Trao đổi trực tuyến tại:

http://www.mientayvn.com/Y_online.html

PGS .TS TRAÀN THÒ LIEÂN MINH

Muïc tieâu

1. Phaân loaïi nhoùm maùu heä ABO/ Rh

2. Keå teân vaø neâu vai troø cuûa caùc

nhoùm maùu khaùc

3. Trình baøy söï thaønh laäp khaùng theå

heä ABO vaø Rh

4. Trình baøy phöông phaùp ñònh nhoùm

maùu heä ABO vaø Rh

5. Trình baøy phöông phaùp ñònh nhoùm

maùu heä ABO vaø Rh

6. Vaän duïng caùc kieán thöùc treân ñeå

giaûi thích p.öùng do truyeàn maùu vaø

öùng duïng trong LS

I. Phaân loaïi

- Trong huyeát töông chöùa moät soá KT töï

nhieân : anti A (), anti B ()

- Maøng HC chöùa moät soá KN A, B, O

Döïa vaøo söï coù maët cuûa caùc KN vaø KT.

Landsteiner phaân thaønh 4 nhoùm maùu

A, B, AB, O.

A. Heä ABO

1. Boán nhoùm maùu cuûa heä ABO

Nhoùm

maùu

Khaùng

nguyeân

Khaùng

theå

Tyû leä %

(Vieät Nam)

Genotype

A

A

Anti B

20

OA, AA

B

B

Anti A

28

OB, BB

AB

AB

Khoâng

4

AB

O

Khoâng

Anti AB

48

OO

2. Phöông phaùp ñònh nhoùm maùu

a. Nghieäm phaùp hoàng caàu (Ñònh

nhoùm xuoâi)

b. Nghieäm phaùp huyeát thanh (Ñònh

nhoùm ngöôïc)

Caàn xaùc ñònh nhoùm maùu ngöôøi cho vaø

ngöôøi nhaän baèng 2 pp sau:

a. Nghieäm phaùp hoàng caàu (Ñònh

nhoùm xuoâi)

Nguyeân taéc

Söû duïng nhöõng khaùng huyeát thanh

ñaõ chuaån hoùa chöùa KT anti A, anti

B, anti AB troän vôùi maùu caàn thöû

Döïa treân p.öùng ngöng keát ñeå ñònh

nhoùm maùu ngöôøi thöû

b. Nghieäm phaùp huyeát thanh

(Ñònh nhoùm ngöôïc)

Nguyeân taéc

Söû duïng nhöõng HC mang KN ñaõ

bieát, laøm phaûn öùng ngöng keát vôùi

huyeát thanh cuûa ngöôøi caàn ñònh

nhoùm maùu.

Xaùc ñònh söï coù maët hay

khoâng coù maët cuûa khaùng theå

anti A, anti B trong huyeát

thanh suy ra nhoùm maùu

ngöôøi thöû.

Baûng keát quaû ñònh nhoùm maùu ABO

Nghieäm phaùp HC

Nghieäm phaùp huyeát

thanh

Nhoùm

maùu

Anti A

Anti B

Anti

AB

HC

HC B

HC O

-

-

-

+

+

-

O

+

-

+

-

+

-

A

-

+

+

+

-

-

B

+

+

+

-

-

-

AB

(+) : Ngöng keát

(-) : Khoâng ngöng keát

Nghieäm phaùp hoàng caàu

Ñeå baûo ñaûm tính chính xaùc

caàn phaûi

- Tieán haønh ñoàng thôøi caû 2

nghieäm phaùp treân vaø KQ cuûa 2

nghieäm phaùp phaûi khôùp nhau.

- Huyeát thanh maãu phaûi ñuû anti

A, anti A, anti AB

- Hoàng caàu maãu phaûi ñuû HC A,

HC B, HC O

- Huyeát thanh maãu phaûi ñaït ñoä

nhaïy

- Hoàng caàu maãu phaûi laø hoàng

caàu môùi ñaõ röûa saïch baèng

NaCl 9‰ pha 5% - 10%.

3. Söï thaønh laäp KT heä ABO

- 2 – 8 thaùng sau khi sinh cô

theå saûn xuaát KT trong HT vôùi

noàng ñoä taêng daàn.

Ñaït noàng ñoä toái ña vaøo

khoaûng 8-10 tuoåi

Sau ñoù giaûm saûn xuaát daàn

theo tuoåi giaø.

