NKLEER G SANTRALLER

VE

TRKYE

NKLEER ENERJ PROJE UYGULAMA DARE BAKANLII

YAYIN NO:2

S a y f a | 2

NDEKLER

1.DNYADA NKLEER SANTRALLERE LKN SAYISAL VERLER...3

2. TRKYEDE NKLEER ENERJ SANTRALLER NEDEN GEREKL......7

3.NKLEERSANTRALLER VE RADYASYON...13

4. NKLEER SANTRALLER VE TARIM-TURZM.. 15

5. AKKUYU NGS PROJES.19

6. FUKUMA SONRASI NKLEER 21

7. FUKUMA SONRASI NKLEER GVENLK..23

S a y f a | 3

1.DNYADA NKLEER SANTRALLERNE LKN SAYISAL VERLER

Tablo-1de grld zere, dnyada elektrik retiminde kmr ilk sray alrken, ikinci

srada doalgaz gelmektedir. lkemizde ise doalgaz ilk, kmr ikinci srada yer almaktadr.

Yenilenebilir enerji kaynaklarndan elektrik retimi oran dnyada %3,7 iken, lkemizde %

3,1 seviyesindedir (Tablo 1).

Dnya elektrik ihtiyacnn yaklak % 13'n nkleer enerjiden karlamaktadr (Tablo 1).

Enerji Kaynaklar Dnya1

Trkiye2

Petrol % 4,6 % 1.5

Doalgaz % 22,2 % 43.7

Kmr % 40,6 % 27,5

Hidrolik % 16 % 24.2

Nkleer % 13 % 0

Dier (Yenilenebilir vb.) % 3,7 % 3,1

TOPLAM 21.431 TWh 240 TWh

Tablo 1. Dnyada ve lkemizde retilen elektriin enerji kaynaklarna gre dalm

Dnya elektrik ihtiyacnn 2010 ile 2035 yllar arasnda yllk ortalama %2,2 orannda,

toplamda ise %70 artaca ngrlmektedir. OECD yesi olmayan lkelerde toplam elektrik

talebinde art %80lere (%38 in ve %13 Hindistan) ulaacaktr.3

2035 ylnda nkleer kaynakl elektrik retiminde kurulu g olarak %58 orannda art

olaca ngrlmektedir.4

Fransada nkleer enerjinin elektrik retimindeki pay % 78dir (Tablo 2).

ekil-1de grld zere, dnyada 31 lkede 437 adet nkleer reaktr iletmededir (ekil

1, Tablo 2).

Buna ek olarak, 14 lkede 68 nkleer reaktr inaat halindedir (ekil 1, Tablo 2).

1

Key Energy Statistics, IEA 2012 2 TEA 2012 3 World Energy Outlook, IEA 2012 4

World Energy Outlook, IEA 2012

S a y f a | 4

2030 ylna kadar 164 nkleer reaktr yaplmas planlanmakta olup 317 nkleer

reaktr ise lkelerin nkleer programlarnda yer almaktadr (ekil 1).

ekil 1. Dnyada nkleer g reaktrleri says5 6

15 lkede nkleer santrallerin elektrik retimindeki pay %20nin zerindedir 7 (Tablo 2).

Nkleer reaktr says bakmndan Amerika birinci (104 adet reaktr), elektrik retiminde

nkleerin pay bakmndan ise Fransa birinci (% 78) srada yer almaktadr (Tablo 2).

ABD, Mart 2013 itibariyle 3 nkleer reaktrn daha inaatna balamtr (Tablo 2).

ngiltere 2025 ylna kadar 8 sahay yeni nkleer santrallerin kurulmas iin belirlemitir 8.

Birleik Arap Emirlikleri (BAE), 1400 MW gcnde 1 nkleer reaktrn inasna balam

olup 2017 ylnda iletmeye almay planlamaktadr. Dier 3 nkleer reaktrn de birer yl

arayla 2020 ylna kadar iletmeye alnmas planlanmaktadr 9,10

.

Nkleer santrale sahip 31 lkeden 7si net enerji ihracatdr (Tablo 2).

Nkleer santrallerin bulunduu 31 lkeden 10'unun nfusu stanbuldan kktr (Tablo 2).

Rusya Federasyonu, 33 adet nkleer reaktre sahiptir ve elektrik retiminin %18ini

nkleer enerjiden salamaktadr 11

.

