Nhung Hat Ngoc Tri Tue Phat Giao - TT Thich Tam Quang Dich

8/3/2019 Nhung Hat Ngoc Tri Tue Phat Giao - TT Thich Tam Quang Dich

1/300

Nhng Ht Ngc Tr Tu Pht GioGems of Buddhist Wisdom

Buddhist Missionary Society, Malaysia, 1983, 1996TT. Thch Tm Quang Dch

Cha Tam Bo, California, Hoa K, 2000Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 21-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLI NG CH TCH HI TRUYN GIO O PHT TI M-LAI-(I) - QUAN IM I CNG PHT GIO

1 - TN GIO NY L G?2 - BC THNG IP BT DIT3 - PHT GIO NGY NAY V NGY MAI4 - PHT GIO V NHNG VN CA THI I5 - TI SAO C O PHT?

(II) - C PHT V GIO L CA NGI6 - C PHT7 - NHNG C HNH L TNG CA C PHT8 - TH NO L NGHIP?9 - NHNG CNG NNG V I CA PHP10 - NG N HNH PHC TI THNG

(III) - PHT GIO V I SNG11 - S THT CA CUC I12 - NGHA CA CUC I13 - MC CH CA CUC I14 - I SNG MONG MANH, CHT L IU CHC CHN

(IV) - PHNG PHP GII QUYT PHT GIO TRC CC KH KHN15 - BN L NGI CHU TRCH NHIM16 - TR TU NGI XA V NHNG KH KHN HIN I17 - LM SAO C TH KHC PHC C KH KHN?18 - PHT GIO TRONG I SNG HIN I

(V) - TU HNH PHT GIO19 - CU NGUYN V TH CNG20 - C PHI NGI PHT T SNG BI THN TNG KHNG?21 - TI SAO HNH THIN?22 - GII HNH (SILA)

(VI) - TNG QUT23 - CON NG PHT GIO I N N NH KINH T24 - A V CA PH N TRONG PHT GIO25 - TN GIO C TH MANG LI HA BNH KHNG?
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/PG%20Va%20Tuoi%20Tre/Hat%20Ngoc%20Tri%20Tue%20-%20TT%20Thich%20Tam%20Quang/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/PG%20Va%20Tuoi%20Tre/Hat%20Ngoc%20Tri%20Tue%20-%20TT%20Thich%20Tam%20Quang/


2/300

26 - NGUYN THY - I THA PHT GIO27 - B TT, L TNG TRONG PHT GIO28 - TN GIO TRONG THI I KHOA HC29 - TN GIO TRONG MT X HI A TN GIO30 - THI CA PHT GIO I VI CC TN GIO KHC

31 - S HA HP TRONG TN GIO

---o0o---

LI NG CH TCH HI TRUYN GIO O PHT TI M-LAI-

Tc phm ny c pht hnh ln th nht vo nm 1983 k nim ln th21 Ngy L Thnh Lp Hi Truyn Gio o Pht. Hi thu thp v ph

bin mt s bi v c vit bng mt li vn bnh d v khc trit ni ln

nhiu kha cnh khc nhau ca Pht Gio. Ngi ng u ng gp trongvic ny l v c vn tn gio, Ha Thng Tin S K. Sri DhammanandaNayaka Maha Thera, J.S.M (Tng Thng M Lai - Tn Gia Ba). Cc bc hcgi Pht Gio trn khp th gii cng rt hoan h ng gp vo vic ny.

Nh Ha Thng Tin S K. Sri Dhammananda, cc v ph t nhit thnhca Ngi v s quan tm n Pht Gio ngy cng pht trin, Hi TruynGio ph bin vic pht hnh khp nc v trn ton th th gii. Chngti nhn c nhiu th t khp ni trn th gii tn thng nhng cunsch nh ny v yu cu c nhiu thm na. Chng ti nhn thy nhng

cun sch nh ny, trong nhiu trng hp, c dng nh khai m tmtr nhiu ngi mun hiu bit Pht Gio. Chi ph n hnh cc cun sch nydo nhng v ho tm ng gp theo truyn thng nhn t v v tha nhn caPht Gio. Nhng cun sch nh ny c dch v mi cun c inli vi s lng hn mt trm ngn cun c pht hnh trn khp thgii.

n lc a cc bi vit ti s c gi rng ln hn theo mt ch v lu v di cun "Nhng Ht Ngc Tr Tu Pht Gio" c th bo tn

tt hn cho th h sau ny. Nhiu bi c sa cha v bin tp li trnh s lp i lp li khng cn cn thit, cng nhng li t ng v chnh t.

Cun sch ny khng dng c c mt mch t u n cui mt lc.Mong rng c gi s c mi bi bng nhn thc, thong th, cn nhcnhng l lun do mi tc gi trnh by trc khi sang bi khc. Nhng bi


3/300

vit cng khng c sp xp theo h thng th t cho nn c gi c thty thch chn la bt c bi no c.

Nhng tc gi trong cun ny l nhng nh hc gi 'v ngi bin ti' niting uyn bc v Pht Gio c cc vin hn lm trn khp th gii knhtrng. Tuy th s khim tn ht sc ca h phn nh trong kh nng sng tov nhng kha cnh h trng nht ca tn gio chng ta bng mt bt php

bnh d v thng thn, khng h kiu cng, hoc c li vn c in hay hoam khoa trng. Nhng bi vit ngn gn in trong cun sch truyn ti giol ti thng ca c Pht ph hp vi trnh ca mi ngi. Nhiu bi

ph by kh nng khi hi duyn dng v d dm gn lin vi phng phpgii quyt thc t trc nhng vn phc tp ca nhn loi.

Qua nhng trch dn ca tc gi, ngi c khng c hiu bit chuyn mn

cng c th chia s nhng t tng ca cc nh vn v i, c Ty Phngln ng - nh Bertand Russell v Radhakrishman. Hy vng qu c gicm thy phn khi tm c cc nguyn tc chia s tr tu v i ca loingi.

Khi c nhng bi trong bi vit ny, ta c th nhn thy mt s iu nhci nhc li, khng nhng ch v t tng m cn v cc li trch trongnguyn bn kinh sch. Mong mi qu v c gi tt bng hiu ti sao li nhvy. Cc tc gi khng chuyn v mt ti c bit no. Thc ra, a s ucch bit nhau v thi gian v khng gian. Chng hn, mt bi vit cch y

35 nm, trong khi nhng bi khc mi y c vit ti M Lai, Sri Lankav u Chu.

Tuy nhin ta c th bt u thy tnh duy nht trong nhng sng tc khcnhau - y l lm sng t mt s quan nim sai lm v Pht Gio v cng nhn mnh n tnh cht duy nht ca nhng li dy ca c Pht. Thd c i c li Kinh Kalama s thy gia nhng o s tn gio trn thgii ch c mnh c Pht tuyn b khng ai phi chp nhn gio l ca

Ngi m trc ht li khng xt n gi tr ca cc gio l y mt cch khnngoan. iu ny thng c nhc n nh lut l c bn ca Pht Gio.

Trong cc sch thng ni n T Diu , Bt Chnh o, v ba c tnh(v thng, kh au, v ng). V l ba c tnh ny chc chn l s kt tinhrc r nht ca ton b cu trc t tng trit hc khng tm thy trong btc tn gio no. Khng c s bn lun no ca Pht Gio v ng li sngm li khng lin quan n nhng c tnh y, ct li ca Gio L c Pht.


4/300

Ngi Pht T chng bao gi mt mi tuyn b ch c h l ngi l khngc mu trong vic qung b tn gio. H cng nhn c Pht cm bolc bt c loi no, v trch dn nhiu on trong kinh Php C nhmmc tiu ny. V h cng ni nhiu n Hong A Dc chng minhPhp c th thc hnh nh mt ng li sng ca mt quc gia. H cngnhc n Kinh Sigalovada nhn mnh n li khuyn ca c Pht chonhng ai cha mun t b th gii trn tc.

c k nhng bi ny chc chn bt c ai cng nhn thy Pht Gio c thng vng vng trc nhng nghin cu v th thch khoa hc, ng thiPht Gio cn vt qua khoa hc cng hin cho con ngi mc ch cacuc i v gip cho con ngi hiu c bn cht ca cuc sng.

Tng cng cn thit gii thch ti y khi ting Pali hay ting Sanskrit c

s dng, ngi vit ghi khc nhau (th d: Gotama-Gautama; Sutta-Sutra; Dhamma-Dharma; Nibbana-Nirvana; Kamma-Karma; Bodhisatta-Bodhisatva; Tipika-Tripitaka, vn vn...) tuy nhin dng cch no cngkhng nh hng n ngha c cp v c s chuyn ng bng AnhVn. Mt s nh vn thch dng ch hoa khi ni n c Pht, nhng mts khc li khng. Li na, mt s dng t: "c Pht", mt s li gi Ngigin d: "Pht" .

Chng ti khim tn dng ln qu v Nhng Ht Ngc Tr Tu Pht Giotrong nim hy vng d qu v khng cng quan im vi chng ti, t nht

qu v cng thng thc gio l ca c Pht v s tu hnh ca o Pht,khng h thin v v k th.

Hi Truyn Gio o Pht tri n su xa tt c nhng hc gi v cc nh vn ng gp nhng bi v qu gi, cng qu ng Quah Swee Kheng, EddyYu, qu B Goh Kim Mong, Akison Cheok, Daphne Chua, James Moran,Linda Moran, Ken Lee, Amelia Low (Hong Kong) v VijayaSamarawickrama, v s ng gp y v tha trong vic su tp cho tc

phm, v c bit cm n Chong Hong Choo trong vic trnh by ba schny.

Tan Teik Beng,Ch Tch, Hi Truyn B o Pht

Kuala Lampur, Malaysia 1995

---o0o---


5/300

(I) - QUAN IM I CNG PHT GIO

1 - TN GIO NY L G?

Ha Thng Tin S K Sri Dhammananda

Mi ngi phi c mt tn gio, nht l ngi quan tm n nng lc tr tu.Ngi khng tun theo nhng nguyn tc o l tr nn nguy him cho xhi. Chc chn nhng nh khoa hc v tm l hc trong khi m rng chntri tr thc, h vn khng th cho chng ta bit mc ch cuc i, iu mch c tn gio c th lm c.

Con ngi phi chn mt tn gio hu l v c ngha theo nhn thc camnh m khng l thuc ch v nim tin, truyn thng, tp tc v l thuyt.Khng ai c quyn bt ngi khc chp nhn mt tn gio. Khng nn lidng ngh kh, m ch hay dng nhng xc cm quyn r ngi tachp nhn mt tn gio. La chn tn gio phi hon ton t do.

Con ngi phi c hon ton t do la chn tn gio ty theo s a thchv kh nng tr thc ca mnh. M qung theo mt tn gio m khng c shiu bit lm mt gi tr tinh thn ca tn gio v tn cng mt phmgi con ngi. Con ngi c tr thng minh v thc phn bit ci ng vci sai. H c th thch nghi theo hon cnh. V th h nn chn mt tngio ph hp vi h, mt tn gio p ng tr thng minh con ngi. H

phi c hng dn thch hp v c quyn quyt nh t do m khngc s p buc no.

---o0o---

Con ng Trung o

Tn gio c gii thiu y l mt h thng gio dc thit thc v vnha tinh thn c khm ph ra cho th gian cch y chng 25 th k bimt V o S hon ton gic ng v t bi. Tn Gio ny cng c gi l

"Trung-o, mt con ng chnh ng ca i sng, mt h thng trit l-o c, mt tn gio ca t do v l tr. " Tn gio ny dy chng ta baiu chnh: "Trnh xa iu xu, lm vic thin v thanh tnh tm tr"

Thng ip ny rt n gin, c ngha c th thc thi c, nhng tachng nghim kh khn lc mang ra thc hnh v nhc im c hu cacon ngi. Hnh kim ca con ngi ng mt phn quan trng nht trong


6/300

tn gio ny. V i o S ny c ln ni: "Gio L ca ta khng phi ln tin sung, m n thy v thc hnh". Gio l y khuyn khch tanghin cu k lng nhng li dy, t do phn xt quyt nh c nnchp nhn hay khng chp nhn gio l y. Khng ai i hi ta n theotn gio ny m trc nht khng c s hiu bit v gio l y.

Nhng nghi thc v nghi l ph phim khng c chn gi tr v ngha l.Khng c nim tin v thc hnh d oan hay mt thuyt trong tn gio ny.Mi s vic u phi by tn la chn; cc tn hon ton t donghin cu gio l, t cc cu hi bt c lc no cn nghi ng. Theo vsng lp ra tn gio ny, ta khng nn tin tng vo bt c iu g d l iu do nh hin trit a ra hay iu d c nhiu ngi chp thun theotruyn thng m ta nn s dng hiu bit thc t hp l v tr thng minhca ta, chp nhn iu ch khi iu em li ch khi mang thi hnh.

Tn gio ny dy con ng Bt Chnh o cao qu gm c Chnh Kin,Chnh T Duy, Chnh Ng, Chnh Nghip, Chnh Mng, Chnh Tinh Tn,Chnh Nim v Chnh nh. Con ng trung o duy nht ny em li chomi ngi mt cuc i cao thng v an lc.

Con ng trung o khng phi l con ng siu hnh m cng chngphi l con ng theo nghi thc ch ngha; khng phi gio iu m cngchng phi hoi nghi; khng phi am m lc th v cng chng phi thnh xc, khng phi bt dit v cng chng phi vnh hng, khng phi bi

quan m cng chng phi lc quan, l con ng Gic Ng, mt phngtin gii thot khi kh au. Tn gio ny khng ng cho rng conngi ngy nay au kh do ti ca t tng, tri li mi ngi mang ly cngv ti ca chnh mnh. Chnh con ngi l k duy nht chu trch nhim vau kh hay sung sng ca ring mnh.

Mt ngi tu tp trung o n ha ny tm thy an lc v hnh phc thc s,c th sng mt cuc i ng trng khng cn phi n l cho cm gic,ng gp vo ha bnh v ha hp ca th gii.

---o0o---

Gieo g gt ny

Tn gio ny tha mn hoi bo ln lao v cao qu nht ca con ngi, durng c th b cng thng v phi c gng nhiu trong i sng hng ngy,gip mnh giao tip vi ngi ng loi, ngoi vic nu ra mc ch cuc


7/300

i. Tn gio ny khng em s hi n con ngi . "Lm thin hng qulnh, lm c hng qu c. Mi hnh ng u c phn ng ca n". llut v tr. Tn gio ny hon ton ph hp vi nhng nh lut ny, vynn con ngi "gieo g gt ny". Nhng hnh vi ti li m con ngi gy rado tham, sn v ngu mui. Nhng nhc im ny ch c th vt qua qua

bng s t tu tp. Lc th v kh au m con ngi nm tri trn th giiny khng phi do nh hng bn ngoi m do cc hnh ng, li ni vvic lm tt xu ca chnh mnh.Chnh v l do , tn gio ny ni: "Bn lkt qu ca nhng g bn lm trong qu kh, v s l kt qu nhng g bnlm by gi".

