ËáôéíéêÜ Ã’ Ëõêåßïõ Åíüôçôá 1 ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23 · Πώς...

ËáôéíéêÜ ÃËáôéíéêÜ ÃËáôéíéêÜ ÃËáôéíéêÜ ÃËáôéíéêÜ Ã’’’’’ Ëõêåßïõ Ëõêåßïõ Ëõêåßïõ Ëõêåßïõ Ëõêåßïõ

Åíüôçôá 1Åíüôçôá 1Åíüôçôá 1Åíüôçôá 1Åíüôçôá 1ççççç

ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23

1. Σε ποια περίπτωση γίνεται λόγος για απόλυτη μετοχή; Όταν το Υποκείμενο της μετοχής είναι διαφορετικό από το Υποκείμενο ή τοΑντικείμενο του ρήματος της πρότασης μέσα στην οποία βρίσκεται η μετοχή.

Υπενθύμιση:Απόλυτη είναι η επιρρηματική μετοχή. Η αναφορική και η κατηγορηματικήμετοχή είναι συνημμένες.

2.α. Σε ποια πτώση τίθεται η απόλυτη μετοχή και το Υποκείμενό της;• Σε πτώση αφαιρετική.

β. Σε ποιο χρόνο;• Σε κάθε χρόνο ενεργητικής ή παθητικής φωνής.

3. Πόσα και ποια είδη αφαιρετικής απόλυτης υπάρχουν;• Yπάρχουν τρία είδη και είναι:

α. η κανονική: Το Υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμία σχέση με το Υποκεί-μενο του ρήματος της πρότασης στην οποία ανήκει η μετοχή.Π.χ. Tarquinio regnante Pythagoras in Italiam venit

β. η ιδιάζουσα: Μολονότι το Υπο-κείμενο της μετοχής λογικά είναι τοίδιο με το Υποκείμενο ή Αντικείμενοτου ρήματος, η μετοχή τίθεται σεαφαιρετική πτώση.Π.χ. Gallis interemptis Camillusaurum omne recepit.

Απομνημονεύω τα βασικάσημεία της θεωρίας

γ. η ιδιόμορφη: Αποτελείται από δύο αφαιρετικές.• Η πρώτη είναι ουσιαστικό ή αντωνυμία που χρησιμοποιείται ως Υποκείμενο.• Η δεύτερη είναι επίσης ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα, επάγγελμα, ηλικία

και χρησιμοποιείται ως κατηγορηματικός προσδιορισμός στο Υποκείμενο.

Η μετοχή αυτή είναι μετοχήπαθητικού παρακειμένου.Αυτό συμβαίνει, διότι η Λατινικήδε διαθέτει ενεργητική μετοχήγια το παρελθόν.

Η μετοχή στην ενεργητική φωνήδιαθέτει χρόνους μόνο για το πα-ρόν (ενεστώτας) και για τομέλλον (μέλλοντας).

Π.χ. Brenno duce (Brenno = Yποκείμενο, duce = κατηγορηματικόςπροσδιορισμός στο Brenno).

Αυτό συμβαίνει (γίνεται δηλαδή λόγος για απόλυτη μετοχή χωρίς την πα-ρουσία μετοχής), διότι ανάμεσα στις αφαιρετικές θα έπρεπε να υπάρχει ημετοχή Ενεστώστα του sum. Στη Λατινική, όμως, δεν υπάρχει η μετοχή αυτήκαι ούτε είναι δυνατό να εννοούμε έναν τύπο που δεν υπάρχει. Γι’ αυτό καιδημιουργήθηκε το φαινόμενο των δύο αφαιρετικών (ιδιόμορφη απόλυτη μετοχή).

4. Σε τι αναλύεται η απόλυτη επιρρηματική μετοχή και με ποιον τρόπο;• Αναλύεται στην αντίστοιχή της δευτερεύουσα πρόταση ως εξής:

Η μετοχή μετατρέπεται σε ρήμα, στο οποίο προτάσσεται το ανάλογο εισαγωγικόστοιχείο που κρύβεται μέσα της.Παράδειγμα:• Tarquinio Superbo regnante Pythagoras in Italian venit.• Dum Tarquinius Superbus regnat, Pythagoras in Italiam venit.

Παρατηρούμε ότι η μτχ. regnante = χρονική μετοχή που δηλώνει το σύγχρονο(τη συνεχιζόμενη πράξη). Αναλύεται επομένως σε δευτερεύουσα χρονικήπρόταση. Η μετοχή regnante έγινε ρήμα, χρόνου Ενεστώτα ΕνεργητικήςΦωνής στο οποίο προτάχθηκε ο χρονικός σύνδεσμος dum.

Η ανάλυση συνεπάγεται δύο μετατροπές: α. Η μετοχή γίνεται Ρήμα (ίδιας φωνής με τη μετοχή). β. Το Υποκείμενο της μετοχής γίνεται Υποκείμενο του ρήματος. αλλάζει

επομένως πτώση και τίθεται σε ονομαστική.

5. Πώς μετατρέπεται μια πρόταση (που δηλώνει το προτερόχρονο ως προςμια άλλη) με ενεργητική σύνταξη σε μετοχική;

Έστω το παράδειγμα: Camillus interemit Gallos, Camillus aurum omnerecepit.

α. Μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική κατά το σχήμα:γιατί η Ε.Φ. δεν διαθέτει μτχ. για το παρελθόν

β. Στη πρόταση “Camillus interemit Gallos” δηλώνει το προτερόχρονο ως προςτην άλλη.

Ενεργητική Σύνταξη Παθητική Σύνταξη

Υ Ποιητικό ΑίτιοΡ ενεργητικό Ρ παθητικό, ίδιου χρόνου με το ενεργητικόΑ Υποκείμενο

12. ΛΑΤΙΝΙΚΑ - Ενότητα 1η Βήμα 1ο

Camillus = Y Galli = Yποκείμενο

Interemit = Ρ interempti sunt = Ρ παθητικό (συμφωνεί στο γένος,στον αριθμό και στο πρόσωπο μετο υποκείμενο).

Callos = A a Camillo = Ποιητικό Αίτιο

β. Παραλείπουμε το sunt (βοηθητικό εδώ) και ελέγχουμε αν το “Galli”, είναι όροςτης άλλης κύριας πρότασης “Camillus aurum omne recepit”. Παρατηρούμεότι δεν είναι, οπότε η μετοχή και το Υποκείμενό της τίθενται σε πτώσηαφαιρετική.→ → → → → Gallis interemptis

γ. Το Ποιητικό Αίτιο παραλείπεται, αν συμπίπτει με το Υ ή το Α/νο του ρήμα-τος της άλλης πρότασης.→ → → → → Gallis interemptis Cam. aurum recepit.

* Αν το Υ της μτχ. υπάρχει ως όρος της κύριας πρότασης, το παραλείπουμεκαι μεταφέρουμε τη μετοχή στην πτώση του όρου της κύριας πρότασης.Π.χ. Dux fortiter pugnavit. Dux occisus est.→→→→→ Dux fortiter pugnatus occisusest.

6. Πώς αναλύουμε μια ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη σε δευτερ. πρόταση;Την αναλύουμε στην ισοδύναμή της δευτε-ρεύουσα πρόταση.*Συγκεκριμένα, για τηδημιουργία της νέας δευτερεύουσας χρονικήςπρότασης, μεσολαβούν οι ακόλουθες μετα-τροπές:α. η μετοχή μετατρέπεται σε ρήμα.β. στο ρήμα προτάσονται είτε:

i. οι χρονικοί σύνδεσμοι “ubi, ut, simul, postquam”, οπότε η έγκλιση είναιη οριστική και ο χρόνος ο παρακείμενος.

ii. είτε ο ιστορικός ή διηγηματικός “cum”, οπότε η έγκλιση είναι η υποτακτικήκαι ο χρόνος ο υπερσυντέλικος. (η ανάλυση αυτή είναι προτιμότερη).

γ. Το υποκείμενο της μετοχής γίνεται αντικείμενο του ρήματος και τίθεται σεπτώση αιτιατική.

δ. Ως υποκείμενο του ρήματος της νέας δευτερεύουσας πρότασης τίθεται τουποκείμενο του ρήματος της πρότασης στην οποία ανήκει η μετοχή.Π.χ. “Deletis legionibus” Galli everterunt urbem Romam• Deletis = i. ubi, (ut, simul, postquam) deleverunt

ii. Cum delevissent• legionibus = legiones (αιτιατική)Οπότε: Deletis legionibus = i. cum (Galli) delevissent legiones.

ii. Postquam (Galli) deleverunt legiones.

*Υπενθύμιση: Οι αφαιρετικέςαπό-λυτες των κειμένων, είναι χρο-νικές και μάλιστα χρόνου παρα-κειμένου με εξαίρεση τη μετοχή“Sententia dicta” (στο μάθημα 50),οπότε αναλύονται σε δευτερεύ-ουσες χρονικές προτάσεις.

7. Πώς αναλύεται η ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη;Υπενθύμιση: Η ιδιόμορφες αφαιρετικές απόλυτες που συναντάμε στα κεί-

μενα εκφράζουν χρόνο, οπότε αναλύονται σε δευετευρεύουσεςχρονικές προτάσεις ως εξής.

α. Ως ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης εννοούμε το βοηθητικό “sum”β. Ως σύνδεσμο εισαγωγής δευτερεύουσας πρότασης θέτουμε τον ιστορικό ή

διηγηματικό “cum”, οπότε η έγκλιση που ακολουθεί είναι υποτακτική και οχρόνος ο παρατατικός.

γ. Το ουσιαστικό που χρησιμεύει ως υποκείμενο και βρίσκεται σε αφαιρετική πτώσηγίνεται υποκείμενο του ρήματος της χρονικής πρότασης σε πτώση ονομαστική.

δ. Το ουσιαστικό που δηλώνει αξίωμα και βρίσκεται σε αφαιρετική πτώση γίνεταικατηγορούμενο του υποκειμένου και τίθεται και αυτό σε πτώση ονομαστική.

Π.χ. “Brenno duce Galli everterunt urbem Romam”Brenno = Brennus (υποκείμενο σε ονομαστική)Duce = Dux (κατηγορούμενο σε ονομαστική)Οπότε: Brenno duce = Cum Brennus dux esset

8. Τι εκφράζει η υποτακτική στις κύριες προτάσεις;α. Την υποκειμενικότητα μιας κρίσης και είναι:

i. δυνητική π.χ. quis hoc neget?ii. απορηματική π.χ. quid agam?iii. του απραγματοποίητου π.χ. Si hoc faceres, errares

Si hoc facias, erresβ. Tην υποκειμενικότητα μιας επιθυμίας και είναι:

i. προτρεπτική π.χ. Amemus patriamii. ευχετική π.χ. Utinam valeasiii. παραχωρητική π.χ. Sint sane superbi Rhodienses

9. Ποιες δευτερεύουσες προτάσεις εκφέρονται πάντοτε με Υποτακτική;α. οι τελικέςβ. οι συμπερασματικέςγ. οι πλάγιες ερωτηματικέςδ. οι βουλητικέςε. οι ενδοιαστικές

στ. οι προτάσεις του quominus και quin

10. Τι είναι η λεγόμενη ακολουθία των χρόνων;

• Eίναι ένα σύνολο κανόνων που διέπουν το χρόνο εκφοράς της δευτερεύουσαςπρότασης σε σχέση με το ρήμα εξάρτησης.

Ιστορικός Χρόνος

12. Ποιοι χρόνοι είναι αρκτικοί;α. ο ενεστώτας όλων των εγκλίσεωνβ. ο μέλλοντας όλων των εγκλίσεωνγ. ο συντελεσμένος μέλλοντας όλων των εγκλίσεωνδ. ο παρακείμενος (=Ενεστώτας ) οριστικής, υποτακτικής

13. Ποιοι χρόνοι είναι ιστορικοί;α. ο παρατατικός οριστικής υποτακτικήςβ. ο υπερσυντέλικος οριστικής υποτακτικής

14. Πώς συντάσσονται τα διάφορα είδη του χρονικού cum;

• Ο καθαρά χρονικός cum (temporalis) συντάσσεται με οριστικήΠχ. “Cum in venationibus eris, licebit tibi pugillares atportare”

Συγκεκριμένα:

• το απαρέμφατο Ενεστώτα - Μέλλοντα Θεωρούνται:• η μετοχή Ενεστώτα - Μέλλοντα α. ως αρκτικοί χρόνοι, όταν εξαρτώνται• το σουπίνο από ρήμα αρκτικού χρόνου• το γερούνδιο β. ως ιστορικοί χρόνοι, όταν εξαρτώνται• το γερουνδιακό από ρήμα ιστορικού χρόνου

Αρκτικός χρόνος

Ρήμα εξάρτησης Eκφορά δευτερεύουσας Δηλώνει το:με υποτακτική

α. Ενεστώτα Σύγχρονο

β. Παρακειμένου Προτερόχρονο

γ. Ενεστώτα Υστερόχρονο ενεργητικής περιφρ. συζυγίας (Ε.Π.Σ.)

Ρήμα εξάρτησης Eκφορά δευτερεύουσας Δηλώνει το:με υποτακτική

α. Παρατατικού Σύγχρονο

β. Υπερσυντελίκου Προτερόχρονο

γ. Παρατατικού Υστερόχρονο ενεργητικής περιφρ. συζυγίας

15. Ποια λειτουργία επιτελεί ο καθαρά χρονικός και ποια ο ιστορικός cum;• Ο καθαρά χρονικός cum μας πληροφορεί απλώς για το χρόνο που έγινε

κάτι (δικαιολόγηση έγκλισης)• Ο ιστορικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με

την κύρια πρόταση και δημιουργεί ανάμεσά τους σχέση αιτίου -αιτιατού.(δικαιολόγηση έγκλισης)

16. Τι άλλο πρέπει να γνωρίζουμε για τον ιστορικό cum;Ότι ακολουθεί πάντοτε μετά από ιστορικό χρόνο (αφού χρησιμοποιείται γιαδιηγήσεις του παρελθόντος)

Να θυμάσαι:• Η ενεργητική Υποτακτική και η Υποτακτική των αποθετικών ρημάτων

έχουν 5 χρόνους.• Η παθητική Υποτακτική έχει 4 χρόνους.

Eίδη του χρονικού Cum

Καθαρά χρονικός Αντίστροφος Επαναληπτικός Ιστορικός

• O αντίστροφος cum (inversum / inversivum) με οριστική παρακειμένουΠ.χ. “Cum repente ei apparuit species horenda ibi vix animum sollicitumsomno dederat”

• Ο επαναληπτικός cum (iterativum)i. με οριστική ενεστώτα/παρακειμένου για το παρόν μέλλονii. με οριστική παρατατηκού/ υπερσυντέλικου για το παρελθόν.Π.χ. “Cum illa cubiculum mariti intraverat vivere filium simulabat”

• Ο ιστορικός cum (historicum, narativum) συντάσσεται με:i. υποτακτική παρατατικού για το σύγχρονο στο παρελθόν

Π.χ. “Cum lacrimae suae vincerent, egrediebatur”ii. υποτακτική υπερσυντελίκου για το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Π.χ. “Cum Ennius ad Nasicam venisset, exclamavit Nasica”

Θυμήσου τους ακόλουθους τύπους για το σχηματισμό της Υποτακτικής:

Παρατατικός

Μέλλοντας

Παρακείμενος

Υπερσυντέλικος

Ενεργητική Φωνή

Ενεστώτας

• α΄ συζ.: Τ = θέμα Ενεστ. (χωρίς το α) + e + Βασ. Κατ/ξεις Ε.Φ.• β΄, γ΄, δ΄ συζ.: Τ = θέμα Ενεστ. + α + Βασ. Κατ/ξεις Ε.Φ. π.χ. am -e -m, am -e -s, am -e -t / responde -a -m / leg -a -m / audi -a -m

• α΄, β΄, γ΄, δ΄ συζ.: Τ = Απρμφ. Ενεργ. Ενεστ. + Βασ. Κατ/ξεις Ε.Φ. π.χ. amare -m / delere -m / legere -m / audire -m

• α΄, β΄, γ΄, δ΄ συζυγίες:T = - Μτχ. Μέλ. (στα τρία γένη και στον ενικό αριθμό) + sim, sis, sit

- Μτχ. Μέλ. (στα τρία γένη και στον πληθυντικό αριθμό) + simus, sitis, sintπ.χ. amaturus,-a,-um sim, sis, sit / amaturi,- ae,-a simus, sitis, sint

• α΄, β΄, γ΄, δ΄ συζ.: T = θέμα Πρκ. + eri + Βασικές Καταλήξεις Ενεργ. Φ. π.χ. amav -erim / delev -erim / leg -erim / audiv -erim

• α΄, β΄, γ΄, δ΄ συζ.: Τ= θέμα Πρκ. + isse + Βασικές Καταλήξεις Ενεργ. Φ.π.χ. amav -issem / delev -issem / leg -issem / audiv -issem

Παθητική Φωνή

Ενεστώτας

Παρατατικός

• α΄ συζυγία: T = θέμα Εν. (χωρίς το α) + e + Βασ. Κατ/ξεις Π.Φ.• β΄, γ΄, δ΄ συζυγίες: T = θέμα Εν. + α + Βασ. Κατ/ξεις Π.Φ. π.χ. am -e -r, am -e -ris (-re), am -e -tur / dele -a -r / leg -a -r / audi -a -r

• α΄, β΄, γ΄, δ΄ συζυγίες: T = Απρμφ. Ενεργ. Ενεστ. + Βασικές Καταλ. Παθ. Φ. π.χ. amare -r / delere -r / legere -r / audire -r

17.Βήμα 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21-22-23

Yποτακτική sum• Eνεστώτας: sim, sis, sit, simus, sitis, sint• Παρατατικός: essem, esses, esset, essemus, essetis, essent• Μέλλοντας: futurus -a - um sim, sis, sit / futuri -ae -a simus, sitis, sint• Παρακείμενος: fuerim, fueris, fuerit, fuerimus, fueritis, fuerint• Υπερσυντέλικος: fuissem, fuisses, fuisset, fuissemus, fuissetis, fuissent

α. σελ. 13 (άσκηση 1, άσκηση 2) β. σελ. 20 (άσκηση 1) γ. σελ. 26 (άσκηση 1)

EΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚEΣ AΣΚΗΣΕΙΣΙΙ. Στην παρακάτω άσκηση η πρώτη από τις δύο προτάσεις να μετατραπεί σε από-

λυτη αφαιρετική.

ΙΙΙ. Να μετατραπούν οι προτάσεις με τα μαύρα γράμματα σε μετοχικές με συ-νημμένη μετοχή και να συμπτυχθούν οι δύο προτάσεις σε μία.

Claudius in castra delatus est et imperator factus est............................................................................................................................Gallus legatus Pauli erat, qui bellum adverus Persen gerebat............................................................................................................................Species Cassium terrore concussit et e somno eum excitavit............................................................................................................................

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

Λύνω τις ασκήσεις - κλειδιάτου σχολικού βιβλίου

Παρακείμενος

Υπερσυντέλικος

• α΄, β΄, γ΄, δ΄ συζυγίες:T = - Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον ενικό αριθμό) + sim, sis, sit - Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον πληθ. αριθμό) + simus, sitis, sintπ.χ. amatus, -a, -um sim, sis, sit , amati, -ae, -a simus, sitis, sint lectus, -a, -um sim, sis, sit , lecti, -ae, -a simus, sitis, sint

• α΄, β΄, γ΄, δ΄ συζυγίες:T = - Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον εν. αριθμό) + essem, esses, esset

- Μτχ. Παθ. Πρκ. (στα τρία γένη και στον πληθ. αριθμό) + essemus, essetis, essentπ.χ. amatus, -a, -um essem, esses, esset, amati, -ae, -a essemus, essetis, essent lectus, -a, -um essem, esses, esset, lecti, -ae, -a essemus, essetis, essent


1. Οι υπογραμμισμένες προτάσεις να μετατραπούν σε μετοχικές.α. Arria piscatoriam naviculam conduxit. Arria ingentem navem secuta est.

...........................................................................................................................

Λύνω περισσότερεςασκήσεις

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

Galli Roman occupaverunt et deleverunt............................................................................................................................Camillus Gallos, qui abituri erant, secutus est............................................................................................................................Vidi imperatorem milites adhortari............................................................................................................................

IV. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι της υποτακτικής (ενεργητικής ή παθη-τικής) του ενεστώτα ή του παρατατικού. Να δικαιολογηθεί ο χρόνος μεβάση τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.Rogat Paulus, num Caligula ......................... ab insidiatoribus (excludo)Rogat Paulus, num Caligula ......................... (me abdo)Rogat Paulus, num equitatus ......................... (appropiquo)Rogabat Paulus, num hostes ......................... (fugio)Rogabat Paulus, num dux Arvernorum ......................... (capior)Rogabat Paulus, num arma ............................... (proicior)Rogabat Paulus, num nos lacte ......................... (nutrior)Rogabat Paulus, num vos in fluminibus ......................... (lavor)

V. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύπο της υποτακτικής (ενεργητικής ήπαθητικής) του παρακείμενου ή του υπερσυντέλικου. Να δικαιολογηθεί οχρόνος με βάση τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.Rogabat Paulus, num Galli legiones Romanas ......................... (deleo)Rogavit Paulus, num urbs Roma ............................... (evertor)Rogat Paulus, num Camillus Gallos ........................... (sequor)Rogavit Paulus, num Camillus Gallos ......................... (sequor)Rogat Paulus, num Scribonianus arma ....................... (moveo)Rogavit Paulus, num Scribonianus ............................. (occidor)Rogat Paulus, num Arria naviculam ........................... (conduco)Rogavit Paulus, num filius cibum ............................... (sumo)


β. Puer cibum sumpsit. Puer quievit............................................................................................................................

γ. Milites Claudi Romam Pαetum traxerunt.Μilites Claudi in castra redierunt.

...........................................................................................................................

δ. Camillus Gallos interemit. Camillus in exilium reversus est.

...........................................................................................................................

2. Oι υπογραμμισμένες προτάσεις να μετατραπούν στην ιδιόμορφη αφαιρε-τική απόλυτη:

α. Gato consul erat. Punicum bellum tertium sumptum est.

...........................................................................................................................

β. Octavianus imperator erat. Sutor quidam corvum instituit dicere: “Αve,Caesar, victor, imperator”.

...........................................................................................................................

γ. Camillus dictator erat. Hostes fugati sunt.

...........................................................................................................................

δ. Titus Manlius consul erat. Hostes fuga salutem petiverunt.

...........................................................................................................................

ε. Quintus Mucius Scaevola senex erat. Sulla senatum armatus coegit.

...........................................................................................................................3. Να αναλυθούν οι ακόλουθες αφαιρετικές απόλυτες σε ισοδύναμες δευ-

τερεύουσες προτάσεις και να δηλωθεί ποιές από αυτές είναι ιδιάζουσες(νόθες) και ποιές ιδιόμορφες.

α. deletis legionibus (a Gallis) - Galli everterunt urbem Romam............................................................................................................................β. quibus interemptis (a Camillo) - aurum omne recepit............................................................................................................................γ. abiectis armis (a praedonibus) - ianuae appropinquaverunt............................................................................................................................δ. occupata urbe (a Sulla) - senatum armatus coegerat............................................................................................................................ε. hac re audita (ab Octaviano) - Caesar dixit............................................................................................................................


Α. Από τη Γραμματική• Ουσιαστικά

1. Τα ουδέτερα της γ ́κλίσης flumen, ius, nomen, funus: α. σχηματίζουν τις πλάγιεςπτώσεις ενικού, πληθυντικού από το θέμα της γενικής ενικού flumin-, iur-, nomin- καιfuner-, αντίστοιχα, β. έχουν ονομαστική, αιτιατική και κλητική όμοιες και στουςδύο αριθμούς. Κατάληξη όμοιων πτώσεων στον πληθυντικό: -α.

2. civitas: γενική πληθυντικού civitatium και civitatum.3. navis: αφαιρετική ενικού navi και nave, γενική πληθυντικού navium.4. pars: στη γενική πληθυντικού partium.5. filius: γενική ενικού filii και fili, κλητική ενικού fili.6. Claudius: γενική ενικού Claudii και Claudi, κλητική ενικού Claudi.

• Επίθετα1. Τις καταλήξεις -i / -ium / -ia δηλαδή την αφαιρετική ενικού, τη γενική πληθυντι-

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4 Προσέχω από τη γραμματικήκαι το συντακτικό

στ. admissis amicis (a Sertorio) - in cubiculum dixit............................................................................................................................ζ. Brenno duce...........................................................................................................................η. Patre imperatore......................................................................................................................................................................................................................................................

4. Να συμπληρώσετε τα κενά αφού λάβετε υπόψη τους κανόνες της ακολουθίαςτων χρόνων και τις υποδείξεις που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση.Αccipe nunc quid Nasica .................. (facio - υστερόχρονο)Αccipe nunc quid Arria .................... (facio - υστερόχρονο)Αccipe nunc quid Nasica .................. (facio - σύγχρονο)Μater rogavit quid filia ....................... (paro - προτερόχρονο)Μater rogavit quid filia ....................... (respondeo - σύγχρονο)Αugustus rogat quid corvus ................... (dico - προτερόχρονο)Paulus rogat cur puella ..................... (egredior - υστερόχρονο)


κού και τις τρεις όμοιες πτώσεις (ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντι-κού) για το θετικό βαθμό όλων των επιθέτων της γ΄ κλίσης, όπως π.χ. omnis, -is,-e (δικατάληκτο) και ingens (μονοκατάληκτο).

2. Τις καταλήξεις -e, -um, -a δηλαδή την αφαιρετική ενικού, την γενική πληθυ-ντικού και τις τρεις όμοιες πτώσεις (ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυ-ντικού) του συγκριτικού όλων των επιθέτων.

3. Τα παραθετικά των επιρρημάτων bene, libenter, diu: bene-melius-optime,libenter-libentius-libentissime και diu-diutius-diutisime, αντίστοιχα.

4. Το θέμα και την κλίση της μετοχής ενεστώτα του ρήματος abeo: abiens, γενικήabeuntis, αφαιρετική ενικού abeunte (γιατί στο μάθημα 21 η μετοχή είναιχρονική).

• Ρήματα1. Τα ανώμαλα eo και fio.2. Τα αποθετικά ρήματα “sequor, morior, egredior” δανείζονται από την ενερ-

γητική φωνή τον μέλλοντα (υποτακτικής, απαρέμφατου, μετοχής), τη μετοχήενεστώτα, το σουπίνο και το γερούνδιο.Ειδικότερα το morior και το egredior στο β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικήςενεστώτα αποβάλλουν το i του θέματος και εμφανίζουν τους τύπους : egrederisκαι moreris, αντίστοιχα.H μετοχή μέλλοντα του morior→moriturus.

3. Στο ρήμα absum, afui, - abesse: να προσεχθεί η μετοχή ενεστώτα absens καιη μετοχή μέλλοντα afuturus, -a, -um.

4. Tο revertor.α. Ως αποθετικό: revertor, reversus sum, reversum, reverti.β. Ως ημιαποθετικό: revertor, reverti, (reversum) reverti.

5. Τα accipio, recipio, facio: ανήκουν στην κατηγορία των 15 ρημάτων της γ΄συζυγίας που λήγουν σε -io.

6. erat ascensurus: Ενεργητική Περιφραστική Συζυγία. Σχηματίζεται από τημετοχή μέλλοντα και το ρήμα sum σε όλους τους χρόνους.

Β. Από το Συντακτικό1. Τα δίπτωτα ρήματα:

• do + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)• paro + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)• interrogo + αιτι. προσώπου (άμεσο Α) + αιτι. πράγματος (έμμεσο Α)

2. Τη σύνταξη των προθέσεων:α. apud, praeter, propter, post, in, contra + αιτιατικήβ. pro, in + αφαιρετική


2. diu, bene, libenter: Να γραφούν τα παραθετικά των επιρρημάτων αυτών.Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

3. est factus, reversus est, mortuus est, egrediebatur: Να γραφεί το β΄ ενικόπρόσωπο της οριστικής όλων των χρόνων.

ΟΡΙΣΤΙΚΗΕνεστ.

Πρτ.

Μέλλ.

Πρκ.

Υπερσ.

Συντ. Μέλλ.

1. Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τα ουσιαστικά: flumen, ius, funus, civitati, navem.

Ελέγχουμε τις γνώσεις μας

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5

Ενικός Πληθυντικός

αιτιατική αφαιρετική γενική αιτιατική


4. est factus, dicitur, conduxit: Να κλιθούν στην ενεργητική προστακτική και τωνδύο χρόνων.

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗΕνεστώτας Μέλλοντας

β΄ β΄

β΄ γ΄

β΄

γ΄

5. paravit, ignoraretur, respondebat, prorumperent: Να αντικατασταθούν απότύπους της Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Να σχηματίσετε με τα ουσιαστικά και τα επίθετα που ακολουθούν συνεκ-φορές με λογικό νόημα και στη συνέχεια να τις κλίνετε τις πλάγιες πτώσειςενικ. πληθ. αριθμού (όπου είναι δυνατό): duce, flumen, Gallos, puer, aequo,ingentem, abeuntes, melior.

Ενικός

Πληθυντικός

7. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική.α. Camillus, dictator factus, aurum omne recepit.

............................................................................................................................


β. Αrria, uxor Paeti, piscatoriam naviculam coduxit.

.........................................................................................................................

γ. Scribonianus, amicus Paeti arma in Illyrico movit.

.........................................................................................................................

8. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.α. Illic aurum pensatum est a Romanis.

.........................................................................................................................β. Funus fillii ignorabatur a patre.

.........................................................................................................................γ. Arria, uxor Paeti imposita erat a militibus.

.........................................................................................................................

9. Να αναλυθούν οι μετοχές σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις.α. Praeda divisa (Camilus dictator est factus)

.........................................................................................................................β. Occiso Scriboniano (Paetus Romam trahebatur)

.........................................................................................................................

10. Nα συμπτυχθούν οι υπογραμμισμένες προτάσεις σε μετοχές.α. cum lacrimae suae prorumperent, egrediebatur..........................................................................................................................

β. Arria milites oravit. Arria ingentem navem secuta est..........................................................................................................................

11. Oι προτάσεις κρίσεως που ακολουθούν να τραπούν σε απαρεμφατικές μεεξάρτηση το scriptor narrat.

α. Puer bene quievit, libenter cibum sumpsit..........................................................................................................................

β. Arria cubiculum mariti intraverat..........................................................................................................................

γ. Camillus Gallos abeuntes secutus est..........................................................................................................................

12. Να συμπληρώσετε τα κενά με τη λέξη που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση:α. Galli legiones adversariorum apud ....................... deleverunt (Roma).β. Galli pro ....................... immensam pecuniam acceperunt (urbis).γ. Ommes funus fillii ignoraverunt praeter ..................... (mater).δ. Post ...................... Gallorum Camillus in exilium rediit (fuga).ε. Milites contra ....................... arma moverant (imperator).


β΄ Ενικό

β΄ Πληθ.

Ενεργητική φωνή Παθητική φωνήΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

i. για α΄ β΄ δ΄ συζυγία για όλες τις συζυγίεςΤ= ίδιο με θέμα ενεστώτα Τ= ίδιο με το απαρέμφατοπ.χ. ama, dele, audi ενεργητικού ενεστώτα.ii. για γ΄ συζυγία π.χ. amare, delere,Τ= θέμα ενεστώτα + e legere, audire.π.χ. leg - ei. για α΄ β΄ δ΄ συζυγία για όλες τις συζυγίεςΤ= θέμα ενεστώτα + te Τ= το ίδιο με το β΄ πληθυντικόπ.χ. ama -te, dele -te, πρόσωπο οριστικής ενεστώταaudi -te. π.χ. ama -mini

dele -minilegi -miniaudi -mini

T= θέμα ενεστ. + i + teπ.χ. leg -i -te

ii. για γ΄ συζυγία

1. Ποιοι χρόνοι διαθέτουν προστακτική και στις δύο φωνές; Προστακτική διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας και ο Μέλλοντας και στις δύο φωνές.

2. Πόσα και ποια πρόσωπα έχει η Προστακτική Ενεστώτα στις δύο φωνές; Έχει δύο πρόσωπα, το β΄ ενικό και β΄ πληθυντικό (2-2)

3. Ποιοι είναι οι τύποι σχηματισμού της Προστακτικής ενεστώτα;

4. Ποια ρήματα εξαιρούνται και δεν ακολουθούν τον τρόπο σχηματισμού τουβ΄ ενικού της ενεργητικής προστακτικής ενεστώτα;

i. Τα ρήματα της γ΄ συζυγίας dico, duco, fero που είτε απλά είτε σύνθετασυγκόπτουν την κατάληξη -e: dic - praedic, duc - deduc, fer - adfer και

ii. το ρήμα facio, όταν είναι απλό: fac.

ÂÞìá 1


Nα θυμάσαι: το ρήμα facio σύν-θετο δεν συγκόπτει την κατάληξη -eπ.χ. Adficio→ → → → → adfice


5. Πόσα και ποια πρόσωπα έχει η Προστακτική Μέλλοντα στις δύο φωνές; Η Προστακτική Μέλλοντα στην ενεργητική φωνή έχει τέσσερα πρόσωπα· τοβ΄ και γ΄ ενικό και το β΄ και γ΄ πληθυντικό και στην παθητική έχει τρία: το β΄ καιγ΄ πληθυντικό.

6. Ποιοι είναι οι τύποι σχηματισμού της;

Ενεργητική φωνή Παθητική φωνήΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

i) για α΄ β΄ δ΄ συζυγία 1) για α΄ β΄ δ΄ συζυγίαβ΄ γ΄ Τ= θέμα ενεστώτα + to T= θέμα ενεστώτα + torενικό π.χ. ama -to, dele -to π.χ. ama -tor / ama -tor

ama -to, dele -to dele -tor / dele -toraudi -to, audi -to audi -tor / audi -tor

ii) για γ΄ συζυγία 2) για γ΄ συζυγίαβ΄ γ΄ Τ= θέμα ενεστώτα + i + to Τ= θέμα ενεστώτα + i + torενικό leg -i -to π.χ. leg -i -tor / leg -i -tor

i) για α΄ β΄ δ΄ συζυγίαΤ= θέμα ενεστώτα + tote

β΄ ama -tote, dele -tote πληθ. audi -tote

ii) για γ΄ συζυγίαΤ= θέμα ενεστώτα + i + toteleg -i -tote1) για α΄ β΄ συζυγία 1) για α΄ β΄ συζυγίαΤ= θέμα ενεστώτα + nto Τ= θέμα ενεστώτα + ntor

γ΄ π.χ. ama -nto π.χ. ama -ntor πληθ. dele -nto dele -ntor

ii) για γ΄-δ΄ συζυγία 2) για γ΄-δ΄ συζυγίαΤ= θέμα ενεστώτα + u + nto Τ= θέμα ενεστώτα +u + ntor π.χ. leg -u -nto π.χ. leg -u -ntor audi -u -nto audi -u -ntor

7. Ποια είναι η προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα του βοηθητικού ρήματοςsum;

ΠροστακτικήΕνεστώτας Μέλλονταςβ΄ ενικό →→→→→ es β΄ ενικό →→→→→ estoβ΄ πληθ. → → → → → este γ΄ ενικό → → → → → esto

β πληθ. → → → → → estoteγ΄ πληθ. →→→→→ sunto


8. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την ενεργητική Προστακτική Ενεστώτα;

α. ότι είναι η πιο συνηθισμένη προστακτικήβ. οτι αντικαθιστά την προστακτική μέλλοντα, γιατί αυτή χρησιμοποιείτε σε νόμους

και συνθήκες.γ. ότι δεν εκφράζει την απαγόρευση, όπως η προστακτική της Ελληνικής.

9. Τί πρέπει να γνωρίζουμε για την Προστακτική Μέλλοντα ενεργητικήςφωνής:

Ότι αντικαθιστά την ενεργητική Προστακτική Ενεστώτα όταν λείπει, όπως γιαπαράδειγμα, στο ρήμα memini και scio

Προστακτική Ενεστώταβ΄ ενικό memen -to sci -to οι τύποι της προστακτικής Μέλλονταβ΄ πληθ. mementote sci -tote αναπληρώνουν την προστ. Ενεστώτα

10. Τί πρέπει να γνωρίζουμε για την προστακτική του Παθητικού Ενεστώτα;

Ότι χρησιμοποιείται κυρίως με αποθετικά ρήματα που έχουν ενεργητική ή μέσησημασία.

