NGUYỆT SAN CỎ THƠM ONLINE SỐ 8 – NĂM 2018

Tranh “Huyền Thoại Rồng Tiên” 2018 của Họa sĩ Thanh Trí, Sacramento USA

NGUYỆT SAN CỎ THƠM ONLINE - SỐ 8 – NĂM 2018 MỤC LỤC

VĂN: KHÍ PHÁCH NHÀ THƠ TRƯỚC BẠO QUYỀN – Tùng Nguyên ẦU Ơ … GIÓ ĐƯA BỤI CHUỐI SAU HÈ – Tiểu Thu DÒNG SÔNG VĨNH BIỆT, Phần B – Tiên Sha Lê Luyến XIN CHO TÔI ĐƯỢC SỐNG – Nguyễn Lân MỘT NGÀY THÁNG TƯ – Ỷ Nguyên CÁI BẬT LỬA ZIPPO – Phương Duy TDC THÁNG TƯ, VÙI ĐẤT LẠ! – Đoàn Xuân Thu Melbourne NHỮNG CHUYẾN ĐI THĂM TIỀN ĐỒN – Linh Phương XE BÁN HÀNG LƯU ĐỘNG – Vưu Văn Tâm Germany KHI NGƯỜI ĐÀN ÔNG VIỆT NẤU ĂN – hoangdungfa LA NOTE UNIVERSELLE “SI” - Diễm Hoa NHỮNG MẢNH ĐỜI – Đỗ Bình Paris THƠ NHẠC CA NGÂM - Nguyễn Phú Long KỶ NIỆM HOA ĐÀO THỦ ĐÔ HOA THỊNH ĐỐN 2018 – Trần Chí Phúc

BIÊN KHẢO: KHỦNG BỐ DƯỚI LĂNG KÍNH PHÁP LÝ – TP Nguyễn Văn Thành 1923 TÌNH THƠ HOÀNG TRÙNG DƯƠNG – Tâm Minh Ngô Tằng Giao “ANH GÙ Ở NHÀ THỜ ĐỨC BÀ” của Victor Hugo – Phạm Văn Tuấn QUỐC TỔ HÙNG VƯƠNG – Hải Bằng HDB

THƠ: TIẾT THÁO NGUYỄN KHOA NAM - Hạ Thái Trần Quốc Phiệt CHUỒN CHUỒN KIM & PHÂN LY – Nguyễn Vô Cùng NGÀY VUI TRẨY HỘI ANH ĐÀO & QUÊ HƯƠNG ƠI – Thái Hưng PGH NGHE TIẾNG QUẠ / VUỐT QUẠ & HOA - Cao Mỵ Nhân / Lý Hiểu (Thơ xướng họa) TODAY / HÔM NAY – Ý Nhi / Thanh Thanh (Việt hóa) VỊNH TRANH GÀ LỢN / VẬN NƯỚC – Vũ Hoàng Chương / Nguyễn Kinh Bắc (Thơ xướng họa)

NGUYỆT BẠCH & LỤC BÁT NỞ HOA – Tuệ Nga TUỔI MÙA THU - Đỗ Thị Minh Giang GỌI HỒN XỨ VIỆT – Kim Oanh Melbourne THÁNG NĂM & CHIỀU ƠI QUÊ NGOẠI - Phan Khâm GIỖ TỔ HÙNG VƯƠNG & VÌ CÓ EM – Trần Quốc Bảo Richmond KHAI TỪ & MƯỜI LĂM NĂM CÓ ĐẢNG – Tạ Quang Trung

KHÔNG CÓ EM, BIỂN NGỪNG VỖ SÓNG – Bùi Thanh Tiên

THƠ MỘNG - Cao Nguyên SƯƠNG KHÓI TÌNH THƠ & NIỀM ĐAU QUÊ MẸ – Hoa Văn THE PEDDLER OF FLOWERS / NGƯỜI BÁN HOA DẠO – Amy Lowell / Tâm Minh Ngô Tằng Giao (Thơ Chuyển Ngữ)

KHI VỀ NGANG ĐỒN CŨ – Nguyễn Kinh Bắc VẦN THƠ THÁNG TƯ – Đỗ Bình Paris TRI KỶ - Nguyễn Thị Ngọc Dung MỘT NGÀY – Nguyên Anh

HỘI HỌA/NHIẾP ẢNH: LẠC VÀO KHUNG TRANH, Phần 1 – Nguyễn Thị Ngọc Dung CON NGƯỜI NHỎ BÉ – Lê Văn Khoa TUYẾT ĐẦU XUÂN – Việt Bằng Maryland HOA XUÂN – Ảnh: Minh Châu/ Phạm Văn Tuấn/ Phan Anh Dũng BỘ TRANH HUYỀN THOẠI RỒNG TIÊN – Thanh Trí Sacramento

NHẠC: HẸN MỘT NGÀY VỀ - Nhạc & lời: Lê Văn Khoa - Tiếng hát: Ban Hợp Ca ANH (NHỚ GÌ KHÔNG ANH) – Nhạc & lời: Nguyễn Văn Đông - Tiếng hát: Tâm Hảo SÀI GÒN NẮNG NHỚ MƯA THƯƠNG – Nhạc: Nhật Bằng; lời: thơ

Nguyễn Thị Ngọc Dung - Tiếng hát: Hiếu Thuận RỪNG CHƯA THAY LÁ – Nhạc: Huỳnh Anh – Lời: Hoàng Ngọc Ẩn - Tiếng hát: Quỳnh Lan MUÔN TRÙNG XA EM VỀ – Nhạc & lời: Vũ Đức Nghiêm - Tiếng

hát: Vũ Trung Hiền SÀI GÒN CÒN MÃI TRONG TÔI - Nhạc & lời: Lê Dinh - Tiếng hát:

Khắc Dũng THEO BƯỚC CHÂN VỀ – Nhạc & lời: Hồ Bảng - Tiếng hát: Hương Giang TÌNH CHẾT ĐI KHÔNG NGỜ – Nhạc & lời: Vĩnh Điện - Tiếng hát: Lệ Thu NÓI LÊN LỜI ẤY – Nhạc & lời: Nguyễn Tuấn - Tiếng hát: Nhất Huy VẦN THƠ THÁNG TƯ – Thơ: Đỗ Bình – Tiếng ngâm: Vân Khánh HOA ĐÀO HOA THỊNH ĐỐN – Nhạc & lời & tiếng hát: Trần Chí Phúc TUỔI MÙA THU – Nhạc & lời: Nguyễn Hữu Tân - Tiếng hát: Tâm Thư CHIỀU ƠI QUÊ NGOẠI – Nhạc: Nguyễn Tất Vịnh - Lời: thơ Phan Khâm – Tiếng hát: Thùy Dương

NGÀY VUI TRẨY HỘI ANH ĐÀO Có mặt trời có rạng đông Tuyết tan, nắng ấm nở bông Anh Đào. Niềm vui trở lại dạt dào, Cùng đi trẩy hội vui nào vui hơn? Quên đi sầu úa cô đơn. Ngày vui gặp lại keo sơn tăng dần. Không gian đâu quản xa gần? Còn duyên ta sẽ có lần gặp sau. Thời gian thấm thoát qua mau, Đông qua, Xuân tới nhớ nhau tìm về. Thị thành cho tới sơn khê, Ngàn hoa huơng sắc đê mê lòng người. Góp thơ, văn, nhạc với đời, Năm qua tạm biệt "tháng mười " Thu sang. Ta về quét lá THU VÀNG, Hẹn Mùa Xuân tới, mênh mang đợi chờ. Anh Đào nở đẹp như mơ Ngàn cây khoe sắc đôi bờ hồ trong. Cùng nhau thả bộ thong dong, Người đi trẩy hội như dòng nước trôi

Trẻ , Già, Trai, Gái xa xôi, Áo bay rực rỡ, má môi tươi hồng. Hoa trôi mặt nước bềnh bồng, Gái xuân còn vẫn chưa chồng đợi ai? Tìm Trai chưa vợ tựa vai, Phải duyên phải kiếp Thiên Thai hẹn hò? Anh xin làm gã đưa đò. Ta chèo Em lái ai dò nông sâu? Sợ Anh thương được bao lâu? Xuân tươi, Hè thắm, Thu sầu làm sao? Tai nghe gió thoảng lao xao, Cánh Anh Đào rụng tựa nào Tuyết rơi. Nhìn Hoa tơi tả chơi vơi, Mong manh vẻ đẹp như khơi mạch sầu. Hãy kiên gan lúc cơ cầu Yêu thương, Hỷ, Xả khởi đầu niềm vui.

Thái Hưng.PGH Mùa Lễ Hội Anh Đào 4/2018 tại Thủ Đô Hoa Kỳ

Hoa Anh Đào – Tidal Basin Hoa Thịnh Đốn - Ảnh: Phạm Văn Tuấn

NHỮNG MẢNH ĐỜI Đỗ Bình Paris

Hồi chuông của ngôi giáo đường trong khu phố cổ vang lên thánh thót chất chứa niền vui, tiếng ngân hòa theo

gió nhập vào cây cỏ rồi loãng dần trong không gian nhưng dư âm vẫn đọng lại trong hồn người một chút cảm

giác lâng lâng như thức tĩnh hồn ai đang chìm đắm trong mê say vật chất. Không xa khu phố cổ là một thành

phố mới được xây dựng những năm gần đây. Trái với sự trầm mặc của khu phố cổ, thành phố mới rất sinh

động, tấp nập nguời qua lại, những cửa hiệu sang trọng màu sắc lộng lẫy chen với những quán cà phê, những

bảng hiệu nhà hàng rực rỡ ánh điện màu, và dọc theo hành lang lúc nào cũng đông người.

Tôi về thành phố nầy đã hơn mười năm, ngay từ lúc người ta mới khởi công xây cất. Thưở ấy nhà cửa còn rải

rác, chung quanh là những cánh rừng xanh. Con đường trải đá xanh dẫn vào phố đã mòn, ngả màu bạc. Ngôi

giáo đưòng cổ kính kiến trúc theo lối Gô tích nằm ngay quảng trường phố chính trông rất đẹp và hùng vĩ, nó có

từ hàng thế kỷ trước. Ngày xưa dân cư ngụ ở đây rất ít, do đó chẳng cần phải mở mang thêm đường sá, dân

cư thường đi bộ, đôi khi vào những ngày hội lễ họ mới dùng xe ngựa, hơn nữa người ta muốn giữ những di

tích cũ. Dọc theo con lộ về Paris là những cánh đồng vàng rực hoa Hướng Dương trông như tấm thảm bạt

ngàn, thỉnh thoảng có những đồi cỏ dại. Nay mảnh đất ấy thay đổi, đã là phố mới, khu duới dành cho nhà ga,

xe điện ngầm, xe buýt và xe hơi; tầng trên là thành phố nổi dành cho khách bộ hành. Không phải là người địa

phương lâu năm khó mà biết được những dấu vết hoang dã đầy thơ mộng ban đầu.

Căn nhà tôi thuê nằm ven rừng, cạnh con sông L'Oise mà dòng

nước chảy lặng lờ vắt ngang khu phố cổ, nay đã biến thành nơi bến

cảng của du thuyền. Ở đây, ngày tháng qua rất nhanh, tôi đã cảm

nhận được sự mầu nhiệm của thiên nhiên với bốn mùa thay đổi,

khi hoa xuân vừa chớm nụ, khách yêu hoa chưa kịp thưởng lãm đã

thấy hạ sang. Nắng hồng mới ấm ngọn lá thì gió thu chợt đến

mang những chiếc lá vàng đi và trên cành chỉ còn lại những chùm

tuyết mùa đông. Thời gian quả vô tình như chiếc bóng lặng lẽ trôi.

Tôi đã thấm trọn nỗi buồn trong xương tủy của kẻ xa xứ, và thông

cảm cho những tâm hồn nghệ sĩ, vì chỉ có họ mới cảm nhận được cái bóng của thời gian chắp cánh. Họ đã sống

và hòa với nhịp thở của thời gian nên nắm bắt được quá khứ, và giữ cho dòng thời gian không bị đứt đoạn, tan

loãng. Họ đã minh họa nó qua áng văn, vần thơ, điệu nhạc để hoài niệm một thời xa khuất... Đôi khi vượt

trước cả thời đại để vọng lên tâm khúc bằng thứ ngôn ngữ riêng biệt mà người đương thời còn ngỡ ngàng,

chưa hòa điệu!

Công ty tôi làm việc nằm trong khu thương mại, một trong những khu sầm uất nhất Paris. Vì cư ngụ ở ngoại ô

nên vào Paris tôi phải mất hơn nửa giờ, không kể thời gian đợi tàu lửa rất lâu. Tôi lại có thói quen thích ngồi

quán cà phê ngắm thiên hạ qua lại, sau đó mới đến sở. Cái thói quen từ thưở còn đi học ở Sài Gòn, tưởng qua

đây sẽ chẳng còn vì thời gian eo hẹp. Để sống lại cái thú xưa tôi phải lấy chuyến xe khởi hành đi Paris sớm hơn

một chuyến. Cũng may giờ làm việc của sở tôi có trễ hơn những công sở hành chánh khác. Từ khi có tuyến xe

điện ngầm nối liền khu tôi với Paris, khoảng cách và thời gian thu ngắn lại, cũng đỡ vất vả cho những nguời

làm xa. Quanh khu tôi là vùng kỹ nghệ và khu đại học. Chẳng thế mà tuyến đường xe điện ngầm từ Paris vào

tôi là tuyến rất đông người, nhất là những giờ cao điểm sáng hay chiều khó mà tìm được chỗ ngồi, nhiều khi

hành khách phải đứng từ lúc lên cho đến khi xuống. Người ta đã quá quen cảnh chen lấn nhau như cá hộp, họ

chỉ mong có chỗ đứng trong xe để được đúng giờ.

Mỗi sáng cũng vào giờ thường lệ tôi đợi xe đi Paris và ngồi toa hạng nhì,

một phần của toa hạng nhất nhường lại. Chỉ có những người đi quen

trong giờ cao điểm mới biết mà chọn toa nầy; nếu những người ít đi, họ

có thể lầm là toa hạng nhất. Dĩ nhiên chẳng ai muốn lầm để bị phạt oan,

và cũng nhờ hơi hướm của toa hạng nhất mà nó ít ồn ào, do đó, những

người muốn yên tĩnh hay muốn đọc sách đều rất thích toa nầy. Đã nhiều

năm những bộ mặt này trở nên quen thuộc, họ ăn mặc rất lịch sự, đa số

là dân văn phòng. Họ biết nhau, chào nhau nhưng ít nói chuyện. Không

khí trong toa tuy có "lạnh", thế mà lại hay! Trong khoảng không gian

chung ấy vẫn có cõi riêng. Bước lên tàu, vẫn những khuôn mặt quen ấy đang chăm chú đọc sách. Tôi biến

nhanh vào chỗ ngồi cũ và lấy sách ra đọc tiếp đoạn văn của tác giả người Pháp nói về tấm lòng người mẹ. Dù

bất cứ giống người nào trên trái đất thì tình mẫu tử đều diệu vợi và cao đẹp như nhau. Có nhiều đoạn làm tôi

bùi ngùi, bủn rủn! Tay cầm sách mà đầu miên man suy tưởng. Những khúc phim dĩ vãng ráp nối chẳng đầu

đuôi cứ chợp chờn. Tôi nhớ thời thơ ấu bên mái ấm gia đình ở Hà Nội, thuở mà tiếng súng chống thực dân chỉ

nổ trong vùng xa xăm bưng biền chiến khu chưa rộn hồn tôi. Và tôi lại nhớ đến Tết Mậu Thân, chiến tranh đổ

ập vào thành phố Huế, Sài Gòn,… khói lửa đạn bom giăng mù mịt. Nhà cháy, tường xiêu, xác người nằm phơi

trên hè phố la liệt, có nhiều xác còn quá trẻ! Tôi tự hỏi : "Thế hệ nầy làm sao hiểu được cặn kẽ những từ hoa

mỹ 'cách mạng và giải phóng'?!". Tôi ghét chiến tranh, tôi oán những người khởi xướng gieo thù hận, nhưng

chẳng biết nhắm vào ai! Tôi chỉ biết vì họ, những người đã nhân danh "cách mạng, giải phóng" mà nhà tôi bị

cháy, bạn bè tôi chết, sản nghiệp của mẹ tôi ký cóp từ khi bỏ xứ bắc vào nam bỗng một ngày tiêu tan! Tôi

thương mẹ tôi đã hy sinh vì đàn con, chịu bao gian lao, nhọc nhằn! Ngày tôi bị động viên vào lính là ngày xác

của thằng bạn thân học cùng lớp với tôi từ chiến trường mới đưa về, mẹ nó chết ngất trước cỗ quan tài của

con! Còn mẹ tôi cũng tiễn con lên đường đầy nước mắt! Tôi vẫn ghi khắc nét lo âu tiều tụy trên khuôn mặt mẹ,

nhất là đôi mắt buồn. Cả một đời bà ước mơ và chờ đợi nhưng chẳng bao giờ toại nguyện. "Mẹ tôi lúc còn

chiến tranh hằng cầu nguyện quê hương sớm thanh bình để con mình khỏi chết trận. Sau khi hết chiến tranh lại

cầu nguyện con thoát lao tù. Và giờ đây cầu nguyện quê hương được tự do dân chủ". Nghĩ đến đây, dòng lệ

trong tôi tự trào. Suốt đời tôi làm cho mẹ buồn! Tôi đành cam tội bất hiếu, biết mẹ già yếu, bệnh nặng mà

không về thăm. Vì khi tôi về… mẹ tôi chắc không còn đủ sức để nuôi tôi trong tù!!!

Khi đoàn tàu chui vào hầm, đèn trong toa bỗng sáng hơn. Tôi cất cuốn sách trong cặp, liếc sang những người

phía hàng ghế bên, tôi bỗng thấy bộ mặt của họ trắng nhợt, khúc đường cong ánh đèn trong xe lung linh,

trông mặt họ càng tái hơn. Tôi chợt nghĩ: "Đâu phải chỉ có người chết mới có độc quyền ngự trị trong lòng đất

mà những người sống cũng đang di chuyển trong cõi chết". Đến trạm N.P. vắng hoe, tàu dừng lại vài phút. Có

ít người khách từ các toa khác xuống. Tàu gần chuyển bánh bỗng có người thiếu phụ bế trong tay đứa con nhỏ

vội vã bước lên tàu. Bà ta hơi ngập ngừng do dự, trong tư thế nửa muốn kiếm chỗ, nửa muốn đổi toa khác.

Cuối cùng bà ấy tiến về hàng ghế tôi vì còn chỗ trống đối diện, có lẽ chỉ có tôi là người ngoại quốc duy nhất

trong toa nầy. Tôi nép vao phía trong, nhường khoảng trống chính diện cho mẹ con bà. Đứa bé ré lên khóc gây

sự chú ý cho mọi người. Tôi có dịp quan sát cháu bé và bà kỹ hơn. Thiếu phụ trước mặt tôi là người đàn bà trẻ

đẹp, mặt sáng như trăng nhưng do bụi đường chấm phá làm ủ rũ nét thanh tao. Nàng còn trẻ lắm, cái tuổi còn

cắp sách đến trường, thế mà đời lại phải xiêu bạt từ phương trời xa xăm miền Đông Âu loạn lạc! Chủ thuyết

Cộng sản đã làm băng hoại xứ sở nàng! Cũng là người Tây phương có một nền văn minh lâu đời, đất đai,

quặng mỏ lại trù phú, nhưng xứ sở bị tàn phá bởi chiến tranh nên nghèo đói, do đó mới trôi giạt sang Paris,

một phương trời xa để tha phương cầu thực!

Paris, thủ đô ánh sáng, cái nôi nhân quyền và là một trong những kho

tàng văn hóa của nhân loại. Với nhũng công trình kiến trúc cổ như lâu

đài thành quách, giáo đường ..v v.. Nhìn toàn cảnh Paris như một bức

tranh ấn tượng đầy màu sắc, và khi về đêm càng lộng lẫy, rực rỡ hơn.

Đứng từ xa đã trông thấy ngôi Thánh đường Sacré Cœur trên đồi

Montmatre, nổi bật giữa nền trời xanh trong, ngôi đền ngoài sự linh

hiển còn là một công trình nghệ thuật. Chỉ nhìn vào màu khối đá trắng

toát ta cũng cảm thấy sự uy nghiêm hùng vĩ của ngôi thánh đường. Nằm bên sườn đồi là khu phố lộng sắc màu

trưng bày những bức tranh thuộc nhiều trường phái. Đây là những điểm gặp gỡ của những tâm hồn nghệ sĩ và

du khách cùng hướng về cái đẹp. Dọc theo những con đường hẹp đan nhau, đó, đây, những họa sĩ đang miệt

mài trong cảm hứng sáng tạo. Cách đó không xa, vài nhóm nhạc sĩ đang hòa nhạc, họ thả hồn trong những bản

giao hưởng mà từ đằng xa đã nghe âm thanh réo rắc.

Từ đồi Montmartre xuống khu phố sang trọng Champs Elysées, đại lộ được mệnh danh đẹp nhất thế giới, rồi

ngang nhà thờ Notre Dame để đến vườn Luxembuorg qua khu phố Latin vào những con đường cổ trải đá,

những ngôi nhà xưa mái tháp, mặt tiền được điêu khắc trạm trổ như trong những câu chuyện thần thoại cổ

tích. Mạch sống của Paris là những con đường ngoằn ngoèo, nhỏ hẹp, chằng chịt san sát nhà hàng, cửa hiệu,

quán café, nơi ấy lúc nào cũng đông khách và vỉa hè luôn rộn rã bước chân người. Nhưng Paris quyến rũ hơn

khi bước vào thu, những con đường ngập lá vàng, hàng cây dọc bên bờ sông Seine vi vu trong gió. Chiếc cầu

bắc ngang sông soi mình trong bóng nước. Dòng sông thơ mộng ấy là nguồn cảm hứng của biết bao nghệ sĩ, họ

dệt cho đời những thiên tình sử còn ghi lại trong văn học nghệ thuật.