5

http://www.world-nuclear.org/info/Facts-and-Figures/World-Nuclear-Power-Reactors-and-Uranium-Requirements/ 6 IAEA Power Reactors Information System, Nisan 2013 7

IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013 8

http://www.bbc.co.uk/news/world-13887579 9 http://www.enec.gov.ae/ 10 http://www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-T-Z/United-Arab-Emirates/ 11 IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013

Mevcut

na aamasnda

2030 ylna kadar planlanan

2030 ylna kadar programa dahil edilen

437

68

164

317

S a y f a | 5

Tablo 2. lkelere gre nkleer reaktr saylar12

(Nisan 2013)

lkeler Net Enerji

thalat 13

(%)

Elektrik

retiminde

nkleer (%),

2011

letmedeki

nkleer

reaktr

says

na halindeki

nkleer

reaktr says

stanbul

Nfusuna

Oran

ABD 22 19% 104 3 24 kat

Fransa 53 78% 58 1 5 kat

Japonya 86 18% 50 2 9 kat

Rusya -72 18% 33 11 10 kat

Gney Kore 86 35% 23 4 4 kat

Kanada -40 15% 20 - 3 kat

Hindistan 32 4% 20 7 99 kat

in 11 2% 16 28 103 kat

Birleik Krallk 37 16% 16 - 5 kat

Ukrayna 39 48% 15 2 3,5 kat

sve 35 38% 10 - 2/3

Almanya 64 18% 9 - 6 kat

spanya 75 20% 8 - 3,5 kat

Belika 79 54% 7 - 2/3

ek Cumh. 35 33% 6 - 2/3

Tayvan 90 19% 6 2 1,5 kat

svire 53 38% 5 - 2/3

Finlandiya 63 32% 4 1 1/3

Macaristan 62 43% 4 - 2/3

Slovakya 68 54% 4 2 1/3

Pakistan 32 4% 3 2 13 kat

Arjantin -3 5% 2 1 3 kat

Brezilya 15 3% 2 1 15 kat

Bulgaristan 45 33% 2 -

Meksika -13 4% 2 - 7,5 kat

12

IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013 13

http://www.eia.gov/countries/

S a y f a | 6

Tablo 2. lkelere gre nkleer reaktr saylar14

(devam)

lkeler

Net Enerji

thalat (%)

Elektrik

retiminde

nkleer (%),

2011

letmedeki

nkleer

reaktr says

na halindeki

nkleer reaktr

says

stanbul

Nfusuna

Oran

Romanya -11 5% 2 - 4 kat

Ermenistan 76 33% 1 - 1/5

ran -60 %0.04 1 - 5 kat

Hollanda 32 4% 1 - Eit

Slovenya 51 37% 1 - 1/7

Birleik Arap

Emirlikleri15

-116 - - 1 1/4

TOPLAM - 13% 437 68 -

ekil 2. Dnyada nkleer g santralleri

14

IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013 15 lk nkleer g santrallerini ina etmektedirler.

S a y f a | 7

2. TRKYEDE NKLEER ENERJ SANTRALLER NEDEN GEREKL?

lkemizin 2023 hedefi, dnyann ilk 10 ekonomisinden biri olmak, 10.000 Dolar olan kii

bana milli geliri 25.000 Dolara karmak, ihracat 500 milyar Dolara karmaktr.

2023 ekonomi hedefini destekleyecek enerji kaynaklarna bakldnda % 72 orannda

enerji ithalat bamll ile kar karya kalnmaktadr (ekil 3).

lkemizde, doalgazn %98'i, petroln % 92si ve kmrn % 30u ithal edilmektedir.

Yerli ve yenilenebilir kaynaklarn retimini de dikkate aldmzda enerji ithal

bamllmzn % 72 olduu grlmektedir (ekil 3).

ekil 3: Trkiye Enerji thalat Bamll

Petrol ve doalgazda da baml lkemizde, nkleer santral yokken petrol ve doalgaz

zengini lkelerde bile (G. Afrika, Rusya, ABD, Kanada ve Meksika) nkleer santrallerin

bulunmas nemli ve anlamldr.

Petrol, doalgaz ve kmrdeki yksek ithalat oranna karlk, yenilenebilir enerji

kaynaklarmzda kurulu g potansiyelimiz yaklak 136.600 MW, kullanmakta olduumuz

22.075 MWdr. Geriye kalan kullanabileceimiz yenilenebilir potansiyelimiz yaklak

114.525 MW olmasna karn, kapasite faktr nedeniyle fiilen kullanabileceimiz,

potansiyelimizin ok az bir ksmdr. 16

16

Trkiye Elektrik Enerjisi Kurulu ve Yakt Cinslerine Gre Kurulu G, TEA 2013

retim( %28)

Net thalat(%72)

0% 50% 100%

Kmr

Petrol

Doalgaz

retim

Net thalat

S a y f a | 8

Dier yandan, lkemizde rzgar, gne ve hidro gibi yenilenebilir enerji santrallerinin

kurulabilecei alan, mevcut arazi kullanm durumlarndan dolay (konut, tarm, orman,

kltrel ve doal sit alanlar, yollar vb.) snrldr.