11. Με πόσους και ποιους τρόπους εκφράζεται η απαγόρευση (αποτροπή) στηΛατινική, αφού δεν εκφράζεται με την Προστακτική.

Με δύο i. με noli/nolite + απαρεμφ. ενεστώτα.ii. με ne + υποτακτική παρακειμένου (nemo, numquam)

π.χ. Μην πιστεύετε= i. nolite credereii. ne credideritis

12. Πώς εκφράζεται στα Λατινικά i. το “πρίν πόσο χρόνο” έγινε κάτι και ii. το “μετά πόσο χρόνο” έγινε κάτι.

i. με την πρόθεση ante + αιτιατικήii. με την πρόθεση post + αιτιατική

π.χ. Ante paucos dies Post paucos dies

13. Πώς σχηματίζεται ο συγκριτικός και πώς ο υπερθετικός βαθμός τωνεπιθέτων της β΄ και γ΄ κλίσης;

• Ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων Β΄ και Γ΄ κλίσης σχηματίζεται από τοθέμα του επιθέτου και τις καταλήξεις -ior, -ior, -ius (το θέμα προκύπτει, αναφαιρέσουμε από τη γενική την κατάληξή της) και δίνει επίθετα δικατάληκτα(ίδια κατάληξη για το αρσενικό και θηλυκό γένος, γ΄ κλίσης).

• Ο υπερθετικός βαθμός των επιθέτων Β΄ και Γ΄ κλίσης σχηματίζεται από το

Να θυμάσαι: noli/nolite =προστακτικήενεστώτα του nolo.


Εξαίρεση:O θετικός του επιθέτου της γ΄ κλίσης “inops” σχηματίζει τη γενική πληθυντικούσε -um, όπως δηλαδή τα επίθετα στο συγκριτικό

Ον. “inops”, ον. “inopes, (αρσ. θηλ.), ον. “inopia”, (ουδ.)Γεν. “inopis”, γεν. “inopum”, γεν. “inopum”

Π.χ.

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

altus, alta, altum alt-ior, alt-ior, alt-ius alt-issimus, alt-issima, alt-issimumgravis, gravis, grave grav-ior, grav-ior, grav-ius grav-issimus, grav-issima,

grav-issimum

14. Πώς κλίνεται ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων (β΄ και γ΄ κλίσης);

Τα επίθετα, είτε ανήκουν στη β΄ είτε στη γ΄ κλίση, στο συγκριτικό βαθμόακολουθούν τη γ΄ κλίση και το πολύ σημαντικό: στις πλάγιες πτώσεις(ενικού-πληθυντικού) είναι περιττοσύλλαβα.π.χ. Ονομ. altior (αρσ. και θηλ.), altius (ουδ.)

Γενικ. altior -is altior -is(έχουν μια συλλαβή παραπάνω από την ονομ. κλητ.)

15. Σε ποιες πτώσεις ο συκγριτικός έχει καταλήξεις διαφορετικές από το θετικότων επιθέτων γ΄ κλίσης;

i. στην αφαιρετική ενικού (-e)ii. στην γενική πληθυντικού (-um)

iii. στις τρείς όμοιες πτώσεις (ονομ., αιτιατ., κλητ.) πληθυντικού του ουδετέρουγένους σε -a

θέμα του επιθέτου, και τις καταλήξεις -issimus, -issima, -issimum και δίνειεπίθετα τρικατάληκτα β΄ κλίσης.

Συγκριτικός επιθέτων Αφαιρετική Γενική πληθ. Ονομ. αιτ. κλητ. ουδετ. -e -um -a

Θετικός επιθέτων Αφαιρετική Γενική πληθ. Ονομ. αιτ. κλητ. ουδετ. -i -ium -ia

16. Ποιοι συγκριτικοί εξαιρούνται και σχηματίζουν τη γενική πληθ. σε -ium;

οι συγκριτικοί: i. plures (=περισσότεροι)→ γενική πληθυντικού plurium.ii. complures (=πάμπολλοι)→ γενική πληθυντικού complurium.

17. Ποια επίθετα σχηματίζουν τα παραθετικά τους με διαφορετική κατάληξη;

Ενικός Πληθυντικός


18. Ποιος άλλος τρόπος σχηματισμού των παραθετικών υπάρχει και ποιαεπίθετα σχηματίζουν τα παραθετικά τους σύμφωνα με αυτόν;

Υπάρχει ο περιφραστικός τρόπος. Σχηματίζεται ως εξής:

α. Συγκρ. magis + το θετικό του επιθ., β. Υπερθ. maxime + το θετικό του επιθ.

β. Τα επίθετα: dexter, dextra, dextrum (=δεξιός) καιsinister, sinistra, sinistrum (=αριστερός) σχηματίζουν τοσυγκριτικό βαθμό με την προσθήκη της κατάληξης -ior, -ius στηνονομαστική τους:

dexter dexter-ior, -ior, -ius dextimus, -a, -umsinister sinister-ior, -ior, -ius

γ. Τα επίθετα της β΄ και γ΄ κλίσης που λήγουν σε -er σχηματίζουν τον υπερθετικότους με την προσθήκη της κατάληξης -rimus, -rima, -rimum απευθείας στηνονομάστική του αρσενικού γένους.

δ. Έξι επίθετα που λήγουν σε -ilis, σχηματίζουν τον υπερθετικό βαθμό με τιςκαταλήξεις -limus, -lima, -limum.

Θετ. magnificus, magnifica, magnificum (=ο μεγαλοπρεπής)benevolus, benevola, benevolum

Συγκ. magnific -entior, magnific -entior, magnific -entius,benevol -entior, benevol -entior, benevol -entius

Υπερθ. magnific -entissimus, magnific -entissima, magnific -entissimumbenevol -entissimus, benevol -entissima, benevol -entissimum


facilis, is, -e facilior, ior, -ius facil-limus, facil-lima, facil-limumdifficilis, -is, -e difficilior, -ior, -ius difficil-limus, difficil-lima, difficil-limumsimilis, -is, -e similior, -ior, -ius simil-limus, simil-lima, simil-limumdissimilis, -is, -e dissimilior, -ior, -ius dissimil-limus, dissimil-lima, dissimil-limumgracilis, -is, -e gracilior, -ior, -ius gracil-limus, gracil-lima, gracil-limumhumilis, -is, -e humilior, -ior, -ius humil-limus, humil-lima, humil-limum


Liber, libera, liberum liberior, liberior, liberius liber-rimus, liber-rima, liber-rimumCeler, celeris, celere celerior, celerior, celerius celer-rimus, celer-rima, celer-rimum

α. Τα επίθετα που έχουν σαν Β΄συνθετικό τα ρήματα: dico, facio, volo. Σχηματίζουν τα παραθετικά τους με τις καταλήξεις:

- entior - entior - entius στο συγκριτικό και- entissimus - entissima - entissimum στον υπερθετικό

π.χ.


19. Πώς λέγονται τα επίθετα που έχουν δύο τύπους στον υπερθετικό τους καιποια είναι αυτά;Λέγονται αφθονούντα (abundantia) και είναι τα εξής:

20. Πώς σχηματίζεται ο θετικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονται απόεπίθετα της β΄ κλίσης;

Με την προσθήκη της κατάληξης -e στο θέμα του επιθέτουπ.χ. altus, alt -i, επίρρημα: alt -e

21. Πώς σχηματίζεται ο θετικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονταιαπό επίθετα της γ΄ κλίσης;

Με την προσθήκη της κατάληξης -ter, στο θέμα του επιθέτου ή της κατάληξης-er στο θέμα του επιθέτου, όταν το θέμα του λήγει σε -nt, π.χ. prudens, (pru-dent -is)π.χ. brevis, brevi -s, επίρρημα: brevi -ter prudens, prudent -is, επίρρημα: prudent -er

22. Πώς σχηματίζεται ο συγκριτικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονταιαπό επίθετα της β΄ και γ΄ κλίσης;

Ως συγκριτικός βαθμός των επιρρημάτων χρησιμοποιείται αυτούσιο τοουδέτερο γένος του συγκριτικού των επιθέτων.

23. Πώς σχηματίζεται ο υπερθετικός βαθμός των επιρρημάτων που παράγονταιαπό επίθετα β΄ και γ΄ κλίσης;

Θετικός Συγκριτικός ΥπερθετικόςΙdone-us, magis idone -us, maxime idone -us.

Πρόσεξε!Τα επίθετα σε -quus σχηματίζουν κανονικά ταπαραθετικά τους.

π.χ. antiquus, antiquior, antiquissimus

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςexterus, -a, -um exterior -ior, -ius extremus, -a, -um extimus, -a, -umsuperus, -a, -um superior, -ior, -ius supremus, -a, -um summus, -a, -umposterus, -a, -um posterior, -ior, -ius postremus, -a, -um postumus, a, -ummaturus, -a, -um maturior, -ior, -ius maturissimus, -a, -um maturrimus, -a, -um

• Σχηματίζουν περιφραστικά τα παραθετικά τους τα επίθετα που λήγουν σε -usκαι πρίν από το -us υπάρχει φωνήεν (-e, -i, -u)

π.χ.

Θετ. Συγκ.π.χ. alte, altius

breviter, brevius


Με την προσθήκη της κατάληξης -e στο θέμα του υπερθετικού του επιθέτουπ.χ. altus, altissim -us επίρρημα: altissim -e liber, liberrim -us επίρρημα: liberrim -e

24. Ποια επιρρήματα εξαιρούνται ως προς το σχηματισμό του θετικού τους;Εξαιρούνται τα εξής:

Επίθετα Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςfacilis, -is, -e facile facilius facillimedifficilis, -is, -e difficulter difficilius difficillime

difficiliteraudax -acis audacter audacius audacissime

audaciterfirmus, -a, -um firme firmius firmissime

firmiterdurus, -a, -um dure durius durissime

duritermaturus, -a, -um mature maturius maturissime

maturrime

25. Ποια επιρρήματα σχηματίζουν εντελώς ανώμαλα παραθετικά;

1. magnopere (από το επίθ. magnus) magis maxime ή magno opere2. bene (από το επίθ. bonus) melius optime3. diu (= για πολύ χρόνο) diutius diutissime4. saepe (= πολλές φορές) saepius saepissime5. prae (= πριν) prius primo ή primum6. post (= ύστερα) posterius postremo ή postremum7. multum ή multo (από το επίθ. multus) plus plurimum8. non multum ή paulum ή parum (parvus) minus minime9. satis satius -----

26. Πώς εκφέρεται ο β΄ όρος σύγκρισης; Ο β΄ όρος σύγκρισης εκφέρεται i. με απλή αφαιρετική

ii. με το σύνδεσμο quam + ομοιόπτωταμε τον α΄ όρο

π.χ. Ea puella nihil umquam festivius, vidi (ο β΄ όρος = με απλή αφαιρ.)Nihil umquam festivius vidi quam eam puellam ( ο β΄ όρος εκφέρεται μεquam +ομοιόπτωτα: Νihil = α΄ όρος αιτιατική, puellam= β΄ όρος αιτιατική)

27. Με ποιες λέξεις επιτείνεται ο συγκριτικός βαθμός; O συγκριτικός βαθμός ενισχύεται με: i. το multo, ii. το paulo

π.χ. Αccius, qui multo minor natu erat


α. σελ. 32, άσκηση 1 β. σελ. 32, άσκηση 2 γ. σελ. 32, άσκηση 3δ. σελ. 33, άσκηση 4 ε. σελ. 39, άσκηση 1 στ. σελ. 39, άσκηση 6ζ. σελ. 45, άσκηση 5 η. σελ. 45,άσκηση 6

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣΙ. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος της προστακτικής του ενεστώτα:

(Vos) hominem .................... (investigo, 1) symmaque diligentia eum Roman.................... ! (mitto, 3)(Tu) armis bene .................... ! (utor, αποθ. 3)(Vos) armis bene .................... ! (utor, αποθ. 3)(Vos) amicum paternum .................... ! (cpmplector, αποθ. 3)(Tu) veritatem .................... ! (dico, 3).(Tu) captivos ad imperatorem .................... ! (duco, 3).(Tu) mihi tragoediam tuam .................... ! (lego, 3).(Tu) cibum patri .................... (fero)!

ΙI.a. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος της προστακτικής του nolo, για ναδηλωθεί η απαγόρευση:(Vos) .................... hominem comprehendere!(Tu) .................... marito tuo respondere!(Vos) .................... in cubiculum redire!(Vos) .................... aurum recipere!(Tu) .................... inter vela te adbere!

ΙI.b. Στις παραπάνω φράσεις να αντικατασταθεί ο τύπος noli (nolite)+ απρμφ.από το ne + υποτακτ. του παρακειμένου του αντίστοιχου ρήματος.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2


28. Σε ποιους τύπους είναι εύχρηστο το ρήμα inquam και πώς χρησιμοποιείταιστο λόγο;

Eίναι εύχρηστο στους ακόλουθους τύπους:

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Προστακτική ΜετοχήInquam ---------------- -------------- ----------------- ---------------- -------------Inquis ---------------- inquies inquisti inque -------------Inquit inquiebat inquiet inquit inquito inquiens

(όλοι αυτοί οι τύποι χρησιμοποιούνται κατά βάση παρενθετικά στον ευθύ λόγο)


3. Να συμπληρώσετε το β’ όρο σύγκρισης και με τους δύο τρόπους εκφοράς:

α. Filia Aemili Pauli tristior erat…………………./………………(filia Marcellini)β. Triumphum Aemili Pauli clariorem esse puto……………../……………..(triumphus

Scipionis)γ. Homines Germanos ferociores esse arbitrantur………………./………………(Galli)δ. Terra Germanorum frigidior erat…………………/…………………(terra Graecorum)ε. Aesopus dixit nihil ei gratius esse .............. / .............. (recuperatio fugitivi)

Ουσιαστικό Επίθετο Αντωνυμία Επίρρημα Πρόθεση Σύνδεσμος

1. Να επιφέρετε τις αλλαγές που απαιτούνται ώστε οι προτάσεις που ακολουθούννα δηλώνουν απαγόρευση και με τους δύο τρόπους.α. Este milites alacres in pugnam...........................................................................................................................β. Decerpe hanc filum ex arbore...........................................................................................................................γ. Es homo improbus...........................................................................................................................δ. Investigate fugitivum...........................................................................................................................ε. Mere stipendia...........................................................................................................................

2. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα, που ακολουθεί: ei, -que, ostio,post, quid, quod, cum, etsi, tum, tam, te,tuae, domi, ab, et, nunc, iussu, postea,ad, a, aperte.


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


4. Να συμπληρωθεί ο πίνακας αφού τοποθετηθούν οι παρακάτω τύποι στηνκατάλληλη στήλη:longum (ουδ.), prudentioris (θηλ.), similiore (αρσ.), magnifico (αρσ./αφαιρ.),tenerum (ουδ.), celeriorum (αρσ.), extimo (ουδ./δοτ.), pulchro (αφαιρ./αρσ.),gravius (επιρ.), magis (επιρ.), satius (επιρ.), saepius (επιρ.), diu (επιρ.),facilius (επιρ.), prope (επιρ.).

5. Οι ρηματικοί τύποι που ακολουθούν να κλιθούν στην προστακτική ενεστ.και μέλ. της ίδιας φωνής: attulit, esse, consulturum esse, putetis, quaererem,deleta est, dixisent, confidere, sumptum est, fecerit, responderit, accipe.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Να γραφούν στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού οι συνεκφορές:ficum precocem, nihil festivius, extremo discrimine (στην τελευταίασυνεκφορά να τεθεί το επίθετο στο συγκριτικό).



Α. Από τη ΓραμματικήΟυσιαστικά1. το ουσιαστικό ficus (το σύκο), κλίνεται και ως αρσενικό της Β’ κλίσης δηλαδή

ficus-i και ως θηλυκό της Δ’ κλίσης δηλαδή ficus-us. (από τη δ΄ κλίσησχηματίζει τους τύπους σε -us, -n).

2. το ουσιαστικό opes-um (οι δυνάμεις) ανήκει στα ουσιαστικά που έχουν ΜΟΝΟπληθυντικό (pluralia tantum).Στον ενικό μόνο οι πτώσεις γεν=opis, αιτ=opem, αφ=ope.

3. ο πληθυντικός των ουσιαστικών fiducia-ae (αυτοπεποίθηση), salus-utis(σωτηρία), prudentia-ae (σύνεση), patientia-ae (ασθένεια) δεν είναι εύχρηστοςγιατί είναι έννοιες αφηρημένες.

• Το res publica: απαντά μόνο μόνο στον ενικό και κλίνεται κατά τα δύο μέλη του.

Ρήματα1. Τα αποθετικά ρήματα indignor (1η), mentior (4η), tutor (1η), complector (3η)2. Το ημιαποθετικό confido-confisus sum-confidere (3η)

Β. Από το ΣυντακτικόΤα δίπτωτα ρήματα: 1. Credo+ δοτική (έμμεσο Α) + απαρέμφατο (άμεσο Α)

2. Ostendo+ αιτιατική(άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


Ενικός

Πληθυντικός


1. Nα συμπληρωθεί ο πίνακας με τα ουσιαστικά diebus, ficum, muris, patrisμε τους τύπους που ζητούνται.

Ενικός Πληθυντικός αιτιατική αφαιρετική γενική αιτιατική


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5

3. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται για το κάθε ένα από τα παρακάτω:• Quaerenti→→→→→ αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους→→→→→ ....................................• Iussu→→→→→ δοτική πληθυντικού→→→→→.....................................................................• Vocem→→→→→ αφαιρετική πληθυντικού→→→→→...........................................................• Patribus→→→→→ γενική πληθυντικού→→→→→................................................................• Omnes→→→→→ ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους→→→→→ ...........................• Opibus→→→→→ γενική ενικού→→→→→ ...........................................................................• Discrimine→→→→→ αιτιατική ενικού→→→→→ .................................................................• Cervicibus→→→→→ δοτική ενικού→→→→→ .....................................................................


2. Να γραφούν τα παραθετικά των επιρρημάτων των παρακάτω τύπων:impudens, recentem, extremo, longiore


6. Να μεταγράψετε τον πλάγιο ή εξαρτημένο λόγο σε ευθύ και ανεξάρτητο:α. Ei ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse.β. Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse ex arbore.γ. Neminem credideritis patriae consulturum esse nisi vos ipsi patriae consulueritis.δ. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Να μεταγραφεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με ρήμα εξάρτησης το ρήμα της παρένθεσης.α. Homo est impudens (Nasica respondit).β. Ego non cognosco vocem tuam? (Ennius rogat).γ. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite (Cato monuit Romanos)..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική:Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem............................................................................................................................

5. Να γραφεί η ενεργητική και η παθητική προστακτική των παρακάτωρημάτων: scitote, tutamini, deponite, attulit.

Ενεργητική Φωνή Παθητική Φωνή

Ενεστώτας Ενεστώτας

Μέλλοντας Μέλλοντας

4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους παρακάτω τύπους: dixisse, gignuntur,decerptam esse, confidere, consulueritis, tulit.

Praesens Imperfectum Futurum Perfectum P.Q.Perfectum F.Exactum.


1. Ποιά επίθετα σχηματίζουν τα παραθετικά τους από διαφορετικά θέματα(ανώμαλα παραθετικά);

Τα εξής επίθετα:

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςbonus, -a, -um (αγαθός) melior, -ior, melius optimus, -a, ummalus, -a, -um (κακός) peior, -ior, peius pessimus, -a, -ummagnus, -a, -um (μεγάλος) maior, -ior, maius maximus, - a, -ummultus (πολύς) -------------------- plurimusmulta -------------------- plurimamultum plus plurimum

Να θυμάσαι! i. το plus στον ενικό έχει την ισχύ ουσιαστικού ουδετέρου γένουςκαι διαθέτει μόνο τρεις πτώσεις (ονομ., γεν., αφαιρ).

ii. Η γενική (pluris) χρησιμοποιείται ως γενική της αξίας ή τουτιμήματος.

iii. Στον πληθυντικό και τα τρία γένη plures - plures - plura (-ia)έχουν ισχύ επιθέτου.

2. Ποια επίθετα δεν σχηματίζουν καθόλου παραθετικά;

α. Tα επίθετα που φανερώνουν:i. ύλη π.χ. “ligneus”=ξύλινος

ii. τόπο ή χρόνο π.χ. “marinus”= θαλάσσιος, “nocturnus”=νυκτερινόςiii. συγγένεια ή καταγωγή π.χ. “paternus”=πατρικός, “romanus”=Ρωμαϊκόςiv. μέτρο π.χ. “triennis”=τρίχρονοςv. κάτι απόλυτο ή άρνηση π.χ. “mortalis”=θνητός, “immortalis”=αθάνατος

β. Τα υποκοριστικά των επιθέτων π.χ. “parvus”→ parvulus, parvula, parvulum

γ. Τα επίθετα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις per-, prae-.Εξαιρείται το praeclarus, -a, -um/praeclarior, -ior, -ius/praeclarissimus, -a, -um

ÂÞìá 1



3. Ποια επίθετα είναι ελλειπτικά ως προς τον θετικό τους βαθμό; Δεν έχουν θετικό προπάντων παραθετικά επίθετα που σχηματίστηκαν απόπροθέσεις ή επιρρήματα.

Όπως:

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςprae (= προ, εμπρός) prior, -ior, -ius primus, -a, -umprope (= εγγύς) propior, ior, ius proximus, -a, -umultra (=πέρα) ulterior, -ior, -ius ultimus, -a, -um κ.α.

4. Ποια επίθετα είναι ελλειπτικά ως προς τον συγκριτικό τους βαθμό;

5. Ποια επίθετα είναι ελλειπτικά ως προς τον υπερθετικό τους βαθμό;

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςadolescens (=νέος) adolescentior -----------(adulescens) -----------iuvenis (= νέος) iunior -----------senex (= γέρος) senior -----------alacer (= πρόθυμος,) alacrior -----------

6. Ποια επιρρήματα σχηματίζουν εντελώς ανώμαλα παραθετικά; Εντελώς ανώμαλα παραθετικά σχηματίζουν τα ακόλουθα επιρρήματα:

α. diu (= για πολύ χρόνο) diutius diutissimeβ. saepe (= πολλές φορές) saepius saepissimeγ. satis satius -----δ. prae (= πριν) prius primo ή primumε. post (= ύστερα) posterius postremo ή postremum

7. Ποια επιρρήματα παραγόμενα από επίθετα σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά;

ΥπερθετικόςΘετικός Συγκριτικός novus a- -um recentior novissimus

sacer sanction sacerrimus

vetus vetustion veterrimus

(= νέος) (=πρόσφατος) (=έσχατος)

(=ιερός) (=ιερότατος)

(=παλιός) (=παλιότατος)


α.με επίρρημα

β.με προθετικό

σύνολο

γ.με απρόθετη

πλάγια πτώση

Επίθετο Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςα. bonus bene melius optimeβ. malus male peius pessimeγ. magnus magnopere magis maxime

magno opereδ. parvus non multum minus minime

ή paulumή parum

ε. multus multum plus plurimumή multo

8. Πότε γίνεται λόγος για απόλυτη σύγκριση και πώς μεταφράζεται στηνπερίπτωση αυτή το συγκριτικό;

Γίνεται λόγος για απόλυτη σύγκριση, όταν ο β΄ όρος παραλείπεται και οσυγκριτικός εκφράζει ιδιότητα ή ποιότηταα. σε βαθμό λογικού μέτρουβ. σε βαθμό μεγαλύτερο από το λογικό μέτρο, οπότε στην περίπτωση αυτή ο

συγκριτικός μεταφράζεται i. είτε με θετικό βαθμό του επιθέτου και με το“κάπως” ή το “μάλλον”. ii. είτε με το συγκριτικό του επιθέτου και το“απ’ ό,τι συνήθως”

π.χ. “Pacuvius dixit videri ea sibi duriora et acerbiora” (= κάπως τραχιά και στυφά)π.χ. “Εa victores ferociores reddit” (=αυτή κάνει τους νικητές πιο άγριους απ’ ό,τι συνήθως)

9. Πώς εκφέρεται ο προσδιορισμός του τόπου γενικά;

Με τρεις τρόπους:

ΤΟΠΟΣ

10. Τί δηλώνει ειδικότερα ένας προσδιορισμός του τόπου;

α. την κίνηση (κατεύθυνση) σε τόπο Τ

β. την κίνηση από τόπο Τ

(προέλευση απομάκρυνση)

γ. τη στάση σε τόπο Τ

δ. τη διέλευση από τόπο

(το πέρασμα από τόπο) Τ


11. Πώς εκφέρεται η κίνηση (προέλευση) από τόπο; Η κίνηση από τόπο εκφέρεται:α. με τοπικά επιρρήματα: hinc, inde (από εκεί),β. εμπρόθετα με τις προθέσεις ex, de, ab + αφαιρετική,γ. απρόθετα με απλή αφαιρετική του χωρισμού προκειμένου για όνομα

πόλης, νήσου ή χερσονήσου, π.χ. Roma, Athenis venio

12. Πώς εκφέρεται η στάση σε τόπο;

13. Πώς εκφέρεται η διέλευση (το πέρασμα) από τόπο;

Η δια τόπου κίνηση εκφέρεται:α. με απλή αφαιρετική όταν πρόκειται για οδό, γέφυρα ή πύλη,

π.χ. via Appia (δια της Αππίας οδού)β. με την πρόθεση per + αιτιατική,

π.χ. per terram (δια ξηράς)

14. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το ουσιαστικό domus; χρησιμοποιείται ως επίρρημα στις ακόλουθες πτώσεις: Στη γενική, για να δηλώσει στάση σε τόποπ.χ. domi sum (=είμαι στο σπίτι, στην πατρίδα)

γ. Απρόθετα

i. με γενική για ονόματα πόλεων(χωριών, μικρών νησιών, χερσονήσων)ενικού αριθμού α΄, β΄, κλίσης

ii. με αφαιρετική για:τριτόκλιτα ονόματα πόλεων κ,λ,π.ενικού ή πληθυντικού αριθμούπρωτόκλιτα, δευτερόκλιτα ονόμα-τα πόλεων κ.λ.π. πληθυντικούαριθμούονόματα που συνοδεύονται από επιθε-τικό - κατηγορηματικό προσδιορισμό:και κυρίως από το επίθετο totus και απότην αντωνυμία “ipse” π.χ. totis Castris

ΣΤΑΣΗ

β. Εμπρόθεταμε in +αφαιρετικήπ.χ. in Asia

α. με Επίρρημαπ.χ. eo=εκεί ibi=εκεί


16. Πώς εκφέρεται ο προσδιοριμσός του χρόνου;

Ο προσδιορισμός του χρόνου εκφέρεταια. με χρονικά επιρρήματα

π.χ. Postea, postβ. με προθετικό σύνολο (εμπρόθετα)

Με την πρόθεση ante +αιτιατική [πριν πόσο χρόνο]π.χ. Ante paucos dies veni (=πριν από λίγες ημέρες ήρθα)

Με την πρόθεση Post +αιτιατική [μετά από πόσο χρόνο]π.χ. Post bellum Actiacum Octavianus Romam venit(=μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο ο Οκταβιανός ήρθε στη Ρώμη)

Με την πρόθεση Inter +αιτιατική [σε πόσο χρόνο]π.χ. Ιnter decem annos (=σε δέκα χρόνια)

γ. με απρόθετη αιτιατική και απρόθετη αφαιρετικήi. με απρόθετη αιτιατική Για να δηλωθεί η διάρκεια

π.χ. Patro paucos menses Athenis pro libero fuit (=ο Πάτρωνας παρέ-μεινε στην Αθήνα λίγους μήνες ως ελεύθερος)

ii. με απρόθετη αφαιρετική Για να δηλωθεί το πότε έγινε κάτιπ.χ. Serena nocte luna defecerat (=μια ξάστερη νύχτα έγινε έκλειψη σελήνης) Για να δηλωθεί μετά από πόσο χρόνο έγινε κάτιπ.χ. Decem annis rediit in Italiam (=μετά από δέκα χρόνια επέστρεψε

στην Ιταλία) Για να δηλωθεί μέσα σε πόσο χρόνο έγινε ή θα γίνει κάτι

Στην αιτιατική να δηλώσει κίνηση σε τόποπ.χ. domum eo (=πηγαίνω στο σπίτι / στην πατρίδα) Στην αφαιρετική, για να δηλώσει κίνηση/προέλευση από τόποπ.χ. domο venio (=έρχομαι από το σπίτι / από την πατρίδα)

15. Γιατί ο προσδιορισμός του τόπου “in Literno” (μάθ. 34) εκφέρεταιεμπρόθετα, αφού το “Literno” (Liternum, -i) είναι όνομα πόλης;

Διότι το προθετικό σύνολο In Literno δηλώνει όχι την πόλη Λίτερνο αλλά τηνπεριοχή στην οποία βρισκόταν η έπαυλη του Σκιπίωνα.

α.Χρονικά

επιρρήματα

β.Προθετικά

σύνολα

γ.Απρόθετη

• αιτιατική• αφιαρετική

ΧΡΟΝΟΣ


π.χ. Tribus diebus aurum ferent (=μέσα σε τρείς μέρες θα φέρουν τοχρυσάφι)

Για να δηλωθεί εδώ και πόσο χρόνο έγινε κάτι (=εδώ και πολλά χρόνια)π.χ. Abhinc multis annis

17. Ποια είναι τα είδη της γενικής, όταν προσδιορίζει ουσιαστικό (ετερόπτωτοςπροσδιορισμός σε ουσιαστικό);α. Γενική κτητική:

π.χ. Musa est unica amica poetaeβ. Γενική υποκειμενική: (συνάπτεται κυρίως με αφηρημένα ουσιαστικά)

π.χ. Aeneas reginae insidias Craecorum renarrat (Craeci insidiantur)γ. Γενική αντικειμενική:

π.χ. Dux Arvernorum (Arvernos ducit)δ. Γενική επεξηγηματική - παραθετική

π.χ. Νomen regis in odio fuit Romanis (=το όνομα βασιλιάς έγινε μισητόστους Ρωμαίους)π.χ. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt (γι’αυτόντο λόγο οι κατήγοροι δεν χρησιμοποίησαν ως μομφή ενατίον του Μουρήνατο όνομα “Ασία”).

ε. Γενική ιδιότητας:π.χ. Cerva alba eximiae pulchritudinis (=ένα λευκό ελάφι εξαιρετικήςομορφιάς)

Να θυμάσαι:η γενική της ιδιότητας φανερώνει μόνιμη ιδιότηταΗ αφαιρετική της ιδιότητας φανερώνει προσωρινή ιδιότητα.Η γενική προτιμάται (από την αφαιρετική της ιδιότητας) στη δήλωσηηθικών ιδιοτήτων ή γενικών χαρακτηριστικών προσώπων.

στ. Γενική διαιρετικήπ.χ. Pars exercitus (=μέρος του στρατού)

ζ. Γενική του δημιουργού, π.χ. Libri eius de bello Punico secundo pulchri suntη. Γενική του περιεχομένου - ύλης, π.χ. magnus pondus auri.

18. Ποια είναι τα είδη της γενικής όταν προσδιορίζει επίθετο; Η γενική από επίθετο είναι

α. αντικειμενική, όταν εξαρτάται από επίθετα που δηλώνουν επιθυμία και τα αντίθετά τουςπ.χ. Sutor cupidus pecuniae γνώση, εμπειρία ή άγνοια και τα αντίθετά τουςπ.χ. Millites periti rei militaris μνήμη, λήθη και τα αντίθετά τους


του τόπου (μαθ. 28), για όνομα πόλης α΄, β΄ κλίσης εν. αριθμούπ.χ. Romae est (είναι στη Ρώμη)

κατηγορηματικήπ.χ. Agri Silii Italici sunt

Αντικείμενοπ.χ. Memini victoriae (=θυμάμαι την νίκη)

Πλησμονή, πληρότητα ή στέρηση ένδεια, έλλειψη, κενότητα.π.χ. Tyranni inopes amicorum fuerunt

Σημείωση:Το σχολικό εγχειρίδιο χαρακτηρίζει τη γενική αυτή ως συμπλήρωμα επιθέτων

β. Γενική του εγκλήματος: όταν εξαρτάται από επίθετα που σημαίνουν ενοχή ή αθωότηταπ.χ. Catilina erat reus coniurationis (=ο Κατιλίνας ήταν ένοχος προδοσίας)

19. Τί είδους είναι η γενική , όταν εξαρτάται από επίρρημα ή αντωνυμία; Η γενική είναι διαιρετικήπ.χ. Satis salutationum talium audio / Quis hominum non cognoscit omnesmortales esse?

20. Ποια είναι τα είδη της γενικής όταν εξαρτάται από ρήματα προσωπικά;Από προσωπικά ρήματα η γενική είναι:

της αξίας [με ρήματα που σημαίνουν εκτιμώ, υπολογίζω (aestimo, facio,duco) αγοράζω πουλάω (emo, vendo) και με το sum.π.χ. Octavianus avem emit tanti quanti nullam adhuc emeratNoli spectare quanti homo sit

Να θυμάσαι:Με γενική δηλώνεται η αφηρημένη αξία (υλική ή ηθική)Με αφαιρετική δηλώνεται η συγκεκριμένη αξίαπ.χ. Ceasar milibus sestertium corvum emit

του εγκλήματος: με ρήματα που έχουν την έννοια του “καταδικάζω”“κατηγορώ” “αθωώνω”

π.χ. Miltiades accusatus est proditionis (ο Μιλτιάδης κατηγορήθηκε γιαπροδοσία)

Της ποινής όταν πρόκειται για το Capitis (θανατική ποινή)π.χ. Aesopus supplicio capitis fugitivum adfecitΔιαφορετικά η ποινή στην οποία καταδικάζεται κάποιος τίθεται σεαφαιρετική

α. Pater morte eum multavit (=ο πατέρας του τον καταδίκασε σε θάνατο)


21. Τι δηλώνει η γενική όταν συνάπτεται με απρόσωπα ρήματα; δηλώνει το ενδιαφερόμενο πρόσωπο κοντά στα απρόσωπα ρήματα inter-est και refert (=ενδιαφέρει). Το τι ενδιαφέρει κάποιον εκφράζεται με:απαρέμφατο, με ουσιαστική πρόταση, με το ουδέτερο αντωνυμίας.π.χ. Caesaris interfuit corvum emere

Σημείωση:το με ενδιαφέρει, σε ενδιαφέρει λέγεται και mea interest, tua interest (το“με”, “σε”, εκφέρεται με αφαιρετική ενικού του θηλυκού των κτητι-κών αντωνυμιών)

δηλώνει το πράγμα για το οποίο αισθάνεται κανείς: λύπη, μετάνοια, ντροπή,ενόχληση, απέχθεια, κοντά στα απρόσωπα ρήματα miseret (λυπάμαι), paeni-tet (μετανοιώνω), pudet (ντρέπομαι), piget (με ενοχλει), taedet (απεχθάνομαι)

Κοντά στα ρήματα αυτά υπάρχει μια αιτιατική του προσώπου που λυπάται,μετανοιώνει κ.τ.λ.

π.χ. Μe paenitet verborum meorum (μετανοιώνω για τα λόγια μου).

δηλώνει αυτό το οποίο θυμάται ή ξεχνά κάποιος κοντά σε εκφράσεις μνήμηςκαι λήθης.π.χ. Venit corvo in mentem verborum domini sui

δηλώνει το χαρακτηριστικό γνώρισμα κοντά στο απρόσωπο ρήμα estπ.χ. Felicitatis fuit finem stipendiorum fuisse patris victoriam

22. Γιατί η αναφορική πρόταση “quae (Accius) scripssiset (μαθ. 27) εκφέρεταιμε υποτακτική

Διότι λειτουργεί στα πλαίσια του πλαγίου λόγου και στον πλάγιο λόγο κανονικάδε συναντάμε την οριστική.