Theo gio l ny, nguyn nhn v hu qu ng mt phn rt quan trngtrong i sng ca chng ta. Trong chu trnh nguyn nhn v hu qu,nguyn nhn u tin khng nhn thc c v nguyn nhn khi thnh hu

qu th n lut hu qu li thnh nguyn nhn.

---o0o---

V i o S V i

Ngi sng lp ra tn gio c o ny khng phi l mt huyn thoi m lmt o s V i thc s sng trn th gii ny. Ngi chng bao gi chomnh l mt ng siu nhn m l mt con ngi nhn thc c chn ltuyt i, s b mt ca i sng, nguyn nhn thc s ca kh au v hnh

phc. Ngy nay, v o s ny khng nhng c vinh danh bi hng trmtriu tn m cn c vinh danh danh bi nhng ngi c vn ho v trthc trn khp th gii. Bc Cao Qu, ngi Gii Phng, nh Ci Cch XHi, nh Dn Ch v Ngi Gy Cm Hng em li cch sng cao hn nyqua i vo lc tm mi tui li cho nhn loi nn tng o l caothng dng lm phung tin loi b kh au, ngho kh, cng thng, shi v lo lng. Nn tng o l ny gip cho con ngi t c hnh phctrong kip ny v kip sau, dn n s gii thot ti hu khi ci kh auca nhn loi.

ng i o S ny khuyn gii k bt hnh bng nhng li an i. Ngigip ngi ngho kh b b ri. Ngi bin i i sng k la di thnhcao thng, lm trong sch i sng i bi ca k phm ti. Ngi khuynkhch k yu ui, on kt k chia r, gic ng ngi ngu mui, khai sngk hoang mang, nng k h tin v cao ngi cao thng. Ngi giuln ngi ngho, thnh nhn hay ti phm u yu thch Ngi. Hong


8/300

bo ngc hay c hnh, cc vng tn cng t ni ting hay tm thng,triu ph ho phng hay keo kit, bc hc gi cao ngo hay nhn nhng, kc cc, ngi bn hn, ngi qut ng b p bc, k git ngi c c, gigiang h b mit th- tt c u c li lc t nhng li dy t bi v tr tuca Ngi sng mt cuc i an lnh v cao thng.

Tm gng cao thng ca Ngi l sui ngun cm hng cho tt c. V mtthanh thot v an lc ng nhin l cnh tng lm du hin nhng con mtlo u ca con ngi. Thng ip ha bnh v khoan dung ca Ngi c ttc mi ngi tn thng vi nim vui khng sao t xit, v l mt li lc btdit cho bt c ai c duyn c nghe v thc hnh. ch st , tr tu suxa, tnh thng bao la, t bi khng bin gii, phc v v tha, s t b (trntc) lch s, thanh tnh hon ton, nhn phm hp dn, phng php gngmu s dng trong vic tin dn gio l v s thnh cng rt ro ca Ngi -

Tt c nhng yu t y gy cm hng cho mt phn nm dn s trn th giingy nay hoan nghnh v o s ny v vinh danh Ngi nh bc gio ch tithng.

V o s cao qu ny hy sinh lc th trn tc v nhn loi kh au tm raChn L ch con ng gii thot khi kh au. Ngi n thm cc ngingho trong khi Vua v cc i thn n thm Ngi. Sau khi gic ng, trong

bn mi lm nm Ngi dnh c cuc i Ngi gic ng v hng dnchng sanh.

V i o s ny khng s mt ai v cng chng lm cho mt ai s Ngi. l mt trong nhng nguyn tc phi trau di trong ci th gii ca chngta ang b rch nt v chin tranh, ni m ci qu gi nht- mng sng- bcng hin ti bn th ca sc mnh th tnh, ni m v kh to s hi, cngthng v sn hn.

Ngi l mt nh khoa hc ton bch trong lnh vc i sng. Ngi l mtnh tm l ton ho c th phn tch bn cht thc s ca tm tr - nhiu nni gio l ca Ngi c trn trng l mt tn gio khoa hc duy nht.

Vi nhng nh trit l v i v cc nh t tng v t, Ngi l v thy hiuc hon cnh trn th trong bi cnh ng ca n. Vi nhng nh lun lhc, Ngi c mt quy tc tt bc v k lut v chnh Ngi tng trung chos ton bch. 'Ngi l tm gng mu mc v tt c nhng c hnh m

Ngi thuyt ging' Vi nhng nh duy l, Ngi l ngi phng khong nht,mt v thy o l cm nhn c nhng vn phin toi ca loi ngi.


9/300

Vi nhng nh t do t tng, Ngi l v o s tn gio, khuyn khchngi ta t do suy ngh khng li vo cc tn iu tn gio. Vi cc ngitheo ch thuyt khng th bit, Ngi l mt ngi ton thin, hiu bit vkhn ngoan.

Chc chn Ngi l v thy c sc thuyt phc nht trong tt c cc o s tngio. Ngi khng bao gi s dng cng bch hay e da lm phng tin ngi ta theo o Ngi. Ngi tin dn i sng tn gio cho con ngimun sng o l thm ch khng cn phi bm nu vo nhn hiu tn gio.

Ngi l ngi phc v nhn loi khim nhng, khng sao xuyn bi khenhay ch, v khng nao nng c n khi b bnh nng nht.

---o0o---

Ha Bnh, Hnh Phc v Gii Thot

V i o S ny ch con ng i ti ha bnh, hnh phc v giithot. ng li dy ca Ngi rt phng khong, hu l, khoa hc, c thhiu c, dn n gic ng.

Ngy nay thng ip ha bnh ca v Thy V i Hon V ny cn thithn bao gi ht nht l thi im con ngi b u c bi sn si, thamlam, ganh ght, t ph v ham mun thng tr th gii.

V o s ny sanh ra trn th gii ny ph tan ci ti tm ca ngu muiv cu th gii khi nhng iu bt hnh. Khp trn th gii nhiu ngisng khng nim tin, khng tu tp mt hnh thc tn gio no. Tuy nhinnu h chu kh mt cht nghin cu v hiu V i o S ny dy g,nghi ng ca h s b xua tan, v s nhn thy tn gio ny ng gp huhiu nht vo hnh phc ca con ngi.

Tin hay khng tin ni Ngi, gio l ca Ngi vn nh hng su xa n ttc mi ngi. Thng ip ca Ngi gi cho th gii, khng bo lc, khng

mt git mu di danh hiu ca Ngi. y la mt t liu phi thngtrong lch s th gii c th c in li bng ch vng. Gio l ny soi sngcon ng m nhn loi phi vt qua mt th gii bt toi nguyn n mtth gii mi sng ngi, thng yu, ha bnh, hnh phc v mn nguyn.

Gio l c tui 25 th k ca v o s v i ny mnh i u vibt c th thch no khng cn phi o ngc hay cn n s gii thch


10/300

mi v hc thuyt nguyn thy ca n. Gio l ny c th c chp thunm khng s hi mu thun vi khm ph v nhng thnh qu khoa hc hini.

Gio l ny coi c hnh l mt trong nhng iu kin tin quyt cn thit t gii thot. Mt iu kin tin quyt khc l tr tu. c hnh v tr tuc v nh mt v chn ca mt ngi. c hnh ging nh chic xe chcon ngi n ca gii thot, nhng cha kha thc s m ca l tr tu.

---o0o---

Hnh Phc Thin ng

Nhng tn ca tn gio ny khng t coi mnh nh nhng chng sanhduy nht c chn t h?nh phc thin ng. H tin rng chnh conngi to a ngc hay thin ng ty thuc vo cuc sng ca mnh vau kh ti a ngc hay t hnh phc thin ng c th chng nghimngay trong i ny ch khng phi kip sau nh ta thng tin tng. o sca tn gio ny khng bao gi trnh by gio l bng cch e da la angc hay em hnh phc thin ng ra cm d m bng cch ni ln sthc. Theo gio l ny, bt c ai cng c th vui hng hnh phc thinng min l ngi y sng mt cuc i chnh ng. Thin ng khng

phi dnh ring hay c quyn ca mt gio phi hay mt cng ng tngio c bit no. Thin ng m cho tt c mi ngi - bt c ai sng mt

cuc i cao thng.

V tha, kin nhn v hiu bit l nhng c hnh ng gi gn gi bi nhngtn tn gio ny. T i, bi mn v thng cm vi ngi khc khng giihn vi con ngi m cn m rng n tt c chng sanh - v ph hoi isng d l ngi hay vt, cng c c v bt cng, v i ngc li vi giol ca tn gio ny.

Tn gio ny cng khuyn cc tn nn knh trng quan im ca ngikhc dn n mt i sng ha hp.

---o0o---

Li Sng

Tn gio ny r rng, hp l, tr li hon ton tt c nhng kha cnh quantrng v cc cu hi v i sng ca chng ta. Tn gio ny cng cung cp


11/300

mt nn mng vng chc gip nhn loi tin ti mt li sng tch cc v ttp hn.

Tn gio ny khng chia nhn loi ra thnh nhm, nhm c "Cu" vnhm b "a" nhng vi t cch l mt tn gio vn minh v hiu bit, ndy chng ta lm sao thun ha k d v gip ngi c thun ha tt pthm.

Tn ca tn gio ny khng mit mi vo cu nguyn van vi hay xin canthip. H tin vo tm quan trng trong s hnh tr ca chnh mnh v tronghiu qu ca thin nh dn n t thng, t kim ch, t thanh tnh, giithot v gic ng v thin nh l thuc b cho c tm ln tr.

---o0o---

Con ngi c th hun c i sng ca mnh

Tn gio ny cho rng tm l tt c sc mnh - l ngi sng to v l khy dit con ngi, v cng l kin trc s cho s phn con ngi. Cho nn,con ngi c th hun c, un nn bt c g nu bit cch pht trin v sdng tm ng cch.

Tm li tn gio ny l mt ngn hi ng tuyt vi hng dn nhn loin ha bnh, nim vui v hnh phc bt dit. S thc, th gii ngy nay b

nh hng bi k th chng tc, chnh tr, tn gio, hiu nhm v l tngv trong cng ng. Mun gii quyt cc kh khn phc tp ny, ngi taphi vn ng tinh thn lng v v tha ln nhau, v iu ny c th ctrau di di s hng dn ca tn gio ny khc su s cng tc theo lunthng o l v li ch chung. Con ngi phi i n nhn thc rng s

pht trin tinh thn quan trng hn s t c pht trin vt cht cho hnhphc thc s v phc li ca nhn loi. Con ngi phi thc thi chn l,phc v, nhn t, v thng yu nu mun th gii ny tr thnh ni tt phn sng.

---o0o---

Thc Ti

Qua gic ng v o s ny tuyn b:

* c hnh v i nht t c l do s trau di tnh thng yu bao la;


12/300

* Hnh phc ti thng l hnh phc bt ngun t tinh thn thanh thn;

* Chn l tuyt i l chn l t c qua s hiu bit nguyn nhn s aukh ca loi ngi;

* Tn gio cao nht l tn gio dy s pht trin tr thc, lun l v s thanhtnh tinh thn;

* Trit l v i nht l trit l a ra li sng thc tin c th thc thi ckhng cn phi li vo l thuyt hay nim tin khng thi.

Tn gio ny khng cm cn ai c hay hc hi gio l ca tn gio khc,v khng c ch cho cung tn. K cung tn khng cho php mnh chng dn bi l tr hay nguyn tc quan st v phn tch khoa hc. Cho nntn tn gio ny l mt ngi t do c tm tr ci m khng l thuc vo

bt c ai pht trin tinh thn.

Nu bn quan tm hc thm mt cht na v k lut hay nn lun l o cv hun luyn tinh thn ca tn gio ny, bn s phi rt b nhng hiu lmtrc y bn c v tn gio ny. Ta khng nn ch phn xt gi tr ca mttn gio bng cch quan st mt s thc hnh hng dn sai lm ca mt vitn ; thay v ta bao gi cng nn c gng hiu gio l cn bn ca tn gio.

---o0o---Tr thng minh con ngi ng ca ngi

Thay v t con ngi v s phn di s kim sot c on ca mt thlc bn ngoi cha ai tng bit n v bt con ngi phi l thuc vo scmnh ti cao nh vy, tn gio ny nng cao a v ca con ngi v thanhn con ngi ng c tn thng do tr thng minh. Tr thng minh dycho con ngi cch pht trin tim nng n tng ca mnh.

Tn gio ny dy chng ta lm sao phuc v v tha ngi khc. Tn catn gio ny trnh xa ti li khng phi v s tr th ca nhng chng sanhv hnh m v hiu rng ti li mang au kh cho chng sanh.

ng c lm iu thin gip ngi khc khng phi l lm valng mt ng ti thng no hu c tng thng, m do cc cm nght bi v gii thot h khi kh au.


13/300

Ni y trong tn gio ny, bn c th tm thy phng cch kin tonthin tnh v tr tu khng cn n s gip ca mt sc mnh bn ngoino. Bn c th t c tr tu cao nht qua s hiu bit m khng cn thitqua "thin khi". Bn c th chuc ti m khng cn n s ph gip camt ng cu ri thay th. Bn c th t gii thot ngay trong i sngny bng s rn luyn ng n kh nng ca chnh mnh m khng phich i n kip sau.

Tn gio ny dy con ngi khng phi v tn gio m l tn gio v conngi. C ngha l khng tr thnh n l cho bt c mt tn gio no, conngi phi c gng s dng tn gio cho s ci thin v gii thot ca mnh.

---o0o---

C th c khng?* Khng c lc th nhc dc i sng c th chu ng c khng?

* Khng tin vo bt t, con ngi c lun l khng?

* Khng c s tr gip no t tc nhn bn ngoi, con ngi c th tin tio c khng?

* Khng c nghi thc v nghi l, con ngi c th sng mt cuc i o

hnh c khng?* Khng c lng tin v c tin d cm xc con ngi c th thc hnh tngio c khng?

* Khng au n do t hnh xc trong mt s tn gio, con ngi c th tc gii thot khng?

* Khng to s hi trong tm, con ngi c th theo mt s nguyn tc ol khng?

* Khng dng sc mnh v da nt ngi khc, chng ta c th tin dn mttn gio thch ng khng?

* Khng nim tin d oan v t tng tn iu di danh ngha tn gio, cth thuyt phc c i chng sng mt cuc i o hnh khng?


14/300

* Con ngi c th cm nhn v gy cm hng tn gio m khng cn nthn b, huyn b v xo thut ca thy tu c khng?

"c" v khai sng ra tn gio tr li nh vy, nhng cu cnh y c tht c bng phc v, thanh tnh, k lut v tr tu.

