uwzględniającymjegostatusorazrelacjezpozostałączęściąadmini-stracjirządowej.

GłównymzadaniemustawowymCNI jestzapewnienierządowiHiszpanii infor-macjiwywiadowczychniezbędnychdouniknięcia jakiegokolwiek ryzyka lubgroźby,któramogłabyzagrozićniepodległościiintegralnościkraju,interesomnarodowymorazstabilnościinstytucjipaństwowych,atakżepraworządności.

CNI znajduje się w strukturzeMinisterstwa Obrony. Podczas wykonywaniazadańwspółpracujezpozostałymihiszpańskimisłużbamiinformacyjnymi.WskładRządowejKomisjiDelegatówdoSprawWywiadowczych(sprawującejkontrolęnad

23www.cni.es/en/howdoesthecniwork/[dostęp:10II2017].24 Act11/2002of6th May regulating the Centro National de Inteligencia (National Intelligence Centre)

[online], https://www.cni.es/comun/recursos/descargas/11-2002-INGLES.pdf. Nazwa oryginalna dokumen-tu: Ley11/2002, de 6 demayo regulatoradelCNI [online], https://www.cni.es/comun/recursos/descargas//Ley_11-2002_de_6_de_mayo_pdf[dostęp:10II2017].


służbami) wchodzą: jako przewodniczący – wiceprezes RadyMinistrów, wyzna-czonyprzezPrezesaRadyMinistrów,orazministersprawzagranicznych,ministerobrony,ministersprawwewnętrznych,ministerfinansów,sekretarzgeneralnyBiuraPrezesaRadyMinistrów,sekretarzstanuds.bezpieczeństwaorazsekretarzstanu–dyrektorCNI.

Warto zaznaczyć, że ustawa przewiduje nadzór parlamentarny nad działaniamiCNI.Niniejszyaktprawny,zuwzględnieniemautonomiiparlamentarnej,ustanawiako-misję,którakontrolujewykorzystaniefunduszyniejawnych.KontrolasądowadziałańCNI jesturegulowanawoddzielnymakcieprawnymbędącymuzupełnieniemustawypragmatycznej.

WomawianejustawiewskazujesięnapodległośćzadańrealizowanychprzezCNIsystemowiprawnemuHiszpaniioraznazasadęprowadzeniawszelkichczynnościwza-kresieprzyznanychkompetencji,któresąwyraźnieokreślonewtejustawieiwustawieokontrolisądowejCNI.Wustawiepotwierdzonorównieżto,żeCNI,wykonującswojezadania,podlegazarównokontroliparlamentarnej,jakisądowej.

CNIwswoichdziałaniachpowinno,codozasady,realizowaćcelewywiadowczeustaloneprzezrządHiszpanii,któryjestzobowiązanycorocznie jeokreślić izatwier-dzić,zgodniez„dyrektywąwywiadowczą”oznaczonąklauzulą„ściśletajne”25.

Funkcje CNI są realizowane zgodnie z zadaniami wyznaczonymi przez rząd ipolegająna:

1) gromadzeniu,ocenieorazinterpretacjiwiadomościiprzekazaniuichwłaściwymorganomwceluochronyiwspieraniapolitycznych,gospodarczych,przemysło-wychihandlowychinteresówstrategicznychHiszpanii–wewnątrzipozagrani-camipaństwa;

2) zapobieganiu, wykrywaniu i zapewnianiu neutralizacji działań prowadzonychprzezjakiekolwieksłużbyobcychpaństw,grupęlubosobępowodującązagroże-nieatakiemnaporządekkonstytucyjny,prawaiwolnościobywatelihiszpańskich,suwerenność,integralnośćibezpieczeństwopaństwa,stabilnośćjegoinstytucji,narodoweinteresygospodarcze,atakżedobrobytspołeczeństwa;

3) wspieraniuwspółpracyzesłużbamiwywiadowczymiinnychpaństwluborgani-zacjamimiędzynarodowymiwceluskutecznejrealizacjiswoichcelów;

4) uzyskiwaniu,ewaluacjiiinterpretacjidanychoruchusygnałówoznaczeniustra-tegicznym,wcelurealizacjizadańwywiadowczychwyznaczonychsłużbie;

5) koordynowaniu czynności instytucji rządowych związanych ze stosowaniemszyfrowanych środków łączności lub procedur, w celu zagwarantowania bez-pieczeństwainformacji;raportowaniuozbiorachmateriałówkryptologicznych,szkoleniuwtymzakresieekspertów,zarównowłasnych,jakizinnychinstytucjirządowych,wceluwłaściwegowykonywaniazadańzgodniezkompetencjamisłużby;

6) monitorowaniuzgodnościdziałańzregulacjamidotyczącymiochronyinformacjiniejawnych;

7) zapewnieniubezpieczeństwaiochronywłasnychobiektóworazurządzeń,infor-macji,materiałów,atakżepersonelu.

25www.cni.es/en/Rules_and_regulations/[dostęp:10II2017].


HOLANDIA

Holenderskimodel służb specjalnych został uregulowany na podstawie ustawy osłużbachwywiadowczychibezpieczeństwaz2002r.,powołującejdwiesłużby:cy-wilną – Generalną Służbę Bezpieczeństwa iWywiadu (Algemeene Inlichtingen- enVeiligheidsdienst–AIVD)orazwojskową–AgencjęWywiaduObronnego (MilitaireInlichtingen-enVeiligheidsdienst–MIVD)26.Ustawaprzewidujepowołanieinstytucjikoordynatora nadzorującegodziałania służb pełniącego funkcję sekretarza generalne-gowMinisterstwieds.Ogólnych(MinistryofGeneralAffairs).Opróczwymienionychsłużbwholenderskimsystemieprawnymuwzględniasię istnienie regionalnychorga-nówwywiadowczychwchodzącychwskładPolicji.

Zadaniakoordynatorazostaływyszczególnionewart.4ustawy,zgodniezktórymjestonpowoływanynapodstawiedekretukrólewskiegonawspólnywniosekpremiera iministrads.ogólnych.Należądonich:przygotowywaniekonsultacjipomiędzywłaści-wymiministrami,podczasktórychsąporuszanekwestienajważniejszezpunktuwidze-niafunkcjonowaniasłużb(ministrowiesprawwewnętrznych,obronyisprawogólnych),koordynacjawymianyinformacjipomiędzysłużbami,nadzórnadsposobemrealizacjiustawowychzadań służboraz informowanieministrówowszystkich sprawach,któremogąmiećistotneznaczeniedlabezpieczeństwapaństwa.

ZakreswłaściwościAIVDzostałokreślonywart.6ustawy,zgodniezktórymtasłużbarealizuje,winteresieochronybezpieczeństwanarodowego,następującezadania:

1) pozyskiwanieinformacjidotyczącychosóbipodmiotówwzwiązkuzzagroże-niemustrojudemokratycznego,bezpieczeństwalubinnychfundamentalnychin-teresówpaństwa,powodowanymprzezceleorazcharakterdziałalnościtychosóblubpodmiotów;

2) prowadzeniepostępowańsprawdzającychwrozumieniuustawyoochronieinfor-macjiniejawnych;

3) wspieranieprawidłowegofunkcjonowaniaśrodkówbezpieczeństwa,m.in.doty-czącychochrony informacjiniejawnychoraz informacjina tematorganów lubpodmiotówgospodarczych,którewopiniiwłaściwychministrówmajązasadni-czeznaczeniedlapaństwa;

4) pozyskiwanieinformacjidotyczącychinnychpaństw,osóblubpodmiotówwskazanychprzezpremieralubministrads.ogólnych,wporozumieniuzwłaściwymiministrami;

5) sporządzanieanalizryzykaiocenzagrożeńnawspólnywniosekministrasprawwewnętrznychiministrasprawiedliwości,wceluochronyokreślonychkategoriiosóbwskazanychwustawieoPolicji.

ZadaniaMIVDrealizowanewsferzewojskowejzostałyokreślonewanalogicznysposób:

1) pozyskiwanie informacji dotyczących potencjału wojskowego innych państw wceluosiągnięciarównowagimiędzyposzczególnymikomponentamisiłzbroj-nychizapewnieniaichefektywnegowykorzystania;

2) pozyskiwanieinformacjidotyczącychspraw,któremogąmiećistotneznaczeniedlaporządkumiędzynarodowego,jeżelimogąsięonewiązaćzwykorzystaniemsiłzbrojnych;

26 Intelligence and Security Services Act (Wiv 2002), 29 May 2002 [online], https://english.aivd.nl/about-aivd/publications/2002/03/26/bulletin-of-acts-orders-and-decrees-of-the-kingdom-of-the-netherlands[dostęp:14II2017].


3) prowadzeniepostępowańsprawdzającychwrozumieniuustawyoochronieinfor-macjiniejawnych;

4) gromadzenieinformacjimającychnaceluzapobieżeniezdarzeniomnegatywniewpływającymnabezpieczeństwolubgotowośćbojowąorazzdolnościorganiza-cyjneimobilizacyjnesiłzbrojnych;

5) wspieranieprawidłowegofunkcjonowaniaśrodkówbezpieczeństwa,m.in.wza-kresieochronyinformacjiniejawnychwsferzewojskowej;

6) sporządzanieanalizryzykaiocenzagrożeńnawspólnywniosekministrasprawwewnętrznych i ministra sprawiedliwości, w celu ochrony osób wskazanych w ustawie o Policji (…).

Podkreśleniawymagato,żeart.9ustawyexpressisverbis wyłączamożliwośćpro-wadzeniaprzezww.służbyczynnościdochodzeniowo-śledczych,cosprawia,iżzarów-noAIVD,jakiMIVDsąorganamizorientowanyminaprowadzeniedziałańianalitycz-no-informacyjnych,ioperacyjno-rozpoznawczych.

1. Przetwarzanie danych osobowych

Ustawanakładanasłużbydalekoidąceograniczeniawzakresachmożliwościprze-twarzaniainformacjiorazdopuszczalnościprzetwarzaniaprzezniedanychosobowych.Nauwagęzasługujerozróżnieniemiędzyi n f o rm a c j am i ad a n ym i o s o b ow y -m i ,wynikającezart.1ustawy,zawierającegodefinicjelegalnepojęćwniejużywanych.Zakres przedmiotowypojęcia i n f o rm a c j e został skonstruowanyw sposób szeroki–podtympojęciemustawarozumiedaneosoboweorazinneinformacje.D a n e o s o -b ow e wrozumieniuustawyoznaczająnatomiastinformacjeodnoszącesiędozidenty-fikowanejlubmożliwejdozidentyfikowaniaosobyfizycznej.

P r z e t w a r z a n i e i n f o rm a c j i,zgodniezart.1pktfustawy,oznacza jakie-kolwiekdziałaniedotycząceinformacji,polegającezarównonazbieraniu,utrwalaniu,dostosowywaniu,przechowywaniu,aktualizowaniu,zmianie,poszukiwaniulubkorzy-staniuzinformacji,jakinaichrozpowszechnianiu,udostępnianiu,poszukiwaniumię-dzynimipowiązań,ichochronie,wymianielubniszczeniu.

Art.13ustawyzawierawykazprzesłanekuprawniającychAIVDdoprzetwarzaniadanychosobowych.Przetwarzaneprzeztęsłużbędaneosobowemogądotyczyćnastę-pującychkategoriiosób:

1) wstosunkudoktórychzachodziuzasadnionepodejrzenie,żestanowiązagroże-niedemokratycznegopaństwaprawnego,bezpieczeństwalubinnychfundamen-talnychinteresówpaństwa;

2) którewyraziłyzgodęnaprzetwarzanieswoichdanychosobowychwceluprze-prowadzeniapostępowaniasprawdzającego;

3) którychdanemusząbyćprzetworzonewzwiązkuzczynnościamiprowadzonymiprzezsłużby,dotyczącymiinnychpaństw;

4) którychdaneuzyskałyinnesłużbywywiadowczelubsłużbybezpieczeństwa;5) którychdanesąniezbędnedozapewnieniaprawidłowej realizacjiustawowych

zadańsłużb;6) które były funkcjonariuszami służb w przeszłości lub które aktualnie pełnią

wnichsłużbę;7) którychdanemusząbyćprzetworzonewzwiązkuzrealizacjączynnościzwiązanychze

sporządzaniemanalizryzykaorazanalizzagrożeńbezpieczeństwapaństwa.


MożliwośćprzetwarzaniadanychprzezMIVDzostałauregulowanawsposóbana-logiczny.

OpisanepowyżejzasadyprzetwarzaniadanychosobowychprzezsłużbęmajązastosowanierównieżwodniesieniudoprocesuprzetwarzaniatychdanychprzezfunkcjonariuszylubpracownikówinnychsłużbwykonującychokreśloneczynnościnazlecenieAIVD.PrzetwarzanieprzezwymienioneosobydanychosobowychnazlecenieAIVDjestściśleoddzieloneodprzetwarzaniaprzeznietegorodzajudanych w toku realizacji innych zadań, wykonywanych niezależnie od współpracy zAIVD.SzefAIVDmożewydawaćwtymzakresiedalsze,bardziejszczegółoweinstrukcje.

Szefowiesłużbrealizująponadtonastępująceczynności:1) zapewniająpoufnośćprzetwarzanychinformacji;2) odpowiadajązazachowaniewtajemnicytożsamościźródełinformacji;3) odpowiadają za bezpieczeństwo osóbwspółpracującychw toku pozyskiwania

informacjiprzezsłużby;4) ustanawiajązasadyprzetwarzaniainformacjimającestworzyćgwarancjeichpo-

prawnościikompletności;5) wprowadzają przepisy o charakterze organizacyjnym i technicznym w celu

ochrony przed utratą informacji, naruszeniem ich integralności oraz przed ichnieuprawnionymprzetwarzaniem;

6) wyznaczająosobęmającąwyłącznekompetencje codookreślonych aspektówprzetwarzaniainformacji.

2. Pozyskiwanie informacji

Podczasrealizacjiustawowychzadańlubwceluusprawnieniasposobuichwyko-nywaniasłużbysąuprawnionedozwracaniasięoudzielenieokreślonychinformacjidonastępującychpodmiotów:

1) organów administracji publicznej, osób zatrudnionychw podmiotach publicz-nychlubjakichkolwiekinnychosób;

2) osóbodpowiedzialnychzaprzetwarzanieokreślonychinformacji.Opisanypowyżej sposóbpozyskiwaniadanychmożnaokreślić jako zwyczajny,

opartynawspółpracyz innymipodmiotamidziałającymiwsferzepublicznej,zatrud-nionymiwnichosobami lub innymiosobamidysponującymi informacjami istotnymi zpunktuwidzeniadziałalnościsłużb.Ustawazawierarównieżzamkniętywykazspe-cjalnychśrodkówpozyskiwaniadanych,któremożnascharakteryzowaćwsensieogól-nymjakoczynnościoperacyjno-rozpoznawcze.

Artykuł19ustawy określaogólneprzesłankistosowaniaspecjalnychśrodkówpo-zyskiwaniainformacji.Zgodynazastosowanieww.środkówudzielawłaściwyministerlubszefsłużbydziałającyzupoważnieniaministra.Szefsłużbymożeupoważnićpodle-głychmufunkcjonariuszydoudzielaniazgody,októrejmowapowyżej.

Zgodanastosowaniespecjalnychśrodkówpozyskiwaniainformacjijestudzie-lana na okres trzechmiesięcy, zmożliwością jej każdorazowego przedłużenia nakolejnetrzymiesiące.Ustawanieprzewidujezatemgórnejgranicyczasowejstoso-waniategotypuśrodków.

Dospecjalnychśrodkówpozyskiwaniainformacjinależą:


2.1. Obserwacja

1) obserwacjaiutrwalanieinformacjidotyczącychzachowańosóbfizycznychorazprzedmiotów,zwykorzystaniemlubbezwykorzystaniaśrodkówtechnicznych;

2) śledzeniesposobuprzemieszczaniasięosóbfizycznychlubprzedmiotów,zwy-korzystaniemlubbezwykorzystaniaśrodkówtechnicznych,instrumentówloka-lizacjiiurządzeńnagrywających.

Prowadzenieobserwacjiiwykorzystywaniewymienionychurządzeńwbudynkachmieszkalnychjestmożliwewyłączniewprzypadku,gdywłaściwyministerudzieliłsze-fowisłużbypisemnejzgodynato.Wniosekoudzieleniezgodymusizawieraćwskazanieadresubudynku,rodzajinstrumentu,którymazostaćwykorzystany,orazuzasadnieniewskazującepowody,zjakichprzeprowadzenietegorodzajuczynnościjestkonieczne.

2.2.Pozyskiwanieinformacjiprzezfunkcjonariuszalubosobędziałającąnazleceniesłużb

Zgodniezart.21służbysąuprawnionedowykorzystaniaosobyfizycznej,posłu-gującejsięlubnieposługującejsiędanymilegalizacyjnymi,działającejpodkierunkiemdanejsłużby,wcelu:

1) pozyskiwaniawsposóbukierunkowanyizgodniezzaleceniamisłużbinformacjioosobachfizycznych lubprawnych,któremogąmiećznaczeniedla realizacjizadańsłużb;

2) ochronyinteresówistotnychzpunktuwidzeniasłużby.Ponadto możliwe jest tworzenie osób prawnych w celu wsparcia działań

operacyjno-rozpoznawczych.Właściwyministermożepolecićpodległymmuorganomadministracjipublicznej,

abyudzieliłyniezbędnejpomocyosobieposługującejsiędanymilegalizacyjnymi.Wtymprzypadku nie stosuje się powszechnie obowiązujących przepisów prawa w zakresie, wjakimwykluczająonepodjęcieokreślonegodziałanialubzaniechaniawobectejosoby.

Osoba,októrejmowapowyżej,możeotrzymywaćodsłużbinstrukcjeokreślonegozachowania się,któremożestanowićprzestępstwo lubpomocnictwo.Taka instrukcjamożezostaćwydanatylkowówczas,gdyjesttoniezbędnedorealizacjiokreślonychza-dańlubzapewnieniabezpieczeństwaosobydziałającejnazleceniesłużb.Tendokumentokreślarównieżokoliczności,wktórychosobaposługującasiędanymilegalizacyjnymimożepodjąćczynnościmogącewypełniaćznamionaczynuzabronionegoorazokreślićsposóbichdokonania.

2.3. Przeszukanie i badanie przedmiotów

Służbysąuprawnionedorealizacjiprzeszukaniazwykorzystaniemlubbezwyko-rzystaniainstrumentówtechnicznych:

1) zamkniętychprzestrzeni;2) przedmiotówzabezpieczonychprzedotwarciem.

Ponadtoustawaprzewidujemożliwośćzbadaniaprzedmiotów,któregocelemjestustalenietożsamościokreślonejosoby.

Jeżeliwymaga tegocharakterokreślonej sprawy, służbymogąprzejąćwposia-danieprzedmiotznalezionywtokurealizacjiczynności,októrychmowapowyżej,je-żelijegozbadaniewmiejscu,wktórymzostałznaleziony,jestniemożliweorazjeżeli


jestniemożliweuzyskanieniezbędnychinformacjiwsposóbmniejingerującywprawa iwolnościobywatelskie.

Przeszukanieprzestrzenizamkniętych jestmożliwepouzyskaniupisemnejzgo-dywłaściwegoministra,wydawanejmaksymalnie na trzy dni.Wniosek szefa służby oudzieleniezgodyprzezministramusiwskazywaćadresbudynku,wktórymprzeszuka-niemabyćdokonane,orazuzasadniaćprzyczyny,zjakichpodjęcietegorodzajuczyn-nościjestkonieczne.

2.4.Otwarcieprzesyłki

PouzyskaniuzgodySąduRejonowegowHadzeudzielanejnawniosekszefajed-nejzesłużbomawianeorganymogąotwieraćlistyiinneprzesyłkibezzgodyichnadaw-cylubadresata.Wniosekoudzieleniezgodymusizawieraćimięinazwiskoosobylubnazwęfirmyosobyprawnejbędącejnadawcąlubadresatemprzesyłkiorazwskazywaćprzyczynyuzasadniająceotwarcieokreślonegolistulubprzesyłki.Zgodajestudzielanamaksymalnienatrzymiesiące.

2.5.Dostępdozautomatyzowanejsieciinformacji

Służbymogą–zwykorzystaniemlubbezwykorzystaniaśrodkówtechnicznych,nieprawdziwych sygnałów, haseł lub identyfikatorów – uzyskać dostęp do zautoma-tyzowanej sieci informacji.Touprawnienie obejmuje równieżobejście systemówza-bezpieczeń,wprowadzenieurządzeńtechnicznychmającychnaceluzłamanieszyfrówzabezpieczającychinformacjeprzechowywanelubprzetwarzanewtejsieci,atakżeko-piowanietychinformacji.

Osobyposiadająceinformacje,którepozwalająnazłamanieszyfrówchroniącychokreślone dane są zobowiązane, po otrzymaniu pisemnego żądania szefa służby, doudzielenianiezbędnejpomocypodczasuzyskiwaniaprzezsłużbydostępudozaszyfro-wanychinformacji.

2.6. Przechwytywanie i utrwalanie komunikacji

Ustawa upoważnia służby do przechwytywania treści, nagrywania i monitoro-waniawsposóbukierunkowanyrozmów,informacjiwymienianychzwykorzystaniemurządzeńtelekomunikacyjnychorazdanychtelekomunikacyjnych,niezależnieodmiej-sca,wktórymsąoneprowadzone.Touprawnienieobejmujerównieżzłamanieszyfrówzabezpieczającychteinformacje.

Wniosekoudzielenie zgodynazastosowanieopisywanejmetodypozyskiwaniadanychjestsporządzanyprzezszefasłużbyizawieraconajmniej:

1) określenieczynności,jakiemajązostaćdokonane;2) daneosoby lubpodmiotubędącegostronąpołączenia,któremajązostaćprze-

chwyconelubutrwalone;3) wskazanieprzyczyn,zjakichdokonanieww.czynnościjestniezbędne.

Gdyw chwili sporządzaniawnioskuo udzielenie zgodynawykorzystanie tychczynnościnumerabonenta,któregokomunikacjamazostaćprzechwycona lubutrwa-lona, nie jest znany, zgodamoże zostaćudzielonawyłącznie podokonaniu jego jed-noznacznejidentyfikacji.Wtymcelusłużbymogąsięposłużyćśrodkamitechniczny-


mi umożliwiającymi identyfikację numeru.Ustawawprowadza analogicznywarunek wprzypadkubrakuokreśleniatożsamościosobylubpodmiotubędącychstronąkomuni-kacjiwchwilisporządzaniawniosku.

2.7.Monitorowaniemiędzynarodowejkomunikacjibezprzewodowej

Artykuł 26 stanowi podstawęnormatywną stosowania instrumentu przechwyty-waniaiutrwalaniakomunikacji(rodzajowozbliżonegodoomówionegowpoprzednimpunkcie),polegającegonapozyskiwaniuiutrwalaniuwiadomościwysyłanychzzagra-nicylubprzeznaczonychdlaodbiorcówzagranicznych,któresąwymienianeprzyużyciubezprzewodowychsiecitelekomunikacyjnych.Wytypowanieokreślonegoprocesuwy-mianyinformacji,którymazostaćobjętytyminstrumentem,odbywasięnapodstawieanalizyjegocharakterystykitechnicznej.Takacharakterystykamożewykazaćistnieniepotencjalnegozwiązkuzdziałaniamipozostającymiwsferzezainteresowańsłużb.Doczynności,któremogązostaćpodjętewramachrealizacjiww.uprawnienia,zaliczasięrównieżzłamanieszyfrówzabezpieczającychpozyskiwaneinformacje.

Wrazieustaleniatożsamościosobylubpodmiotubędącegonadawcąlubodbiorcąkomunikacji,informacjenajejtemat mogązostaćutrwalone.Jeżelipoustaleniutożsa-mościokażesię,żeniezbędnejestprzechwycenielubutrwalenieinformacjiwymienia-nych przywykorzystaniu sieci telekomunikacyjnych, ustawa nakłada na służby obo-wiązekzłożeniawnioskuoudzieleniezgodynazastosowanietegoinstrumentuwciągudwóchdniodustaleniatożsamościosobylubpodmiotu,októrymmowapowyżej.Doczasuudzieleniazgodysłużbyniezapoznająsięztreściątejkomunikacji.Jeżeliokażesię,żeinformacjezebranepodczasstosowaniaomawianegośrodkaniesąniezbędnedoprawidłowejrealizacjizadańsłużb,toulegająniezwłocznemuzniszczeniu.

2.8. Pozyskiwanie danych telekomunikacyjnych

Służbymogąsięzwrócićdooperatorówpublicznychsieci telekomunikacyjnychoraz do operatorów publicznych usług telekomunikacyjnychw rozumieniu ustawy –Prawo telekomunikacyjne27 zwnioskiemoudzielenie informacji oużytkownikuorazdanychdotyczącychgenerowanegoprzeztegoużytkownikatzw.ruchutelekomunika-cyjnego (ang. telecommunicationtraffic).Możetodotyczyćzarównoinformacjiprze-twarzanychprzedzłożeniemwniosku,jakipojegozłożeniu.