Nếu Paris thơ mộng, đẹp như bức tranh cổ cho những tâm hồn thơ mộng, thì nơi ấy vẫn có những mảnh đời

vụn vỡ! Giới thượng lưu sống trong nhung lụa, tháp ngà của thời đại hoàng kim mới, còn giới bụi đời sống mờ

nhạt trong cõi trần ai, xa rời thế giới cực kỳ vật chất, lắt lay ở các vỉa hè và hầm Métro. Trong giới nầy không

phải ai cũng là hành khất, có đủ hạng người, từ những người truớc kia từng làm chủ một công ty, giám đốc

một xí nghiệp hay thuộc giới trí thức khoa bảng đến những kẻ sa cơ. Do nhiều hoàn cảnh khác nhau đã xô đẩy

họ phiêu bạt giang hồ, không nhà không cửa, sống lắt lay dưới các hầm Métro hay góc kẹt cầu. Đa số rơi vào

cuộc sống buông thả bắt nguồn từ sự tan vỡ hạnh phúc gia đình! Số ít do cái thú thích kiếp sống lãng tử. Có

một quỹ xã hội để trợ cấp cho những người nầy như chỗ ăn ở, nhất là, ở một số tụ điểm trong Paris mỗi tối có

những xe chở đầy thực phẩm nấu chín đến phân phát cho từng người. Nhưng nạn ăn xin lan tràn ở Paris ngày

càng nhiều, khởi đi từ họa Cộng sản Đông Âu đã xô đẩy bao tâm hồn vào nơi gió bụi!

Tiếng khóc của đứa bé ré lên phá tan không khí tĩnh mịch trong toa gây sự chú ý của bao cặp mắt. Bà mẹ trẻ cố

dỗ nhưng cháu bé lại càng khóc lớn. Tôi cảm thấy bối rối vì không giúp được gì. Một bà khách lớn tuổi ngồi

hàng ghế bên lên tiếng: "Cháu sao khóc thế?". Bà nói tiếp: "Thời tiết mấy hôm nay bỗng trở lạnh, nên mặc

quần áo thật ấm cho cháu!".

Người mẹ trẻ lúng túng quay sang trả lời: "Cám ơn Bà cháu mặc rất ấm. Cháu khóc chắc đã đói! ".

-"Cháu có ăn được chocolat?" ,một bà khách khác hỏi.

-“Cảm ơn Bà, cháu còn quá bé, chưa dùng chocolat được! ". Bà mẹ trẻ vừa quay lại trả lời vừa cởi áo khoác, rồi

vạch áo trong để lộ một bên vú trắng ngần, căng đầy sữa trước bao cặp măt mở lớn tròn xoe. Quả thật họ

ngạc nhiên là phải, họ ngạc nhiên không phải nhìn thấy cái ngực trần, vì đối với người Âu Mỹ, nhất là phụ nữ

Pháp, họ thích khoe thân hình có bộ ngực đẹp vào những buổi hè ở bãi biển. Còn trường hợp nầy, giữa thủ đô

Paris đầy tráng lệ lại có người phụ nữ trẻ đẹp vạch vú cho con bú trước công chúng, thay vì nó chỉ xuất hiện ở

nhà quê hay nhà riêng. Hình ảnh người mẹ âu yếm con thật đẹp, đầy cảm động như bức tranh sơn dầu "Tình

mẫu tử" của danh họa người Mỹ Mary Cassatt cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, thuộc trường phái ấn tượng.

Đứa bé thấy vú mẹ chúi vào bú ngấu nghiến. Tôi thấy vài cặp mắt theo dõi đều loáng ánh reo vui như chia

niềm hạnh phúc... Riêng tôi cũng cảm thấy bồi hồi nhìn cháu bé đang hưởng một hạnh phúc tuyệt vời, đó là

tình mẹ. Tôi lại miên man hồi tưởng thời thơ ấu.

Xe ngừng trạm sau, ở những toa khác có rất nhiều hành khách lên xuống, nhưng toa tôi ngồi chỉ có một người

khách lên tàu, đó là một bé trai, tuổi độ lên tám, mái tóc vàng dợn sóng dài lỏa xỏa trên gương mặt hốc hác,

xanh xao, trông càng lem luốc! Em mặc ở trong một chiếc áo sơ mi, ngoài là chiếc len cũ màu xanh rêu. Chiếc

quần vải xám đậm đã sờn gối. Nếu được chăm sóc kỹ trông em chắc sẽ khác, và khuôn mặt đầy nét thông

minh sẽ kháu khỉnh hơn. Thương thay chiến tranh đã cướp đi tương lai, hạnh phúc và tuổi thơ ngây của em!

Tàu chưa kịp đóng cửa khởi hành thì em đã nghêu ngao hát một bài ca của xứ sở. Tôi không hiểu gì về lời ca,

nhưng biết chắc em chưa biết nhiều về âm nhạc. Em cố hát to cốt gây chú ý hành khách để xin tiền. Tiếng hát

nghe não lòng, có lẽ em đã khóc trong tiếng hát cho thân phận làm người! Nhưng lời ca đó đã loãng trong sự

hững hờ, vì hành khách ngày nào cũng nghe nên đã quá nhàm! Hơn nữa trên các tuyến đường xe điện ngầm

của Paris đầy rẫy những nghệ sĩ hát dạo, kẻ bụi đời và hành khất. Mặc dù hát dạo nhưng những nghệ sĩ nầy

chơi nhạc rất điêu luyện, họ trình tấu rất nhuyễn những nhạc phẩm thời trang đang thịnh hành, và nhiều bài

giao hưởng. Sau khi chơi xong một hay hai bản nhạc, họ thường được hành khách tặng cho ít tiền lẻ. Thỉnh

thoảng cũng có những nghệ sĩ chuyên nghiệp trình bày những buổi hòa nhạc giao hưởng cho khách bộ hành

thưởng lãm.

Em bé hát xong, cầm chiếc lon đi dọc theo hai dãy ghế xin tiền. Hành khách vẫn mải mê trên trang sách, hình

như họ tảng lờ tiếng kêu thống thiết của em! Riêng tôi cũng muốn tặng em ít tiền nhưng bản tánh Á Đông

khiến tôi do dự! Sự tế nhị không cho phép tôi móc tiền ra bố thí cho kẻ khác, khi mà mẹ con người đối diện tôi

cũng thuộc diện cậu bé nhưng đang làm một hành khách?! Tôi không thể xúc phạm đến tự ái của bà, dù bà

chẳng để ý đến những suy nghĩ của tôi. Để tránh bối rối, tôi giả đò nhắm mắt ngủ khi em bé đến hàng ghế. Tôi

cảm thấy thèn thẹn khi khước từ lời van xin của em bé. Tôi bỗng lạnh toát vì dĩ vãng lại chợt về: "Tôi đã từng

bị đày gánh phân và bỏ đói trong tù, đã từng ăn củ chuối, uống nước lã cầm hơi hay nhai những loài cỏ dại để

đỡ đói... Và cũng từng thèm những hạt cơm, mẩu đường, miếng tóp mỡ… Tôi đã chịu bao nhiêu mùa giá rét

nơi rừng sâu núi thẳm trong manh áo tả tơi! Nghĩ đến mà rùng mình về những ngày khốn khổ ấy!".

Tiếng loảng xoảng những đồng bạc cắc rơi không đều nhau trong lon thiếc nghe ròn rã như pha lê vỡ. Tôi mở

bừng mắt thấy người thiếu phụ trẻ đang nhoẻn miệng cười, còn em bé cúi đầu, mồm nói tiếng cảm ơn. Tôi liếc

sang những hàng ghế bên thấy mọi cặp mắt đều thò lõ đổ về phía bà. Họ quay lại nhìn nhau, không nói gì

nhưng chắc hẳn trong tâm tư mỗi người đều có chút bâng khuâng. Họ và tôi không thể ngờ tiếng van xin của

em bé lại được một người hành khất khác chia xẻ.

Ôi! Quả thật chỉ có những kẻ khốn cùng mới thông cảm và thương nhau! Lá rách đùm lá nát!

Đến trạm kế tiếp, người thiếu phụ ẵm con xuống, mọi người đều nhìn theo, dáng mẹ con bà khuất sau phía

cầu thang. Em bé hát rong đổi sang toa khác tiếp tục hát bản nhạc quen thuộc. Riêng tôi lòng bồi hồi về hình

ảnh những người tỵ nạn Cộng sản ấy.Tôi lang thang vài đường phố, đầu miên man về những danh từ: "chiến

tranh, thù hận và tình yêu". Tôi đến sở mới chợt nhớ mình đã bỏ quên thói quen ngồi café!

Đỗ Bình Paris

Tiết Tháo Nguyễn Khoa Nam Họa y đề: "Tiết Tháo Nguyễn Khoa Nam" của Hạo Nhiên Nguyễn Tấn Ích

Thâu gươm xếp giáp chết theo thành

Danh ấy lưu truyền sáng sử xanh

Xác sẽ tan về vùng cát bụi

Hồn còn tụ lại chốn quân binh

Quay lưng trở gót hèn nhân cách

Ngoảnh mặt bó tay nhục phận mình

Chói lọi tướng quân đầy tiết tháo

Chọn đường hòa nhập giữa sinh linh!

Sinh linh! Bái biệt đúng thời gian!

Quốc sự còn đâu chuyện luận bàn

Quyết giữ trung trinh tình kết hợp

Đã phò tận tụy nghĩa liên can

Trông ra biển đảo thương màn tối

Ngoảnh lại núi sông xót giấc vàng

Thời thế thì thôi đành phải thế

Nằm đây tuẫn tiết rạng nhà Nam.

Hạ Thái Trần Quốc Phiệt California, USA

KHÍ PHÁCH NHÀ THƠ TRƯỚC BẠO QUYỀN CỘNG SẢN sau ngày Quốc Hận 30 tháng 4, 1975

tùng nguyên Quê hương Việt Nam, một quê hương từ ngàn xưa vốn mang dân tộc tính hiền hòa, trọng đạo nghĩa, yêu hòa bình và công lý, song lại vẫn luôn luôn phải đấu tranh với mộng xâm lược của ngoại nhân, nói rõ hơn là của bọn bá quyền Bắc phương mà bè lũ Việt gian Cộng sản Bắc Việt là tay sai, bán đứng quê hương cho Tầu cộng, đàn áp dân tộc mình đến khốn khổ cùng cực. Ngày 30 tháng 4, 1975, ngày quê hương miền Nam bị bức tử do mưu đồ phản bội vì lợi ích vật chất của đồng minh cấu kết với Tầu cộng, giết hại những nhà yêu nước, yêu tự do, nhân quyền để rồi hại cả một dân tộc. Ngày quốc hận, các chiến sỹ tự do trong QLVNCH phải buông súng để rồi bị trầm luân oan nghiệt trong các lao tù Cộng sản. Miền Nam buông súng nhưng không buông bút, không tịnh khẩu mà vẫn chiến đấu bằng hành động với hai tay không, bằng ngôn từ, bằng tiếng ca, tiếng thét gào công lý, không chỉ trên môi trường tự do nơi hải ngoại mà ngay trong những ngày cùm gông nơi ngục tù Cộng sản, thậm chí ngay cả lúc đối mặt với kẻ thù. Những ngày trong trại giam CT 6 Nghệ Tĩnh, nhà thơ Tô Thùy Yên đã viết trong thi phẩm dài “Mùa Hạn”:

Ở đây địa ngục chin tầng sâu cả giống nòi câm nín gục đầu ………………………………. Đám chủ mới y trang xúng xính Súng nghênh ngang tiết thét phàm phu…

rồi trong một bài khác mang tựa đề “Tầu Đêm”, con tầu chở than và súc vật nay chở các tù nhân chính trị, nhà thơ viết:

Tầu đi những chấn động hung hãn sắt thép kinh hoàng va đập nhau ta tưởng chừng như thời đại động xô đi ầm ĩ một cơn đau! …………………………………. Ngồi đây giữa những phân cùng bụi Trong chuyển rời xung xát bạo tàn Ta trở thành than thành súc vật tiếng người e cũng đã quên ngang

Đó là một trong những cây bút giữa lòng địch, và những ngày hiện nay trên quê hương đọa đầy cũng vẫn có những cây bút không hề bẻ cong mà công khai trực diện với những lời phản kháng chế độ như mọi người chúng ta đã nghe và đã thấy. Trong phạm vi bài không thể nói hết về những trận chiến bằng ngòi bút, bằng vi tính nên chỉ xin sơ lược qua về một số nhà thơ tiêu biểu như những dòng ngưỡng mộ về khí phách “Uy vũ bất năng khuất” của các vị này.

Trước hết xin nói về nhà thơ quá cố Hà Thượng Nhân. Ở đây cũng xin miễn nói về tiểu sử vì là một nhân vật mà nhiều người đã từng nghe và biết đến, nhất là trong giới văn nghệ và quân đội; chỉ xin sơ lược về tác phong và khẩu khí của nhà thơ mà kẻ viết bài đã có cơ hội chứng kiến, có thể nói đây cũng là một giai thoại của một kẻ sỹ. Tại trại giam Nghệ Tĩnh, vào khoảng năm 1978, một hôm nhà thơ phải đi gánh nước, trên đường bị tên gác tù chận lại khám xét bắt được bài thơ trong túi với nội dung than phiền chế độ trại tù, may là không có tên tác giả nên nhà thơ nói lượm được ở hàng rào dùng làm đóm hút thuốc. Hôm sau bị viết tờ kiểm điểm, nhà thơ dùng bút chì để viết, chữ mờ chữ nhạt. Tên cán bộ hạch hỏi rồi đưa cây bút bi bắt viết lại. Nhà thơ không cầm bút bi và nói: “Tôi quen chì rồi”. Tên cán bộ có lẽ không hiểu ẩn ý của nhà thơ khi bỏ chữ ‘bút’. Hắn bèn hạch hỏi tại sao không nhận tội

trong tờ khai, nhà thơ thẳng thắn trả lời: “Trại yêu cầu khai sự thật, tôi đã viết đúng sự thật, tôi không có tội với đất nước và không ai có quyền kết tội tôi.” Kết cuộc là nhà thơ bị đưa vô nhà tù nhỏ gọi là ‘Biệt giam’. Trong bài thơ viết cho một bạn tù trẻ cùng trại giam với những câu:

Bạn ơi bạn, giữa rừng già Nghệ Tĩnh Ta thương nhau rồi bỗng xót xa nhau những ngày đông rét mướt bạn nằm đau ……………………………………. Dù cùm xích lòng chúng ta vẫn vậy Ta sống chết vì tự do, lẽ phải Vòng kẽm gai hồ dễ hãm vây ta.

Với một phong thái như thế của nhà thơ quả là đàn anh trong làng thơ Việt thời chiến. Thơ Việt thời chiến vừa qua có thể nói gồm hai loại; một biểu lộ hùng khí bảo vệ quê hương dân chủ, tự do và đạo làm người, trong số này có nhà thơ Hà Thượng Nhân. Loại hai là một số các thi hữu khác sau 1954, khoảng 1963-1975, có thể kể đến Nguyên Sa, Mai Thảo, Trần Dạ Từ, Tô Thùy Yên, Vương Đức Lệ, Lê Thị Ý, Trần Hoài Thư v.v. Thơ Hà Thượng Nhân dù với chủ đề nào, dưới thể loại nào, và trong giai đoạn nào cũng đều mang nhân loại tính. Nhà thơ luôn tạo một cung đình ngôn ngữ và tình yêu cho tổ quốc và tự do. Ngưòi chiến sỹ tự do không bao giờ đầu hàng, không thua trận, và không ngừng chiến.Những ngày còn bình sinh nơi hải ngoại, nhà thơ tuy tuổi đã cao vẫn với ngòi bút kiên cường và dòng mực đọng đầy hồn Chí Linh, rực niềm tin Diên Hồng, đã thể hiện qua những dòng thơ trong thi phẩm “Chân Lý Nhất Định Thắng”:

Trận chiến vẫn còn đang tiếp diễn Anh chị em ơi! cuộc chiến vẫn chưa thua 30 tháng Tư! 30 tháng Tư! Ta buông súng chẳng vì ta khiếp nhược Trong lửa đạn chúng ta thừa dũng lược thừa hy sinh, thừa vị quốc vong thân chúng ta còn vô số Nguyễn Khoa Nam …………………………………… Quân thù đến mà sững sờ tái mặt biết bao nhiêu là chiến sỹ vô danh những binh nhì cởi áo nhẩy lên thành bắn viên đạn cuối cùng rồi tự sát!

Nhà thơ kế tiếp không thể không nói đến cố giáo sư Vũ Hoàng Chương, đồng thời là một thi nhân nổi tiếng từ thời Tiền Chiến. Làm thơ hay, dậy học thì say mê, không tham gia chính trị. Năm 1954 di cư vào Sài Gòn, tên tuổi Vũ Hoàng Chương gắn liền với sự nghiệp thi ca và giáo dục học đường. Thế nhưng sau quốc nạn 30 tháng 4, 1975 lại mắc vòng lao lý. Một năm trong lao tù Cộng sản với tấm thân gầy yếu nên kiệt sức, gần mãn đời mới được tha về và chỉ sau vài hôm đã qua đời ngày 6 tháng 9 năm 1976. Nguyên do tai họa đến với nhà thơ cũng là do khí phách của một kẻ sỹ chân chính từ những sự kiện sau:

1. Trước hết là do bài thơ hoạt cảnh Tết con Rồng “Vịnh Tranh Gà Lợn” Sáng chưa sáng hẳn tối không đành

Gà lợn om sòm rối bức tranh rằng vách có tai, thơ có họa biết lòng ai đỏ, mắt ai xanh mắt gà huynh đệ bao lần quáng lòng lợn âm dương một tấc thành cục tác nữa chi ngừng ủn ỉn nghe rồng ngâm váng khúc tân thanh.

Qủa là cảnh tượng miền Nam sau 30 tháng Tư, 1975, cuộc xáo trộn đầy những hoang mang, âu lo, và nghi ngại. Với một bối cảnh xã hội như vậy biết tin ai bây giờ. Trường hợp tác giả cũng là nạn nhân trong cuộc đổi đời; gia đình nhà thơ vốn ở nhờ nhà nữ sỹ Mộng Tuyết (phu nhân nhà thơ Đông Hồ) nhưng khi bọn Việt cộng vào, bà Mộng Tuyết vui vẻ đón và rồi như sợ liên lụy, nói giáo sư Chương dọn đi chỗ khác nên ông đã rời đến trọ nhà em vợ là thi sỹ Đinh Hùng ở Khánh Hội. Cưỡng chiếm được miền Nam, một số các tên đường phố Sài Gòn bị thay đổi và nhà thơ Vũ Hoàng Chương đã có ngay hai câu thật mỉa mai chua chát: Nam Kỳ Khởi Nghĩa tiêu Công Lý Đồng Khởi vùng lên mất Tự Do

2. Cùng thời với thi hào Vũ Hoàng Chương còn nhiều nhà thơ nổi tiếng khác trong đó có Huy Cận nên sau 30 tháng Tư, Huy Cận vào Nam tìm gặp nhà thơ họ Vũ. Lợi dụng tình bạn cũ Huy Cận nửa đùa nửa thật nói: Đã lâu lại gặp ‘Chàng Say‘ ‘Lửa Thiêng’ xin đốt chờ ‘Mây’ xuống trần.

Nhà thơ Vũ Hoàng Chương ứng khẩu đáp lại ngay:

‘Mây’ kia chẳng chịu xuống trần ‘Lửa’ ơi theo khói lên gần với ‘Mây’.

(Ý của nhà giáo Vũ Hoàng Chương là muốn dậy cho người bạn hãy bỏ con đường hạ cấp mà quay về với chính nghĩa dân tộc.) Vào Sài Gòn người đầu tiên mà Huy Cận cần tìm gặp tất nhiên là nhà thơ họ Vũ; Huy Cận mang lễ vật gồm một chai rượu qúy, một lọ thuốc phiện, và tấm hình Hồ Chí Minh nhờ Vũ Hoàng Chương đề tặng mấy câu thơ, hẹn ba ngày sau đến xin lại bức hình. Đúng ba ngày sau người của Huy Cận đến thấy lễ vật và tấm hình vẫn y nguyên chỗ cũ. Nghe nói Huy Cận giận tím mặt song chẳng làm gì được. Dịp này là cơ hội để sống yên thân nhưng là một nhà giáo có khí phách, luôn giữ tiết tháo của một kẻ sỹ nên không làm những gì lương tâm

không cho phép. Thế rồi tai họa phải đến đã đến. Một phái đoàn từ Bắc vô Nam trong đó có Huy Cận, được ký giả nằm vùng Thanh Nghị tiếp đón và tổ chức “Đêm Họp Mặt Văn Nghệ” chủ đích là để thống nhất tư tưởng và chủ đề là mấy câu thơ của Tố Hữu khóc Stalin: Thương cha thương mẹ thương chồng Thương mình thương một thương ông thương mười. (ông ở đây là ông Stalin) Trong buổi họp mặt, tất nhiên, là họ cố mời nhà thơ Vũ Hoàng Chương. Biết là sẽ gặp nạn nhưng nhà thơ họ Vũ vẫn hiên ngang đến.Khi được mời phát biểu, với tư thế dõng dạc nhà thơ Vũ Hoàng Chương nghĩ chỉ có dịp này để mở mắt bọn chúng nên trong khi các người khác như Thanh Nghị, Huy Cận, Hoài Thanh ca tụng Tố Hữu hết mình, riêng nhà thơ họ Vũ đã thẳng thắn dậy cho bọn văn nô Hà Nội bài học đích đáng về giá trị và yếu tính của thi ca. Trong lời phát biểu ông đã phê bình thơ Tố Hữu là không thực, ông nói: “Trước hết phải biết bà mẹ Việt Nam có cùng tâm cảnh với mình không. Tôi biết chắc là không, bởi trong đoạn trên của bài “Đời Đời Nhớ Ông”. Tố Hữu đã đặt vào lời bà mẹ hai câu: ‘Yêu biết mấy nghe con tập nói. Tiếng đầu lòng con gọi Stalin.’. chắc chắn là không có một bà mẹ Việt Nam nào, kể cả bà Tố Hữu, mà thốt được những lời như vậy một cách chân thành... Bà mẹ Việt Nam trong bài đã khóc tiếng khóc tuyên truyền, không mấy truyền cảm.” Theo nhà văn Sông Lô lời thẩm định của giáo sư kiêm nhà thơ Vũ Hoàng Chương đã gây sôi nổi trong hội trường. Sau đêm đó nhà thơ họ Vũ đã bị bắt giam trong khám Chí Hòa cùng với một số nhà trí thức khác trong đó có Bác sỹ Phan Huy Quát, nguyên Thủ Tướng chính phủ dân sự do cụ Phan Khắc Sửu làm Quốc Trưởng. Tác giả Sông Lô cũng đã viết về nhà thơ Vũ Hoàng Chương như sau: “Ai đã biết Vũ Hoàng Chương ắt phải biết cái đanh thép bên trong tấm thân nhỏ bé, ọp ẹp của ông.”