Enerji arz kaynaklarmz da baml ve kstl iken, elektrik tketim talebimiz srekli

olarak artmaktadr.

Elektrik tketim talebimiz yllk olarak ortalama % 7-8 orannda art gstermektedir.

Bunu karlamak iin kurulu gcmze yllk 4000-5000 MW ilave yapmak gerekmektedir.

Trkiye, elektrik talep artnda dnyada 1.4 milyar nfuslu in'den sonra ikinci, Avrupa'da

birinci srada yer almaktadr.

2012 ylnda elektrik tketim talebi 240 milyar kWh iken bunun 2023te 500 milyar kWha

kmas ngrlmektedir. Ancak, yenilenebilir enerjide 2023 ylna ait hedeflerimize

ulatmzda (230 milyar kWh) 2023 ylnda tahmini elektrik tketim talebimizin (500 milyar

kWh) ancak yarsn yenilenebilir karlayacaktr (ekil 4).

ekil 4. Yenilenebilir enerji kaynaklarmz ve elektrik tketim talebi

S a y f a | 9

Elektrik Enerjisi Piyasas ve Arz Gvenlii Strateji Belgesine gre, 2023e kadar

hedefimiz, elektrik retiminde u anda % 43 olan doalgazn payn % 30a ekmek,

yenilenebilir enerjinin payn % 30a karmaktr.

Yenilenebilir enerji, iklim koullarna bal olarak srekli deikenlik gstermesi nedeniyle

4 mevsim, 7 gn 24 saat alan nkleer gibi baz yk santrallerine her halkarda ihtiya

duyulmaktadr.

Yenilenebilir enerji nkleerin rakibi deil, tamamlaycsdr.

Yenilenebilir enerji gvenlidir, ancak gvenilir (srekli) deildir; alternatif enerji

kaynadr. Nkleer santraller, mevsimden ve iklim artlarndan bamsz olarak srekli

altrlabilmektedir. Her zaman rzgr esmez, gne her zaman maz, ya her zaman bol

olmaz; ama nkleer santral her zaman alr.

Ylda 8760 saatin, bakm dnemleri karlrsa, nkleer santral yaklak 8000 saatinde

alabilir, ama hidrolikte bu ortalama 4000 saat; rzgarda ortalama 3000; gnete ise

ortalama 2500 saattir.

Rzgar enerjisinde sreklilik olmamas, depolanabilir enerji kaynaklaryla, bir dier adyla

baz yk santralleriyle dengelemeyi gerektirmektedir. Bu nedenle toplam ebekenin

%20den fazlas rzgardan salandnda ebeke problemleri ortaya kmaktadr.

10.000 MW nkleer g santraline karlk gelmesi iin, kapasite faktrnden dolay,

30.000 MW rzgar veya 38.000 MW gne santrali kurulmas gerekmektedir.

Hidroelektrik iin dnya ortalamasna bakldnda kapasite faktr %44 civarndadr.

Trkiyede hidroelektrik santrallerin son 25 yllk ortalama kapasite faktr ise % 42dir.

S a y f a | 10

Tablo 3. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Trkiye Ekonomik Potansiyelleri ve Kapasite

Faktrleri17

Yenilenebilir

Kaynaklar

Trleri

Toplam

kurulu g

potansiyeli

(MW)

Kurulu g

(MW)

Kapasite

faktr

2023

Hedefi

(MW)

Ortalama

retim

potansiyeli

(milyar kWh/yl)

Hidro 36.000 19.609 % 44 36.000 144,0

Rzgar 48.00018

2.260 % 30 20.000 60,0

Gne 50.00019

- % 20 3.000 7,5

Jeotermal 600 162 % 84 600 4,4

Biyoktle 2.000 44 % 80 2.000 14,0

TOPLAM 136.600 22.075 - 61.600 229,90

ekil 5'te grld gibi, Nkleer enerji santralleri ile yenilenebilir enerji santralleri

kapladklar alan asndan karlatrldnda; Akkuyu NGS yerine rzgar santrali kuracak

olursak Yalova'nn tamamnn rzgar panelleri ile kaplanmas, hidroelektrik santrali kuracak

olursak Dzce'nin tamamnn da sular altnda kalmas gerekecektir.

ekil 5. Yenilenebilir enerji santralleri ile nkleer g santralinin kaplad alan 17

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl 18

Yer seviyesinden 50 metre ykseklikte yllk ortalama 7 metre/sn. den fazla yerler deerlendirildiinde bu rakama ulalmaktadr. 19

Enerji odaklayc gne sistemi kullanldnda 50.000 MW doalgaz santralinin retecei elektrik miktar kadar elektrik retilebilir.