Πρόσεξε!Ευθύς λόγος: Sonora erant quae Accius scripseratΠλάγιος λόγος: Pacuvius dixit sonora esse quae Accius scripssiset


1. σελ. 49, άσκηση Ι, 2. σελ. 49, άσκηση ΙΙ3. σελ. 54, άσκηση Ι 4. σελ. 54, άσκηση ΙΙ και ΙΙΙ5. σελ. 61, άσκηση Ι,

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣIII. Απο τα παρακάτω επίθετα να σχηματιστούν τα επιρρήματα και τα παραθε-

τικά τους: frigidus, ferox, nobilis, impudens, humilis, acer.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

IV. Nα συμπληρωθούν τα κενά με το συγκριτικό και τον υπερθετικό βαθμότου επιθέτου που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση:

α. Arria............., ................ (magnam) navem secuta est.β. Post mortem Marcellae mater erat.................., .................... (tristis), pater

erat................., .............. (miser), ambo (και οι δύο) erant................... (infelix).γ. Mater oculis......................, ......................... (siccis) redibat.δ. Quae deinceps scribam, ...................., ........................ (bona) erunt.ε. Quae dura nascuntur, postea fiunt ........................, ........................ (mitia).στ. Verba amici ....................... (iucunda) mihi videbantur.

V. Να συμπληρωθεί ο β΄ όρος της σύγκρισης και με τους δύο τρόπους εκφοράς:α. Minicia erat amabilior .......................... / ............................ (Tulia).β. Accius minor natu erat ........................ / ............................... (Pacuvius).γ. Pacuvius maior natu erat ..................... / ........................... (Accius).δ. Puto Licinum audaciorem fuisse ........................ / ...................... (Trogus).ε. Dicunt Zenonem felicius vixisse ............................ / ........................... (Plato).

VI. Nα συμπληρωθεί ο προσδιορισμός του χρόνου:α. ......................................... (bellum Punicum secundum) Hannibal Alpes transiit.β. Accius ............................... (pauci dies) Tarenti apud Pacuvium remansit.γ. Ovidius ............................ (multi anni) in terra Pontica exulavit.δ. ....................................... (illa tempora) Carthagine Dido imperium tenebat.ε. Cassio ............................. (nox) apparuit species horrenda.στ. Germani ....................... (hiems) in fluminibus lavantur.η. Multi ............................... (Cannensis pugna) vitam amiserunt.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2


σ.σ. 263-238


θ. Romani ............................. (bellum) pericula audacia propulsabant.ι. Hannibal .......................... / .......................... (post + pauci dies) Alpes transiit.κ. Catilina ............................................................ (Cicero et Antonius consules)

contra rem publicam coniuravit.

VII. Nα συμπληρωθεί ο προσδιορισμός του τόπου:α. .............. (Roma) illo anno duo consules creati sunt.β. Cicero ............... (Arpinum-i) natus est.γ. ................... (Thebae-arum) templum Herculis erat.δ. Apollo ................. (Delus-i) colebatur.ε. Illa aestate (καλοκαίρι) ....................... (Creta-ae) cum amicis fui.στ. Dicunt amicum tuum .................... (Neapolis-is) natum esse.η. Cassius ........................ (Italia) ........................ (Graecia) confugit.θ. Cras (αύριο) Tullius ............ (Delus) adibit et .................. (Thebae-arum) veniet.ι. Cicero ................... (Arpinum-i) confugere volebat.κ. Legati .................. (Ithaca-ae) missi sunt.

I. Nα αντικατασταθεί ο υπερθετικός του επιθέτου από τη γενική της ιδιότητας:α. Statua pulcherrima (magna pulchritudo) = .............................................β. Puer modestissimus (magna pulchritudo) = ............................................γ. Paedagogus prudentissimus (magna prudentia) = ..................................δ. Iter longissimum (quadraginta dies) = .....................................................ε. Iuvenis fortissimus (magna fortitudo) = ...................................................

II. Να συμπληρωθεί ο σωστός τύπος της γενικής του ουσιαστικού (ή του επι-θέτου) που βρίσκεται σε παρένθεση και να χαρακτηριστεί το είδος της:

α. ................ (Manilius) filius castra ..................... (hostes) praeter-equitavit.β. ................ (consul) iussu milites in certamen ruerunt.γ. Asia suspicionem ............................ (luxuria) habebat.δ. ................ (rex) nomen in odio fuit.ε. Civitas .............................. (magna auctoritas).στ. Hunc librum .................. (magnus) facio.η. ..................... (proelium) eventus mirabilis fuit.θ. Pars ................... (milites) pugna abstinuit.

III. Να συμπληρωθούν τα κενά με την κατάλληλη πτώση του ουσιαστικούπου βρίσκεται στην παρένθεση:α. Te paenitet ......................... filii tui (facta).β. Nos pudet .......................................... (tantum dedecus).γ. Vos taedet .................... (vita).δ. Me miseret .......................... (tu).ε. Mi fili, me ................. pudet (tu).


1. Να σχηματίσετε τα αντίστοιχα επιρρήματα των επιθέτων που σας δίνονταικαι να συμπληρώσετε τα παραθετικά των επιρρημάτων, όπως στοπαράδειγμα.

Επίθετο ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣΕΠΙΡ.

durus dure / duriter durius durissimemiser ................... ......................... ...........................regius ................... ......................... ...........................maturus ................... ......................... ...........................celer ................... ......................... ...........................acer ................... ......................... ...........................gravis ................... ......................... ...........................tristis ................... ......................... ...........................facilis ................... ......................... ...........................prudens ................... ......................... ...........................bonus ................... ......................... ...........................parvus ................... ......................... ...........................multus ................... ......................... ...........................malus ................... ......................... ...........................grandis ................... ......................... ...........................accerbus ................... ......................... ...........................sonorus ................... ......................... ...........................incundus ................... ......................... ...........................mollis ................... ......................... ...........................

2. Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τον α΄και β΄όρο σύγκρισης, τοσυγκριτικό επίρρημα ή επίθετο και να διατυπώσετε τη σύγκριση με τον άλ-λο τρόπο εκφοράς της.- Tum adulescens fortior hoste, hasta eum transfixit et armis spoliavit......................................................................................................................................................................................................................................................


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


- Manius Curius Δentatus maxima frugalitate utebatur, quo facilius divitiascontemnere posset.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

- Narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare quam ipsumfieri locupletem

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

- Sed tantum furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego clamabam nihilesse bello civili miserius

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

3. Στα παρακάτω παραδείγματα να αναγνωρίσετε το είδος της γενικής, είτεαυτή είναι ετερόπτωτος προσδιορισμός είτε μέρος προσθετικού συνόλου(εμπρόθετη).

- Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae............................................................................................................................

- Bello latino T. Manlius exertitui Romanorum praefuit............................................................................................................................

- Plenae (sunt) sapientium voces, plena exemplorum (est) vetustas; quae iacerentin tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet.

...........................................................................................................................

- Tum Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit............................................................................................................................

- Philosophi mundum censent regi numine deorum; eum esse putant quasicommunem urbem et civitatem hominum et deorum et unum quemquem nostrumeius mundi esse partem.

...........................................................................................................................

4. Στα παρακάτω παραδείγματα να χαρακτηρίσετε συντακτικά τη γενική.

- Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit; patre imperatore libentissimemeruisse pietatis fuit; finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuissefelicitatis fuit.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................


- Sie enim - laudem et honestatem solum expetendo, omnes cruciatus corporis etomnia pericula mortis parvi esse ducendo - me pro salute vestra in tot ac tontasdimicationes obicere potui.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

- Non Sicanorum aut Pelasgorum, qui primi coluisse Italiam dicuntur, sed aetatissuae verbis utebantur.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

5. Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τους προσδιορισμούς του τόπου(επιρρήματα, εμπρόθετους, πλάγιες πτώσεις)

- Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus es.......................................................................................................................................................................................................................................................

- Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio quaerentiEnnium ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu iddixisse et illum intus esse.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

6. Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τους προσδιορισμούς του χρό-νου (επιρρήματα, εμπρόθετους, πλάγιες πτώσεις)- “Atqui ante tertium diem scitote decerptam esse Carthagine”.......................................................................................................................................................................................................................................................

- Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est.......................................................................................................................................................................................................................................................

- Bello Latino T. Monlius consul nobili genere natus exercitiui.......................................................................................................................................................................................................................................................

7. Nα συπληρώσετε τα κενά με τον σωστο τύπο της λέξης που βρίσκετε μέσαστην παρένθεση.


1. .............. (inprobi viri) pudet ne ..........(facta sua)2. .............. (illa) paenitet ................(amor sua) erga amicam3. .............. (Tyrannus) paenitet ne ...............(malevolentia sua)4. .............. (is) taedet ..................... (scelus servi)5. .............. (tu) pudet ..................... (tantum flacitium)6. .............. (ille) piget ................... (verba tua)7. .............. (dux) refert adversarios vincere8. .............. (sutor) interest corvum docere salutationem9. .............. (bonus vir) est servare leges

10. .............. (miles romanus) maxime interfuit castra hostium praeterequitare

Α. Από τη ΓραμματικήΟυσιαστικά1. aetas - aetatis: στη γενική πληθυντικού aetatum και aetatium.2. urbs, mensis, mens: θηλυκά τριτόκλιτα ουσιαστικά με γενική πληθ. σε -ium και

προαιρετικά στην αιτιατική πληθυντικού και σε -is.3. Το ουσιαστικό natu δ΄ κλ. είναι εύχρηστο μόνο στην αφαιρετική ενικού.4. audacia -ae: στον ενικό σημαίνει “θράσος” ενώ στον πληθυντικό “τολμηρές

πράξεις”.5. Littera -ae: στον ενικό αριθμό σημαίνει “το γράμμα του αλφαβήτου” ενώ στον

πληθυντικό “επιστολή”, “Γράμματα” ή “Λογοτεχνία”.6. sertertius -ii: ουσιαστικό της β΄ κλίσης αλλά με γενική πληθυντικού sestertium.

Στη γενική ενικού χωρίς συναίρεση.7. Τo oleum ως όνομα που δηλώνει ύλη δεν έχει πληθυντικό.8. Opera -ae: στον ενικό σημαίνει “κόπος”, στον πληθυντικό “οι εργάτες”.9. To avis (θηλυκό τριτόκλιτο): αφαιρ. ave/-i και γενική πληθυντικού avium.

Επίθετα1. Τα Epicureum και Sardianus δεν σχηματίζουν παραθετικά.2. Το επίρρημα satis έχει μόνο συγκριτικό satius.3. Προσέχουμε τα παραθετικά των επιθέτων parvus, bonus, maturus, puter, liber,

superus.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3




ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5

4. To επίθετο par δεν επιδέχεται σύγκριση. Προκλασικά απαντώνται τύποι parisumus,parissuma.

5. Το επίθετο puter (putris) - putris - putre δε σχηματίζει παραθετικά, επειδή δη-λώνει τέλεια έννοια και επειδή είναι ρηματικό παράγωγο (putris < puteo)

Ρήματα1. Το deverto που εκτός από ενεργητικό είναι και ημιαποθετικό. Στο κ. 27 δεν

είναι ξεκάθαρο, οπότε είναι απαραίτητο να γράφουμε δυο τύπους όπου χρειάζεται.2. Το ημιαποθετικό β΄ συζυγιάς soleo, solitus sum, solere.3. dico, deduco: σχηματίζουν την προστακτική αντιστοίχως dic και deduc.4. Το quaeso (quaesumus α΄πλυθ.) quaesere χρησιμοποιείται παρενθετικά μετά

από προστακτική για να μετριαστεί η έννοια της προσταγής. Είναι ρήμα ελλειπτικόγ΄συζυγίας και έχει ελάχιστους τύπους.

1. Investiga, est adfectus, possit, rediret, emit, doceret: Να τοποθετήσετε τα ρήματαστην κατάλληλη θέση του πίνακα και να συμπληρώσετε τους υπόλοιπους τύπους.

2. Hominem, rediens, preti, scelus, gratius, sestertium: Να τοποθετήσετε τις λέξειςστις πτώσεις που ζητούνται.


Ενικός Αριθμός Πληθυντικός Αριθμός Δοτική Αφαιρετική Γενική Αιτιατική

3. Summa, parvi, gratius, multum: Nα γράψετε τους τύπους στους τρεις βαθμούς.

ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

4. Parvi, gratius: Να γράψετε τα αντίστοιχα επιρρήματα στους τρεις βαθμούς.

ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ

5. Audita salutatione Caesar dixit: Να αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση ημετοχή της πρότασης.......................................................................................................................................................................................................................................................

6. Preti, milibus: Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι τύποι και να αιτιολογηθείη διαφορά στην εκφορά τους.

Preti: ............................................................................................................................................................................................................................................Milibus: ........................................................................................................................................................................................................................................

7. noli spectare, nolite emere corvum: Να δηλωθεί η απαγόρευση και με τονάλλο τρόπο απαγόρευσης.......................................................................................................................................................................................................................................................


8. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη των παρακάτω προτάσεων σε πα-θητική. Να δηλώσετε το ποιητικό αίτιο.- Meliora erunt quae deinceps scribam / Tu tragoediam quandam Pacuvio

desideranti legisti.- Ut corvum doceret parem salutationem.- Sutor diu operam frustra impedebat..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Να τοποθετήσετε τους παρακάτω χρονικούς προσδιορισμούς στον πίνακαανάλογα με το είδος τους.septimo anno, postero die, serena nocte, tres annos, hieme, in bello, multosdies, (regnat) tertium iam annum, (Troia) decem annis (expugnata fuit), (Δeus)sex diebus (mundum creavit) mundus, -i = κόσμος, creo = δημιουργώ, εκλέγω.

10. Να μεταγραφεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο.- Caesar dixit: “Domi satis salutationum talium audio”- (Tu) hominem Epheso rediens tecum deduc (Aesopus oravit illum)- Accius dixit: “neque id me sane paenitet”.- Accius dixit: “meliora enim fore spero, quae deinceps scribam”.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Πόσο χρόνο Πότε Μετά από πόσο χρόνο Μέσα σε πόσο χρόνο


ΔΟΤΙΚΗ1. Ποια είναι η συντακτική χρήση της δοτικής στο λόγο;

Η δοτική χρησιμοποιείται:α. ως έμμεσο αντικείμενο ρημάτωνβ. ως συμπλήρωμα ρημάτων (αντικείμενο)γ. ως ετερόπλωτος προσδιορισμός ονομάτων (ουσιαστικών επιθέτων,

επιρρημάτων και επιφωνημάτων).δ. ως προσδιορισμός ρημάτων: α. προσωπική β. κατηγορηματική του σκοπού

Η ΔΟΤΙΚΗ ΣΤΟ ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΛΟΓΟ

2. Σε ποιες κατηγορίες ρημάτων τίθεται η δοτική ως έμμεσο αντικείμενο;α. σε ρήματα που σημαίνουν: “δίνω”, “δείχνω”, “λέγω” (do, ostendo, dico),

στα συγγενικά με αυτά και τα αντίθετά τους.π.χ. Signa militaria Caesari tradunt Cato ficum praecocem patribus ostendit.

β. σε ρήματα σύνθετα με τις προθέσεις ob, prae, pro, in, ante, ad, κ.λ.π.π.χ. Marmor Phidiae obtulit. Imagines hominum excellentium mihi proponebam.

3. Σε ποιες κατηγορίες ρημάτων τίθεται η δοτική ως συμπλήρωμα(αντικείμενο);α. σε ρήματα φιλικής - εχθρικής διάθεσης (placeo, studeo=ασχολούμαι,

medeor=θεραπεύω, noceo=αφανίζω, βλάπτω)π.χ. Regia hostia deo placet .

Germani non student agriculturae.Dies stultis mederi solet (=ο χρόνος συνήθως γιατρεύει τους ανόητους).

ÂÞìá 1


ΈμμεσοΑντικείμενο

Αντικείμενο(Συμπλήρωμα

ρημάτων)

Ετερ. προσδ.ονομάτων

επιρρημάτων

με ρήματα

Κ/κήσκοπούΠροσ/κή


Belua marina incolis nocet.β. ρήματα ευπείθειας - υπακοής, πίστης εμπιστοσύνης (credo, obsequor =

ακολουθώ, πείθoμαι, pareo, oboedio=υπακούω ) και τα αντίθετά τουςπ.χ. Ego ancillae tuae crediti Victor obsequitur iis.

Mundus deo paret et huic maria terraeque oboediunt (= ο κόσμος υπακούειστο θεό και σ' αυτόν υποτάσσονται οι θάλασσες και οι στεριές)

γ. ρήματα που σημαίνουν “διατάσω”, “πείθω” (impero, persuadeo)π.χ. Caesar tribus legionibus imperat

Caesar cuidam ex equitibus Gallis persuadetδ. ρήματα προσέγγισης ένωσης (coniungo, appropinquo)

π.χ. Equites Romani hostibus appropiquantε. ρήματα που σημαίνουν “αρμόζει”, “πρέπει” και τα αντίθετά τους

(appropinquo=ταιριάζω)Illi poena nobis libertas appropinquat (=σε εκείνον ταιριάζει η ποινή σεεμάς η ελευθερία)

4. Πώς χαρακτηρίζεται συντακτικά η δοτική με ουσιαστικά, επίθετα,επιρρήματα;

αντικειμενική 5. Με ποια επίθετα έχουμε δοτική αντικειμενική;

Σημείωση!Η χρήση της δοτικής με ουσιαστικά επιρρήματα επιφωνήματα δεν είναι συχνήIustitia est optemperatio scriptis (=διακαιοσύνη είναι υπακοή στους νόμους)

π.χ. Hei mihi misero (αλίμονο σε μένα το δυστυχή).

Αντικειμε-νική

Κατηγορίες επιθέτων Παραδείγματαα. φιλίας - έχθρας (amicus, infestus) Vir mihi amicissimus,

Animus impurus, deis hominibusque infestus

β. ωφέλειας - βλάβης (utilis, inutilis) Utile rei publicaeγ. ομοιότητας, ισότητας, ταυτότη-τας, συμφωνίας και τα αντίθετά τους(par, dispar= άνισος διαφορετικός, simi-lis, disimilis= όμοιος ανόμοιος)

Par similisque ceteris(=όμοιος και απαράλλαχτος μετους άλλους) Ηοmο similis effigiei mortui.

δ. αρμοδιότητα- καταλληλότητα και τααντίθετά τους (idoneus, opportunus)

Locus idoneus castris (=τόποςκατάλληλος για στρατόπεδο)

Δοτική


4. Πώς χαρακτηρίζεται συντακτικά η δοτική που προσδιορίζει ρήματα; Προσωπική και κατηγορηματική του σκοπού

5. Ποια είναι τα είδη της δοτικής προσωπικής;

6. Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την δοτική κατηγορηματική του σκοπού ήτου αποτελέσματος;

1. Καθαράπροσωπική:

συνοδεύει τα απρόσωπαρήματα

L. Aemilio Paulo... obtigitgerere bellum

2. Κτητική: συνοδεύει τα: sum, fio, ότανδεν είναι συνδετικά και ση-μαίνουν έχω, παίρνω, απο-κτώ.

Navicula Arriae fuit.

3. Ηθική: δηλώνει το πρόσωπο που δείχνειιδιαίτερο ενδιαφέρον και επηρε-άζεται συναισθηματικά από τηνενέργεια του ρήματος (δηλ. χαί-ρεται, λυπάται, αγανακτεί κλπ.).• Συνήθως η δοτική τηςπροσωπικής αντ. α' και β' προσ.• Συνάπτεται με φράσεις πουδηλώνουν αγανάκτηση έκπληξη.

In muro consistendi potestaserat nulli (=Κανένας δεν είχετη δυνατότητα ν' αμυνθείπάνω στο τείχος).Non tibi ingredienti fines partiaeira cecedit?

4. Χαριστική ή αντιχαριστική:

δηλώνει το πρόσωπο που έχειυλικό όφελος ή ζημιά από αυτόπου δηλώνει το ρήμα.

Consulamus bonis (χαριστική)Si tibi consilium non ex sentetiacessisset. (αντιχαριστική)

5. Κρίνοντοςπροσώπου ήτης αναφοράς:

δηλώνει το πρόσωπο κατά τηνκρίση του οποίου ή αναφορικάμε το οποία ισχύει ή δεν ισχύειαυτό που εκφράζει το ρήμα.

Pacuvius dixit videri ea sibiduriora et acerbiora.Quae sibi quisque facilia factuputat, (όσα νομίζει ο καθέναςεύκολα κι ο ίδιος να τα κάνει).

6. Ποιητικούαιτίου ή ενε-ργούντος προ-σώπου:

δηλώνει το προσωπο που κάνειαυτό που δηλώνει το ρήμα. συ-νάπτεται συνήθως i. με γε-ρουνδιακό ii. με παθητικά ρή-ματα συντελικού ιδίως χρόνουκαι iii. με μετοχές, επίθεταπαθητικής σημασίας.

Omnia sunt excitanda tibiAesopus tibi notus.Nobis ea res pro magnitudineparum comperta sit (το πράγμααυτό ανάλογα με το μέγεθός τουλίγο είχε ξεκαθαριστεί απόεμάς).

Είδη δοτικήςπροσωπικής Συνοδεύει - δηλώνει Παραδείγματα


• το ποιητικό αίτιο

• εσωτερικά αίτια

Είναι δοτική αφηρημένου ουσιαστικού σε ενικό αριθμό Την συναντάμε συνήθως μαζί με το ρήμα sum αλλά και με άλλο ρήμα μπορεί να προσδιορίζεται από επίθετο μπορεί να συνοδεύεται: από δοτική προσωπική (χαριστική, αντιχαριστική)

από δοτική του εμμέσου αντικειμένουπ.χ. Murena patri (δοτ. προσ. χαριστική) suo gratulationi in victoria fuit,

Caesar equitatum auxilio legionibus (δοτική του έμμ. αντικ.) misitAt in Graecia, Utique olim, artes magnae laudi (επιθ. προσ.) erant(Στην Ελλάδα όμως, κάποτε τουλάχιστον, οι τέχνες επαινούνταν πολύ).

7. Ποιες δοτικές χρησιμοποιούνται στερεότυπα ως δοτικές κατηγορηματικέςτου σκοπού ή του αποτελέσματος;

exemplo (για παράδειγμα) curae (για φροντίδα) auxilio (για βοήθεια) honori (για τιμή) amicitiae (για φιλία) saluti (για σωτηρία)

8. Σε πόσα είδη και με πoιο κριτήριο διακρίνει το σχολικό εγχειρίδιο τηναφαιρετική;

Σε τρία: α. κυρίως αφαιρετική β. οργανική γ. τοπικήμε κριτήριο: το γεγονός ότι η φαιρετική συγκεντρώνει τις λειτουργίες τριώνπαλαιότερων πτώσεων της κυρίως αφαιρετικής, της οργανικής, της τοπικής.Έτσι:

ΠΙΝΑΚΑΣ Ια. κυρίως αφαιρετική β. η οργανική γ. η τοπική

δηλώνει δηλώνει δηλώνει• τοπική προέλευση • συνοδεία • τόπο• καταγωγή • τρόπο • χρόνο• υλική αφετηρία • ιδιότητα• σημείο απομάκρυνσης • το όργανο χωρισμού ή το μέσο

• το μέτρο ή τη διαφορά• την αναφορά

• σημείο εκκίνησης για σύγκριση• σημείο εκκίνισης • ποινήγια εκτίμηση κρίση • αξία


Μέσου

Αναφοράς

Ιδιότητας

Τα επίθετα [fretus, dignus]+ αφαιρετική του μέσου

Δηλώνει ιδιότητα μόνιμη

• fretus viribus suis• Nihil longiore vita digniusAgesilaus Claudus fuitaltero pede= (Ο Αγησ. ήτανκουτσός στο ένα πόδι)Homo facie squalida venit=(Ήρθε ένας άνδρας με βρώμικοπρόσωπο)Ea puella nihil amabiliussole ipso illustriora erant et clariora

Liber metu= (απαλλαγμένος απόφόβο)

Cassiope superba forma sua

Συγκριτική

Απομάκρυνσηςχωρισμού

ΑναγκαστικούαιτίουΎλης(σπανιότατη)

Εξαρτάται από συγκριτικόεπιθέτου - επιρρήματοςκαι από το alius, alia, aliud(έχει συγκριτ. σημ).Συντασσ. με επίθεταεπιρρήματα που δηλώνουναπαλλαγή - στέρησηςΣυνοδεύει ονόματαψυχ. πάθους

είναι: α. τα ποσοτ. επίθεταpaulo, multo που συνο-δεύουν σιγκριτικό επίθετο ήεπίρρημαβ. η αφαιρετική + post=επίρρημα

Του μέτρου ήτης διαφοράς

Multo minor natu erat

Paucis post diebus

Pocula argento= (ποτήριααπό ασήμι)

Πρόσεξε! η αφαιρετική: άλλοτε προσδιορίζει ονόματα και λειτουργεί συνεπώς ως

ετερόπτωτος προσδιορισμός και άλλοτε ρήματα. Επομένως θεωρούμε ορθότερο να παραθέσουμε τα είδητης αφαιρετικής με κριτήριο την ιδιαίτερη συντακτική της λειτουργία:α. ως ετερόπτωτου προσδιορισμούβ. ως συναπτόμενης με ρήματα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΗ αφαιρετική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός

Είδος Παρατηρήσεις Παράδειγμα


9. Ποια είναι τα είδη της αφαιρετικής όταν προσδιορίζει ρήματα.

Είδος Παραδείγματα Παρατηρήσεις1. Αντικείμενο Miles hostem armis spoliavit2. Οργάνου Adulescens hasta eum transfixit

Signum tuba dandum erat (Τοσύνθημα έπρεπε να δοθεί με τησάλπιγγα).

3. Συνοδείας(εμπρόθετη)

Cum elephantis Alpes tsansiit.

4. Μέσου Perseus calceis pennatis advolat.Instruo puerum litteris.

Να θυμάσαι!α. ως αφαιρετικές του μέσουχαρακτηρίζονται οι αφαιρετικέςμε τα ρήματα compleo, afficio(adficio) comfido.π.χ. Aesopus supplicio capitisfugitivum adfecitβ. το μέσο όταν πρόκειται γιαπρόσωπο δηλώνεται:i. με την πρόθεση per + αιτιατικήii. με τις αφαιρ. opera,beneficio, auxilio, + γενικήπροσώπου.π.χ. Adulescentis opera hostesfugati sunt.Per adulescentem hostes fugatisunt.

5. Τρόπου Germani pedibus proeliantur.6. Χρόνου Caecilia in sacello quodam nocte

omen nuptiale petit• δηλώνει το πότε έγινε κάτι.• Όταν δε συνοδεύεται απόεπιθετικό εκφέρεται με τηνπρόθεση in με διαφορά στησημασίαπ.χ. Βello Latino= στην εποχήτου Πατ. πολέμουin bello= σε καιρό πολέμου

7. Τοπικής στάσης

π.χ. Ficus praecox Carthaginedecerpta est

τριτόκλιτο όνομα πόλης ενι-κού ή πληθυντικού αριθμού

Servus Athenis pro libero fuit 1ο κλιτο ή 2ο κλιτο όνομαπληθ. αρ. α' και β' κλ.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙΗ αφαιρετική με ρήματα


locis frigidissimis γ. ουσιαστικά που δηλώνουντόπο: locus, castra.

8. Τοπικής αφετηρίας

Venio Roma (Έρχομαι από τηΡώμη).

9. Διαμέσου τόπου

Terra marique (Δια ξηράς καιθαλάσσης).

10. Καταγωγής T. Manlius, consul, nobili generenatus exercitui RomanorumpraefuitIs ex me natus est Η άμεση καταγωγή και

εμπρόθετα (πιο σπάνια)Caesar Augustus, ortus ab Iulo,portas Belli claudet.

η έμμεση καταγωγή εμπρό-θετα: -ex, -ab + αφαιρετική

11. Του σημεί-ου εκκίνησηςγια εκτίμησηκρίση

Congrediamur ut singularis proelioeventu cernatur.

12. Αξίας - τουτιμήματος

Octavianus viginti milibussesertium corvum emit.

• Δηλώνει καθορισμένη,συγκεκριμένη αξία.

13. Συγκριτική Bellum pace malebant δηλώνει το σημείο εκκίνησηςγια εκτίμηση και κρίσησυνάπτεται με ρήματασυγκριτικής σημασίας

14. Αναφοράς Miles Latinus Romano virtuteantecellit

15. Αιτίας τουαναγκαστικούαιτίου

Quod ea re (vino) remollescunthomines.

16. Ποινής Consul adulescentem mortemultavit

17. Του εγκλή-ματος

Murena aliquo scelere accusatusest a iudicibus

18. Tου μέτρουή της διαφοράς

Ut cernatur quanto miles LatinusRomano virtute antecellit.

19. Ποιητικούαιτίου

Paulo post rumore caedisprorepsit ad solarium proximum.

• η αφηρημένη αξία εκφέρεταιμε γενικήOctavianus emit avem tantiquanti nullam adhuc emerat.

Όταν το ποιητικό αίτιοείναι άψυχο.


1. Ποια είναι η γραμματική φύση του γερούνδιου και ποιες πτώσεις έχει; Είναι ρηματικό ουσιαστικό, ουδετέρου γένους με ενεργητική σημασία. Έχει τέσσερις: γενική, δοτική, αιτιατική και αφαιρετική

2. Ποιος είναι ο τύπος σχηματισμού του; Για τα ρήματα α΄ και β΄ συζυγίας: Τ= (θέμα εν. + ndi, ndo, ndum, ndo)π.χ. ama -ndi, ama -ndo, ama -ndum, ama -ndo,

dele -ndi, dele -ndo, dele -ndum, dele -ndo Για τα ρήματα γ΄ και δ΄ συζυγίας: Τ= (θέμα εν. +e +ndi, ndo, ndum, ndo)π.χ. leg -e -ndi, leg -e -ndo, leg -e -ndum, leg -e - ndo

audi -e -ndi, audi -e -ndo, audi -e -ndum, audi -e -ndo3. Ποια είναι η χρήση της γενικής του γερουνδίου ;

Η γενική του γερουνδίου χρησιμοποιείται ως:i. Συμπλήρωμα ουσιαστ. ή επιθ., (αντικειμενική) π.χ. Cupiditas pugnandi.

ii. Προσδιορισμός του σκοπού με τις προθεσείς causa και gratia (μετά τογερούνδιο).π.χ. Porcia cultellum poposcit unguies resecandi causa.

4. Ποια είναι η χρήση της δοτικής του γερουνδίου ; Η δοτική του γερουνδίου δηλώνει σκοπό και συνάπτεται με επίθετα πουσημαίνουν καταλληλότητα, επιτηδειότητα, κλίση, δυνατότητα και τααντίθετά τους. Τέτοια επίθετα είναι: idoneus, aptus, utilis, inutilis,opportunus, bonus, κ.α. π.χ. Locus idoneus pugnando

5. Ποια είναι η χρήση της αιτιατικής του γερουνδίου; Η αιτιατική του γερουνδίου είναι πάντοτε εμπρόθετη (ad, in) και δηλώνεισκοπό ή αναφορά. π.χ. Venit ad videndum amicos

6. Ποια είναι η χρήση της αφαιρετικής του γερουνδίου; Η αφαιρετική του γερουνδίου:i. απρόθετη δηλώνει τρόπο καιii. εμπρόθετη (de, ex, in, ad) δηλώνει αναφορά ή αφετηρία.π.χ. Cogitando homines excellentes conformavit mentem suam

Liber(=βιβλίο) de beate vivendo

7. Σε ποια φωνή ανήκει το Γερούνδιο; Είναι τύπος της ενεργητικής φωνήςπ.χ. Στο ρήμα utor (αποθετικό) το γερούνδιο είναι:utendi , utendo, utendum, untendo

20. Κατηγορη-ματική τηςιδιότητας

Etsi senex et corpore infirmo sumsemper meminero Romamconservatam esse amario

Πρόσεξε!Γερούνδιο διαθέτουν και τααποθετικά λόγω της ενεργη-τικής τους σημασίας.

ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

α. σελ. 66( άσκηση 1) β. σελ. 71(άσκηση 1) γ. σελ. 76 (άσκηση 2)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ1. Να αναγνωριστεί το είδος της δοτικής στις παρακάτω προτάσεις:

α. Epistulam tibi scripsi. .....................................................................................β. Ancilla dixit Nasicae Ennium domi non esse .................................................γ. Cato patribus ficum ostendit. .........................................................................δ. T. Manlius exercitui Romanorum praefuit. ...................................................ε. Pareamus senatui! ..........................................................................................στ. Licet nobis feliciter vivere. ..........................................................................ζ. Filius patri simillimus est. ................................................................................

2. α. Να συμπληρωθούν τα κενά με την αφαιρετική του ουσιαστικού (ή ουσ.και επιθέτου) που βρίσκεται στην παρένθεση.

β. Να αναγνωριστούν οι αφ. των προτάσεων 1,2,3,10,13,15,16,17.

1. Paulus ex ................ (urbs) abit.2. Aeneas .................. (Venus-eris) natus est.3. Phidias fecit statuam ex .................. (ebur-oris).4. I. Brutus populum Romanum a ....................... (reges) liberavit.5. T. Malnius hostem ...................... (arma-orum) spoliavit.6. Alpes Italiam ab .................... (Gallia) seiungunt.7. Hannibal ex ...................... (insidiae-arum) Fabii se expedivit.8. Ex ..................... (dictum) filiae suae spem triumphi praesumpsit.9. Terror Cassium e .................... (somnus) excitavit.

10. Germani vinum a ........................... (mercatiores) ad se importari non sinunt.11. Galli ex ................ (fuga) in civitates discedunt.12. Magnus timor execitum occupavit ex ..................... (voces) Gallorum.13. Hercules gregem ex .......................... (locus infestus) amovere coepit.14. Hercules de ................... (via) fessus ibi dormiebat.15. Claudius a ................... (milites) in castra delatus est.16. Paula modestior ................. (Porcia) est.17. Unus ex .................... (Galli) Caesari traditus est.



3. α. Να συμπληρωθούν τα κενά με την αφαιρετική του ουσιαστικού (ήουσιαστικού και επιθέτου) που βρίσκεται στην παρένθεση.

β. Να αναγνωριστούν οι αφαιρετικές των προτάσεων 1, 2, 3, 6, 7, 8, 10, 12, 13, 14:1. Caesar cum .................................. (quattuor legiones) in Galliam pervenit.2. Minicia .................................. (magna patientia) valetudinem tulit.3. Hominem cum ........................... (diligentia) investiga!4. Aesopus .............................. (dolor) adfectus est.5. Claudius imperium cepit ........................ (mirabilis casus).6. Arria ............................... (sicci oculi) in cubiculum redibat.7. Ancilla domini ................. (iussu) dixit Ennium domi non esse.8. Hercules ................ (ira) incensus Cacum interfecit.9. Galli ...................... (muri-orum) oppidi maxime confidunt.

10. Cicero cum ............................. (filius suus) Romam venit.11. I. Brutus posteritatis ....................... (gloria) dignus fuit.12. Paula Porciam .......................... (modestia) antecellit.13. Arria .................... (dolor) adducta ex cubicolo egrediebatur.14. Minicia puella ....................................... (matronalis gravitas) fuit.

4. Να συμπληρωθούν τα κενά με την αφαιρετική του ουσιαστικού (ή τουουσιαστικού και επιθέτου) που βρίσκεται στην παρένθεση και ναδικαιολογηθεί η χρήση της:1. Accius ................................ (grandis aetas) ad Pacuvium venit.2. .......................................... (bellum Punicum tertium) Carthago deleta est.3. ................................. (posterus dies) Claudius imperator factus est.4. Camillus diu in ............................. (exilium) fuit.5. Murena in ...................... (Asia) continenter vixit.6. Scribonianus arma in ............................... (Illyricum) moverat.7. ..................................... (pauci dies + post) Ennius ad Nasicam venit.8. Cato attulit ....................... (quidam dies) in curiam ficum ex Carthagine.9. Patria nostra in ............................. (extremum discrimen) fuit.

10. Brutos et Scripiones in deorum ................. (coetus) repono.11. Licinus .................... (Athenae) pro libero fuit.12. Ficus ............................... (Carthago) decerpta erat.13. Patri magno adiumento fuit in ..................................... (pericula) Murena.