- Do ñoù Chuù yù khi ñònh nhoùm

maùu ôû treû sô sinh trong löùa tuoåi

4 – 6 thaùng

Neáu thaáy hoaït tính anti A

hoaëc anti B thaáp laø BT

Neáu cao phaûi chuù yù ñeán

loaïi anti A hoaëc anti B mieãn

dòch töø huyeát thanh meï

thai nhi

- Anti A, anti B töï nhieân

Baûn chaát hoùa hoïc laø -

Globulin (IgM)

Ñöôïc caùc teá baøo mieãn dòch

cuûa cô theå saûn xuaát haèng

ñònh suoát ñôøi

- Anti A, anti B mieãn dòch

Baûn chaát hoùa hoïc laø IgG

Ñöôïc hình thaønh sau moät

quaù trình ÑÖMD nhö:

+ Khoâng cuøng nhoùm maùu

giöõa meï vaø thai nhi

+ Nhöõng ngöôøi khoâng coù KN

A maø bò nhieãm nhöõng chaát

mang KN A vaøo cô theå

- Caùc khaùng theå mieãn dòch

Qua ñöôïc maøng nhau thai töø meï

thai nhi

Hoaït tính maïnh ôû 370C trong moâi

tröôøng Albumin

Hoaït tính khueách taùn maïnh...

nhöng hoaït tính seõ giaûm daàn

maát haún neáu khoâng ñöôïc laäp laïi

kích thích mieãn dòch

- Caùc anti A, anti B mieãn dòch

thöôøng gaëp ôû ngöôøi nhoùm

maùu O goïi laø nhoùm maùu

O nguy hieåm: khoâng söû

duïng ñeå truyeàn nhö maùu

nhoùm maùu O thoâng thöôøng

4. Caùc nhoùm phuï cuûa heä ABO

a. Nhoùm maùu A: A1 & A2

HC A1

HC A2

Phaûn öùng maïnh vôùi

anti A

Phaûn öùng yeáu vôùi

anti A

Chöùa chaát ñaëc hieäu

nhoùm A

Chöùa chaát bieán ñoåi

ñaëc bieät nhoùm A vaø

chaát ñaëc hieäu nhoùm 0

- 80% nhoùm maùu A hay AB thuoäc A1 vaø

20% laø A2

- Phaûn öùng truyeàn maùu ít xaûy ra

b. Caùc nhoùm döôùi B: B3, BX, Bel

Ít gaây ngöng keát anti B

khoâng coù yù nghóa trong

truyeàn maùu

B. Heä Rhesus

- 1940, Landsteiner tìm KN ôû HC

maùu khæ Maccacus Rhesus

ñaët teân: yeáu toá Rh

- ÔÛ HC maùu ngöôøi, moät soá coù Rh

ñöôïc quy öôùc:

+ HC ngöôøi naøo coù Rh Rh+

+ HC ngöôøi naøo khoâng coù Rh

Rh-

- Yeáu toá Rh goàm 13 khaùng

nguyeân, trong ñoù yeáu toá D laø

maïnh nhaát, coù yù nghóa quan

troïng trong truyeàn maùu

anti D laø khaùng theå quan

troïng nhaát cuûa heä Rh

- Caùc KT heä Rh khoâng coù saün

trong maùu maø chæ coù khi coù

söï tieáp xuùc vôùi KN trong

truyeàn maùu hoaëc cô theå taïo

KT ñeán moät noàng ñoä ñuû gaây

phaûn öùng ngöng keát KT

cuûa heä Rh laø KT mieãn dòch

- Anti D laø moät loaïi IgG

- ÔÛ Vieät Nam Rh+: chieám 95%

- Ngöôøi AÂu Myõ Rh+: chieám 85%

- Nhöõng p.öùng do Rh thöôøng

xaûy ra trong 2 tröôøng hôïp

+ Ngöôøi coù maùu Rh- nhaän

nhieàu laàn lieân tuïc maùu Rh+

+ Meï coù maùu Rh- mang nhieàu

laàn baøo thai coù maùu Rh+

- Söï thaønh laäp KT anti D

Khi HC coù Rh+ truyeàn cho

ngöôøi maùu Rh-

+ Anti D hình thaønh töø töø

+ Sau 2–4 thaùng ñaït noàng

ñoä toái ña

Khi tieáp xuùc nhieàu laàn vôùi

Rh+, ngöôøi coù Rh

- nhaïy caûm

maïnh vôùi Rh taïo löôïng

lôùn anti D

Anti D gaén vaøo HC Rh+

ngöng keát. Do ñoù anti D

khoâng gaây tan maùu tröïc tieáp

nhöng hình thaønh nuùt chaän

ôû mao maïch ngoaïi bieân bò

phaù huûy daàn baèng thöïc baøo

trong vaøi giôø hoaëc vaøi ngaøy

gaây tan maùu

Ngöôøi meï coù maùu Rh- coù

con ñaàu tieân maùu Rh+

thöôøng khoâng thaønh laäp ñuû

löôïng anti D gaây haïi thai

Nhöng töø ñöùa con thöù 2,

anti D ñöôïc saûn xuaát nhanh

beänh tieâu huyeát thieáu

maùu naëng.