Artykuł 29 ust. 2 ustawywprowadza definicję legalną pojęcia u ż y t k ow n i kt e l e k o m u n i k a c y j n y (ang. user of telecommunication). Jesttozarównoosobafi-zycznalubprawna,którazawarłaumowęokorzystaniezpublicznychsiecitelekomuni-kacyjnychalbopublicznychusługtelekomunikacyjnych,jakiosobafizycznalubprawnaaktywniekorzystającazsiecilubusługitelekomunikacyjnej.

Wniosekoudostępnieniedanychtelekomunikacyjnychjestsporządzanyprzezsze-fasłużbyizawieranastępująceelementy:

1) numerwrozumieniuart.1bbustawy–Prawotelekomunikacyjne28;

27 Act of 19 October 1998 containing rules regarding telecommunication (Telecommunications Act) [online], https://www.government.nl/documents/policy-notes/2012/06/07/dutch-telecommunications-act[dostęp:14II2017].

28Zgodniezart.1bbpojęcien ume r oznacza–wrozumieniuustawy–numery,literylubinnesymbolewystępujące(lubniewystępujące)wokreślonejkombinacji,mającenaceluudzieleniedostępulubidentyfika-cjęużytkowników,operatorówsiecilubusług,urządzeńkońcowychalboinnychelementówsieci.


2) imię, nazwisko i adres zamieszkania osoby lub nazwę i adres siedziby osobyprawnej,doktórejnależynumer;

3) wskazanieinformacji,któremajązostaćudostępnione;4) wyznaczenieokresu,któregoinformacjemajądotyczyć.

Artykuł 31 zawiera zbiór zasadmających na celu zapewnienie stosowania opi-sanychpowyżejspecjalnychmetodpozyskiwaniainformacjiwsposóbproporcjonalny isubsydiarny.Wykorzystywanieomawianychmetodjestmożliwetylkowówczas,gdyniemożnauzyskaćniezbędnych informacjiw inny sposób. Jeżeliwkonkretnej spra-wiezostałaudzielonazgodanazastosowaniewięcejniżjednegoinstrumentutegoro-dzaju,służbysązobowiązanedowykorzystaniawyłącznieinstrumentuwywołującegonajmniejszeszkodydlaosób,którychdotyczączynności.Wybórmetodynajmniejza-grażającejprawomiwolnościodbywasięzuwzględnieniemwszystkichokolicznościdanejsprawy–powagi i rodzajuzagrożenia,charakteruchronionychdóbr i specyfikikonkretnej sprawy.

Określonametodapozyskiwaniainformacjiniemożezostaćwykorzystana,jeżelizagrożenie,jakieniesiezasobąjejewentualnezastosowanie,będzienieproporcjonalniewysokiewstosunkudozamierzonegoceludziałań.Prowadzeniewszelkichczynnościzwiązanychzestosowaniemspecjalnychmetodpozyskiwaniainformacjiustaje,gdyzo-stanieosiągniętyichcellubgdyokolicznościsprawypozwalająnazastosowanieinnych,mniejinwazyjnychmetod.

3. Współpraca z innymi organami i zagranicznymi służbami partnerskimi

UstawanakładanaAIVDiMIVDobowiązekudzielaniasobiepomocyprzezwy-mianęinformacjilubwsparcietechniczne,lubwinnejpostaci–wzwiązkuzestosowa-niemspecjalnychśrodkówpozyskiwaniainformacji.

Szefowie służbsąodpowiedzialnizautrzymywaniekontaktówzzagranicznymisłużbamipartnerskimi.AIVDiMIVDmogąudzielićsłużbomspecjalnyminnychpaństwinformacjiistotnychzpunktuwidzeniarealizacjiichzadań,oileniezagrażatodobromchronionymprzezsłużbyholenderskieinieutrudniarealizacjiichzadań.Możliwejestrównież,natychsamychzasadach,udzieleniesłużbomzagranicznymwsparciaocha-rakterzetechnicznymlubwsparciainnegorodzaju.Właściwyministermożeupoważnićszefówsłużbdowydawaniazgodynaudzielenieinformacjisłużbominnychpaństwlubnaudzielenieimwsparciawnagłychprzypadkach.Szefsłużbywówczasniezwłoczniepowiadamiawłaściwegoministraokażdorazowymudzieleniuzgodywtrybienagłym.

UstawaregulujeponadtotrybwspółpracyAIVDzorganamikrajowymi.Zgodnie zart.60szefowiePolicji,ŻandarmeriiKrólewskiejorazDyrektorGeneralnyNarodowe-goBiuraPodatkowegodziałającegowramachMinisterstwaFinansówwykonujączyn-nościdlaAIVDwynikającezodrębnychprzepisów.

Prokuratura przekazuje służbom wszelkie informacje, które mogą mieć istotneznaczeniedlarealizacjiustawowychzadańsłużby.Wsprawachwymagającychwspół-pracyprokuraturyisłużbustawaprzewidujeobowiązekodbyciakonsultacjizudziałemczłonkaRadyProkuratorówiszefawłaściwejsłużby.

ZarównoAIVD,jakiMIVDsąuprawnione–napodstawiepisemnegownioskuwłaściwegoorganu–doudzieleniawsparciatechnicznegoorganomodpowiedzialnymzaprowadzeniepostępowańprzygotowawczych.


LUKSEMBURG

Podstawę normatywną działalności jedynej służby specjalnej Luksemburga – Służby Wywiadu (Service de Renseignement de l’Etat – SRE) jest Ustawa z dnia 15czerwca2004r.opowołaniuSłużbyWywiadu(dalej: ustawa)1.Celemustawybyłodostosowanie zakresu kompetencji SRE oraz instrumentówwykorzystywanych przeztęsłużbędowspółczesnychzagrożeńbezpieczeństwapaństwa,atakżewprowadzenienowego modelu kontroli parlamentarnej.

Najistotniejszymelementem reformybyło dodanie do zadańSREochronybez-pieczeństwa wewnętrznego. Przed przyjęciem wspomnianego wyżej aktu prawnegowzakresiekompetencjiSREleżałowyłącznieprowadzeniedziałańmającychnaceluzapewnieniebezpieczeństwazewnętrznegoLuksemburgaipaństwznimsprzymierzo-nych.ReformanadałazatemSREcharaktersłużbyodpowiadającejzawszystkieaspektyochronyfundamentalnychinteresówpaństwa,zarównowwymiarzewewnętrznym,jakizewnętrznym.

1. Zadania SRE

OrganemodpowiedzialnymzanadzórnaddziałalnościąSREjestpremier.Zgodniezart.2ustawydozadańtejsłużbynależy:

1) pozyskiwanie, analizowanie i przetwarzanie informacji dotyczącychwszelkiejdziałalności zagrażającej lubmogącej zagrażać bezpieczeństwuLuksemburga,państw,zktórymiLuksemburgzawarłporozumieniaowspólnejobronie,lubor-ganizacjimiędzynarodowychmających siedzibę lubwykonujących zadanianaterytoriumLuksemburga,atakżestosunkommiędzynarodowymipotencjałowinaukowemulubgospodarczemutegopaństwa;

2) prowadzeniepostępowańsprawdzającychprzewidzianychwustawachlubwyni-kającychzzobowiązańprawnomiędzynarodowych;

3) ochronainformacjiniejawnych;4) nadzórnadstosowaniemkrajowychlubmiędzynarodowychprzepisówprawnych

dotyczącychsferybezpieczeństwa.Artykuł2pkt2zawieradefinicjęlegalnąpojęciad z i a ł a l n o ś ć z a g r a ż a j ą c a

l u b m o g ą c a z a g r a ż a ć b e z p i e c z e ń s t w u L u k s emb u r g a .Tenterminozna-czakażdądziałalność,indywidualnąlubzbiorową,prowadzonąnaterenieLuksemburgalubinspirowanąspozajegogranic,która:

1) możemiećzwiązekzeszpiegostwem,ingerencjąinnegopaństwawwewnętrznesprawyLuksemburga, terroryzmem,proliferacjąbroni niekonwencjonalnej lubzwiązanychzniątechnologiialbozorganizowanąprzestępczością,jeżelimaonazwiązekzwymienionymizjawiskami;

2) możepodważyćintegralnośćterytorialnąLuksemburga,jegosuwerennośćinie-podległość,bezpieczeństwojegoinstytucji,poprawnefunkcjonowanieinstytucjipaństwaprawalubmożezagrażaćbezpieczeństwuobywateli.

RozdziałIIustawy–O pozyskiwaniu i przetwarzaniu informacji –określazasadywspółpracySREzinnymiinstytucjamipaństwaorazpodmiotamimiędzynarodowymi, atakżezasadydostępudoinformacjiiochronyźródełinformacji.

Zgodniez art. 3ustawySREdbaozapewnienie sprawnejwspółpracyzarówno zorganamipolicyjnymi,sądowymiiadministracyjnymi,jakizzagranicznymisłużbami


specjalnymi.Ustawazobowiązujewprosttęsłużbędoprzekazywaniainformacjizebra-nychpodczaswykonywaniajejustawowychzadańorganompolicyjnym,sądowymiad-ministracyjnymwzakresie,wjakimsąoneniezbędnedorealizacjiichzadań.Analogicz-nie–organy,októrychmowa,sązobowiązanezkoleidoprzekazywaniaSREinformacji,któremogąmiećzwiązekzjejzadaniamiokreślonymiwart.2ustawy.Funkcjęorganukoordynującego działalność SRE i PolicjiWielkiegoKsięstwa pełni komitet złożony zpremieraorazministrów: sprawzagranicznych,obronynarodowej, sprawiedliwościorazszefaPolicji.

2. Dostęp do informacji

PrzetwarzanieprzezSREinformacjiuzyskanychwczasiewykonywaniajejustawo-wychzadańodbywasięzgodniezzasadamiprzewidzianymiwrozporządzeniu,doktóregowydaniazobowiązujeUstawa z dnia 2 sierpnia 2002 r. o ochronie danych osobowych29.

PodczasrealizacjiswoichzadańustawowychSREjestuprawnionadodostępudonastępującychbazdanych:

1) Ogólnego Rejestru Osób Fizycznych i Prawnych, utworzonego na podstawieUstawy z dnia 30 marca 1979 roku o identyfikacji cyfrowej osób fizycznych i prawnych;

2) częścibazdanychPolicjiumożliwiającychwyszukiwaniedanychosobowych;3) jednegozbiuletynówwchodzącychwskładRejestruSądowego(Biuletynunr2);4) bazydanychzawierającejinformacjeocudzoziemcach,wykorzystywanejnara-

chunekkomórkiPolicji ds. cudzoziemców,działającejw ramachMinisterstwaSprawiedliwości;

5) bazydanychzawierającejinformacjeopracownikach,pracodawcachiosobachwykonującychtzw.wolnezawody,zarządzanejprzezorganubezpieczeńspołecz-nychzgodniezart.321kodeksuubezpieczeńspołecznych;

6) bazydanychzawierającejinformacjeopojazdachdrogowych,ichwłaścicielach iposiadaczach,wykorzystywanejnarachunekMinisterstwaTransportu.

PrzetwarzaniedanychosobowychprzezSRE,Policję,SłużbęCelną i podmiotywchodzącewskładsiłzbrojnych jestdokonywanepodnadzoremorganuprzewidzia-nego w art. 17 (2) ustawy30,wktóregoskładwchodząProkuratorGeneralnylubjegozastępca oraz dwóch członków Narodowej Komisji Ochrony Danych Osobowych. Z uwagi na konieczność zapewnienia instrumentów umożliwiających wykonywanietemuorganowiczynnościkontrolnych,dostępSREdodanychzawartychwbazachmusiodbywaćsięwsposóbumożliwiającypóźniejszeodtworzeniesposobu,czasuiinnychinformacjiodokonaniuwglądudokonkretnejbazy.Ponadtoart.4ust.3ustawyexpres-sis verbis zabraniaSREwykorzystywaniainformacjipozyskanychwtokurealizacjiza-dańsłużbowychdojakichkolwiekinnychdziałańniżwykonywaniezadańwynikającychz art. 2 ustawy.

SREmożeżądaćodosóbfizycznychorazpaństwowychiprywatnychosóbpraw-nychwszystkichinformacjiniebędącychdanymiosobowymi,niezbędnychdowykony-waniaswoichzadańustawowych.