S a y f a | 11

2023 ylna kadar Akkuyu ve Sinop Nkleer Santrallerinin iletmeye alnmas durumunda,

o zamanki kurulu gcmzn %10unu nkleer santraller oluturacaktr.

Akkuyu ve Sinop Nkleer Santralleri bugn devreye alnm olsayd, mevcut elektrik

tketimimizin % 33 nkleer santrallerden karlanyor olacakt.

Sadece Akkuyu Nkleer Santrali bugn devreye alnm olsayd, elektrik tketimimizin %

17sini karlayacakt.

Akkuyu ve Sinopta kurulacak nkleer santraller sayesinde 16 milyar metrekp doalgaz

ithal etmekten ve dolaysyla doalgaza yllk 7.2 milyar dolar demekten kurtulunacaktr.

ekil 6. Nkleerin doalgaz ithalatna etkisi

Nkleer g santrallerini, sadece elektrik retim tesisleri olarak deerlendirmemek gerekir.

Yaklak 550 bin paradan oluan nkleer santral projesi, dier sektrlere de salayaca

dinamizmle ve istihdam imkanyla birlikte lkemiz sanayisine, teknolojisine nemli derecede

katma deer sunacak, oaltan etkisi yapacaktr (ekil 7).

Akkuyu ve Sinop NGS

Ylda 80 Milyar kWh elektrik retimi

Ylda 16 milyar metrekp doalgaz ithali

Ylda 7,2 Milyar dolar doalgaz ithalat

Doal

gaz

Nkle

er

S a y f a | 12

ekil 7. Baz nkleer ekipmanlar

Akkuyu Nkleer Santralinde inaatn en youn olduu dnemde yaklak 10.000 kii

alacaktr. Bunlarn kahir ekseriyeti Trk ii olacaktr.

Akkuyu nkleer santral projesinde firmalarmz, sadece inaat malzemeleri deil, kritik

nkleer gvenlikle ilgili olmayan, makine-ekipman retimi srecinde de yer alacaktr. Bu da

yaklak 8 milyar dolarlk miktara denk gelmektedir.

G. Kore rneinde olduu gibi nkleer teknolojiye sahip olmak iin hem belirli bir zaman

gemesi ve hem de somut olarak nkleer santral projesine balamak gerekmektedir.

S a y f a | 13

3. NKLEER SANTRALLER VE RADYASYON

Radyasyon Gvenlii Ynetmeliimize gre halk iin kabul edilebilir radyasyon dozu snr

ylda 1 mSvdir. zel durumlarda; ardk 5 yln ortalamas 1 mSv olmak zere 5 mSve

kadar izin verilir. Radyasyonla alanlar iin radyasyon dozu ardk 5 yln ortalamas 20

mSvi, herhangi bir ylda ise 50 mSvi geemez .

Doal radyasyon yolu ile alnan ortalama yllk etkin doz 2,4 mSv civarndadr. Dnyada en

fazla nkleer santralin olduu Amerika Birleik Devletleri'nde, nkleer santrallerin snrnda

yaayan bir kii doal yollardan ald radyasyon miktarnn 100 de 1' inden az (0.01 mSvden

az) radyasyon almaktadr20

. Sonu olarak nkleer santral yaknnda yaayan bir kiinin alaca

ek radyasyon miktar, doadan kaynaklanan radyasyon miktarnn 1/300' kadardr 21

.

Tablo 4te, halkn gnlk hayatta maruz kald radyasyon miktarlar verilmitir. Nkleer

santral yaknnda yaayanlarn alacaklar radyasyon miktar (en fazla 0,01 mSv/yl), yapay

radyasyon miktarndan (0,4 mSv/yl22

) azken; gnde 1 paket sigara ien kiinin bir ylda

alaca doz miktar (0,2 mSv/yl) 20 kat, bilgisayarl tomografi yaptran bir kiinin tek seferde

alaca doz miktar (1,1 mSv) 1100 kattr.

Tablo 4. Gnlk Hayatta Radyasyon23

Radyasyon Kayna Miktar Sre Karlatrma

Bilgisayarl Tomografi

11 miliSv Tek seferde 1100 kat

Ankara-Washington aras uakla yolculuk 0.01 miliSv 8 saat uu 2.7 kat

Gnde 1 paket sigara ime 0,2 miliSv Bir ylda 20 kat

Gs veya di Rntgeni 0,1 miliSv Tek seferde 10 kat

Nkleer Santral evresi24

S a y f a | 14

ekil 8. Radyasyonun kaynaklara gre dalm25

25 http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=11340&page=5

S a y f a | 15

4. NKLEER SANTRALLER VE TARIM-TURZM

Dnyada pek ok turizm lkesi nkleer enerjiden faydalanmaktadr ve yine birok nkleer

reaktr turizm merkezlerine Akkuyu sahasnda olduundan ok daha yakndr. Akkuyu

sahasnn Antalyaya uzakl 300 km civarndadr. Romanyada bulunan Cernovoda santrali

stanbula 400 km uzaklktadr.

lkemizden ok daha fazla turist eken lkelerdeki nkleer santrallerin nemli turistik

merkezlere uzaklna bakldnda; Fransada Parise 200 kmden daha yakn alanda 6

nkleer santral (Nogent, Dampierre, Saint-Laurent, Penly, Paluel, Belleville) bulunmaktadr.