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

1. Να βάλετε στη σωστή πτώση τις λέξεις που βρίσκονται μέσα στην παρένθεσηκαι να τις χαρακτηρίσετε συντακτικά.1. Belua marina (incola πληθ.).......................Africae nocebat.2. Athenis nulla civitas (auxilium).....................fuit.3. Cicero fuit homo (magnum ingenium)...........................4. Domum ego emam (tantum)..............., (quantum)..................... tu cupis.5. (Res publica).........................interest viros fortes honorare.6. Virtus (homo).................(gloria)...................est.7. Quid (tu)..........................accidit, mea filia?8. Attalus, rex, regnum suum Romanis (donum)......................dedit.9. Caesar imperavit (miles πληθ.).........................in castris remanere.

10. Magistratus debent (res publica)......................consulere.

2. Να βάλετε τις λέξεις που βρίσκονται μέσα σε παρένθεση στη σωστή πτώση, ναδικαιολογήσετε την επιλογή της πτώσης και ύστερα να τις χαρακτηρίσετε συντακτικά.1. Viri, qui adversus (res publica).............................coniuraverant, (supplicium)

...............................capitis adfecti sunt.2. Caesar ab (lulus)..............................ortus novam urbem fundavit.3. (Una pugna)................. non potest cerni quis fortis sit.4. Fretus (sua vis πληθ.)....................adulescens in (pugna) ...................... ruit.5. Pater (ego).........................hunc librum (donum).......................dedit.6. Nemo (auxilium)........................(ego)........................in periculis venit.7. (Iustitia)......................... et (fortitudo)........................Romani omnibus

antecellunt.8. Perseus beluam (hasta)................................... delevit.9. (Decimus annus).........................Graeci Troiam expugnaverunt.

10. Pilis missis milites (gladius)...................................rem gerunt.

3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του γερουνδίου.α. Oratores sunt viri...................periti. (dico)β. Hannibal dedit Scipioni potestatem secum...................(conloquor)γ. Multa de bene beateque...............a Platone disputata sunt. (vivo)δ. Hamilcar numquam hosti cessit, neque locum...........dedit, (noceo)ε. Legatos misit ...................causa. (conloquor)στ. Puer studiosus...................fuit. (audio)



ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

Α. Από τη Γραμματική Ουσιαστικά1. τα ουδέτερα της γ΄ κλίσης nomen, genus, dedecus2. luxuriae: κλίνεται σύμφωνα και με την ε΄ κλίση luxuries - ei και δεν έχει

πληθυντικό αριθμό.3. stipendia: στον ενικό αριθμό σημαίνει μισθός, στον πληθυντικό αριθμό θητεία.4. virtutis: στον ενικό αριθμό σημαίνει ανδρεία, στον πληθυντικό αριθμό αρετές.5. viribus: είναι ελλειπτικό στον ενικό αριθμό. Έχει μόνο ονομαστική : vis,

αιτιατική: vim, αφαιρ. : vi. Γενική πληθυντικού virium.6. armis: έχει μόνο πληθυντικό αριθμό (pluralia tantum)7. salutem: Δεν έχει πληθυντικό αριθμό8. opera: στον ενικό αριθμό σημαίνει εργασία, στον πληθ΄. αριθμό εργάτες.9. tenebris: έχει μόνο πληθυντικό αριθμό (pluralia tantum)

10. litterarum : στον εν. σημαίνει γράμμα αλφαβήτου, στον πληθ. λογοτεχνία,επιστολή

ΕπίθεταTην κλίση της μετοχής ενεστώτα excellens (μάθημα 32), αφαιρετική ενικούexcellent - i, γιατί έχει επιθετική σημασία.

Ρήματα1. Τους αρχικούς χρόνους του cerno σε ενεργητική και μέση φωνή

Cerno, crevi, cretum, cernere (ενεργητική φωνή)Cernor, conspectus sum, cerni

2. Το ημιαποθεματικό confido, confisus sum3. Το ruo σχηματίζει μετοχή μέλλοντα ruiturus4. Το obicio ανήκει στην κατηγορία των 15 ρημάτων σε -io της γ΄ συζυγίας

Β. Από το Συντακτικό• Τα δίπτωτα ρήματα:

1. Lacesso + αιτιατική + δοτική 2. Obicio + αιτιατική +δοτική3. Spolio + αιτιατική +αφαιρετική 4. Antecello +δοτ. +αφαιρετική5. Propono + αιτιατική +δοτική 6. Relinquo + αιτιατική +δοτική

Προσέχω από τη γραμματικήκαι το συντακτικό

• Τη σύνταξη του γερουνδίου:• Τη δοτ. κατηγορημ. του σκοπού (30) • Τον υποθετικό λόγο στα (30 και 32).


Ενικός Πληθυντικός Αιτιατική αφαιρετική γενική αιτιατική

Ενικός Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφαιρ.

Πληθυντικός Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφαιρ.

1. Nα συμπληρωθεί ο πίνακας με τα ουσιαστικά iudices, dedecus , genere,viribus, voces, cruciatus.

2. Να κλιθούν τα επίθετα στο γένος που βρίσκονται και στους δύο αριθμούς(το πρώτο στο συγκριτικό) fortissimo, nobili, singularis, excellentes.

3. Constituta est, congrediamur, να γραφεί το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικήςόλων των χρόνων στη φωνή που βρίσκονται.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5



4. intuendum: να γραφούν οι ονομ.τύποι του ρήματος της ενεργητικής φωνής.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. vidit, lacessitus est, imitandum: να κλιθούν στη μέση (παθητική) προστακτικήκαι των δύο χρόνων.

6. obiecerunt, transfixit, accederet: να αντικατασταθούν από τύπους τηςπαθητικής περιφραστικής συζυγίας..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητικήα. Murenam laudare debemusβ. Sed consul adulescentem morte multavitγ. Quam multas imagines fortissimorum virorum scriptores et Graeci et Latini

nobis reliquerunt..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική:

Οριστική Ενεστ. Παρατ. Μελλ. Παρακ. Υπερσ. Σ. Μελλ.

Ενεστώτας

Μέλλοντας


α. ex qua honos et gloria nomini constituta est.β. Sed paulo post filius eius a duce hostium his verbis proelio lacessitus est.........................................................................................................................................................................................................................................................

9. Να αναλυθούν οι μετοχές σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις:α. susceptum β. natus γ. confisus.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

10. Να συμπτυχθούν οι προτάσεις σε μετοχές:α. Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriaeβ. cum in castra revertissetγ. nisi litterarum lumen accederet

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

11. Oι προτάσεις που ακολουθούν να μεταφερθούν στον πλάγιο λόγο:α. “Hic fuit in Asia” (Is dixit)β. “Congrediamur” (Sed filius eius a duce hostium lacessitus est)γ. “Scriptores et Graeci et Latini imagines hominum excellentium nobis reliquerunt”

(Sallustius tradit.).................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

12. Οι παρακάτω προτάσεις να μεταφερθούν στον ευθύ λόγο:α. Nos Murenam laudare debemusβ. Ut omnes pugna abstinerentγ. Quanto miles Latinus Romano virtute antecellat

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

13. quae iacerent in tenebris omnia nisi litterarum lumen accederet: ναμετατραπεί ο υποθετικός λόγος στα άλλα είδη.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................


1. Τι είναι το γερουνδιακό; Είναι ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία. Αντιστοιχεί προς τα ρηματικάεπίθετα σε –τέος της αρχαίας Ελληνικής.

2. Πώς σχηματίζεται το γερουνδιακό;α. Συζυγία

T= Θέμα ενεστώτα + κατάληξη ndus, nda, ndum, ama-ndus, ama-nda, ama-ndumβ. Συζυγία

T= Θέμα ενεστώτα + κατάληξη ndus, nda, ndum, dele-ndus, dele-nda, dele-ndumγ. Συζυγία

T= Θέμα ενεστώτα + e + κατάληξη ndus, nda, ndum, leg-e-ndus, leg-e-nda, leg-e-ndumδ. Συζυγία

T= Θέμα ενεστώτα + e + κατάληξη ndus, nda, ndum, audi-e-ndus, audi-e-nda, audi-e-ndum

3. Πώς κλίνεται το γερουνδιακό; Κλίνεται όπως τα επίθετα Β κλίσης που λήγουν σε –us, -a, -um.Είναι δηλ. επίθετο της β΄ κλίσης τριγενές και τρικατάληκτο.

4. Πώς σχηματίζεται η παθητική περιφραστική συζυγία; Σχηματίζεται με το γερουνδιακό (-ndus –nda –ndum) και το βοηθητικόρήμα sum.

5. Πώς κλίνεται ένα ρήμα στην παθητική περιφραστική συζυγία; Όπως και το βοηθητικό ρήμα sum στην οριστική, υποτακτική και το απαρέμφατο

ÂÞìá 1


ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΛΙΣΕΩΣ ΡΗΜΑΤΟΣ ΠΑΘΗΤΙΚΉΣΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΗΣ ΣΥΖΥΓΙΑΣ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣamandus, -a, -um sum amandus, -a, -um eram

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣamandus, -a, -um ero amandus, -a, -um fui


6. Πόσες και ποιες συντάξεις εμφανίζει το γερουνδιακό στην παθητική περι-φραστική συζυγία;

Εμφανίζει δύο:α. την προσωπική και β. την απρόσωπη

7. Ποια προϋπόθεση πρέπει να υπάρχει για να γίνει η προσωπική σύνταξη τουγερουνδιακού;

Το γερουνδιακό να ανήκει σε ρήμα μεταβατικό συντασσόμενο με αιτιατικήκαι μόνο.

8. Ποια είναι η δομή της προσωπικής σύνταξης στην παθητική περιφραστικήσυζυγία;

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΣΥΝΤ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣamandus, -a, -um fueram, amandus, -a, -um fuero

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣamandus, -a, -um fuerim amandus, -a, -um fuissem

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

amandus, -a, -um sim amandus, -a, -um essem

amandum, amandam, amandum fuisseamandos, amandas, amanda fuisse

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

amandum, amandam, amandum,amandam,amandum esse amandum foreamandos, amandas, amandos, amandas,amanda esse amanda fore

9. Ποιος είναι ο συντακτικός ρόλος του γερουνδιακού στη συγκεκριμένη δομή; Το γερουνδιακό επέχει θέση κατηγορουμένου στο υποκείμενο μέσω του sum.

Πρόσεξε!Η παθητική περιφραστική συζυγία δεν διαθέτει χρόνους για την προστακτική και την μετοχή.

Υ + sum + γερουνδιακό + ποιητικό αίτιο

Η προσωπική σύνταξη έχει την ακόλουθη δομή:


10. Ποιες προυπόθεσεις πρέπει να υπάρχουν για την απρόσωπη σύνταξη τουγερουνδιακού;α. Το γερουνδιακό ανήκει σε ρήμα μεταβατικό συντασσόμενο με άλλη πτώση

εκτός αιτιατικής.β. Το γερουνδιακό να ανήκει σε ρήμα αμετάβατο.

π.χ. Eundum est nobis Roman (Μετάφραση: Πρέπει να πάμε στη Ρώμη).

11. Ποια είναι η δομή της απρόσωπης σύνταξης στην παθητική περ. συζυγία(Π. Π. Σ.);Δομή απρόσωπης σύνταξης:

12. Ποιος είναι ο συντακτικός ρόλος του γερουνδιακού στη συγκεκριμένη δομή; Το γερουνδιακό στη συγκεκριμένη δομή αποτελεί απλώς μέρος της ρηματικήςπερίφρασης που δημιουργεί με το sum.

13. Tί άλλο πρέπει να έχουμε υπόψη μας αναφορικά με τις δύο συντάξεις τηςπαθητικής περιφραστικής συζυγίας.α. Στην απρόσωπη σύνταξη δεν υπάρχει υποκείμενοβ. Τόσο στην προσωπική, όσο και στην απρόσωπη σύνταξη, το ρήμα sum μπορεί

να βρίσκεται σε κάθε χρόνο της οριστικής ή της υποτακτικής έγκλισης.γ. Τόσο στην προσωπική, όσο και στην απρόσωπη σύνταξη, ένα ή περισσότερα

μέλη της πρότασης είναι δυνατόν να παραλείπονται. (συνήθως παραλείπεταιτο ρήμα).

δ. Προσωπική σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό προέρχεται από ρήμαενεργητικό, μεταβατικό, που συντάσσεται με πτώση αιτιατική.

ε. Απρόσωπη σύνταξη έχουμε όταν το γερουνδιακό προέρχεται από ρήμααμετάβατο ή μεταβατικό, αλλά συντασσόμενο με πτώση διαφορετική απότην αιτιατική.

14. Με ποια φράση είναι συντακτικά ισοδύναμο το γερουνδιακό (πώς αναλύεται)στην προσωπική σύνταξη της παθητικής περιφραστικής συζυγίας;

Με τη φράση: debet/oportet + παθητικό απαρέμφατο ενεστώτα.

15. Ποια διαδικασία ακολουθούμε προκειμένου να αντικαταστήσουμε το γε-ρουνδιακό από την ισοδύναμη προς αυτό φράση:α. Μετατρέπουμε το γερουνδιακό σε παθητικό απαρέμφατο ενεστώτα.

(Μετάφραση: Πρέπει να υπακούουμε, -ή να πειθόμαστε- στους νόμους).

π.χ. Carthago est delenda Romanis Υ + βοηθ. ρήμα + γερουνδιακό + ποιητικό αίτιο

π.χ. Γερουνδιακό + sum + αντικείμενο + ποιητικό αίτιο

Parendum est legibus nobis


β. Αντικαθιστούμε το sum από το απρόσωπο ρήμα debet ή oportet (πάντα σεγ΄ ενικό πρόσωπο και στον ίδιο χρόνο και έγκλιση με το ρήμα sum).

γ. Τέλος, μετατρέπουμε το υποκείμενο της παθητικής περιφραστικής συζυγίαςσε υποκείμενο του παθητικού απαρεμφάτου σε πτώση αιτιατική.

δ. Μετατρέπουμε την απρόθετη εκφορά του ποιητικου αιτίου σε εμπρόθετημε a ή ab + αφαιρετική.Π.χ. Carthago delenda est Romanis

α. delenda deleriβ. est debet (oportet)γ. Carthago Carthaginemδ. Romanis a Romanis

Debet Carthaginem deleri a Romanis16. Τι παρατηρούμε στην φράση στην οποία αναλύσαμε το γερουνδιακό;

Συνιστά φράση με απρόσωπη παθητική σύνταξη.

17. Ποια διαδικασία ακολουθούμε για να αναλύσουμε την προσωπική σύνταξητου γερουνδιακού με φράση που συνιστά προσωπική ενεργητική σύνταξη;

Ακολουθούμε την εξής διαδικασία:α. Μετατρέπουμε το ποιητικό αίτιο σε υποκείμενο σε πτώση ονομαστικήβ. Αντικαθιστούμε το ρήμα sum από το ρήμα debeo (προσωπικό) (στον ίδιο

χρόνο και στην ίδια έγκλιση με το ρήμα sum) και σε πρόσωπο και αριθμόπου να συμφωνεί με το υποκείμενο.

γ. Μετατρέπουμε το γερουνδιακό σε ενεργητικό απαρέμφατο ενεστώτα.δ. Μετατρέπουμε το υποκείμενο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας σε

αντικείμενο του απαρεμφάτου σε πτώση αιτιατική.Π.χ. Debet Carthaginem deleri a Romanis

α. Romanis Romaniβ. est debentγ. delenda delereδ. Carthago Carthaginem (Y στο delere)

Romani debent delere Carthaginem

18. Mε ποια φρ άση είναι συντακτικά ισοδύναμη η απρόσωπη σύνταξη τουγερουνδιακού;

Με το ρήμα debeo + απαρέμφατο ενεργητικής φωνής.19. Ποια διαδικασία ακολουθούμε για να αναλύσουμε την απρόσωπη σύνταξη

του γερουνδικού στην ισοδύναμή της φράση;α. Μετατρέπουμε το ποιητικό αίτιο σε υποκείμενο σε πτώση ονομαστικήβ. Αντικαθιστούμε το ρήμα από το ρήμα debeo (στον ίδιο χρόνο και στην ίδια

έγκλιση με το ρήμα) και σε πρόσωπο και αριθμό που να συμφωνεί με τουποκείμενο.


22. Τι προσέχουμε πρίν απ’ όλα και γιατί, όταν μας ζητούν να μετατρέψουμετην έκφραση debeo + απαρέμφατο σε παθητική περιφραστική συζυγία;

Εστιάζουμε την προσοχή μας στο απαρέμφατο και την πτώση του αντι-κειμένου του, για να επιλέξουμε το είδος της σύνταξης του γερουνδιακού.Συγκεκριμένα:

Αν το απαρέμφατο έχει αντικείμενο σε πτώση αιτιατική επιλέγουμε

γ. Μετατρέπουμε το γερουνδιακό σε απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικήςφωνής.

δ. Διατηρούμε το αντικείμενο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας, όπωςείναι, ως αντικείμενο πλέον του απαρεμφάτου.Π.χ. Parendum nobis est legibus

α. Nobis Nosβ. est debemusγ. Parendum Parereδ. legibus legibus (αντικείμενα στο parere)

(Νοs) Debemus parere legibus

20. Tι παρατηρούμε στη φράση με την οποία αναλύσαμε την απρόσωπησύνταξη του γερουνδιακού;

Συνιστά μια έκφραση ισοδύναμη με προσωπική σύνταξη.

21. Ποια διαδικασία ακολουθούμε προκειμένου να αναλύσουμε την απρόσωπησύνταξη με φράση που συνιστά απρόσωπη σύνταξη;

Χρησιμοποιούμε το απρόσωπο ρήμα debet ή oportet (απρόσωπο) + ενεργητικόαπαρέμφατο ενεστώτα + το αντικείμενο αμετάβλητο + αιτιατική ωςυποκεί-μενο του απαρεμφάτου.

Η διαδικασία μετατροπής έχει ως εξής:α. Μετατρέπουμε το γερουνδιακό σε απαρέμφ. ενεστώτα ενεργητικής φωνής.β. Αντικαθιστούμε το sum από το απρόσωπο ρήμα debet ή oportet (πάντα σε

γ΄ εν. πρόσωπο και στο χρόνο και την έγκλιση που βρίσκεται το ρήμα sum).γ. Στη συνέχεια τοποθετούμε το αντικείμενο της Παθητικής περιφραστικής

συζυγίας όπως ακριβώς είναι, δηλ. στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό..δ. Τέλος, μετατρέπουμε το ποιητικό αίτιο σε υποκείμενο του απαρεμφάτου

σε πτώση αιτιατική.Π.χ. Parendum nobis est legibus

α. Parendum Parereβ. est debet (oportet) 1ο πρόσωπογ. legibus legibusδ. nobis nos (αιτιατική Υ του απρμφ).

Debet nos parere legibus


την προσωπική σύνταξη του γερουνδικού. Αν το απαρέμφατο ανήκει σε ρήμα αμετάβατο ή μεταβατικό συντασ-σόμενο με άλλη πτώση εκτός από αιτιατική) επιλέγουμε την απρόσωπησύνταξη.Π.χ. Debemus laudare Murenam: η φράση debemus laudare να

αντικατασταθεί από τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας.(Σκέψη = παρατηρώ ότι το απαρέμφατο laudare έχει αντικείμενοσε πτώση αιτιατική άρα θα επιλέξω την προσωπική σύνταξη τουγερουνδιακού στην παθ. περιφρ. συζυγία).

23. Ποια διαδικασία ακολουθούμε για την αντικατάσταση της φράσης debeo+ απαρέμφατο στην περίπτωση που το αντικείμενο του απαρεμφάτουβρίσκεται σε πτώση αιτιατική;

Μετατρέπουμε το αντικείμενο του απαρεμφάτου σε υποκείμενο της πα-θητικής περιφραστικής συζυγίας σε πτώση ονομαστική.

Το debeo κατά τη μετατροπή διαγράφεται και αντικαθίσταται από το sum σεπρόσωπο και αριθμό που να συμφωνεί με το υποκείμενο που σχηματίσαμε,και στον ίδιο χρόνο και έγκλιση με το debeo.

Το απαρέμφατο μετατρέπεται σε γερουνδιακό στο ίδιο γένος, αριθμό καιπτώση με το υποκείμενο.

Μετατρέπουμε το υποκείμενο του ρήματος σε ποιητικό αίτιο σε απλή δοτικήΠ.χ. (Νοs) Debemus laudare Murenam

α. Murenam Murenaβ. laudare laudandusγ. debemus estδ. nos nobis

Murena laudandus est nobis

24. Ποια διαδικασία ακολουθούμε στην περίπτωση που το αντικείμενο τουαπερεμφάτου βρίσκεται σε δοτική πτώση ή το απαρέμφατο δεν έχειαντικείμενο.

Eπιλέγουμε την απρόσωπη σύνταξη του γερουνδιακού: Μετατρέπουμε το απαρέμφατο σε γερουνδιακό και το τοποθετούμε σεουδέτερο γένος ενικού αριθμού. Προσθέτουμε το sum σε γ΄ ενικό πρόσωπο και στον ίδιο χρόνο και έγκλισημε το debeo το οποίο διαγράφουμε. Στη συνέχεια γράφουμε το αντικείμενο του απαρεμφάτου μετά τογερουνδιακό όπως είναι, στην ίδια πτώση και στον ίδιο αριθμό. Τέλος, μετατρέπουμε το υποκείμενο του ρήματος σε ποιητικό αίτιο σεαπλή δοτική.


Π.χ. Tu debes subvenire rei publicaeα. subvenire subveniendumβ. debes estγ. rei publicae rei publicaeδ. tu tibi Subveniendum est tibi rei publicae

25. Ποιες άλλες συντακτικές λειτουργίες επιτελέι το γερουνδιακό στη Λατινικήγλώσσα;

Χρησιμοποιείται ως κατηγορηματικός προσδιορισμός προκειμένου ναεκφραστεί πρόθεση ή σκοπός.Τίθεται σε πτώση: ονομαστική (όταν το ρήμα είναι παθητικό)

αιτιατική (όταν το ρήμα είναι ενεργητικό) ή στα ρήματα που σημαίνουν “δίνω, παραδίδω, παρέχω”.

Π.χ. Manius praebuit se eis spectandum (spectandum= γερουνδιακό ωςκατηγορηματικός προσδιορισμός στο se λόγω του praebuit).

ΣΟΥΠΙΝΟ

26. Τι είναι το σουπίνο; Το σουπίνο είναι ρηματικό ουσιαστικό αρσενικού γένους.

27. Πόσες και ποιες πτώσεις έχει; Έχει μόνο δύο πτώσεις: • αιτιατική σε –um

• και αφαιρετική σε –u

28. Πώς σχηματίζεται το σουπίνο; To σουπίνο σχηματίζεται ως εξής:Τ= Ρηματικό θέμα + κατάληξη –tum ή sumΠ.χ. amo → amatum

deleo → deletumrespondeo→ responsumaudio → auditum

Ωστόσο, επειδή ο σχηματισμός του σουπίνου δεν είναι τόσο αυτονόητος για ταρήματα της γ΄ Συζυγίας, καθώς και για πολλά ρήματα της β΄ και δ΄ συζυγίας,χρειάζεται για κάθε ρήμα της Λατινικής να γνωρίζουμε τους αρχικούς τουχρόνους.

29. Πώς συντάσσεται το σουπίνο και τι δηλώνει ο κάθε τύπος του; Συντάσσεται με τους εξής τύπους:i. Ο τύπος του σουπίνου σε –um:

α. συντάσσεται με ρήματα κίνησης, σκόπιμης ενέργειας:-eo, venio, mittoκλπ.


β. δηλώνει το σκοπό της κίνησης, π.χ. Praedones venerunt salutatumii. O τύπος του σουπίνου σε –u

α. συντάσσεται με επίθετα: →→→→→ Τα σουπίνα σε ufacilis, difficilis, είναι συνήθωςiucundus (=ευχάριστος), στερεότυπα: dictu,incredibilis (= απίστευτος), factu, auditu, visumirabilis (=θαυμαστός, κλπ,περίεργος) κλπ.

β. δηλώνει την αναφορά, π.χ. Hoc est incredibile auditu

30. Το σουπίνο μπορεί να έχει αντικείμενο; Μπορεί, εφόσον ανήκει σε ρήμα μεταβατικό.Π.χ. Praedones venerunt eum salutatum (saluto + αιτιατική).

31. Σύμφωνα με όσα έχουμε μάθει ως τώρα με ποιους τρόπους μπορούμε ναεκφράσουμε το σκοπό;α. Με αιτιατική του σουπίνου (σε –um)

Π.χ. Praedones venerunt salutatum ducemβ. Με εμπρόθετη αιτιατική γερουνδίου: ad ή in + αιτιατική γερουνδίου

Π.χ. Praedones venerunt ad salutandum ducemγ. Με εμπρόθετη γενική γερουνδίου: [γενική γερουνδίου + causa ή gratia]

Π.χ. Praedones venerunt ducem salutandi causa (gratia)

32. Τα αποθετικά ρήματα διαθέτουν σουπίνο; Σουπίνο διαθέτουν και τα αποθετικά ρήματα, επειδή έχουν κυρίωςενεργητική σημασία.Π.χ. Sequor, secutus sum, secutum, sequi

33. Ποιοι είναι οι ονοματικοί τύποι του ρήματος κατά φωνή;

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗα. Απαρέμφατα ενεργητικής φωνής α. Απαρέμφατα παθητικής φωνήςβ. Μετοχές ενεστώτα, μέλλοντα β. Μετοχή παρακειμένουγ. Σουπίνο γ. Γερουνδιακόδ. Γερούνδιο

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

34. Τι είδους προτάσεις είναι οι αιτιολογικές ως προς τον συντακτικό τους ρόλο;Οι αιτιολογικές προτάσεις είναι προτάσεις επιρρηματικές, διότι επέχουν θέσηεπιρρηματικού προσδιορισμού της αιτίας σε μια άλλη πρόταση, συνήθως στηνκύρια.


37. Τι άλλο πρέπει να έχουμε υπόψη μας για τις αιτιολογικές προτάσεις;

α. Συχνά, οι σύνδεσμοι quod και quia συνοδεύονται από διάφορα επιρρήματαή εμπρόθετους προσδιορισμούς που σημαίνουν “γι’ αυτό το λογο”, οπότεξέρουμε σίγουρα ότι η πρόταση είναι αιτιολογική και όχι αναφορική.

β. Όταν στην αιτιολογική πρόταση υπάρχει υποτακτική, τηρείται γενικά ηακολουθία των χρόνων.

38. Πώς χαρακτηρίζουμε συντακτικά (= εισαγωγή, εκφορά κλπ.) μίαδευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση;

Μάθημα 34Tum Scipio conlocavit praesidium in tecto conlocavit, cum se ipsum captumvenisse eos existimassetΔευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικόσυνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή η αιτιολογία είναι τοαποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας και μάλιστα χρόνουυπερσυντελίκου (existimasset) επειδή εξαρτάται από ρημα ιστορικού χρόνου(conlocavit: παρακείμενος) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Επέχειθέση επιρρηματικού προσδιορισμού της της αιτίας στην κύρια πρόταση. “TumScipio praesidium in tecto conlocavit”

Εξαίρεση:Χαρακτηρίζονται ουσιατικές οι αιτιολογικές προτάσεις που εξαρτώνται απόρήματα ψυχικού πάθους (πχ. Indignor), διότι επέχουν θέση αντικειμένουστο ρήμα εξάρτησής τους.

π.χ. Ennius indignatus [quod Nasica tam aperte mentiebatur] (= πρόκειταιγια δευτερεύουσα ουσιαστική αιτιολογική πρόταση που χρησιμεύει ωςαντικείμενο στη μετοχή “indignatus” μετοχή ρήματος ψυχικού πάθους).

35. Πώς εισάγονται οι επιρρηματικές αιτιολογικές προτάσεις;Εισάγονται με τους συνδέσμους quod, quia, quoniam (quando) καθώς και μετον αιτιολογικό σύνδεσμο cum.

36. Πώς εκφέρονται;α. Με οριστική → όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή.

(δικαιολόγηση έγκλισης)β. Με υποτακτική: • όταν η αιτιολογία είναι υποθετική ή υποκειμενική.

• όταν η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μιας εσωτερικήςλογικής διεργασίας (σ’ αυτή την περίπτωση ο σύνδεσμοςεισαγωγής είναι πάντοτε ο cum)


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2


α. σελ. 81, άσκηση ΙΙ, β. σελ. 86 άσκηση ΙΙ και ΙΙΙ, γ. σελ. 91 άσκηση ΙΙ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ (σελ. 241)

ΙΙ. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του σουπίνου του ρήμα-τος που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση:Legatos ad Caesarem miserunt ...................... auxilium (rogo, 1)Galli castra ...................... venerunt (oppugno, 1)Fulvius Athenas ...................... abiit (exsulo, 1)Id ...................... difficillimum est (facio, 3*)Hoc, quod dicis, incredibile ...................... est (audio, 4)Spectaculum mirabile ...................... erat (video, 2)Pueri ...................... eunt (domino, 4)

III. Να αντικατασταθεί το debeo + απαρ. από τον αντίστοιχο τύπο της παθητικήςπεριφραστικής συζυγίας. Να δηλωθεί το ποιητικό αίτιο.α. Ducem salutare debemus.β. Scipio praesidium domesticorum conlocare debetγ. Praedones arma abicere debebant.δ. Romani senatui parere debuerunt.ε. Donum ire debebamus.ζ. Equites Gallis occurrere debentη. Hostem proelio lacessere debueramus.

I. Να αντικατασταθεί ο προσδιορισμός του αναγκαστικού αιτίου ή η αιτιολογικήμετοχή από αιτιολογική πρόταση:Victores propter furorem feroces fiunt (furor victores invadit)............................................................................................................................

Puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram ut sibi loco cederet (fessus sum)............................................................................................................................

Ob maximam frugalitatem Curius Samnitium divitias contempsit (maxima frugalitateutor).

........................................................................................................................


Α. Να αντικατασταθεί το debeo + απαρέμφατο από τον αντίστοιχο τύπο τηςπαθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλωθεί και το ποιητικό αίτιο.1. Galli, apud Aliam flumen, legiones Romanorum debebant delere.

........................................................................................................................2.Camillus, Veientanam praedam, aequo iure debuit dividere.

........................................................................................................................3. Galli immensam recuniam accipere debebunt

........................................................................................................................4. Is, Gallos iam abeuntes, debuerat interimere.

........................................................................................................................5. Aurum omne debuistis recipere.

........................................................................................................................6. Arria, ita parare funus debebat, ut ignoraretur a marito.

........................................................................................................................7. Piscatoriam naviculam conducere debent.

........................................................................................................................8. Arria, siccis oculis domum redire debebit.

.......................................................................................................................9. Scribonianus, arma contra Claudium in Illyrico movere debebat.

.......................................................................................................................

Β. Να αναλυθεί η παθητική περιφραστική συζυγία στην έκφραση debeo + απρμφ.

1. Aurum pensandum est Gallis........................................................................................................................

2. Urbs Roma Gallis evertenda est........................................................................................................................

3. Imitandae sunt nobis imagines fortissimorum virorum........................................................................................................................


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


4. Animus et mens mea mihi conformandi sunt........................................................................................................................

5. Arma abicienda erant militibus........................................................................................................................

6. Eundum fuit praedonibus domum........................................................................................................................

Γ. Να μεταφράσετε τις παρακάτω φράσεις στα Λατινικά χρησιμοποιώντας πρώτατην έφραση debeo + απαρέμφατο ενεστώτα. Στη συνέχεια να ξαναγράψετε τιςπροτάσεις αντικαθιστώντας το debeo + απαρέμφατο από τον αντίστοιχο τύποτης παθητικής περιφραστικής συζυγίας.Πρέπει να λατρεύετε τους έξοχους άνδρες.α. .........................................................................................................................β. .........................................................................................................................Πρέπει να υπακούουμε στη σύγκλητο (= senatus Δ. κλίση)α. .........................................................................................................................β. .........................................................................................................................Ο Κλαύδιος πρέπει να φονεύσει το Σκριβωνιανό.α. .........................................................................................................................β. .........................................................................................................................Ο Έννιος πρέπει να πιστέψει την υπηρέτρια.α. .........................................................................................................................β. .........................................................................................................................

Δ. Να χρησιμοποιήσετε το σωστό τύπο του σουπίνου του ρήματος που βρίσκεταιμέσα στην παρένθεση:1. Praedones missi sunt .......................... (consecro) Scipioni dona.3. Accius semper (= πάντα) fecit id quod ei

videbatur iucundum ............................ (facio).5. Libri scriptorum Graecorum utiles

(= χρήσιμα) sunt ................................. (lego).6. Cicero iucundissimus erat ................. audio).7. Aesopus in Asiam iit ........................... (peto = αναζητώ) servum suum.8. Legati missi sunt a Gallis .................. (capio) ducem Romanorum.9. Id facile est .......................................... (dico)

sed difficile .......................................... (facio).

Ε. Να εκφραστεί με όσους τρόπους γνωρίζετε ο σκοπός στις παρακάτω προτάσεις:

1. Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatumad eum venerunt.........................................................................................................................


........................................................................................................................

2. Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidiumdomesticorum in tecto conlocavit.................................................................................................................................................................................................................................................

3. Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropinqua-verunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutemeius admiratum se venisse.................................................................................................................................................................................................................................................

4. Quam multas imagines fortissimorum virorum – non solum ad intuendum,verum etiam ad imitandum – scriptores et Graeci et Latini nobis reliquerunt!................................................................................................................................................................................................................................................

Ε. Στις παρακάτω αιτιολογικές προτάσεις να κάνετε τις αναγκαίες μεταβολέςσύμφωνα με τις υποδείξεις διατηρώντας την ίδια χρονική βαθμίδα.

1. Nom Pisaurum dicitur quod illic aurum pensatum est. Υποκειμενική αιτιολογία:

........................................................................................................................2. Tum Ennius indignatus inquit quod Nasica tam aperte mentiebatur

Υποκειμενική αιτιολογία:........................................................................................................................

Αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας:........................................................................................................................

3. Murenam laudare debemus quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit.Υποκειμενική αιτιολογία:

........................................................................................................................Αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας:

........................................................................................................................4. Tum scipio ... in tecto conlocavit cum se ipsum captum venisse eos existimasset

Αντικειμενική αιτιολογία:........................................................................................................................

Υποκειμενική αιτιολογία:........................................................................................................................


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


Α. Από τη Γραμματική Ουσιαστικά1. Τα ουδέτερα της γ΄ κλίσης vulnus, aes, rus.2. Τα κύρια ονόματα σε –ius: Menenius και Atilius σχηματίζουν τη γενική ενικού

σε –ii και σε –i και την κλητική σε –i .3. Τα ουσιαστικά γ΄ κλίσης foris, postis, sequester, dos σχηματίζουν τη γενική

πληθυντικού σε –ium.4. Τα ουσιαστικά της β΄ κλίσης arma –orum και Poeni -orum: δεν έχουν ενικό

αριθμό (στο δεύτερο ο ενικός Poenus –i δεν είναι συνήθης ως όνομα έθνους).5. Τα ουσιαστικά: dextra και domestici: είναι ουσιαστικοποιημένα επίθετα.6. Τα ουσιαστικό aes: στον ενικό=χαλκός, στον πληθυντικό=χάλκινα αντικείμενα7. Το ουσιαστικό locus = ο τόπος σχηματίζει τον πληθυντικό αριθμό στο ουδ. γένος:

loca = οι τόποι αλλά και στο αρσ. γένος: loci = τα χωρία των βιβλίων, τα εδάφια.8. Το ουσιαστικό plebs –is: κλίνεται κατά τη γ΄ κλίση αλλά και κατά την ε΄ κλί-

ση: plebes –plebei. Επίσης δεν έχει πληθυντικό (περιληπτικό).9. Τα αρχαιοελληνικά κύρια ονόματα Plato και Zeno σχηματίζουν την ονομαστική

και κλητική ενικού: Platon και Zenon καθώς και αιτιατική ενικού: Platona καιZenona.

10. Το ουσιαστικό suboles: αν και ισοσύλλαβο, σχηματίζει τη γενική πληθυντικούσε -um : subolum.

11. To ουσιαστικό dignitas: σχηματίζει γενική πληθυντικού σε –um και σε –ium.

Επίθετα1. Τα παραθετικά των επιρρηματων cupide και infeliciter: cupide, cupidius,

cupidissime και infeliciter, infelicius, infelicissime αντίστοιχα.2. Το επίθετο complures –es –(i)a έχει μόνο πληθυντικό αριθμό και σχηματίζει

τη γενική πληθυντικού complurium.3. Το αριθμητικό tres.