29www.cnpd.public.lu/fr/legislation/droit-lux/doc_loi02082002mod_fr.pdf[dostęp:14II2017].30Ustawaoochroniedanychosobowychniezawieranazwywłasnejtegoorganu;wtekścieustawyjeston

określonyjako„autoritédecontrôle”,cowdosłownymtłumaczeniuoznacza’władzakontrolna’lub’organkontrolny’.


3. Ochrona źródeł

Zgodniezart.5ustawyfunkcjonariuszeSRE,biorącudziałwpostępowaniuad-ministracyjnym lub sądowymwcharakterze świadka, są zobowiązanidozachowaniaw tajemnicy informacji, które mogą skutkować ujawnieniem tożsamości osobowegoźródła informacjiwspółpracującegozesłużbą.Ustawawprowadzaanalogicznyzakazwodniesieniudoosób,którepowzięłytegorodzajuinformacjewzwiązkuzwykony-waniemczynnościzawodowych.Organypolicyjne,sądoweiadministracyjneniemogąpodejmowaćdziałań,którychcelemlubskutkiembyłobyujawnienietożsamościźródła.

PrezesSąduNajwyższegomożepostanowićozwolnieniuzobowiązkuzachowa-nia tajemnicyw toku postępowania podwarunkiem, że ewentualne ujawnienie okre-ślonejinformacjiniewpłynienegatywnienadziałaniapodejmowaneprzezsłużbęoraz że nie będzie stanowiło zagrożenia dla osoby fizycznej. Zwolnienie z obowiązku, októrymmowa,niemożedotyczyćinformacjiudzielonychprzezzagranicznesłużbywywiadowcze.

Jeżeliinformacjeumożliwiająceidentyfikacjęźródłazostałyuzyskanewtokupo-stępowania,któregocelemniebyłoustalenietożsamościźródłaSRE,niemogązostaćwykorzystanejakodowódwpostępowaniuprzedsądem,zwyjątkiemsytuacji,wktó-rychtowykorzystanienieskutkowałobyujawnieniemtożsamościźródłaorazwktórychozwolnieniuodzachowaniatajemnicypostanowiłPrezesSąduNajwyższego.

NIEMCY

1. Federalny Urząd Ochrony Konstytucji (Bundesamt für Verfassungsschutz – BfV)

BfVjestsłużbąodpowiedzialnązabezpieczeństwowewnętrzne.Związaneztymza-daniasąrealizowanerównieżprzypomocykrajowychurzędówochronykonstytucji(Lan-desbehördenfürVerfassungsschutz–LfV)działającychnapoziomiekrajówzwiązkowych(landów).DopodstawowychzadańBfVnależy:gromadzenieinformacjiozagrożeniachporządkudemokratycznegopaństwagodzącychwbezpieczeństwoorazistnienieRFNlubjednegozkrajówzwiązkowych,działalnośćkontrwywiadowcza, a takżezapobiegającajakimkolwiekdziałaniomsabotażowymwymierzonymwpaństwo.

Kompetencjeomawianejsłużbyszczegółoworegulująustawy:owspółpracymię-dzyRepublikąFederalnąakrajamizwiązkowymiwzakresiedotyczącymochronykon-stytucjiioUrzędzieOchronyKonstytucji31.NajejmocyBFVzostałopowierzonegro-madzenieorazanalizainformacjio:

1) działaniachprzeciwkopodstawomporządkudemokratycznego,2) działaniach przeciwko istnieniu oraz bezpieczeństwuRepubliki Federalnej lub

jednegozjejkrajówzwiązkowych;3) bezprawnychdziałaniachwymierzonychwfunkcjonowaniekonstytucyjnychor-

ganówRepublikiFederalnejNiemieclubjednegozjejkrajówzwiązkowychorazjejfunkcjonariuszywczasiewykonywaniaprzeznichobowiązków;

31Niem.Gesetz über die Zusammenarbeit des Bundes und der Länder in Angelegenheiten des Verfassun-gsschitzes und über das Bundesamt für Verfassungsschutz (Bundesverfassungsschutzgesetz – BverfSchG) [online],www.gesetze-im-internet.de/bverfschg/BJNR029700990.html[dostęp:10II2017].


4) narażaniunaniebezpieczeństwozagranicznych interesówRepublikiFederalnejNiemiecprzezużycieprzemocylubprzygotowywanieww.działań;

5) działaniachwymierzonychwmiędzynarodowypokój(porozumienie),szczegól-nie przeciwko pokojowej koegzystencji obywateli.

PonadtodozadańBfVnależygromadzenieorazanalizowanieinformacjiopodej-mowanych czynnościachwywiadowczychprowadzonychna rzecz podmiotów zagra-nicznych(kontrwywiad).

Służbauczestniczytakżewzwalczaniudziałalnościantypaństwowejiwydawaniupoświadczeń bezpieczeństwa upoważniających do dostępu do informacji niejawnychorazświadectwbezpieczeństwaprzemysłowego32.

BfVgromadzi najwięcej informacji z jawnych i ogólnie dostępnych źródeł, np. zmediów.FunkcjonariuszeBfVuczestnicząwróżnychwydarzeniachpublicznychiod-bywająrozmowyzosobami,któremogąposiadaćinformacjeistotnedlaBfV.

2. Regulacje ustawowe – ustawa o BfV

W rozdziale I ustawy oBfV przewidziano obowiązekwspółpracyw zakresieochronykonstytucji zarównona szczeblu związkowym, jak i krajowym.OkreślonorównieżpodległośćBfVministrowisprawwewnętrznychorazwskazano,żeBfVniemożedziałaćprzyPolicji.PozauprawnieniamiBfV,którezostaływskazanewpod-rozdziale1,współpracująceztąsłużbąkrajoweurzędyochronykonstytucjidziałająw zakresie:

1) wydawaniapoświadczeńbezpieczeństwaosobom,którymwzwiązkuzczynno-ściamisłużbowymisąpowierzaneinformacjeniejawne;

2) wydawania poświadczeń bezpieczeństwa osobom, które zajmują lub będązajmować stanowiska istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa życia lubobronności;

3) stosowania –w interesie publicznym– technicznych środkówbezpieczeństwawceluochronyinformacjiniejawnych,ochronyprzedmiotówlubdokonywaniaustaleńdotyczącychnieuprawnionegodostępudotegotypuinformacji;

4) sprawdzaniaosóbwprzypadkachprzewidzianychprzezprawo.JednocześniewszelkiedziałaniaprowadzoneprzezBFVmusząbyćpodejmowane

zgodniezustawąregulującąuprawnieniatejsłużby.

2.1.ObowiązkiBFV

BfVw porozumieniu z krajowymi urzędami ochrony konstytucjimoże gromadzić wkrajach związkowych informacje,wiadomości lubdokumentyodnośniedo spraw,które wrozumieniuustawysądziałaniamizgodnymiz§3ust.1nr1–4iz§5orazktóre:

1) wpełnilubczęściowosąskierowaneprzeciwkozwiązkowi;2) sąukierunkowanenaużycieprzemocy,przygotowaniedoużyciaprzemocylub

jąwspierają;3) sąprowadzonenaobszarzekrajuzwiązkowego;4) mająwpływnasprawyzagraniczneRFN;5) wymagająodkrajowychurzędówochronykonstytucjiwspółpracyzestronyBfV.

32www.Verfassungsschutz.de/en/index-en.html[dostęp:10II2017].


BfVoceniaianalizujenapoziomiecentralnymwszystkieustaleniadotycząceczyn-ności,októrychmowaw§3ust.1(równieżkrajoweurzędyochronykonstytucjimająobowiązek dokonywania takiej analizy). BFV przekazuje krajowym urzędom ochro-nykonstytucji,zgodniez§6ust.1,informacje sporządzonejakoprzekrojoweanalizy wformieopracowaństrukturalnychimetodycznych,atakżeregularnieprzekazywanychogólnokrajowychmeldunkównatematistotnychzjawisk,przyuwzględnieniusytuacjidanegokrajuzwiązkowego.

BfVkoordynujewspółpracękrajowychurzędówochronykonstytucji.Powyższakoordynacja dotyczy przede wszystkim uzgodnienia:

1) jednolitychprzepisówzapewniającychmożliwościwspółpracy;2) ogólnychpriorytetówipodziałupracyorazwykonywaniazadań;3) kryteriówważnościprzekazywaniainformacjizgodniez§ 6 ust. 1.

PonadtoBfVjakocentralawspierakrajoweurzędyochronykonstytucjiprzywy-konywaniuzadańzgodniez§3zwłaszczaprzez:

1) zapewnianiewywiadowczegosystemuinformacyjnego;2) centralnewyposażeniewobszarzeczynnościtechnicznychispecjalistycznych;3) prowadzeniebadańirozwójmetodisposobówpracywzakresieochronykonstytucji;4) szkoleniewszczególnychobszarachpracy.

Wceluwykonywaniazadańokreślonychw§3BfVjestzobowiązanydoutrzy-mywaniastosunkówsłużbowychzwłaściwymiorganamipublicznymiinnychpaństw.Krajoweurzędyochronykonstytucjimogą,wporozumieniuzBfV,utrzymywaćtakiestosunkisłużbowe:

1) zesłużbamisiłzbrojnychstacjonującychwRFN;2) ze służbamiwywiadowczymi przyległych krajów sąsiednich,w sprawach

regionalnych.

2.2. Wymiana i ochrona informacji

WładzekrajoweorazBfVprzekazują sobieniezwłocznie informacje istotnedlawykonywania swoich zadań.W sytuacji, gdy organ przesyłający zrobi zastrzeżenie,przekazywaneinformacjemogąbyćudostępnianestronomtrzecimtylkozajegozgodą.

WceluwypełnieniaobowiązkuinformacyjnegoprzezBfVurzędyochronykon-stytucjisązobowiązanedoprowadzeniawspólnychplików,któresąwykorzystywane w sposób zautomatyzowany. Przechowywanie danych osobowych jest dopuszczalnezgodniezwymaganiamiokreślonymiwustawie.Automatycznydostępinnychorganówjestniemożliwy.Odpowiedzialnośćzawprowadzonedanewzakresieogólnychprzepi-sówoochroniedanychosobowychspoczywanakażdymurzędzieochronykonstytucji– tylkoonmożezmieniaćtedane,blokowaćjelubusuwać.Koniecznejestzapewnieniemożliwościustaleniaorganu,którywprowadzałdane.Zkoleiwyszukaniedanychjestdopuszczalnetylkowtedy,gdyjesttoniezbędnedorealizacjizadań,zaktórychwykona-niejestodpowiedzialnywnioskodawca.Prawodostępudodanych,któreniesąkoniecz-nedowyszukiwaniaaktiidentyfikacjiosób,jestograniczonedopodmiotówupoważ-nionychdorejestracjidanychlubanaliz.Prawodostępudodokumentówzawierającychdane jestograniczonedoosób,któresąbezpośredniozaangażowanewwykonywanietej pracy.

BfVwodniesieniudoudostępnianychinformacjidotyczącychśrodkówtechnicz-nychiorganizacyjnychpodejmujedziałaniazgodniez§9ustawyoochroniedanych.Na


potrzebykontrolizakażdymrazemrejestrujedostępdochronionychdanych,czasdo-stępu,informacjeumożliwiająceokreśleniedanych,którychdotyczyłozapytanie,orazorganwystępującyzzapytaniem.Analizaprotokołowanych(rejestrowanych)informacjijestzagwarantowanazgodniezestanemtechnicznym.Tedanemogąbyćwykorzystanejedyniewcelukontroliochronydanych,bezpieczeństwadanychlubzapewnieniawła-ściwegosystemuichprzetwarzania.Zarejestrowaneinformacjeniszczysiępodkoniecrokukalendarzowego,któryprzypadaporoku,wktórymzostałyonezaprotokołowane.

2.3. Uprawnienia BfV

WrozdzialeIIustawyzostałyokreśloneuprawnieniaBfV.Natejpodstawiesłużbamożeuzyskiwać, przetwarzać iwykorzystywać informacje niezbędnedowykonywa-niaswoichzadań,wtymdaneosobowe,oileniestojątemunaprzeszkodzieprzepisy oochroniedanychosobowychlubszczególneprzepisyustawy.