Tiếp đến là nhà danh họa Vũ Hối. Sau ngày quốc nạn 30 tháng Tư, năm 1975 cũng đã chịu nhiều năm trong lao tù Cộng sản, ông bị giam tại nhà tù Phan Đăng Lưu và khám Chí Hòa cùng với giáo sư Vũ Hoàng Chương, với tội danh là thành phần nghệ sỹ phản động. Với bức tranh “Mặt Trời Đỏ”, trong tranh chỉ một cây trơ trụi lá với nhánh cây nhọn như mũi súng chĩa về hướng mặt trời đỏ, ngụ ý chế độ Cộng sản sẽ bị tiêu diệt. Khi bị hạch hỏi ông cố giải thích đó là mặt trời đỏ ối lúc hoàng hôn và cây trong mùa lá rụng nên trơ trọi, như để đánh lạc hướng nghi kỵ của bọn người luôn có thành kiến với đối phương. Là một nghệ sỹ luôn trọng nhân cách nên không chịu nhận tội như chúng ép buộc và đã bị hành hạ hư một mắt như trong thơ ông đã ghi lại:

Đòn thù giáng xuống mù một mắt Hai chân cùm vết sẹo còn nguyên Gương nghìn xưa chí hùng bất khuất quyết xả thân tranh đấu nhân quyền.

(Cùng thắp đuốc nhân quyền) Họa sỹ Vũ Hối luôn dùng nghệ thuật để nói lên tâm tư và ước vọng tự do công lý không chỉ cho riêng cá nhân mình mà là cho dân tộc, cho quê hương yêu dấu. Năm 1963 đoạt giải Khôi Nguyên Quốc Tế với bức họa MỘNG HÒA BÌNH giữa rừng cờ nghệ thuật quốc tế với ngọn cờ dân tộc Việt nền vàng ba sọc đỏ. Trong thơ ngoài những dòng thương nhớ mẹ hiền, nghệ sỹ tài danh Vũ Hối vẫn thao thức thở dài thương về quê mẹ Việt Nam:

Tìm đâu thấy nắng vàng quê mẹ Nghiêng bút sầu cuối nét lệ rơi

Hàng năm mỗi độ xuân về, nơi đất khách quê người ông lại nghẹn ngào thở than: Ngồi đây đếm vạn đắng cay Giao thừa quê mẹ phương này tuyết rơi. rồi trong thi phẩm “Lời Tình Tự” Vũ Hối viết lên chính nỗi lòng mình với những dòng tình tự nhẹ nhàng mà sầu lắng:

Không là kẻ siêu nhân kiệt chúng vẫn phải thao thức chuyện núi sông.

Để nói lên lời ngợi ca tinh thần đấu tranh của các anh hùng và anh thư thời đại, đặc biệt là tại quốc nội, ông viết: Oai hùng thay ngàn năm trang sử Việt

lửa đấu tranh hừng hực chống bạo quyền.

và sâu sắc hơn, để mỉa mai cái xác khô nơi Ba Đình, Vũ Hối viết: Cứ nằm chết lạnh trong lăng đá đất mẹ đâu dung xác giặc Hồ. Đôi dòng thô thiển xin vắn tắt ghi lại đôi nét tiêu biểu những tấm gương cương trực của các bậc trưởng thượng không hề khuất phục trước bạo quyền và luôn sống với tinh thần kẻ sỹ chân chính, đồng thời để tỏ lòng ngưỡng mộ các vị bậc thầy nghệ thuật và như những nén hương lòng dâng lên Tổ Quốc Việt Nam cùng tưởng niệm ngày Quốc Hận thứ 43 tại hải ngoại.

tùng nguyên

TTÌÌNNHH TTHHƠƠ

HHOOÀÀNNGG TTRRÙÙNNGG DDƯƯƠƠNNGG ((11994499--22000088))

Nhà thơ mở hé cánh cửa vườn thơ, nhẹ nhàng bước vào. Trong vườn đầy những hoa thơm cỏ lạ. Trên cao những đám mây bàng bạc theo nhau trôi về cuối chân trời, thấp thoáng ẩn hiện những hình ảnh của một thời dĩ vãng xa xưa, nay chỉ còn ghi lại dấu ấn nhạt nhòa một thời trai trẻ đầu đời:

“Có những mảng quá khứ Nhẹ lãng đãng trôi về Đi qua vùng ký ức Của một thời đam mê” (Một thuở yêu người)

Chợt đâu một mùi hương thoang thoảng bay qua. Hương của loài hoa tình yêu. Hương của mái ấm gia đình hiện tại khơi trào nguồn thi hứng:

“Nhìn em say giấc ngủ Anh đi tìm nàng thơ” (Độ lượng)

Hương của tình nghĩa phu thê quấn quít gắn bó gợi thương gợi nhớ:

“Nhà vắng em, anh đi về lặng lẽ Bữa cơm chiều bếp lạnh tựa mùa đông Vắng tiếng cười và những lời thỏ thẻ Một tháng dài hơn thế kỷ chờ mong!” (Xuân lạnh)

Thời gian cứ trôi đi, lá cứ thay sắc mầu nhưng cuộc tình lúc nào cũng còn say đắm như những buổi ban đầu đầy lưu luyến:

“Xuống chân tháp anh và em nhẹ bước Bên dòng sông cùng du khách lại qua Tình yêu mình càng thắm đượm hương hoa Ta sống lại những tháng ngày trăng mật” (Paris thơ mộng) Hoa tình yêu muôn thuở Vẫn mãi mãi ngát hương... (Hoa tình)

Hương tình gợi tứ thơ. Nhà thơ nhìn thiên nhiên vũ trụ với cái nhìn đầy nghệ sĩ tính. Ánh trăng vẫn là ánh trăng của mọi ngày sao tự nhiên giờ đây lại đượm vẻ lãng mạn:

“Trăng soi mặt biển nạm vàng Tung tăng sóng giỡn với nàng Hằng nga” (Đêm trên bãi biển Ocean City)

Và nắng xuân cùng với hoa xuân khoe sắc trong tiếng nhạc sao thấy êm đềm quá: “Nắng xuân trải lụa bên thềm Nàng xuân nhẹ bước nhung êm gót hài Nhạc xuân rót mật bên tai Hoa xuân khoe sắc cành mai nở vàng” (Tuyệt vời mùa Xuân)

Nghe tiếng chim hót, ngắm sương rơi trên nụ hoa thấy mùa Xuân thật diễm lệ:

“Nụ hoa còn điểm giọt sương Long lanh như hạt kim cương trên cành Líu lo tiếng hót hoàng anh Bạch dương khoác áo màu xanh nõn nà” (Xuân diễm lệ)

* Nhưng mùa Xuân nơi đây hình như thiếu vẻ ấm cúng. À thì ra Xuân không còn là Xuân nơi quê mẹ của thời xa xưa nữa rồi:

“Quê người đất khách Xuân sang Trời đông giá lạnh lòng hoang vắng sầu Cảnh đời sao lắm biển dâu Tuổi thơ cho đến bạc đầu phong sương” (Hoài niệm Xuân quê hương)

Tình hoài hương dâng tràn, nhà thơ chợt cảm nhận thấy nỗi đoạn trường của thân phận những kẻ phải bỏ nước ra đi:

“Cuối đời sống kiếp ly hương Ngoảnh nhìn cố lý khói sương mịt mù Lang thang như kẻ mộng du Đi trong vô thức hoang vu đường trần” (Lênh đênh) “Tôi đi bỏ lại quê hương Chia ly xa biệt phố phường, người thân. Tạ từ bằng hữu xa gần Mắt cay, lê gót phong trần lưu vong” (Bài thơ đoạn trường)

Biết bao kỷ niệm của thời ấu thơ nơi quê cũ lại ào ạt kéo về:

“Ngồi đây nhớ về đất mẹ Xa xôi cách nửa địa cầu Mơ màng một thời thơ ấu Cố hương thơ mộng còn đâu?!” (Nhớ)

Vườn thơ bốn mùa thay lá nhưng lòng hoài hương không hề biến đổi. Những cánh chim bay về tổ trong mùa lá vàng rơi rụng cũng khơi tình nhung nhớ về cố quận:

“Chiều rơi nhuộm thắm phương tây Chim bay về tổ từng bầy kêu sương Thu về gợi nhớ cố hương” (Thu)

Hòa nhập chung với tâm sự của những khách ly hương nhà thơ thầm mong một ngày có cơ duyên được quay gót về thăm chốn cũ:

“Trót mang thân phận lưu vong Nuôi chi mơ ước trông mong ngày về Dặm trường mờ mịt sơn khê Không gian ngăn cách lê thê tháng ngày” (Biệt ly)

Và rồi ước mơ trở thành hiện thực. Nhưng ô hay! Sao người trở về vẫn không tìm được niềm vui trong lòng. Phải chăng đau xót vì mình lại đóng vai “lữ khách” trên quê hương của chính mình? Đóng vai kẻ lạ giữa đất Quảng Đà thân thương với phố cổ, với sông xưa, với vùng đất “chưa mưa đã thấm” mà hình ảnh mãi còn ghi dấu trong tim?:

“Về thăm Đà Nẵng chiều đông Mưa bay hiu hắt trên sông phố Hàn Ta người lữ khách lang thang Trở về quê cũ lòng mang nỗi sầu” (Xuân hy vọng) “Ta về dừng gót phiêu bồng Thăm thành phố cổ dòng sông năm nào Biển xanh sóng vẫn rì rào Phố xưa chứng kiến biết bao thăng trầm” (Ngày Xuân trên quê cũ)

Ghé thăm một thành phố khác, nơi đã từng ghi dấu bao tình cảm xưa cũ, mà nay sao cũng chẳng tìm lại được hương xưa. Tiếng suối chảy vẫn là âm thanh của thời trước mà nay sao nghe như chuyên chở một nỗi sầu vô tận:

“Cao nguyên se lạnh mù sương Về đây tìm lại dư hương thuở nào Ta về như giấc chiêm bao Cam Ly nước vẫn nghẹn ngào buồn trôi” (Hương xưa)

* Nặng lòng thủy chung với nơi quê cha đất tổ nhà thơ cũng chẳng hề quên công lao của những bậc tiền nhân, những vị đã dày công xây dựng và bảo vệ đất nước. Tưởng niệm hoàng đế Quang Trung, người đã đại thắng quân Thanh vào mùa Xuân năm Kỷ Dậu 1789, nhà thơ kính cẩn đặt bút viết:

“Mở hội đón anh hùng Nguyễn Huệ Trên lưng tuấn mã đẹp oai hùng Gươm thiêng ánh thép còn ghi dấu Máu đỏ quân thù thắm áo nhung” (Xuân vinh quang)

Hình ảnh Hai Bà Trưng với những trang sử Mê Linh oai hùng của bậc nữ lưu đất Việt cũng khó mà phai nhòa trong tâm hồn con cháu những thế hệ sau:

“Vung gươm đuổi sạch bóng thù Hát giang tuẫn tiết nghìn thu sử vàng Nữ lưu anh kiệt danh vang Xưng vương một cõi huy hoàng núi sông” (Hùng sử Mê Linh)

Nói về lòng hoài hương cũng không thể quên hình ảnh đáng ca tụng của Huyền Trân công chúa, người đẹp vì đại nghĩa mà hy sinh tình riêng:

“Nàng vì đại nghĩa hy sinh Thủy chung một tấm lòng trinh với chàng Đường vào Chiêm quốc gian nan Nhìn về cố lý quan san mịt mờ” (Tình sử Huyền Trân)

* Trong cuộc sống tất bật nơi đất khách nhà thơ đôi khi phải tìm sự thanh thản cho tâm hồn. Đêm nằm nghe tiếng mưa rơi chợt nhớ lại thời hoa niên tại đồng quê xưa cũ với tiếng chuông chùa còn như văng vẳng bên tai sao thấy thật thần tiên:

“Chùa xưa vọng tiếng chuông ngân Tan mùi tục lụy cõi trần thanh cao Hương quê nồng ấm ngọt ngào Nhà nông quên nỗi gian lao cấy cày” (Ngày tháng thần tiên)

Rạng soi bởi ánh đạo vàng nhà thơ nhận chân được rằng kiếp sống của con người quả thật chỉ là một sự “vô thường”. Hợp đấy rồi lại tan đấy, có khi nào trường cửu đâu. Giấc mơ dù có nở đẹp như hoa rồi cũng phải tới lúc úa tàn:

“Hai mươi năm lắm biển dâu Phong trần nhuộm trắng mái đầu đôi ta Tương phùng rồi mãi chia xa” (Tàn giấc mơ hoa)

Con người mái tóc mới ngày nào còn xanh bây giờ đã ngả màu sương tuyết. Ngày nào mới cất tiếng khóc chào đời mà nay đã trở về cùng cát bụi:

“Vô thường quy luật tử sinh Trăm năm một cuộc hành trình khổ đau Đời người bao cuộc biển dâu Cuối đời trên một chuyến tàu hoàng hôn” (Vô thường) “Anh đi xa lánh cõi trần Trở về cát bụi phù vân vô thường Đời mong manh tựa khói sương Tiễn anh tôi thắp nén hương phân kỳ” (Vĩnh biệt bạn hiền)

Chính vì thế nên mọi giá trị vật chất như danh với lợi mà nhiều người ham muốn theo đuổi chỉ là một trò “giả”, hão huyền, không thật, không đáng được coi trọng:

“Tình thơ giải tỏa ưu phiền Lánh xa thế sự bạc tiền lợi danh Vui cùng gió mát trăng thanh Bạn cùng muôn thú rừng xanh hữu tình” (Tình thơ) “Thì thôi một kiếp cũng đành Trả cho đời những hư danh hão huyền” (Như chiếc lá rơi)

(LTS: Tập “THƠ TÌNH HOÀNG TRÙNG DƯƠNG” ghi lại gần một trăm bài thơ. Trong phần mở đầu có bài viết “Đọc thơ Hoàng Trùng Dương” của nhà thơ Hà Bỉnh Trung như một lời giới thiệu. Kế đến là bài viết “Tình Thơ” của nhà thơ Tâm Minh Ngô Tằng Giao như một bài cảm đề và phân tích tác phẩm. Nội dung chính của tập thơ gồm 5 phần: “HOA TÌNH”, “XUÂN MƠ”, “HẠ NHỚ”, “THU SẦU” và “ĐÔNG LẠNH”).

Thấm nhuần lý đạo nhà thơ hiểu rằng con người đều bị chi phối bởi “nghiệp lực” do chính mình tạo ra cả trong kiếp sống này lẫn từ tiền kiếp. Tự mình làm chủ vận mệnh của mình theo luật “nhân quả”. Bởi thế nên tốt nhất là cố vượt khỏi bờ mê, phá tan màn vô minh, hướng tâm mình theo con đường chánh:

“Trót vương vào cái nghiệp Kiếp tằm phải nhả tơ Hoa niên đến hết kiếp Thủy chung chẳng hững hờ” (Nghề và nghiệp) “Tâm hướng theo chánh đạo Xa rời khỏi bến mê” (Giấc mộng đêm xuân)

Chánh đạo sẽ đưa con người tới cõi siêu thoát, vượt ra ngoài vòng “luân hồi” quẩn quanh đầy khổ lụy. Đây là lời nguyện cầu của nhà thơ cho người quen đã khuất mặt và cũng là lời tâm nguyện của chính bản thân mình:

“Đời em nhiều bất hạnh Thôi yên nghỉ Lan Phương Nguyện cầu em siêu thoát Tôi đốt nén tâm hương” (Nén hương lòng cho bạn)

Tình đạo dạt dào. Đường đạo vững tiến. Qua một năm gia đình được an lành hạnh phúc, sáng mồng một Tết nhà thơ cảm khái ghi lại tiếng lòng mình:

“Tân niên khai bút đề thơ Nhang trầm thơm ngát bàn thờ tổ tiên Rể, dâu, con, cháu đoàn viên Cả nhà sum họp ấm êm vui vầy Mẹ cha hạnh phúc ngất ngây Tạ ơn Trời Phật rót đầy hồng ân” (Xuân nguyện cầu)

Nhân mùa Xuân, dâng lên lời nguyện cầu không những cho bản thân mình, cho gia đình mình mà nhà thơ còn trải rộng lòng từ, mong ước một sự an bình cho hết thảy mọi chúng sinh khác nữa, nhất là những nạn nhân của các cuộc chiến tranh khốc liệt:

“Chiến tranh đã gieo đau thương tang tóc Bởi con người nhiều tham vọng cuồng điên Biết bao giờ giải sạch mọi oan khiên? Nhân loại sống trong hòa bình vĩnh cửu!” (Chiến trường xưa)

* Đạo Phật là đạo hiếu. Tâm Phật là tâm hiếu. Với tư cách một người con Phật nhà thơ lúc nào cũng khắc sâu hình ảnh mẹ trong tâm khảm. Hình ảnh này lại càng hiển hiện đậm nét hơn nữa trong những ngày đầu Xuân nhất là khi mẹ đã khuất núi và đang an nghỉ tại một nơi chốn xa xôi:

“Xuân về chạnh nhớ Mẹ yêu Nghĩa trang hoang vắng buồn hiu mộ phần Mẹ đi giã biệt dương trần Không còn mong đợi mỗi lần xuân qua” (Xuân nhớ Mẹ)

Tình yêu và sự tôn kính dành cho cha cũng không kém phần thắm thiết: “Tôi một đời ngưỡng mộ Hình ảnh đẹp của cha Cha thành người thiên cổ Vẫn yêu Người thiết tha…” (Chân dung người Cha)

Từ nơi đất khách có dịp trở về thăm lại cội nguồn xưa cũ người con hiếu như còn vẳng nghe thấy lời kinh cầu thân thương thuở nào… Lời kinh chắc đã độ cho song thân khuất bóng được siêu thoát rồi. Xin thắp lên một nén hương lòng trước khi quay trở về tiếp nối cuộc sống lưu vong:

“Quê nghèo qua mấy biển dâu Về thăm vườn cũ còn đâu gia đình! Chỉ còn âm vọng lời kinh Độ trì cho những bóng hình thân thương Tâm thành thắp một nén hương Ngậm ngùi trở gót trên đường lưu vong” (Nguồn xưa)

* Nhà thơ dạo bước trong Vườn Thơ. Từ khi “HOA TÌNH” chớm nở thấm thoắt thế mà đã trải qua bốn mùa mưa nắng. Từ ngày đầu “XUÂN MƠ” chuyển qua “HẠ NHỚ” rồi sang tới “THU SẦU” và cuối cùng là “ĐÔNG LẠNH” ghé qua. Nhà thơ thoải mái trải lòng mình thành những vần điệu đầy nhạc tính. Đôi lúc điểm dăm ba nét chấm phá bằng những dòng tưởng nhớ tới một số người khuất mặt, hoặc tặng các bằng hữu còn ở quanh mình, hoặc ghi lại đôi lời chúc tụng con cháu trong gia đình. Thật thủy chung. Thật trọn vẹn cả tình lẫn nghĩa. Khép nhẹ cánh cửa Vườn Thơ. Gửi một nụ hôn từ giã nàng Thơ. Quay gót trở về thư phòng trong cõi nhân gian đầy “hỉ, nộ, ai, lạc” nhà thơ đặt bút ghi lại mọi cảm xúc mãi còn trào dâng trong lòng mình và dành mấy dòng thơ thanh thoát để vào bài thơ cuối cùng của thi phẩm:

“Chông gai, cay đắng phong ba Ngọt bùi, hạnh phúc, gấm hoa trong đời Trần gian vẫn đẹp tuyệt vời Bài thơ viết tạ Phật Trời trên cao” (Tạ ơn)

Có tiếng chim Hoàng Anh vui hót từ ngoài vườn vẳng lại, hương muôn hoa thơm ngát như còn thoang thoảng bên song, tâm hồn nở đóa hoa an lạc, nhà thơ lật lại trang bìa tập bản thảo và nắn nót ghi: “THƠ TÌNH HOÀNG TRÙNG DƯƠNG” như một tặng phẩm gửi thân nhân cùng những kẻ đồng điệu.