Ρήματα1. Τα ανώμαλα fio, possum, refero και absum.2. Τα αποθετικά admiror, veneror, osculor dilabor, miseror.3. Το αποθετικό medeor σχηματίζει τον παρακείμενο από το ρήμα sano = sanavi.4. To ρήμα soleo, solitus sum, solitum, solere είναι ημιαποθετικό της β΄ συζυγίας.


2. Να μεταφέρετε το επίθετο multa στους άλλους βαθμούς (στο ίδιο γένος,αριθμό και πτώση) και να κλίνετε το συγκριτικό βαθμό και στα τρία γένηστον πληθυντικό αριθμό.

Èåôéêüò Óõãêñéôéêüò Õðåñèåôéêüò


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5

1. suboles, fores, postes, impetu, deis, sequester

5. To ρήμα absum σχηματίζει μετοχή ενεστώτα absens και μετοχή μέλλονταafuturus –a –um,

Β. Από το συντακτικό1. Τα δίπτωτα ρήματα:

nuntio + αιτιατική (άμεσο Α) ή απαρέμφατο + δοτική.refero + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)consecro + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)relinquo + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)confero + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)

2. Τη σύνταξη των ρημάτων: subvenio, medeor, appropinquo, με αντικείμενοσε πτώση δοτική.

Ενικός ΠληθυντικόςΓενική Κλητική αφαιρετική Γενική Αιτιατική


3. Να μετατρέψετε σε μετοχές τις προτάσεις με τα μαύρα γράμματα: Quod ut praedones animadverterunt, abiectis armis ianuae appropin-quaverunt et clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutemeius admiratum se venisse........................................................................................................................

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosqueintromitti iussit........................................................................................................................

Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt etcupide Scipionis dextram osculati sunt........................................................................................................................

Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibusconsecrare solent, domum reverterunt........................................................................................................................

4. Is fores reserari eosque intromitti iussit: Γιατί ο συγγραφέας χρησιμοποιεί παθητικά απαρέμφατα; Να αντικαταστήσετε τα παθητικά απαρέμφατα με ενεργητικά (αντικείμενο τουiussit είναι το domestici στην κατάλληλη πτώση) και ύστερα να αντικαταστήσετετο ρήμα iubeo από το συνώνυμό του impero κάνοντας τις απαιτούμενες μεταβολές.

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................

............................................................................................................................5. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:

Haec domestici Scipioni rettulerunt........................................................................................................................... Scipionis filiae ex aerario dotem acceperunt quia nihil illis reliquerat pater.

.......................................................................................................................... Tum Scipio praesidium domesticorum in tecto conlocavit.

................................................................................................................................

Áñóåíéêü Èçëõêü ÏõäÝôåñï

Ïí.

Ãåí.

Äïô.

Áéô.

Êë.

Áö.


6. Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ:

Τum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidiumdomesticorum in tecto conlocavit.

Praedones clara voce Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse. Is fores reserari eosque intromitti iussit. Unum fuisse Homero servum, tres Platoni, nullum Zenoni tradunt. Atilius Regulus ad senatum scripsit mercenarium suum discessisse et abeo desertum esse rus.

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

7. Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον πλάγιο λόγο με εξάρτησητο Valerius Maximus scripsit:

Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces fortesalutatum ad eum venerunt.

Τum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidiumdomesticorum in tecto conlocavit. Quod ut praedones animadverterunt,abiectis armis ianuae appropinquaverunt et clara voce Scipioninuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse.

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari eosqueintromitti iussit.

Cum ante vestibulum dona posuissent, quae homines deis immortalibusconsecrare solent, domum reverterunt.

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................

..........................................................................................................................


1. Με ποιους συνδέσμους εισάγονται οι τελικές προτάσεις; Με τον τελικό σύνδεσμο ut (όταν είναι καταφατικές)π.χ milites pugnant, ut patriam liberent.(oι στρατιώτες πολεμούν για ναελευθερώσουν την πατρίδα) Με τον τελικό σύνδεσμο ne (όταν είναι αρνητικές)π.χ. abii, ne haec viderem (έφυγα για να μη δω αυτά) Με τον τελικό σύνδεσμο quo όταν ακολουθεί συγκριτικός βαθμός επιθέτου ήεπιρρήματος.π.χ. Manius frugalite utebatur, quo facilius divitias contemnere posset.

2. Ποια η συντακτική λειτουργία των τελικών προτάσεων; Οι τελικές προτάσεις ανήκουν στις επιρρηματικές προτάσεις και λειτουργούνως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού στο ρήμα από το οποίο εξαρ-τώνται. Επίσης χρησιμοποιούνται παρενθετικά.

3. Με ποια έγκλιση εκφέρονται οι τελικές προτάσεις και γιατί; Οι τελικές προτάσεις εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί εκφράζουν τοσκοπό για τον οποίο γίνεται η πράξη του ρ. της Κ.Π. και ο σκοπός στα Λατινικάθεωρείται υποκειμενική κατάσταση. (δικαιολόγηση έγκλισης)

4. Ποια ιδιομορφία εμφανίζουν οι τελικές προτάσεις στην ακολουθία των χρόνων; Οι τελικές προτάσεις εκφέρονται μόνο με υποτακτική ενεστώτα (σε εξάρτησηαπό αρκτικό χρόνο) και με υποτακτική παρατατικού (σε εξάρτηση απόιστορικό χρόνο).Για τους Λατίνους ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που εμφανίζεται στομυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση)και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

5. Ποιες οι ενδείξεις ότι θα ακολουθήσει τελική πρόταση; Στην κύρια μπορεί να προηγούνται επιρρήματα ή φράσεις που σημαίνουν “γι’

αυτό το σκοπό”,”με αυτή την πρόθεση” (eo consilio, ut…/ ea mente, ut…)

ÂÞìá 1


TEΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ


2. Ποια η συντακτική λειτουργία των συμπερασματικών προτάσεων; Οι συμπερασματικές προτάσεις είναι:Επιρρηματικές και λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του

6. Πώς εκφέρεται στα Λατινικά ο σκοπός; Στα Λατινικά ο σκοπός μετά από ρήμα κίνησης εκφράζεται με 5 τρόπους:α. με τελική πρόταση:

π.χ. Duces praedonum ut salutarent eum venerunt (ΜΑΘ. XXXIV)β. με αναφορική τελική πρόταση (βλ. ΜΑΘ.XLII)

π.χ. Duces praedonum qui salutarent eum veneruntγ. με αιτιατική σουπίνο

π.χ. Duces praedonum salutatum eum venerunt (ΜΑΘ. XXXIV)δ. με causa / gratia + γενική του γερουνδίου

π.χ. Duces praedonum salutandi causa eum veneruntμε τις προθέσεις causa / gratia έχουμε το φαινόμενο αναστροφής τηςπρόθεσης (salutandi causa αντί causa salutandi)

ε. με ad / in + αιτιατική γερουνδίουπ.χ. Duces praedonum ad salutandum eum venerunt

στ. με αιτιατική γερουνδιακού μετά από ρήματα που σημαίνουν “δίνω,παραδίδω, παρέχω” π.χ. Manius Curius se eis spectandum praebuit.

ζ. με τελική μετοχή.Η τελική μτχ. στα Λατινικά, όπως και στ’ αρχαία είναι σε χρόνο μέλλονταπ.χ. legati auxilium petituri ad Caesarem venerunt (= πρέσβεις ήρθαν στον

Καίσαρα για να ζητήσουν βοήθεια).

1. Με ποιους συνδέσμους εισάγονται οι συμπερασματικές προτάσεις; Με τον σύνδεσμο ut (όταν είναι καταφατικές)π.χ. milites pugnant, ut patriam liberent.(oι στρατιώτες πολεμούν για να

ελευθερώσουν την πατρίδα) Με τον σύνδεσμο ut και αρνητική λέξη (non, nemo, nihil…) (όταν είναιαρνητικές) π.χ. tantus timor animos militum invaserat, ut nemo exire auderet(τόσος φόβος είχε εισχωρήσει στις ψυχές των στρατιωτών, ώστε κανείς δεντολμούσε να βγει)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΠΡΟΣΕΞΕ! Όταν εκφράζουμε το σκοπό με τους εμπρόθετους τύπους τουγερουνδίου (causa / gratia + γεν. του γερουνδίου – ad / in + αιτ. γερουνδίου)προσέχουμε αν το γερούνδιο, που θα σχηματίσουμε, θα έχει αντικείμενο σεαιτιατική. Αν ναι, τότε πρέπει υποχρεωτικά να κάνουμε και γερουνδιακή έλξη(βλέπε ΜΑΘ. XLIX)

π.χ. • praedones venerunt admirandi virtutem Scipionis causaadmirandae virtutis causa (Γ. Ε.)

• praedones venerunt ad admirαndum virtutem Scipionisad admirandam virtutem (Γ. Ε.)


αποτελέσματος στο ρήμα από το οποίο εξαρτώνται.Υπάρχουν και οι ονοματικές συμπερασματικές (βλέπε ΜΑΘ.XLVI)

3. Με ποια έγκλιση εκφέρονται οι συμπερασματικές προτάσεις και γιατί; Οι συμπερασματικές προτάσεις εκφέρονται πάντα με υποτακτική, γιατί τοαποτέλεσμα στα Λατινικά θεωρείται υποκειμενική κατάσταση.(δικαιολόγησηέγκλισης)

4. Ποια ιδιομορφία εμφανίζουν οι συμπερασματικές προτάσεις στην ακολουθίατων χρόνων;

Οι συμπερασματικές προτάσεις εκφέρονται:

α. μόνο με υποτακτική ενεστώτα σε εξάρτηση από Α. χρ.β. με υποτακτική παρατατικού, σε εξάρτηση από Ι. χρ.

Για τους Λατίνους το αποτέλεσμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεταιστο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσαπρόταση) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του.

Όταν το ρήμα της κύριας είναι ιστορικού χρόνου, τότε στη συμπερασματικήπρόταση μπορούμε να έχουμε υποτακτική παρακειμένου, όταν κατά τη γνώμητου ομιλητή, το αποτέλεσμα θεωρείται ως πράξη ολοκληρωμένη στο παρελθόν.

5. Ποιες οι ενδείξεις ότι θα ακολουθήσει συμπερασματική πρόταση; Στην κύρια συνήθως προηγούνται επιρρήματα (sic, ita, tam = έτσι) ήαντωνυμίες (tantus = τόσος , talis = τέτοιος) που μας ειδοποιούν ότι θα ακολου-θήσει δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση.π.χ. tanto dolore Aesopus adfectus est, ut nihil ei gratius possit esse quam

recuperatio fugitivi. (ΜΑΘ. XXVIII)

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ1. Με ποιους συνδέσμους εισάγονται οι χρονικές προτάσεις;

Οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους :α. dum, quoad, quamdiuβ. postquam (= αφού), ubi, ut (=όταν, μόλις) , simulac, cum primum (= μόλις)γ. antequam /ante quam, priusquam /prius…quam (= πριν), dum, donec,

quoad (=μέχρι)δ. με τον ιστορικό, διηγηματικό σύνδεσμο cum.

Υπενθύμιση! Είδος Εκφέρεται με : Εκφράζει :

· ιστορικός Υποτακτική διηγηματικός

τη βαθύτερη σχέση ανάμεσαστην κύρια και τη δευτερε-ύουσα και δημιουργεί ανά-μεσά τους σχέση αιτίου αιτια-τού διηγηματικός


2. Με ποιες εγκλίσεις εκφέρονται οι χρονικές προτάσεις; Οι χρονικές προτάσεις εκφέρονται με:α. Οριστική, όταν η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη.β. Υποτακτική, όταν η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη.

3. Ακολουθούν οι χρονικές προτάσεις τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων;

Όχι! Για να βρούμε ποια χρονική βαθμίδα εκφράζει μια χρονική πρότασηπρέπει να λάβουμε υπόψη μας το σύνδεσμο εισαγωγής και την εκφορά της.

Συγκεκριμένα οι χρονικές προτάσεις εκφράζουν :

α. Το σύγχρονο, όταν εισάγονται με τους συνδέσμους dum, quoad, quamdiu. Οσυγχρονισμός περιλαμβάνει δύο κατηγορίες :

i. την παράλληλη διάρκεια (εφόσον, όσο): η μία πράξη συμβαίνει παράλληλαχρονικά με την άλλη και

ii. τη συνεχιζόμενη πράξη (την οποία δηλώνει η χρονική πρόταση) κατά τηδιάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (η κύρια πρόταση). Στηνπερίπτωση αυτή εισάγονται μόνο με το χρονικό σύνδεσμο dum καιεκφέρεται με οριστική ενεστώτα, όποιος κι αν είναι ο χρόνος της κύριαςπρότασης (συνήθως είναι παρακείμενος ή ιστορικός ενεστώτας)

β. Το προτερόχρονο, όταν εισάγονται με τους συνδέσμους postquam (= αφού),ubi, ut (=όταν, μόλις) , simulac, cum primum (= μόλις). Εκφέρονται με οριστικήπου για το παρελθόν είναι η οριστική παρακειμένου.

γ. Το υστερόχρονο, όταν εισάγονται με τους συνδέσμους ) antequam /ante quam,priusquam /prius…quam (= πριν), dum, donec, quoad (=μέχρι). Εκφέρονταιμε οριστική ή με υποτακτική.

Σχηματικά :

Είδος Εκφέρεται με : Εκφράζει :

· καθαρά χρονικός Οριστική Χρόνο και τίποτα άλλο· επαναληπτικός Οριστική Αόριστη επανάληψη· αντίστροφος Οριστική (συνήθως Ξαφνικό γεγονός

παρακειμένου – συχνάακολουθείται από τοrepente = ξαφνικά)


4. Πώς συντάσσεται ο χρονικός σύνδεσμος dum;

Με οριστική, όταν η χρονική πρόταση δηλώνει το σύγχρονο καισυγκεκριμένα παράλληλη διάρκεια.

Με οριστική ενεστώτα, όταν η χρονική πρόταση δηλώνει το σύγχρονοκαι συγκεκριμένα συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνειμια άλλη πράξη.

Με οριστική ή υποτακτική, όταν η χρονική δηλώνει το υστερόχρονο.

α. σελ. 97 (άσκηση Ι, άσκηση ΙΙ) β. σελ. 102 (άσκηση Ι, άσκηση ΙΙ)γ. σελ. 107 (Ι,ΙΙ)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΙV. Να αντικατασταθεί το σουπίνο ή το εμπρόθετο γερούνδιο από τελική πρόταση:α. In sacellum venerunt omen petitum............................................................................................................................β. In Africam cum hostibus pugnatum abiit............................................................................................................................γ. Menenius Agrippa mercenarium mittit agrum curatum............................................................................................................................δ. Amici venerunt ad spectandum............................................................................................................................

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2


Το ΣύγχρονοΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΠΡΑΞΗ

Εισαγωγή Εκφορά Εισαγωγή ΕκφοράQuoadDum ΟΡΙΣΤΙΚΗ Dum (ενώ) ΟΡΙΣΤΙΚΗQuamdiu ΕΝΕΣΤΩΤΑ

π.χ. Dum Caecilia vixit, Metellus eam amavit

π.χ.Dum omen petit, omen ipsa fecit.


V. Να συμπληρώσετε τα κενά με το σωστό τύπο του ρήματος που βρίσκεται στηνπαρένθεση:Abi (προστ.) ex urbe, ne cives ........................ (corrumpo, 3).Arria egrediebatur, ne maritus mortem fili ........................ (nosco, 3).Manius Curius Samnitium divitias ita contempsit, ut legati frugalitatem eius........................ / ........................ (admiror, αποθ. 1).Cicero Roman venit, quo acrius pro concordia civium ........................ (dico, 3).Tanto dolore Aesopus est adfectus, ut nihil ei gratius esse ........................ quamrecuperatio fugitivi (possum).

VI. Να συμπληρωθούν τα κενά στην παρένθση:Postquam Hannibal Saguntum ........................ (expugno), Alpes transire contuit.Cum Accius ex urbe Roma Tarentum ........................ (venio), ad Pacuvium devertit.Haec ubi domestici Scipioni ........................ (retero), is fores reserari iussit.Ut (χρον.) praedones praesidium ........................ (animadverto), arma abieccerunt.Dum Cicero in urbe ........................ (sum), pro concordia civicum dicebat.Vix Arria ex cubiculo egressa erat, cum se dolori ........................ (do).Cum (επαναλ.) furor cives ........................ (invado), pugnare cupiunt.Regulus mortuus est, antequam filis dotem ........................ (relinquo).Dum Africanus praesidium domesticorum ........................ (conloco), clamor magnusauditus est.Praedones expectabant, donec Scipio fores ........................ (resero).Cum Caecilia in sacello ........................ (sum), vox aliqua audita est.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


1. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω τελικές προτάσεις με το σωστό τύποτου ρήματος της παρένθεσης• Praesidium conlocat, quo facilius hostes prohibere .................. (possum)• Perseus advolavit calceis pennatis, ut Andromedam ...................... (libero)• Leges stant, ut rem publicam ..................... (servo)• Ovidius epistulas scripsit, ut suas querelas amicis ..................... (dico)• Condamus monumentum, ut ingenium Vergilii ..................... (honoro)


• Hostes venerunt, ut caedem militum ..................... (perpetro)• Arria piscatoriam naviculam conduxit, ut Paetum...................... (sequor)• Congradiamur, ut exitus belli .................. (cernor)• Scriptores nobis reliquerunt exempla, ut ea .......................... (imitor)• Tu uteris dicto obsoleto (απαρχαιωμένο), ne homines ...................... (scio),

quae dicas.

2. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένοι τύποι γερουνδίου και σουπίνου απότελικές προτάσεις.

• Multas imagines fortissimorum virorum ad imitandum scriptores nobis reliquerunt. ................................................................................................• Milites salutatum Caesarem venerunt. ....................................................• Neptunus beluam marinam urget incolis nocendi causa. ........................• Samnites venerunt corruptum Manium Curium. .....................................• Caecilia sea sede cedit refectum (reficio = ξεκουράζω) sororis filiam ...........................................................................................................

3. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω συμπερασματικές προτάσεις με τοσωστό τύπο του ρήματος της παρένθεσης

• Tantus terror Cassium concussit, ut ex somno eum .......................... (excito)• Tantus timor exercitum occupat, ut omnes suum fatum ................... (queror)• Hercules tam confusus erat, ut gregem ex loco infesto ......................(amoveo)• Arria tam multum Paetum amabat, ut eum Romam ....................... (sequor)• Caesar tam multum risit, ut corvum immensae pecuniae ................... (emo)• Cavete periculum, ut non .......................... (interficior)

4. Να δηλώσετε τη χρονική βαθμίδα που εκφράζουν οι παρακάτω δευτερεύουσεςχρονικές προτάσεις.

• Ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et facere quae adconcordiam pertinerent.

...........................................................................................................................• Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, vultum risu solvit............................................................................................................................

• Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces ad eum venerunt............................................................................................................................

• Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt, is fores reserari iussit............................................................................................................................

• Consul, cum in castra revertisset, adulescentem morte multavit............................................................................................................................


• Augustus tempus extraxit (extraho = παρατείνω), donec induxit mentionem aetatis............................................................................................................................

• Quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat............................................................................................................................

• Cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit............................................................................................................................

5. Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω χρονικές προτάσεις με το σωστότύπο του ρήματος της παρένθεσης.

• Postquam ............................. (redeo), Romam, clamabam desistere pugnare.• Caecilia, dum omen nuptiale ..................... (expecto), ipsa fecit omen.• Manius quod ut ................................. (animadverto), vultum risu solvit.• Cum Samnites ............................... (specto) Manium cenantem ex ligneo catillo,

paupertatem eius mirati sunt.• Homines cum ..........................(pugno), reddit ferociores impotentioresque.• Dum Manius maxima frugalitate .................... (utor), locupletibus contemnere

potuit.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


A. Από τη Γραμματική i. Oυσιαστικά

• Το ουσιαστικό divitiae – arum που ανήκει στα pluralia tantum.• Το ουσιαστικό aurum – i που έχει μόνο ενικό, όπως όλα τα μέταλλα. Σχηματίζει

πληθυντικό με τη σημασία “χρυσά αντικείμενα”.• Το ουσιαστικό Samnis – itis που συνήθως εμφανίζεται στον πληθυντικό, όπως

όλα τα ονόματα λαών (Samnites – ium). Ακόμη γενική πληθυντικού σε – iumεμφανίζουν τα ουσιαστικά urbs – is, nox – ctis

• Το locuples-pletis που είναι τριγενές και μονοκατάληκτο, τριτόκλιτοουσιαστικοποιημένο επίθετο. Έχει γενική πληθ. σε –um (και όχι –ium ) καιαφαιρετική ενικού και σε –e και σε –i.

• Τα ουσιαστικά vultus – us, risus – us , exitus – us και casus – us που είναιαρσενικά της δ΄κλίσης.


• Τα ουσιαστικά dies – ei , res – ei και acies – ei που ανήκουν στην ε΄κλίση. Τοdies είναι αρσενικό, ενώ το acies και το res θηλυκά Το dies και το res έχουνπλήρη πληθυντικό, ενώ το acies έχει ονομαστική, αιτιατική και κλητική.

• Το ουσιαστικό sedes – sedis που, αν και ισοσύλλαβο, σχηματίζει γενικήπληθυντικού sedum.

ii. Aπό τα επίθετα• Τα παραθετικά του magnus –a – um // maior – ior – ius //maximus – a – um• To επίθετο facilis (στο κείμενο έχουμε το παράγωγο επίρρημα facile) σχηματίζει

παραθετικά facilis – is – e // facilior – ior – ius // facillimus – a – um• Tα παραθετικά του επιθέτου miser είναι miser – era – erum // miserior – ior –

ius// miserrimus – a – um.iii. Αντωνυμίες

• Την αόριστη αντωνυμία nihil που κλίνεται ως εξής : Ον : nihil , Γεν: nullius rei,Δοτ: nulli rei Αιτ: nihil Κλ: ~~~ Αφ: nulla re.

iv. Ρήματα• Τα αποθετικά utor – usus sum – uti (3), miror – miratus sum – mirari (1),

fatiscor – fessus sum – fatisci (3) και morior – mortuus sum – mori (3*). Τοmorior έχει μετοχή μέλλοντα moriturus. Ακόμη σχηματίζει β΄ενικό οριστικήςενεστώτα moreris.

• Tα ανώμαλα fio, malo, possum , affero, volo• Τα ρήματα affero, dico, deduco, facio που σχηματίζουν β΄ενικό προστακτικής

ενεστώτα χωρίς – e (affer, dic, deduc, fac)• Tα facio, cupio, pario, morior που ανήκουν στα 15 ρήματα της γ΄συζυγίας που

λήγουν σε – io.• To spectandum που είναι τύπος παθητικής φωνής, γιατί είναι γερουνδιακό.

B. Από το Συντακτικό• Στη φράση praebuit se έχουμε άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια• Τις μετοχές assidentem – cenantem που είναι κατηγορηματικές από το

spectandum με υποκείμενο se.• Το spectandum που είναι αιτιατική γερουνδιακού, ως κατηγορηματικός προσδ.

στο se και εκφράζει το σκοπό.• To standi που είναι γενική γερουνδίου και λειτουργεί ως συμπλήρωμα ουσιαστικού

(γενική κτητική στο mora – μαθ.XXXVIII)• Στη φράση του ΜΑΘ. XXVII ea victores … rediit έχουμε συγκριτικό βαθμό,

αλλά λείπει ο β΄όρος σύγκρισης. Στην περίπτωση αυτή η σύγκριση είναι απόλυτη,γι’ αυτό στη μετάφραση προσθέτουμε τη φράση “απ’ ό,τι συνήθως”.


Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΓενική Δοτική Αφαιρετική Γενική Αιτιατική

1. Focum, pondus, ministri, locum, exitus, omen, sede : να συμπληρωθεί οπίνακας με τα παραπάνω ουσιαστικά.

2. Scamno, vultum, acie, legationis, deus, urbem, exitus, nocte, filiae : Ναγραφούν οι παραπάνω τύποι στη δοτική και κλητική ενικού και στηγενική και δοτική πληθυντικού.

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΔοτική Κλητική Γενική Δοτική

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5



3. Οι παρακάτω συνεκφορές να γραφούν στη γενική και αφαιρετική ενικούκαι στη γενική και δοτική πληθυντικού: die quodam, ineptae legationis,casus aliqui, bello civili, more prisco, ipsa res, hoc dictum

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΓενική Αφαιρετική Γενική Δοτική

4. Magnum, miserius, longa : Των παραπάνω επιθέτων να κλιθεί το θηλυκότου συγκριτικού βαθμού και στους δύο αριθμούς.

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

5. Εis, ille, ipsum, qui, nihil, tibi, tales : Να κλιθούν οι παραπάνω αντωνυμίεςστον ενικό και τον πληθυντικό αριθμό, στο γένος που βρίσκονται.

Ενικός αριθμόςΟν.Γεν.Δοτ.Αιτ.Κλ.Αφ.


Πληθυντικός αριθμόςΟν.Γεν.Δοτ.Αιτ.Κλ.Αφ.

6. Facilius, misera, ferociores, longa, libenter : Των παραπάνω λέξεων ναγραφούν τα παραθετικά (των επιθέτων να σχηματιστούν και να γραφούν ταπαραθετικά των αντιστοίχων επιρρημάτων).

ΘετικόςΣυγκριτικόςΥπερθετικός

7. Facere, spectandum, cuperent, deducta est, attulissent, duxit: Tων παραπάνωρημάτω να γραφεί το β΄ενικό προστακτικής ενεστώτα και το γ΄πληθυντικόπροστακτικής μέλλοντα στη φωνή που βρίσκονται.

Προστακτική ενεστώτα

Προστακτική μέλλοντα

8. Solvit, coppumpi: Να γραφεί το β΄ενικό οριστικής και υποτακτικής τηςπεριφραστικής συζυγίας στη φωνή που βρίσκεται ο κάθε τύπος (να ληφθείυπόψιν το υποκείμενο των ρηματικών τύπων).

Εν.Πρτ.Μελ.Πρτ.Υπρ.Σ.Μ.

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

9. malle : Να κλιθεί η οριστική και η υποτακτική ενεστώτα......................................................................................................................................................................................................................................................

10. Ut eo uteretur : Να εκφράσετε το σκοπό με τους υπόλοιπους τρόπους.......................................................................................................................................................................................................................................................


11. Να μεταφέρετε τις παρακάτω φράσεις στον πλάγιο λόγο.i. “Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati sunt”.

Sallustius tradit ............................................................................................ii. “Legationis ministri, narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare”

Manius Curius dixit .......................................................................................iii. “Tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent” Cicero dixit .............

.....................................................................................................................iv. “Caecilia, uxor Metelli, ipsa fecit omen”

Historici narrant ..........................................................................................v. “Ego libenter tibi mea sede cedo”

Caecilia puellae dixit ...................................................................................

12. Να μεταφέρετε τις παρακάτω φράσεις στον ευθύ λόγο. i. Narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare.

....................................................................................................................... ii. Puella rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet.

.......................................................................................................................

13. Στις παρακάτω προτάσεις να τραπεί η ενεργητική φωνή σε παθητική.i. Samnites ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent............................................................................................................................ii. Furor omnes invaserat............................................................................................................................ii. Caecilia, uxor Metelli, more prisco omen nuptiale petit filiae sororis............................................................................................................................iv. Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit............................................................................................................................

14. Narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare: Ναεκφραστεί η απαγόρευση με όλους τους δυνατούς τρόπους.....................................................................................................................................................................................................................................................

15. Να συμπτυχθούν οι παρακάτω δευτ. προτάσεις στις αντίστοιχες μετοχές.

Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, vultum risu solvit...........................................................................................................................

Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen...........................................................................................................................


ÂÞìá 1

Υποθετικοί Λόγοι - Υποθετικές Προτάσεις

1. Πόσα και ποια είναι τα μέρη ενός υποθετικού λόγου.

Είναι δύο: α. η υπόθεση = υποθετική πρόταση π.χ. [Si habet Asia suspicionem luxuriae] = Υπόθεσηβ. η απόδοση = κύρια πρόταση π.χ. [Murenam laudare debemus.] = Απόδοση

2. Πώς ονομάζεται ο υποθετικός λόγος του οποίου η απόδοση είναι:α. κύρια πρότασηβ. δευτερεύουσα πρόταση (εκτός από βουλητική, πλάγια ερωτηματική)γ. απαρέμφατο (ειδικό ή τελικό) ή βουλητική πρόταση;

Στην περίπτωση α΄ ονομάζεται ευθύς ή ανεξάρτητοςπ.χ. Si habet Asia suspicionem luxuriae [Murenam

laudare debemus.] = απόδοση: κύρια πρόταση άραο Υ. λόγος = ανεξάρτητος

Στην περίπτωση β΄ ονομάζεται εξαρτημένοςπ.χ. In eum locum res deducta est ut, [nisi qui deus sulve-

nerit,] salvi esse nequeamus = απόδοση: δευτερεύουσασυμπερασματική πρόταση (ut...nequeamus) άρα ο Υ.λόγος = εξαρτημένος

Στην περίπτωση γ΄ ονομάζεται πλάγιοςπ.χ. Neminem crediteritis patriae consulturum esse, [nisi

vos ipsi patriae consulueritis] = απόδοση: ειδικόαπαρέμφατο (consulturum esse), μορφή του πλαγίουλόγου κρίσης άρα ο Υ. λόγος = πλάγιος

π.χ. Legatum monet ut, [si adire non possit], epitulamad amentum tragulae adliget = απόδοση: δευτέρ. βου-λιτική πρόταση (ut...adliget), μορφή του πλαγίου λόγουεπιθυμίας άρα ο Υ. λόγος = πλάγιος



ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙ- Και στη λατινική (στο Σχολ. βιβλ. κείμενο 39) υπάρχουν σύνθετοι υποθετικοί λόγοι.Συγκεκριμένα στο μαθ. 39 ο υποθετικός λόγος περιλαμβάνει δύο υποθετικές προτά-σεις (υποθέσεις) που καταλήγουν σε μία απόδοση.

π.χ.Si marmor illi obtulisses, si viliorem materiam (illi obtulisses) / fecisset tale

3. Πώς εισάγονται οι δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις;

Εισάγονται: α. με τον υποθετικό σύνδεσμο si, όταν είναι καταφατικέςπ.χ. Si marmor illi obtulisses

β. με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi (συνήθως) και si non (πιόσπάνια), όταν είναι αρνητικέςπ.χ. Ego nisi peperissemπ.χ. Legatum monet ut, [si adire non possit], epitulam ad

amentum tragulae adligetγ. με τον υποθετικό σύνδεσμο si non / si minus, όταν ελλειπτική,

αρνητική υποθετική πρόταση αντιπαρατίθεται σε καταφατική.π.χ. [si licebit] (ei explicare virtutem) in divitiis explicabit, [si

minus] (si non licebit ei in divitiis virtutem explicare)

4. Πώς εκφέρονται οι υποθετικές προτάσεις;

Σύμφωνα με το σχήμα εκφοράς των υποθετικών λόγων.

5. Πόσα και ποια είναι τα είδη των υποθετικών λόγων καθώς και ποιό είναιτο σχήμα εκφοράς του κάθε είδους;

Τα είδη των υποθετικών λόγων είναι τρία.

Συγκεκριμένα: Το 1o είδος εκφράζει την ανοικτή υπόθεση.Το 2o είδος εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότηταΤο 3o είδος εκφράζει υπόθεση δυνατή ή πιθανή.

1η υπόθεση 2η υπόθεση (κοινή)απόδοση

Σχήμα εκφοράς 1ου είδους = (Ανοικτή υπόθεση)

Υπόθεση Απόδοσηsi (nisi) + οριστική κάθε χρόνου. Οποιαδήποτε έγκλιση.π.χ. Si habet Asia... Murenam laudare debemus


ΙΙ. α. Εναντιωματικές προτάσεις1. Πως εισάγονται οι δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις;

Εισάγονται με τους εναντιωματικούς συνδέσμους: Etsi, tametsi, quamquam, cum, licet.

2. Πώς μεταφράζονται οι σύνδεσμοι αυτοί;

Μεταφράζονται: “αν και”, “παρόλο που”, “μολονότι”.

3. Πως εκφέρονται οι δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις;Eκφέρονται: α. με οριστική, όταν εισάγoνται με τους: etsi, tametsi, quamquam.

π.χ: Etsi armatus est, non me terretβ. με υποτακτική, όταν εισάγονται με τους: cum, licet. (η σύνταξη

αυτή δε συναντάται στα κείμενα του σχολ. βιβλ.)

ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙα. Η ανοικτή υπόθεση αναφέρεται στο παρόν, όταν στον υποθετικό λόγο έχουμε ενεστώτα

π.χ. Si hoc facis, errasβ. Η ανοικτή υπόθεση αναφέρεται στο μέλλον, όταν στον υποθετικό λόγο έχουμε μέλλοντα(απλό ή συντελεσμένο).

π.χ. Si hoc facies (feceris συντ. μελλ.) errabis.γ. Η ανοικτή υπόθεση αναφέρεται στο παρελθόν, όταν στον υποθετικό λόγο έχουμε παρακείμενο.

π.χ. Si hoc fecisti, erravisti

Σχήμα εκφοράς 2ου είδους=

(υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα)

Υπόθεση Απόδοσηα. si ( nisi) υποτακτική παρατατικού. • Υποτακτική παρατατατικού

για το παρόνπ.χ. Si hoc faceres erraresβ. si ( nisi) υποτακτική υπερσυντελ. • Υποτακτική υπερσυντελίκου για

το παρελθόνπ.χ. Si hoc fecisses erravisses

Σχήμα εκφοράς 3ου είδους=

(υπόθεση δυνατή ή πιθανή)

Υπόθεση Απόδοσηsi (nisi) υποτακτική ενεστώτα, Υποτακτική ενεστώτα για το

Παρόν - Μέλλονπ.χ. Si hoc facias erres

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ


ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙΟ σύνδεσμος “Licet” συντάσσεται με υποτακτική, διότι προέρχεται από το απρόσωπορήμα “licet” = επιτρέπεται, με παράλειψη του ut + υποτακτική.

4. Γιατί εκφέρονται με οριστική;

Διότι εκφράζουν μία πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει τοπεριεχόμενο της κύριας πρότασης (δικαιολόγηση έγκλισης)

5. Ποια συντακτική θέση επέχουν στο λόγο;

Επέχουν θέση επιρρηματικού προσδιορισμού (είναι προτάσεις επιρρηματικές)της εναντίωσης στην κύρια πρόταση (ή στην πρόταση που προσδιορίζουν)

6. Με ποιον αντιθετικό σύνδεσμο προδηλώνονται συχνά;

Με τον αντιθετικό σύνδεσμο “Tamen” που βρίσκεται στην κύρια πρόταση.

ΙΙ β. Παραχωρητικές προτάσεις.

1. Πως εισάγωνται οι δευτερεύουσες παραχωρητικές προτάσεις;

Εισάγονται με τους παραχωρητικούς συνδέσμους: etiamsi, licet, quamvis, ut

2. Με ποια έγκλιση εκφέρονται και γιατί;

Εκφέρονται με υποτακτική, γιατί εκφράζουν μία υποθετική κατάστασηπου κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει δεν αναιρεί το περιεχόμενο της κύριαςπρότασης (δικαιολόγηση έγκλισης).π.χ. Licet armatus sit, non me terret (= ακόμη κι αν είναι οπλισμένος, δε με

τρομάζει).

ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙα. Ο “Εtiamsi” συντάσσεται και με οριστική.β. Στις παραχωρητικές που εκφέρονται με υποτακτική τηρούνται οι κανόνες

της ακολουθίας των χρόνωνγ. Ο σύνδεσμος quamvis προτιμάται, όταν ακολουθεί επίθετο ή επίρρημα.

π.χ. quamvis ille felix sit (=όσο ευτυχισμένος και αν είναι)

3. Ποια συντακτική θέση επέχουν στο λόγο; Επέχουν θέση επιρρηματικού προσδιορισμού (είναι προτάσεις επιρρηματικές)της παραχώρησης στην κύρια πρόταση (ή στην πρόταση που προσδιορίζουν)

4. Με ποιον αντιθετικό σύνδεσμο προδηλώνονται συχνά;

Με τον αντιθετικό σύνδεσμο “Tamen” που βρίσκεται στην κύρια πρόταση.π.χ. Etiamsi hoc negat (neget), verum tamen est (=ακόμη και αν το αρνιέται

(το αρνιόταν), εν τούτοις είναι αλήθεια).