WniosekBfVoudostępnieniedanychosobowychpowiniendotyczyćtylkotychdanych, które są niezbędne do udzielenia informacji. Informacjewymagające ochro-ny, które dotyczą osoby zainteresowanej, mogą być ograniczone tylko w szczegól-nymzakresie.BfVwceluniejawnegopozyskiwaniadanychmoże również stosowaćmetody, wykorzystywać obiekty i instrumenty, a także działania współpracowników isprawdzonychosób,obserwację,nagraniaobrazuidźwięku,dokumentylegalizacyjneorazniejawneoznakowanie.Wsprawachdotyczącychprawosobistychmożnaingero-waćzewskazaniemszczególnegouprawnienia.Pozatymzastosowaniejednegozwyżejwspomnianychśrodkówniemożespowodowaćszkody,która jestniewspółmiernadoznaczeniawyjaśnianychfaktów.Środki,októrychmowapowyżej,sąokreślonewprze-pisachsłużbowych.IchzastosowaniewymagazgodyFederalnegoMinisterstwaSprawWewnętrznych,któreinformujeotymparlamentarnyorgankontrolny.

Należyrównieżpamiętać,żeBfVniemauprawnieńpolicyjnychanikompetencjinp.dowystawianiamandatów.Coistotne,tasłużbaniemożerównieżangażowaćpolicjiprzezwspółpracęmającąnaceluwykorzystanieśrodków,doktórychstosowaniasamanie jest uprawniona.

Wprzypadku,gdydaneosoboweosobyzainteresowanejsąpozyskanezajejwie-dzą,powinienzostaćpodanypowód ichzebrania.Osobazainteresowanapodajedaneosobowedobrowolnie.Ześrodków,którymidysponujeBfV,powinienzostaćzastoso-wanyten,którywobectakiejosobybędzienajmniejdolegliwy.Żadenśrodekniemożepowodowaćszkody,którajestwyraźnienieproporcjonalnadozamierzonegorezultatu.

2.4. Specjalne wnioski o udzielenie informacji

BfVmożewszczególnychprzypadkachuzyskiwaćinformacjeod:1) przewoźników,atakżeoperatorówsystemówrezerwacjikomputerowejisyste-

mówdystrybucjiglobalnejdla lotówodnośniedopytańzarównooimionalubnazwiskaiadresyklientów,jakiowykorzystanieokolicznościusługtransporto-wych,szczególniewmomenciewysyłki(odprawy),odlotuisposoburezerwacji;

2) instytucjikredytowych,instytucjiświadczącychusługifinansoweorazprzedsię-biorstw,posiadaczyrachunkówiinnychuprawnionychorazodnośniedoobrotupłatniczego uczestników, przepływu pieniądza, lokat kapitału, zwłaszcza jeślichodzi osaldarachunkuipłatnościprzychodzącychorazwychodzących;


3) osóbświadczącychusługitelekomunikacyjnelubwspółpracującychprzyświad-czeniutakichusług,zgodniezustawąotelekomunikacji,wzakresiedanychdo-tyczącychruchu(wtelekomunikacji)iinnychniezbędnychdanychwceluusta-nowieniaiutrzymaniaruchu(wtelekomunikacji);

4) osóbświadczącychusługi telekomunikacyjne lubwspółpracującychw tymza-kresie,odnośniedo:a) danychistotnychdoidentyfikacjiużytkownikatychusług(teleserwisu),b) informacjiopoczątkuizakończeniuusługioraz skalikorzystaniaznich,c) danychoteleusługachwykorzystywanychprzezużytkownika,

–wzakresie,w jakimjest toniezbędnedogromadzenia ianalizy informacji i faktów, które uzasadniają, że zachodzi poważne zagrożenie dóbr określonych w § 3 ust. 1.

W§3ust.1nr1dotyczytotylkozagrożeń,którespełniająponiższekryteriaprzezzamiarlubsposóbdziałaniawzakresie:

1) podżeganiadonienawiścilubsamowolnychdziałańprzeciwkoczęścinarodulubdoatakunagodnośćludzkąprzezznieważenie,poniżanieluboczernianiewyni-kającezezłejwoliitymsamymwspieraniegotowościdoużyciasiłyizakłóceniaładupublicznego;

2) przygotowywanialubstosowaniaprzemocyłącznieznawoływaniemlubwspie-raniemdoużyciaprzemocytakżeprzezwspieraniestowarzyszeń,którenakłania-jądoatakówprzeciwkoosobomlubrzeczom,popierajątakiedziałanialubgrożąichprzeprowadzeniem.

2.5.Zasadyproceduralneodnoszącesiędownioskówoudzielenieinformacji

Zarządzenia odnoszące się do określonych, specjalnych wniosków o udziele-nie informacjisąwydawaneprzezszefaBFVlub jegozastępcę.Wnioskisąskładane wformiepisemnejwraz zuzasadnieniem.Zawymienionezarządzenia jest odpowie-dzialneFederalneMinisterstwoSprawWewnętrznych.Zarządzeniadotyczącepozyski-waniainformacji,któremogądotyczyćdanychzdobytychwprzyszłości,jestwydawa-ne na trzymiesiące. Przedłużenie takiego zarządzenia każdorazowo o niewięcej niżtrzymiesiącejestdozwolonenawniosek,takdługojakwystępująprzesłankiokreślone www.zarządzeniu.

FederalneMinisterstwoSprawWewnętrznychinformujeowykonaniuzarządzeńKomisjęG1033.

2.6. Ograniczenie praw podstawowych

Podstawoweprawotajemnicytelekomunikacyjnej(art.10Konstytucji)możenamocyustawyoBFVpodlegaćograniczeniu.

33 KomisjaG10 – nazwa tej Komisji jest związana z art. 10Konstytucji RFN, stanowiącym o ta-jemnicy korespondencji i telekomunikacji. Odstępstwa odww. zasadymogąmieć zastosowanie tylkow określonych sytuacjach. Komisja zajmuje się przypadkami wkraczania w sferę regulowaną przez art. 10Konstytucji.ZadaniemKomisji jestm.in.monitorowanie czynnościw zakresie kontroli opera-cyjnej,alerównieżretencji,przetwarzaniaiwykorzystywaniadanychosobowychgromadzonychprzezsłużbystosująceteczynności,atakżepodejmowaniedecyzjicodoinformowaniaosób,wobecktórychteśrodkibyłystosowane.


2.7. Szczególne formy gromadzenia danych

BfVmożegromadzićinformacje,zwłaszczadaneosobowe,zapomocąśrodkówokreślonychwustawie,jeśliistniejąpodstawydoprzypuszczeń,żewtensposóbzo-staniepozyskanawiedzaozagrożeniachlubdziałaniach,októrychmowaw§3ust.1, albo że będziemożliwe dotarcie do źródeł takiejwiedzy.Gromadzenie informacji, wtymdanychosobowych,jestdopuszczalne,jeślijesttokoniecznedoochronypra-cowników,urządzeń,obiektówiźródełBfVprzeddziałaniamizagrażającymibezpie-czeństwu lubdziałaniamiwywiadowczymi.Uzyskanie informacjiwpowyższy spo-sóbjestniedopuszczalne,jeśliistniejeewentualnośćzbadaniasprawywinnysposób,mniejszkodzącyosobie,np.zeźródełpowszechniedostępnychlubprzypozyskiwaniuinnychinformacji.Zastosowanieśrodkazgodniez§8ust.2niemożebyćwyraźnieniewspółmiernedoznaczeniawyjaśnianychfaktów.Jeżeliniezostałosiągniętyzamie-rzonycellubistniejąposzlaki,żeniebędziewtensposóbosiągnięty,należyodstąpićodstosowaniadanegośrodka.

Przechwytywane rozmowy prywatne prowadzone w mieszkaniach mogą byćniejawnie rejestrowane za pomocą środków technicznych, jeśli jest to niezbędne w szczególnym przypadku do zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu lubbezpośredniemuzagrożeniużyciaosób, aodpowiedniewsparciepolicyjnedla zagro-żonegodobrapowinnobyćuzyskanebezzbędnejzwłoki.Powyższemazastosowanieodpowiedniodoniejawnegowykorzystania środków technicznychwceluwykonaniarejestracji obrazu.Te środki są zarządzane przez szefaBfV lub jego zastępcę, jeżelidecyzjasądowaniemożebyćotrzymananaczas.Takądecyzjęnależyjednakuzyskaćniezwłocznie.Właściwydotegojestsąd,wktóregookręguBfVmasiedzibę.Ponadto wtychprzypadkachkonstytucyjneprawonienaruszalnościmieszkania–zgodniezart.13Konstytucji–ulegaustawowemuograniczeniu.

Przypozyskiwaniudanych,którewzakresieformyiznaczeniasątożsameipodle-gajątakiejsamejochroniewpostacitajemnicykorespondencji,tajemnicypocztowejita-jemnicytelekomunikacyjnej,wtymszczególniewramachczynnościprzechwytywaniaiutrwalaniaprywatnychrozmówzapośrednictwemniejawnychśrodkówtechnicznych:

1) osobabędącawkręguzainteresowańmusibyćpozakończeniudziałańonichpo-informowanatakszybko,jaktylkoryzykodlacelu,wzwiązkuzktórymdziałaniazostałypodjęte,zostaniewykluczone,

2) musizostaćpoinformowanekolegiumparlamentarne.BfV pod warunkami określonymi w ustawie może stosować środki techniczne

doustalenia lokalizacjiaktywniewłączonego,działającegourządzeniamobilnego lub wceludochodzenianumeruurządzenialubnumerukarty.Tenśrodekjestdopuszczalnytylkowtedy,gdyjestniemożliwelubutrudnioneustalenielokalizacjilubokreślenienu-meruurządzeniaalbonumerukartybezużyciaśrodkówtechnicznych.Daneosobytrze-ciejmogąbyćzbieranetylkowtensposóbjedynie,gdyjesttokoniecznezewzględówtechnicznych,abyosiągnąćpowyższycel.

2.8. Funkcjonariusze pod przykryciem

BfVmożewykorzystywaćwłasnychpracowników,przyznającimfikcyjnątożsa-mość(legendę)wceluuzasadnieniadziałańzgodniezart.9ust.1ustawy.Permanentneprowadzenieczynnościmającenacelurozpoznawaniezagrożeń jestdozwolonetylko


wprzypadkuprzeprowadzaniapoważnychdziałań,szczególniegdysąoneukierunko-wanenaużyciesiłylubprzemocy.

Funkcjonariuszedziałającypodprzykryciemniepowinnipodejmowaćczynności zgodniez§3ust.1anikierowaćtakimiczynnościami.Mogądziałaćworganizacjachprzestępczychlubdlatakichorganizacji,abywyjaśnićichczyny.Ponadtoudziałwtakiejdziałalnościjestdopuszczany,jeżeli:

1) niestanowipogwałceniaprawosobistych,2) jesttoniezbędnedouzyskaniaizabezpieczeniadostępudoinformacji,3) niejestnieproporcjonalnydowagiwyjaśnianychfaktów.Jeśliistniejąwystarczająceprzesłanki,żefunkcjonariuszedziałającypodprzykryciemwbrewprawupopełnilipoważnyczynprzestępczy,działaniapowinnyzostaćnatych-miastzakończoneipowinnyotymzostaćpowiadomioneorganyścigania.Owyjąt-kachzadecydujeszefsłużbylubjegozastępca.

2.9.Osoboweźródłainformacji

Zgodniezustawąmożliwajestwspółpracazosobamiprywatnymi,którychzapla-nowana,długotrwaławspółpracazBfVniejestznanaosobomtrzecim(osoboweźródłainformacji).RządFederalnyconajmniejrazwrokuskładaKolegiumParlamentarnemusprawozdaniezewspółpracyztegotypuźródłami.

O obowiązkach osobowych źródeł informacji decyduje szef lub jego zastępca.Jakoosoboweźródłainformacjiniemogąbyćrekrutowanealbowykorzystywane:

1) osobyubezwłasnowolnione,zwłaszczanieletni,2) osobyzależneodwsparciafinansowegolubrzeczowego,którejestichjedynym

źródłemutrzymania,3) osobybiorąceudziałwdziałalnościizolującejodspołeczeństwa(np.osobyfunk-

cjonującewsektach),4) posłowie doParlamentuEuropejskiego, niemieckiegoBundestagu, parlamentu

krajuzwiązkowegolubpracownicytakichosób,5) osoby,którefigurująwCentralnymRejestrzeFederalnymwzwiązkuzeskaza-

niemzazbrodnięlubnakarępozbawieniawolności,którejwykonanieniezostałozawieszone.