TTÂÂMM MMIINNHH NNGGÔÔ TTẰẰNNGG GGIIAAOO (Virginia, tháng 7 năm 2007)

SỰ QUAN HỆ GIỮA LUẬT PHÁP VÀ VĂN HỌC NGHỆ THUẬT

KKHHỦỦNNGG BBỐỐ DDƯƯỚỚII LLĂĂNNGG KKÍÍNNHH PPHHÁÁPP LLÝÝ TP. Nguyễn Văn Thành (1923)

Khủng bố ngày 11 tháng 9 2001 – Twin Towers, World Trade Center, New York City & Pentagon, Virginia

Thế kỷ 21 bắt đầu ngày 11 tháng 9 năm 2001. Vào tháng 6 năm 1914, vụ ám sát Công tước Áo Francis Ferdinand tại Serajevo (Thủ đô của Bosnia và Herzegovina trong Liên bang Nam Tư cũ) đã khiến Ðệ Nhất Thế Chiến bùng nổ sớm hơn, và sự kiện đó nêu rõ bản sắc của thế kỷ 20. Cuộc khủng bố không tặc ngày 11 tháng 9 năm 2001 vào Trung Tâm Mậu Dịch Thế Giới ở Nữu Ước và Ngũ Giác Ðài ở Hoa Thịnh Ðốn khởi điểm hình thức một cuộc chiến tranh mới, đặc trưng của thế kỷ 21 này. Cuộc chiến tranh đó diễn ra trong bóng tối, và kẻ thù sẽ tiếp tục cố nhắm vào mục tiêu giết thường dân vô tội không được bảo vệ để gây kinh hoàng và phá vỡ trật tự thế giới (1). Hoa Kỳ nhận thấy an ninh quốc gia bị đe dọa chưa từng thấy nhưng có cơ hội thuận lợi nhất tìm được sự yểm trợ mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế và sự đoàn kết quốc gia để tiến hành trận chiến chống khủng bố toàn cầu. Cuộc chiến tại A Phú Hãn nhằm bắt Osama bin Laden, nghi can chính trong vụ khủng bố không tặc ngày 11/09 và lãnh tụ Taliban Mullar Mohammad Omar đã chứa chấp Laden chỉ là giai đoạn đầu tiên trong trận chiến lâu dài. Hoa Kỳ và liên minh các quốc gia chống khủng bố quốc tế sẽ nhắm tới, vào giai đoạn kế tiếp, không những mạng lưới Al Qaeda do Laden điều khiển mà còn tìm cách phá vỡ nhiều nhóm khủng bố đang hoạt động trên 60 quốc gia khác nhau (2). Tổng Thống George W. Bush tuyên bố “chúng ta lâm chiến” (We are at war) và xét lại sách lược dưới mọi hình thức qua cuộc tái tổ chức các cơ cấu trong chính quyền sao cho phù hợp với tình trạng khẩn cấp ký ngày 14.09.2001. Theo các nhà nghiên cứu chiến lược, tình báo và an ninh đứng hàng đầu để tìm kẻ thù không có biên giới, không có chủ quyền quốc gia, không có chính phủ, không có quân đội hùng hậu và không có gì ngăn cản họ dùng bạo lực chống lại nền văn minh và chế độ pháp trị. Quan trọng hơn hết, và cấp thời phải có hành động tích cực ngăn chặn nhóm khủng bố quốc tế có thể sử dụng vũ khí vi trùng, hóa học hoặc nguyên tử loại cặp sách tay giết người hàng loạt chống lại tất cả các quốc gia tìm tự do, hòa bình và sự ổn định trên hành tinh này. Một loạt biện pháp đã được ban hành như kiểm soát chặt chẽ biên giới, di dân, du lịch, tài chánh, bưu điện, luật pháp... nhằm ngăn ngừa sự xâm nhập của tổ chức khủng bố gieo rắc hoảng loạn trong dân chúng. Về mặt pháp lý, Tổng Thống Bush đã ký ngày 26.10.2001 ban hành Luật USA PATRIOT cho phép các nhân viên công lực và tình báo nhiều quyền hạn để điều tra thu thập bằng chứng đối với những người bị tình nghi giúp đỡ kẻ khủng bố phá hoại. Ngoài ra, với tư cách Tổng Tư Lệnh Quân Ðội, Tổng Thống George W. Bush đã ban hành “Quân Lệnh” (Military Order) ký ngày 13.11.2001 cho thiết lập Tòa Án Quân Sự Ðặc Biệt để xét xử

thường dân ngoại kiều bị cáo về tội khủng bố hay giúp đỡ bọn khủng bố thực hiện ở trong cũng như ngoài nước Mỹ. Trong khi đó, Ðại Sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc cũng tham gia vào đầu tháng 11 năm 2001, Hội Nghị Ngoại Giao tại Liên Hiệp Quốc để soạn thảo Hiệp Ước chống khủng bố nhưng chưa đạt được sự đồng thuận của 57 quốc gia Hồi Giáo về sự định nghĩa tội danh khủng bố cùng các tổ chức khủng bố trên thế giới. Sau biến cố ngày 11/09, nhiều sử gia và học giả cùng truyền thông báo chí đã so sánh vụ khủng bố không tặc ở Nữu Ước và Hoa Thịnh Ðốn với cuộc chiến chống nạn hải tặc ở Ðịa Trung Hải, nhắm vào đội hàng hải thương thuyền Hoa Kỳ diễn ra cách đây hơn 200 năm, trong trận chiến kéo dài 30 năm với các quốc gia Hồi Giáo ở Bắc Phi gây ra. Tiếp theo, cuộc không tập Nhật đánh úp Trân Châu Cảng, những vụ đặt bom phá hủy Tòa Ðại Sứ cùng các căn cứ quân sự của Mỹ ỡ hải ngoại lẫn vụ đặt chất nổ vào hầm đậu xe phá hoại Trung Tâm Thương Mại Thế Giới cũng được đề cập khá nhiều. Với đề tài rộng lớn nói trên, người viết xin trình bày một số sự kiện chính liên quan tới khía cạnh pháp lý để tìm hiểu các vụ khủng bố hoặc hành động chiến tranh đó đã được giải quyết hoặc xét xử ra sao?

MỤC I - KHỦNG BỐ TRONG QUÁ KHỨ

3. Ba Cuộc Chiến Chống Hải Tặc Tại Ðịa Trung Hải (1785-1815) Hơn 200 năm qua, Hoa Kỳ không tuyên chiến nhưng đã phải đương đầu với 3 cuộc chiến kéo dài 30 năm để chống lại bọn cướp biển cùng các nước tổ chức cướp biển hoành hành dữ dội tại Ðịa Trung Hải. Các nước Ả Rập Hồi Giáo ở Bắc Phi gồm có Tripoli (sau đổi tên Libya), Tunisia, Algeria và Morocco được gọi chung “các quốc gia ở bờ biển Barbary” (Barbary States) đã tổ chức và chứa chấp bọn hải tặc mà ngày nay ta gọi là khủng bố hải tặc cướp hàng hóa, tàu bè cùng bắt cóc hay giết thủy thủ đoàn để đòi hối lộ và tiền chuộc. Chúng không có mục đích chính trị mà chỉ đòi tiền. Chúng nằm trong tổ chức của các lãnh tụ cao cấp Hồi Giáo quân sự cũng như dân sự (pasha) chủ trương nghề cướp biển được coi như một kỹ nghệ quốc gia.

2- Algeria và Tripoli Tuyên Chiến với Hoa Kỳ Algeria tuyên chiến với Hoa Kỳ 2 lần: lần thứ nhất vào năm 1785 và lần thứ hai vào năm 1815. Còn Tripoli tuyên chiến năm 1801. Hai nước đầu sỏ Tripoli và Algeria gây chiến vì Hoa Kỳ từ chối không còn nạp tiền hối lộ chuộc con tin. Vào đầu thập niên 1780, đội hàng hải thương thuyền Hoa Kỳ đã mua sự thông thương an toàn và hòa bình trên Ðịa Trung Hải với số tiền đáng kể, chỉ riêng cho người Algerian thôi, 900.000 Mỹ Kim trong khi đó lợi tức quốc gia tổng cộng chỉ có 7 triệu Mỹ Kim. Ðó là chưa kể tiền “mãi lộ” cho Tripoli.

Vì quyền lợi quốc gia và về mặt chính trị, Tổng Thống George Washington cho pháo thuyền hộ tống đoàn thương thuyền và ra lệnh cho đóng tàu phát triển hải quân sao cho đuổi kịp Pháp và Y Pha Nho. Vào thời điểm đó, hải quân Hoàng Gia Anh chúa tể trên biển cả nhưng đóng một vai trò rất lu mờ trong việc tuần tiễu hải tặc. Không thể hình thành được một liên minh quân sự để chống hải tặc làm rung chuyển Âu Châu vì các đại cường chỉ nghĩ tới quyền lợi riêng để trục lợi. Tổng Thống Thomas Jefferson tiến hành cuộc chiến, cho điều động pháo thuyền tiến vào Ðịa Trung Hải đánh chiếm hải cảng Derna (Tripoli) năm 1805 nhưng cuối cùng phải rút Thủy quân lục chiến vì thất bại không giúp được phe nổi dậy lật đổ chế độ Tripoli. Mười năm sau, Quốc Hội cho phép một lực lượng hải quân do sĩ quan hải quân Stephen Decatur chỉ huy tấn công Algiers. Năm 1815 chính quyền Algiers phải thả hết con tin cùng tàu thuyền Mỹ, không còn đòi tiền chuộc nữa. Ðặc điểm của cuộc chiến kéo dài 30 năm không có mục tiêu bắt hải tặc để đưa chúng ra xét xử trước công lý. Theo nhận xét của chuyên gia chiến lược quân sự Dave Mc Intyre, những tên hải tặc tự đặt mình ra ngoài sự bảo vệ của luật pháp vì hành động của chúng đi ra ngoài luật lệ của các quốc gia cùng luật nhân đạo quốc tế. Dave nói: “Khi trông thấy hải tặc chỉ nên tấn công chứ không bắt giữ.” Một trong những bài học được ghi vào sử sách trong chiến dịch Barbary là không bao giờ nhượng bộ kẻ sống ngoài vòng pháp luật. Ðó là “những hang ổ của bọn cướp” (nests of banditti)- những người cha lập quốc Hoa Kỳ đã gọi bọn hải tặc ở bờ biển Barbary như vậy. Theo các sử gia, có một sự tương đồng giữa chính quyền Jefferson và chính quyền Bush ở điểm sau: Hoa Kỳ không tuyên chiến nhưng đánh vào đầu não của các nước tổ chức hay chứa chấp bọn khủng bố mà vẫn tránh gây ra cuộc thánh chiến với thế giới Hồi Giáo (3). Sau vụ khủng bố không tặc 11/09, giáo sư luật Jonathan Turley Ðại Học George Washington cố vấn cho một vài vị dân cử ở Quốc Hội Hoa Kỳ, đã viện dẫn tiền lệ vụ hải tặc ở bờ biển Barbary (Barbary pirates) cho rằng “Hoa Kỳ có đủ mọi lý lẽ để tấn công và diệt kẻ lãnh đạo khủng bố mà không cần tuyên chiến” (America had every right to attack and destroy the terrorist leadership without declaring war. The Washington Post, Monday, October 15, 2001.)

MỤC II - CÔNG LÝ VÀ CHIẾN TRANH

1- Cuộc Tấn Công Trân Châu Cảng và Biến Cố ngày 11/09 Phần đông các sử gia và học giả thường hay so sánh vụ khủng bố không tặc ngày 11/09 với cuộc tấn công bất ngờ của không quân Hoàng gia Nhật ngày 7.12.1941 vào Trân Châu Cảng (Pearl Harbor) tại Hạ Uy Di đã kéo Mỹ nhảy vào Ðệ Nhị Thế Chiến. Sự so sánh đó làm nổi bật các điểm sau: Cuộc tấn công bất ngờ Trân Châu Cảng đã đưa tới sự ra đời Ðạo Luật An Ninh Quốc Gia 1947 (National Security Act of 1947) thiết lập Cơ Quan Trung Ương Tình Báo (CIA). Biến cố ngày 11/09 đã thúc đẩy ban hành mau chóng Luật USA PATRIOT viết tắt nằm trong tiêu đề: Uniting and Strengthening America by Providing Appropriate Tools Required to Intercept and Obstruct Terrorism (USA PATRIOT ACT) Act of 2001. Section I. Short Title). Bộ Luật này đã cho phép Cơ Quan Trung Ương Tình Báo và Cơ Quan Ðiều Tra Liên Bang (FBI) rất nhiều quyền hạn. Không còn bức tường ngăn cách theo luật định, nay hai cơ quan này cùng nhau sát cánh điều tra và ngăn ngừa khủng bố tỷ như thâu băng nghe lén điện thoại, theo dõi hệ thống lưới điện Internet, khám xét hồ sơ học vấn của sinh viên du học, trao đổi tin tức tình báo của ngoại quốc, khi có án lệnh của Tòa có thể khám xét tư gia ở khắp nơi tại Hoa Kỳ... 2- Mục Tiêu Khác Nhau Cuộc dội bom bất ngờ của không quân Nhật vào Trân Châu Cảng nhằm mục tiêu quân sự để tiêu diệt chủ lực của Hạm Ðội 7 của Hoa Kỳ trên Thái Bình Dương. Cuộc tấn công đó đã giết và gây thương tích 3.478 quân nhân, 68 thường dân chết và 35 bị thương (4).

Trái lại, vụ khủng bố không tặc ngày 11/09 lại cố ý nhắm mục tiêu vào thường dân vô tội để phá vỡ sự ổn định và sự phồn thịnh của Hoa Kỳ. Số nạn nhân bị chết tại Nữu Ước và Hoa Thịnh Ðốn gấp 3 lần số tử vong ở Trân Châu Cảng. 3- Trách Nhiệm Khác Nhau Các phi công Nhật nhân danh Nhật Hoàng và thi hành lệnh của thượng cấp dội bom vào Trân Châu Cảng không có trách nhiệm cá nhân về cuộc tấn công đó. Qua nhiều thế kỷ trước năm 1945, chỉ có quốc gia và dân tộc mới có nghĩa vụ và trách nhiệm trước pháp luật quốc tế.

Phiên tòa Nuremberg – Hàng trên từ trái: Hermann Goering, Rudolf Hess, Joachim Von Ribbentrop, Wilhelm Keitel,

Ernst Kaltenbrunner. Hàng dưới từ trái: Karl Doenitz, Erich Raeder, Baldur von Schirach, Fritz Sauckel.

Học thuyết này đã hoàn toàn bị đảo ngược khi Tòa Án Quân Sự Quốc Tế Nuremberg xét xử Ðức Quốc Xã năm 1946, đưa ra tiền lệ xác nhận cá nhân phải chịu trách nhiệm hình sự trước luật pháp quốc tế. Do đó, từ nguyên thủ quốc gia tới nhân viên cao cấp trong chính quyền hay thuộc cấp không thể nại hành vi quản lý đất nước hay tuân hành lệnh của thượng cấp để miễn trừ trách nhiệm tỷ như can tội diệt chủng hoặc những tội phạm chống nhân loại (5). Lãnh tụ khủng bố và nhà lãnh đạo Taliban Mullar Mohammad Omar cũng như những người tham gia mạng lưới khủng bố Al Qaeda đều có trách nhiệm hình sự như nhau. Nay nếu bị bắt, các can phạm đó không phải là công dân Hoa Kỳ sẽ bị đưa ra xét xử trước Tòa Án Quân Sự Ðặc Biệt mới được thiết lập do Quân Lệnh (Military Order) của Tổng Thống Bush ký ngày 13.11.2001. Quân Lệnh còn áp dụng cho tất cả những kẻ khủng bố bị bắt ở khắp nơi trên thế giới và cho cả ngoại kiều cư ngụ tại Mỹ nếu họ can tội xâm phạm nền an ninh quốc gia của Hoa Kỳ. Tòa này đã bị các nhà tranh đấu cho nhân quyền chỉ trích mãnh liệt về thẩm quyền và thủ tục xét xử. Trước khi thành lập Tòa Án Ðặc Biệt nói trên, các can phạm bị cáo về tội khủng bố thực hiện ở trong và ngoài nước Mỹ đều bị đưa ra xét xử trước Tòa Án Liên Bang Hoa Kỳ. Xin đề cập tóm tắt hai vụ án đáng chú ý sau đây. - Vụ thứ nhất: Ngày 26.02.1993, bọn khủng bố lái 2 xe chở chất nổ vào hầm đậu xe của Trung Tâm Mậu Dịch Thế Giới. Chúng chuyển tất cả chất nổ vào một xe van rồi lái xe khác chạy đi. Vụ phá hoại đó đã giết chết 6 thường dân và gây thương tích 1.042 người. Can phạm Omar Abdul Rahman, Ramzi Yousel, Eyad Ismoil và một tòng phạm, đều gốc Trung Ðông, bị Tòa Án Liên Bang Manhattan Nữu Ước phạt mỗi bị can 240 năm tù vào năm 1994. - Vụ thứ hai: Vụ đặt bom phá hủy Tòa Ðại Sứ Mỹ ở Kenya và Tanzania vào ngày 07.08.1998 đã gây thương tích 4.000 người, giết chết 224 người, trong đó có 12 quân nhân Hoa Kỳ. Can phạm Mohammed Saddiq Odeh và Mohammed Rashed Daoul Dwhali cùng 2 tòng phạm, đều gốc Trung Ðông, bị Tòa Án Liên Bang Manhattan phạt mỗi bị can tù chung thân vào tháng 10 năm 2001. Sau 13 ngày vụ đặt bom phá hủy Tòa Ðại Sứ Mỹ, Tổng Thống Clinton đã cho phóng hỏa tiễn vào Sudan và A Phú Hãn nhằm phá hủy trại huấn luyện khủng bố cùng diệt Osama bin Laden bị nghi ngờ đặt kế hoạch vụ khủng bố đó.

Kết luận

Tai biến thảm khốc ngày 11.09.2001 đã thay đổi mọi chuyện đối với mọi người. Người dân Hoa Kỳ không còn nếp suy tư và lối sống như trước nữa. Niềm tự hào về sự phồn thịnh và lòng tự kiêu về sức mạnh quân sự siêu việt bảo vệ hữu hiệu an ninh quốc gia cùng sự an toàn cho mọi người dân cần được xét lại. Không giải quyết công bằng vụ tranh chấp đẫm máu giữa Do Thái - Palestine và quay lưng lại những vùng rộng lớn trên trái đất đang chìm đắm triền miên trong các vụ xung đột vũ trang về sắc tộc, tôn giáo, nạn đói, mù chữ, bệnh hoạn hiểm nghèo, ô nhiễm môi trường, nước Mỹ khó có thể duy trì sự ổn định lâu dài riêng cho đất nước

mình trong một thế giới đầy biến động hiện nay. Chia rẽ, hận thù và chủ nghĩa khủng bố nảy sinh ở miền đất bất hạnh đó. Gần 3 thập kỷ vừa qua, Hoa Kỳ đã phải đối phó với các tổ chức khủng bố toàn cầu nhắm vào lực lượng gìn giữ hòa bình trên thế giới và các cơ sở ngoại giao ở hải ngoại cũng như các cơ cấu đầu não tiêu biểu cho sức mạnh kinh tế, quân sự và chính trị tại nội địa Hoa Kỳ. Các chuyên gia chống khủng bố và các cố vấn trong Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia, dưới chính quyền Reagan và Clinton, đã đề ra các biện pháp quân sự hợp pháp để trả đũa thích đáng những vụ khủng bố giết hại công dân Hoa Kỳ hoặc phá hủy các cơ sở nói trên. Vì lý do chính trị, đề nghị đó không được chấp thuận nhưng áp dụng đường lối khác: bắt và đưa bị cáo can tội khủng bố ra Tòa Án Liên Bang Hoa Kỳ xét xử. Ðường lối nói trên lại được thay đổi khi Tổng Thống Bush tuyên bố coi vụ khủng bố không tặc ngày 11.09.2001 là một hành động chiến tranh và ra lệnh thiết lập Tòa Án Quân Sự Ðặc Biệt để xét xử các bị cáo không phải là công dân Hoa Kỳ can tội khủng bố. Theo Giáo Sư Luật George P. Fletcher dạy Ðại Học Columbia, chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa công lý và chiến tranh có sự khác biệt để chọn lựa trong khi đất nước đang ở trong tình trạng chiến tranh.

Công Lý hay Chiến Tranh?

Công lý có nhiệm vụ khôi phục lại đạo lý và trật tự xã hội lại còn có mục đích trừng phạt cá nhân phạm tội phải đền bù thiệt hại đã gây ra cho nạn nhân. Chiến tranh có mục đích thi hành sách lược quốc gia để bảo vệ quyền lợi thiết yếu của đất nước đang bị lâm nguy. Ðó là hai lãnh vực khác nhau. Nếu coi chiến tranh như công lý sẽ dẫn tới nguy cơ rơi vào cuộc thánh chiến. Những vấn đề chính trị liên quan tới quyền lực và sức mạnh cần được giải quyết thường phải đi trước pháp luật. Nước Mỹ không còn có sự lựa chọn nào khác là phải tiến hành cuộc chiến chống khủng bố cho dù có muốn tìm công lý cũng không ở vào vị thế để tìm được. Chúng ta không thể vừa là chiến sĩ lâm trận vừa là quan tòa để xét xử đạo đức của chính chúng ta.