Nogent santralnn Parise uzakl sadece 70 kmdir (ekil 9).

Benzer ekilde, spanyada Madride 200 kmden daha yakn alanda 4 nkleer santral (Jose

Cabreras, Trillo, Valdecaballeros, Almaraz) bulunmaktadr. Jose Cabreras santralnn

Madride uzakl sadece 50 kmdir (ekil 10).

ngilterede Londraya 200 kmden daha yakn alanda 8 nkleer santral (Bradwell,

Sizewell, Dungeness, Winfrith, Oldburry, Paluel, Penly, Gravelines) bulunmaktadr. Bradwell

santral Londraya 70 km mesafededir (ekil 11).

Ayrca, Fransada bulunan ve dnya kltr miras listesinde yer alan Loire Nehri zerinde

14 adet nkleer g santrali bulunmaktadr ve bu nehir zerinde bot ile gezinti yaplmas, ok

yaygn turizm aktivitesidir (ekil 12). Ayn zamanda nehrin etrafndaki arazilerde tarmsal

faaliyetler de yrtlmektedir.

S a y f a | 16

ekil 9. Paris'in 200 km yarap evresindeki NGS'ler

(Ankara-Polatl aras ku uuu mesafe 75 km)

ekil 10. Madrid'in 200 km yarap evresindeki NGS'ler (Ankara-Aya aras ku uuu

mesafe 57 km)

S a y f a | 17

ekil 11. Londra'nn 200 km yarap evresindeki NGS'ler (Ankara-Polatl aras ku uuu

mesafe 75 km)

ekil 12. Fransa - Loire Nehri zerinde turizm ve tarm

S a y f a | 18

Nkleer santrallerin tarma etkisi ile ilgili olarak, en fazla nkleer g santraline sahip olan

ABDnin, 42,8 milyar dolarla dnyada en fazla tarmsal rn ihracat yapan lke olduu

bilinmektedir (Tablo 5). Yine, elektrik retiminde nkleer enerjinin pay en fazla olan (%75)

Fransa da, en fazla tarmsal rn ihracat yapan 2. lkedir. Dnyada en fazla tarmsal rn

ihracat yapan lkelerin yer ald Tablo 5, dnyada bulunan nkleer reaktrlerin yarsndan

fazlasnn bu lkelerde kurulu olduunu gstermektedir.

Tablo 5. Dnyada tarmsal rn ihracat yapan ilk 10 lke ve nkleer reaktr saylar (2003-

2004)26

lke Milyon ABD Dolar

(Tarmsal rn hracat)

Nkleer Reaktr Says

ABD 42.829 104

Fransa 24.262 58

Hollanda 19.870 1

Almanya 13.842 17

Birleik Krallk 11.613 18

Kanada 10.107 17

Avustralya 9.824 0

talya 9.446 0

Belika 9.013 7

spanya 6.621 8

Toplam 10 lke 157.427 230

26 http://www.mapsofworld.com/world-top-ten/world-top-ten-agricultural-exporters-map.html

http://www.mapsofworld.com/world-top-ten/world-top-ten-agricultural-exporters-map.html

S a y f a | 19

5. AKKUYU NGS PROJES

2010 Mays-Mersin-Akkuyu'da 4800 MW (4 nite) nkleer santral kurulmasna ilikin

hkmetler aras antlama imzaland.

2010 Aralk- % 100 Rus sermayeli ancak Trkiye Cumhuriyeti kanunlarna tabi Akkuyu

NGS A ad ile Proje irketi kuruldu.

2011 Mays- Akkuyu sahas Proje irketine tahsis edildi.

2011 Kasm- EPDKya elektrik retim lisans bavurusu yapld.

2011 Aralk- evre ve ehircilik Bakanlna ED bavurusu yapld.

Akkuyu sahasnda zemin-ett, jeolojik, jeodezik, hidrolojik, meteorolojik, flora-fauna

almalar yaplmtr ve Kandilli Rasathanesine bal olarak alan 13 adet deprem

istasyonu bulunmaktadr. Akkuyu sahasnda, Trkiye'de ilk kez 2 km ykseklie kadar 24

saat on-line lm yapabilen meteoroloji istasyonu bulunmaktadr.