2.10. Przechowywanie, zmiana i wykorzystanie danych osobowych

BfVdowykonywaniaswoichzadańustawowychmożeprzechowywać,zmieniać iwykorzystywaćdaneosobowewplikach,jeżeli:

1) zachodzą rzeczywiste przesłanki do przeprowadzenia działań lub czynności, októrychmowaw§3ust.1;

2) jest to niezbędne do badania i oceny działań lub czynności, o którychmowa w§3ust.1;

3) BfVwykonujeczynnościzgodniez§3ust.2.Dokumentacjadotyczącagromadzonychdanychmożebyćprzechowywanatakże

wtedy,gdyzawierainnedaneosóbtrzecich.Zabronionejestnatomiastwystosowywa-niezapytańodanetychosób.CzasprzechowywaniadokumentacjizostałograniczonydookresuwykonywaniaobowiązkówprzezBfV.Ponadto ta służba jestzobowiązanadodokonywaniakorektydanychosobowychprzechowywanychwplikach,jeślisąone


niepoprawne,orazdousuwania tychdanychgromadzonychwplikach,gdy ichprze-chowywanie było niedozwolone lub gdywiedza ich dotycząca nie jest potrzebna dowykonywaniazadańprzezBFV.Usunięciedanychpowinnobyćwstrzymane,jeślijestprawdopodobne,żeichzniszczeniemożespowodowaćszkodędlapodmiotu.Wtakimprzypadku tedanepowinnybyćzablokowane. Ichprzekazaniemoże jednaknastąpićtylkozazgodąpodmiotudanych.

2.11.Wymianadanychzzagranicznymisłużbamiwywiadowczymi

BfV–wceluwspółpracyzorganamiobcychpaństw,którympowierzonozadaniaw sferzewywiadowczej, orazdla celówprowadzonych czynności, które są związane zokreślonymizdarzeniamilubgrupamiosób–możewymieniaćinformacje,jeśli:

1) jestniezbędnezweryfikowanieinformacjiomożliwymistnieniupoważnegoza-grożeniabezpieczeństwaRepublikiFederalnejNiemiecorazinnegopaństwa,

2) w innym państwie gwarantuje się przestrzeganie podstawowych zasad konstytucyjnych;

3) zobowiązania i postanowienia, o którychmowaw § 5 zd. 1, są odpowiedniouregulowane(celewspółpracyidalszewykorzystaniedanychzostałookreślone wformiepisemnej,przedrozpoczęciemwspółpracymiędzysłużbami);

4) MinisterstwoSprawWewnętrznychudzieliłozgody.WspółpracaBfVzesłużbąwywiadowcząpaństwa,któreniejestpaństwemczłon-

kowskimUEaniNATO,jestmożliwa,jeśliwymagajątegoszczególneinteresybezpie-czeństwa.Są toprzypadkiczynnościprowadzonychwceluzapobieżeniapopełnieniupoważnychprzestępstwprzeciwkoistnieniulubbezpieczeństwupaństwaalboorganiza-cjimiędzynarodowej.UczestnictwotakiejsłużbywywiadowczejwymagajednakzgodyministrasprawwewnętrznychRFN.

Celewspółpracyzesłużbamizagranicznymiorazdalszewykorzystywanieprzeka-zywanychinformacjisąregulowanewformiepisemnejprzedrozpoczęciemtejwspół-pracy.Dziękitemujestzagwarantowanyodpowiednipoziomochronytychinformacji izostająwyeliminowaneprzypadkiichniewłaściwegowykorzystania,zwłaszcza:

1) celprzekazaniadanych;2) warunkizamierzonegowykorzystaniadanych;3) modyfikowanie,poprawianieiusuwaniedanych;4) zobowiązaniedo:

a) niewykorzystywaniadanychbezzgodysłużbywywiadowczejprzekazującejinformacjew innychcelachniżwymienionewpkt1 lubprzekazania ichstronietrzeciej,

b) poinformowaniaowykorzystaniudanych,którezostałyuprzednioprzekazane.Dane,októrychmowa,mogązostaćwykorzystaneprzezsłużbydowspólne-

goprzeanalizowaniainformacjiwywiadowczych,jeślijesttoniezbędnedoochronybezpieczeństwa.

PonadtoBFVmoże,zgodniezpostanowieniamiustawy,uczestniczyćwewspól-nychprzedsięwzięciach(forachwspółpracy)przyzastrzeżeniu,żedanewprowadzoneprzez tę służbę niemogą zostać przekazane stronie trzeciej bez jej zgody i żemogązostaćwykorzystanewyłączniewcelach,wjakichzostałyprzekazane.


SZWAJCARIA

1. Federalna Służba Wywiadowcza (ang. Federal Intelligence Service – FIS)34

FederalnaSłużbaWywiadowczaistniejeod1stycznia2010r.35Powstaławna-stępstwie decyzji Parlamentu Konfederacji Szwajcarskiej z kwietnia 2009 r. przezpołączeniedwóchpoprzednichsłużb–SłużbyWywiaduStrategicznego(StrategicIn-telligenceService–SIS),którawzakresieswoichwłaściwościzajmowałasięsprawa-mimiędzynarodowymi,orazSłużbyAnaliziDziałańZapobiegawczych(ServiceforAnalysisandPrevention–SAP),odgrywającejzasadnicząrolęwzapewnianiubezpie-czeństwawewnętrznego.

DziałalnośćinformacyjnaFISjestskierowanaprzedewszystkimdoRadyFederal-nej,departamentóworazkantonówimanaceludostarczanietympodmiotominformacjinanajwyższympoziomie.Jednocześniezarównoodbiorcy,jakiopiniapublicznamusząwiedzieć,jakiesąpodstawowemożliwościiograniczeniaFIS.

Zgodniezdefinicjąprezentowanąprzeztęsłużbę36jestonaorganizacjąwykorzy-stującąinstrumentywywiadowczedogromadzenia,analizowania,ocenyirozpowszech-nianiainformacjiwceluprzygotowywaniawszechstronnegozestawuinformacjiwywia-dowczych,istotnychdladecydentównawszystkichpoziomachwładzy.

PodniżejprzywołanymipojęciamiużytymiwdefinicjiFISnależyrozumieć:1 ) s t o s ow a n i e i n s t r um e n t ów w yw i a d ow c z y c h – narzędzia groma-

dzeniainformacji,któreniesądostępnedlainnychinstytucjifederalnych;2 ) i s t o t n e d l a d e c y d e n t ów –FISdostarczainformacjiwywiadowczychnaj-

wyższymurzędnikomnaszczeblupolitycznymorazwojskowymwceluwspo-maganiaichwprocesiepodejmowaniadecyzji;

3 ) d z i a ł a n i a p r ew e n c y j n e – zestaw działań polegających nawykrywaniui zwalczaniuwszystkich czynów, które zagrażają bezpieczeństwu państwa (nawczesnymetapie), przed zmaterializowaniemsię zagrożenia i przedwystąpie-niempodstawdowszczęciapostępowaniakarnego.

FISmonitorujerozwójwypadkówizagrożeń,sporządzaocenysytuacji,wydajepowiadomieniaiostrzeżeniawsytuacjinarastającychkryzysówlubnagłychwydarzeń.Dostarczateżodpowiednimorganominformacje,któresąniezbędnedoochronyistot-nychinteresówpaństwa,zapewnieniawewnętrznegoorazzewnętrznegobezpieczeństwapaństwaijegoobywateli,atakżeorganówbezpieczeństwaiochronyporządkupublicz-negoorazzobowiązańmiędzynarodowych.

IstotnymnarzędziemstosowanymprzezFIS jest tzw. radarsytuacyjny (ang.Si-tuationRadarTool)stosowanywceluprzedstawieniazagrożeń,naktórejestnarażonepaństwo szwajcarskie.Ten instrumentwyraźniewskazuje, za pomocądiagramu i za-łączonejdoniego instrukcji szczegółowej,którezagrożeniabezpieczeństwaSzwajca-rii sąaktualnieuznawaneprzezFIS i inneagencjezanajbardziej istotne lubmogącesię zintensyfikowaćw najbliższej oraz dalszej przyszłości.Diagramwkształcie koła

34Niem.NachrichtendienstdesBundes(NDB).Podstawaprawna:Loidu30marsorganisantl’identificationnumérique des personnes physiques et morales[online],www.legilux.public.lu/eli/etat/leg/loi/1979/03/30/n1/jo[dostęp:19IV2017].

35 Swiss Confederation. The Federal Intelligence Service FIS [online],s.3.www.vbs.admin.ch/en/ddps/organisation/adminsitrative-units/intelligence-service.html[dostęp:10II2017].

36Tamże,s.5.


przedstawia zagrożeniaw takichdziedzinach, jakpolityka, gospodarka, obronanaro-dowa,proliferacjabmr,prowadzenienielegalnychdziałańwywiadowczych,zagrożenia wcyberprzestrzeni,ekstremizmiterroryzm.Jednocześniepoziomgradacjizagrożeniazostałokreślonywnastępującysposób:odpoziomuukrytegozagrożeniaprzezwczesneostrzeżeniedziękiotrzymaniuistotnychinformacjiażdopunktówkrytycznych37.

Oceny sytuacji przygotowywaneprzezFIS cechują się politycznąneutralnością imogąróżnićsięodocensytuacjiprzygotowywanychprzezinneagendyrządowe.Ichzasadniczym celem jest wzmocnienie oraz podniesienie poziomu procesu decyzyjnego najważniejszychorganówwpaństwie.

Przezwykrywaniezagrożeńlubwyzwań,wktórychobliczustajepaństwoszwaj-carskie, FIS, przekazując informacje wyprzedzające o możliwych sytuacjach kryzy-sowych czy dostarczając raporty stanowiące oceny możliwego przebiegu wydarzeń wzakresiebezpieczeństwa,zapewniapodstawypolitycznegoprocesudecyzyjnego.Po-wyższewspomagaorazwzmacniaswobodęszwajcarskiegorząduwdziałaniach.

Na poziomie federalnym FIS przekazuje rezultaty swojej pracy przedewszyst-kimRadzieFederalnej,departamentom,organomodpowiedzialnymzabezpieczeństwo (np.KomitetowiBezpieczeństwaRadyFederalnej i PodstawowejGrupie ds.Bezpie-czeństwa)orazdowództwusiłzbrojnych.Służbaregularniezapewniaodbiorcomswoichinformacjimożliwośćbieżącegoocenianiapodkątemichliczby,jakości,punktualnościdostarczania,znaczeniaorazużyteczności.

FISwspomagarównieżkantonywrealizacjizadańwzakresiezapewnianiabez-pieczeństwawewnętrznegoorazwspieraniaorganówbezpieczeństwaiochronyporząd-kupublicznegonapoziomie federalnym.Przekazuje także informacje (dotyczącenp.eksportumateriałówwojennychiinnychproduktówkontrolowanych)organomfederal-nymiwładzomkantonów.Służbawspomagateżkontrwywiadowczoinstytucjerządowe i podmioty prywatne oraz prowadzi działania edukacyjno-uświadamiające dotycząceujawnianiaobchodzenialubzapobieganiaobchodzeniuzobowiązańmiędzynarodowychwszwajcarskimsektorzefinansowymiprzemysłowym.FIS informujerównieżparla-ment,kantonyorazopiniępublicznąosytuacjizewnętrznej iwewnętrznejdotyczącejbezpieczeństwa38.

Federalna SłużbaWywiadowcza gromadzi i analizuje informacje, których inneagencje federalne, stosownie do ich kompetencji określonych regulacjami prawnymiorazfaktycznychmożliwości,niesąwstanieuzyskaćsamodzielnie.Powyższeuwzględ-niatakżeinformacjedostępnepublicznie.

FISjestjedynąagencjąfederalnąmającąustawowekompetencjedozbierania,za-równowSzwajcarii,jakizagranicą,informacji:

1) któreniesąpubliczniedostępne,2) którepodmiotyrządoweorazpozarządoweusiłująutrzymywaćwtajemnicy,3) którychgromadzeniemożepociągnąćza sobąnaruszenieprawpodstawowych

(osobistych),chronionychzgodniezestandardamiprawczłowiekalubzgodnie z prawem konstytucyjnym.

Powyższe uprawnienia są wykorzystywane wyłącznie w ramach wynikających z obowiązującego prawa oraz zgodnie z zasadą proporcjonalności działań podejmo-wanychprzezpaństwo.Dodatkowo–pozauzyskiwaniem informacji odorganów fe-deralnych i kantonów–FISkorzysta również ze źródełotwartych (ang.open source

37Tamże,s.6.38Tamże,s.7.


intelligence –OSINT), a także dysponuje innymi środkami imetodami gromadzeniadanych.Wśródpowyższychnależywskazaćźródłaosobowe(ang.human intelligence– HUMINT),bieżącynasłuchradiowyi telekomunikacyjny(ang.comunnications intel-ligence–COMINT)orazwymianęinformacjizzagranicznymisłużbamipartnerskimi.PonadtoinformacjiwykorzystywanychnastępnieprzezFISdostarczająrównieższwaj-carscyattachéwojskowiprzebywającyzagranicą.