Chiến Tranh và Luật Nhân Ðạo

Khác với chiến dịch dội bom ở Kosovo-Serbia (trong Liên Bang Nam Tư cũ), khối Minh Ước Bắc Ðại Tây Dương (NATO) viện dẫn quyền can thiệp nhân đạo để mở chiến dịch trên nhắm vào các cứ điểm quân sự để ngăn chặn cuộc chiến có thể lan tràn qua các quốc gia lân cận. Chiến dịch dội bom này không được Hội Ðồng Bảo An Liên Hiệp Quốc chấp thuận nên bị các nhà tranh đấu cho nhân quyền phản đối kịch liệt về 500 thường dân bị tử thương. Các nhà tranh đấu đó gồm một số luật gia tên tuổi Nga, Âu Châu và Gia Nã Ðại thỉnh nguyện

Bà Louise Arbour, Trưởng Phòng Công Tố Tòa Án Hình Sự Quốc Tế, cho mở cuộc điều tra các giới chức cao cấp trong khối NATO bị cáo buộc vi phạm những tội phạm chống nhân loại trong cuộc dội bom đó (6). Trái lại, liên minh quốc tế chống khủng bố quốc tế hành quân tại A Phú Hãn được sự chấp thuận của Toàn thể hội viên trong Hội Ðồng Bảo An Liên Hiệp Quốc như yêu cầu chính quyền Taliban giao Osama bin Laden cho quốc gia thích hợp nhất, ủng hộ các biện pháp chống khủng bố và phong tỏa tài sản của các tổ chức khủng bố qua Nghị quyết số 1373 ngày 28.09.2001. Rút kinh nghiệm chiến dịch dội bom ở Serbia, các chiến lược gia quân sự đã cố gắng giảm thiểu tối đa gây thiệt hại về tài sản và nhân mạng đối với thường dân vô tội. Do đó, Chính phủ Hoa Kỳ đã ra lệnh thả dù lương thực, thuốc men cùng nhu cầu thiết yếu cứu trợ dân chúng bị hoạn nạn chiến tranh theo đúng tinh thần nhân đạo được qui định trong 4 Công Ước Geneva. Các Công Ước này đã được Hội Ðồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đúc kết gọi chung là Luật nhân đạo quốc tế đối với thường dân và tù binh chiến tranh theo Nghị quyết số 827 ngày 25.05.1993 đang được áp dụng tại Tòa Án Hình Sự Quốc Tế. Liên minh quốc tế chống khủng bố có cơ sở pháp lý vững vàng, có lẽ phải và chính nghĩa, sẽ chiến thắng trong cuộc chiến tranh mới chống lại nạn khủng bố toàn cầu đang đe dọa hủy diệt giá trị nhân bản và nền văn minh nhân loại. Chú thích: (1) The Terrorism Research Center, Inc. The War against terrorism. (2) Transcript of President Bush’s speech: The new Era requires new responsibilities. (3) The Wars in Barbary by Donald Barr Chidsey. TheBarbary Pirates by C.S. Forester. (4) Pearl Harbor and the War in the Pacific-Edited by Bernard C. Nulty. (5) The Nuremberg Principles 1946 - General Assembly Resolution 95. (6) The case for Universal Jurisdiction by Kenneth Roth- Foreign Affairs - September/October 2001 (7) The International Criminal Court Controversy by Robert W. Tucker - World Policy Journal – Volume XVIII, No 2, Summer 2001

Trích: “LUẬT PHÁP VÀ VĂN HỌC NGHỆ THUẬT” của soạn giả: TP. Nguyễn Văn Thành (1923)

Osama bin Laden

SƯƠNG KHÓI TÌNH THƠ Trước sau vẫn chút tình riêng chưa ngỏ Từng lời mừng đã gửi cả vào thơ Hãy giữ trong tim muôn vạn ý chờ Em yêu ơi hồn thơ anh sáng tỏ Cửa tim hoa biết em tình khó mở Từ bao năm sương gió tuổi xuân hồng Trong âm thầm vượt khỏi cảnh bão dông Và gìn giữ một tâm hồn tuyệt diệu Anh gặp em thật tình anh không hiểu Nguyên do nào lý giải được cho anh Chiếc áo hoa đã rách tuổi mơ lành Chỉ còn được chút thơ tình giữ lại Mỗi bước đi thấy lòng mình hoang dại Chiều hoàng hôn khép kín cửa tâm hồn Anh nhiều khi chỉ thích nỗi cô đơn Không dám mơ chuyện vàng son nhung lụa Anh đam mê làm thơ tình có lửa Lửa tin yêu lửa thương ái trong đời Sợ mai này đường ngập tuyết mưa rơi Thiếu lửa ấm nên dòng tình đổi lối Anh cố giữ để lòng không bối rối Con đường về nhiều lối lắm hoa bay Mà tình nào không có được trong tay Sao giữ nổi khi tim hồng đã vỡ Anh vẫn quý yêu em tình chan chứa Dẫu cuộc tình chỉ như khói như mây Dễ tan đi khi gió mạnh tràn đầy Chẳng vướng víu cả khi đời réo gọi Tình em trao nhẹ nhàng trong dấu hỏi Thơ và mơ cứ quanh quẩn bên nhau Chút đợi mong tình đâu đó nhiệm màu

NIỀM ĐAU QUÊ MẸ Không sao hết được nỗi buồn,

Phấn bay hương toả nhớ nguồn cội xưa

Quẩn quanh những rối cùng mù

Nhớ từ góc núi sương lu chỗ nằm.

Đó đây tiếng ngẩn ngơ thầm,

Vì đời nên chịu trầm luân với đời

Trăm nghìn năm chuyện đổi dời

Kẻ đi người ở đứng ngồi bơ vơ.

Tháng Tư song sắt ngục tù,

Rừng xanh núi thẳm cõi bờ ngổn ngang

Quê hương ôi thật bẽ bàng

Bao nhiêu năm vẫn lòng tan nát lòng.

Còn gì mà đợi với trông,

Chao ôi từ thuở cờ hồng: đớn đau!

Dù cho tóc đã phai màu

Niềm đau Quê Mẹ bạc đầu còn mang.

Hoa Văn

Dù vẫn thấy cuộc tình chiều sương khói. Hoa Văn

TUYẾT ĐẦU XUÂN 2018 Ảnh: Việt Bằng - Maryland USA

(Mời xem toàn bộ hình trong trang chính) http://cothommagazine.com/CoThompdf/NSCT8/TuyetDauXuan2018-VietBangMaryland.pdf

XIN CHO TÔI ĐƯỢC SỐNG NGUYỄN LÂN

Toàn thở dài. Nhìn ánh mắt người thầy thuốc, chàng biết mình không còn được bao lâu nữa. Dù sao chàng vẫn gắng gượng:

- Bác sĩ làm sao cho tôi sống thêm một tháng nữa?

Bác sĩ tránh nhìn bệnh nhân. Ông nói bâng quơ: - Anh đừng nghĩ ngợi gì. Cố để đầu óc thoải mái.

Làm sao thoải mái trong những giờ phút này?! Toàn còn nhiều việc phải làm, nhiều điều phải tính toán, phải nghĩ đến. Chàng có những hai người đàn bà yêu thương chàng tha thiết. Một người vợ trước, một người vợ sau. Nhưng vợ sau cũng là vợ trước! Kiều Mị, hai lần cưới. Cuộc đời sao nó rắc rối, éo le! Kiều Mị và Yên Hạc đã biết nhau nhưng chưa bao giờ giáp mặt cho tới lúc này, giờ phút lâm chung của người họ dấu yêu, họ tranh chấp! Ông Tạo sao khắc nghiệt, tàn nhẫn thế?! Cơn đau dấy lên làm Toàn quằn quại. Bác sĩ chích thêm một mũi morphine cho chàng. Mươi phút sau, ông toan bước ra khỏi phòng bệnh nhân. Nhưng bàn tay Toàn đã nắm chặt lấy cổ tay ông. Toàn nói trong hơi thở yếu ớt:

- Bác sĩ cố kéo dài mạng sống của tôi thêm một tháng nữa… Tôi van bác sĩ đấy!

Vừa lúc nắm cửa xoay nhè nhẹ, Yên Hạc ló đầu vào. Bác sĩ Chân vội đứng dậy, tiến thẳng ra cửa. Yên Hạc hỏi qua hơi thở:

- Còn được bao lâu nữa, thưa bác sĩ?

Chân ái ngại nhìn người đàn bà: - Vài hôm nữa thôi! Vi trùng lan rộng trong cơ thể, máu nhiễm trùng rồi! Bà lo mọi việc đi thì

vừa!

- Anh ấy muốn gọi vợ tới. Yên Hạc buột miệng.

Bác sĩ Chân trố mắt, nhìn người đàn bà. Ông tự hỏi người thiếu phụ đứng trước mặt là ai mà lo cho bệnh nhân quá vậy. Từ ngày Toàn nhập viện đến hôm nay, gần ba tuần lễ rồi, Chân vẫn tưởng Yên Hạc là vợ bệnh nhân. Nào có thấy ai tới chăm sóc cho Toàn đâu, ngoài nàng. Cũng chính nàng đưa bệnh nhân tới đây khi Toàn đang hôn mê. Chuyện rắc rối thật! Thảo nào Toàn cầu mong sống thêm một thời gian nữa. Quả thật anh chàng đa đoan và đào hoa! Yên Hạc nhào tới cạnh giường bệnh. Nàng âu yếm nắm cánh tay gầy xương xẩu, đau lòng nhìn vào khuôn mặt hốc hác tiều tụy của Toàn, khẽ gọi:

- Anh Toàn! Anh tỉnh chứ?

- Anh vẫn tỉnh, em ạ! Toàn mở mắt nhìn.

Chàng thấy thương người đàn bà này quá . Yên Hạc đã lo lắng nhiều cho Toàn từ khi chàng mắc bạo bệnh. Những ngày làm chemotherapy. Những ngày làm radiation. Đưa đón đến bác sĩ gia đình, đến bác sĩ chuyên nghiệp. Lo thuốc men. Mỗi mình nàng. Mà Toàn đã chia tay với Yên Hạc hơn ba năm nay. Chàng thấy bất nhẫn với người đàn bà đã cả hơn mười năm chung sống!

- Thật không có em, anh không biết ra sao?! Em lo thêm một việc nữa cho anh. Anh muốn ngày

ra đi sẽ về kế cận với anh chị Chu. Em làm được chứ?

- Xong rồi, anh ạ! Anh sẽ nằm bên cạnh hai người thân yêu đó. Ngay dưới tàn cây phượng vĩ giờ

này hoa đương nở rộ. Chỗ ấy khoảng khoát, gió lồng lộng thổi, và… xa tụi Ba Tầu. Nghĩa là

không có những bia mộ xanh đỏ rực rỡ xốn mắt. Em nhớ, xưa kia, anh đã nói vậy với em.

- Cảm ơn em! Anh đã hình dung ra nơi chốn ấy. Toàn muốn nhắm mắt lại để nghĩ tới cái nghĩa

trang đó, nơi an nghỉ vĩnh viễn của chàng.

Yên Hạc rướn mình gần bệnh nhân: - Em có một điều muốn xin với anh. Một ước vọng của em. Anh cho phép em nhé!

- Em cứ nói.

- Em đã mua đất ngay cạnh anh. Anh đừng la em!

Toàn cay đắng: - Đó là quyền của em. Anh rất cảm động mãi mãi có em kề bên.

- Em thật mừng vì anh đã bằng lòng!

Toàn không muốn nói gì thêm. Chàng mệt lả người và cơn đau lại trỗi dậy. Nghĩ đến vợ, chàng thấy não lòng. Kiều Mị, người vợ hai lần cuới, lần nào cũng lén lút! Nàng từ Bỉ sang Mỹ cũng gần ba năm. Nhưng nàng chưa rành tiếng Mỹ, chưa biết lái xe. Ba năm trời Toàn lo hết mọi việc. Toàn chỉ muốn vợ ở nhà, không ganh đua với chồng trong cuộc sống tất bật nơi đây, luôn luôn trong vòng tay che chở của chàng. Toàn muốn Kiều Mị hiện tại không phải là Kiều Mị của mười lăm năm trước. Toàn hài lòng vì nàng đã thay đổi, yên phận, biết nghe lời chồng. Nhưng nàng không giúp đỡ gì đựơc cho chồng. Nàng vẫn còn bỡ ngỡ với cuộc sống mới. Nàng vẫn chưa đi đâu một mình được. Nàng không biết lái xe. Toàn không bao giờ muốn vợ mình lái xe. Việc gì chàng cũng giành hết. Nàng chỉ lo cơm nnước thôi. Theo Toàn. người đàn bà nào cũng vậy, hễ biết nhiều sẽ lấn luớt chồng. Nghĩ tới Yên Hạc, Toàn phiền lòng hơn. Nàng chỉ muốn giữ chặt lấy Toàn. Nàng yêu chàng lắm, nhưng yêu mà không chiều, không bao giờ thuận theo ý Toàn. Cứ như vậy suốt thời gian chung sống. Bực mình, Toàn sang Bỉ chơi và gặp lại Kiều Mị. Đã lâu quá mới gặp lại vợ cũ, đã hơn mười mấy năm trời. Toàn gặp nàng khi cả hai còn trẻ, mới ngoài đôi mươi. Trong đam mê vội vã, họ lấy nhau. Đám cưới không bà con thân thuộc, chỉ có một ông cha làm lễ. Rồi ra toà thị sảnh tại Bruxelles ký giấy hôn thú. Gần mười lăm năm chung sống, một ngày kia, Kiều Mị ra đi. Nàng để lại bức thư tạ tình là nàng không thể làm vợ chàng lâu hơn nữa vì nàng đã mang thai với một người đàn ông Bỉ! Thế rồi, Toàn gặp Yên Hạc trong một dạ tiệc. Yên Hạc từ Mỹ sang thăm em gái. Toàn đưa Yên Hạc thăm những danh lam thắng cảnh ở Bruxelles, Toàn lái xe sang tuốt tận Paris để Yên Hạc thưởng ngoạn cái đẹp của kinh đô ánh sáng. Họ gắn bó với nhau tại thành phố hoa lệ nổi tiếng trên thế giới này. Ngày Yên Hạc rời Paris, cũng là ngày Toàn đeo chiếc nhẫn đính hôn vào tay nàng. Ba tháng sau, Toàn thu xếp sang Mỹ. Còn có gì để thương tiếc Bruxelles nữa đâu?! Đám cưới của Toàn và Yên Hạc thật rầm rộ tại một nhà hàng Việt Nam lớn nhất, sang trọng nhất quận Cam, Dragon Restaurant. Bạn bè, bà con của Yên Hạc hơn ba trăm người tham dự. Ai cũng mừng Yên Hạc gặp được người chồng tốt, điển trai, học thức, sẵn tiền bạc. Toàn mua một căn nhà thơ mộng tại Long Beach, gần biển. Miếng đất thật lớn, gần 10,000 square feet, tha hồ trồng đủ loại hồng như Yên Hạc từng mong.

Ngày, tháng, năm qua đi… dần dần Toàn cảm thấy chàng bị trói buộc. Yên Hạc không còn là thiếu phụ dịu dàng của những ngày mới sống. Nàng thành thạo, khôn ngoan, sắp xếp cuộc sống qui củ. Nhưng biết bao nhiêu điều Toàn muốn mà Yên Hạc chối từ. Những ao ước của chàng cũng chẳng có gì quá tầm tay. Chẳng hạn Toàn muốn xây một khu vườn theo kiểu Nhật sau nhà, nàng bác bỏ. Yên Hạc cho là phí phạm, không cần thiết. Toàn là một nhà vật lý học nổi tiếng bên Bỉ. Chính phủ Mỹ mời qua và trọng dụng chàng. Tiền vẫn vào đều đều. Yên Hạc thuyết phục chồng mua thêm hai căn nhà nữa tại Quận Cam cho thuê. Toàn lại là người khéo tay, thích tự sửa chữa nhà cửa. Đó là thú vui của chàng từ khi còn ít tuổi. Tiền đẻ ra tiền… Với Yên Hạc, những tháng năm chung sống thật diệu kỳ. Với Toàn, những ngày đó là những ngày bó buộc, làm theo bổn phận, làm theo lý trí. Riết rồi, nhiều bữa ở sở ra, Toàn không muốn về nhà nữa! Những ngày nghỉ nhàm chán quá! Chàng muốn đi chỗ khác. Nhưng chàng ngại tới những nơi xa lạ. Thế là chàng mua vé máy bay trở về Bỉ. Chàng gặp lại Kiều Mị! Hơn mười năm trời, Kiều Mị già đi trông thấy. Nhưng nàng nhũn nhặn hơn, thuần thục hơn. Nàng đã đoạn tuyệt với anh chàng Bỉ. Đứa con gái sống với cha nó. Nàng rảnh tay. Kiều Mị đang cần một người hùng bảo bọc. Toàn đang cần một bàn tay dịu dàng âu yếm. “Tình xưa, nghĩa cũ khôn hàn”. Họ ngã vào vòng tay nhau. Toàn quyết định xa Yên Hạc. Trở lại Mỹ, Toàn nói với vợ: “Anh muốn được yên tĩnh một mình. Anh lấy lại một căn nhà cho thuê để ở. Nhà mình đang chung sống là của em. Còn một căn nữa, khi hết hợp đồng với người thuê, mình sẽ bán đi, chia đôi. Bao nhiêu tiền ở trong ngân hàng, anh để lại cho em”. Yên Hạc như tự trên trời rơi xuống, ngơ ngác nhìn chồng. Nàng không tin ở đôi tai mình. Nhưng vẻ mặt của Toàn nghiêm trọng quá, nàng biết chàng nói thật, nàng xuống nước năn nỉ: “Anh ở lại với em!” Toàn quay đi, cố giữ bình tĩnh: “Để cho anh đi!” Một tuần lễ sau.Toàn rời nhà. Thỉnh thoảng chàng vẫn về thăm vợ, vẫn mời nàng đi ăn tối, vẫn cắt cỏ, sửa vườn giùm nàng. Toàn không nỡ dứt tình cùng Yên Hạc. Nhưng Toàn phải dành nhiều thời giờ để sửa soạn tổ ấm với Kiều Mị. Kiều Mị bán nhà bên Bỉ, mang tiền sang Mỹ, cùng Toàn mua một trang trại rộng lớn ở San Diego. Toàn vẫn kín tiếng với mọi người. Những người thân quen, bạn bè đều tưởng Toàn sống cù ky một mình, không thích ai quấy rầy, không muốn bận tâm đương đầu với người vợ thực tế Yên Hạc. Ai cũng trọng đời sống riêng tư của chàng. Không ai hỏi han, dòm ngó. Yên Hạc nhớ chồng lắm. Nàng đến ngôi nhà Toàn ở. Nhà vắng lặng. Toàn đi vắng. Yên Hạc tra chìa khóa vào ổ… Ôi thôi! Một ổ khóa mới. Toàn đã đổi khóa. Chàng không muốn cho Yên Hạc tự do lúc nào muốn đến thì đến. Nàng không còn là chủ căn nhà này nữa! Sao chàng nỡ hành xử như vậy?! Yên Hạc ứa nước mắt! “Ném lao thì phải theo lao”, Đã chót dấu diếm thì phải dối quanh cho trọn! Có người thấy Toàn sóng vai với một nhười đàn bà ngoài phố, mách Yên Hạc. Một bữa chàng về thăm , Yên Hạc vặn hỏi chàng về “người đàn bà”. Toàn chỉ lắc đầu, buông thõng: “Bậy quá!” Từ ngày ấy Toàn cẩn thận hơn, tránh đi sóng đôi với Kiều Mi những chỗ đông cư dân Việt. Toàn bán căn nhà đang ở tại Quận Cam. Mua một căn mới tại San Diego, gần khu trang trại. Tổ ấm của hai vợ chồng xa hẳn những người Việt. Toàn chỉ thấy an tâm khi quanh chàng là dân bản xứ - những người Mỹ trắng lịch sự, ít tò mò về đời sống riêng tư của những người khác. Nhưng Toàn vẫn không cảm thấy thư thái, hạnh phúc như chàng tưởng.Toàn ân hận. Toàn thấy tâm hồn bị dằn vặt, ray rứt. Chàng cố gắng chăm chút Kiều Mị. Những tưởng sự hiện diện của Kiều Mị sẽ khỏa lấp những đớn đau đành đoạn với Yên Hạc. Nhưng không! Những lúc vợ kề bên, vui với hình bóng, với sự ân cần của nàng, Toàn thấy hạnh phúc. Nhưng những khi một mình, nhất là mỗi ngày lái xe từ sở về, khuôn mặt đẫm lệ của Yên Hạc lại hiện rõ, lại

luẩn quẩn trong đầu Toàn. Chàng lại cay đắng, lại khổ sở. Toàn biết Yên Hạc vẫn chờ đợi. Yên Hạc không hề biết chàng đã lặng lẽ trở lại với người vợ cũ, đã dứt tình cùng nàng! Bạn bè của cả hai chỉ biết chàng bỏ nhà ra đi, họ tưởng Toàn âm thầm sống một mình. Ai cũng nghĩ vậy. Có phải vì bề ngoài của Toàn nghiêm trang quá? Có phải vì lối xã giao của Toàn lịch sự, đứng đắn, đàng hoàng quá? Có phải sự tin tưởng của Yên Hạc đã làm mọi người hùa theo? Chẳng ai hiểu Toàn! Toàn biết chàng cũng giống nhiều đàn ông khác, cũng cần một bóng dáng đàn bà thuần thục bên cạnh. Có ai bỏ vợ để sống lủi thủi một mình? Họa chăng vài anh bất thường! Toàn là người bình thường. Toàn là người giầu tình cảm. Toàn là người có lương tâm. Nhưng Toàn là người thích che dấu, chàng không muốn ai nhìn thấy con người đích thực của mình. Chàng đã thành công. Cũng như chàng đã thành công trong xã hội. Cũng như chàng đã thành công chinh phục trái tim phụ nữ, dù chỉ có hai người, Kiều Mị và Yên Hạc, cứ từ người nọ chạy tới người kia, quay đi quay lại! Toàn không phóng tầm mắt tới những người đàn bà khác mà chàng chưa chắc chắn. Ít nhiều gì, Toàn vẫn là người nhát nhúa. Toàn chưa dám tiến xa đến một người đàn bà thứ ba dù đôi khi vài bóng hồng bất chợt tới làm chàng ngất ngây rung động. Nhưng giờ phút này… những ngày cuối cùng của cuộc đời… Toàn thấy chua xót quá! Chàng muốn sống thêm một thời gian nữa, không phải cho riêng mình mà cho hai người đàn bà đang thương yêu lo lắng cho chàng. Nhưng Trời không cho! Có bao giờ Toàn nghĩ tới Đấng Tối Cao đâu?! Toàn chỉ tin ở khoa học. Chúa, Phật đối với Toàn là xa vời, giả tưởng! Lúc này Toàn mới thấy sợ sự nhiệm màu của Đất Trời! Chàng đang bị trừng phạt vì sự dối trá, vì đã làm khổ hai người đàn bà. Toàn không muốn vậy. Tại sao chàng hành xử như thế? Vì sợ tai tiếng hay vì muốn giữ cả hai người đàn bà? Vì Toàn yêu cả hai? Không, chàng chỉ muốn họ lo lắng, phục vụ chàng thôi! Chàng yêu chính mình thì đúng hơn. Vô tình chàng đã làm cả hai khốn khổ vì chàng. Kiều Mi bỏ con, bán nhà sang đây với Toàn dù không hiểu tiếng bản xứ! Yên Hạc suốt đời thương yêu chàng dù bị Toàn ruồng rẫy. Nhưng nàng vẫn hi vọng Toàn trở lại với mình một ngày nào… Chàng không thể sống mãi một mình được. Lấy ai săn sóc? Thì đấy, khi biết bị ung thu phổi, Toàn đã về với Yên Hạc nhiều hơn. Nàng là người duy nhất lo được cho chàng khi đau yếu. Toàn vẫn là của Yên Hạc.

