Obserwacja jako podstawowa metoda diagnozy całościowej dziecka · 2015-02-03 · Symbol dziecka....
Transcript of Obserwacja jako podstawowa metoda diagnozy całościowej dziecka · 2015-02-03 · Symbol dziecka....
Obserwacja jako podstawowa metoda Obserwacja jako podstawowa metoda diagnozy całościowej dzieckadiagnozy całościowej dziecka
Opracowała: Agata MuńkoWojewódzki Ośrodek Metodyczny
Gorzów Wlkp.
„Czym gorączka, kaszel, wymioty dla lekarza, tym uśmiech , łza, rumieniec
dla wychowawcy. Nie ma objawu bez znaczenia.
Trzeba notować i zastanawiać się nad wszystkim, odrzucać, co przypadkowe,
łączyć, co pokrewne, szukać kierujących spraw”
J. Korczak(1919)
„Diagnozowanie to złożony proces rozwiązywania problemów, to przetwarzanie danych,
a nie rejestrowanie zachowań. Wiedza wykorzystywana przy wyjaśnianiu
jest oparta nie tylko na spostrzeganiu, lecz wymaga myślenia i wnioskowania”
W. J. Paluchowski
Obszary działań w diagnozieObszary działań w diagnozie
Określenie stanu – jaki jest Poszukiwanie przyczyn tego stanu Proponowanie działań w zakresie
zmiany stanu Prowadzenie działań
Diagnoza zatem nie może pozostać jedynie jako
stwierdzenie faktu na gruncie deklaracji.
Celem diagnozy jest zebranie informacji o indywidualnym rozwoju dziecka i jego
funkcjach poznawczo-motorycznych, fizycznych, emocjonalno-społecznych,
co wykaże braki i zaniedbania, a jednocześnie pozwoli na opracowanie
programu, który pomoże dziecku w podejmowaniu działań przy rozwiązywaniu trudności i niepowodzeń, a w konsekwencji
osiąganie efektów.
Współczesna pedagogika wyróżnia różne rodzaje diagnoz:
socjologiczną, medyczną, prognostyczną, genetyczno-rozwojową, psychologiczną, edukacyjną, polityki oświatowej.
Dla dokładnego i rzetelnego poznania dziecka należy prowadzić diagnozę
holistyczną, która cechuje się nie tylko ciągłością, ale przede wszystkim
polimodalnością – czyli ujmowaniem jednostki jako pewnej całości.
Elementy diagnozy całościowej Elementy diagnozy całościowej (holistycznej)(holistycznej)
Elementy diagnozy rozwojowo-genetycznej
Czynniki środowiskowe Elementy diagnozy pedagogicznej
Struktura diagnozy całościowej Struktura diagnozy całościowej (holistycznej)(holistycznej)
Symbol dziecka. Wiek dziecka (w latach i miesiącach). Opis czynników warunkujących rozwój w
okresie płodowym, okołoporodowym i wczesnego dzieciństwa.
Opis środowiska rodzinnego i lokalnego –uwzględniając elementy wpływające na nieprawidłowości rozwoju dziecka.
Struktura diagnozy całościowej Struktura diagnozy całościowej (holistycznej)(holistycznej)
Charakterystyka dziecka – jego cechy zachowań, kompetencje, właściwości oraz trudności, zaniedbania czy deficyty rozwoju.
O ile wymagana jest diagnoza psychologiczna, zamieszcza się wydane orzeczenie czy badanie psychologiczne.
Wnioski i wskazania.
Nieodzownym warunkiem skutecznego opracowania diagnozy
całościowej (holistycznej)jest prawidłowy dobór metod, które są sposobami zbierania informacji o
dziecku.
W okresie dzieciństwa nie możemy wykorzystać wszystkich proponowanych
metod czy technik przedstawionych w literaturze metodologicznej
czy diagnostycznej. W poznawaniu dziecka mają zastosowanie te
metody i narzędzia, które są dostosowane do jego możliwości rozwojowych i
kompetencji poznawczo-emocjonalnych.
Podstawowe metody diagnozowania Podstawowe metody diagnozowania dzieckadziecka
Obserwacja Analiza wytworów dziecka Dialog Testy diagnostyczne Analiza dokumentów
Efekty działań diagnostycznych zależą od rzetelności zastosowania
i wykorzystania metod. Diagnoza holistyczna musi się opierać
na kilku metodach diagnostycznych, a zgromadzony materiał winien być
opracowany całościowo.
ObserwacjaObserwacja
Jest podstawową i najczęściej stosowaną metodą badań
pedagogicznych. Bez niej niemożliwe byłoby wręcz wykonywanie jakichkolwiek funkcji
wychowawczo-dydaktycznych.