S hiu bit v lut nhn qu nh c gii thch trong tn gio ny lmsng t v gip gii quyt vn kh au ca nhn loi, ci b mt v s

phn v tin nh, v trn tt c s bt bnh ng ca nhn loi. Hiu clut ny lm cho con ngi c an i, hy vng, t tin v tinh thn can m.

---o0o---

Tn Gio Hin i

Khng phi l mt l thuyt hay mt tn gio ch tin theo m tn giony l con ng sng thc tin cao thng. l mt tn gio c nhttrong lch s em vn ha v ci thin n cho nhn loi, ht sc tn tintrn mi lnh vc, khi so snh vi cc thnh qu hin i. Tn gio nykhuyn ta khng nn tr thnh n l ca bt c quyn nng bn ngoi nom nn pht trn tim nng y n tng trong chnh mnh v s dng s cgng tr thng minh ca chnh mnh gii quyt cc kh khn ca mnh.

Tn gio ny c mi phm cht cn thit ca mt tn gio hu l thch hp

cho th gii hin ti v tng lai. Tn gio ny ng mc, tin b, v hp l.Bt c ai nghin cu v hiu c gi tr ca tn gio y u c li lctrn th gii hin i ny. c tha nhn cn khoa hc hn khoa hc, tin

b hn tt c yu t tin b trn lnh vc tinh thn, tn gio ny l mtphng tin rt hu hiu dng duy tr ha bnh, ha hp v hiu bit thgii.

---o0o---

Khng K Th

l mt tn gio, u tin trong lch s nhn loi, chng li h thng dngcp lm thp hn con ngi v dy bnh ng cho nhn loi, cho c hi ngu ph hp cho tt c mi tng lp x hi khc nhau. cng l tn giou tin cho ph n t do v khuyn khch h hc hi v thc hnh tn gio,th tn gio em li bnh ng x hi.


15/300

ng i o S tuyn b cnh ca i n thnh cng v thnh vng mcho tt c mi ngi, trong mi hon cnh i sng d cao hay thp, bcthnh hay ti phm, nhng ngi quan tm, tm v mong cu hon ho. Ngikhng bt cc tn lm n l cho Ngi, cho Gio Php ca Ngi m cho hhon ton t do suy ngh v iu tra nghin cu c th t c lng ttin.

Tn gio ny phn loi chng sanh thnh tm v vt, c hai u trongtrng thi lun thay i, khng bao gi gi nguyn trong hai khonh khclin tip. Tm v vt sinh ra v mt i, c? th chu trnh tip din. Cho nnkhng c g thng cn trn th gii ny hay ti ni no trong v tr. Vmi s vt hin hu bt c ni no ca v tr u chng l g c m ch ls hn hp ca yu t v nng lng, l d nhin nhng vt mt ngy no s tan r v hnh thi cu to ca n bin i hon ton. Tn gio ny dy

chng ta mi vt do duyn sinh m thnh th phi chu s mu thun i ido iu kin vt cht v nh lut v tr.

Nhng nguyn tc cn c tn theo ca tn gio ny khng phi l nhngiu Rn. Tun theo nhng li gio hun nh khng Git, khng Trm Cp,khng T Dm, Khng Ni Di, v Khng Dng cc cht say, tn c tht minh thanh tnh ha ly mnh v gip ngi khc sng ha bnh.

---o0o---

Mc ch Ca Chng Ti

Mc ch ca chng ti xut bn cun sch ny khng phi nhng ngikhc i o theo nim tin ca chng ti m soi sng cho h cch tm ha

bnh v hnh phc v tu tp theo nhn thc ca ring mnh, khng phi lnhm mt tin theo. Chng ti khuyn khch mi ngi tu tp o ca mnhng cch nu thy chn l thc s, ha bnh, hnh phc, tr tu v gii thottrong tn gio y. iu m chng ti mun l con ngi sng mt cuci o hnh ng knh m nhn phm khng b lm dng.

Tuy nhin, tn gio ny c th p ng c nhiu nhng vn v tngio, tinh thn ca qu v, c th cung cp hng i mi cho li suy t caqu v v vn tn gio v trit l. Tn gio ny cng gip cho qu bnhiu c li sng, v di sn vn ha ng. Bn c th tm thy s hngdn tinh thn, nhu cu ca th gii hin i trong tn gio ny.


16/300

Tn gio ny em n th gii, mt tinh thn mi, nim hy vng mi, conng mi, chn l m s cn thit ca chn l ny c thy v cm thyngy nay t lu lm ri. Tn gio v i ni n l "o Pht" v ngi khaisng ra o ny khng ai khc hn l "c C m, c Pht".

D mc ch ca bn c th no, chng ti mi bn hy nhn k tn gio nyv l tng ca ngi sng lp. Chng ti sn sng gip bn trong vic itm chn l. Cho nn, xin ng Thin v, trnh Thnh kin v tn gio, hyc gng tm Chn L.

---o0o---

2 - BC THNG IP BT DIT

Ha Thng Piyadassi Mahathera

Mt s ngi thch gi gio l ca c Pht l mt tn gio, mt s khc ligi l trit l, v cng c ngi ngh rng l c hai tn gio v trit l. Tuynhin, ni cho ng hn c th gi l "L Sng". Nhng cng khng cngha Pht Gio ch l mt nn o c. Hu nh tri li, Pht gio l conng hun luyn lun l, tinh thn v tr thc hu dn ti tm tr hon tonc t do. Chnh c Pht gi gio l ca Ngi l "Dhamma-Vinaya"(Php-Lut), Hc Thuyt v K Lut. Nhng Pht Gio, trong ngha hpkhng th gi l tn gio, v tn gio c ngha l 'hnh ng hay hnh kim

biu l nim tin s sng knh, v ham mun lm va lng ng thn linh cquyn nng no , tu tp hay thc hnh l nghi v s tun th ng cngnhn ng quyn nng v hnh gim st s phn ca mnh, v ta phi phctng, tn th v l bi'. Pht gio khng phi l mt tn gio nh vy.

Trong t tng Pht Gio, khng c s nhn thc hay tin chc c s hinhu ca ng Sng To di bt c dng thc no c quyn thng phtcc hnh vi thin c ca ngi m ng to ra. Ngi Pht T nng tani c Pht (Buddham suranam gacchami) khng phi trong nim hy vngc Gio Ch cu vt. c Pht ch l mt v Thy ch con ng v

hng dn tn t gii thot.

Mt ci bng cm trn ng i, th d, mt tm bin bo ch v, ch dnquan st bc chn i ca mnh. Chc chn bng khng mang ngi bhnh n ni mun n c.


17/300

Mt bc s khm bnh v cho toa thuc, phn ngi bnh l th nghim toathuc . Thi ca c Pht i vi tn cng ging thi ca ngithy hiu bit v t bi hay thy thuc.

S th cng cao c nht l tri n nhng tinh hoa ca nhn loi, nhng ngic tm hn v i v dng cm vi s hiu bit uyn bc s tht, qut schv minh v nh ht gc r trc. Ngi nhn thy chn l l ngi cugip thc s, nhng ngi Pht T khng cu nguyn h. H ch tn thnhng ngi tm ra Chn L v ch con ng i n chn hnh phcv gii thot. Hnh phc l iu m ta phi t dt ly; khng ai c th lmcho ta tt hn hay xu hn. 'Thanh tnh hay khng thanh tnh' ty thucchnh ta. Ngi ta khng th thanh tnh hay nhim ngi khc.

---o0o---

i Tm Chn L

Trong khi lc lm chung nm trn ging gia hai cy Sa La ti Kusinara,c Pht tm mi tui nhn thy nhiu hoa dng cho Ngi, Ngi lin dnd i c Anan: Ny A Nan, nhng ai sng cuc i chnh ng, ngtheo Php- nhng ngi chnh l nhng ngi vinh danh, tn th v knhqu Nh Lai (ng i Gic) vi tm lng knh trng cao qu nht. Chonn, ny A Nan, nn sng mt cuc i chnh ng, sng theo ng Php.Vy nn bn nn t rn luyn. c Pht khuyn khch sng theo ng Php

cho thy r rng c s ti quan trng trong vic hun luyn , khu v thn,ch khng phi ch dng hoa cho ng Gic Ng. S nhn mnh l v isng chnh ng.

V phn Pht Gio c phi l mt trit l hay khng cn ty thuc vo snh ngha t ny, v phi chng c th nh ngha n bao trm tt c hthng t tng trit l l ng kh nghi. Theo t nguyn hc, Trit l cngha l yu (Gr philein) tr tu (sophia). 'Trit l l va nhm tm tr tuva l tr tu c tm thy'. Trong t tng n , trit l gi l darsana,ci nhn chn l. Tm li, mc ch ca trit l phi l tm ra chn l ti hu.

Pht Gio cng ch trng tm chn l. Nhng khng phi ch l l lun ctnh cch c on, mt cu trc l thuyt, hay ch thu thp v tn tr kinthc. c Pht nhn mnh n kha cnh thc hnh gio l ca Ngi, s pdng kin thc vo i sng- hng vo i sng ch khng phi ch xemxt n i sng khng thi.


18/300

i vi c Pht, ton b gio l ch l hiu bn cht bt toi nguyn cahin tng sng v m mang con ng dn n trnh khi bt toi nguyn.' l trit l ca Ngi'.

Trong Pht Gio, tr tu c tm quan trng nht v thanh tnh ?n qua tr tu,qua hiu bit. Nhng c Pht khng bao gi ch tn dng tr thc. Theo

Ngi, kin thc phi i i tay trong tay vi tm thanh tnh, vi lun l u t(Vijjacaranasampanna). Tr tu t c bng s hiu bit v s pht trincht lng ca u c v tm l tr tu bc nht (bhavanamaya panna). l kin thc dnh dm c khng phi ch l s c on, s hp l hay llun ch c b ngoi. Nh vy, r rng Pht Gio khng phi ch l tnhthng m cng chng phi em li s tm kim sau tr tu, cng chng phisng bi (mc du h c ngh v tc phong v nhn loi), nhng m l skhuyn khch vic p dng thc tin gio l dn tn n v t, gic ng,

v gii thot cui cng.

Mc d chng ta gi gio l ca c Pht l 'Pht Gio", v th gp n vo'hc thuyt' v 'hc thut', nhng khng phi l vn chng ta dn nhng cho n. Gi n l tn gio, trit l, Pht Gio hay bt c nhn hiu no m

bn thch. Nhng nhn hiu y khng c ngha g vi ngi i tm chn lv gii thot.

Khi Upatissa v Kolita (sau ny tr thnh X Li Pht v Mc Kin Lin,hai i T ca c Pht) ang i tm kim hc thuyt gii thot, gp

Ngi Assaji (A T , mt trong nm t u tin ca c Gio Ch)ang i kht thc. Upatissa ht sc cm kch phong cao qu ca vTrng Lo ny. Ngh rng by gi cha phi l lc tm kim hi han,Upatissa lin theo Ngi Assaji n ch Ngi ngh; Upatissa n gn, cho

Ngi v hi Ngi v gio l ca c Bn S. Ngi Assaji, vn ngi t ni,t tn tr li: "Ta khng th dng di gii thch gio php v gii lut,nhng ta c th vn tt tm lc ngha". Upatissa tr li:Vy ny oHu, ngha sao phi nhiu li. Lc by gi, Ngi Assaji lp li cu k baogm ton th gio l nhn qu ca c Pht:

"V cc php pht sanh do nguyn nhnNh Lai ch dy nguyn nhn yNguyn nhn chng chm dt, Nh Lai cng ch dy l gio hun ca Bc i Hin Trit"


19/300

Upatissa tc khc lnh hi ngha v chng c bc Thnh u tin - giaion nhn thc u tin, thu trit " bt lun ci g c bn cht ca s phtsanh, tt c nhng ci c bn cht ca s chm dt".

---o0o---

V Thy Thc Tin

Bn bc, tho lun n u m khng nhm vo hiu bit ng (chnh kin)s khng dn chng ta n gii thot. iu cn thit l kin thc ng.Chng ta c th tm ngun gc li ch dy ng t thin nhin, t cy ci, vhoa, t v sng. C nhiu trng hp, c ngi t gic ng v thot khinhim trc khi nhn thy chic l rng, nc chy, la chy rng, mt ngnn tt. Ci ny nh trng thc tnh nhng ngi y, hiu ci bn cht vthng ca mi vt, h t gii thot. ng, hoa sen ch nh sng mt tri,

khng bao lu khi mt tri chiu sng hoa sen n v mang nim vui n ttc.

c Pht khng quan tm n nhng vn siu hnh v chng ch lm chocon ngi bi ri v o ln trng thi cn bng ca tinh thn. Cu tr li vnhng vn y khng gii thot nhn loi khi ngho tng v bt hnh. l l do ti sao c Pht min cng khng tr li nhng cu hi y, v clc Ngi kim ch ging gii nhng cu hi thng c t sai. c Phtl mt v thy thc tin. Mc ch duy nht ca Ngi l gii ngha tt cnhng chi tit v Kh (dukkha), thc trng bao qut ca i sng, lm cho

con ngi cm nhn c ton b sc mnh ca mnh, v lm cho conngi thc c v n. Ngi ni r cho chng ta bit nhng g Ngi giithch v nhng g khng gii thch.

Mt ln Ngi ng ti Kosambi (gn Allahadah) trong rng cy Simsapa.Cm mt nm l trong tay, Ngi hi cc thy T kheo:

- Ny cc Thy, cc Thy ngh sao, l trong tay Nh Lai hay l ca cy mctrong rng trn ng kia, l no nhiu?

-Bch ng Th Tn, l cm trong tay Ngi t, l trong rng kia nhiu.

- Ny cc Thy, cng nh vy , c rt nhiu iu ta hiu bit hon tonnhng ta khng ni cho cc Thy bit, ch c mt s t iu ta ch bo chocc Thy. V ti sao, ta khng ch bo cho cc Thy? Ny cc Thy, vnhng iu khng hu ch, khng thit yu cho i sng thanh tnh,khng dn n nhm chn, v t, tch tnh, thanh thn, hiu bit hon ton,


20/300

gic ng, v Nit Bn. Ny cc Thy, l ti sao ta khng ni cho ccThy bit.

- Ny cc Thy, iu g ta ni vi cc Thy? l Kh - ta ni - lnguyn nhn ca kh - ta ni - l con ng dn n dit kh - ta ni.

- Ny cc Thy, v ti sao ta ni n nhng chn l y? V nhng chn ly hu dng, thit yu cho i sng thanh tnh, dn n nhm chn, v t,tch tnh, thanh thn, hiu bit hon ton, gic ng v Nit Bn. Cho nn,ny cc Thy, ta ni cc iu .' Trn dy l li c Pht.