ΙΙΙ. Παραβολικές προτάσεις1. Σε πόσα είδη διακρίνονται οι δευτερεύουσες παραβολικές προτάσεις;

α. σε απλές παραβολικές προτάσειςβ. σε υποθετικές παραβολικές προτάσεις

2. Πώς εισάγονται;

Εισάγονται: i.Με τους συνδέσμους “atque” (=ac) και "et", όταν προηγούνταιεπίθετα ή επιρρήματα που δηλώνουν ισότητα ή ομοιότητα καιτα αντίθετά τους.π.χ. Alia scribo ac sentio = γράφω διαφορετικά απ’ ό,τι πιστεύω.

ii. Με τους συνδέσμους “ut”, “sicut", όταν εκφράζουν τρόπο.(Στην κύρια πρόταση υπάρχουν τα επιρρήματα “ita”, “sic”)π.χ. Sic dicit, ut sentit = μιλάει έτσι όπως πιστεύει

iii. Mε του συνδέσμους “quam”,“quanto”, “quo”, όταν εκφράζουνποσό, ένταση, βαθμό, μέγεθος.Αναλυτικότερα:α. Με τον “quam”,όταν προηγείται επίθετο ή επίρρημα θετικού

βαθμού.π.χ. nemo tam stuetus est quam ille est = κανείς δεν είναι

τόσο ανόητος όσο είναι εκείνοςβ. Με τους “quanto”, “quo”, + επίθετο ή επίρρημα

συγκριτικού βαθμού (στην κύρια πρόταση υπάρχει το tanto)π.χ. Quanto celerius venit, tanto melius erit = όσο

γρηγορότερα έρθει τόσο καλύτερα θα είναι.

3. Με ποια έγκλιση εκφέρονται οι απλές παραβολικές προτάσεις και γιατί; Εκφέρονται με οριστική, διότι η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις,που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα (δικαιολόγησηέγκλισης)π.χ. Sic ergo vive ut viri antiqui (vivebant)

4. Ποια είναι η συντακτική τους λειτουργία; Οι δευτερεύουσες παραβολικές προτάσεις (είναι επιρρηματικές) λειτουργούνως β΄ όρος σύγκρισης.Ο α΄ όρος είναι μία άλλη πρόταση, συνήθως η κύρια.

5. Πώς εισάγονται οι υποθετικές παραβολικές προτάσεις; Εισάγονται με τους συνδέσμους “ut si”, “velut si”, “quasi”, “proinde quasi”,“tamquam (si).

ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ


6. Με ποια έγκλιση εκφέρονται και γιατί; Με υποτακτική, διότι η σύγκριση αφορά μία υποθετική πράξη ή κατάσταση.(δικαιολόγηση έγκλισης)[Πρόκειται για υποθετικούς λόγους των οποίων παραλείπεται η απόδοση].π.χ. sic loqueris, quasi omnia scias

ΝΑ ΘΥΜΑΣΑΙΣτις προτάσεις αυτές τηρούνται οι κανόνες ακολουθίας των χρόνων.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2


Κεφ. 39, Ασκήσεις II και ΙΙΙ Κεφ. 40, Ασκήσεις II και IIIΚεφ. 41, Ασκήσεις IV και V

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ (σελ. 243-244)

Ι. Να συνδεθούν οι παρακάτω προτάσεις σε υποθετικούς λόγους ανάλογα με τοείδος που ζητείται:α. Scaevola interrogatus est. Senteniam dicere noluit (υπόθ. αντίθ. προς την πραγμα-

τικότητα).........................................................................................................................

β. Mihi mortem minitaberis. Numquam Marium hostem iudicabo (ανοικτή υπόθεση).........................................................................................................................γ. Sermone obsoleto uteris. Nemo intellegit, quae dicas (δυνατή υπόθεση)........................................................................................................................

δ. In Catilinam animadverti. Id nonnulli crudeliter factum dixerunt (υποθ. αντίθ.ρπος την πραγματικότητα στο παρελθόν).........................................................................................................................

ε. Horum auctoritatem secuti sunt. Coniurationem confirmaverunt (υπόθ. αντίθ.προς την πραγματικότητα)

........................................................................................................................

ΙΙ. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω εναντιωματικές και παραχωρητικέςπροτάσεις (εισαγωγή, εκφορά, ακολουθία των χρόνων):


1. Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου σε καθεμία από τιςπαρακάτω προτάσεις:α. Si marmor illi obtulisses, si viliorem materiam, fecisset tale............................................................................................................................β. Si licebit ei virtutem explicare, in paupertate sapiens virtutem explicabit............................................................................................................................

α. Quamquam adulescens hostes fugaverat, consul tamen eum morte multavit.........................................................................................................................

β. Cum Licinus servus esset, Athenis pro libero se videri volebat.........................................................................................................................

γ. Etsi Murena Asiam vidit, continenter tamen in ea vixit.........................................................................................................................

δ. Etiamsi pauper sapiens sit, eum tamen paupertas non prohibet.........................................................................................................................

ε. Etiamsi plane loquaris, nemo tamen te intellegit.........................................................................................................................

III. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω παραβολικές προτάσεις (είδος, εισαγωγή,εκφορά, ακολουθία):α. Dixi contra atque sentiebam.

........................................................................................................................β. Nuntiata sunt nobis alia ac tu scripseras nobis.

........................................................................................................................γ. Similis erit finis atque antea fuerat.

........................................................................................................................δ. Fecisti sic, ut praedones solent.

........................................................................................................................ε. Haec, sicut dixi, ita facta sunt.

........................................................................................................................ζ. Ita eum paupertas prohibet, quasi imperitus sit.

........................................................................................................................η. Senatum armatus coegerat, velut si urbs occupata esset.

........................................................................................................................

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3



γ. Si poterit sapiens virtutem explicare, in patria sapiens virtutem explicabit............................................................................................................................

2. Να αναγνωρισθούν οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις:α. Etsi Murena Asiam vidit, continenter tamen in ea vixit............................................................................................................................β. Antiquissimi viri loquebantur inter se, ut viri aetatis suae loquebantur............................................................................................................................γ. Tu autem sermone abhinc multis annis iam obsoleto uteris, proinde quasi cum

matre Evandri nunc loquaris............................................................................................................................

3. Nα δικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς των παραβολικώνπροτάσεων.α. Antiquissimi viri non ut Sicani et Pelasgi, qui primi Italiam coluerunt, loquebantur

inter se, sed ut viri aetatis suae.β. Tu nunc sic loqueris, quasi unus ex antiquis Sicanis aut Pelasgis sis.γ. Nos similiter sentimus ac loquimur.δ. Vos alia sentitis et loquimini.ε. Hic tam plane ac dilucide loquitur quam Curius et Fabricius et his antiquiores

Horatii loquebantur.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


Α. Από τη γραμματική:Ουσιαστικά

1. Σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού σε –ium οι εξής κατηγορίες τριτόκλιτωνουσιαστικών:α. όσα λήγουν στην ονομαστική ενικού σε –tas:

paupertas –tis, voluntas –tis, aetas –tis, antiquitas –tis.


Πρόσεξε!Tα ουσιαστικά civitas, aetas, aequitas, dignitas, utilitas (c.a.a.d.u.)σχηματίζουν τη γενική πληθυντικού και σε -um και -ium.

β. τα ισοσύλλαβα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης: hostis –isγ. τα τριτόκλιτα ουσιαστικά, που στην ονομαστική ενικού το θέμα τους λήγει

σε δύο ή περισσότερα σύμφωνα: urbs –urbis.

2. Το ουσιαστικό materia –ae ανήκει στα αφθονούντα, σχηματίζει δηλαδή τονενικό αριθμό σύμφωνα με την α΄ αλλά και με την ε΄ κλίση.

3. α. Δεν έχουν ενικό αριθμό τα ουσιαστικά:mala –orum (β΄ κλίση, ουδέτερο) = συμφορέςdivitiae –arum (α΄ κλίση, θηλυκό) = πλούτη

β. Δεν έχουν πληθυντικό αριθμό τα ουσιαστικά:materia –ae (α΄ - ε΄ κλίση, θηλυκό) = υλικόsenatus –us (δ΄ κλίση, αρσενικό) = Σύγκλητοςcuria –ae (α΄ κλίση, θηλυκό) = ΒουλευτήριοΌλα τα κύρια ονόματα.

Επίθετα. 1. Τα επίθετα debilis – is – e, memorabilis – is – e, inauditus – a - um δεν έχουν

υπερθετικό βαθμό. 2. Προσοχή στο σχηματισμό των παραθετικών του επιθέτου primus- a – um! Θετικός: prae Συγκριτικός: prior/prior/prius Υπερθετικός: primus/a/um.3. Το επίρρημα του επιθέτου bonus –a – um στο θετικό βαθμό είναι bene.

Ρηματα.1. Τα αποθετικά ρήματα Utor, minitor, loquor, consequor2. Το ημιαποθετικό ρήμα audeo: αρχικοί χρόνοι: audeo, ausus sum, ausum, audere.3. Το ανώμαλο ρήμα eo.4. Το ανώμαλο ρήμα nolo.5. Το ρήμα memini είναι ελλειπτικό: διαθέτει μόνο τους συντελικούς χρόνους

(παρακείμενος: memini, υπερσυντέλικος: memineram, συντελεσμένος μέλ.: me-minero). Επίσης διαθέτει δύο τύπους προστακτικής (β΄ ενικό και β΄ πληθυντικό)που ενώ έχουν σημασία ενεστ., έχουν καταλήξεις μέλ.: memento – mementote).

B. Από το συντακτικό:Το ρήμα utor παίρνει αντικείμενο σε πτώση αφαιρετικήΤο ρήμα insto παίρνει αντικείμενο σε πτώση δοτική.Οι προθέσεις ex, de συντάσσονται με αφαιρετική.Την ανάλυση των μετοχών.Τις δευτερεύουσες προτάσεις των κειμένων.Τη σύμπτυξη προτάσεων σε μετοχές.Τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική και αντίστροφα.


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5


1. Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τα ουσιαστικά paupertas, ebore, senatum,re, vir, verbum.

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΓενική Αιτιατική Γενική Αιτιατική

2. dolor, simulacra, hostis, agmina, corpore, sermone, homo, memoria: Ναγραφούν στη γενική, κλητική και αφαιρετική ενικού και στη δοτική καιαιτιατική πληθυντικού.

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμόςΓενική Κλητική Αφαιρετική Δοτική Αιτιατική


4. minus, plane: να γραφούν τα παραθετικά των επιρρημάτων αυτών.

5. faciebat, iudicaretur, locuti sunt, utebantur: να γραφεί το β΄ ενικό πρόσωποτης οριστικής και υποτακτικής όλων των χρόνων.


ΕνεστώταςΠαρατατικόςΜέλλονταςΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςΣ. Μέλλοντας

Οριστική

ΕνεστώταςΠαρατατικόςΜέλλονταςΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςΣ. Μέλλοντας

Υποτακτική

6. audebat: να γραφούν όλοι οι ονοματικοί τύποι του ρήματος.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

3. Praecipites, viliorem, insolens: να κλιθούν τα δύο πρώτα επίθετα στο θετικόβαθμό στο ουδέτερο γένος και στους δύο αριθμούς. Το τελευταίο επίθετο νακλιθεί στο ουδέτερο γένος του συγκριτικού βαθμού και στους δύο αριθμούς.


7. faciebat, iudicaretur, dicis: να κλιθούν στην προστακτική ενεστώτα και μέλ-λοντα, στη φωνή που βρίσκονται.

ΠροστακτικήΕνεστώτας

Β΄ ενικό

Β΄ πληθυντικό

ΠροστακτικήΜέλλοντας

Β΄ ενικό

Γ΄ ενικό

Β΄ πληθυντικό

Γ΄ πληθυντικό

8. utitur, iudicaretur, loquaris, consequaris: να αντικατασταθούν από τύπουςτης παθητικής περιφραστικής συζυγίας.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Να σχηματίσετε με τα ουσιαστικά και επίθετα που ακολουθούν συνεκφορέςμε λογικό νόημα και στη συνέχεια να τις κλίνετε και στους δύο αριθμούς(όπου είναι δυνατό): corpore, annis, homo, aetatis, infirmo, nostrae, inepte,multis.

Ενικός αριθμός


10. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.α. Quod a C. Caesare scriptum est...........................................................................................................................

β. Semper tamen meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse...........................................................................................................................

11. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική.α. Tu fugias verbum insolens atque inauditum............................................................................................................................β. Numquam tamen ego hostem iudicabo Marium............................................................................................................................γ. Sulla senatum armatus coegerat............................................................................................................................

12. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας από τις λέξεις που δίδονται μέσαστην παρένθεση τη λέξη που κάθε φορά απαιτείται, αφού τη μεταφέρετεστον κατάλληλο τύπο. Τα ρήματα με τα οποία θα συμπληρώσετε τα κενά νατεθούν στην έγκλιση που απαιτεί το είδος των υποθετικών λόγων που σαςζητείται. Να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς των υποθετικών λόγων.Να προσέξετε, ώστε το νόημα να είναι αποδεκτό.

α. Si .................. et ........................ homines excellentes, animum et mentem...................... optime ................. . (colo, tuus, conformo, cogito)

[δυνατή υπόθεση]

β. Si ante oculos animi nostri exemplum hominum.................................. animumet mentem optime......................................(conformo, excellens, habeo)

[υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρελθόν]

γ. Nisi qui deus nobis ....................... , salvi esse ....................(subvenio, nequeo) [ανοικτή υπόθεση]

Πληθυντικός αριθμός


δ. Nisi Graeci................. .. ................., Troiam non.....................(utor, dolus,expugno) [υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρελθόν]

ε. Si cives iustitia inter se. .......................... et libenter leges ........................ ,liberi esse.......................... . (servo, certo, possum)

[δυνατή υπόθεση]

στ. Nisi Sextus Tarquinius, filius Tarquini Superbi, pudicitiam Lucretiae ............... Collatini, ................ , imperium pater non ................. . (laedo, perdo, uxor)

[υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα, στο παρελθόν]

ζ. Nisi exercitus fiduciam ................................. , fortiter ............................. etadversarios ........................... . (certo, amitto, vinco) [ανοικτή υπόθεση]

η. Pueri, si ........................................ bene administrare rem publicam, semper im-agines fortissimorum virorum vobis ........................ ..................................

(cupio, debeo, propono) [ανοικτή υποθεση]

θ. Si quis maxima ...................... ........................ , divitiae sibi supervacaneae........................ . (sum, frugalitas, utor) [δυνατή υπόθεση]

ι. Si cives omnia ...................et .....................et ...................... quae adconcordiam ..........................., bella civilia non ....................... .

(sentio, dico, facio, sum, pertineo) [δυνατή υπόθεση]

13. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος που δίνεταιστην παρένθεση.α. Haec, quamquam incredibilia tibi .................... , vera tamen erant. (videor)β. Etsi ambitio ........................ vitium, saepe tamen causa virtutis est. (sum)γ. Quis sperare potest, quamvis .......................... adulescens, se ad vesperum

victurum esse? (sum)δ. Ista veritas, etiamsi iucunda non ................... , mihi tamen grata est. (sum)ε. Ille, cum amici Romae eum remanere ............ , tamen Carthaginem reversus

est. (cupio)στ. Nemo fuit miserior Dionysio, quamvis divitiis ..................... (abundo)

ζ. Cum ................................. puer, nihil tamen puerile gessit. (sum)η. Cleomenes terrore adductus, quamquam nox ..................... , tamen in publico

esse non audet. (sum)θ. Quamvis Themistocles iure ................... et ................ nomen eius illustrius

Solonis nomine, non minus praeclarus hic quam ille mihi videtur. (laudor, sum)ι. Etsi iam senex .......................... , Cato Graecas litteras didicit. (sum) ........


14. Να αναλυθούν οι μετοχές σε ισοδύναμες προτάσεις.

α. Sulla, occupata urbe, senatum coegerat...........................................................................................................................

β. Quintus Mucius Scaevola de hac re interrogatus dixit...........................................................................................................................

15. Να συμπτυχθεί η υπογραμμισμένη πρόταση σε μετοχή.Cum Sulla ei instaret, dixit...........................................................................................................................

16. Habe semper in memoria et in pectore: Να δηλωθεί η απαγόρευση και μετους δύο τρόπους.

α. ......................................................................................................................

β. ......................................................................................................................

17. Να μεταγράψετε τις προτάσεις κρίσεως που ακολουθούν στον πλάγιο λόγομε εξάρτηση το scriptor narrat.

α. Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat.

..........................................................................................................................

β. Curius et Fabricius, antiquissimi viri, plane et dilucide locuti sunt.

..........................................................................................................................

18. Οι περίοδοι που ακολουθούν να μεταφερθούν στον πλάγιο λόγο μεεξάρτηση το hic me admonebat.

α. Id habe semper in memoria et in pectore.

..........................................................................................................................

β. Sic vive, ut viri antiqui, sed sic loquere, ut viri aetatis suae.

..........................................................................................................................

γ. Tamquam scopulum, sic fugias verbum insolens atque inauditum.

..........................................................................................................................


ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Σε ποια είδη διακρίνονται οι αναφορικές προτάσεις;Διακρίνονται σε:• Επιθετικές. • Επιρρηματικές. • Ουσιαστικές.

Προσοχή: Οι επιθετικές προτάσεις προσδιορίζουν ένα ουσιαστικό ή αντωνυμίαόπως ο επιθετικός προσδιορισμός· π.χ. civitas libera = civitas, quae libera est.

2. Ποια είναι τα κυριότερα είδη επιθετικών αναφορικών προτάσεων;Πώς εισάγονται και πώς εκφέρονται;

Ι. α. Οι αναφορικές προσδιοριστικές: προσδιορίζουν ειδικότερα την έννοια τηςλέξης στην οποία αναφέρονται.

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα. Εκφέρονται:α. Mε οριστική, όταν δηλώνουν κάτι το πραγματικό,β. Με υποτακτική → όταν υπάρχει πλάγιος λόγος

π.χ. cervam, quae perisset, ad se reverti (κ. 48),→ όταν η υποτακτική οφείλεται σε έλξη

π.χ. fiant, quae velit victor (κ.37),→ όταν εκφράζει κάτι το ενδεχόμενο

π.χ. quae … pertinerent (κ. 37)→ όταν εκφράζει κάτι το δυνατό

π.χ. quale posset (κ.39).ΙΙ. Αναφορικές προσθετικές: προσδιορίζουν ολόκληρη πρόταση

Εισάγονται: με την αναφορική αντωνυμία quod (= πράγμα που). Εκφέρονται: συνήθως με οριστική.

3. Ποια είναι τα είδη των αναφορικών επιρρηματικών προτάσεων;

• Τελικές. • Συμπερασματικές (βλ. μαθ. 42).• Αιτιολογικές (βλ. μαθ.35). • Υποθετικές (βλ. μαθ. 28, 39)• Εναντιωματικές - παραχωρητικές.

ÂÞìá 1



4. Πώς εισάγονται;Με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα.

5. Πώς εκφέρονται;Όπως οι αντίστοιχες (απλές) επιρρηματικές. Γι’ αυτό και δικαιολογούμε τηνέγκλιση εκφοράς τους κατά τον ίδιο τρόπο (η δικαιολόγηση της υποτακτικής σεμια αναφορική συμπερασματική γίνεται όπως και σε μια απλή συμπερασματική).π.χ. ... neminem tam improbum, [qui non fateatur = η αναφορ. συμπερασματικήεκφέρεται με υποτακτική, διότι το αποτέλεσμα στη λατινική θεωρείται πάντα μιαυποκειμενική κατάσταση].

6. Πώς αναλύονται οι αναφορικές αντωνυμίες - επιρρήματα στις αναφορικέςεπιρρηματικές προτάσεις;Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα στις προτάσεις αυτέςαναλύονται στους αντίστοιχους κάθε φορά συνδέσμους και σε ισοδύναμηδεικτική ή αόριστη (π.χ. στις αναφορικές - υποθετικές) αντωνυμία ή επίρρημα.

Πρόσεξε:1. Για όσες εκφέρονται με υποτακτική ισχύουν οι κανόνες της ακολουθίας των

χρόνων.2. Στις αναφορικές - τελικές και αναφορικές - συμπερασματικές υπάρχει

ιδιομορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων.

7. Ποια συντακτική λειτουργία επιτελούν οι ουσιαστικές αναφορικές προτάσειςστο λόγο;Έχουν στο λόγο τη χρήση ουσιαστικού δηλ. ως υποκείμενο αντικείμενου, επεξήγησηκτλ.

8. Πώς εισάγονται και πώς εκφέρονται;• Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα.• Εκφέρονται: με οριστική, όταν δηλώνουν κάτι το πραγματικό,

με υποτακτική, συνήθως από έλξη ή λόγω του ότι λειτουργούνστα πλαίσια του πλαγίου λόγου.

Προσοχή: Στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου, και αν δεν υπάρχει άλλη κύρια,η αναφορική αντωνυμία ή το αναφορικό επίρρημα εισάγει κύρια πρόταση,αναφέρεται στα προηγούμενα και ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία ή επίρρημα·π.χ. qui: (et) is, ubi: (et) ibi.

ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ1. Τι είδους προτάσεις είναι οι ευθείες ερωτήσεις ως προς τη σχέση τους με

τις άλλες;Είναι κύριες προτάσεις


2. Σε ποια είδη διακρίνονται ως προς το βαθμό της άγνοιας που εκφράζουν;• Στις ερωτήσεις μερικής άγνοιας, όταν η ερώτηση αφορά μέρος μόνο του

περιεχομένου της πρότασης.• Στις ερωτήσεις ολικής άγνοιας, όταν η ερώτηση αφορά όλο το περιεχόμενο

της πρότασης.

3. Πώς εισάγονται οι ερωτήσεις μερικής άγνοιας;• Με ερωτηματικές αντωνυμίες,

π.χ. quis, quid, quantus, -a, -um, uter, utra, utrum, quot και• Με ερωτηματικά επιρρήματα, π.χ. quando, cur, quin.

4. Σε ποια είδη διακρίνονται οι ερωτήσεις ολικής άγνοιας και πώς εισάγονται;• Στις απλές ή μονομελείς οι οποίες εισάγονται με:

-ne (εγκλιτικό), όταν δε γνωρίζουμε την απάντηση που περιμένουμε, Num, όταν περιμένουμε αρνητική απάντηση (ρητορική ερώτηση), nonne, όταν περιμένουμε καταφατική απάντηση (ρητορική ερώτηση).

• Στις διμελείς οι οποίες εισάγονται:

utrum … an, -ne (εγκλιτικό) … an, μόνο με an, το “ή όχι” εκφράζεται με το an non

Προσοχή: Οι ερωτήσεις ολικής άγνοιας, μερικές φορές, εκφέρονται χωρίς ναπροηγείται κανένα μόριο, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση.π.χ. Ego non cognosco vocem tuam? (24)

5. Πώς απαντούμε στις ερωτήσεις ολικής αγνοίας;• Καταφατικά: με τα επιρρήματα: ita (est), sic (est), certe (est), sane (quidem) κτλ.• Αποφατικά: με τα μόρια: non (vero), minime (vero) κτλ.

6. Πώς εκφέρονται οι ευθείες ερωτήσεις;• Με οριστική· π.χ. Cur tibi non succurrit?• Με απόρηματική υποτακτική (όταν εκφράζουν απορία)· π.χ. Quid agam?• Με δυνητική υποτακτική (όταν εκφράζουν δυνατότητα)· π.χ. Quis hoc dubitet?

ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ1. Πώς χαρακτηρίζονται οι πλάγιες ερωτήσεις ως προς τη συντακτική τους

χρήση στο λόγο;Είναι δευτερεύουσες ουσιαστικές προτάσεις.

2. Ποια είναι συνεπώς η συντακτική τους χρήση;Χρησιμεύουν ως: • Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και εκφράσεις,

• Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα


• Επεξήγηση έπειτα από ουδέτερο δεικτικής αντωνυμίας.

3. Από ποιες κατηγορίες ρημάτων εξαρτώνται;Από ρήματα ερωτηματικά, λεκτικά, γνωστικά, αποπειρατικά, κ.τ.λ

4. Πώς εκφέρονται;Με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενοτης πρότασης (δικαιολόγηση έγκλισης).

Προσοχή: ισχύουν οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων.

5. Σε ποια είδη διακρίνονται;• Στις πλάγιες ερωτήσεις μερικής άγνοιας, όταν η ερώτηση αφορά μέρος μόνο

του περιεχομένου της πρότασης.• Στις πλάγιες ερωτήσεις ολικής άγνοιας (απλές ή μονομελείς και διμελείς),

όταν η ερώτηση αφορά όλο το περιεχόμενο της πρότασης.

6. Πώς εισάγονται οι πλάγιες ερωτήσεις μερικής άγνοιας;Με ερωτηματικά μόρια και ερωτηματικές και αναφορικές αντωνυμίες και επιρ-ρήματα.π.χ. Caesar ex captivis cognoscit quae apud Ciceronem gerantur.

7. Πώς εισάγονται οι πλάγιες ερωτήσεις ολικής άγνοιας;• Οι απλές ή μονομελείς εισάγονται με:

α. το num και το -ne, χωρίς διαφορά στη σημασία (= αν)β. το nonne (αν δεν) μόνο μετά το ρήμα quaero.γ. το si μετά από ρήματα που σημαίνουν αναμονή (exspecto) ή απόπειρα

(conor, tempto).δ. Με το an ή an non μετά τα: haud scio και nescio (= αγνοώ), dubito (=

αμφιβάλλω), incertum est (= είναι αβέβαιο).

• Οι διμελείς εισάγονται με:α. το utrum … an,β. το -ne (εγκλιτικό) … an,γ. ... an ..,δ. το utrum … necne (ή όχι), όταν είναι αρνητικές (στις ευθείες το “ή όχι” =

an non).


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2


α. σελ. 129 - 130 (ασκήσεις 2, 3)β. σελ. 135 (ασκήσεις 2, 3, 4)γ. σελ. 140 (ασκήσεις 2, 3)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣIV. Να αναγνωριστούν οι παρακάτω αναφορικές προτάσεις (είδος, εισαγωγή, εκ-

φορά, ακολουθία των χρόνων).α. Ilia duos filios peperit, quos lupa nutrivit.

........................................................................................................................β. Claudius in diaetam, cui nomen est Hermaeum, recesserat.

........................................................................................................................γ. Camilus rediit in exilium, unde rogatus reversus est.

........................................................................................................................δ. Te nec paupertas nec dolor prohibet, quod sapientis est.

........................................................................................................................ε. Scipio domesticum quendam misit, qui fores reseraret.

........................................................................................................................ζ. Sapiens dignus est, qui laudetur.

........................................................................................................................

V. Να μετατραπούν οι παρακάτω ευθείες ερωτήσεις σε πλάγιες (εξάρτηση πρώτααπό το rogat mater και μετά από το rogavit mater):α. Num tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?

........................................................................................................................β. Nonne intra illa moenia domus ac penates uti sunt?

........................................................................................................................γ. Utrum libera an captiva sum?

........................................................................................................................δ. Quis te genuit atque aluit?

........................................................................................................................ε. Quid dicam (υποτ.) filiis tuis?

........................................................................................................................


1. Να εντοπιστούν οι δευτερεύουσες προτάσεις και να γίνει σ’ αυτές πλήρηςσυντακτική αναγνώριση (εισαγωγή, εκφορά και αιτιολόγηση, ακολουθίαόπου χρειάζεται και συντακτική θέση).α. meliora enim fore spero, quae deinceps scribam.

........................................................................................................................

........................................................................................................................

β. Parvi enim preti est, qui tam nihili est.................................................................................................................................................................................................................................................

γ. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant, autea, quae vident, dissumulent.................................................................................................................................................................................................................................................

δ. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo semetui putet.................................................................................................................................................................................................................................................

2. Να μετατραπούν οι δευτερεύουσες επιρρηματικές αναφορικές προτάσειςστις αντίστοιχες απλές επιρρηματικές και το αντίστροφο.α. sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent…

........................................................................................................................β. … neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam…

........................................................................................................................γ. Legatum miserunt, ut nuntiaret fugam hostium.

........................................................................................................................δ. Venerunt legati, qui pacem peterent.

........................................................................................................................

3. Nα μετατραπούν οι παρακάτω κύριες προτάσεις σε ευθείες ερωτήσεις μεόλες τις δυνατές μορφές:


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


α. Nunc intellego … neminem tam stultum fore …..............................................................................................................................................................................................................................................

β. Nullus locus amicitiae eis est...............................................................................................................................................................................................................................................

4. Να μετατραπούν οι ευθείες ερωτήσεις σε πλάγιες ερωτήσεις εξαρτώμενεςαπό τα ρήματα rogat και rogavit.α. Num ad hostem veni et captiva in castris tuis sum?

Rogat ............................................................................................................Rogavit .........................................................................................................

β. In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deindehostem te viderem?Rogat ............................................................................................................Rogavit .........................................................................................................

γ. Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit atque aluit?Rogat ............................................................................................................Rogavit .........................................................................................................

δ. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?Rogat ............................................................................................................Rogavit .........................................................................................................

ε. Cur tibi non sucurrit?Rogat ............................................................................................................Rogavit .........................................................................................................

5. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση (εισαγωγή, εκφορά και αιτιολόγηση,ακολουθία όπου χρειάζεται και συντακτική θέση) στις δευτερεύουσες πλάγιεςερωτηματικές.α. Congrediamur, ut singularis proelii eventu cernatur, quanto miles Latinus

Romano virtute antecellat........................................................................................................................

β. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut eum, a quo semetui putet........................................................................................................................

γ. … tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum........................................................................................................................

δ. Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos,….......................................................................................................................


Α. Από τη Γραμματική Ουσιαστικά1. Το ordo, -inis είναι αρσ. κατ’ εξαίρεση. Το servitus, -utis είναι θηλ. κατ’ εξαίρεση.2. Το auctoritas, -atis = κύρος, επιρροή, σχηματίζει κανονικά πληθυντικό με

σημασία: επιρροές, αξιώματα.3. Το finis, -is στον ενικό = τέλος, σύνορο στον πληθυντικό = σύνορα· ενίοτε και

χώρα, περιοχή (όχι όμως εδώ).4. Το caritas, -atis = αγάπη, στοργή, σχηματίζει κανονικά πληθ. με σημασία: τιμές.5. moenia, penates (γεν. πληθ. σε -ium), liberi,-orum: έχουν μόνο πληθ. αριθμό6. mors, -rtis γενική πληθυντικού: mortium.

ΕπίθεταΤο επίρρημα regie: έχει μόνο συγκριτικό βαθμό: regius.Το επίθετο immaturus: δεν έχει παραθετικά.Το επίθετο inops: δεν έχει δικά του παραθετικά, αλλά δανείζεται του επιθέτουegentus: egentior, egentior, egentius, egentissimus, egentissima, egentissimum.Πρόσεξε: γενική πληθ. inopum και όχι inopium.

Αντωνυμίες1. Την is, ea, id: δεικτ. - επαν. ipse, ipsa, ipsum δεικτ. - οριστική.2. Την iste, ista, istud: είναι δεικτική και έχει υποτιμητική σημασία.3. nullus, nulla, nullum: αόριστη επιθετική, η αντίστοιχη της nemo - nihil.4. Τη neuter, neutra, neutrum: αόριστη αντωνυμία σύμφωνα με τη σχολική

γραμματική, ενώ σύμφωνα με το βιβλίο κειμένων αντωνυμικό επίθετο.

Ρήματα1. Το immineo είναι ελλειπτικό: immineo, -, -, imminere.2. Τα aluo, intendo έχουν δύο σουπίνα: alitum και altum, intentum και intensum

αντίστοιχα.3. Τα αποθετικά nascor, sequor, fateor, populor, ingredior, morior, patior.

Τα nascor, morior και pario έχουν ανώμαλη, ως προς το σχηματισμό, μετοχήμέλλοντα: nasciturus, moriturus και pariturus αντίστοιχα.Τα ingredior, morior και patior και το ενεργ. pario ανήκουν στην κατηγορία των 3/15

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3



2. Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τις πτώσεις των παρακάτω επιθέτων στο ίδιογένος και στον αντίθετο αριθμό απ' αυτόν που βρίσκονται: stabilis, sollicita,inopes, fidos, captiva, infelix, infesto, libera, stultum, mollibus, minaci.

1. Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τις πτώσεις του αριθμού στον οποίο δίνονταιοι λέξεις.


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5

Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Αφαιρετικήordine

coniurationemcastrafines

liberiservitus

animospem

4. Το succurit, succurit, succursum, succurrere: απρόσωπο (εδώ).5. Το nescio, nescivi και nescii, nescitum, nescire σύνθετο του scio, δεν έχει

προστακτική ενεστώτα· στη θέση αυτής χρησιμοποιείται η προστακτικήμέλλοντα: nescito, nescitote.

Β. Από το συντακτικό1. Την χρήση του υπερσυντελίκου mortua essem (κ.43) σκόπιμα, για να

παρουσιάσει ο συγγραφέας το πράγμα σαν να έχει συντελεστεί. Ωστόσο, ωςαπόδοση στον υποθετικό λόγο λαμβάνεται το essem, για να μη δημιουργηθείλογικό πρόβλημα, καθώς με το mortua essem η απόδοση θα προηγούταν χρονικάσε σχέση με την υπόθεση.

2. Το ρήμα habeo + αιτιατική (Α) + αιτιατική (κατηγορούμενο του Α).3. Το δίπτωτο ρήμα: refero + αιτιατική (άμεσο Α) + δοτική (έμμεσο Α)


3. Να γραφεί η αντίστοιχη πτώση των αντωνυμιών και των αντωνυμικώνεπιθέτων στον αντίθετο αριθμό απ' αυτόν που βρίσκονται.hos _______ hanc _______ quis _______nihil _______ tibi _______ eum _______quorum _______ illa _______ neutris _______qui _______ mei _______ quos _______nonnuli _______ ego _______ quod _______id _______ hos _______iste _______ nulla _______neminem _______ haec _______hoc _______ eis _______

4. Να συμπληρωθούν οι τύποι των παραθετικών στον παρακάτω πίνακα (ταεπίθετα στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση).

Γενική Αιτιατική Κλητική Aφαιρετική

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικόςmollibusmultiimprobiimperiticrudeliterregieinfelixinfestominacilibera (αφαιρετική)


5. Να σχηματίσετε τα επιρ. των παρακάτω επιθέτων και να γράψετε τα παραθε-τικά τους: stabilis, improbi, libera, mollibus, fidos, infelix, longa, minaci, multi........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Να τοποθετηθούν οι παρακάτω τύποι στον πίνακα και να συμπληρωθεί οαντίστοιχος τύπος στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: potest, metuat,intellegitur, ferunt, populari, cecidit, peperissem, pergis, manet, ingredienti, fateatur,intendit, nascentem, factam esse.

Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός miserrima

immaturastabilissollicitainopesinfidos

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Συντ.Μέλλοντας


7. pati: να γραφούν οι ενεργητικοί τύποι του ρήματος..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. referre: να κλιθεί η προστακτική ενεστώτα και μέλλοντα και στις δύο φωνές.Ενεργητική φωνή ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Παθητική φωνή .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Να χαρακτηριστούν και να δικαιολογηθούν με βάση τους κανόνες της ακο-λουθίας των χρόνων οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις:α. ... qui non fateatur..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................β. … ut primum exsulem deinde hostem te viderem..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................γ. Quamvis infesto et minaci animo perveneras ….................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................δ. … quos fidos amicos habuissem….................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

10. Να μετατραπούν οι επιθετικοί προσδιορισμοί και τα κατηγορούμενα σεδευτ. αναφ. επιθ. προσδιοριστικές προτάσεις ή ουσιαστικές αντίστοιχα:mollibus sententiis, neminem tam stultum, neminem tam improbum, longa vita,infelix senecta, minaci animo, in libera patria, immatura mors.......................................................................................................................................................................................................................................................