- Yên Hạc! Anh nhờ em việc này…

- Anh muốn gì, em cũng làm hết! Nói đi anh!

- Em báo cho Kiều Mị biết những ngày cuối cùng của anh để nàng biết anh ở đâu mà vào thăm

lần cuối.

Yên hạc tưởng như trời sập. Người vợ trước của chàng cũng ở Mỹ ư? Ghìm những giọt lệ đớn đau, Yên Hạc gặng hỏi:

- Kiều Mị ở đây ư? Cô ấy sang từ lúc nào?

- Hơn ba năm nay. Anh đã làm hôn thú với người ta. Em tha lỗi cho anh!

Toàn nhắm mắt, thều thào yếu ớt. Yên hạc ghé gần. Nàng chỉ muốn bóp cổ Toàn ngay lúc này. Vừa thương xót, vừa giận hờn. Nhưng

khuôn mặt xanh xám. nhhợt nhạt, hốc hác của Toàn nhắc nhở nàng chàng không còn bao ngày nữa,

Yên Hạc thở dài:

- Anh nói số điện thoại. Em sẽ gọi cô ta.

Trời ơi! Toàn vẫn chưa phải là của nàng. Thì ra, hơn ba năm nay Toàn đã trở lại với Kiều Mị. Yên Hạc không hay biết. Vậy mà cứ vài tháng Toàn vẫn về nhà rủ Yên Hạc đi ăn cơm tối. Quá quắt thật! Thảo nào, đã lâu, có người mach nàng. Yên hạc không tin. Nàng thần thánh hóa chồng quá! Nhưng nghĩ cho cùng, tội nghiệp Toàn! Chắc chắn anh lo lắng, sầu bi, ân hận mà sinh bệnh. Yên Hạc vẫn tin

Toàn yêu thương mình. Hơn năm nay, từ ngày lâm trọng bệnh, Toàn trở lại với Yên Hạc luôn luôn. Chàng cần sự giúp đỡ của nàng và nàng được gần chàng. Thôi thế cũng đủ ! Yên Hạc điện thoại cho Kiều Mị. Cô nàng hốt hoảng vì ba tuần lễ rồi không biết chồng ở đâu, trở bệnh ra sao?! Kiều Mị nhờ anh hàng xóm người Mỹ đưa đến Roman Catholic Hospital. Lần đầu tiên hai người đàn bà gặp nhau. Lần đầu tiên hai kẻ tình địch biết mặt nhau trước người đàn ông họ thương yêu đang hấp hối. Kiều Mị hấp tấp tới giường bệnh, nắm chặt tay chồng:

- Em đây! Toàn!

Toàn mở mắt nhìn vợ. Tội quá! Mới xa chồng chưa đầy một tháng mà nàng gầy rộc đi trông thấy. Toàn thật là người có lỗi. Cơn đau lại tới vật vã chàng. Đớn đau cả tinh thần lẫn thể xác. Trần ai! Thượng Đế sao không cho Toàn biết quyền năng của Người từ trước. Sự trừng phạt ghê khiếp quá! Toàn đang bị trả nghiệp ngay trước mắt hai người vợ, hai người cúc cung tận tụy vì chàng. Họ nào có tội tình gì? Toàn co rút người, quằn quại… Yên Hạc vội rung chuông gọi y tá đến. Chất á phiện lại được đưa vào cơ thể sắp tắt của bệnh nhân. Mỗi ngày liều lượng mỗi tăng để giảm cơn đau xé phổi! Như có hàng ngàn lưỡi gươm thọc xoáy vào ngực Toàn. Nửa giờ sau, Toàn cảm thấy bớt đau. Chàng vẫy tay để cả hai người tới bên giường:

- Hai em đã biết nhau. Hãy thương anh, quên đi những xích mích. Hãy vì anh, nắm tay nhau để lo

hậu sự cho anh. Anh mong hai em sau này sẽ là đôi bạn chân tình. Yên Hạc đã mua đất. Kiều Mị

dựng bia mộ cho anh. Đám tang, anh không muốn ai ngoài hai em và vị bác sỹ đang lo cho anh

trong giây phút này.

Toàn đưa đôi bàn tay gầy guộc cho hai vợ. Cả hai kề cận bên Toàn trong ngấn lệ. Họ chỉ biết gật

đầu tuân lệnh người đang đứng bên bờ sinh tử. Những kình địch, gờm khiếp nhau tạm thời tan biến.

Toàn vẫy Kiều Mị xát gần hơn:

- Kiều Mị! Sau tang chay, anh muốn em trở lại Bỉ.

Rồi, vận hết sức, Toàn dõng dạc: “Cho anh xin lỗi!” Toàn chìm vào hôn mê trong tiếng nấc nghẹn của hai người đàn bà…

“Mình sẽ là người vĩnh viễn nằm cạnh chàng, chàng là của riêng mình” - Yên Hạc tự an ủi trong nước mắt. “Thế là thêm một lần nữa mình mất chàng” - Kiều Mị thổn thức trong tâm tưởng. Tiếng còi hụ của xe cứu thương chở ai tới bệnh viện như xé nát tâm hồn của hai người đã chót yêu thương chung một gã đàn ông!

NGUYỄN LÂN Hiệu đính 4/2018

QUỐC TỔ HÙNG VƯƠNG Dù ai lưu lạc đường xa

Nhớ ngày Giỗ Tổ, tháng Ba, mùng Mười

Tổ Hùng Vương, mười tám đời

Trường tồn thiên địa, rạng ngời trăng sao

Đền Hùng ở Phủ Lâm Thao

Trên sườn Nghĩa Lĩnh, non cao chập chùng

Giữa sông Lô và sông Hồng

Giang sơn cẩm tú, một vùng địa linh

Giống nòi Quốc tổ khai sinh

Công ơn lập quốc, định hình núi sông

Chim có tổ, người có Tông

Việt Nam nguồn gốc con Rồng, cháu Tiên

Toàn dân ở khắp mọi miền

Một lòng thờ kính Tổ Tiên muôn đời

Dù ai đi ngược về xuôi (ca dao)

Nhớ ngày giỗ Tổ, mùng Mười, tháng Ba.

Trần Quốc Bảo - Richmond, Virginia

VÌ CÓ EM

Vì có em, mùa Xuân thêm rực rỡ,

Cả vườn anh đào phơi phới đơm bông

Lan, huệ, mai, hường, tươi vui hớn hở

Vạt cỏ xanh loang loáng ánh dương hồng.

Vì có em, chim đàn về ríu rít,

Bày sơn ca nhảy múa, hót líu lo

Trên khóm tường vi hai con chim chích

Chụm mỏ hôn nhau, e lệ thẹn thò.

Vì có em, ra đầy vườn bướm trắng,

Cánh mỏng chập chờn khiêu vũ mừng Xuân

Đôi sóc nâu trên cành thông giỡn nắng

Cặp thỏ hiền lành tình tự góc sân.

Vì có em, giàn bầu nhiều bông trắng,

Vườn rau muống cất ngọn bò nghêu ngao

Những giây bí, trổ nhụy vàng dưới nắng

Và luống cà, ra hoa tím vươn cao.

Vì có em, bút thơ anh mài miệt,

Gửi hồn về với đất nước Quê Hương

Gửi tâm sự tới bạn bè thân thiết Và gửi em bài Thơ Tình mến thương.

Trần Quốc Bảo - Richmond, Virginia

Cành đào - Ảnh: Minh Châu Richmond VA

CÁI BẬT LỬA ZIPPO

Truyện ngắn của PHƯƠNG-DUY Lời mở đầu: Tôi ngồi đọc lại một vài phóng sự trên báo chí, trên mạng ghi lại "Hàng Không Mẫu Hạm Hoa Kỳ ghé thăm cảng Đà Nẵng trong 4 ngày...", tôi khá ngạc nhiên khi biết tại Việt-Nam hiện nay vẫn còn người thích sưu tập cái bật lửa ZIPPO. Tại Hoa Kỳ, chúng tôi, những cựu quân nhân QLVNCH và con cháu (thế hệ thứ hai, thứ ba...) người Mỹ gốc Việt vẫn tiếp tục thú vui sưu tập "những cái bật lửa ZIPPO trong thời gian gọi là "Vietnam War” của thế kỷ XX vừa qua.

1 Sáng nay, thứ bảy... một ngày đẹp trời sau những ngày mưa lạnh cuối Thu. Tôi nhận được điện thoại báo tin Carl đang lái xe đến thăm tôi. Carl là cựu sĩ quan cố vấn tiểu khu mà ngày xưa thường phối hợp công tác quân sự với tôi nhiều năm. Carl rất thân với tôi. Anh thường ra cư xá sĩ quan của tôi để gặp tôi. Anh nhờ tôi hướng dẫn thêm cho anh tiếng Pháp vì trước khi nhập ngũ và đưa sang phục vụ tại chiến trường Việt Nam anh đã học tiếng Pháp vài năm. Ðổi lại, anh hướng dẫn tôi thêm môn Anh ngữ mà anh đã tốt nghiệp Master of Arts. Sau 1972, anh rời chiến trường Việt Nam và được đưa sang làm tùy viên ở một sứ quán bên Phi Châu vì anh biết Pháp ngữ. Anh nghỉ hưu giữa thập niên 1980 và về sống tại quê nhà ở thành phố Yountville, bên cạnh đại gia đình bố mẹ và anh em của anh từ lâu đã chuyên trồng nho và sản xuất rượu vang. Từ ngày Carl biết tin tôi đã sang Hoa Kỳ tái định cư theo chương trình H.O năm 1991, thỉnh thoảng anh lái xe từ Napa Valley đến chơi với tôi. Hai chúng tôi thường đàm thoại tiếng Pháp với nhau khi chén chú chén anh rất thân mật. Lúc nào anh cũng mang theo vài chai rượu vang ngon mang nhãn hiệu gia đình anh vì anh biết tôi cũng là tay mê rượu vang chính gốc Napa Valley từ lâu. Mấy lần trước anh đều gọi điện thoại báo tin cả tuần nên tôi có thì giờ chuẩn bị thức ăn Việt Nam mà anh thích như “chả giò nhân cua bể” và phở Bắc. Lần này, khi anh đã ngồi trên xe mới dùng cell phone báo tin cho tôi. May mà bà xã của tôi vừa làm xong món “chả giò cua bể” và món “hoành thánh tôm chiên” chuẩn bị ngày mai Chủ nhật đãi mấy đứa cháu nội - theo thường lệ đến thăm ông bà nội với bố mẹ chúng - nên tôi cũng đỡ lo phần ẩm thực với Carl lần này. 2 Tiếng chuông reo, tôi ra mở cửa đón Carl vào nhà. Anh bưng một thùng 6 chai rượu. Carl nói ngay khi nhìn thấy tôi: - Lần này có lứa nho Cabernet Sauvignon ngon lại được mùa và cuộc thi rượu ngon tại San Francisco vừa rồi đã xếp hạng huy chương vàng cho hãng rượu của Bố mình. Mình đem biếu bạn 6 chai đoạt giải để bạn thưởng thức. Ðược xếp 96 điểm đấy. Ông bố mình rất vui. Lần này, chúng ta không khui ra uống ngay. Tôi ngạc nhiên hỏi: “Tại sao vậy?” Carl giải thích ngay: - Hôm nay kỷ niệm sinh nhật lần thứ 70 của Martin. Martin là bạn rất thân với tôi. Sau đó hai đứa

cùng sang phục vụ tại chiến trường Việt Nam. Martin phục vụ ở phòng Tuyên Uý Chaplain office Sư đoàn Americal Division ở Chu Lai. Martin đã nhờ tôi mời thêm một số chiến hữu của Quân đội Việt Nam Cộng Hòa mà tôi quen biết để có dịp gặp gỡ nói chuyện “quá khứ” cho vui. Tôi mang theo 12 chai Cabernet Sauvignon góp vui với Martin. Nên vì thế mời bạn đi cùng tôi. Ðến nơi mình mới uống rượu được. Bây giờ mà uống thì sẽ phiền với cảnh sát và cũng không an toàn khi lái xe. - OK. Thế thì tôi sẽ tháp tùng với bạn. Tôi sẽ mang theo một ít “đặc sản Việt Nam” loại “home-made” để góp vui. 3 Nhà của Martin ở Santa Cruz, cách một con đường là ra đến bãi tắm ở biển. Chừng hai mươi khách tham dự. Tất cả là cựu quân nhân bạn của Martin cùng ở gần nhà. Họ đang đi quanh các phòng trong ngôi nhà để xem các “kỷ vật” của Martin mang từ Việt Nam về. Tôi nhìn thấy trưng bày một khẩu súng AK- 47 cũ, một nón cối, một lá cờ Giải phóng miền Nam nhỏ, một nón lá (trông đã cũ vì qua thời gian trưng bày lâu rồi) , một chiếc chiếu hoa (sản xuất tại Quảng Nam hay Quảng Tín (?), một tượng thiếu nữ Việt Nam khắc bằng đá “Non Nước”, hơn 30 cái bật lửa ZIPPO, những huy chương của Martin… Tôi cũng là người từng mê loại bật lửa ZIPPO này vì ngày xưa trước khi quân đội Hoa Kỳ sang Việt Nam, tôi xài loại bật lửa nội địa “Made in Cholon” dẹp dẹp, nho nhỏ, có nhiều lúc ra chỗ trống có nhiều gió, bật lửa chẳng “nghe lời chủ. Sau đó, tôi được một sĩ quan cố vấn Mỹ tặng cho một cái Zippo đầu tiên có khắc huy hiệu đơn vị và tên người được tặng và người tặng cùng ngày tháng. Nên tôi thích loại Zippo từ đấy. Tôi cầm từng cái Zippo một lên xem và đọc các dòng chữ ghi trên vật lưu niệm. Có những câu thơ rất hay. Có những câu khắc thật lạ lùng vì ý tưởng ngộ nghĩnh: “I felt a powerful hit to the left side of my chest and thought I was shot. I didn’t see blood, just a strange bruise. It was only after we returned to the nearest firebase that I realized...” hoặc: “Hope is the thing with feathers that perches in the soul and sings the tune without the words, and never stops at all.” Vài cái khác: “Please don’t try to tell me about VietNam, I have been there!” Hoặc: “I love sex, so baby you can give your soul to GOD because your ass is mine!”

Hay: “A friend with weed is a friend indeed” Và: “PRAY FOR PEACE” …… Thật đúng như lời quảng cáo của hãng Zippo: “It who We Are. Every Zippo lighter tells a story” Tôi cứ tuần tự cầm lên đọc từng cái Zippo. Bỗng tôi reo to cho Carl đứng cạnh tôi nghe: - Chiếc Zippo này của tôi tặng. Nghe tôi nói lớn với Carl, Martin chạy lại, anh nhìn tôi: “Anh là Lieutenant...” Tôi cũng nhìn anh và hỏi: - Anh là Sergeant Martin F. Kennedy? Chúng tôi mừng và ôm nhau. Những kỷ niệm một thời chinh chiến tại căn cứ Chu Lai trở về trong ký ức của những người bạn ở tuổi thất thập cổ lai hy! 4 Vào tiệc, khi mọi người nâng ly chúc mừng Martin sinh nhật lần thứ 70 xong. Carl đứng lên giới thiệu tôi là một khách mời đặc biệt của anh, không ngờ lại quen biết với chủ nhân từ lâu mà hai người chưa gặp lại nhau, tuy ở gần nhau. Thật là may mắn trong bữa tiệc hôm nay. Rồi các bạn khác đề nghị tôi nói vài câu chúc mừng chủ nhân và tôi đã gặp Martin ở chiến trường Việt Nam như thế nào. Tôi đứng lên chúc mừng Martin rồi nói tiếp: - Bạn Martin Kennedy thân mến, Cùng các bạn hiện diện trong ngày vui hôm nay, Năm 1966 tôi là sĩ quan phục vụ tại Bộ Chỉ Huy tiểu khu Quảng Tín. Trong thời gian này một trận bão lớn thổi qua tỉnh này gây thiệt hại rất nặng cho dân chúng địa phương. Phòng Tuyên Úy của Sư đoàn Americal, Chaplain Office of Americal Division đóng ở Chu Lai muốn phối hợp với phòng Tuyên Úy Phật giáo của Tiểu khu Quảng Tín đóng tại Tam Kỳ để cứu trợ nạn nhân. Vị Ðại Ðức Tuyên úy trưởng Phật giáo nhờ tôi tháp tùng với Ngài để đi đến phòng Tuyên Úy Sư Ðoàn này đóng tại căn cứ Chu Lai để thảo luận và nhận phẩm vật cứu trợ. Tôi chỉ làm nhiệm vụ sĩ quan đi tháp tùng và thông dịch cho vị Ðại Ðức. Nhiều lần vào thảo luận tại văn phòng Tuyên Úy tại Chu Lai nên tôi quen với Martin, lúc đó Martin là hạ sĩ quan phụ trách giao những phẩm vật yểm trợ như tôle, ván ép, carton, sách vở, áo quần cũ, đồ chơi... để cấp phát cho nạn nhân. Tôi rất mến tinh thần làm việc rất thân thiện và nhiệt tình của Martin nên tặng anh một chiếc bật lửa Zippo có khắc tên anh và tên tôi để làm kỷ niệm. Lúc bấy giờ tôi là Trung Úy Bộ Binh. Không ngờ sau hơn 4 thập niên tôi lại may mắn gặp lại người bạn xưa và kỷ vật này. Lúc đó, Martin cũng tặng cho tôi một cuốn Tự điển Webster’s với lời ghi và chữ ký của anh. Cuốn từ điển bây giờ tuy giấy đã ố vàng nhưng vẫn còn nằm trong tủ sách của gia đình tôi như một vật kỷ niệm một thời “We were soldiers!”

Trương Duy Cường thời khoác áo chiến y.

Sau khi rời chiến trường Việt Nam, Martin về Hoa Kỳ và nghỉ hưu trong danh dự với cấp bậc Chuẩn Úy bậc 4 (CW4). Carl đứng lên khui các chai red wine đặc biệt của gia đình anh sản xuất Cabernet Sauvignon Napa Valley mời các bạn. Tôi đem các đĩa món ăn đặc sản Việt Nam ra mời khách: chả giò cua bể và hoành thánh tôm chiên giòn. Mấy người bạn Mỹ, thấy món ăn tôi bưng ra đều ồ lên nói: “ Cha ... gio..o.o!” Tôi rất vui vì hiểu mấy cựu quân nhân chiến trường Việt Nam này không lạ gì với món ăn mà họ gọi “Egg roll”. Thật ra “Egg roll made by Ba Tàu” khác với món “Chả giò cua bể chính gốc Bắc Kỳ” do nội tướng tôi làm. Chả giò cua bể chính hiệu ngon hơn “egg roll” nhiều. Mùi ruợu vang thơm quyện với mùi chiên của chả giò và hoành thánh tôm đặc biệt “home made” làm các bạn cựu chiến binh của Martin rất khoái khẩu và họ nhớ lại những năm tháng còn trẻ đã sang đất nước Việt Nam để phục vụ Tổ Quốc Hoa Kỳ và đồng minh Việt Nam Cộng Hòa. PHƯƠNG-DUY (Tập truyện “HAI TẤM THẺ BÀI” do Phi-Anh xuất bản tại USA 2011) Ghi chú: Cái bật lửa Zippo được nổi tiếng trong cuộc chiến tại Việt Nam được sách Mỹ ghi lại trong cuốn “ Vietnam A Visual Encyclopedia” của Philip Gutzman: “During the Vietnam War, Zippo, which was the brand name of a windproof cigarette lighter popular with the troops, was also applied to all of the various flamethrower weapons. Backpack flamethrowers, most frequently used by the Marines, were called Zippos, as were the M67 A1 tank-mounted flamethrowers organic to the Marine tank battalions. Arrmy M-132 mechanized flamethrowers, mounted on the M-113 armored personnel carrier chassis, and Navy riverine LCM-Monitors, which amounted two M10 - 8 flamethrowers were referred to as Zippos as well.”