Nieodłącznym składnikiemprawidłowej obserwacji
psychologicznej i pedagogicznej jest sam
obserwator
Dobry ObserwatorDobry Obserwator Posiada niezbędną wiedzę
do prowadzenia obserwacji. Wykazuje zainteresowanie osobami
i zjawiskami, będącymi przedmiotem obserwacji Posiada takie cechy jak: rzetelność, spostrzegawczość,obiektywizm.
WiedzaWiedza
Ukierunkowuje uwagę obserwatora. Ułatwia obserwację -dzięki niej
obserwator jest nastawiony na spostrzeganie tego, co istotne.
Utrudnia obserwację - gdy osoba obserwująca kieruje się głównie własną wiedzą o danym zjawisku, bez uwzględnienia innych opcji i założonych celów.
ZainteresowanieZainteresowanie
Zainteresowanie obserwatora osobami i zjawiskami, będącymi przedmiotem
obserwacji wpływa na: chęć poszerzenia swojej wiedzy
na temat obserwowanych zjawisk, zwiększenie motywacji do działania, podniesienie trafności i wnikliwości
obserwacji.
RzetelnośćRzetelność
Obserwator potrafi Zrezygnować z własnych zainteresowań, skłonności,
upodobań i nawyków, by podporządkować się celom i zadaniom obserwacji.
Widzieć i rejestrować to, co powinien a nie to, co jemu wydaje się ważne lub ciekawe.
Wnikliwie realizować zadania, wynikające z pełnionej przez siebie roli i reguł, ustalonych przez osoby, zbierające dane.
Dokładnie rejestrować zaobserwowane dane.
SpostrzegawczośćSpostrzegawczość
Obserwator potrafi Wyodrębnić dużą liczbę ważnych elementów sytuacji w
określonym czasie. Dostrzec nawet chwilowe aspekty ludzkich zachowań i
wzajemnych relacji. Szybko dostrzec szczegół i szybko zarejestrować go. Zauważyć czyjś mimowolny grymas twarzy lub mało
wyraźny gest, szczegóły wyglądu, ubrania. Być wrażliwy na zmiany rytmu i tonacji głosu.
ObiektywizmObiektywizm
Obserwator Potrafi rejestrować swoje spostrzeżenia zgodnie ze
stanem faktycznym, niezależnie od własnych przekonań opinii, uczuć, interesów.
Ujmuje fakty i zdarzenia zgodnie z dokonaną obserwacją - nie ulega wcześniejszym nastawieniom i oczekiwaniom.
Nie ocenia. Nie interpretuje.
Po co obserwujemy dziecko?Po co obserwujemy dziecko? Aby w jedną całość połączyć wiedzę teoretyczną z
doświadczeniami praktycznymi. Wykorzystać ją w odkrywaniu przyczyn powstałych problemów rozwojowych u wychowanków.
Aby ocenić poziom rozwoju różnych umiejętności dzieci: obserwacja służy jako narzędzie poznania i weryfikowania spostrzeżeń nauczyciela na temat dziecka z jego rzeczywistymi zachowaniami.
Po co obserwujemy dziecko?Po co obserwujemy dziecko?
Aby formułować obiektywnie oczekiwania i cele edukacyjne, sposoby ich realizacji, skuteczność działa, aby lepiej komunikować się z dziećmi, monitorując ich rozwój.
Wyniki obserwacji mogą być punktem wyjścia rozmowy indywidualnej lub prowadzenia zebrań, posługując się zrozumiałym i komunikatywnym językiem.
Po co obserwujemy dziecko?Po co obserwujemy dziecko? Obserwowanie dzieci pomaga nauczycielowi stawać się
coraz bardziej obiektywnym, skutecznym w planowaniu celów działania.
Na podstawie obserwacji dzieci, zdarzeń, w jakie są one uwikłane nauczyciel formułuje hipotezy, przypuszczenia, angażuje własną wiedzę teoretyczną, aby znaleźć właściwe rozwiązanie i zaplanować działania na przyszłość. Dowiaduje się również, dlaczego zaistniała konkretna sytuacja i pojawił się problem.
ObserwacjaObserwacjaJako metoda naukowa nie jest samym tylko postrzeganiem faktów, zdarzeń czy zjawisk.
Jest nią osobliwy sposób postrzegania, gromadzenia i
interpretowania poznawanych danych, w naturalnym ich przebiegu
i pozostających w bezpośrednim zasięgu widzenia i słyszenia obserwatora.