...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

11. Να αναλυθούν οι μετοχές των περιόδων σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις.α. qui spem Catilinae mollibus sententiis aluerunt coniurationemque nascentem

non credento confirmaverunt...................................................................................................................................................................................................................................................

β. quorum auctoritatem secuti multi, non solum improbi verum tiam imperiti, si inhunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent.

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................γ. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

12. Να αναγνωρισθούν οι υποθετικοί λόγοι και να μετατραπούν στα άλλα είδη.α. quorum uctoritatem secuti multi, non solum improbi verum etiam imperiti, si

in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

β. Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur;...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

γ. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

δ. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


13. Να μετατραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ.α. … crudeliter et regie id factum esse dicerent...................................................................................................................................................................................................................................................

β. Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminemtam stultum fore, qui non videat coniurationem esse factam, neminem tamimprobum, qui non fateatur.

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................γ. Nescio enim quis possit diligere eum, quem metuat…

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................δ. … tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum.

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................ε. Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem...................................................................................................................................................................................................................................................

στ. Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos…..................................................................................................................................................................................................................................................

14. Να μετατραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική.α. Nunc intellego … neminem tam stultum fore, qui non videat coniurationem

esse factam…...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

β. Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur;...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

15. … coniurationemque nascentem non credendo…: γίνεται γερουνδιακή έλξη;ναι ή όχι και γιατί;......................................................................................................................................................................................................................................................


16. Στις περιόδους που ακολουθούν να συμπυχθούν οι υπογραμμισμένες δευτε-ρεύουσες προτάσεις σε μετοχικές.α. Nonnulli sunt in hoc ordine, qui aut ea, quae imminent, non videant…...................................................................................................................................................................................................................................................

β. Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur;..................................................................................................................................................................................................................................................

γ. nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem...................................................................................................................................................................................................................................................

δ. at contra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet...................................................................................................................................................................................................................................................

ε. Tum intellexi … cum iam neutris gratiam referre poteram...................................................................................................................................................................................................................................................

17. Να μετατραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο.Tum intellexi, quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris gratiamreferre poteram.Ρήμα εξάρτησης: Tarquinius dixit ….................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

18. …in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest.nullus locus eis amicitiae est: να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένεςεκφράσεις με άλλες ισοδύναμες. Πώς μπορεί να γίνει αυτό;.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Πώς χαρακτηρίζονται οι βουλητικές προτάσεις ως προς τη συντακτικήτους χρήση στο λόγο;

Είναι προτάσεις ονοματικές ουσιαστικές

2. Ποια είναι συνεπώς η συντακτική τους χρήση στο λόγο;Χρησιμεύουν ως:

αντικείμενο ρημάτων (ή εκφράσεων) που σημαίνουν: ζητώ, διατάζω,επιτρέπω, φροντίζω, πείθω, αποφασίζω, συμβουλεύω, προτρέπω κ.λ.π.

π.χ. Titus Manlius edixit [ut milites pugna abstinerent](=αντικείμενο στο edixit)

υποκείμενο στα ανωτέρω ρήματα, όταν είναι απρόσωπα, παθητικά

π.χ. Iussum est [ut milites in certamen ruant](=υποκείμενο στο imperantum est)

Επεξήγηση σε ουδέτερο αντωνυμίας

π.χ. Illud imperandum militibus est [ut in certamen ruant](=επεξήγηση στο illud)

3. Πώς εισάγονται;Εισάγονται:

με το ut, όταν είναι καταφατικές με το ne, quominus (σπάνια), όταν είναι αρνητικέςπ.χ. Arria milites orabat ut simul imponeretur

Caesar providet ne nostra consilia ab hostibus cognoscantur

4.α. Με ποια έγκλιση εκφέρονται; Πάντα με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό τους είναι απλώς επιθυμητό.(δικαιολόγηση έγκλισης)

Nα θυμάσαι:Όλες οι βουλητικές προτάσειςτων κειμένων επέχουν θέσηαντικειμένου.

ÂÞìá 1



β. Και με ποιους χρόνους; με υποτακτική ενεστώτα, όταν εξαρτώνται απο αρκτικό χρόνο με υποτακτική παρατατικού, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνοπ.χ. Hortor te ut venias (=σε προτρέπω να έρθεις)

Hortatus sum te ut venires (=σε προέτρεψα να έρθεις)5. Σε ποια διαπίστωση μας οδηγεί η εκφορά τους με τους ανωτέρω χρόνους;

διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, όπωςκαι στις τελικές.

6. Τι πρέπει να έχουμε υπόψη μας αναφορικά με τις προτάσεις αυτές; Αποτελούν μορφή του πλαγίου λόγου επιθυμίας (δηλ. οι κύριες προτάσειςεπιθυμίας του ευθύ λόγου μετατρέπονται σε βουλητικές στον πλάγιο λόγο

7. Πώς κάνουμε τον πλήρη συντακτικό χαρακτηρισμό μιας δευτερεύουσαςβουλητικής πρότασης;π.χ. Caesar militi persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat

Είδος: (1ο Ε) Δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρότασηΕισαγωγή: (2ο Ε) Εισάγεται με το βουλητικό συνδ. ut, γιατί είναι καταφατική

Εκφορά: (3ο Ε) Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώςεπιθυμητό

Χρόνος: Συγκεκριμένα με ενεστώτα “deferat”, γιατί εξαρτάται από αρκτικόχρόνο “persuadet”. Εμφανίζεται συγχρονισμός της δευτερεύουσαςμε την κύρια πρόταση, δηλαδή ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων(η βούληση, πρόθεση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στομυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησήςτης) [σχολ. βιβλ. σελ. 155, Π4]

Συντ. θέση: επέχει θέση άμεσου αντικειμένου στο ρήμα persuadet (=πείθει)

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Ποια είναι η συντακτική χρήση των ουσιαστικών συμπερασματικώνπροτάσεων;Χρησιμεύουν ως:

αντικείμενο ρημάτων που σημαίνουν “κατορθώνω” π.χ. Facio, efficio,perfficio κ.λ.π. και εκφράζουν αποτέλεσμα ή συνέπεια

π.χ. Spes praeclari triumphi effecit [ut milites fortissime pugnarent] υποκείμενοα. απροσώπων ρημάτων που σημαίνουν “προκύπτει”, ή “βγαίνει το

συμπέρασμα”, όπως “efficitur”, “(con) sequitur” και εκφράζουναποτέλεσμα ή συνέπειαπ.χ. Consequitur [ut proditor patriae vituperandus sit]


β. απροσώπων ρημάτων που σημαίνουν “συμβαίνει” όπως “fit, accidit,evenit” και εκφράζουν γεγονός, συμβάνπ.χ. Accidit ut ego ipse illic manerem

γ. υποκείμενο απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων που σημαίνουν“απομένει” ή “υπολείπεται” όπως “restat, relinquitur, reliquum est” κ.λπ.και εκφράζουν κάτι που απομένει ή υπολέιπεταιπ.χ. Restat ut Porciam videamus

δ. υποκείμενο απροσώπων εκφράσεων “satis est, (= φτάνει), tempus est, (είναικαιρός), lex est, (είναι νόμος), mos est, consuetudo est (είναι συνήθεια)π.χ. Tempus est ut legati abeant


Εισάγονται: με το ut, όταν είναι καταφατικές με το ut non, ut nemo, ut numquam (δηλ. ut +αρνητική λέξη), όταν είναιαρνητικές

3.α. Με ποια έγκλιση εκφέρονται; με υποτακτική, επειδή στη Λατινική το αποτέλεσμα θεωρείται πάνταμια υποκειμενική κατάσταση (δικαιολόγηση έγκλισης)

β. Και με ποιους χρόνους με υποτακτική ενεστώτα, όταν εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο με υποτακτική παρατατικού, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο

γ. Με ποιον άλλο χρόνο της υποτακτικής είναι δυνατόν να εκφέρονται; με παρακείμενο υποτακτικής όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο καιόταν κατά την άποψη του ομιλητή, το αποτέλεσμα θεωρείται ως πράξηολοκληρωμένη στο παρελθόν

π.χ. Tantus terror omnes invasit, ut nemo arma ceperit (πρκ. υπ.)(=ώστε κανείς δεν πήρε τα όπλα)

4. Σε ποια διαπίστωση μας οδηγεί η εκφορά τους με τους ανωτέρω χρόνους; διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, όπωςκαι στις επιρρηματικές συμπερασματικές

5. Με ποια συντακτική δομή της αρχαίας ελληνικής είναι ισοδύναμες οιπροτάσεις αυτές;

με το τελικό απαρέμφατο που χρησιμεύει ως αντικείμενο ή υποκείμενορημάτων και εκφράσεων όπως: διαπράττομαι, κατεργάζομαι, ποιώ,συμβαίνει, ώρα (καιρός) εστί κ.λ.π.


ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Ποιες προτάσεις λέγονται ενδοιαστικές και πώς χαρακτηρίζονται ως προςτη συντακτική τους χρήση στο λόγο;• Ενδοιαστικές λέγονται οι προτάσεις που εκφράζουν φόβο για ενδεχόμενο

κακό ή δυσάρεστο γεγονός• Είναι προτάσεις ουσιαστικές

2. Ποια είναι συνεπώς η συντακτική τους χρήση;Χρησιμεύουν ως:

αντικείμενο ρημάτων που σημαίνουν (φοβάμαι) όπως: “Vereor, meteo, timeo”π.χ. Quid ergo non times ne istae te calvam faciant (=αντικείμενο στο times) υποκείμενο σε απρόσωπες εκφράσεις που σημαίνουν φόβο, δισταγμό υποψίακ.λ.π. όπως: Metus est, timor est, periculum est κ.λ.π.π.χ. Metus est ne hostes atventent (Υ/νο στην απρ. έκφραση metus est)

επεξήγηση σε όρο που έχει σχέση με το ρήμα εξάρτησης (συνήθως δεικτ. αντ.)π.χ. Quid ergo non times id ne istae te calvam faciant

(=επεξήγηση στο id που είναι Α/νο στο times)


Εισάγονται: με το σύνδεσμο ne, όταν εκφράζουν φόβο μήπως γίνει κάτι με το ne non, ut, όταν εκφράζουν φόβο μήπως δεν γίνει κάτι

4. α. Με ποια έγκλιση εκφέρονται; με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενό τους αφορά κάτι το ενδεχόμενο ή πιθανό(δικαιολόγηση έγκλισης)

β. Και με ποιους χρόνους;

με υποτακτική ενεστώτα όταν εξαρτώνται από αρκτικό χρόνοπ.χ. Timemus (αρκτ. χρ.) ne hostes veniant (υπ. ενεστ.) με υποτακτική παρατατικού, όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνοπ.χ. Timebamus (ιστ. χρ.) ne hostes venirent (υπ. παρατ.)

γ. Με ποιον άλλο χρόνο είναι δυνατόν να εκφέρονται; με παρακείμενο υποτακτικής, όταν θεωρείται ότι το περιεχόμενο τουςέχει ήδη πραγματοποιηθεί, σε αντίθεση με την αρχαία ελληνική που στηνπερίπτωση αυτή (όταν δηλ. ο φόβος προβάλλεται με βεβαιότητα)χρησιμοποιεί την οριστική.

Nα θυμάσαι:ολες οι ενδοιαστικές προτάσειςτου κειμ.47 επέχουν θέση αντι-κειμένου.


ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ QUOMINUS ΚΑΙ ΤΟΥ QUIΝ

1. Πώς χαρακτηρίζονται οι προτάσεις του quominus και του quim ως προς τησυντακτική τους χρήση στο λόγο;

Είναι προτάσεις ουσιαστικές

2. Ποια είναι συνεπώς η συντακτική τους χρήση στο λόγο;Χρησιμεύουν ως:

αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα που σημαίνουν “Εμποδίζω” (impedio, prohibeo, deterreo) “Αρνούμαι” (recuso) “Δεν μπορώ να μην” (facere non possum quin) κ.λ.π. “Δεν αμφιβάλλω (ότι)” (non dubito quim)

π.χ. Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret

ως υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις που σημαίνουν: “χάρη σε μένα δεν” (per me stat quominus) “λίγο λείπει να” (non multum abest quin ή paulum abest quin) “εμποδίζεται, υπάρχει άρνηση,δεν υπάρχει αμφιβολία” (non est dubium quim)

π.χ. Paulum afuit quominus Varum interficeret (=λίγο έλειψε να σκοτώσει τοΒάριο)

π.χ. Vereor ne hoc fecerit [=φοβάμαι μήπως το έκανε (πράγματι το έκανε)]

8. Πώς κάνουμε τον πλήρη συντακτικό χαρακτηρισμό μιας δευτερεύουσαςενδοιαστικής πρότασης;π.χ. Timebam [ne abires]

Είδος: (1ο Ε) Δευτερεύουσα ουσιαστική ενδοιαστική πρότασηΕισαγωγή: (2ο Ε) Εισάγεται με το συνδεσμο ne γιατί το δηλώνει φόβο μήπως

γίνει κάτιΕκφορά: (3ο Ε) Εκφέρεται με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενό της αφορά

κάτι το ενδεχόμενο ή πιθανόΧρόνος: Συγκεκριμένα με παρατατικό “abires”, γιατί εξαρτάται από ιστορικό

χρόνο “timebam”. Εμφανίζεται συγχρονισμός της δευτερεύουσας μετην κύρια πρόταση, δηλαδή ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων(ο φόβος είναι ιδωμένος της στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό τουομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του) [σχολ.βιβλ. σελ. 155, Π4]

Συντ. θέση: επέχει θέση αντικειμένου στο ρήμα timebam (=φοβόμουν)


3. Πώς εισάγονται;Εισάγονται:

με το quominus, ne (=να), όταν η εξάρτηση είναι καταφατικήπ.χ. Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret με το σύνδεσμο quin (=να), όταν η εξάρτηση περιέχει άρνησηπ.χ. Non dubito quin calva esse nolis

4. α. Με ποια έγκλιση εκφέρονται: πάντοτε με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενό τους εκφράζει την πρόθεσητου υποκειμένου του ρήματος της κύριας πρότασης (δικαιολόγηση έγκλισης)

β. και με ποιους χρόνους με υποτακτική ενεστώτα, όταν εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο με υποτακτική παρατατικού, όταν εξαρτώνται ιστορικό χρόνο με υποτακτική παρακειμένου, όταν θεωρείται ότι το περιεχόμενο της δευτ.πρότασης έχει πραγματοποιηθεί στο παρελθόν

5. Σε ποια διαπίστωση μας οδηγεί η εκφορά τους με τους ανωτέρω χρόνους; διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων

6. Πώς κάνουμε τον πλήρη συντακτικό χαρακτηρισμό μιας δευτερεύουσαςπρότασης του quominus και του quim ;π.χ. Non dubito [quin calva esse nolis]

Είδος: (1ο Ε) Δευτερεύουσα ουσιαστική πρόταση του quinΕισαγωγή: (2ο Ε) Εισάγεται με το συνδεσμο quin γιατί το ρήμα εξάρτησης (non

dubito) περιέχει άρνησηΕκφορά: (3ο Ε) Εκφέρεται με υποτακτική, επειδή το περιεχόμενό της εκφράζει

την πρόθεση του υποκειμένου του ρήματος της κύριας πρότασηςΧρόνος: Συγκεκριμένα με ενεστώτα “nolis”, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο

“dubito”. Εμφανίζεται συγχρονισμός της δευτερεύουσας με την κύριαπρόταση, δηλαδή ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων (“η πρόθεσηείναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή καιόχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της”) [σχολ. βιβλ. σελ.155, Π4]

Συντ. θέση: επέχει θέση αντικειμένου στο ρήμα non dubito (=δεν αμφιβάλλω)6. Ποιες προτάσεις ΣΥΝΟΛΙΚΑ εισάγονται με το ut; Ut+οριστική Ut+υποτακτική

• Χρονικές • Τελικές• Παραβολικές • Επιρρηματικές συμπερασματικές

• Ουσιαστικές συμπερασματικές• Βουλητικές• Ενδοιαστικές• Παραχωρητικές


ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Nα μετατραπούν οι παρακάτω κύριες προτάσεις σε βουλητικές με εξάρτησηαπό το ρήμα που είναι μέσα στην παρένθεση:α. Cives Romani legibus parent (Cicero monet + αιτ.)β. Iulia canos secrete non legit (Augustus persuasit + δοτ.)γ. Servus tacet (Sertorius monuit + αιτ.)δ. Porcia certissimum indicium amoris sui erga Brutum dat (Porcia constituit = ενεσ.)ε. Neuter consulum in provinciam missus est (Scipio persuasit patribus).......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Να μετατραπούν οι παρακάτω κύριες προτάσεις σε ουσιαστικές συμπερα-σματικές με εξάρτηση από το ρήμα που είναι μέσα στην παρένθεση:

α. Gallus tragulam intra castra abicit (Gallus effecit).β. Miles quidam tragulam conspexit (Accidit effecit)γ. Servus cervam in cubiculum Sertori(i) emittit (Tempus est)δ. Vituperandus est proditor patriae (Sequitur)ε. Victores victis imperant (Ius est belli)

στ. Vir bonus patriam non prodit (Sequitur)..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2


α. σελ. 144, άσκηση 2,3 β. σελ. 145, άσκηση 5γ. σελ. 149, άσκηση 2 δ. σελ. 150, άσκηση 5ε. σελ. 155, άσκηση 2 στ. σελ. 156, άσκηση 3ζ. σελ. 156, άσκηση 6


3. Να μετατραπούν σε ενδοιαστικές οι παρακάτω κύριες προτάσεις ή προτάσειςτου quominus και του quin (το ρήμα της εξάρτησης υπάρχει στην παρένθεση):

α. Epistula intercipitur (Caesar timebat ne)β. Gallus epistulam ad Ciceronem defert (Gallus non recusat quin)γ. Epistula ab hostibus non intercepta est (Per Gallum stetit quominus)δ. Iulia secrete canos suos legebat (Augustus Iuliam impedivit ne ή quominus)ε. Vituperandus est proditor patrie (Nemo dubitat quin).

στ. Cerva cum Sertorio conloquebatur (Milites non dubitabant quin)ζ. Porcia se ipsam interficit (Brutus timuit ne)

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

4. Nα προσδιοριστεί το είδος των παρακάτω προτάσεων που εισάγονται με τοσύνδεσμο ut:α. T. Manlius edixit ut milites pugna abstinerentβ. Arria milites orabat ut simul imponereturγ. Tam prope a muris habemus hostem, ut patria in periculo sitδ. Ut Licinus Athenas venit, ibi pro libero fuitε. Corvum sutor Octaviano atulit, ut eum magni venderet

στ. Restat ut Caesar libidines comprimatζ. Regulus timuit ut rus suum a mercenario curareturη. Ut sapiens pauper sit, paupertas eum non prohibetθ. Caecilia sic fecit, ut sororis (suae) filia rogavit.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................


1. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους παρακάτω τύπους:Cognoscentur, gerantur, abiciat, fit, nolis, mallet

Eνεστώτ. Παρατατ. Μέλλοντ. Παρακείμ. Υπερσυντέλ. Σ. Μέλλοντ.

2. Ο παρακάτω υποθετικός λόγος να αναγνωριστεί και να μετατραπεί σταυπόλοιπα είδη: Si adire non possit,ut epistulam ad amentum tragulae adligetet intra castra abiciat........................................................................................................................................................................................................................................................

3. Να μετατραπούν οι παρακάτω κύριες προτάσεις ανάλογα με το ρήμα εξάρτησηςσε βουλητικές, συμπερασματικές ουσιαστ., ενδοιαστικές και προτάσεις τουquominus, quin.

α. Sertorius amicos suos in cubiculum admisit (Sertorius constituit πρκ.).β. Accius domi erat (non dubito quin)γ. Praedones magnum pondus auri Scipioni miserunt (preadones constituunt

ενεστ.).δ. Servus cervan emittit (accidit πρκ.)ε. Milites patriae consulunt (magistratus adhortati sunt)

στ. Victores bellorum civilium feroces fiunt (Cicero timebat)ζ. Ornatrices canos Iuliae secrete legund (Augustus veritus est)η. Plato fugitivum coprehendit (Plato effecit)................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


Α. Από τη Γραμματική Ουσιαστικά

το ουσιαστικό littera-ae έχει άλλη σημασία στον εν. (littera-ae → το γράμματου αλφαβήτου) και άλλη στον πληθ. (litterae-arum → η επιστολή, ηλογοτεχνία) το ουσιαστικό turris-is (ο πύργος) ανήκει στην ομάδα των ουσιαστικών τηςγ’ κλίσης, που σχηματίζουν την αιτιατική σε –im και όχι σε –em και τηναφαιρετική ενικου σε –i αντί για –e.Επίσης, το ουσιαστικό αυτό στηναιτιατική πληθυντικού έχει δύο τύπους σε –es και σε –is. Ο πληθυντικός του ουσιαστικού salus-salutis (η σωτηρία) δεν είναι εύχρηστοςγιατί είναι αφηρημένη έννοια. Το canus-i στον ενικό αριθμό σημαίνει “λευκός” και λειτουργεί ως επίθετοενώ στον πληθυντικό (cani-orum)σημαίνει “οι άσπρες τρίχες” και λειτουργείως ουσιαστικό.

Επίθετα και Επιρρήματα

Το επίθετο (celer-celeris-celere) και κατά συνέπεια το επίρρημά τουσχηματίζει τον υπερθετικό βαθμό σε –rrimus,a,um και -rrime αντιστοίχως

Προσοχή!!!Tα επιρρήματα plus και magis σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά.Δηλαδή : Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός

multum plus plurimummagno opere magis maximemagnopere

Ρήματα

Τα αποθετικά ρήματα adhortor (1η),vereor (2η), tutor (1η), consequor (3η), Το ελλειπτικό ρήμα coepi, -, -, coepisse. Τα ανώμαλα nolo,volo, ad-eo malo. Τα ρήματα adsum (adfui-adesse), possum (potui-posse), decet (decuit-x-decere), sapio (sapivi-x-sapere) ΔΕΝ έχουν σουπίνο.

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3



1. Nα συμπληρωθεί ο πίνακας με τα ουσιαστικά periculo, litteris, turrim,numine, mundi, re publica, canos, filiam, ornatrices, aetatis με τους τύπουςπου ζητούνται.

Αιτιατική Αφαιρετική Γενική Δοτικήενικού ενικού πληθυντικού πληθυντικού

2. Τα παρακάτω επιρρήματα και επίθετα να αντικατασταθούν στους άλλουςβαθμούς: celeriter, communem, bonus, sapiens, parens, communis, cariorem,mature, secrete.



ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5


3. Να κλιθούν οι παρακάτω αντωνυμίες στο ουδέτερο γένος και στους δύοαριθμούς: cuidam, haec, id, illa

ΕΝΙΚΟΣΟν.Γεν.Δοτ.Αιτ.Κλητ.Αφαιρ.

4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους παρακάτω τύπους: possit, adfore,adire, obiecit & faciant

Praesens:Imperfectum:Futurum:Perfectum:p.q.perfectum:f.exactum:

5. consequitur: να γραφούν όλοι οι δανειζόμενοι τύποι από την ενεργητικήφωνή.

Μετοχή ενεστώτα:Μετοχή μέλλοντα:Υποτακτική μέλλοντα:Απαρέμφατο μέλλοντα:Σουπίνο:γερούνδιο:

6. Να μεταγραφούν οι παρακάτω προτάσεις στον πλάγιο λόγο εξαρτώμενεςαπό τα ρήματα dicit + dixit.

α. Ego,pater, cana esse maloβ. Non dubito quin calva esse nolis....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


7. Να μεταγραφούν οι παρακάτω προτάσεις στον ευθύ λόγο.

α. Tum cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam deferat.β. In litteris Caesar scribit se cum legionibus celeriter adfore.γ. Tum interrοgavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva.δ. Caesar cuidam ex equitibus Gallis persuasit ut ad Ciceronem epistulam deferat.ε. Cicero milites adhortatur ut salutem sperent.

στ. In litteris scribit se cum leginibus adfore.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Nα αναγνωριστούν πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, ακολουθία των χρόνων,συντακτικός ρόλος) οι παρακάτω προτάσεις:

α. XLV → Callus constituit ut tragulam mitteretβ. XLVII → etsi super vestem earum deprehendit canos tamen Augustus

dissimulavitγ. XLVII → Νοn dubito quin calva esse nolis....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Οι παρακάτω προτάσεις να μετατραπούν σε βουλητικές με εξάρτηση απότο ρήμα που είναι μέσα στην παρένθεση

α. Filius pugna abstinet (T. Mancius imperavit + δοτική)β. Μilites citilitari omnium consulunt (dux monet + αιτιατική)γ. Callus mendacium filiae obicit (Pater constituit = ενεστώτας)δ. Arria piscatoriam naviculam conducit (Arria constituit = παρακείμενος)................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

10. H ενεργητική σύνταξη να μετατραπεί σε παθητική.

• Quam ob rem epistulam conscriptam Graecis litteris misit (Caesar).• Miles debuit epistulam ad amentum tragulae adligare.

............................................................................................................................

............................................................................................................................


* Ευθύς λόγος* Πλάγιος λόγος

1. Πότε έχουμε πλάγιο λόγο (oratio obliqua);Όταν τα λόγια κάποιυ δεν τα ακούμε ή δεν τα πληροφορούμαστε, όπως ακριβώςτα είπε, αλλά μας ανακοινώνονται εξαρτημένα από ένα ρήμα λεκτικό,δοξαστικό, ερωτηματικό, γνωστικό, νοητικής ενέργειας κ.λ.π. (π.χ. dico,puto, sentio, rogo, scio, intallego κ.τ.λ.) και τροποποιημένα.

2. Που εντοπίζονται οι τροποποιήσεις κατά τη μεταφορά μιας πρότασηςαπό τον ευθύ στον πλάγιο λόγο;Στα πρόσωπα, στις εγκλίσεις, στους χρόνους, στις αντωνυμίες σε κάποιαεπιρρήματα καθώς και στην πτώση του υποκειμένου (όταν το ρήμαμετατρέπεται σε απαρέμφατο).

Π.χ. (Ε.Λ.) “Scribe epistulam”(Π.Λ.) “Ille monuit eum ut epistulam sciberet”

To β΄ πρόσ. “Scribe” έγινε γ΄ πρόσωπο “Scriberet” H προστακτική “Scribe” έγινε υποτακτική “Scriberet” Ο ενεστώτας “Scribe” έγινε παρατατικός “Scriberet” H αντωνυνία (tu) έγινε (is).

3. Ποιες εγκλίσεις απαντώνται στον πλάγιο λόγο; Η υποτακτική και το απαρέμφατο.Υπενθύμιση! Στα αρχαία ελληνικά οι εγκλίσεις που απαντώνται στον πλάγιολόγο είναι η οριστική, η υποτακτική, η ευκτική, το απαρέμφατο.

4. Ποιες είναι οι μορφές του πλαγίου λόγου; το ειδικό απαρέμφατο η κατηγορηματική μετοχή (σπάνια), η βουλητική πρόταση το τελικό απαρέμφατο η πλάγια ερωτηματική πρόταση

5. Σε τί μετατρέπεται μια ανεξάρτητη πρόταση κρίσης στον πλάγιο λόγο; σε ειδικό απαρέμφατοπ.χ. (Ε.Λ.)* Brennus Romam evertit

(Π.Λ.)* Servius narrat Brennum Romam evertisse

ÂÞìá 1



Σημείωση!Πολύ πιο σπάνια μετατρέπεται σε κατηγορηματική μετοχή σε εξάρτησηαπό ρήματα αίσθησης ή αντίληψης όπως video, audio κ.λ.π. (στηνπερίπτωση αυτή η μτχ δηλώνει άμεση, εξωτερική αντίληψη).Π.χ. (Ε.Λ.) Lates (Π.Λ.) Miles eum latentem adgnovit

6. Ποιες τροποποιήσεις οφείλουμε να επιφέρουμε, όταν μεταγράφουμε μιαανεξ. πρόταση κρίσης, στον πλάγιο λόγο;

Το ρήμα της, όπως είπαμε, μετατρέπεται σε ειδικό απαρέμφατο Η ονομαστική πτώση του υποκειμένου (του ρήματος) τρέπεται σε αιτιατική

(ως υποκείμενο πλέον του απαρεμφάτου).π.χ. (Ε.Λ.) “Puer libenter cibum sumpsit” (κείμ. 23)

(Π.Λ.) “Arria marito respondebat puerum libenter cibum sumpsisse”

το ρήμα της κύριας πρότασης “sumpsit” έγινε απαρέμφατο “sumpsisse”Το υποκείμενο του ρήματος “puer” έγινε “puerum” δηλαδή τράπηκε σεαιτιατική ως υποκείμενο του απαρεμφάτου.

7. Τί άλλο (εκτός από την μετατροπή της πτώσης του) οφείλουμε να γνωρίζουμεγια το υποκείμενο του ρήματος κατά τη μεταγραφή του στον πλάγιο λόγο;Το υποκείμενο:

αν είναι όνομα, μετατρέπεται στον Π.λ., όπως είπαμε, αυτούσιο σε αιτιατικήπ.χ. (Ε.Λ.) “Cerva in cubiculum introrupit”

(Π.Λ.) “Servus dixit cervam in cubiculum introrupisse” αν είναι η προσωπική αντωνυμία “ego”, “nos” μετατρέπεται:α. σε “se” ως υποκείμενο απαρεμφάτου προκειμένου να δηλωθεί αυτοπάθεια.β. σε “ipse”, “ipsi” ως υποκείμενο ρήματος

π.χ. (E.Λ.) Ego sum Orcus, (E.Λ.) Nos speramus salutem(Π.Λ.) Ille respondit se esse Orcum, (Π.Λ.) Dicunt se sperare salutem

π.χ. (E.Λ.) “Emitte cervam in eum locum in quo ego cum amicis futurus sum”(Π.Λ.) “Sertotius servo praecepit ut cervam emitteret in eum locum in

quo ipse cum amicis futurus esset” αν είναι η προσωπική αντωνυμία. “tu” μετατρέπεται:• σε “eum” ή “illum” όταν το Υ είναι απόν.• σε “te”, όταν το Υ είναι παρόν.

π.χ. (Ε.Λ.) “Tu epistulam scribis”,(Π.Λ.) Amicus dixit eum/Illum epistulam scribere (Υ απόν)

π.χ. (Ε.Λ.) “Erras” (Π.Λ.) “Puto te errare” (Υ παρόν) αν είναι η δεικτική αντωνυμία. “hic” ή “iste”μετατρέπεται σε “eum” ή “illum”π.χ. (Ε.Λ.) Haec cultellum poposcit

(Π.Λ.) Ancilla dixit eam/illam cultellum poposcisse

8. Ποιοι άλλοι όροι ακολουθούν τη μετατροπή της πτώσης του υποκειμένου


(από ονομαστική σε αιτιατική) Οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί του υποκειμένου Οι μετοχές που είναι συνημμένες στο υποκείμενο Το κατηγορούμενο που αναφέρεται στο υποκείμενο και οι προσδιορισμοίτου κατηγορουμένουπ.χ. (E.Λ.) Vir bonus et sapiens utilitati omnium consulit

(bonus, sapiens=E. πρ. στο Υ “vir”).(Π.Λ.) Philosophi putant virum bonum et sapientem utilitati omnium consulere

π.χ. (Ε. Λ.) Sutor, cupidus pecuniae, corvum Caesari attulit (cupidus=Επιρ. Κ/νο στο Υ “sutor”)

(Π.Λ.) Homines tradunt sutorem, cupidum pecuniae, corvum Caesari attulisseπ.χ. (Ε. Λ.) Caesar Augustus, ortus ab Iulo, portas Belli claudet

(ortus=Μτχ. συνημ. στο Υ “Caesar Augustus”.(Π.Λ.) Jupiter praefatus est (προφήτευσε) Caesarem Augustum, ortum

ab Iullo portas Belli clausurum esseπ.χ. (Ε.Λ.) Homo es (tu ενν.) impudens

(impudens=Επιθ. προσδ. στο Κ/νο “Homo”).(Π.Λ.) Nasica dixit eum hominem esse impudentem

9. Από ποιους χρόνους του απαρεμφάτου αντιπροσωπεύονται οι χρόνοι τηςοριστικής (δηλ. της έγκλισης των προτάσεων κρίσης) κατά τη μεταγραφήτους από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο;

Ανεξάρτητα από το ρήμα εξάρτησης: (αν δηλ. είναι αρκτικός ή ιστορικός χρόνος)από

απρμφ. ενεστώτα Η οριστική ενεστώτα, παρατατικού*(σύγχρονο)

απρμφ. παρακ/νου Η οριστική παρακειμένου, υπερσυντελίκου(προτερόχρονο)

απρμφ. μέλλοντα Η οριστική απλού και συντελεσμένου μέλλοντα(υστερόχρονο)

Σημείωση: Όταν το ρήμα της κύριας πρότασης δεν έχει σουπίνο, η οριστικήαπλού και συντελεσμένου μέλλοντα αντιπροσωπεύεται από τη φράση fore+ut +υποτακτική ενεστώτα - παρατατικού, όταν το ρήμα της κύριαςπρότασης δεν έχει σουπίνο.

Ευθύς Λόγος Πλάγιος Λόγοςπ.χ. Hostes adventant Audit/audivit hostes adventare

Hostes adventabantπ.χ. Hostes adventaverunt Audit/audivit hostes adventavisse

Hostes adventaverantπ.χ. Hostes adventabunt Audit/audivit hostes adventaturos esse

Hostes adventaverint


12. Σε τι μετατρέπεται μια κύρια πρόταση επιθυμίας κατα την μεταγραφή τηςστον πλάγιο λόγο;Μια κύρια πρόταση επιθυμίας που εκφέρεται είτε με προστακτική, είτε μευποτακτική, (προτρεπτική-αποτρεπτική) είτε με έκφραση απαγόρευσηςμετατρέπεται:

σε βουλητική πρόταση, σε τελικό απαρέμφατο,

π.χ. (Ε.Λ.) “Cavete periculum”

* Η οριστική παρατατικού: όταν πρόκειται να δηλώσει το σύγχρονο σε σχέση με το ρήμα εξάρτησηςαντιπροσωπεύεται από απαρέμφατο ενεστώτα

όταν όμως πρόκειται να δηλώσει το προτερόχρονο αντιπροσωπεύεται απόαπαρέμφατο παρακειμένου.π.χ. (Ε.Λ.) Praesidium in tecto conlocabam

(Π.Λ.) Dixit se praesidium in tecto conlocavisse

10. Τι πρέπει να προσέξουμε όταν μετατρέπουμε την ορισ. μέλ. σε απρμφ. μέλ: Επειδή, όπως γνωρίζουμε, το απαρέμφατο μέλλοντα είναι χρόνοςπεριφραστικός, πρέπει να προσέχουμε ώστε η μτχ. μέλλοντα, να συμφωνείμε το εκάστοτε υποκείμενο του απαρεμφάτου όχι μόνο στην πτώση αλλάκαι στο γένος και τον αριθμό.π.χ. (Ε.Λ.) Porcia consilium mariti cognoscet

(Π.Λ.) Homo quidam dixit Porciam consilium mariti cognituram esse

Mια σημαντική λεπτομέρεια:Το ρήμα της κύριας πρότασης κρίσεως (Ευθύς λόγος) και το απαρέ-μφατο του (Πλάγιος λόγος) ανήκουν στην ίδια φωνή.

π.χ. (Ε.Λ.) Ficus ante tertium diem Carthagine dercepta est.(Π.Λ.) Cato dixit ficum ante tertium diem Carthagine decertam esse

11. Ποια διαδικασία ακολουθούμε για να μετατρέψουμε τον πλάγιο λόγο κρίσηςσε ευθύ;

Ακολουθούμε την αντίστροφη ακριβώς διαδικασία:• Παραλείπουμε το ρήμα εξάρτησης με το υποκείμενο και τους τυχόν

ομοιόπτωτους προσδιορισμούς του• μετατρέπουμε το απαρέμφατο σε ρήμα• αλλάζουμε την πτώση του Υ του απαρεμφάτου από αιτιατική σε ονομαστική

π.χ. (Π.Λ.) Vivere filium simulabat, (Ε.Λ.) Filius vivit

• Παραλείψαμε το simulabat (ρ. εξαρτ.)• Μετατρέψαμε το απρμφ. vivere σε ρήμα vivit• Αλλάξαμε την πτώση του Υ του απρμφ. από αιτιατική filium σε ονομαστική filius


Υπενθύμιση!Οι βουλητικές προτάσεις:

εισάγονται:• με ut (καταφ.) και ne (αρνητ.) και εκφέρονται:• με υποτ. ενεστώτα (μετά από Α. Χρ.)• με υποτ. παρατατικού (μετά από Ι. Χρ.).