Tuy nhin mt s hc gi khng tn ng thi ca v Gio Ch, h nghing s gic ng ca c Pht v gn cho Ngi nhn hiu thuc phi theo

thuyt 'bt kh tri' ('khng th bit'). Cc hc gi c mi lp lun v suyon. y khng phi l cu hi ca hm nay hay hm qua, chng c nuln trong thi c Pht. C n v du tng Sakuladayi, chng hn, hi Ngiv qu kh v v lai, Ngi khng nh:" Hy ni qu kh, ni v lai, ta s dy Php ny cho ng:Khi iu ny hin hu, th c iu kia,Vi s pht sanh ca ci ny, ci kia pht khi.Khi iu ny khng hin hu, th khng c iu kia,Vi s chm dt ca ci ny, ci kia chm dt"

Tm li, y l hc thuyt Pht Gio v tnh iu kin hay s pht sanh tythuc (l duyn khi- paticca samupadda). V iu ny hnh thnh nnmng cho T Diu , quan nim ch yu ca Pht Gio.

---o0o---

V Bc S V Song

c Pht c bit nh mt v thy thuc v song (bhisakho), mt nh giiphu ti thng (sallakatto anuttara). Ngi l mt nh cha bnh v ch.Phng php trnh by ca Ngi v T Diu c th so snh nh phng

php ca mt thy thuc. L mt thy thuc, Ngi trc nht chn bnh, riNgi khm ph ra nguyn nhn ca bnh hay s pht sanh ra bnh ri lmsao b bnh v cui cng p dng cch cha tr.


21/300

Kh (dukkha) l bnh, i dc (tanha) l s pht sinh hay cn nguyn cabnh (samudaya), bng cch loi i dc, bnh c loi i v l chakhi bnh (nirodha-nibbana). Bt Chnh o (magga) l phng thuc.

Mt ngi bnh phi nhn thc rng mnh b au, phi thc ngay trc khin tr nn trm trng, phi ngh ngay n phng php loi b nguyn nhn,vi mc ch phi i bc s c chn bnh v c phng thuc. Nh shu hiu ca phng thuc, ngi bnh ht au v l vic cha bnh.

Nh vy, kh au khng nn b qua m phi bit n (abhineyya); v vykh au l bnh. i dc, nguyn nhn phi tiu dit, loi b (pahatabha);Bt Chnh o phi c thc hnh, trau di pht trin (bhavetabba); l

phng thuc. Vi kin thc v kh au, vi vic loi b i dc bng s tutp Bt Chnh o, thnh tu Nit Bn (Sacccikatabba) l iu chc chnt c. l cha khi bnh, mt s bung b hon ton, s gii thot

khi i dc.

Tr li Sela, mt ngi B La Mn nghi ng s gic ng ca c Pht,Ngi ch dy:

"Ta bit ci g cn phi bit, ci g cn phi trau di ta trau di. Ci gphi loi b, ta khng cn gi. Cho nn, ny ng b la mn, ta l Pht -mt ngi Gic Ng"V nhng chn l ny lin kt v ph thuc ln nhau, cho nn thy hiu mthay nhiu hn trong bn chn ly cng l thy hiu nhng chn l khc. Vi

ngi chi b khng nhn c kh au, con ng i ti t gii thotkhi kh au l v ngha. Tm li, khng cng nhn mt chn l cng lkhng cng nhn ba chn l kia th l khng cng nhn ton b gio lca c Pht.

Vi cch ni ca nhng nh duy vt kin nh: "Ti khng th no nutc tt c ci v ngha ny", gio l ny c v khng g hn l chn ngt,khng hiu c v khng ng ch, nhng vi nhng ai tranh u mmang mt quan nim thc t v cuc sng, th gio l ny khng hoangng, khng phi l truyn tng tng ni vi k kh di.

Vi nhng ai quan st chng sanh trn th gii t mt gc chnh xc cngha l vi s nhn thc su sc khng thin v, th iu tr nn rt rrng, ch c mt vn trn th gii ny, l kh au. Nh c Pht ni: th gii ny c thit lp trn kh au, t nn mng trn kh au(dukhe loko patitthio). Nu bt c s vic g tr thnh vn , chc chn c


22/300

kh au, bt toi nguyn, hay c th ni - mu thun- mu thun gia nhngham mun ca chng ta vi cc s kin ca i sng.

T mt vn n gin chng ta t nhiu tn khc nhau: kinh t, x hi,chnh tr, tm l v c vn tn gio. C phi tt c u bt ngun t mtvn , kh au (dukkha), gi l bt toi nguyn? Nu khng c bt toinguyn, ti sao ta cn tranh u gii quyt? Phi chng khng gii quytmt vn ng lm gim bt toi nguyn? Tt c nhng vn gy ra bttoi nguyn, v n lc l chm dt chng, nhng chng li sinh ra nhau.

Nguyn nhn thng khng phi bn ngoi, m chnh trong vn y, n ctnh cch ch quan. Chng ta thng ngh rng chng ta gii quyt htcc vn , tha mn tt c nhng g lin quan n, nhng nhng vn li bt ng xut hin trong nhng dng thc khc, theo nhiu cch linh tinhkhc. Dng nh lc no chng ta cng phi ng u vi vn mi, v

ta phi em n lc mi gii quyt chng, v c nh vy cc vn vgii quyt vn c tip din. l bn cht ca kh au, c dim phqut cuc sng ca chng sanh. Kh au hin ra v mt i ri li ti xuthin trong nhng dng thc khc. Chng l c vt cht ln tm l, mt sngi c kh nng c th chu ng vt cht hn tm l hay ngc li.

---o0o---

Thc T Cuc Sng

i sng theo Pht Gio l kh au, kh au ng tr sut i. l vn cn bn ca i sng. Th gii au kh v tai ch, khng mt chng sanhno thot khi ci gng cm kh s v l chn l ph qut m khng mtngi thc no khng nhn thy s vic trong bi cnh thch nghi ca n,c th chi ci c. Tuy nhin s cng nhn thc t ph qut ny khng cngha l chi b hon ton lc th v hnh phc. c Pht, Ngi ChinThng Kh au, khng bao gi chi ci hnh phc trong i khi Ngi nin tnh tng qut ca kh au. Trong kinh Aguttara Nikaya c nu hnh

phc m chng sanh c kh nng vui hng.

Tr li cu hi ca Mahali Licchavi, Ngi ni:

'Ny Mahali, nu nhng dng thc c th nhn thy nh m thanh, mi v vv hnh v nhng vt s thy c (nhng i tng gic quan m conngi cm thy qua kh nng cm gic), hon ton chu kh au, b bao vy

bi kh au, b mt lc th v hnh phc, th chng sanh s khng vui thchg ni nhng i tng gic quan y; nhng ny Mahakli, v c lc th v


23/300

hnh phc trong nhng i tng gic quan y, nn chng sanh mi thchchng v bm nu vo chng, do s bm nu ny, t lm mnh trc'.Do kh nng cm gic nn con ngi b li cun vo nhng i tng gicquan y, thch ni chng v tm ngun vui ni chng (assada). l thc tkhng chi ci c v bn kinh qua iu . Tuy nhin, vt cht thch th,hay nim vui khng trng cu. Chng phi chu s thay i. Vy th khimt ngi c th duy tr hoc b tc i lc th lm cho mnh vui, ngi thng tr nn r. Ngi y khng thch s bun t, thiu nhiu th nn

bun b, i tm ngun vui ni bn b, ging nh tru b tm ng c mi,nhng nhng th vui mi ny ch nh mn trnh din qua i rt nhanh. Vvy, tt c cc lc th, d bn thch hay khng thch, cng l khc m ucho au n v chn ght. Tt c nhng lc th trn th u ph du, gingnh vin thuc c dc bc bi mt lp ng la gt v lm hi mnh.

Mt da thc n khng ngon, mt ly nc ung khng d chu, mt thi v duyn, v hng trm nhng chuyn lt vt khc em au n v bt toinguyn n vi chng ta - ngi Pht T hay khng l Pht T, giu hayngho, cao sang hay hn mn, bit ch hay m ch. Shakespeare m t lini ca c Pht khi ng vit trong tc phm Hamlet: "Khi phin no n,chng khng n n c m tng tiu on".

Vy th khi con ngi tht bi khng thy kha cnh ny ca cuc i, cibt trc ca lc th, h tr nn tht vng v dao dng, i khi c x r dikhng c thc hay suy xt phn on, v tm c th mt qun bnh. iu

l nguy him, hu qu ti li (adinava). Nhn loi thng phi i uvi hai bc tranh cuc sng ny. Tuy vy ngi c gng qut sch hammun su xa mi s, vt sng hay v tri v gic, nhn i vi mt ci nhnkhch quan, thy s vt ng theo phi cnh ca chng, rn luyn vn hai hi mnh phi trm tnh trc tt c nhng thng trm ca cuc i, cth mm ci trc s vic bt nh , gi tm tr c qun bnh qung itt c nhng ci thch v khng thch - Ngi y chng bao gi bun phinm gii thot (nissanara). Ba iu ny assada (vui), adinava (hu qu tili) v nissarana (gii thot) hoc h lc, nhng hu qu ti li v gii thot

ca chng l thc t kinh nghim- mt bc tranh trung thc v ci m ta gil i sng.

Tr li cu hi ca Mahali, c Pht tip tc:

'Ny Mahali, nu nhng hnh thi c th nhn thy, m thanh. hng, v vcc vt s thy c, hon ton mang li lc th, bao trm vi lc th,


24/300

khng b au kh, chng sanh s khng nhm chn cc i tng gic quan,nhng, ny Mahali, c s au n, v nhng lc th trong i tng gicquan y khng lu bn, chng sanh cm thy nhm chn, thy chn ght, hkhng cn thy thch th v cng khng bm nu ni chng, h t thanh tnhly h'.Vy th c ba kha cnh kh au:* kh au trong dng thc thng thng ht sc r rng (dukkha-dukhata);

* kh au, hay s bt toi nguyn ca tnh trng ty thuc;

* kh au gy ra bi s thay i (vipainama dukkhata).

Tt c nhng au kh v tinh thn hay th xc, nh sinh, gi bnh, t, phiquan h vi ngi khng a, b chia ly vi ngi a, khng t iu ta mun

l nhng s au kh thng thng trong i sng hng ngy v c gi ldukkha-dukkhata. Khng cn n nhiu khoa hc mi hiu c thc trngca i sng.

Sankhara-dukkhata, bt toi nguyn trong nhng tnh trng ty thuc, cmt ngha trit l. Mc d t ng sankhara gi tt c s vt u b chi

phi bi nguyn nhn v hu qu, ni y trong phm vi kh au, nmnhm un (pancakkhandha) c ni n. Chng l tp hp vt cht (trongtrng hp ny l xc thn hu hnh), ca cm gic, ca nhn thc ca cutrc tinh thn v ca thc.

Chng c gi l nama-rupa (danh-sc), mt thc th tm-vt-l. Rupanm trong un vt cht v Nama l bn un cn li. S phi hp ca nmun cu to thnh mt chng sinh.

Mt chng sinh v th gii kinh nghim c hai u lun lun thay i.Chng i vo tn ti ri li mt i. Tt c u trong cn gi lc, khng c gc th thot ra khi s thay i khng lay chuyn v khng ngng ngh ny,v v bn cht tm thi ny, khng c g l thc va . C hnh phc, nhngrt ngn ngi, tan i nh bng tuyt, mang li bt toi nguyn.

Viparinama dukkha (Kh v thay i) nm trong loi bt toi nguyn do sv thng. Tt c nhng cm ngh va v sung sng m con ngi kinhnghim phai m v bin i. Nh c Pht ni, c n nhng cm nghchng nghim bi cc nh du gi hay thin nh t ti bn tng thin, cngri vo loi viparinama dukkha (kh v thay i), v chng cng chng tn(v thng) v chu s thay i. Nhng ci kh ghi ni y khng phi l


25/300

ci au n hay kh s m con ngi thng phi chu ng. iu m cPht vch r l tt c s vt v thng u bt toi nguyn.

Chng chu s thay i trong mi khonh khc v s thay i ny mang nbt toi nguyn, v bt c g v thng u bt toi nguyn (yadaniccamtamdukkha). Do khng c hnh phc trng cu.

c Pht khng c nt mt bun thm khi Ngi ging cho cc tn chn lca kh, nt mt Ngi lc no cng vui ti, rng r v ti ci cho thytm c ca Ngi:

"Sung sng thay chng ta sngkhng gnh nngtrong nim vui lun vui hng

Ging nh cc ch thin rng r".Ngi khuyn khch cc t ca Ngi khng nn yu ui, m nn trau ditt c phm hnh quan trng, nim vui, mt yu t ca s gic ng. Nghincu mt cch v t v Pht Gio ni cho chng ta bit l mt thng iprng r vui ti v hy vng, khng phi l trit l ch bi v tnh bi quan.

---o0o---

3 - PHT GIO NGY NAY V NGY MAI

Tin S Nadadeva Wijeskera

Khng cn cht nghi ng no c, Pht Gio cn thit cho th gii hin imc d tn gio ny c cng b t trn 2500 nm qua. l v thngip ca tn gio ny tr mi khng gi. Tn gio ni v lng t i, t bi,nim vui v ha bnh. Ha bnh l mt c tnh m th gii ngy ny ni nv l iu mong mun ca nhng nh lnh o v nhng t chc th gii.

Nhng, c mt s ng dn chng vn cha chc chn v thng ip v habnh tuyn b bi c Pht.

Thng ip v ha bnh, v tnh thng v hnh phc cho tt c chng sanh,c thuyt ging vo thi k khi cc lc a b chia bi nhng chng ngi- t nhin v a d, ngn ng v chng tc. a d bit lp, giao thng linlc chm v hn ch thu hp cc khu vc. V vy, d oan lan trn v kinthc khng c chia s. Trong tnh trng nh vy, ci khng bit tri hnci bit. V k thut v khoa hc, nhng khu vc pht trin hin nay ca th


26/300

gii hin i khng pht trin c hoc thm ch cn km pht trin. Chonn, dn c sng ti nhng lc a rng ri ny, khng c c hi nghe,

bit v hiu ci thit yu ca thng ip c Pht.

Mt yu t khc chng li s truyn b thng ip ca c Pht l phngphp thng thy trong vic tuyn truyn tn gio. Tn gio c truyn bbng ao kim v xm chim. So snh iu ny, Pht Gio l mt tn gioduy nht khng dng sc mnh git ngi hay o qun thnh chin truyn b.

Tuy v cc yu t y, Pht Gio vn bnh trng n tt c nhng nc mn c lin lc v gp g vo thi . Pht Gio bnh trng chm nhngchc chn dc theo cc tuyn ng c n Ty Tng, Trung Hoa, TriuTin, Nht Bn v Trung Tm Th Nh K. Hong A Dc cng gi cc

on truyn gio Pht Gio n cc vng quc ng v Ty vi cc nh sv t. Hong ny gi tng phm Pht Php n Sri Lanka quangi con trai l Mahinda v ngi con gi l Sanghamitta. Mt cy nh cacy B , ni m c Pht chng o gic ng c mang n Sri Lankado Sanghamitta. Cy ny cn sng n ngy nay v l mt cy lch s cnht trn ton th gii. Cy ny l biu tng ca gic ng i vi tt cnhng ngi Pht T. T Sri Lanka v n , Pht Gio c truyn voMyanmar, Thi Lan, Lo, Vit Nam, Cao Min v Nam Dng.