Gromadzenieianalizainformacjiuzyskiwanychnaszerokąskalępozwalanawy-łowieniecennychdanychwywiadowczych,poza informacjamiuzyskanymiz szerokodostępnychźródeł.Informacjezdobytezwykorzystaniempracywywiadowczejczęstoodgrywająpodstawowąrolęwuzupełnianiudanych,któresądostępnepublicznie.FISstwarzaobrazsytuacji,któryzostałpodwzględemmetodycznymdrobiazgowospraw-dzony.Ponadtowydajekomunikatyoprawdopodobnymrozwojuwydarzeńdotyczącychbezpieczeństwaorazwykrywadezinformację39.

1.1.Ramyprawneorazpolityczne

FISwykonuje swoje zadania, działającwyłącznie na podstawie szwajcarskiegoprawa.Podstawamijejfunkcjonowaniasą:konstytucjaiustawa,przyczymzasadalegal-nościznajdujezastosowaniedodziałalnościtejsłużbybezżadnychograniczeń.

Dotychczas funkcje oraz działania FIS są szczegółowo regulowane w dwóchustawach:

1) Ustawiefederalnejzdnia3października2008r.oodpowiedzialnościwobszarzecywilnejsłużbywywiadowczej(ZNDG;SR121). Taustawazasadniczoodnosisiędogromadzenia informacjiwywiadowczychdotyczącychpaństwobcych (bez-pieczeństwo zewnętrzne). Zgodnie z tym dokumentem rolą FIS jest zbieranieinformacjinatematpaństwobcych,któremogąmiećistotneznaczeniedlabez-pieczeństwaSzwajcarii.Nasłużbęnałożonorównieżobowiązekwszechstronnejocenyaktualnychzagrożeń;

2) Ustawiefederalnejzdnia21marca1997r.odziałaniachwcelachzabezpiecze-niabezpieczeństwawewnętrznego(BWIS;SR120).Ustawanakładałanarządfe-deralnyoraznaFISnastępującezadaniezwiązanezbezpieczeństwemwewnętrz-nym:wprowadzeniewżycieśrodkówzapobiegawczychsłużącychwykrywaniuizwalczaniuzagrożeń,którymisą:terroryzm,nielegalnywywiad(obcy),ekstre-mizmzużyciemprzemocyiproliferacjabmr.

Pracenadnowąustawąosłużbiewywiadowczej40toczyłysięodpaździernika2010r. Zostałaonauchwalonaprzezparlament41 zdatąwejściawżycie1września2017 r. imazastąpićobiedotychczasobowiązująceustawy,czyliZNDGorazBWIS.Zgodniez jej postanowieniami planuje sięwprowadzenie (podlegające jednakże restrykcjom)specjalnychśrodkówgromadzeniainformacjiwywiadowczychwSzwajcarii(monitoro-waniepocztyorazruchutelekomunikacyjnego,obserwacjęosóbpodejrzanych–także wpomieszczeniachprywatnych–orazinfiltracjękomputerówisieci)42.

39Tamże,s.8.40 Bundesgesetz über den Nachrichtendienst (Nachrichtendienstgesetz,NDG)z25sierpnia2015r. [online],

www.Admin.ch/opc/de/federal-gazette/2015/7211.pdf[dostęp:10II2017]. Ang. Federal Act on Intelligence Service (Intelligence Service Act,ISA).

41Wdniu25września2016r.odbyłosięogólnokrajowereferendumnatematjejprzyjęcia,wktórymwięk-szośćobywateliodpowiedziałasięzaprzyjęciemustawy.

42 Swiss Confederation. The Federal Intelligence…,s.10.


1.2.PodstawowezasadypolitykiRadyFederalnejdotyczącesłużbwywiadowczych

Wzakresiezdefiniowanymprzezkonstytucję iustawępolitykaRadyFederalnejokreślawarunkiipodstawowezasady,zgodniezktórymisłużbywywiadowczewypeł-niająswójmandat.Należypamiętać,żepolitykabezpieczeństwaSzwajcariijestwspól-nymzadaniemKonfederacjiSzwajcarskiej,kantonóworazgmin.

1.3.Noweprawofederalne(UstawaoFederalnejSłużbieWywiadowczej)43

RozdziałI– Ogólne przepisy oraz zasady zbierania informacji (art.1–5).

Wniniejszymrozdzialewskazano,żezgodniezustawąFISmożewspółpracowaćprzywykonywaniu zadań z innymi organami federalnymi, kantonami oraz sektoremprywatnym.Służbapodlegarównieżkontrolipolitycznejoraznadzorowinadprowadzo-nymidziałaniamiwywiadowczymi.Jakocelustawywskazanoochronęważnychintere-sównarodowych.Wymienionyaktprawnyprzewidujezapewnieniepodstawdemokra-tycznychikonstytucyjnychSzwajcarii,ochronęwolnościobywateliorazzapewnieniebezpieczeństwa szwajcarskiemu społeczeństwu, w tym obywatelom tego kraju prze-bywającymzagranicą.Ustawamasięteżprzyczyniaćdoutrzymaniabezpieczeństwamiędzynarodowego.InnymzadaniemFISwynikającymzustawyjestochronaważnychinteresówmiędzynarodowych,rozumianychjako:

1) ochronafundamentówkonstytucyjnychSzwajcarii;2) wspieranieszwajcarskiejpolitykizagranicznej;3) ochronainteresówfinansowych,przemysłowychigospodarczychSzwajcarii.

Ustawaokreślarównież,wobeckogosięjąstosuje.Wśródtychpodmiotówwymie-nionomiędzyinnymiwładzefederalne,kantony,atakżepodmiotyprywatneipubliczne44.

Wprzepisachustawyokreślonozasadyzbieraniainformacji.Ustawareguluje,żeFISniejestzobowiązanadoprzekazywaniainformacjidowiadomościpublicz-nej.Gromadzącinformacje,FISwykorzystujeźródłazarównodostępne,jakiniedo-stępnepublicznie.Stosujeśrodkipozyskiwaniainformacji,którewymagająlubniewymagająautoryzacjiiktóresąnajbardziejodpowiednieikoniecznedoosiągnięciakonkretnegocelu,ajednocześnienajmniejingerująwpodstawoweprawaosóbza-interesowanych.JednocześnieFISmaprawodopozyskiwaniadanychdotyczącychosób,wobecktórychsąstosowaneśrodkisłużącezbieraniuinformacjibezichwiedzyizgody.FISniegromadzianinieprzetwarzażadnych informacjiodnoszącychsiędodziałalnościpolitycznejlubswobodywyrażaniaopinii,swobodystowarzyszaniasięlubzrzeszaniawSzwajcarii.Wwyjątkowychsytuacjachmożepozyskiwaćdanedotyczącedziałalnościpolitycznejlubswobodywyrażaniaopinii,swobodystowa-rzyszaniasięlubzrzeszaniawSzwajcarii,dotycząceosóbipodmiotówpublicznychi prywatnych, jeśli posiada informacje wzbudzające uzasadnione podejrzenie, żewymienione osoby lub podmioty przygotowują lub prowadzą działalność terrory-styczną, szpiegowską albo związaną z radykalnym ekstremizmem. Jeżeliw ciągujednegorokuodmomentuzdobyciatakichinformacjiniezostanąonepotwierdzone,FISusuwawszelkiedanewtymzakresie;usuwajeniezwłocznie,jeżeliokażesię,

43 Bundesgesetz über den Nachrichtendienst…44Tamże.


że tepodejrzenia sąnieuzasadnione. FISmożeponadtopozyskiwać iprzetwarzaćinformacjewrozumieniupkt5(działalnośćpolitycznalubdotyczącaswobodywy-rażaniaopinii,swobodystowarzyszaniasięlubzrzeszaniawSzwajcarii),dotyczącewpisanychna listęorganizacji ipodmiotówpozostającychwkręguzainteresowań(tzw. watchlist,listaosóbipodmiotówobserwowanych),októrychmowawart.72.Nawyżejwymienionejliścieznajdująsięorganizacjeigrupy,wstosunkudoktórychistnieje uzasadnionepodejrzenie, że zagrażają bezpieczeństwuwewnętrznemu lubzewnętrznemupaństwa.Akceptacjęnaobjęciepodmiotówlubosóbwpisemwydajesięwtedy,gdydanaorganizacja lubugrupowaniewidniejewwykazieOrganizacjiNarodówZjednoczonychlubUniiEuropejskiej.Jednocześnieorganizacjalubgrupajest usuwana z listy osób i podmiotów obserwowanych, kiedywygasa podstawa,jaką jestzagrożeniebezpieczeństwawewnętrznego izewnętrznegopaństwa,któremożestwarzać,orazwprzypadku,gdyzostajeusuniętazwykazuOrganizacjiNaro-dówZjednoczonychlubUniiEuropejskiej.Dotyczytorównieżinformacjioosobachreprezentującychwymienionepodmioty lubosobyobserwowane, jeżelipozwalająonenaocenęzagrożeniastwarzanegoprzezteorganizacjelubpodmioty45.

RozdziałII–ZadaniaorazwspółpracaFIS(art.6–8).

WtymrozdzialeokreślonozadaniaFIS.Wskazano,żegromadzenieiprzetwarza-nieinformacjiprzeztęsłużbęnastępujewcelu:

1) wczesnegowykryciaizapobieżeniazagrożeniomwewnętrznegolubzewnętrzne-gobezpieczeństwapaństwazwiązanegoz:a) terroryzmem,b) nielegalnądziałalnościąwywiadowczą,c) proliferacjąbronijądrowej,biologicznejlubchemicznej,wtymśrodkówdo

jejprzenoszeniaiwszystkichdóbroraztechnologiiprzeznaczonychdoce-lówcywilnychlubwojskowych,niezbędnychdoichwytworzenia,

d) nielegalnym handlemmateriałami radioaktywnymi,wojskowymi i innymiśrodkamiuzbrojenia,

e) atakami na infrastrukturę informatyczną, komunikacyjną, energetyczną itransportową,atakżeinnąinfrastrukturęniezbędnądofunkcjonowaniaspo-łeczeństwa,gospodarkilubpaństwa(infrastrukturakrytyczna),

f) ekstremizmemzużyciemprzemocy;2) wykrywania,monitorowania i oceny istotnychwydarzeń dotyczących polityki

bezpieczeństwa,doktórychdochodzizagranicą;3) zabezpieczaniazdolnościpaństwadodziałania;4) ochrony innychważnych interesównarodowych,nawyraźnepolecenieRady

Federalnej;5) ocenysytuacjipodkątemewentualnegozagrożeniaipoinformowaniaorganów

państwowych,kantonów,organówściganiaowszelkichzagrożeniachipodjętychśrodkach,atakżeplanowanychdziałaniachwramachniniejszejustawy;

6) informowaniainnychagendfederalnychikantonów,przyzachowaniuochronyźródeł,ozdarzeniachiustaleniachdotyczącychutrzymaniabezpieczeństwawe-wnętrznegolubzewnętrznego;

45 Bundesgesetz über den Nachrichtendienst…


7) zapewnianiawczesnegoostrzeganiawceluochronyinfrastrukturykrytycznej;8) utrzymywaniarelacjizzagranicznymisłużbamiwywiadowczymi;9) prowadzeniaprogramówprofilaktycznychwzakresieuświadamianiaozagroże-

niachbezpieczeństwawewnętrznegolubzewnętrznego;10) ochronyswoichpracownikówlubfunkcjonariuszywinstytucjach,ochronyźró-

dełiprzetwarzanychinformacjiodnichpochodzących.FISpodejmujeśrodkiwceluzagwarantowaniaochronyibezpieczeństwawspół-

pracującychznimosób,ichdanychorazwyposażenia,atakżemożewtymcelupodej-mowaćnastępująceśrodki:

• dokonywaćprzeszukańosóbwymienionychponiżejorazichmieniawlokalachnależącychdoFIS,tj.: – osóbwspółpracującychzFIS, – osóbzatrudnionychwFISnaczasokreślony, – współpracownikówprzedsiębiorstwświadczącychusługiwlokalachnależą-cychdoFIS.