(Π.Λ.) “Moneo vos ut caveatis periculum” (βουλητική πρόταση)“Αdhortor vos cavere periculum” (τελικό απρμφ.)

13. Ποιες γνώσεις απαιτούνται για να γίνει σωτά η μεταγραφή;• Οφείλουμε να γνωρίζουμε:

i. την εισαγωγή και την εκφορά (έγκλιση, χρόνους, ιδιομορφία στηνακολουθία των χρόνων) των βουλητικών προτάσεων

ii. τους κανόνες της απαρεμφατικής σύνταξης.iii. ότι το τελικό απαρέμφατο βρίσκεται πάντα σε χρόνο ενεστώταiv. ότι τα ρήματα: provideo (προνοώ) , moneo (συμβουλεύω) , incito

(παρακεινώ), rogo (ζητώ) συντάσσονταιμονο με: βουλητική πρόταση (έμμ. Α/νο) + αιτιατική (άμ. Α/νο)

v. τα ρήματα: adhortor (προτρέπω), consituo (αποφασίζω), edico(διατάζω), admoneo (συμβουλεύω), curo (φροντίζω), impetro, iubeo(διατάζω) συντάσσονται:

με βουλητική πρόταση (έμμ. Α/νο) + αιτιατική (άμ. Α/νο) ή με τελικό απαρέμφατο

vi. τα ρήματα: paro (ετοιμάζω), praecipio (δίνω οδηγίες), impero(διατάζω), persuadeo (πείθω) συντάσσονται:

με βουλητική πρόταση (άμ. Α/νο) + δοτική (έμ. Α/νο) ή με τελικό απαρέμφατο

14. Ποια διαδικασία ακολουθούμε για να μετατρέψουμε τον πλάγιο λόγοεπιθυμίας σε ευθύ;

ακολουθούμε την αντίστροφη ακριβώς πορείαi. Προκειμένου για τη μετατροπή βουλητικής πρότασης:

• παραλείπουμε το ρήμα εξάρτησης και όλους τους όρους που σχετίζονται με αυτό• παραλείπουμε το εισαγωγικό στοιχείο της βουλητικής• μετατρέπουμε τη βουλητική πρόταση σε κύρια πρόταση επιθυμίας

π.χ. (Π.Λ.) “id exemplum sutorem quedam incitavit ut corvum doceretparem salutationem”

(Ε.Λ.) “Corvum docean parem salutationem”Παραλείψαμε το “incitavit”και όλους τους όρους που σχετίζονται με αυτόΠαραλείψαμε το εισαγωγικό στοιχείο της βουλητικής “ut”Μετατρέψαμε τη βουλητική σε κύρια πρόταση επιθυμίας “doceam” (προτρ. υπ.)Επιλέγουμε την υποτακτική ως έγκλιση εκφοράς όταν το ρήμα της κύριαςπρότασης επιθυμίας πρέπει να τεθεί σε πρώτο πρόσωπο.


Υπενθ.! 1. Οι ολικής αγνοίας (απλές) εισάγονται με:

ii. Προκειμένου για την μετατροπή του τελικού απαρεμφάτου.• παραλείπουμε και πάλι το ρήμα εξάρτησης και τους όρους που σχετίζονται

με αυτό• μετατρέπουμε το τελικό απρμφ. σε προστακτική (κύρια πρόταση επιθυμίας)• ο αριθμός του ρήματος καθορίζεται από τον αριθμό Υ του τελικού απρμφ.

π.χ. (Π.Λ.) “Sertorius servum iussit tacere”(Ε.Λ.) “Tace”

15. Σε τι μετατρέπονται οι ευθείες ερωτήσεις (κύριες προτάσεις) κατά την μετα-γραφή τους στον πλάγιο λόγο ;

σε δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις

16. Ποιες γνώσεις απαιτούνται για να γίνει σωστά η μεταγραφή: οφείλουμε να γνωρίζουμε:i. την εισαγωγή και την εκφορά των πλάγιων ερωτηματικών προτάσεων

καθώς και τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνωνii. τον βαθμό άγνοιας που εκφράζει η ευθεία ερώτηση (αν δηλαδή έχουμε

ερώτηση μερικής ή ολικής αγνοίας απλή ή διμελή)διότι:

i. οι ευθείες ερωτήσεις μερικής αγνοίας διατηρούν τα ίδια εισαγωγικάστοιχεία και στον πλάγιο λόγο.π.χ. Quae est tyrannorum vita?

(Π.Λ.) Rogat quae sit tyrannorum vita.ii. οι ευθείες ερωτήσεις ολικής αγνοίας (απλές), αν δεν έχουν ερωτηματικό

μόριο πρέπει να τους το προσθέσουμε γνωρίζοντας ότι: το num και το - ne δεν έχουν διαφορά στη σημασία τους

το nonne, όταν προηγείται το ρήμα quaero το si, “Millites temptant si adversarios appropinquare possint” με το an (an non), μετά τα haud scio, nescio (=αγνοώ) dubito, incertum estπ.χ. “Νescio an pater meus venerit”

2. Οι διμελείς ολικής αγνοίας εισάγονται όπως και οι διμελείς ευθείες ερωτήσεις: όταν όμως είναι αρνητικές με το utrum...necne, / -ne...necneπ.χ. “Mater rogavit essetne filius intus necne” (ή όχι)

17. Σε τι μετατρέπονται οι δευτερεύουσες προτάσεις στον πλάγιο λόγο; Παραμένουν δευτερεύουσες αλλά μετατρέπουν:α. την οριστική τους σε υποτακτικήβ. και τους χρόνους τους με βάση τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων

(όχι βέβαια απολύτως).π.χ. (E.Λ.) Sperenus quae volumus sed feramus quod acciderit (oρ. Σ. μελ.)

(Π.Λ.) “Magister pueros monet ut sperent quae velint sed (ut) ferantquod acciderit (Υποτ. Παρακ.)


Πρόσεξε!1. Οι κανόνες της ακολουθίας των χρόνων δεν ισχύουν απόλυτα.

Συγκεκριμένα στις υποθετικές (που αποτελούν το ένα σκέλος των υποθετικώνλόγων)α. ο Σ. Μέλλοντας ( ή και ο απλός μέλλοντας) μετατρέπεται στον πλάγιο λόγο:

σε παρακείμενο υποτακτικής μετά από Α. Χρ.και σε υπερσυντέλικο μετά από Ι. Χρ.

β. ο απλός μέλλοντας μετατρέπεται:και σε ενεστώτα υποτακτικής μετά από Α. Χρ.ή παρατατικό υποτακτικής μετά από Ι. Χρ.π.χ. (Ε.Λ.) Nemo patriae consulet, nisi...consulueritis(=συντελ. μέλλοντας)

(Π.Λ.) Neminem [crediteritis (=εξάρτηση)]patriae consulturum esse, nisi...consulueritis (=πρκ. υποτακτικής)]

Παρατηρούμε ότι ο Σ. Μέλλοντας της υποθετικής μετατράπηκε στον πλάγιο λόγοσε παρακείμενο υποτακτικής.

μετά από Ι. Χρ.

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΤΩΝ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝΠΡΟΤΑΣΕΩΝ + ΟΡΙΣΤΙΚΗ

ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

• Οριστική Ενεστώτα Υποτακτική ενεστώτα μετά από Α. Χρ.Υποτακτική παρατατικού μετά από Ι. Χρ.

• Οριστική Παρατ/κού Υποτακτική παρακειμένου μετά από Α. Χρ.Υποτακτική α. παρατατικού

β. υπερσ/λίκου

i) μετά από αρκτικό χρόνο• Οριστική Μέλλοντα Υποτ/κή ενεστώτα Ε. Π. Σ.* (-urus sim)

Υποτ/κή ενεστώτα (υποθετ. προτ.)Υποτ/κή παρακειμένου (σπάνια)ii) μετά από ιστορικό χρόνοΥποτ/κή παρατ/κου Ε. Π. Σ. (-urus essem)Υποτ/κή παρατατατικού (υποθετ. προτ.)Υποτ/κή υπεσυντελίκου

• Οριστική Σ. Μέλ. Υποτ/κή παρακειμένου μετά από Α. Χρ.Υποτ/κή υπερσυντελίκου μετά από Ι. Χρ.

• Οριστική Παρακ/νου Υποτ/κή παρακειμένου μετά από Α. Χρ.

• Οριστική Υπερσ/κου Υποτ/κή υπερσυντελίκου μετά από Ι. Χρ.

* (Ε.Π.Σ.) = Ενεργητική Περιφραστική Συζυγία


π.χ. (Ε.Λ.) Si adire non poteris (μελλ.) adliga(Π.Λ.) Legatum monet ut si adire non possit adliget

Παρατηρούμε ότι ο Μέλλοντας “poteris” έγινε ενεστώτας υποτακτικής “possit”.

2. Επίσης οι μονολεκτικοί τύποι της υποτακτικής χρησιμοποιούνται, όταν το ρήμαείναι παθητικής φωνής ή όταν δεν έχει μέλλοντα.]

3. Στο β΄ είδος των υποθετικών λόγων η υπόθεση = παραμένει αμετάβλητηη απόδοση = τρέπεται σε απαρέμφατο- urum fuisse (= πρκ. Ε.Π.Σ.)

4. Στο γ΄ είδος των υποθετικών λόγων η απόδοση μετατρέπεται σε απαρέμφατομέλλοντα ή σε possit + απαρέμφατο

ΔΕΥΤΕΡ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ + ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

• Υποτακτική Ενεστώτα Υποτακτική ενεστώτα μετά από Α. Χρ.Υποτακτική παρατατικού μετά από Ι. Χρ.

• Υποτακτική Μέλλοντα Υποτ/κή ενεστώτα Ε.Π.Σ. μετά από Α. Χρ. ήΥποτακτική ενεστώτα Ε.Π.Σ. Υποτ/κή παρατ. Ε.Π.Σ. μετά από Ι. Χρ.

• Υποτακτική παρακειμένου Παραμένει ίδια μετά από Α. Χρ.Υποτ/κή υπερσυντελ. μετά από Ι. Χρ.

• Υποτακτική παρατατικού Παραμένει ίδια μετά από Α. Χρ. και Ι. Χρ.

• Υποτακτική υπερσυντελίκου Παραμένει ίδια μετά από Α. Χρ. και Ι. Χρ.

π.χ. (Ε.Λ) Αntiquitas mihi placet [quod bona sit](Π.Λ.) Dicis antiquitatem tibi placere [quod bona sit]

Παρατηρούμε ότι ότι ο χρόνος της δευτερ. αιτιολογικής πρ. δεν μεταβλήθηκε διότιη πρόταση εξαρτήθηκε από Α. Χρ. “dicis” placere

π.χ. Dixit antiquitatem sibi placere [quod bona esset]Παρατηρούμε ότι ο χρόνος της δευτερ. αιτιολογικής πρ. μετατράπηκε σε παρατατικόυποτ. λόγο της εξάρτησής της από Ι. Χρ. (Dixit- placere)

π.χ. (Ε.Λ) Ego [cum te quaererem] ancillae tuae craediti te domi non esse(Π.Λ.) Nasica dicit/dixit [cum illum quaereret] ancillae illius credidise illum

domi non esseΠαρατηρούμε ότι ο παρατατικός υποτακτικής της δευτερ. παρέμεινε αμετάβλητοςκατά τη μεταγραφή της στον Π.Λ. Άλλαξε μόνο πρόσωπο.

18. Ποιες αντωνυμίες αλλάζουν στον πλάγιο λόγο; Οι προσωπικές, οι κτητικές και μερικές δεκτικές.


19. Ποια επιρρήματα μεταβάλλονται κατά τη μεταφορά από τον ευθύ στονπλάγιο λόγο;

Τα τοπικά και τα χρονικά κυρίως ως εξής:

20. Ποια μεταβολή δέχεται η κλητική προσφώνηση στον πλάγιο λόγο; Τρέπεται σε αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης (πρέπει όμως να

γνωρίζουμε πώς συντάσσεται αυτό).

π.χ. (E.Λ.) “Milites, tutamini patriam”(Π.Λ.) “Cato militibus persuasit ut patriam tutarentur”

(Persuadeo +δοτική +βουλητική πρόταση)“Cato milites monuit ut patriam tutarentur”(Moneo +αιτιατική +βουλητική πρόταση)

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣnunc (τώρα)heri (χθές)hodie (σήμερα)cras (αύριο)adhuc (μέχρι τώρα)hic (εδώ)hinc (από εδώ)

tunc (τότε)pridie (την προηγούμενη μέρα)illo die (εκείνη την ημέρα)postero die (την επόμενη μέρα)ad id tempus (μέχρι τότε)ibi (εκεί) illicillinc (από εκεί)

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣEgo, Nos se, (όταν τρέπονται σε υποκείμενο απρμφ. και

προκειμένου να δηλωθεί αυτοπάθεια)

Ego, Nos ipse-ipsa και ipsi-ipsae (όταν αποτελούνυποκείμενο ρήματος στον πλάγιο λόγο)

tu ille ή is (Υ ρήματος)Illum ή eum (Y απρμφ., όταν το Υ είναι απόν)Te (Υ απρμφ., όταν το υποκείμενο είναι παρόν)

meus-a-um suus-a-umtuus-a-um illiusnoster-nostra-nostrum suus-a-umvester-vestra-vestrum illorum-illarumhic-haec-hoc ille-illa-illud ή is-ea-idiste-ista-istud ille-illa-illud ή is-ea-id

Οι αντωνυμίες αλλάζουν ως εξής:


Να θυμάσαι!Ευθύς Λόγος Πλάγιος Λόγος

Κ. Πρόταση κρίσης Ειδικό απαρέμφατοΚ. Πρόταση επιθυμίας α. Βουλητική πρόταση

β. Τελικό απαρέμφατοΚ. Ευθεία ερώτηση Πλάγια ερώτησηΔευτερεύουσα πρόταση Δευτερεύουσα πρόταση +υποτακτική

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΓΕΡΟΥΝΔΙΑΚΗ ΕΛΞΗ1. Με ποιες εκφράσεις δηλώνεται ο προσδιορισμός του σκοπού μετά από

ρήματα κίνησης (όπως eo, venio, mitto κτλ) ή σκόπιμης ενέργειας;Υπενθύμιση! Ο προσδιορισμός του σκοπού δηλώνεται με:

α. σουπίνο σε -um,π.χ. “Legati venerunt pacem petitum”

β. τελική πρόταση [ut + (καταφατική) ή ne (αρνητική)π.χ. Legati venerunt ut pacem peterent

γ. Αναφορική - τελική πρόταση (qui + υποτακτική)π.χ. Legati venerunt qui pacem peterent

δ. Πρόθεση ad/in και αιτιατική γερουνδίου,π.χ. Legati venerunt ad petendum pacem

ε. Πρόθεση causa ή gratia και γενική γερουνδίουπ.χ. Legati venerunt pacem petendi causa

στ. μετά από ρήματα σκόπιμης ενέργειας (δίδω, παραδίδω, παρέχω, αφήνω)με αιτιατική γερουνδιακού .π.χ. Ille se eis spectandum praebuit [=εκείνος παρουσίασε τον εαυτό του σ’

αυτούς για να (τον) δούν. Το γερουνδιακό επέχει θέση κατηγορηματικούπροσδιορισμού στο se.]

Σημείωση: Στους τρόπους δ. και ε. οφείλουμε να κάνουμε γερουνδιακή έλξη.

Να θυμάσαι! ότι ο σκοπός εκφέρεται και με:α. εμπρόθετο προσδιορισμό

π.χ. “Puella ad complexum patris cucurrit”β. με τελική μετοχή

π.χ. “Puella complectura patrem cucurrit”γ. με δοτική κατηγορηματική του σκοπού

π.χ. “Cerva Sertorio dono data erat”

2. Τι ονομάζουμε γερουνδιακή έλξη; Ονομάζουμε τη μετατροπή του γερουνδίου σε γερουνδιακό. Είναι δηλαδή μια

μορφή μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης (γερούνδιο) σε παθητική(γερουνδιακό).


Αν τα αντικείμενα του γερουνδίου βρίσκονται άλλα στον ενικό και άλλα στονπληθυντικό αριθμό, τότε το γερουνδιακό τίθεται στο επικρατέστερο γένος καιστον πληθυντικό αριθμό.

6. Ποια διαδικασία ακολουθούμε εάν μας ζητηθεί να μετατρέψουμε την ανω-τέρω παθητική σύνταξη σε ενεργητική;

ακολουθούμε ακριβώς την αντίστροφη πορεία:α. το υποκείμενο του γερουνδιακού γίνεται αντικείμενο του γερουνδίου σε

αιτιατική πτώση.β. το γερουνδιακό γίνεται γερούνδιο (η πτώση του θα είναι είτε η δοτική είτε

θα καθορίζεται η σύνταξη της πρόθεσης)π.χ. “Consilium de interficiendo Caesare”

Caesare=Υ γερουνδιακού Caesarem= Α γερουνδίουDe interficiendo=αφαιρ. γ/κού De interficiendo=αφαιρετική γερουνδίου

Οπότε: “Consilium de interficiendo Caesarem” (De + αφαιρετική)

7. Πότε η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική;Όταν: Το γερούνδιο ανήκει σε ρήμα μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική

Είναι εμπρόθετο με τις προθέσεις:

3. Ποια προϋπόθεση απαιτείται για να είναι δυνατή η γερουνδιακή έλξη; Το γερούνδιο να ανήκει σε ρήμα συντασσόμενο με αιτιατική.

4. Πώς γίνεται η γερουνδιακή έλξη ή [ποια είναι η διαδικασία μετατροπήςτης ενεργητικής σύνταξης (γερούνδιο), σε παθητική (γερουνδιακό)].Για την διαδικασία μετατροπής κάνουμε δύο κινήσεις:

i. θέτουμε το Αντικείμενο του γερουνδίου στην πτώση του γερουνδίου ii. μετατρέπουμε το γερούνδιο σε γερουνδιακό

5. Τι πρέπει να έχουμε υπόψη μας στο σημείο αυτό;

i. To αντικείμενο του γερουνδίου κατά τη μετατροπή αλλάζει συντακτικό ρόλοκαι χρησιμεύει πλέον ως υποκείμενο του γερουνδιακού.Προσόχή! Δεν αλλάζει όμως ούτε γένος ούτε αριθμό

ii. Το γερουνδιακό ως επίθετο πρέπει να συμφωνήσει με το υποκείμενο τουστο γένος, την πτώση και τον αριθμό.

iii. Όταν το γερούνδιο είναι εμπρόθετο η πτώση του καθορίζεται από τη σύνταξητης πρόθεσης.π.χ. Venit Athenas amicas videndi causa (causa + γενική)

1η κίνηση: Amicas=A γ/δίου Amicarum=Υ γ/κού2η κίνηση: Videndi causa=Γεν. γ/δίου Videndarum causa=Γεν. γ/κού

Οπότε: Venit Athenas amicarum videndarum causa

Σημείωση! Όταν το γερούνδιο έχει περισσότερα από ένα αντικείμενα ενικούαριθμού, τότε το γερουνδιακό τίθεται στο επικρατέστερο γένος και στον ενικό.Διαφορετικά στο επικρατέστερο γένος και στον πληθυντικό αριθμό.


causa ή gratia +γενική, ή ad/in +αιτιατική, de,ex,ab +αφαιρετική Βρίσκεται σε πτώση δοτική (συνήθως με επίθ. που σημαίνουν “κατάλληλος”)

8. Πότε η γερουνδιακή έλξη είναι αδύνατη; Όταν το αντικείμενο του γερουνδίου είναι:

• ουδέτερο αντωνυμίας • ουδέτερο επιθέτου • απαρέμφατο • δευτερεύουσα πρόταση.

π.χ. “In narrando alquid breves esse debemus”9. Πότε η γερουνδιακή έλξη είναι προαιρετική;

Όταν το γερούνδιο εκφέρεται με:• απρόθετη γενική + Α/νο σε αιτιατική• απρόθετη αφαιρετική + Α/νο σε αιτιατική.

π.χ. “Ars gerendi rem publicam→→→→→ ars gerendae rei publicaeLegendo libros discimus→ → → → → legendis libris discimus

ΑΝΤΩΝΥΜΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ1. Ποια μορφή έχουν τα αντωνυμικά επίθετα και πώς κλίνονται;

Τη μορφή επιθέτων β’ κλίσης και κλίνονται όπως αυτά.π.χ. “Solus, sola, solum κατά το magnus, magna, magnum (επιθ. β΄ κλίσης)”

2. Ποια είναι η βασική τους διαφορά από αυτά; Ότι σχηματίζουν τη γενική του ενικού σε -ius και τη δοτική του ενικού σε -i (δηλαδή όπως οι αντωνυμίες).

3. Ποια είναι τα αντωνυμικά επίθετα; Είναι τα:unus-a-um,= ένας sulus-a-um,= μόνοςullus-a-um,= κανένας totus-a-um, = όλοςnullus-a-um,= >> alius-a-um,= άλλοςuter-utra-utrum,= ποιος από τους δύο alter-altera-alterum,= άλλοςneuter-neutra-neutrum.= κανένας από τους δύο

4. Σε τι είδους προτάσεις χρησιμοποιείται το αντωνυμικό επίθετο ullus-a-um(κάποιος, κανείς) και με ποια χρήση;

Χρησιμοποιείται σε αρνητικές προτάσεις η εκφράσεις ως επίθετο.

5. Με ποιο αντωνυμικό επίθετο ισοδυναμεί τό ullus, όταν συνοδεύεται από άρνηση Με το nullus-a-um (π.χ. sine nulla malenolentia= nulla malevolentia)

6. Με ποια αντωνυμία, αντίστοιχη προς την ullus, χρησιμοποιείται σε αρνητικέςπροτάσεις ως ουσιαστική;

η αντωνυμία quisquam, quicquam.

7. Με ποια αντωνυμία ισοδυναμεί η quisquam όταν συνοδεύεται από άρνηση; Με την αντωνυμία nemo ή nihil

π.χ. nec quisquam aderat = nemo aderat, nec quicquam viderat = nihil viderat.


α. σελ. 160 (1) β. σελ. 161 (2) γ. σελ. 166 (1,2,3) δ. σελ. 170 (1,2)ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να μετατραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο (το ρήμα της εξάρτησης βρίσκεταιστην παρένθεση):

α. Caesar cum legionibus adveniet. (Legatus dixit).β. Ad Ciceromen epistulam defer! (Caesar Gallo imperat).γ. Μundus regitur numine deorum (Philosophi censebant).δ. Laudandus est, qui pro re publica cecidit (Cicero dixit).ε. Ego, pater, cana esse malo (Iulia respondit).

στ. Hodie magna dissensio inter patres conscriptos fuit (Narrant).ζ. Neutrum mihi mitti placet, quia alter nihil habet, alteri nihil est satis (Scipio in

senatu dixit).η. Neuter in provinciam mittatur! (Scipio censet ut).θ. Cur tonsoris officium praeripuisti? (Brutus Porciam rogavit)...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Να μεταφραστεί στα λατινικά με όλους τους δυνατούς τρόπους η πρόταση“έστειλαν κατάσκοπο, για να μάθει το σχέδιο μας”.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

3. Στα παρακάτω παραδείγματα να προστεθεί στο γερούνδιο το αντικείμενοπου βρίσκεται μέσα στην παρένθεση και να γίνει η γερουνδιακή έλξη ναδιευκρινιστεί αν η έλξη είναι υποχρεωτική ή όχι:

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2



1. Να μεταγραφεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με εξάρτηση: Scriptor narrat

α. Camillus absens dictator est factus...........................................................................................................................β. Post hoc factum Camillus rediit in exilium...........................................................................................................................γ. Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae............................................................................................................................δ. Licinus, servus Aesopi Athenis paucos menses pro libero fuit...........................................................................................................................ε. Hostes adventabunt...........................................................................................................................στ. Propter servi scelus dolore Aesopus est atfectus...........................................................................................................................ζ. Arriae piscatoriam naviculam conducet et ingentem navem sequetur...........................................................................................................................η. Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat............................................................................................................................θ. Εa cerva quodam die fugit............................................................................................................................

α. Cives alacres sunt ad imitandum (exempla).β. Cives alacres sunt ad intuendum (imagines)γ. Cicero cupidus administradi (rem publicam) erat.δ. Colendo (homines excellentes) animum suum conformabat.ε. Cicero expetendo (laudem) se in tot dimicationes pro salute civium obicere potuit.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


ι. Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius eum iussit tacere............................................................................................................................κ. Sertorius praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in quo

ipse cum amicis futurus esset............................................................................................................................λ. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio magua orta est............................................................................................................................

2. Να μεταγραφούν στον πλάγιο λόγο οι προτάσεις που ακολουθούν με εξάρτησητο ρήμα που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση.

α. Milites, pugnate fortiter (dux adhortatus est)...........................................................................................................................

β. Pueri, cavete periculum (pater monet)...........................................................................................................................

γ. Domestici, intromittite duces praedonum (scipio imperavit)...........................................................................................................................

δ. Quo (=που) agmina militum ibunt? (quidam interrogavit)...........................................................................................................................

ε. Num terra est patva? (pueri interrogaverunt)...........................................................................................................................

στ. Mea filia, cur tristis es? (Pater rogavit)...........................................................................................................................

ζ. Utrum ad amicum an ad hostem veni? (Mater interogavit filium)...........................................................................................................................

η. Utrum legisti epistulam an non? (Rogat)...........................................................................................................................

θ. Hostes venient (nescio)...........................................................................................................................

ι. Antiquitas mihi placet quod modesta est (illedixit)...........................................................................................................................

κ. Caecilia, quam Metellus multum amavit mortua est (Homines dicunt)...........................................................................................................................

3. Μετατρέψτε τον πλάγιο λόγο (που σημειώνεται με έντονα γράμματα) σε ευθύ.


α. Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine Δianae, conlogui secumet docere, quae utilia factu essent.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

β. Ea cerva quodam die fugit et perisse credita est.......................................................................................................................................................................................................................................................

γ. ... dixit eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se reverti.......................................................................................................................................................................................................................................................

4. Να κάνετε τις μεταβολές που απαιτούνται, αν ο ρηματικός τύπος τηςκύριας πρότασης αντικατασταθεί από τον τύπο που βρίσκεται στηνπαρένθεση.

α. Sertorius omnibus persuasit (persuadet) cervam, instinctam numine Dianae,conloqui secum et docere, quae utilia factu essent.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................β. ... a cerva sese monitum esse praedicabat (praedicat)......................................................................................................................................................................................................................................................γ. Cerva... perisse credita est (creditur)......................................................................................................................................................................................................................................................δ. ... Sertorius eum iussit tacere (iubet)......................................................................................................................................................................................................................................................

ε. Praeterea praecepit (praecipit) ut eam postero die repente in eum locumemitteret, in quo ipse cum amicis futurus esset.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................στ. ... dixit (dicit) eis visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad se

reverti.......................................................................................................................................................................................................................................................


5. Να αντικαταστήσετε το απαρέμφατο της παρακάτω πρότασης με αντίστοιχηδευτερεύουσα πρόταση “Sertorius eum iussit tacere”............................................................................................................................

6. Να αλλάξεις τα υπογραμμισμένα απαρέμφατα ώστε να δηλώνονται οι άλλεςδύο χρονικές βαθμίδες.

α. Sertorius omnibus persuasit cervam docere.......................................................................................................................................................................................................................................................

β. Sertorius a cerva sese monitum esse praedicabat......................................................................................................................................................................................................................................................γ. Cerva perisse credita est.......................................................................................................................................................................................................................................................

7. Να τραπεί η παρακάτω πρόταση σε απαρεμφατική φράση εξαρτώμενη απότο ρήμα της παρένθεσης.Ea cerva quodam die fugit (nuntiatur)......................................................................................................................................................................................................................................................

8. Να τραπεί η παθητική σύνταξη σε ενεργητική και να δηλωθεί αν ηγερουνδιακή έλξη ήταν υποχρεωτική, ή προαιρετική.

α. ... cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognonisset.......................................................................................................................................................................................................................................................

β. Porcia Bruti uxor cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causapoposcit...

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

γ. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

9. Να εκφραστεί ο σκοπός με όλους τους δυνατούς τρόπους (από ρήμα κίνησης)στις εξής περιπτώσεις:


α. Porcia, cultellum tonsorium quosi unguium resecandorum causa poposcit.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

β. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandamvenit, quod tonsoris praeripuisset officium.

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

...........................................................................................................................

10. aliis, solus, toto, alter, ulla, neuter: να κλιθούν στον αριθμό που βρίσκονταικαι στα τρια γένη τα παραπάνω αντωνυμικά επίθετα..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3


Α. Από τη Γραμματική Επίθετα1. Το επιθετο της β΄ κλίσης eximius-a-um και το temerarius, -a, -um όπως

και τα αντίστοιχα επιρρήματά τουςσχηματίζονται περιφραστικά:2. Τα επίθετα albus-a-um (β΄ κλ.), omnis-is-e (γ΄ κλ.), tonsorius-a-um δεν

σχηματίζουν παραθετικά.3. Το επίθετο της β΄ κλίσης posterus-a-um έχει δύο τύπους στον υπερθετικό:

postremus, -a, -um και postumus, -a, -um (επιρρ.postere, posterius, postreme,postume)

Επιρρήματα

Τα επιρρήματα praeterea, postridie, forte δεν σχηματίζουν παραθετικά.Προσοχή! Το επίρρημα forte προήλθε απο το άκλιτο ουσιαστικό της γ΄κλίσης fors (=τύχη). Αποτελούσε την αφαιρετική του. Δεν έχει καμία σχέσημε το επίθετο fortis-is-e (=γενναίος), το οποίο σχηματίζει ομαλά παραθετικάκαι έχει αντίστοιχο επίρρημα στο θετικό fortiter.


Ενεστ.Παρτ.Μέλλ.Πρκ.Υπερ.Συντ. Μελλ.

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

3. imperandum esset, futurus esset, praecepit, visum esse, poposcit, esseminteremptura: Να γίνει χρονική αντικατάσταση στη φωνή που βρίσκονταιοι τύποι.

................................................................................................................

................................................................................................................

1. alba, eximiae, utilia, postero, magna: Να γίνει παραθετική αντικατάστασηκαι να γραφούν τα παραθετικά των αντίστοιχων επιρρημάτων.


ÂÞìá 1

ÂÞìá 2

ÂÞìá 3

ÂÞìá 4

ÂÞìá 5

Παραθετική αντικατάστασηΣυγκριτικός Υπερθετικός

ΕπιρρήματαΣυγκριτικός Υπερθετικός

2. data erat, instinctam, docere, perisse: Να γραφεί το β΄ενικό πρόσωποτης υποτακτικής όλων των χρόνων στη φωνή που βρίσκονται.


5. tonsorium, secreto, temerarium, certissimum, aequo: Να γραφούν καιστους άλλους βαθμούς.

Θετικός ΣυγκριτικόςΥπερθετικός

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

4. orta est: Να γίνει χρ. αντικατάσταση και να κλιθεί στην ορ. ενεστώτα, στηνυποτακτική παρατατικού, καθώς και στην προστ. ενεστώτα και μέλλοντα.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται:resecandorum: β΄ πληθ. ορ. πρκ. ...........................................................cessisset: β΄ εν. ορισ. μέλλοντα .............................................................voluit: απαρέμ. ενεστώτα .................................................................molientem: απαρέμ. παρακ. .................................................................experiri: απαρέμ. μέλλοντα .................................................................

7. Να εντοπίσετε την παθητική σύνταξη στις περιόδους που ακολουθούνκαι να την μετατρέψετε σε ενεργητική ακολουθώντας κάθε φορά τουςκανόνες που απαιτεί η κάθε περίπτωση:

α. Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat.β. ... quod imperandum militibus esset (Sertorio=ei)γ. ... a cerva sese monitum esse.δ. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam

venit, quod tonsoris praeripuisset officium.


ε. Philosophi censent mundum regi numine deorumστ. Ex quo fit, ut laudandus is sit, qui pro re publicae cadatζ. Ego nisi peperissem, Roma non oppugnareturη. Puella in matrimonium ducenda fuit tibiθ. Arria funus ita paravit ut ignoraretur a marito

α. ...........................................................................................................β. ...........................................................................................................γ. ............................................................................................................δ. ...........................................................................................................ε. ............................................................................................................στ. .........................................................................................................ζ. ............................................................................................................η. ...........................................................................................................θ. ...........................................................................................................

8. Να μετατραπεί η ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

α. ... eοque velut forte elapso se vulneravit.β. ... quam aequo animo me ferro essem interemptura.γ. Praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum emitteret, in

quo ipse cum amicis futurus esset.δ. quod tonsoris praeripuisset officium.

α. ...........................................................................................................β. ...........................................................................................................γ. ............................................................................................................δ. ...........................................................................................................

9. Να αναλυθούν οι μετοχές σε αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις:instinctam cervam, admissis amicis, emissa a servo, velut elapso, in cubiculumvocatus Brutus, tale consilium molientem.

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................


10. Να τραπούν οι εξής δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχικέςφράσεις:

α. cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupissetβ. cum viri sui consilium de interficendo Caesare cognovissetγ. quod tonsoris praeripuisset officium.

α. ...........................................................................................................β. ...........................................................................................................γ. ............................................................................................................

11. “non est hoc temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris meierga te tale consilium molientem: experiri enim volui, quam aequo animome ferro essem interemptura, si tibi consilium non ex sententia cessisset”:Να τραπεί το απόσπασμα σε πλάγιο λόγο με εξάρτηση Ea dicit και Ea dixit.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

12. “quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non exsententia cessisset”: Να γίνει ο εξαρτημένος υποθετικός λόγος ανεξάρτητοςκαι στη συνέχεια να τραπεί στα άλλα είδη υποθετικών λόγων.

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

13. Να βάλετε το σωστό τύπο της λέξης που βρίσκεται στην παρένθεση:

α. Pater filio pulcherrimum librum (donum) ................. dedit.β. Dux (omnes milites) .................................. persuasit se cum deo loqui.γ. Εa res utilis (pugno) ................. est.δ. Consul (miles, στον πληθυντ.) ................. imperavit in (castra) .................

remanere et (pugua) ................. abstinere.ε. Quid (tu) ................. dux instituit?


στ. Hannibal (elephans, πληθυντ.) ................. emisit et Romani (terror)................. adducti fugati sunt.

ζ. Consilium Caesaris de (urbs-oppugno) ................. cepit.η. Insidiatores Romam venerunt (Caesar-interficere) causa.θ. Factum Porciae indicium (suus amor) ................. erga (vir) .............. erat.ι. Porcia cultellum ad (unguis, στον πληθυντ. - reseco) ....................... poposit.

14. Nα συμπτυχθούν οι παρακάτω προτάσεις σε μία έτσι ώστε εκείνη με ταέντονα γράμματα να γίνει μετοχική φράση:

Cerva alba eximiae pulchritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data erat.Sertorius omnibus persuasit cervam, instinctam numine. Dianae, conloqui secumet docere, quae utilia factu essent...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

15. Nα μεταφέρετε τον υποθετικό λόγο στο β΄είδος στο παρόν και στο παρελθόνκαι στο γ΄είδος:Si quid durius ei videbatur, a cerva sese monitum esse praedicabat...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

16. H σύνταξη persuasit - conloqui et docere (48 κείμενο) σε τι διαφέρειαπ’τη σύνταξη persuasit ut...deferat (45 κείμενο)..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

17. Να τραπεί ο ευθύς λόγος σε πλάγιο με εξάρτηση το ρήμα της παρένθεσης:

(Ιs dixit) “Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesarecognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposciteoque velut forte elapso se vulneravit”...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ËáôéíéêÜ Ã’ Ëõêåßïõ Åíüôçôá 1 ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23 · Πώς...

Documents

Transcript of ËáôéíéêÜ Ã’ Ëõêåßïõ Åíüôçôá 1 ÊåöÜëáéá: 21, 22, 23 · Πώς...