Ngy nay th gii co li v kch thc. Nhng khu vc km pht trin v

nhng khu vc cha pht trin trc tin b v k thut v khoa hc trongkhi nhng t ai c ln m mang trc y li tr thnh khu vc km phttrin. Trong thi i ny, i li d dng, nhanh chng v khng b hn ch.Truyn thng ngay tc thi. Vy nn s phong ph v kin thc l gia tichung cho mi ngi, v khng c l do g h khng bit n thng ipca c Pht.

---o0o---

Nhng li ch trch

Tuy kin thc dnh cho mi ngi ty s dng, nhng vn c nhng liph bnh Pht Gio cng nh nhng quan nim sai lm v hiu nhm gio lca c Pht. c bit mt s ngi t Pht Gio ngang hng vi n Gio. Cng c nhng ngi ni ting ngh rng Pht Gio khng khc ghn bt c mt tn gio no theo thuyt hu thn. C mt s ngi ni PhtGio y p nim tin d oan v tu tp. Nhn b ngoi, nhng iu ny xut


27/300

hin em mu thun lm tr ngi s ha gii l tng. Nhng ci c v dbit ny phn nhiu do hiu nhm, tin tc sai lm, v gii thch sai lm vng lc x hi v di sn vn ha m nhng m hnh ng-hin hu phctp cng tn ti trong mt ng li khng d nhn thy trong nhiu x hivi nhiu ng hng. Cho nn mun hiu bit bn cht gio l ca cPht, iu tr nn cn v thit yu l nghin cu nhng s sai bit gia PhtGio vi bt c mt tn gio no hin hu c th hiu r rng bc thngip ca c Pht.

Nhng tn gio khc c k hoch rt chu o tha mn khuynh hngtm l, t vn v thi v s t m ca ngi khc, li suy ngh v tintng ca h n ni mi mi nghi ng c th tng tng c c li giithch hay nht c th c. Mt s li gii thch ny l Thng bit htmi s, tnh thng bao la v t bi. Mguo ta cng ni n mt s nhn t

cn bn ny khng c nghi ng. Mt s ngi chp nhn mt tn giotrn nim tin m qung, mt s tin trn l thuyt gio iu. Tuy nhin,nhng gi nh ny tha mn tm tin tng ca tn thun thnh. Hkhng cn phi hi. Hp l v hp l nhng bc cho sng o. Gii thchduy l, gii ngha khoa hc,s tn ng hp l gic khng ging nhau giatn gio ny vi tn gio khc. Ngi ta khng nh rng nhng phng

php v k thut ca khoa hc hin i khng hng v v cng khng thp dng trong trng hp tn gio. Ngi ta ngh cn bn l tn gio khc

bit khoa hc. Ngi ta cho rng tn gio thin khi, li ca Thng .Tri li, Pht Gio mi, hoan nghnh v khuyn khch iu tra, thm vn vs ni quan (s t xem xt ni tm) theo mt cch thc hp l, hu l vkhoa hc. iu ny c chng minh trong Kinh ni ting Kalama Sutta,ni y c Pht dy:

"Ny Kalama, ng tin theo iu t c bi nghe i nghe li nhiu ln,v iu l truyn thng; v iu l tin n; v iu l tiu ;. viu c l lun b ngoi; v iu c khuynh hng thin v mtkhi nim c cn nhc; v iu dng nh trong kh nng ca ngikhc; hay v nh s ging nhng iu l o s ca chng ta".

Ngi ta thng ni tng phn li cc Pht T l h tin vo nhiu thn,chp nhn nim tin chung chung, l bi cy ci v hnh tng. Cng cni n vi s ch bai l a s cc mn sng bi tri t trng sao. Niy nhng li ph bnh phm li lm l trn ln gi tr vn ha, tc l x hiv nim tin truyn thng ca ngi dn trong nhiu giai on ca s tin hax hi. Nhng nh ph bnh qun hay khng bit cha bao gi Pht


28/300

Gio toan tnh dp b li sng hin hu v nhng gi tr vn ha ca nbng mt ung li sng mi l ca mt ngi khng c thin .

Trong cch thc tng t, nu nhng ngi hay nghi ng v cht vn nhvy, nhng nh ph bnh hay nhng quan st vin phi hi ngi Pht Ttrong hi on Pht Gio,, liu ngi c tin vo mt m hn tp ca ccquan nim nh vy khng, ngi Pht T s tr li l "c" hay "khng" vtm ca ngi rt sn lng gip . Theo bn cht tinh thn ca ngi PhtT, khng c g l khng hp l trong cch suy ngh, trong s hp l v st chc cc sc mnh v yu t quyn nng ca ci c v mi, ca ci khng

bit v huyn b. Vi ngi ny, Pht Gio v nhng li gio hun ng trnci nn thp ca nim tin c v d oan bng mt b lut o l, v Tiratana(Pht, Php, Tng) c t trn nh ca thp.

Mt trong nhng nhn xt trc sau nh mt v Pht Gio l Pht T cnim tin vo cc thn thnh trong x hi ca h. Ngi Pht T nh vy, khivan xin, khng th em trn ln vi ngi Pht T thc s tm cu Nit Bn.

Ngi khng th l hin thn ca Pht Gio, Php c dy bi cPht. l mt quan nim sai lm ca nhng nh quan st vin v nhng li

ph bnh v ngi tn - nhng ngi hon ton thc c ci thp cutrc ca nhng nim tin o l. Ngi tin c nhng qu thn tt v xu,ch thin hay lm phc, v nhng quyn nng ti thng nhn t. Ngi cng tin tng c Pht ng vo hng cao nht theo h thng th t v cp

bc. Vi kin thc hn hp v khoa hc, h tin rng c l tt c cc cch

thc gip c th c y thc trong lc khng hong ca i sng.Cho nn ngi lm nhiu iu cho mc ch y, lin quan n vic thchin nhu cu cn kp ca con ngi trong lc tinh thn au kh. Nhng cha

bao gi c c nhn no nh vy thnh cu c Pht hay t ca Ngi canthip cho. Ngi Pht T bit suy ngh khng i hi nhng n hu nh vy.iu t nhin c hiu l nhng gi tr truyn thng trong mt s x hihnh thnh c s cn bn v cuc sng ca ngi dn v c th tip tc.

Ngi ta cng hiu rng mi x hi vn hy cn nhng du vt cn li canhng truyn thng c. Cho nn khng em st nhp nhng nim tin truyn

thng ny vo Pht Gio hay thc thi cng vi Pht Gio. l li sng.iu m Pht Gio khng lm, tn gio khc c th lm v c th d nhlm. Trong ham mun nhit thnh ngi khc i o theo o mnh, ccnh truyn gio ca cc tn gio khc, ph hoi tinh thn x hi v binh thnh mu ngi n n v bun t ca mt ging ngi v vn ha xal. Lng ham mun thay i gi tr vn ha, nim tin truyn thng v m


29/300

hnh x hi hnh thnh, khun mu v tinh thn ca mt toan tnh thnh lpmt tn gio xa l vi c cu vn ha xa l, iu m h ngh rng l mtnhm km. Nh vy h mu tnh thay i x hi vn ha v tinh thn qucgia ca nhm ngi y. Tnh trng nh vy gy thit hi khng th sacha c v mt x hi cng nh tinh thn, v nhng nh truyn gio nn ham mun sng mnh m, v sau lm t lie ch mun tin b. Bngoi, s thu phc tn dng nh thnh cng. Nhng, trong thm tm cacon ngi, nim tin v gi tr c vn cn lm m i tt c nhng nh sng

bn ngoi ca nhng tn gio mi. Do ngay trong phm vi x hi ny sxy ra xung t khng nhng ch v vn ha v chng tc m cn c v tngio na.

? bt c ni no o Pht n hoc c on Th Tng Gi tin dn, giophp ca c Pht chng bao gi mu thun vi cc gi tr truyn thng ca

x hi mi. Ci c v ci mi, ci c xa v ci hin i st cnh tn ti. Khitm tr tin b vi s m mang v thng tin ca kin thc, nhng lnh vcma thut v d oan, y khoa v khoa hc gim thiu. S tng hp pht xut,ton b hay tng phn, v tin trnh ny tip din cho n ngy nay. Cho nni vi quan st vin nng cn, i vi nhng nh ph bnh ngoan c, v ccnh truyn gio, nhng vic ny hnh nh mu thun khng th ha giic. Kt qu l h kt ti Pht Gio v minh v s khc bit trong ngli m h suy ngh v gio l ca c Pht. H gii thch kt hp vi mathut, thm ch nh mt phng tin trong b my tm thi ca con nginhm p ng tnh trng tm l cng thng hay khng hong cm xc chkhng phi l tn gio c l do xc ng. Thm vo , iu mai ma l hcha chp nhn rng nhu cu sng cn ca con ngi, v t tnh trng tithng ha bnh v hnh phc ch hon tt c bng s loi b ti li. Trili ngi Pht T bit r tt c chng sinh u v thng, bt toi nguyn vkhng c linh hn.

---o0o---

S Hiu Bit V Thng ip Ca c Pht

i vi li tuyn b tn gio ny cn bn khc bit vi li gii thch duy lca khoa hc, chng ti c th tr li quaAbhidhamma (Vi Diu Php). Vcn bn, gio l cc cp ca c Pht theo ui th gii t tng khoa hcv danh v sc (nama-rupa). Gio l cn bn ca c Pht l: "Trnh lmiu d, lm iu lnh, v thanh tnh tm ". Thm vo, tt c s vt doduyn hp u phi chu lut cn bn ca s thay i v v thng (anica),


30/300

bt toi nguyn (dukkha); v khng c mt thc th sng vnh vin (anatta,v ng). Mt chng sanh chng l g c m ch l "nama-rupa" (Danh-Sc).Sc l s biu hin ca cc lc v c tnh. Ngi xa bit chng nhnguyn t (paramanu). c Pht gi chng l n v cn bn ca vt cht.T vic ny, chng ta bit Pht Gio cp nht ha vi nhng khm ph khoahc mi nht v bn cht ca chng sinh.

Sanh theo ngha Pht Gio ch cho ty thuc pht sanh. Sanh tin trintheo thi gian v v minh (khng bit g) trong mt lot cc nguyn nhn vhu qu (paticca-samuppada). Nhng iu ny c cng thc ha nh sau:

Ty thuc ni v minh, hnh pht sanhTy thuc ni hnh, thc pht sanhTy thuc ni thc, danh sc pht sanh

Ty thuc ni danh-sc, lc cn pht sanhTy thuc ni lc cn, xc pht sanhTy thuc ni xc, th pht sanhTy thuc ni th, i pht sanhTy thuc ni i, th pht sanhTy thuc ni th, hu pht sanhTy thuc ni hu, pht sanh tnh trng ca NghipTy thuc ni tnh trng ca Nghip, sanh pht sanhTy thuc ni sanh, pht sanh lo v t.ng nhin nu nguyn nhn ngng th hu qu cng ngng. C ngha l

v minh hon ton c loi i s dn n giai on chm dt sanh v t.

V gii thch ngun gc ca vt cht, ham mun tinh thn, v nhng cmxc con ngi, Pht Gio c gng gii thch s thay i ca i sng nhmt chu trnh tip ni ca hin hu v ty thuc. Tin trnh ny l bt toinguyn. Cho nn iu ny chng minh d cho c t c k thut tin bcao nht ca th gii hin i vn phi ty thuc vo nh lut v tr(Dhamma, Php). i sng chnh n cng chi phi bi nh lut ny. Khngmt chng sanh no c th trn chy hay thot c.

T giai on ny, c Pht tin n phn tch tnh trng hin hu ca chngsanh, v tm cch chm dt bt toi nguyn v v thng ca tt c s vt doduyn hp. Cho nn, Thng ip ca Ngi rt r rng. Khng phi l chota chy trn trong s hi do thiu can m hay n lc ca con ngi. lmt phng cch tm gii php cho mt vn - vn m nh con ngi-v bit con ng ra khi tnh trng nguy him. Nhng tnh trng nh th


31/300

lc no lc no cng hin din trn th gian ny v tt nht l c th no tchng bng cch dng truyn ng ngn: B la chy, ch c th thot ckhi trnh xa n v khng nn gn n. Phng cch sng st trc l lthay vt mt con sng l tm mt ci b ti ch an ton. Con ngmun khut phc mt con rn l lm cho n ra khi li i.

Cho nn la hn th c th trnh c v dp tt c bng tnh thng.Nc l luyn i phi vt qua bng s bung b, v 'sng' 'Samsara' (lunhi) phi c vt qua bng cch ty sch nhng nhim trong tm. Cinc c ca o tng c th b loi b bng cch pht trin cc c tnh hiu

bit. V mt ny, c Pht dy ta khng nn i n cc oan, m theo mtcon ng hp l thc tin, l con ng trung o. Nu c cc oan,kh au hay gi bn kia cc oan lc th, c kh nng dn mt chng sanhti nguy him. Ci nguy him tinh thn ny vn l nt thng thy trong th

gii hin i ny. N khng b hn ch thi c, v khoa hc k thut hini khng th vt qua ci nguy him tinh thn ny v n lin quan n trngthi tnh thn v khng phi trng thi vt cht.

Cho nn, con ng kh khn nhng chc chn l con ng trung o. l con ng chnh ng, cng c gi l Bt Chnh o cao thng. Conng ny tr li nhng vn ca con ngi. N gm c tm c hnhc sp xp thnh ba loi, gii (sila), nh (samadhi), v hu (panna). Giigm c chnh ng, chnh nghip, chnh mng. nh gm c chnh tinh tn,chnh nim v chnh nh. Hu gm c chnh kin v chnh t duy. Thc

hnh nhng iu ny dn n t giai on cui cng Nit Bn.

n giai on ny ta nht nh nu cu hi: Ti sao con ngi li t chi bnhng ci tt nht ca i sng - V Bt Chnh o rt kh theo? Ti saocon ngi khng vui hng nhng lc th ca trn th vi tt c hnh phcca n? V sau ci cht ci g s xy ra cho mi ngi? Ai bit? Ai c thni c? Th nht, con ngi l mt ng vt x hi. Con ngi l mtchng sinh c l tr cao nht, loi duy nht c u th lm ch trn mitrng xung quanh, c khng gian ln ngoi khng gian. D trong mt x

hi nh vy, con ngi khng th t mnh sng c. Con ngi phi sngvi gia nh, vi nhm ca mnh. V khng th c mt cuc sng yn nhnh phc nu ai ny sng trong s hi ln nhau.