NGHE TIẾNG QUẠ

Xướng

Bầy ô ơi, lượn quanh vòm cao

Khản cổ trên cây đón nắng đào

Tiếng quạ não nùng rơi điệp điệp

Hồn quyên bi thảm vọng nao nao

Bờ mê lãng đãng thôi mời gọi

Bến giác lênh đênh khó giạt vào

Đứng giữa lằn ranh ma, niệm Phật

Lời kinh mỗi lúc một thanh tao

Cao Mỵ Nhân

VUỐT QUẠ VÀ HOA

Họa

Ô kìa bầy quạ tự trời cao

Đáp xuống cành xanh của cội đào

Nát cánh hoa tình than não nuột

Buồn lòng thi sĩ thấy nôn nao

Nhân sinh ngán ngẩm nhanh qua mất

Ảo mộng hoang mang vội bước vào

Khắc khoải đời đau trong vuốt nhọn

Mưa về sông cũ cảnh tiêu tao

Lý Hiểu

ẦU Ơ... GIÓ ĐƯA BỤI CHUỐI SAU HÈ TIỂU-THU

Trên màn ảnh T.V hiện ra một căn nhà nhỏ, giữa một khu vườn sum suê cây trái. Những tàu lá chuối xanh tươi phe phẩy trong nắng vàng. Mấy bụi tre già, một cái ao nhỏ, từng dề lục bình nở hoa tím ngắt. Có tiếng chim ríu rít trên cành cây. Một thiếu phụ mặc chiếc áo bà ba lụa tím, quần đen, tóc xõa ngang vai, từ trong nhà bước ra, tay bồng một đứa trẻ được quấn kín mít, rồi tiếng nữ ca sĩ Hương Lan cất lên sầu thảm:

Ầu ơ, gió đưa bụi chuối sau hè Anh mê vợ bé bỏ bè con thơ Con thơ tay ẵm tay bồng Tay dắt mẹ chồng đầu đội thúng bông...

Bỗng dưng My thấy tim mình nặng trĩu. Mỗi lần nghe mấy lời ru con này là My chạnh nhớ tới cô Ba, người cô hiền lành tội nghiệp của My... Ông nội có bảy người con, cô là con gái lớn, ba My thứ năm. Cô lấy chồng năm mười bảy tuổi, dượng ba Hiếu là con cả nên cô làm dâu rất cực. Cô dượng có ba gái: chị Mai, chị Xuân, chị Liên và một trai là anh Đông. Chị Mai giống cô, người nhỏ nhắn, trắng nõn, hiền ơi là hiền. Chị cũng lập gia đình sớm. Theo My chị Mai là người đàn bà sướng nhất thế giới, vì cả đời, chị không bao giờ phải chịu đựng cảnh “hiến binh gác cửa” hàng tháng như tất cả những phụ nữ khác. Mà lại rất chi là phản khoa học: đều đều mỗi năm chị cho ra đời một nhóc tì! Hình như cũng tới năm sáu đứa. Gia đình anh Minh sống về nghề ruộng rẫy nên chị đầu tắt mặt tối, nhà ở tuốt trong đồng xa, quê rít quê rang... Chị Xuân may mắn hơn, lấy chồng về miệt chợ. Anh Khanh hiền, mồ côi cha mẹ, lúc nào cũng tươi cười nên được lòng mọi người. Chị Xuân to lớn, phốp pháp giống hệt dượng hai Hiếu. Làm biếng vô song nhưng được cái miệng ngọt như đường cát, mát như đường phèn. Tối ngày hai bên hàng xóm cứ phải nghe cái giọng Điêu Thuyền lảnh lót của chị: Anh ơi làm dùm em cái này... Mình ơi lấy giùm em cái kia... Thậm chí có người nghe:- Anh ơi thằng Khôi... ị! (My không biết có phải vì lòng ganh ghét khiến cho bà hàng xóm đâm ra... lãng tai chăng?). Nhưng ngặt nỗi anh chàng Đổng Trác Khanh thì cứ hồ hởi:- Gì đó em?- Ừa, để đó cho anh làm cho v.v và v.v... Mấy mụ hàng xóm xấu bụng, thấy cái cảnh chị Xuân được chồng chìu chuộng, nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa thì rất lấy làm xốn con mắt, trề cặp môi như môi cá trèn bầu, xầm xì với nhau: - Xời ơi, thứ đàn bà hư. Tối ngày có nước ngồi đó sai chồng! (Mà nói nào ngay chị Xuân đâu có ngồi, cả ngày chị chỉ treo tòn teng trên võng). Chuyện thấu tai chị Xuân, chị chỉ cười dòn như bắp rang: - Chèn ơi, tui sai chồng tui chớ bộ tui sai chồng mấy bả sao mà mấy bả ngứa miệng vậy cà? Rồi quay qua ném cho anh Khanh một cái nhìn ướt rượt, chị ỏn ẻn: - Phải vậy hôn mình?

"Mình" chỉ còn nước thộn mặt ra cười. Chỉ tiếc là anh vắn số. Mới gần bốn mươi. Một hôm lái chiếc xe môtô xuống chợ Cao Lãnh, dọc đường không hiểu sao cả xe lẫn người bay khỏi thành cầu gỗ, lọt ngon ơ xuống rạch. Nước không sâu lắm, nhưng đầu anh bị đập vào đá hôn mê bất tỉnh. Chở xuống nhà thương chỉ được hai ngày thì anh mất. Chị Xuân trở thành góa phụ với bốn đứa con, ba gái một trai. Vài năm sau, với cặp mắt trữ tình ướt rượt cộng với tiếng cười giòn tan, chị tái giá với một viên sĩ quan góa vợ. Và cái cảnh treo tòn teng trên võng, cái giọng Bao Tự Điêu Thuyền lại lảnh lót tiếp diễn trong sự... tức tối của mấy mụ hàng xóm xấu bụng!... ... Khi My ý thức được mọi sự việc xảy ra chung quanh mình thì đã thấy cô ba Bạch cùng chị Liên và anh Đông ở chung nhà với ông bà nội và chú thiếm út. Gia đình My chỉ cách nhà ông bà một cái sân. Mà cái sân đó là cả một thế giới thần tiên đối với nhỏ My, mới lên bảy tuổi đầu. Mỗi buổi sáng, cái cảnh mấy chú gà trống tơ giành ăn mổ nhau túi bụi, rượt nhau chạy khắp sân, miệng la quang quác, lông lá bay tơi tả cứ tiếp diễn. Mấy chị gà mái tục tục gọi con, đám gà con lông vàng óng như tơ, quây quần bên gà mẹ, miệng kêu chim chíp. Chị heo nái ục ịt, vừa dẫn đám heo con thiệt dễ thương ột ệt theo sau thiếm út, miệng la eng éc thật tức cười. My chỉ khoái chạy theo chọc mấy chú gà lôi xòe đuôi như đuôi công, rướn cổ có cái mồng đỏ chót hót lên cà rót... cà rót. Thiệt là nhộn nhịp vô cùng! Má thương cô ba Bạch vì cô hiền lành, thiệt thà. Má nói là dượng ba Hiếu không phải là người tệ bạc lắm đâu. Dượng cao lớn, đẹp trai như một ông tây lại tốt bụng, hay cà rỡn nên dễ chiếm cảm tình của người chung quanh. Thương vợ con lắm lắm, chỉ khổ cái là dượng có một quả tim hết sức mềm yếu, một tâm hồn nhạy cảm tối đa. Mà cái nghề buôn bán rày đây mai đó, nay Nam Vang mai Sàigòn, đã đem lại cho dượng không biết bao nhiêu là cơ hội... xấu! Một bận ghe cặp bến Nam Vang, dượng bị cảm nặng phải nằm nhà thương. Nơi đây dượng được đôi bàn tay ngà ngọc của một bà y tá người Việt Nam có cái tên rất đẹp là Minh Nguyệt, mới ngoài ba mươi cái xuân tình, săn sóc tận tâm nên dượng mau lành bịnh. Cô Nguyệt vừa lớn tuổi vừa không được đẹp nhưng bù lại có cách nói chuyện duyên dáng, ngọt như đường cát mát như đường phèn. Dượng ba hết bịnh nhưng lại đâm ra tương tư cô y tá tốt bụng! Sau khi biết được cô Minh Nguyệt vẫn còn phòng không chiếc bóng, mỗi lần lên Nam Vang dượng đều kiếm cớ tới thăm người ơn với rất nhiều quà cáp. Và tài ăn nói duyên dáng, thêm tướng mạo bảnh trai (giữa thế giới người Miên, dượng càng nổi bật bội phần!), cô Minh Nguyệt lở thời này còn khuya mới chống cự nổi. Vậy là một cái tổ uyên ương mới được thành lập trên Nam Vang. Cho đến khi cô Nguyệt sanh thằng Liệt thì sự phản bội cũng tới tai cô ba Bạch. Cô ba của My hiền như cục bột, chỉ biết khóc lóc, thở dài than vắn, chớ cái mục đánh ghen thì bù trất! Hơn nữa tình địch ở tuốt trên Nam Vang. Cô Hai cả đời chưa bước chưn ra khỏi cái quận Cao Lãnh, nói chi...?! Chợ Cái Dầu chỉ cách Cao Lãnh non hai chục cây số, nhưng thời đó chèo ghe đi cả buổi mới tới, nên hằng năm cô chỉ về thăm ông bà nội đôi ba lần. Mấy lần sau này thấy con gái mặt mày héo uá như lá mùa thu, người ngợm cứ teo tóp dần, bà nội theo tra mãi, cô mới thú thật chuyện tệ bạc của dượng Hiếu. Bà nội lật đật đem chuyện này "báo cáo khẩn" với ông nội. Tất nhiên là sấm sét nổi dậy đùng đùng. Gì

chớ ông nội cưng con gái số một. Ông liền khăn đóng áo dài, hét gia nhân hạ thủy ghe hầu, chèo một mạch lên Cái Dầu quyết hỏi tội thằng rể bất nghĩa. May cho dượng ba Hiếu đang ở trên Nam Vang, nếu ở nhà dám được ông tía vợ tặng cho vài hèo! Ông nội My tuy người nhỏ thó, đen đủi, nhưng tiếng nói vang dội như chuông đồng. Cặp mắt sáng quắc, nhìn ai như muốn soi thấu tim gan người đó. Ông tự biết mình xấu xí nên hay kể một giai thoại về mình một cách thú vị: - Hồi đó mới cưới bà của bây. Gia đình bà bên Mỹ Hiệp, phía bên kia bờ sông Cái, thuộc tỉnh Long Xuyên. Bữa phản bái tao đưa bả về nhà gái bằng ghe. Tới bến bả lên trước, tao còn đang rửa chưn dưới sông thì có tiếng hỏi: - Ủa chị Châu mới dìa hả. Ảnh đâu? Bà bây trả lời ảnh còn đang rửa chưn dưới bến. Hai bà đứng nói chuyện láp giáp một hồi thì tao lên tới. Thấy tao bà kia kêu lên: - Trời, bộ chồng chị đó hả?! Nghe cái tiếng Trời hoảng hốt đó tao nghĩ chắc là mình xấu dữ lắm! Kể xong ông cười ha hả. Không một chút mặc cảm. Bởi tuy xấu xí nhưng ông rất thông minh, giỏi chữ Nho và hốt thuốc cũng khá mát tay nên rất được bạn bè cùng thời kính nể. Ông cố của My giàu nhưng sáu ông con trai không được bảnh trai gì cho lắm. May mắn đầu óc vốn sáng suốt, ông lý luận rằng phải cưới dâu thiệt đẹp, nhà nghèo cũng được, cho đám hậu sanh nhờ. Mà phải công nhận là ông có lý tuyệt đối, vì sau này My có mấy bà cô họ đẹp nổi tiếng trong tỉnh nhà. Bà nội đẹp lộng lẫy. Ông nội cũng phải thốt lên : - Tao đứng với bà bây không khác nào phụng đứng với gà! ...Sau khi trình bày tự sự với ông bà suôi và được ông bà này hứa hẹn sẽ giải quyết mọi chuyện cho thiệt tốt đẹp, ông nội yên chí lớn, hân hoan ra về. Nhưng ở đời đâu phải chuyện gì mình muốn cũng được? Cô Minh Nguyệt cho ra đời thêm một đứa con gái là con Thanh Trúc. Đến nông nổi này thì thật là tức nước vỡ bờ. Ông nội lại khăn đóng aó dài trở lên Cái Dầu lần nữa, nhưng lần này ông cương quyết bắt con gái về, kèm thêm hai đứa cháu ngoại chưa lập gia đình là chị Liên và anh Đông. Nhà ông bà nội rộng minh mông. Ông bà chia hẳn cho má con cô ba cánh bên trái, bên phải thuộc về gia đình chú út với đám con bốn đứa. Cô ba Bạch vốn yếu đuối lại hiền như cục đất, không quen việc buôn bán như má của My, nên đành sống nhờ vào huê lợi của ông bà nội. Vườn dừa bát ngát, gần trăm gốc soài đủ loại, cam, quít, vú sữa, mận... cùng vài trăm mẫu ruộng cho tá điền mướn, ông bà nội dư sức nuôi cô con gái thiếu may mắn của mình. Về vấn đề vật chất không có gì phải lo, nhưng ở cô, My vẫn thấy có một cái gì đó không bình thường. Chẳng hạn như có bữa má sai My đem cho cô con cá lóc, gặp cô ngồi bất động, mắt dõi về một hướng xa xăm nào đó. My kêu cô, cô mấy tiếng cô mới giựt mình trở về hiện tại, mà cặp mắt đỏ hoe, như người vừa mới khóc! My thấy thương cô dễ sợ... Thân thể cô càng ngày càng gầy gò, cặp mắt thụt sâu. Khi cô cười, người đối diện lại có cảm tưởng là cô mếu! My nhớ cái Tết, vài tháng sau khi cô ba trở về ở với ông bà nội, dượng Hiếu có đến xin đón vợ con về Cái Dầu. Không biết hai người nói với nhau những gì, mà ông nội nổi giận đùng đùng, xách ba ton rượt chàng rể chạy có cờ! Dượng phóng vô phòng cô ba đóng chặt cửa, mặc kệ ông già vợ đứng bên ngoài chửi xối xả! Sau vụ đó dượng Hiếu trở lên Nam Vang ở luôn với cô Minh Nguyệt và sanh thêm con Thanh Hương... Cũng từ đó cô ba sống lặng lẽ như một cái bóng, mặt lúc nào cũng buồn rười rượi! Má thương hoàn cảnh bất hạnh của cô nên giúp đỡ đủ thứ. Ông nội giận cá chém thớt, không muốn cho anh Đông đi học tiếp. Nhưng má thấy anh thông minh nên cứ theo năn nỉ và cuối cùng ông cũng bằng lòng

cho anh xuống chợ CaoLãnh, rồi sau này lên Sàigòn tiếp tục học lên...Ang Đông thông minh, chịu khó nên học đâu đậu đó. Với đầu óc non nớt ngày đó, My cảm thấy cái thế giới của người lớn sao mà rắc rối quá chừng chừng! Không rắc rối sao được? Có ai giải thích cho My hiểu tại sao ông nội có phòng nhì thì được, mà dượng ba Hiếu thì không? Ông chẳng có ba người con riêng là gì? Cô Kiều lại giống ba My như đúc nữa mới là lạ! My có hỏi má, nhưng bị nạt ngang: - Thôi, chuyện người lớn, con nít biết gì mà hỏi. Ông nội nghe được bị đòn nứt đít! My đành ấm ức ôm cái dấu hỏi to tướng đó trong lòng! Sau cùng chịu không thấu My đem “vấn đề” này ra hỏi thằng Lâm, con chú út. Con nhỏ nghĩ nó lớn hơn mình hai tuổi, chắc nó “rành đời” hơn. Ai ngờ, sau khi thộn mặt ra tới mấy phút, nó gãi đầu gãi tai, ấp úng: - Thì...chắc tại...chắc tại ổng là ông nội! Ông nội lớn nhứt nhà, ổng muốn làm cái gì mà không được. Mày thấy có ai dám la ổng không nè? Nghe thì cũng có lý, nhưng con nhỏ vẫn cảm thấy dường như dượng ba Hiếu bị ông nội... đì! Còn một điều cho tới bây giờ My vẫn thắc mắc, đó là trường hợp anh Đông. Suốt quãng đời thơ ấu cho đến lúc lập gia đình, anh đã từng chứng kiến cảnh cô đơn, sự đau khổ tột cùng của mẹ, mà ngay cả bản thân anh cũng bị ảnh hưởng lây. My tin chắc như bắp là sau này anh sẽ hết sức tránh, không đi theo con đường đầy gai góc của ba anh. Nên khi anh cưới chị Nga, mỗi năm đều đều cho ra đời một nhóc tì, tổng cộng hai gái một trai, mọi người đều tưởng anh chị tràn đầy hạnh phúc. Ngờ đâu một bữa đẹp trời, chị đi taxi vô cư xá Chí Hòa kiếm My, lúc đó vừa mới lập gia đình. Vừa khóc tỉ tê chị vừa kể lể: - Thiệt không ngờ em ơi! Lúc mới lấy nhau, ảnh đã thề với chị là sẽ không bao giờ tơ tưởng đến một người đàn bà nào khác, khi đã chứng kiến nổi đau khổ của má ảnh hồi xưa. Vậy mà mới đây có người cho chị biết là ảnh tò tí với con Hân. My hỏi "con Hân" là ai, thì chị cho biết đó là một đồng nghiệp dạy cùng trường với anh Đông. Mà đâu phải mới mẻ gì, cả mấy năm rồi đó em... Bạn bè ảnh ai cũng biết hết trơn, chị đâu có đi với ảnh thường nên đâu có hay! Trời đất ơi, coi cái mặt ảnh hiền khô, mà không ngờ lòng dạ lại xấu xa như vậy! Chị nấc lên thảm thiết: - Nếu anh Đông bỏ chị chắc chị chết mất My ơi! Trước cái tin sét đánh này, My lặng người ngồi im như bị trời trồng. Cái ông anh bề ngoài coi rất ư là đạo mạo, học trò và cả đám em út đều sợ một phép này không ngờ cũng... đa tình ra phết! Nhớ lại tình cảnh buồn hiu hắt của cô ba Bạch ngày xưa, bây giờ lại nghe chị Nga đòi chết, bỗng dưng My thấy tức giận anh Đông hết sức! Nhưng khi nhìn chị Nga khóc lóc mặt mũi tèm lem, áo quần xốc xếch. Mái tóc chắc hẳn cả năm nay chưa từng được thợ uốn tóc đụng tới, bị chị túm lại bằng sợi dây thun. Cái miệng lại méo xệch trông càng xấu tệ! Bỗng dưng My có ý nghĩ nếu là đàn ông, trước cái hình ảnh kém thẩm mỹ này chắc mình cũng phải dùng hạ sách...bỏ của chạy lấy người! Tuy chỉ là một ý nghĩ len lén trong đầu, My cũng cảm thấy mắc cở với bà chị dâu đang đau khổ và đang cầu cứu tới mình. Thuở còn con gái, chị Nga cũng được liệt vào hạng trung bình. Là con gái duy nhứt trong một gia đình rất tồn cổ. Chị nghỉ học sớm, hằng ngày lủi thủi ở nhà lo việc nội trợ với mẹ. Chị không được có bạn. Ông già phán: - Bạn bè nhiều chỉ tổ đua đòi rồi sanh hư! Anh chị lấy nhau do mối lái. Anh Đông giống dượng ba, cao lớn, trắng trẻo, đẹp trai. Anh yêu một người con gái cùng học Quốc gia Sư phạm dưới anh một lớp. Những tưởng ra trường sẽ làm đám cưới, nhưng vào một ngày nắng đẹp tưng bừng, phượng nở đỏ rực khắp nơi, em lên xe hoa về với