Cechy prawidłowej obserwacjiCechy prawidłowej obserwacji
1. Celowość2. Obiektywność3. Planowość4. Selektywność5. Dokładność
CelowośćCelowość
Polega na jasnym sprecyzowaniu i określeniu celu, jaki ma być realizowany w
wyniku postępowania obserwacyjnego.Pytania:
1. Co chcę obserwować?2. Kogo chcę obserwować?3. Co muszę wiedzieć na ten temat?
! ! ! Im węższy cel obserwacji, tym łatwiej o precyzyjne jego określenie, a tym samym
skuteczną jego realizację.
ObiektywnośćObiektywność
Polega na postrzeganiu i rejestrowaniu tego, co jest jej przedmiotem niezależnie od
osobistych doświadczeń, czyli subiektywnego nastawienia do danego zjawiska lub
oczekiwań obserwatora.Obiektywność pozwoli rozgraniczyć spostrzeżenia od interpretacji, uniknąć
przedwczesnego stwierdzenia i wyciągania wniosków.
PlanowośćPlanowość
Umożliwi zebranie materiału, zgodnie z przyjętym postępowaniem.
Obserwacja zatem powinna być prowadzona według ustalonego planu, który określa:
1. Termin, czas trwania;2. Poszczególne etapy;3. Sposób prowadzenia obserwacji i rodzaj zapisu;4. Warunki i sytuacje, w jakich odbywa się
obserwacja zachowań dziecka;5. Zasady interpretacji zgromadzonego materiału
obserwacyjnego.
SelektywnośćSelektywność
Polega na ścisłym postrzeganiu przygotowanego uprzednio rejestru kategorii zachowań dziecka.
Nauczyciel musi wiedzieć, jakie zachowania będzie obserwował i dokładnie je
rejestrował. Taki rejestr ułatwia uwzględnienie istotnych cech badanego.
Selektywny charakter dotyczy również miejsca i czasu badanego zjawiska.
DokładnośćDokładność
Dokładna obserwacja jest:1. Wierna (gdy obserwowane zjawiska
nie zostały zniekształcone);2. Wyczerpująca (umożliwia obserwacje
szczegółów);3. Wnikliwa (uwzględnia wzajemne relacje,
następstwa, zmiany obserwowanych faktów i zjawisk).
Braki i błędy w prowadzeniu Braki i błędy w prowadzeniu obserwacjiobserwacji
Powierzchowność i ogólnikowość, fragmentaryczność (ogranicza się do krótkich notatek sprawozdawczych lub wypełniania arkusza, co nie odzwierciedla wiernego obrazy zachowań dziecka);
Brak ujmowania istotnych cech (koncentrowanie się na ocenie osiągnięć programowych, a nie na podstawach wiedzy z zakresu rozwoju dziecka);
Braki i błędy w prowadzeniu Braki i błędy w prowadzeniu obserwacjiobserwacji
Wyprowadzanie przedwczesnych wniosków –„etykietowanie „(brak wystarczającej ilości przeprowadzonych obserwacji w różnych sytuacjach, koncentrowanie się na wypełnianiu arkusza obserwacji);
Brak ujmowania zachowania dziecka na tle sytuacji i niewłaściwa interpretacja;
Braki i błędy w prowadzeniu Braki i błędy w prowadzeniu obserwacjiobserwacji
Brak obiektywizmu obserwatora (niewłaściwe zachowania, uleganie wpływom własnych emocji, uprzedzeń i oczekiwań);
Brak wiedzy psychologiczno-pedagogicznej nauczyciela (powoduje nieprawidłowości w prowadzeniu obserwacji i wyciągania wniosków).
Zalety obserwacjiZalety obserwacjiUmożliwia bezpośrednie poznanie
zachowania dzieci w naturalnych warunkach i okolicznościach;
Ułatwia sformułowanie hipotezy roboczej lub wprowadzenie w niej zmian i poprawek we wstępnej fazie, jak również częściowe jej zweryfikowanie;
Umożliwia sprawdzenie twierdzeń, uzyskanych za pomocą innych metod, przez co pogłębia przekonanie o ich słuszności;
Zalety obserwacjiZalety obserwacji Pozwala na uzyskanie informacji o dzieciach, które
trudno zdobyć innymi metodami badań (np. kwestionariusz wobec dziecka sześcioletniego, ale reakcja dziecka w chwili pochwały);
Sprzyja ciągłemu ulepszaniu pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela, który uważnie obserwuje dzieci, widzi w nich niejako odbicie swoich braków i niedociągnięć w postępowaniu pedagogicznym. W przyszłości będzie im zapobiegać.