Mt nn tng lun l l cn thit cho con ngi sng ha bnh trong x hi.Ngy nay nhng c hnh vn gi hng u trong tm ca tt c chng sanhl nhng tiu chun lun l do nhng ngi sng lp tn gio thuyt ging.


32/300

V hn bao gi ht trc th gii nhn thc y mi nguy him ngtrc nhn dn tin b ti thnh th do nhng kinh hong v chin tranh, kth chng tc, bt bnh ng v ngho kh. Nhng iu ny gn kt vi nhaukhin ta thy kh phn tch ti li ny vi ti li kia. Ngi ta ni n ha

bnh nhng li khng chng li i ti chin tranh v git chc. i sng lmt tng phm cao qu ca to ha. Ch c mt cht khc bit gia hai kiuni n nguyn l i sng. Cho nn tht ng l o c gi khi ni ha

bnh m khng ni n s ngn nga ly i bt c dng thc sng no. Tisao lc y tt c nhng sinh vt li khng c k n trong thng ip ha

bnh ny ngn chn kh au? C phi v con ngi l ng vt siu ngv s cn li u km hn khng? C phi v con ngi khng th sngc ch vi bnh m khng? C phi con ngi pht trin nh s tr gi canhng sinh vt ng loi? Trong ngha ca mnh, cng vn l lp lunnh hng n nhng nh lnh o quc gia ang c gng loi tr ngi th

yu; k mnh, ngi yu. l lut rng, lut sng cn ca ng thc vtthch nghi nht vi sc mnh l, ha v sinh hc.

Cng ging nh vy vi cc c hnh khc: ngn nga i hi nhc dc bthp php, ngn nga ni di, ngn nga dng ma ty. Khi x hi tin trinv gi tr lun l, nm gii cm (pancasila) s cung cp con ng sng chocon ngi ca x hi ngy nay v ngy mai. ng vt x hi c l tr cnthit phi b li sng v lun lc s khai ca con th v tr c th sngha hp trong phm vi x hi ca mnh. Mt s chp nhn v p dng giiny sm hn ngi khc. Mt s p dng tng phn v mt s p dng ton

b, nhng cui cng nhn loi s p dng tt c. Du rng khng mang danhngha ny nhng lm nh th l cch sng o c ng n.

Ci m tht s con ngi mong mun l tt c chng sanh hnh phc. Conngi, ng vt, by gi l ra phi thay i thnh mt con ngi c lunl m s quan tm n ng loi s bt u pht trin. Mi quc gia u nin ha bnh v mi ngi trong thm tm u mong mun ha bnh chochnh mnh. Nhng nhng ngi khc khp ni th sao? Nhng nh lnho ni khn c ting v ku go ha bnh trn tt c nhng din n. Nhng

khng c o c tht s pht ra trong tm ca mt c nhn, khng c ngino hay quc gia no hy vng c ha bnh trong cng ng, trong nc hayngoi nc. Mt du hiu ng mng l nhn thy phm hnh hiu bit ny

pht trin trong u c v con tim ca ngi dn tng tranh u cam gov mu trong chin tranh v nhng quc gia c c nhng v khhy dit hng lot hiu nghim. Vi s hiu bit ny, nhng c hnh khcnh lng t i, t bi (karuna), vui trong hnh phc ca ngi khc, v tm


33/300

trn dy thanh thn (uppekkha) s pht trin. Con ngi thc s v i, habnh v yu ha bnh ch khi trau di cc c hnh ny v khi nhn thcc v thc hnh chng. Ri con ngi y s ti gn nhn thc hnh phctinh thn c th gii ny ln bn kia th gii.

---o0o---

Tnh Trng Hon Ho Trong Bc Thng ip Ca c Pht

By gi cu hi c nu ln, ti sao chng ta phi lnh tt c kh khn nykhi chng sanh i ti kt thc vi xc thn b tiu hy trong th gii ny.Tm li, ti sao bi quan nh th? C th gii no bn kia khng? Ci bncht th gii y l g? Cu tr li thng thng l hoc thin ng hoc angc. cha phi l cu tr li cui cng trong Pht Gio. Mt chng sanh

khng ngng tr thnh cho n khi t c trng thi ton ho ca hnhphc tinh thn. iu ny ch c th hon tt c bng cch t c trngthi cui cng ty sch ht trong tm nhim nh luyn i (raga), c (dosa) v v minh (moha). C th t c ngay trong th gii ny vinhng ai trau di trng thi tinh thn tin tng bc ti tnh trng ton hoca phc ln. N c th xy ra vo thi im thch hp, ngay trong tintrnh tr thnh ang tip din, mt ngy no s tr thnh tr thnh ngngli. Ci nh th no? V n hnh hot ra sao? Hnh vi ca mt ngi cth xu hay tt, o c hay v lun. Tm ca mt ngi c th pht trinhay pht trin cha y . Nhng s thnh cng ca mt ngi c th mau

hay chm. Chng sinh tip tc trong chui sinh v ti sinh y theonghip (karma) ring ca mnh. Theo nh lut ca nghip, mt chng sanhti sanh trong tin trnh lun hi (samsara). S tip tc ca i sng, catm v vt, tnh trng ca dng tinh thn do lc ca nghip v hu qu tisn xut ra chng sanh ny trong mt lot i sng. Tin trnh thanh tnhtinh thn phi tip tc. Giai on t tinh thn phi pht trin cho n khitm c thanh tnh v ngi tr thnh mt ngi hon ho v chngc an lc ca Nit Bn.

Nh ni trc dy sanh v ti sanh tip din trong trng thi ny haytrng thi khc do s tip tc ci ca dng tinh thn theo nghip ring camnh. Tin trnh ny c gii thch trong Pht Gio bi hc thuyt vnghip v ti sanh. Sanh tip din cho n khi nghip tr gip mi cucsng c c ngng li. S ngng ti hu ca sanh mang li trng thi ton

bch ca hnh phc gi l Nit Bn trong Pht Gio. Con ng ca isng phc ha cho n nay cch sng c phc ha ny c th c


34/300

theo ui ngay trong i ny trong x hi tin b hay km tin b. Nhngham mun tr thnh khin khng chng sanh no t c hnh phc tithng. Chng sanh phi ngng tr thnh. phi l mc tiu ti hu vmc ch ca mi chng sanh. l mc tiu ca ngi Pht T v ngiPht T phi thc hnh b lut o l trong hy vng ny v cho mc chny. Trng thi y nm trong tay ca mi ngi. N phi c thc hnh bichnh mnh.

Ni y ngi c s nht l nhng ngi Phng Ty ng vi nhngvn khng my quen thuc vi h, vi trit l v i sng v tn gioquen thuc ca h. l quan nim v i sng sau khi cht trong mtchui ti sanh di nhiu dng thc. S vic nh vy c th c khng?

Nhng nhng nh t tng phng Ty v tr tu phng Ty, tt hn trcy, ngh rng s vic nh vy c th c c. Mt s bin c, v mt s bt

hnh trong cuc sng ny khng th gii thch ni ngoi tr bng nim tinnh vy. Mt s nng khiu ca tr em tui khc thng khng th giithch hon ton Cho n nay, s truyn tha nng khiu do di truyn c thl cu gii p. Nhng s hi tng hay nh li mt s vic xy do cc emk li cho thy mt vn m do y ti sanh c th gii thch c. Nhngnh ngoi cm ang nghin cu hin tng ny v nhng trng hp cghi nhn cng ngy cng nhiu. Trong Pht Gio c ni rng kin thc nhli kip trc (pubbe nivasanussatinana) t c trong giai on thin th

ba bi mt ngi c ng thng (pannca abhima). Cho n nay nhngngi thy kh tin v hiu pht hin mt s bng chng c trin vngthc t trong ti sanh .

C ch hot ng ca hc thuyt ti sanh l g? Nghip lc tt hay xu ct vo nh mt lc ti pht v quyt nh chu trnh i sng tip tc. khng phi l mt phng trnh m trong tt v xu c tnh ton nhyu t cng tr, li con s tha hay thiu ca mt ti khon. l mtkhi nim bi hnh vi tt s mt ni no , mt cch no , mt ngyno vo lc no c n b tng thng, ngc li hnh vi xu sgt phn thng xu. Nghip lc tim tng ny c mt mi trng tm linh

v khng phi vt cht. l mt tin trnh tm linh ging nh in nngtrong my mc in t. Sc mnh t ti sanh ca n vn c, gn lin tronglc ca chnh n, ging nh in nng hay m thanh v sng nh sng. Niy ln sng m thanh c bit hay tia sng thc t c trong n ton b timnng t ti sanh nu c s b tr thch ng nhn n. C l nghip lchot ng c th gii thch mt cch no bng ngn ng thng thng.Phng trnh cht v cui cng l c tnh ca nghip lc n ti sanh ra hu


35/300

qu, c ngha l kt qu chng sanh mi c c trong nhng giai on tipni ca cuc sng. c tnh l g? Gii thch n nh th no?

Nhng iu ny l nhng vn cn cu gii p. Ngi c s thy khkhn hn ha hp cc yu t ny. V nhng ngi c s ca th gii phttrin v chm tin li cng thy kh tin hn vo vic . Phi ni rngnhng iu ny l nhng khi nim trit hc, hc thuyt tn gio c

bn ci tho lun v dn gii. Gii thch mt s vt tm thng cng khngth c nu khng c s thc hnh trong hin ti hay kinh nghim cachnh mnh. nh sng c th ging ngha d dng. Nhng vi mt ngi mth kh m c th gii ngha n ging ci g. Ta c th m t ng i hay

phng cch i ti mt ni no . Ta cng c th m t mt ni nh thno nu ta . Nhng khng ai c th cm thy hay thc hnh nu t takhng . Ging nh vy, nhng iu ny phi c thc hin bi c nhn

mnh v t mnh. Pht Gio ni ln con ng do c Pht thuyt ging.Con ng c gii thch. Nhng ngi khc c th gia nhp theo. Vut qua ci , khng ai c th gip c. Ta chnh l v cu tinhca ta. Khng ai c th cu c ngi khc. "Attahi attano natho". Khi ta theo con ng ny, thc hnh tn gio ny, m mang tm tr, ta khngth tht bi trong vic t trng thi ton ho v cao nht ca Nit Bn.Trng thi vn nm trong bn tay ca chng ta.

---o0o---

4 - PHT GIO V NHNG VN CA THI I

Tin S G.P. Malalasekera

Pht Gio t gii thot hay Nit Bn hon ton trong tm tay con ngi.Tuy nhin, n khng n vi ta nh mt tng phm t bn ngoi ta; liu t ta phi t c. Khng ai c th tm mnh bn ngoi v cha khis chn ght mnh t nhng gi tr ch yu. Ni mt cch khc, Pht Giokhng c ch cho mt V Cu Th chu ti cho ngi khc t c schuc ti.

---o0o---

Ch Thin

Pht Gio tha nhn c nhiu loi thn c gi l ch thin hay v tri. Tuynhin khng mt v no trong nhng ch thin ny thng cn v bt dit.


36/300

Cc ch thin ny c thy ti nhiu ci sng, mt s c tui th lu hnchng bn. Tuy nhin khng mt v no l ton nng, mt s c coi nhc thn thng siu nhn v nhng n hu ca h ta c th t c mc dukhng phi bng cu nguyn v hy sinh. Theo Pht Gio, nhng ngi mo c th chia s cng c v c th truyn cm t tng t i n chthin cu khn cc v ny che ch cho h.

Cuc sng trong th gii ch thin v tui th ca h ty thuc vo nhnghnh vi tt lm trong i qu kh v khi kho d tr cc cng c cn ht, thcc ch thin s bin mt t ci tri v sanh vo mt ni no . Nhiu chthin, nu khng phi hu ht, l tn ca Pht m cc c hnh c ccch thin bit r. H khng may mn nh chng sanh loi ngi v trong thgii loi ngi, c nhiu c hi lm nhng iu thin hn cnh gii ca chthin. Con ngi c th chia s cng c t c do hnh ng thin n

ch thin.

---o0o---

Hi Hng Cng c

Hc thuyt 'hi hng cng c' l mt phn gio l ca c Pht. hihng nh vy c thc thi bi ngi lm iu thin quyt nh l 'ai ' cth cng hng 'cng c' ca hnh vi thin ca mnh. Vic hi hng trnn thc s hiu qu khi ngi th nhn thc c iu thin v hoan h

trong trng hp y. iu ny gi l anumodana (hoan h v vic ). Vichoan h c th thc thi khng cn n s hiu bit ca ngi lm iu thin.Ci hu l ng sau iu l khi mt ngi tm thy ngun vui trong mthnh vi thin khc, d c hay khng c s hiu bit ca ngi nhn, tm cangi trong sch, v thanh tnh v iu ny to hiu qu cng c chochnh mnh. S hoan h c th thc thi bi bt c ai nh mt hnh ng c thc v thn trng. 'Hi hng cng c' chnh n l mt hnh vi thin,thm vo cng c ca cc vic thin lm. Ngi chia s cng c khngmt mt g m c th tch ly cng c.

C nhng ch thin c bit hay cc v tri c thn thng qung i, ccoi nhng ngi bo h ca Pht Gio. Mi x Pht Gio c n th ringnh hng ch yu l a phng, tuy cng c mt s t c cu khn ti

bt c u. C nhiu nhng ch thin a phng c mn hay p dngbi nhng tn ca tn gio khc, nht l n Gio trong trng hp vngt ca Theravada (Nguyn Thy). Ti Myanmar, chng hn, ngi Pht T


37/300

tm n hu ni (Thin Vng ) Nats, ch tr vn mnh ngi ti ni ny. TiNht Bn, mt khc, nhiu B Tt (Pht s thnh) c cu khn.

C nhiu nhng in th cc v thn ny, ti y cc ngi sng o dngcng tri cy, hoa nh biu tng s tn knh, cu nguyn, tng kinh vnguyn cu xin n hu. Khng c sc vt b cng t. Dng thc ca s th

phng ny c nh hng su rng bi nhng ngi tu tp theo tn gio huthn. Vic ny tng ng vi iu c Pht ni khi Ngi tuyn b lc conngi b khng hong hay lo u, ngi dn sn sng i n bt c ni u c che ch. Nhng n hu m h nguyn cu lin quan n vic trn th.Khng c ngi Pht t no tin vo s sng bi cc thn, d thn thngmnh me, c th dn n vic m mang tinh thn.