117 Trk renci Mephi niversitesine gnderildi. Bu sene 100 renci daha gnderilecek

olup toplamda gnderilecek renci says 600 olacaktr.

Mersin ehir merkezinde ve Bykeceli beldesinde Halk Bilgilendirme Merkezi ald.

Uluslararas Atom Enerjisi Ajans ile nkleer altyapmzn 19 balk altnda (nkleer

mevzuat, atk ynetimi, nkleer gvenlik, fiziksel gvenlik, evre, insan kaynaklar

planlamas vb.) gzden geirilmesi almalar balatlm olup bu almayla 19 konu bal

ile ilgili mevcut durumumuz ortaya konacak ve atlmas gereken admlar tespit edilecektir. Bu

almann 2013 yl sonuna kadar tamamlanmas hedeflenmektedir27

.

Akkuyu Nkleer Santrali ile ilgili gerekli lisanslar, izin ve onaylar alndktan sonra inaatn

2015 ylnda balamas, ilk nitenin 2019 ylnda, dier nitelerin de birer yl arayla devreye

alnmas ngrlmektedir.

27 http://www.iaea.org/NuclearPower/News/2012/2012-11-14-INIG.html

S a y f a | 20

ekil 13. Rusyaya eitim iin gnderilen ilk Trk renci grubu

S a y f a | 21

6. FUKUSHMA SONRASI NKLEER

Fukushima sonras nkleer santrallerin gelecei konusu dnyada da ska tartlan bir konu

olmutur. Fukushima kazasndan sonra lkelerin durumuna zetle bakldnda;

u anda ina halinde olan 68 nkleer santral bulunmaktadr.

104 Nkleer santrali bulunan ABD, Mart 2013te 3 nkleer santralin daha temelini att

(Tablo 2).

Yzde olarak nkleerin paynn en yksek olduu Fransada da u anda 1 nite nkleer

santral ina halindedir.

ngiltere 6 nkleer santral, Suudi Arabistan28 16 nkleer santral ina etmeyi

planlamaktadr.

inde 26 nkleer santral ina halindedir.

rdn, 2 niteli nkleer santral ihalesini sonulandrmak zeredir.

Birleik Arap Emirliklerinde 4 nkleer santral inaat halindedir ve ilk nite 2017 ylnda

iletmeye alnacaktr.

Dier yandan, Almanya 17 santralden mr bitmi olan 8 santrali kapatm, kalan 9 santrali

de 2022 ylnda kapatmay planlamaktadr.

Japonya kapatt nkleer santrallerden 2 tane reaktr tekrar iletmeye almtr.

Japonya Fukushima Daiichi nkleer santrali 2 nci nesil nkleer santraldir.

Bugn kurulan nkleer santraller 3 nc nesil santrallerdir ve bu santrallerin gvenlik

nlemleri daha da artrlmtr.

2030lu yllar iin bugn baz lkeler 4 nc nesil nkleer santral tasarm almalarn

yrtmektedir.

Tablo 2'de grld gibi 31 lkede 437 nkleer santral bulunmakta olup bunlardan

10'unun nfusu stanbuldan kktr.

Nfusu 2 milyon byklnde olan lkede bile nkleer santral bulunmaktadr.

Petrol ve doalgaz zengini lkelerde de nkleer santraller vardr. rnek; G. Afrika, Rusya,

ABD, Kanada ve Meksika.

Nkleer enerji almalarna 1956 ylnda birlikte baladmz G. Kore nkleer teknolojiyi

20 yllk sre ierisinde yerelletirmi ve bugn Birleik Arap Emirliklerine nkleer santral

ina etmektedir.

28 http://www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-O-S/Saudi-Arabia/

S a y f a | 22

lkemiz, 1956dan bu yana geen yarm asrlk sre ierisinde nkleer santral projelerine

neden balayamadnn zeti aadaki tabloda yer almaktadr.

Tablo 6. lkemizin nkleer tarihi

Tarih Gelime

1956 Atom Enerjisi Komisyonu kuruldu

1972 TEK Nkleer Enerji Dairesi kuruldu

1976 Akkuyu yer lisans verildi

1977-1979 Alan ihale iptal oldu

1983-1985 Alan ihale iptal oldu

1986 TEK Nkleer Enerji Dairesi kapatld

1996-2000 Alan ihale 8 defa karar ertelenerek iptal oldu

2007 5710 sayl Kanun yaymland

2008-2009 Alan ihale iptal oldu

2010 Rusya Federasyonu ile Mersin-Akkuyuda NGS kurulmasna ilikin

Hkmetler aras anlama imzaland

Nkleer santral iin alan drt ihalenin drd de iptal edilmitir (1979, 1985, 2000, 2009).