C. Heä thoáng nhoùm maùu khaùc

1. Ngoaøi KN A, B, O, Rh, Hr

Trong maùu coøn coù nhieàu

Protein khaùc taïo KN nhö: M, N,

S, s, P, Kell, Lewis, Duffy, Kidd,

Diego, Lutheran...

Ít gaây p.öùng truyeàn maùu

nhöng phaûi chuù yù ôû nhöõng

ngöôøi truyeàn maùu nhieàu laàn.

2. Heä HLA

(Human Leukocyte Antigen)

- HLA laø moät loaïi KN gheùp, laø

KN ñoàng loaïi (iso–antigen)

- HLA coù maët treân caùc teá baøo coù

nhaân, coù khaû naêng chuû ñoäng

TH caùc protein vai troø quan

troïng trong p.öùng gheùp

- HLA coù yù nghóa lôùn veà:

Nghieân cöùu ñaëc ñieåm di truyeàn

Chaån ñoaùn beänh

Gheùp moâ, cô quan

Truyeàn tuûy

II. TRUYEÀN MAÙU

theå tích maùu

Thieáu maùu cung caáp vaøi thaønh

phaàn cuûa maùu ngoaøi HC

Truyeàn huyeát töông cho BN

Hemophilie...

1. CÑ vaø nguyeân taéc truyeàn maùu

a. Chæ ñònh

b. Nguyeân taéc

Nhoùm maùu naøo truyeàn cho

nhoùm maùu ñoù

Neáu phaûi duøng maùu O truyeàn

cho nhoùm maùu khaùc maùu

khaùc chæ truyeàn HC

- Baûo ñaûm phuø hôïp nhoùm maùu

(ABO, Rh...)

Hoaëc maùu A vaø B truyeàn cho

AB chæ truyeàn HC röûa

Truyeàn ñuùng soá löôïng maùu

BN caàn

Toác ñoä truyeàn thích hôïp vôùi

tình traïng tim maïch vaø toång

traïng chung cuûa BN

O

+

A+

B+

AB+

O-

A-

B-

AB-

TP

HC

TP

HC

TP

HC

TP

HC

TP

HC

TP

HC

TP

HC

TP

HC

O+

X

X

X

X

A+

X

X

X

X

X

X

B+

X

X

X

X

X

X

AB+

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

O

-

X

X

A-

X

X

X

B-

X

X

X

AB-

X

X

X

X

X

c. Phaûn öùng cheùo

- Caàn thieát laäp aùp duïng tröôùc khi

truyeàn maùu: laáy HC hoaëc laáy

maùu ngöôøi cho troän vôùi huyeát

thanh maùu ngöôøi nhaän quan

saùt hieän töôïng ngöng keát:

Neáu khoâng coù ngöng keát:

truyeàn ñöôïc

Neáu ngöng keát: khoâng truyeàn

ñöôïc

- Traùnh nhaàm laãn khi truyeàn maùu

vaø phaùt hieän nhöõng KT baát

thöôøng

2. Moät soá p.öùng trong truyeàn maùu

a. Nhöõng p.öùng khoâng tan huyeát

Phaûn öùng soát, run laïnh,

nhieãm khuaån, dò öùng gaây

mieãn dòch cho cô theå nhaän

maùu...

b. Nhöõng p.öùng gaây tan huyeát

- Do mieãn dòch: khoâng hoøa

hôïp khaùng nguyeân–khaùng

theå tieâu huûy hoàng caàu

(Hemolysis)

- Nguyeân nhaân khaùc

Nhieät ñoä giöõ maùu khoâng ñaûm

baûo

Dung dòch giöõ maùu khoâng ñuû

noàng ñoä ñöôøng

Noàng ñoä dung dòch choáng

ñoâng vaø pH khoâng ñuùng quy

ñònh

Truyeàn maùu vôùi aùp löïc quaù

cao truyeàn maùu qua kim nhoû

+ toác ñoä quaù nhanh

Maùu ngöôøi nhaän thieáu men

G6PD hoaëc coù myoglobin

maùu, myoglobin nieäu töø

tröôùc.