---o0o---

Nim Tin

Cu hi thng c nu ln l nim tin (Saddha) c v tr nh th no trongPht Gio. Tng cng rt hu ch nh li trong cc bn vn kinh innguyn thy ting Pali, khng c mt t ng no tng ng vi ch 'PhtT'. Dn chng c phn chia ra lm nhiu hng theo trnh ca s phttrin tinh thn. Vy nn chng ta c ngi bnh thng, mt trong s nhiungi trong dn gian (puthujjana), ngi lng ho (kalyana-puthujjana),ngi qu phi (ariya) v ngi hon ton (arahant). Kinh in ni n

nhng ngi tm nng ta ni c Pht, Gio Php ca Ngi, v nhng t cao qu ca Ngi (on th Tng Gi). Trong Pht Gio, khng c nghithc 'ra ti' tuy nhin c mt nghi thc rp khun p dng bi ngi PhtT trong nhng nc Pht Gio by t hnh ng 'quy y' c ngha lngi sng o chp nhn c Pht l v o S, Php l trit l v LiSng v Tng Gi (on th cc Thy Tu) nh nhng ngi gng mu vLi Sng.

c tin Pht Gio c ngha l chp nhn trong nim tin tng v kin thcnhng ni nng ta y rt ng c chp nhn. Khng c 'nim tin mqung', khng c trng hp no 'khng tin th b a y'. c Pht ng c nhiu thy v nhiu Li Sng c thuyt ging bi cc v thy ny, vc nhiu tn ca cc v thy y v Li Sng ca h. Mi ngi hon tont do chn la; khng mt hn ch no trn quyn t quyt ca mt c nhntrong phng din ny. Thc ra c nhiu trng hp nhng tn ca cc vthy khc thoi thc cc v thy ny v mong mun chuyn lng trung thnh


38/300

vi c Pht. Ngi lm h nn lng v yu cu h hy ngh k vn hnna. Khi h cn nn n, c Pht khuyn h nn tip tc vic thin vinhng v thy c ca h.

Mt on ni ting trong Kinh Kalama, thng c trch dn trong phngdin ny, l mt bng chng khng bc c ca s t do chn la ny.on vn khng nh khng nn chp nhn iu g ch v l do truyn thng,quyn th ca v thy, hay v n l quan im ca nhiu ngi, mt nhmngi c bit hay ngc li. Mi th u phi c cn nhc, quan st, v

phn xt xem ng hay sai di nh sng nhn thc ca chnh mnh. Nu lsai, khng nn bc b chng ngay m nn li xt thm na. Khng phinghi ng c coi l ti c gh gm m nn c tch cc khuyn khch.

---o0o---

Chnh Kin v T Kin

Pht Gio khng c s nh ngha rnh mch cho nhng thut ngSammaditthi (chnh kin) v Micchaditthi (t kin). Chng da vo quanim thc cht l sai hay ng d l theo ngi Pht T hay nhng ngikhc. Khng quan im no b coi nh khng c xm phm v l do tngio v khng c hi. T do t tng l mt vn nhn phm. C ntnh gi tr ca cc li tuyn b ca chnh c Pht cng c hi. c Phttuyn b khng c quyn hnh g v hc thuyt ca Ngi ngoi tr kinh

nghim bn thn ca chnh Ngi.

Quyn hnh thc s l quyn hnh m t n c chn l, chn l chng minhchnh n l xc thc. Chn l nh vy c sc mnh ln, sc mnh c th lm

php l (saccakiriya), nh c thy nhiu trong kinh Jataka, mt phn giati vn ha ca ngi Pht T. Cho nn, saddha (nim tin) nn c giingha nh tin cn, tin tng hay nhn thc hn l nim tin, v nim tin cngha rng khng tm thy trong khi nim v Saddha.

---o0o---

Hnh Phc ca Tt C Chng Sanh

Li sng c Pht dy, i khi gi , khng c ngha c bit dnh chonhng ngi c i sng trong tu vin. ng ra, tinh thn khng luyn i

phi c pht trin t Nit Bn c th thnh tu nhanh bi nh s hnl ngi c s. Nhng, hon ton l sai khi ni gii thot hon ton ch c th


39/300

t c bi nh s v ngi c s sng ti gia khng t c. Nhng bithuyt ging ca c Pht thu thp v hiu nh bi Hi ng cc TrngLo sau khi c Pht nhp dit, gm nhiu bi ging cho cc nh s v ccnh s l thnh gi chnh trc tip ca Ngi. Nhng cng c nhiu bi Ngiging cho ngi c s. i khi Ngi ging cho mt ngi.

Trong bi thuyt php u tin, gi l Thit lp nguyn tc Chnh Php,Ngi pht trin khi nim v phc li v hnh phc ca tt c chng sanh,khng cht k th, pht xut t t bi cho th gii. l ln u tin tronglch s loi ngi, nh chng ta bit, l tng v vic thin chung hay victhin ph thng c vch ra, nh hng khng nhng ngi bnh thngm c cc dn tc trn th gii v tt c nhng dn c ca v tr. Bi nyc m t nh gio l mang kt qu n ngay trong i sng ny, khngchm tr, lc no cng c gi tr, c th kim chng v gy hng th cho

vic iu tra nghin cu.

---o0o---

S on Kt Ca Nhn Loi

c Pht dy khng nhng cn c cuc cch mng ni tm trong mt cnhn v hnh phc nhn loi m cng cn c cuc cch mng bn ngoitrong i sng x hi. Cho nn, chng hn, Ngi thuyt ging cn bn hahp v on kt ca nhn loi, khng k n mu da, chng tc v nhng

c im vt l khc - nh trong trng hp ca th vt - v to mt cuccch mng hy b ch ng cp ang lan trn thi by gi ti n . trnh by khi nim v s ha hp nhn loi, Ngi hot ng khng ch vicc vua cha, cc nh t bn v cc ph n qu tc m Ngi cng hot ngvi ngi ngho nht ca ngi ngho, vi ngi n xin, v nhng cngnhn qut ng, k trm cp v ph n mi dm.

Ngi thu nhn vo on th Tng Gi do Ngi thnh lp, nam v n mitng lp trong x hi bt k n dng di v nguyn qun. Ngi chm scngi bnh v ngi c cc, an i k b c hip v mang hnh phc nngi ngho kh. c bit bnh vin u tin trong lch s c thnh lpdi s lnh o ca Ngi. Ngi khng xa lnh th gii sau khi Gic Ng,sng 45 nm trong cng ng, lun lun tm n nhng ngi cn n sgip .

---o0o---


40/300

Dn Ch

Ngi cao t do c nhn, t do t tng v ngn lun cng nhng l tngdn ch. iu rng buc vi Pht Gio khng mu thun vi s ci m.on Th Tng Gi c coi nh mt th ch dn ch lu i nht trn thgii v coi nh mt kiu mu cho cc nn mng cho cc t chc, k c thch chnh tr. Quc gia l tng vch ra bi Pht Gio l quc gia dn ch,lm vic phc li vt cht v tinh thn ca ngi dn, bo m t do chnhtr, tn gio v c nhn cng nh an ninh kinh t vi y cng vi?c lm.

---o0o---

Phc Li Kinh T

Lp k hoch cho phc li kinh t c nhn mnh r rng nh mt phnnhim v ca nh vua hay quc gia. c Pht ni: 'Nu iu lm ng,ngi dn, mi ngi theo nhim v ca ring mnh, khng cn quy rivng quc, thu nhp quc gia s tng ln, x s s an bnh, v dn chng ainy u vui v sung sng, nhy ma vi con ci trong tay, s an tr trongnh ca m toang'. Kinh Mahavatsu ni: 'Th gii da trn hai nn mng: st c ca ci v s bo tn ci t c. Cho nn mun t c caci v bo tn ci m bn t c, cn n lc mnh m, trong phm vichnh php'.

---o0o---

Quyn S Hu

Nhn dn lm ch ti sn c ng h ti nhiu ni trn th gii, nht l tinhng ni x hi ch ngha thng tr. Cho n nay c bit s p dng utin nguyn tc ti sn chung trong mt cng ng hay x hi thy c trongLut Tng qun tr on Th Tng Gi, ni m tt c ti sn, chuyn ngc hay bt ng, hay bt c mt th c gi tr kinh t, th c gi nhca chung, khng c mt loi p buc no. i sng trong Tng on l

mt i sng on th cn c trn nguyn tc t nguyn ng lao cng tc.

---o0o---

Pht Gio v Nhn Loi


41/300

T nhng g ni, cho thy rng Pht Gio quan tm nhiu n th giiny v i sng ca nhn loi trong . Pht Gio tuyt nhin khng chi bth gii. c Pht m t gio l ca Ngi nh mt Chng sanh Sanditthika,ch yu quan tm n th gii ny, n i sng ny. Ngay c hnh phccao nht, l Nit Bn, s phn u ngay trong kip ny. Gio l ny nhnmnh dn nhu cu tuyt i pht huy tt nht t hin ti ph du bom tng lai phi c kim sot v hnh phc ca chng ta. Qu kh qua khng ly li c. Ch c hin ti c th cho chng ta i sng tt p.Tng lai cha n v tng lai ty thuc hon ton ni chng ta.

Ngi Pht T khng coi th gii ny nh mt nh t m con ngi phio thot ln thin ng. ng hn l con ngi tm kim xy dngthin ng ngay ni y. Ngi Pht t khng phi l mt ngi duy vtch ngha, cng khng khinh khi nhng thun li ca vn minh vt cht.

Vn khng phi l s chn la gia cm gic v tinh thn m l s chiphi tinh thn. Ngi Pht T l tng phi thit lp s qun bnh gia bnngoi v bn trong, gia nhng trng thi bn ngoi ca thin nhin v thgii chung quanh chng ta, v tinh thn tin b do s chin thng lng v k.Vi ngi Pht T, i sng l mt cuc phiu lu v i, thng l mtcuc phiu lu nguy him. Vn chnh l lm sao ci v i nht ca tt ccc cuc phiu lu c th dn n kt thc hnh phc.

---o0o---

Ton Ho

Ngi Pht T l tng l bc A La Hn, c ngha l ton ho. Mun tc l tng ny, tt c nhng yu t chng li hnh phc ny phi b loi

b khng phi cho ring mnh m cng cho tt c cc s vt c i sng.Ngi Pht T khng th tm phc li cho c nhn mnh, m khng quantm n ngi khc; phc li ca mnh gn b vi phc li ca ton thgii. Vy nn hun th ca c Pht l ngi thin phi sabba-

panabbhutahitanukampi, quan tm su xa v hot ng tch cc v hnhphc v phc li khng nhng ch cho con ngi m cho tt c cc sinh vt.

bt c ni no Pht Gio n, Pht Gio khuyn khch s pht trin vnminh v vn ha bng khoan dung, nhn t, cm thng v hiu bit, hai chnh song i Karuna (t bi) v Panna (tr tu), hai c hnh ny hnhthnh hai cng lnh chnh ca hc thuyt Pht Gio.

---o0o---


42/300

Th Gii Tin Tin

Nt c th phn bit ca th gii hin i l ln v tc ca tin trnhthay i. Ngy nay chng ta chng kin s thay i hu nh khng th tinc trong s bin i hon ton v mnh m ca tt c th ch nhn loitrong mi lnh vc hot ng ca con ngi. ng l nhng thun li hpdn ca khoa hc v k thut ph hoi ci dy neo ca mt li sng nnh c c tnh o c ring, nm a s ngi lnh nh trong th gii xal v kh khn. Th gii thay i nhanh n ni khng kp nhn ra.

Nhng nhng tin b ny cng mang s gii phng n cho nhn loi trongnhiu phng din. Chng cho chng ta nhng thnh qu v i v x hiv tri thc v nhng phng tin dit nn i v ngho kh. X hi lin kt vi nhau cht ch cha tng c, v p ng nhu cu v i hi ca

con ngi nhiu hn. S lm li khng phi nhng sn phm ca tin bkhoa hc v k thut m l s tht bi ca chng ta trong vic s dngchng thch ng v khn ngoan.

Trong bt c trng hp no, chng ta khng th ngng th gii; th giilun thay i, v thay i, nh c Pht ni, l s tht cn bn ca i sng.Khng c cuc cch mng no c th chm dt c s t n thay i. l ci p ca thay i. Khng c s thay i lin tc, cch mng ngy quatr thnh tp qun ngy nay, v tp qun ngy nay tr thnh chuyn chngy mai. S sng cn ca chng ta gn b vi thay i. Do ngi hin

i phi thy rng Pht Gio c bit thch hp cho thi i chng ta. PhtGio chp nhn s thay i; thc ra, th gii c xy dng trn chn l vs thay i khng ngng v lin tc. Chng ta phi hc hi, hiu dng snglc nc chy.

Chng ta phi trau di c tnh phc hi nhanh sc mnh, kh nng p dng,thch nghi v linh ng. Thi im chng ta i n nhng kt lun cng rnv t chi xt cc im d bit, chng ta ngng l ngi thng minh. Quanim ca chng ta c khuynh hng lm cho gio iu cng thm v gioiu lm chng ta bng bnh trong tnh ngoan c ca chng ta. Nhng ththch mi i hi chng ta p ng mi. Nu mi c nhn cn thn trnhgio iu, ton b cng ng tr? thnh mt x hi rng m c th em nmt i sng tt p.

---o0o---

Nhng Kh Khn Nhn Loi Phi i Ph


43/300

Nhng kh khn nhn loi phi i u rt nhiu. Chng ta c nhng khkhn v lng thc, k ngh, nhn cng, lng bng, tht nghip, c hi bt

bnh ng, khong cch gia ngi giu v ngi ngho, l mt vi vic cp n. Nhng kh khn ny hnh nh phc tp, ng nhin phc tp,nhng iu mong mi ca mt ngi bnh thng ch l mt iu tmthng. Ngi y ch mong mun c sng trong ha bnh v hnh phc,vi t do c xy dng ci th gii nh b ca mnh, trong phm cch cacon ngi.

Ngi y cng cn n tnh bn b, hiu bit, tnh thng v iu hy vngcho mnh v con ci, c kip ny v kip sau. nhiu ni trn th gii,nhng nhu cu cn bn cng khng th c c. Chng tm thy an ninhv cng bng thy trn hon v. S bt trc v bt an tr thnh mt tai hacht ngi khp hon v c gia nhng ngi giu ln ngi ngho, i khi

em li th v lnh m, i khi lo u, cng thng v o ln. Khoa hctht bi trong vic tm kim b mt ca hnh phc. 'Chinh phc thin nhin'khng thnh cng trong vic t c s sung tc v ha bnh. iu nykhng lm cho chng ta ngc nhin v c Pht dy chng ta hnh phc chc th t c khi sng ha hp vi Php, tc vi thin nhin, vi ci pv huy hong ca n. Chn l l, l nhn loi, ni chung khng hnh phc,ht sc kh s.

Cho nn tnh hnh hnh nh ht sc phc tp v c th khng c gii php.Tuy nhin, nu chng ta nghin cu cn thn vn vi kin thc v hiu

bit, chng ta nhn thc rng nhng kh khn hin i cn bn khng khcbit g vi nhng kh khn kinh nin lm au n ngi dn trong tt ccc thi i v mi min. Nu nhng kh khn hin i khc bit nhngkh khn ca t tin chng ta, ch l cng vn nhng ln hn v slng v nhiu loi hn.