FISmożedodatkowoprzeprowadzaćkontrolęsystemówwceluzapewnieniapo-szanowania przepisów o ochronie informacji niejawnych, prowadzić system nadzoruwizyjnegowarchiwachorazstrefdostępudoswoichpomieszczeń.Wykorzystujepo-nadto zabezpieczoną sieć informatycznądo zarządzania systemami informatycznymi,doktórychmajądostępwyłączniejejfunkcjonariusze.FunkcjonariuszeFISpodczaswy-konywaniazadańwSzwajcariimogąnosićbroń,podwarunkiem,żerealizowaneprzeznichobowiązkinarażająichnapoważneryzyko.UzbrojenifunkcjonariuszeFISmogąużywaćbroniwyłączniewramachobronykoniecznejlubwstaniewyższejkonieczno-ści,wsposóbproporcjonalnydozagrożenia46.

1.4. Nadzór i kontrola nad FIS 47

AktywnośćFISpodlegakontrolinaróżnychpoziomach.Kontrolajestprowadzonaprzeznastępująceorganywładzywykonawczej:

1) WładzęKontrolnąSłużbyWywiadowczejwFederalnymDepartamencieObrony,OchronyCywilnejiSportu(DDPS),którasprawdzalegalność,właściwośćisku-tecznośćczynnościpodejmowanychprzezFIS.Podczaskontrolisąjednakbranepoduwagępriorytetywywiadowcze,któresąokreślaneprzezpolitycznyszczebeldecyzyjnypaństwa;

2) NiezależnąWładzęKontrolnąbędącąkomitetemmiędzydepartamentalnym(mię-dzyministerialnym)weryfikującymlegalnośćorazproporcjonalnośćstosowanianarzędziwywiadowczychwodniesieniudokomunikacji(COMINT);

3) KomisarzaFederalnegods.OchronyDanychOsobowych,którysprawdzalegal-nośćprzetwarzaniadanychosobowychzbieranychwSzwajcarii;

4) Radę Federalną, która kieruje sprawamimającymi zasadnicze znaczenie poli-tyczneorazjekontroluje,azwłaszczaprzydzielapodstawowezadania,zatwier-dza tzw. watchlist.Wybiera równieżczłonkówNiezależnejWładzyKontrolnej iautoryzujeoraznadzorujekontaktymiędzynarodowezesłużbamizagranicznymi.

Pozakontrolą sprawowanąprzezwładzęwykonawczą jestprowadzona równieżkontrolaparlamentarna.DelegacjaKontrolnaSzwajcarskiegoParlamentuFederalnego

46Tamże.47 Swiss Confederation. The Federal Intelligence…,s.11–12.


monitorujelegalność,właściwośćorazskutecznośćdziałańsłużbyorazdysponujewie-lomainstrumentamidodokonywaniainspekcji.FISjestponadtocoroczniepoddawanaaudytowiprzezBiuroAudytu,któredziałazupoważnieniaDelegacjiFinansowejSzwaj-carskiegoParlamentuFederalnego.

JednocześniekontrolaFISdotyczyrównieżochronydanychosobowych.Napod-stawie wielu regulacji prawnych (dotychczasowych ustaw: BWIS, ZNDG i ustawy oochroniedanychosobowych)FISjestupoważnionadozbierania,przetwarzaniaiprze-chowywania danych osobowychw celu zapewnienia bezpieczeństwaSzwajcarii orazjejobywateli.Zarównowładzeustawodawcze,jakiorganynadzorczeokreślająwyraź-newytyczne dla FIS, któremają zagwarantować prawa konstytucyjne szwajcarskichobywateliizapewnićrównowagęmiędzybezpieczeństwemapodstawowymiprawamimieszkańców.

KażdyobywatelmożezłożyćdoFISwniosekwformiepisemnejdotyczącyudo-stępnienia mu danych pochodzących z zasobów systemów informatycznych służby.Służba,októrejmowa,możewokreślonychwypadkachodmówićudostępnieniatakichdanych(odmowarealizacjiwniosku).

1.5.InformacjaodziałalnościFISprzekazywanaopiniipublicznej48

Władze,organykontrolneiFISinformująopiniępublicznąoswojejaktywnościnatyletransparentnie,nailejesttomożliwe,jednakżewtakisposób,abyniezagroziłotodziałaniomwywiadowczym.Ochronaźródełjestregulowanawprawiewewnętrznym ijestprzestrzeganawkażdymprzypadku.

FISsporządzaoficjalneraporty,m.in.:1) raportroczny–RadaFederacjiinformujeparlament,kantonyiopiniępubliczną

o swojej ocenie sytuacji oraz o stanie zagrożeń i działaniach podejmowanychprzezfederalneagencjebezpieczeństwa(wtymprzezFIS).Tematypodejmowa-newtychraportachodnosząsiędoustawowejdziałalnościFIS;

2) coroczny raport sytuacyjny BezpieczeństwoSzwajcarii–FISpublikujetakiraporttakżewrazzdiagramem–radaremsytuacyjnym.Powyższyraportniejestogra-niczonywyłączniedopolitykibezpieczeństwawwąskimznaczeniu,aledotyczyteżinnychzagrożeń,któremogłybyspowodowaćznacznąszkodędlapaństwa;

3) raportoaktywnościsłużbwywiadowczych–DelegacjaKontrolnaregularniewy-daje tego typu raport parlamentowi i opinii publicznej.

1.6.Zaangażowaniewzarządzaniepolitykąbezpieczeństwa49

FISdostarczawszechstronnejocenyiopisusytuacjiwobliczuzagrożeń.WramachPodstawowejGrupyBezpieczeństwasłużbaprzekazujeinformacjenie-

zbędnedodokonaniawspólnejocenysytuacjidepartamentom,któresąreprezentowa-newwymienionejGrupie.KompetencjePodstawowejGrupyBezpieczeństwadotycząmonitorowania zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego oraz zewnętrznego państwa, atakżeocenysytuacjiiwczesnegowykrywaniazagrożeń.

Grupa,októrejmowa,analizujesytuacjędotyczącąbezpieczeństwaiwraziepo-trzeby przedkłada propozycje odpowiednim komitetom Rady Federacyjnej.W skład

48Tamże,s.13.49Tamże.s.14.


PodstawowejGrupyBezpieczeństwawchodzą:sekretarzstanu(FDFA),dyrektorFedpol(FDJP)orazdyrektorFIS(DDPS).WramachGrupydziałarównieżpodgrupakoordy-nacyjnawrazzprzewodniczącym,wktórejskładwchodzą:przedstawicielFIS,przed-stawicielFedpolorazprzedstawicielFDFA.

Należypodkreślić,żeFISbliskowspółpracujezpolicjamikantonówwzakresieprewencyjnym,jednakzapewnianiebezpieczeństwawewnętrznegonapoziomieregio-nalnymjestzadaniemsamychkantonów.Służbazapewniaponadtokantonomwsparciepodczasznaczącychwydarzeń(takichjaknp.ŚwiatoweForumEkonomicznewDavosczy konferencje międzynarodowe) przez narodową sieć wywiadowczą prowadzonąprzezFederacyjneCentrumSytuacyjne(FSC).

1.7.Współpracazwładzamifederalnymiikantonalnymi50

FISwspółpracuje także z Biurem Prokuratora Generalnego i z Federalną Poli-cją Kryminalną. Zarówno postępowania wywiadowcze, jak i postępowania karne sąwszczynanenapodstawieokreślonychprzesłanek.Wprzypadkudziałańzapobiegaw-czych,któresąprowadzoneprzezsłużbywywiadowcze,będą toprzesłankizwiązane zmożliwościąwystąpieniaistotnegozagrożeniabezpieczeństwaSzwajcariilubjejspo-łeczeństwa.Natomiastwprzypadkusłużbpolicyjnychbędzietopodejrzeniepopełnieniaokreślonegoprzestępstwanaturykarnej.

W związku z kompetencjami, jakie obecnie ma FIS, służba musi polegać nabliskiejwspółpracy z organami policyjnymi na poziomie federalnym i kantonalnym. Wsłużbachpolicyjnychkantonówistnieją84jednostkiwywiadowczeumiejscowionetamprzezwładzefederalneidziałającenapoziomiekantonów.

DokompetencjiFISnależykontrolawnioskówowjazdnaterytoriumSzwajcarii ipobytwtymkrajupodkątemewentualnegozagrożeniabezpieczeństwapaństwa(rów-nież akredytacja dyplomatów, przedstawicieli organów międzynarodowych, wnioski ozatrudnieniecudzoziemców).FISbierzerównieżudziałwprocedurzekonsultacyjnejSchengen(proceduraVISION)orazsprawdzawszelkierejestrypodkątemzagrożeniabezpieczeństwawewnętrznegoSzwajcarii.Sprawdzatakżebazydanychdotycząceazy-lantów orazwnioski cudzoziemców, którzy chcą przyjąć szwajcarskie obywatelstwo.Wzakresie,wjakimwystępująpoważneobawyobezpieczeństwopaństwaiobywateli,wnioski,októrychmowa,mogązostaćodrzucone,jeślitakiśrodekjestkonieczny,abyuniemożliwićwjazdnaterytoriumpaństwaosobiemogącejstanowićzagrożenie.

FISjestrównieżodpowiedzialne–napoziomiefederalnym–zazapobieganieata-komnainfrastrukturękrytyczną.CentrumRaportówiAnalizdoZapewnieniaInformacji(ang.TheReportingandAnalysisCentre for InformationAssurance–MELANI) jestkierowanewspólnieprzezFederalnąJednostkęSterującą(FITSU)orazFIS.Odpowie-dzialność za strategiczne zarządzanieMELANI i za aspekty techniczne spoczywanaFITSU,podczasgdyodpowiedzialnośćzaoperacyjnejednostkiwywiadowczeMELANIspoczywanaFIS.ZadaniemMELANIjestzapewnianie:wsparciawzakresieochronyinfrastrukturySzwajcariiprzezrealizacjęprocedurzapewniającychprzekazywaniein-formacji,wceluprowadzeniadziałańprewencyjnych(wprzypadkuincydentówITorazwspółkoordynujących),któremajązapewnićciągłośćinfrastrukturyinformacyjnej,takabydziałałałącznośćzpodmiotamiprywatnymi.Wceluosiągnięciapowyższegozamie-

50Tamże,s.15–17.

rzenia,MELANIioperatorzyszwajcarskiejinfrastrukturykrytycznejwspółpracująnazasadzie dobrowolnej wramachpartnerstwapubliczno-prywatnego.

1.8.Współpracazzagranicznymisłużbamipartnerskimi51

Rozwijanie relacjimiędzynarodowych jest nieodłączną oraz zasadniczą częściąpracy FIS. Służbawykorzystuje takie kontakty, aby uzupełnićwiedzęw tych obsza-rach, które tegowymagają.Dzięki temumożewykonywać swoje zadania ustawowe wzakresiedziałańprewencyjnych,ocenysytuacjidotyczącejzagrożeniazewnętrznegoirealizacjimiędzynarodowychzobowiązańSzwajcariiwsposóbskuteczny.RelacjeFISzpartneramizagranicznymisąregulowaneprzezprawo.RadaFederacjiudzielazgodynastandardowerelacjezesłużbamizagranicznymicorocznie.JednocześnieFISmożeutrzymywaćkontaktyzorganizacjamiorazstowarzyszeniamimiędzynarodowymi.

FISjestszczególniezaangażowanawstałąwspółpracęzlicznymizagranicznymisłużbamipartnerskimiiorganizacjamimiędzynarodowymi(np.zEU’sJointSituationCentre – INTCEN).Tego typuwspółpracama charakter nieformalny i jest oparta nazasadziepoufnościiwzajemnegozaufania.Wymianainformacjijestmożliwazgodnie zzasadąwspólnychinteresów.Informacjesąjednakwymienianefakultatywnie.

1.9. Organizacja 52

Na czele struktury FIS stoi dyrektor, któremu podlega Biuro Obsługi (ang.Staff),aim–poszczególnepionysłużbowe.BiuroObsługizajmujesięspra-wamidotyczącymikompleksowejpracyFIS,wtymwspółpracymiędzynarodowejz partnerami zagranicznymi, pełni funkcje kontrolne oraz jest odpowiedzialne zacałościowezarządzaniedziałalnościąsłużby.Zarządzarównieżwewnętrznymize-wnętrznymsposobemkomunikacji.

51Tamże,s.18.52Tamże,s.22–23.

Ogólna charakterystyka uprawnień służb specjalnych ... · mi. Zakres kompetencji obu służb...

Documents

Transcript of Ogólna charakterystyka uprawnień służb specjalnych ... · mi. Zakres kompetencji obu służb...