Bu nedenle, Hkmetler aras Anlama modeli ile 2010 ylnda Rusya Federasyonu ile

anlama imzalanm ve bugn saha zemin-ett almalarnn yapld aamaya gelmitir.

naat hazrlk almalar tamamlandktan sonra ilk betonun 2015 ylnda atlmas, ilk

nitenin de 2019 ylnda devreye alnmas planlanmaktadr.

S a y f a | 23

7. FUKUSHMA SONRASI NKLEER GVENLK

11 Mart 2011'de meydana gelen Fukushima kazasndan hareketle nkleer santrallerde

gvenlik nlemleri daha da gelitirilmitir.

Nkleer santraller, aa kan radyoaktif maddelerin ve radyasyonun, normal alma veya

kaza durumunda reaktr ve santralin dna kmamasn ve evreden yaltlarak muhafaza

edilmesini salamak zere Derinliine Savunma ilkesine dayandrlarak tasarlanr.

Bu ilke, radyoaktif salma kar be fiziksel bariyerin tasarmda yer almasn ngrmektedir.

ekil 13 ve 15te grld gibi, radyoaktif salma kar oluturulan ilk fiziksel bariyer

nkleer yaktn kendisidir. Nkleer yaktlar seramik yapya sahip olduklarndan radyoaktif

maddeler yakt iinde tutulur ve nkleer yakt zarfna ulamas engellenir. ekil 13'te siyah

renkle grlen, seramik yapdaki bir nkleer yakttr.

ekil 13. Nkleer yakt ve yakt zarf (1 ve 2 nolu fiziksel bariyer).

kinci bariyer, paslanmaz ve mekanik yk ile radyasyona dayankl yakt eleman zarfdr

(ekil 13 ve 15). Yakt eleman zarf, radyoaktif salmn birincil evrime ulamasn engeller.

ekil 13'te siyah renkli nkleer yaktn yannda yer alan elik ubuk, nkleer yakt zarfn

gstermektedir. Sz konusu yaktlar, bu elik zarfn iine monte edilmektedir.

nc ve drdnc bariyerler, birincil evrim ierisinde yer alan soutma suyu ve reaktr

kabdr (ekil 14 ve 15). ekil 14'te grld zere, ortada yer alan reaktr kab ierisinde

ekil 13'teki reaktr zarflar ve su yer almaktadr. Su, nkleer yakt zarflarndan kacak

ntronlar durdurma grevini saladndan 3 nolu fiziksel bariyer olarak tanmlanmaktadr.

http://www.google.com.tr/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&docid=d-F55G9T9CyUeM&tbnid=cfioyMfbS0hUoM:&ved=0CAgQjRwwAA&url=http://coto2.wordpress.com/2011/03/26/us-stores-spent-nuclear-fuel-rods-at-4-times-pool-capacity/&ei=dsd7UdS-J4_PsgbmuoGgBw&psig=AFQjCNEK8lHO5Pdag-Dtf3YFuKhlznlfeA&ust=1367152886690858

S a y f a | 24

Ayrca, ilave tedbir olarak reaktr kab, radyasyonun reaktr iinde tutulmasn

salamaktadr.

ekil 14. 5 gvenlik bariyeri.

5 inci ve son fiziksel bariyer olan d koruma kab, n gerilimli betondan yaplmtr ve ift

tasarml olmak zere yaklak 1 metre kalnlndaki duvarlardan oluur (ekil 15). Bu son

fiziksel bariyer, kaza durumunda reaktr kabndan szacak radyoaktif maddelerin evreye

salmn engeller.

Nkleer yakt

Yakt zarf

Reaktr Kab & Soutucu

ve d koruma kab

S a y f a | 25

ekil 15. Radyoaktif salma kar oluturulan fiziksel bariyerler (5 nolu fiziksel bariyer)29

Saylan fiziksel bariyerlerin btnlnn ve salamlnn korunmas iin bir takm

gvenlik sistemleri tasarmlara eklenmitir. Bu gvenlik sistemleri yedekli, eitli ve gvenilir

aktif ya da pasif sistemlerden oluur. Sz konusu yedekli, eitli ve aktif, pasif sistemlerin

tanmlar aada yer almaktadr:

Yedeklilik: Ayn fonksiyonu yerine getiren, birbirinden bamsz devreye girebilen birden

fazla ekipmann kullanlmas. Bu durumda, bir ekipman arzalandnda ikincisi devreye

girer. Eer ikincisi bakmda ise ncs devreye girer. Gvenlikle ilgili ekipmanlarn farkl

konumlarda yedekleri bulunmaktadr.