Vy th, gio l cn bn ca c Pht, nh chng ta thy, l chng c gxy ra ngoi tr l kt qu ca nguyn nhn. Mt khi nhng nguyn nhnc iu tra v c hiu, ngi ta s tm c gii php. Ngi ta thng

cho rng nhng gii php ca cc bc hin trit i xa nh c Pht, qun gin, khng hiu qu gip chng ta trong gii php trcnhng kh khn cc k phc tp ang tc ng ln c nhn v x hi trongi sng hin i. Thng ip ca c Pht cp n tnh trng cn bnkh khn ca con ngi khin thng ip ny lc no cng c gi tr v hpthi. Thng ip ny hng dn n hnh ng v phng din t tng, li


44/300

ni v hnh vi. Mi th h k tip c th v phi khm ph ra ci thch ngca thng ip ny cho vic gii quyt kh khn ca mnh.

---o0o---

Hnh Phc Cao Nht

Gio l ca c Pht ni hnh phc ti cao l ha bnh v khng c hnhphc thc s nu khng c ha bnh. Th gii b qun tr bi s hi v eda ca chin tranh. Nhng quc gia dnh lu n chin tranh tr thnh cngxng ng s lm v kh n dc cho qun s, tip tc vic bun bn vkim li cho nhng li bun ci cht v ph hoi: i theo sau l tng ymu thun khng nhng ch binh lnh qun i m cn hng ngn n ng,n b, tr con v ti b thm st tn nhn v cc thit hi khng k sit lm

hi n t ai v ti sn. Khng c g c th thot khi ci c lit v incung ca trn chin, v kt thc i n u? 'Hn th khng th chm dtc bng hn th' c Pht tuyn b 'ch c tnh thng', v 'chin thngnui dng c tm', 'v k chin bi chng hnh phc'. Trn nhiu ni trnth gii, nhng m my chin tranh e da, khng kh y bo ng trongt tng, li ni v hnh ng.

Vy th, l nhim v ca tn gio - tt c cc tn gio. Ch c tn giomi c th nh hng n s chuyn ha cn thit ca tm - tn gio khng

phi ch gm c thc hin cc nghi thc v cc cuc l nghi hay thuyt

ging cc bi php, m l i sng c tnh cht thing ling v ni tm anlc m kt qu gii tr qun b trong tm, lm tm ngui gin, l s giitr qun b tht s.

---o0o---

Gc R - Nguyn Nhn Chin Tranh

c Pht dy chng ta con ng duy nht t ha bnh l loi b gc r- nguyn nhn chin tranh: tham lam, sn hn v si m. Ngy nay, th gii

phn chia thnh nhiu nhm t tng khc nhau, vi khi sc mnh, hdnh c tm tr v nng lc vo cng vic chin tranh tiu cc, v ch. Thgii khng th c ha bnh cho n khi no con ngi v quc gia t b hammun ch k, b ci cao ngo chng tc, v ty sch ci thm kht ch kmun chim hu v quyn hnh. L tng chia r em n xung t. Ltng mang nhiu dng thc khc nhau: chnh tr, tn gio, kinh t, x hi


45/300

v gio dc. L tng l mt s thot ly thc t. N lm cho con ngi hungbo v giam cm con ngi trong cung tn v bo lc.

Chnh trong tm con ngi nhng l tng mu thun y pht sanh, dn ncng thng v chin tranh, th cng chnh ni tm con ngi nhng xung ty c th dit tr nhn loi c th trn y nhng t tng ha hp vha bnh. c Pht tuyn b tm ng u, kin thu ca mi vic, tt hayxu, khi tm ty sch cc ti li, ha bnh v hnh phc s ng tr.

Tn gio, nu ng l tn gio thc s, phi ly ton b con ngi lmphm vi ca n ch khng phi ch mt vi kha cnh cuc sng con ngi.Ngi thin, c ngha l ngi theo tn gio, hiu khng c ha bnh vhnh phc trn tri t chng no cn c ngho kh v thiu n, bt cng vp bc, php ch k th, phn bit chng tc, bt lc x hi v bt bnh ng,

b s hi gm nhm, ng vc v nghi k ln nhau. T trng cng cn thitcho

hnh phc nh thc phm, khng c t trng ni nhng ngi khng c chi t c s pht trin hon ton v nhn cch.

---o0o---

Kh Khn Ca Th Gii

Ngy nay nhng kh khn m nhn loi phi ng u, e da tng th cutrc ca nhn loi l nhng kh khn th gii khng phi ch c lp ti vnga d ny hay vng a d kia. Cho nn, gii php phi c tm kim cp th gii. iu ny lin quan n quan nim mi, v phn chng ta, vcc quan h con ngi, khng ch trong gia nh, ti nh, th trn, lng mc,hay x s ca chng ta, m l trong bi cnh th gii. Phi c nhu cu giodc n ng cng nh n b v lnh vc cc tai hi ca tinh thn quc giahp hi, ch ngha phn bit chng tc, mu da v tn iu. Bt khoan dung,kiu cng v tin m qung - chng c gng phn i v ph bng dn tckhc, vn ha khc, tn gio khc, li sng khc - Nhng th y phi c

loi b nu chng ta mun tm ha bnh.

---o0o---

Qu Kh Tai Hi


46/300

Phi tha nhn rng tn gio trong nhiu phng din, c mt qu kh taihi phi chuc li. Qu thng xuyn, nhim v tn gio trc nhn loi

phi chu nhng i hi khn cp ca hot ng chnh tr quc gia hay tnhl v nhng m mu bt chnh bnh trng v chinh phc. Trong thi ic xa, hu ht nhng cuc chin tranh quc gia u l chin tranh tn gio.Tn gio chn vi hnh nh ca mnh bng tng tng lp lp l nghi vtn iu rm r, cc nghi vn v t chc gio hi, v tnh "khng th sailm" ca cc sch v v nhn vt tn gio. Lm nh vy tn gio t thu hpchnh mnh tr thnh mt th ngh tu s, thnh ch ngha tng l thnquyn, ch cn chm lo cho ca ci v c quyn ca Gio Hi.

---o0o---

Th Tc Ha

Cho nn ngi hin i c quyn hi, tn gio dng lm g cho chng ti thi i ny. H s lp lun rng tn gio phc v cho mc ch ca tngio , cho nn hy cho n cht. l nguyn nhn chnh m tn gio

bt c ch no cng phi ng u. V vn pht xut t th tc hanhiu t rt ph thng cho tt c cc tn gio th gii, khng cn phi c

bit xem xt c bit chng ti y.

Tuy nhin ci nghim trng ca chng l nhng vn lin quan n giitr ca th gii m nhng mi lo u v chng hin hu ni nhng th h gi

v nht l ni cc v lnh o ca nhiu tn gio. Nhng ni lo u ny tptrung ch yu vo bo lc ang lan trn trong nhiu phong tr thanh nin vvic dng cc cht say v ma ty bi mt s rt ng thanh thiu nin namn. C hai, nhng yu t ny dng nh l du hiu ca cn bnh gc rthm su, ging nh nhng bnh khc, phi do kt qu ca nhng nguynnhn no . l nhng nguyn nhn m chng ta phi khm ph ra trckhi chng ta c th ngh cch cha tr.

---o0o---

Cc Tng Lp Vn Ha

Trong hu ht cc quc gia trong th gii hin i, dng nh c ba lp vnha r rt. Th nht l vn ha truyn thng ca nhng c tnh n gin cquan im bo th gi l vn ha trong trng thi bnh thng phn u duy tr gi tr c xa c ti luyn trong th thch khc nghit ca cucsng. Th hai l x hi c t chc k thut tin tin quan im phng


47/300

khong c gng thch nghi vi nhng thay i ang xy ra chung quanh vitc chng mt. Th ba l ci gi l 'phn vn ha', tng trng cho uc bnh dn ca nhng ngi gi l hyppies, tc di, b ngoi cu th, nghing nim tin v gi tr, s thch ca h l nhc rock, t do nhc dc, ham mcc cht say v ma ty vi biu tnh rm r, quay v li sng ca cng xhay b lc, tr v vi Thin Nhin trong ci m h gi l 'ch ngha thmm tuyt i'.

Nhm chng li vn ha ny thng b hai vn ha kia nhn bng con mt shi v khinh khi. Tuy nhin cng c nhng ngi, nghin cu k vnhm chng vn ha ny, xc nhn rng hnh nh ny l sai, nng cn v chc b ngoi, v cch hnh x khng chnh thng ca h ch l phng tinchng li x hi c thit lp m chng coi nh hon ton b thc y

bi thnh kin v t li.

Di nh sng ca nhng g ni, tn gio phi c thi th no vinhng ngi thi i tin tin ny m ngi ta thy h khp ni, cch nhiu ch t? Chc chn, phi l mt thi khoan dung v thng cm,v trn ht, thi ca s hiu bit, mm do v thch nghi.

Xin ng qun mt s cc nh lnh o tn gio chnh h cng l ngicch mng. c Pht, chng hn, l mt trong nhng ni dy v i nhttrong lch s nhn loi. Ngi ph nhn nhng iu c mnh danh l ngm thi Ngi tn gio cn c vo, v mang li cho s tm kim tn gio

mt nh hng hon ton mi. Ngi khng chp nhn tnh thnh tht canhng ngi V hay sc mnh ca chc danh thy tu. Ngi bc b ci otng cho rng nhng kh khn ca con ngi c th gii quyt bng nghi lthing ling v ba php. Ngi l k th b nguyn ra ca h thng ngcp m ton b cu trc ca x hi n da vo. Ngi b ch diu vkhng b v vi mu hi xy ra trong i Ngi.

---o0o---

Nhng c Tnh Ni Bt

Trong 2500 lch s, Pht Gio ng u thnh cng trc cc th thchgp phi. Mm do v khoan dung l nhng c tnh ni bt nht. Khng cnhng th ch cp bc v khng c tn iu cng nhc. nh hng n haca Pht Gio c chng minh bi vn ha v vn minh pht trin ti ccquc gia c tn gio ny truyn n. Bc thng ip Pht Gio cho ngihin i cng mnh m nh thi c Pht. Pht Gio khng ha hn nhng


48/300

cn bnh m nhn loi phi chu c th gim bt trong bt c mt ng lino ca x hi. Trong khi bc b bt c ti bm sinh no ca con ngi,Pht Gio tuyn b s gii thot l vn c nhn v ch c th t c

bng hnh kim o c v gio dc tinh thn. Ton b gio l ca cPht c chnh c Pht tm tt nh sau:

"Trnh lm iu c, lm iu thin, thanh lc tm - l thng ip cac Pht".

---o0o---

Ch Ngha Thc Dn

Trong bn, nm th k va qua, Pht Gio b au kh v ch ngha thc dn

ti nhiu quc gia Chu, bi ngoi chin v ni chin v n lc c chtm ca nhng tn tn gio khc nhm lm suy yu v dit tr o Pht.Tng Gi gn gi gio l tn ti c hng s bo tr ca nhng ngi cquyn lc, b ph ri v suy yu v sc mnh vt qa s kim sot caPht Gio.

Nhng vin cnh li mt ln sng t hn. S thng nht Pht Gio cto dng bi nhng t chc nh Hi i Hu Pht T Th Gii v Hi ngTng Gi Th Gii hp nht i Tha v Nguyn Thy cng theo mtchng trnh hnh ng. M ch v ngho kh l vn quan trng m

nhng ngi Pht T cn phi vt qua. Tng Gi phi c gio dc dp ng vi nhu cu hin i. Pht Gio khng bao gi l mt tn gio tiucc v d sai khin. Pht Gio l mt trong nhng lc lng vn minh v ica th gii.

---o0o---

5 - TI SAO C O PHT?

Ha Thng Tin S K. Sri Dhammananda

S Hnh Thnh Cc Tn Gio

Trc khi bn lun v ti "Ti sao c o Pht", chng ta phi tm xemt tng tn gio bt u trong tm tr con ngi lc ban u nh th no.Hng ngn nm qua, khi con ngi bt u suy ngh v cc loi hin tngthin nhin trn th gii, h nhn thy c nhiu vic k l xy ra. Khi mt s


49/300

lc thin nhin hay cc hin tng khng thun li, con ngi au kh. Conngi chng kin nhng bin c tai ha, khng khip. Ri con ngi btu ngh cch ngn nga nhng iu kin khng thun li gy s hi, nghik, bt an, cng thng v au kh ny. Con ngi bit nhiu nhng iu nyvt qa tm hiu bit, cho nn ngh rng c mt sc mnh siu nhin vhnh ng sau nhng vic xy ra y. Nhng vic xy ra ny rt kh hiu chonn h ngh rng l cng vic ca cc "thn thnh". Con ngi bt utn sng cc v ny, git th vt em cng t vi hy vng lm va lng ccsc mnh siu nhin y. Con ngi cng bt u tn thn v tn th t nkhi mt s hin tng em thun li, ngh rng nhng vic lm ny l dohnh ng ca thn thnh. Mc ch ca nhng thc hnh ny l c sche ch v phc lnh ca cc thn thnh hu c sng trn th gii nym khng phi ng u vi nhiu kh khn. Khi nhng khi nim ny btu pht trin, mt s vic lm quan trng khc cng c hp nht. C

nhng nghi thc, nghi l, cc cuc l hoc hi h. Tng cng ng ring rt chc cc l nghi theo nhu cu khu vc a d . Khi c mt khi lng ccnghi l v t tng trit l ln, 'tn gio' tr thnh mt phn thc cht cami nn vn minh.

S hnh thnh tn gio c xy dng bi con ngi lc khi thy t bov v s hi, nghi k, bt an v hiu lm i sng v hin tng thin nhin.

Nhng iu l nn tng ca tn gio ging nh cc vt liu nh gch, ,ct, xi mng, v t c dng lm nn mng cho mt ta nh.

Sau con ngi t im ta nh tn gio ny bng cch gii thiu nim tin,l vt, cu nguyn, li nguyn, hnh pht, lun l v o c di danhngha ca thnh thn c th kim sot nhn loi, v cng tm ra mtni trng cu gi l thin ng cho hnh phc v an lc vnh vin calinh hn.

---o0o---

S Thnh Lp Pht Gio

Sau ny, mt tn gio gi l "o Pht" xut hin nhng chng ta thy cPht khng dng nhng nim tin c. Ngi khng khai thc khi nim thnhthn, thuyt linh hn, a ngc vnh vin hay thin ng bt dit hnhthnh o Pht. Ngi khng khai thc s hi v nhng quan im mo mv hin tng thin nhin h tr cho tn gio ca Ngi. Ngi cng chngi hi nim tin

Nhung Hat Ngoc Tri Tue Phat Giao - TT Thich Tam Quang Dich

Documents

Transcript of Nhung Hat Ngoc Tri Tue Phat Giao - TT Thich Tam Quang Dich