Aktif Sistemler: Reaktr operatr tarafndan ya da enerji kayna kullanlarak devreye

sokulan sistemlerdir.

Pasif Sistemler: Dardan hibir enerji kayna kullanmadan reaktrlerin kendi kendini

soutabilmesi ya da durdurabilmesi. Fukushima Daiichi nkleer g santralinde reaktrleri

soutmak ve santralin g ihtiyacn karlamak iin bulundurulan dizel jeneratrler, tsunami

sonucu sel altnda kaldndan altrlamad ve reaktre soutma suyu pompalanamad.

Bunun sonucu olarak ar snan yakt, yakt zarfn eritti.

Derinliine Savunma ilkesinde yer alan be fiziksel bariyerin btnln ve

salamln koruyacak, birok gvenlik sistemi VVER-1200 tipi reaktrde yer almaktadr.

Bu gvenlik sistemleri ierisinde yer alan:

29

NPP-2006 with Reactor VVER-1200/491, Atomstroyexport

S a y f a | 26

Eriyik Kor Kab: Rektr kabnn altnda yer alan seramik yapdr. ernobil ve

Fukushimada meydana gelen Kor Erimesi Kazasnn olumas durumunda reaktr kabn

eritecek yksek sy sahip eriyik yaktn evreye ulamasn engellemek iin dayankl

yapsyla yakt hapseder ve yakt su ile soutur.

ift koruma kab: ernobil nkleer santralinde bulunmayan ilki 1.2 metre, ikincisi ise 1

metre kalnlnda ift Koruma Kab (ekil 15). ift koruma kab, birincil koruma kabn

aacak zararl gazlarn muhafazas ve filtre edilebilmesi iin gerekli bo alan salayarak insan

ve evreyi korumakla kalmayp dayankl yapsyla uak arpmas, reaktr d patlamalar,

iddetli frtnalar ve su basknlarna kar reaktr d etkilerden korumaktadr.

Hidrojen emici sistemler: Ek olarak Fukushima Daiichi nkleer santralinde meydana

gelen hidrojen patlamalarn engelleyici, kimyasal etkileimler ile hidrojeni balayan

Hidrojen Emici Sistemler de mevcuttur.

ekil 16. D etkilere kar ift koruma kab

S a y f a | 27

KAYNAKA

1. Key Energy Statistics, IEA 2012

2. TEA, 2012

3. World Energy Outlook, IEA 2012

4. World Energy Outlook, IEA 2012

5. http://www.world-nuclear.org/info/Facts-and Figures/World-Nuclear-Power-Reactors-and-

Uranium-Requirements/

6. IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013

7. IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013

8. http://www.bbc.co.uk/news/world-13887579

9. http://www.enec.gov.ae/our-nuclear-energy-program/prime-contractor/

10. http://www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-T-Z/United-Arab-

Emirates/

11. IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013

12. IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013

13. http://www.eia.gov/countries/

14. IAEA Power Reactor Information System, Nisan 2013

15. lk nkleer g santrallerini ina etmektedirler.

16. Trkiye Elektrik Enerjisi Kurulu ve Yakt Cinslerine Gre Kurulu G, TEA 2013

17. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl

18. Yer seviyesinden 50 metre ykseklikte yllk ortalama 7 metre/sn. den fazla yerler

deerlendirildiinde bu rakama ulalmaktadr.

19. Enerji odaklayc gne sistemi kullanldnda 50.000 MW doalgaz santralinin

retecei elektrik miktar kadar elektrik retilebilir.

20. http://www.nrc.gov/about-nrc/radiation/around-us/uses-radiation.html#npp

21. http://www.taek.gov.tr/bilgi-kosesi/184-radyasyon-insan-ve-cevre/radyasyonla-

birlikte-yasiyoruz/501-dogal-radyasyon-kaynaklari.html

22. http://www.taek.gov.tr/bilgi-kosesi/184-radyasyon-insan-ve-cevre/radyasyonla-

birlikte-yasiyoruz/501-dogal-radyasyon-kaynaklari.html

23. www.oakridge.doe.gov/external/PublicActivities/EmergencyPublicInformation/About

Radiation/tabid/319/Defoult.aspx

24. American Nuclear Society

S a y f a | 28

25. Trkiye Atom Enerjisi Kurumu

26. http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=11340&page=5

27. http://www.mapsofworld.com/world-top-ten/world-top-ten-agricultural-exporters-

map.html

28. http://www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Countries-O-S/Saudi-Arabia/

29. NPP-2006 with Reactor VVER-1200/491, Atomstroyexport

http://www.mapsofworld.com/world-top-ten/world-top-ten-agricultural-exporters-map.htmlhttp://www.mapsofworld.com/world-top-ten/world-top-ten-agricultural-exporters-map.html