một anh Bác sĩ quân y lon lá đầy mình! Anh Đông ôm hận và từ đó nhìn các cô con gái đẹp bằng một cặp mắt rất ư là thiếu thiện cảm. Khi có người làm mối chị Nga, má My cũng đốc vô: - Nghe tao đi, cái nết đánh chết cái đẹp con à. Chỉ cần nó hiền, giỏi nội trợ. Nó con một chắc chắn người ta sẽ cưng rể như con ruột. Anh Đông nghe bùi tai nên hoan hỉ nhận lời. Mấy năm đầu My thấy anh chị cũng hạnh phúc ra rít. Nhưng có điều tai hại là chị Nga không có lấy một người bạn thân, nên thiếu quân sư trong lãnh vực thẩm mỹ. Ba đứa con lần lượt ra đời, chị bận túi bụi nên cũng lơ là việc điểm trang. Tới đứa thứ ba thì chị đã có khuynh hướng trở thành một bà... nái xề! Vốn thiếu chiều cao nên càng ngày chị càng giống cái hột mít lùi. Nhiều khi đến thăm anh chị, thấy chị Nga mặc những bộ quần áo trong nhà nhăn nheo, màu sắc tối tăm, tóc tai u xù My còn thấy nản lòng chiến sĩ huống chi... Không có thói quen đến chỗ đông người nên chị hay lấy cớ ở nhà với con, để anh Đông đi tiệc tùng một mình. My đã nhiều lần cảnh cáo, nhưng với bản chất thật thà, lại tin tuyệt đối vào lời hứa (quên bảo chứng) của ông chồng yêu...quỉ, nên chị chỉ cười tủm, không coi lời cảnh cáo của My ra gì. Bữa nay được trớn My cằn nhằn: - Phải chi chị chịu nghe lời em từ trước thì đâu đến nỗi này. Chị Nga đưa đôi mắt đẫm lệ nhìn My áo não: - Thì tại... chị đâu có dè! Đang bực, My cũng phát tức cười khi nhớ lại cách đây đã mấy mươi năm, có lần ông nội quát um trời: - Từ đây tao không muốn nghe đứa nào nói trước mặt tao cái câu con đâu có dè. Bây cứ "dè" trước đi, rồi cái sự “đâu có dè”sẽ không khi nào xảy tới! Ông nội ơi, ông có lý quá chừng chừng! Bây giờ My chỉ biết ôm vai chị Nga vỗ về: - Tới nước này chị phải nghe em. Thay đổi toàn diện may ra còn lôi kéo được anh Đông trở về. Để em đưa chị đến bà thợ may của em. Bà này cố vấn thì cứ yên chí lớn. Em thấy chị cũng rất cần tới thăm chú Sồi, thợ uốn tóc “ruột” của em nữa đó. Chị biết thẩm mỹ viện Thanh Thảo hôn? Để em lấy hẹn cho chị đến làm mặt. Mà em nói thiệt với chị nghen, một trăm người đàn ông thì có tới chín mươi chín ông rưỡi thích cặp tay với người đàn bà đẹp. Nếu có ông nào nói ngược lại thì, một: hắn là tên xạo nhứt thế giới, hai: hắn mắc bịnh kiết lỵ! Chị Nga tròn mắt không hiểu: - Tại sao lại bị kiết lỵ? My cười ngặt nghẽo: - Thì tại hắn không thích chi tiền cho vợ “bảo trì” dung nhan chớ sao! Rồi My làm bộ vênh váo: - Bộ chị tưởng ai cũng được ông Trời ban cho một dung nhan nghiêng nước nghiêng...thùng như em sao chớ? Ai cũng khen em đẹp hơn bà Chung Vô Diệm hết đó nghen! Đang rầu thúi ruột, chị Nga cũng bật cười, đấm thùm thụp vô lưng My: - Cô này thiệt. Phá chị không hà! My ngưng cười, lấy giọng nghiêm trang: - Từ nay chị làm ơn nhín chút thì giờ đi đây đi đó với anh Đông. Chớ tối ngày chị cứ ru rú ở nhà, ảnh muốn làm trời làm đất gì chị cũng đâu có biết. Mỡ cứ nhử trước miệng mèo...Có mặt chị, đố mụ nào dám chàng ràng bên ảnh. À mà chị đừng quên anh của em tuổi Mẹo đó nghen... Mèo vốn thích ăn vụng. Chị biết hôn, em là đàn bà mà lúc nào trang điểm, mặc quần áo đẹp, nhìn vô gương em cũng còn thấy khoái nữa là...Chị cũng đừng quên, người đời bao giờ cũng đánh giá bộ vó bề ngoài! Nghe em chồng “lãnh đạo” tới đâu chị Nga gật đầu lia lịa tới đó. Rồi sau khi đã tốn cả lít nước mắt, chị Nga ra về, lòng tràn trề hy vọng. My nhìn theo chị đầy thương cảm. Tội nghiệp những người

đàn bà vừa thiệt thà lại kém nhan sắc! My tuy không phải chim sa cá lặn gì, nhưng bù lại tánh tình chỉ không...hiền như Ma Sơ thôi, nên ông xã còn chưa dám hó hé, dòm ngang liếc dọc. Nhưng suy đi nghĩ lại, cái chuyện các ông mê gái đẹp cũng không đúng hẳn. Ngày xưa cô ba của My nhỏ nhắn, trắng trẻo, đẹp, hiền hậu, lại còn sanh cho dượng ba một đàn con, vậy sao dượng vẫn mê đắm mê đuối cô Minh Nguyệt? Trong khi cô này đen thủi đen thui, béo tròn béo ục. Trường hợp ông nội cũng lạ. Nếu bà không sanh con cho ông thì không nói làm chi, đằng này bà cho ra đời năm trai hai gái cho ông nuôi mệt nghỉ, vậy mà ông cũng còn cố “bảo trợ” thêm má cô Kiều. Bà này vốn con gái của một tá điền làm ruộng cho ông Cố. Về nhan sắc thì có thể nói chưa tới gót chưn bà nội của My. Còn chú Tửng có tiệm hàng xén ngoài chợ Vàm nữa, bỏ bà vợ lớn với ba đứa con trai bên Mỹ Hiệp, khăn gói qủa mướp theo bà nhỏ qua lập nghiệp bên này bờ sông. Mà phải chi bà nhỏ tiên sa phụng lộn gì cho cam. Mặt đã rỗ hoa mè lại con dữ như bà chằng! Tối ngày nằm đưa đứa con gái èo uột trên võng, miệng sai chú làm không kịp thở. Vậy mà có ai nghe chú mở miệng than tiếng nào đâu?! My suy nghĩ mãi cũng không thể nào hiểu nổi cái bí mật kinh khủng này! Thiệt là kỳ hết sức. Những bí mật cả mấy triệu năm của đám khủng long, những bí mật hàng mấy ngàn năm của Kim Tự Tháp Ai Cập, rồi ngay cả mấy cái hành tinh xa lắc xa lơ như Mặt trăng, Hỏa tinh, Thiên Vương Tinh... gì gì cũng từ từ bị khám phá ra hết. (Trước dư luận quốc tế, My xin phép được phản đối những khám phá này, vì cô Hằng Nga và chú Cuội thân thương của My đã bị các nhà khoa học vĩ đại này ám sát không một chút tiếc thương!). Duy chỉ còn cái bí mật của trái tim các đấng mày râu. Mặc cho các nhà tâm lý đại tài, các Bác sĩ tâm thần lừng danh tha hồ mổ xẻ, nghiên... kíu, phân tách, tìm tòi vân vân... và... vân vân. Tốn hàng triệu tấn giấy mực, hàng triệu lít nước miếng để bàn cãi... rốt cuộc cũng vẫn không bật mí nổi! My lắc đầu thở ra: Thôi nghĩ ngợi nhiều quá chỉ tổ nhức đầu. My ráng giúp chị Nga dành lại trái tim của anh Đông. Được thì tốt, còn thất bại thì My cũng đành đổ thừa cho hai chữ số mạng chớ biết sao giờ! Nhưng My cũng vái trời phật, tổ tiên phù hộ cho chị Nga được nhiều may mắn hơn cô ba của My ngày xưa... Ôi, thân phận đàn bà!

TIỂU-THU

LẠC VÀO KHUNG TRANH PHẦN 1

..........

Nguyễn Thị Ngọc Dung

Thông thường, mỗi Chủ Nhật, hơn 8 giờ ông xã tôi mới dậy ăn sáng và đọc báo rồi 10 hay 11 giờ đi lễ nhà thờ. Hôm nay, mới 7 giờ chàng đã phải tung chăn dậy theo đồng hồ báo thức, và rửa mặt đánh răng ngay, không có thời giờ vuôn vai, vặn mình làm mấy cử động giãn gân, giãn cốt.

7 giờ 15 chàng đã chỉnh tề ngồi xe lái đi nhà thờ, chẳng kịp uống ly cà phê. Bởi tôi đã hẹn chàng 9 giờ 30 chúng tôi sẽ đi xem triển lãm Beyond The Frame tại Viện Bảo Tàng Corcoran Gallery of Art1[1] trong Washington, D.C. Tôi lo đến muộn sẽ phải đậu xe xa và phải xếp hàng dài vào cửa thì mất công và mệt cái thân còm.

Hơn 8 giỡ rưỡi Robert đã trở về, tôi còn uể oải lười biếng trong cái áo choàng màu hồng và lẹp xẹp đôi dép vải cùng màu. Phòng ngủ của chúng tôi toàn màu hồng mà lị! Cũng bởi vì bức tranh (34 x 43”) của Họa Sĩ Nguyễn Trung treo trên tường, đầu giường ngủ, bức tranh mang tên Màn Hồng (1971)! Màu hồng pastel phơn phớt của bức màn trong tranh nhẹ nhàng bay với mái tóc thề của người thiếu nữ có bộ ngực chanh cốm để trần. Tác giả bức tranh, người bạn thư từ thuở học trò xa xưa, đã tặng tôi trước khi tôi rời Sài Gòn năm 1972. Tháng 6 năm 2000, Họa Sĩ Nguyễn Trung sang Mỹ chơi, đã cùng Họa Sĩ Ðinh Cường đến nhà tôi thăm hai bức tranh của anh. Bức thứ hai lớn hơn, có tên Thiếu Nữ Ðội Khăn (1971), tôi đã mua trong triển lãm tại phòng tranh Dolce Vista của Khách Sạn Continental cách đây 32 năm.

Họa Sĩ Nguyễn Trung sinh năm 1940 tại Sóc Trăng, Từ năm 1959 đến năm 1989 Nguyễn Trung có nhiều triển lãm cá nhân và tham gia các triển lãm khác trong nước, Paris, Singapore, Tokyo, San Francisco. Tại Sài Gòn, Nguyễn Trung được giải huy chương bạc năm 1960, và huy chương vàng năm 1963. Họa sĩ cũng có tranh sưu tập tại Bảo Tàng Mỹ Thuật Việt Nam, Singapore; Bảo Tàng Bassano del Grappa, Ý Ðại Lợi; các sưu tập tư nhân tại Singapore, Nhật Bản, Hồng Kông, Ðài Loan, Pháp, Hoa Kỳ, Ðức, Hà Lan, Anh, Thụy Sĩ, Ý Ðại Lợi, Gia Nã Ðại...

Trở lại buổi sáng vợ chồng tôi đi xem triển lãm Beyond The Frame. Tôi nướng bánh ngọt và pha coffee

cho hai người. Robert tự làm thêm một bát oatmeal (lúa mạch) nóng với sữa. Ngày nào chàng cũng ăn được như thế. Tôi thì chịu, trông cái bát oatmeal như cám cho heo ăn, chẳng hấp dẫn chút nào, nhưng bổ lắm đấy các cụ ạ.

Còn nửa giờ để sửa soạn. Ăn sáng xong, tôi chỉ kịp nghe loáng thoáng TV nói máy thám hiểm Spirit

Rover đã đáp xuống hỏa tinh sáng sớm hôm nay, 01/04/2004, lúc người miền đông còn đang say giấc nồng. Tuy nóng nảy muốn xem Spirit Rover khám phá được những gì trên hỏa tinh cho người hạ giới xem, tôi miễn cưỡng vào phòng trang điểm chút phấn hồng, son nhạt. TV báo thời tiết hôm nay mưa phùn và sẽ lên tới hơn 60 độ F. Mùa đông như vậy là ấm lắm đối với miền Ðông Bắc Hoa Kỳ. Tôi chọn mặc cái quần màu xám với cái áo len mềm, mỏng, màu rượu chát. Robert cũng mặc bộ quần áo len nhẹ màu xám. Khi ra tới cửa, chàng khoác thêm cái áo blouson mỏng màu đen.

1[1] 500 Seventeenth Street, NW, Washington, D.C. 20006-4804.

Nhìn lên trời có vẻ âm u, nhưng phía xa ửng chút mây hồng, tôi mặc thêm cái áo khoác dạ đỏ mùa xuân và bỏ cây dù nhỏ vào ví xách. Tôi lái xe. Ông xã tôi chỉ đường. Khác hẳn ngày làm việc giờ này xe nối đuôi nhau kẹt cứng, Toll Road 267 hôm nay thênh thang vắng vẻ. Hai bên đường, cây trơ trụi lá, cỏ vàng úa khô. Chỉ có loài thông vẫn hiên ngang xanh rờn trong băng giá mùa đông. Vài hạt mưa lấm tấm đậu kính xe. Nét mặt tươi rạng, Robert nhìn sang tôi đắm đuối, và bổn cũ sao lại, chàng đưa tay tôi lên môi hôn:

“Anh rất sung sướng, chúng mình có date với nhau hôm nay. Anh cảm thấy như ngày chúng ta mới quen nhau. I love you, baby.”

Ông xã tôi như vậy đó, sẽ suốt đời gọi tôi baby. Lẽ dĩ nhiên tôi cũng phải đáp lễ chàng bằng câu: “Me too.”

Ðã lâu, chúng tôi không đi thăm các viện bảo tàng trong D.C. vì tôi không thấy có triển lãm nào đáng chú ý, hay vì tôi bận ăn cơm nhà vác báo Cỏ Thơm, đi dự các buổi ra mắt sách, các sinh hoạt cộng đồng Việt Nam, gần như mỗi tuần, nên đôi khi quên rằng mình đang sống trong xã hội Hoa Kỳ chăng? Chỉ một tháng đôi lần chúng tôi rung-răng, rung-rẻ đi tiệm ăn, đi movie. Chúng tôi định chiều nay đi xem phim Cold Mountain, dựa theo tiểu thuyết nổi tiếng của Charles Frazier’s và do Nicole Kidman và Renée Zellweger 2[2] đóng. Tôi

thích xem những phim dựa theo một tác phẩm hay, hoặc dựa theo truyện thật. Chúng tôi cũng định sau movie sẽ đi ăn tối tại tiệm Mỹ nào đó trong Reston Town Center gần nhà.

Nhưng khuya hôm qua, tôi bỗng thấy trên TV nói về triển lãm Beyond the Frame, những tượng cảnh ba chiều (Paintings in three-dementions), được tạo dựng y hệt tranh của Renoir3[3], Monet4[4], Manet5[5], Van Gogh6[6]... Tôi hô hoán Robert chú ý vào TV để lấy chi tiết.

Công trình tạc tượng theo tranh này là của một điêu khắc gia người Mỹ mà tôi chưa nghe ra là ai. Người xem có thể đi vào bức tranh sờ mó các bức tượng, có thể nằm lên giường trong The Bed Room của Vincent Van Gogh, có thể mơn trớn đôi vai nõn nà của cô nàng Olympia của Edouard Manet, hay lên tầu dự Luncheon of the Boating Party của Pierre-Auguste Renoir. Tượng có kích thước người thật mới hấp dẫn chứ! Tôi đang náo nức lại giật mình nghe TV nói ngày mai, Chủ nhật 4 tháng 1, 2004 là ngày triển lãm cuối cùng.

Không một hai chi nữa, tôi quyết định rủ Robert đi xem cái triển lãm mới lạ chưa nghe, chưa thấy bao giờ, và ngay sáng hôm sau là ngày triển lãm chót.

Hình như ai đã thích tranh, đã thích vẽ đều mê tranh ấn tượng, Impressionism, một loại tranh phát xuất từ các danh họa Pierre-Auguste Renoir, Edouard Manet, Claude Monet... cuối thế kỷ 19 của Pháp.

2[2] Ngày 29 tháng 2, 2004, Renee Zellweger được giải Oscar với vai nữ, phụ trong phim Cold Mountain. 3[3] Pierre-August Renoir, danh họa Ấn Tượng Pháp, 1841-1919. 4[4] Claude Monet , danh họa Ấn Tượng Pháp, 1840-1926. 5[5] Edouard Manet, danh họa Ấn Tượng Pháp, 1832-1883 6[6] Vincent Van Gogh, danh họa Hòa Lan, 1853-1890

Màn Hồng (1971): Tranh sơn dầu Nguyễn Trung

Thiếu Nữ Đội Khăn (1971): Tranh sơn dầu Nguyễn Trung

Lần đầu tiên đặt chân tới Paris cách đây gần 30 năm, tôi đã đòi Robert đưa tới Viện Bảo Tàng Jeu de Paume để xem tận mắt những bức tranh thiệt của các danh họa trên và nhiều tên tuổi siêu việt khác. Tôi đi học vẽ mấy năm, vác giá vẽ to hơn người, bước thấp bước cao với cái portefolio từ Brussels sang Bonn rồi về Virginia, cũng vì mê man những bức tranh ấn tượng có sức quyến rũ mãnh liệt. Bây giờ, tôi đâm bổ đi lùng cái hơi hướng, màu sắc đó cũng chẳng có gì lạ.

Qua Toll Booth, trạm lộ phí, không phải ngừng trả tiền vì xe có gắn Smart Tag, thẻ tự động tính tiền như điện thoại, tôi lấy Xa Lộ 66. Xe chạy một lèo tới Cầu Theodore Roosevelt bắc ngang Sông Potomac, vào địa phận Washington, D.C. Bên trái, Kennedy Center, nhà hát lớn nhất vùng thủ đô, làm toàn bằng đá trắng, trang trọng tọa lạc bên bờ sông, nơi vợ chồng tôi đã tham dự nhiều buổi hòa nhạc và xem nhiều vở kịch trong đó có, Cats, Miss Saigon... Tôi hỏi Robert:

“Gần đây anh không thấy có buổi hòa nhạc hay vở kịch nào đáng chú ý hả?” “Ư’ ừ! Anh không thấy gì thích cả ngoại trừ những vở kịch, những buổi trình diễn chúng mình đã

coi rồi.” Qua Watergate, địa danh tai tiếng, gắn liền với tên Tổng Thống Nixon, xe đi vào vài đường một chiều,

vòng phải, vòng trái, Corcoran Museum ở góc Ðường 17 và Ðường New York. Chúng tôi đi thêm hai quãng thì kiếm được chỗ đậu xe cùng phía với viện bảo tàng. Lác đác trên hè vài người đi bộ cùng hướng với chúng tôi. Không khí thơm mát, ấm áp. Tất cả những suy nghĩ, những chương trình làm việc thường xuyên đều ra khỏi bộ óc chật chội, tôi cảm thấy khoan khoái lạ thường. Hoa Pensees tím, vàng nở tươi tốt trong những chậu xi-măng lớn trước một công sở cổ kính cũng như những tòa nhà khác hai bên đường. Pensees trông mong manh nhỏ bé nhưng là loài hoa có thể nở trong mùa đông của vùng thủ đô này.

Từ xa, chúng tôi đã thấy tượng một cặp nam nữ khổng lồ ôm nhau trong dáng khiêu vũ được dựng bên ngoài viện bảo tàng. Cặp tượng giống một tranh của Pierre-Auguste Renoir, được đặt trên một nền đá cao. Tôi đoán cặp tượng này thuộc triển lãm Beyond The Frame. Ðến gần, đầu tôi chỉ tới chân cặp tượng mà có lẽ cao như tượng Davis bằng thạch cao trắng (có cái đùm bự toòng teng), tôi đã từng ngắm nghía kỹ lưỡng tại viện bảo tàng Florence bên Ý.

Vừa lên khỏi bực thềm đá trắng vào viện bảo tàng, tôi đã thấy một dẫy người đang đứng chờ. Tôi tưởng phải xếp hàng sau họ, nhưng nhân viên trật tự trong đồng phục đen trắng chỉnh tề, lịch sự đã lễ phép chào và đưa tay mời chúng tôi vào. Hành lang bảo tàng viện thật cao, thật rộng, cột đá ngạo nghễ, trang nghiêm. Chúng tôi mua vé 7[7], lấy chương trình, bản đồ khu triển lãm và theo bảng chỉ dẫn lên lầu. Bậc thang và tường đều bằng cẩm thạch trắng, mát rượi, sáng sủa ánh sáng thiên nhiên từ mái kính trên cao tỏa xuống. Tôi chợt nhớ tới những bậc thang tối tăm, chật hẹp của Viện Bảo Tàng Louvre ở Paris, khai òm những mùi xú uế. Không biết bây giờ còn vậy không?

Ðọc qua chương trình, tôi được biết triển lãm Beyond The Frame là của J. Seward Johnson, Jr. Ngoài cái tên, tôi chưa có tài liệu về tiểu sử của nhà điêu khắc. Nhưng từ từ, hạ hồi tôi sẽ đọc và viết lại hầu quí vị.

Tượng cảnh đầu tiên chúng tôi được xem là On Poppied Hill8[8] của J. Seward Johnson, Jr. dựng theo

hai bức tranh mang tên Woman With a Parasol (1875) và Poppy Field at Argenteuil (1873) của Claude Monet. Tượng là hình ảnh bà vợ Monet trong mấy lớp xiêm y màu xanh nhạt, đội mũ rộng vành, mặt che voan mỏng, tay giương cây dù và đứng trên ngọn đồi cỏ xanh, rực rỡ hoa Poppies đỏ, lưa thưa hoa tím, hoa vàng. Thấp bên chân bà là cậu con trai đội mũ và mặc bộ đồ chẽn màu gần giống màu váy áo của bà mẹ.

Thuở xưa, phụ nữ quí tộc luôn luôn che dù, giữ làn da mịn màng, trắng hồng. Nếu không bắt buộc, đàn bà không giãi nắng, dầm mưa sợ mất vẻ đẹp quý phái. Không như bây giờ, người ta nướng da dưới mặt trời, dưới ánh đèn nhân tạo, hành hạ da đến cái độ làm cho da bị ung thư.

Trong tranh Woman With a Parasol, Claude Monet vẽ cận gần cả thân hình bà vợ che dù và cậu con trai trên đồi cỏ không hoa Poppies. Trong tranh Poppies at Argenteuil, Monet vẽ hình ảnh vợ con xa xa trên đồi

7[7] Vé thường: $5. Vé cao niên: $4. Vé sinh viên, học sinh: $3. Trẻ em dưới 12 tuổi: miễn phí. 8[8] Xin xem hình trong bút ký Theo Dấu Chân Ấn Tượng.

hoa Poppies mênh mông đỏ. Nhà điêu khắc J. Seward Johnson, Jr. không thể bỏ qua hoa Poppies nên đã cho hoa đỏ vào tượng cảnh On Poppied Hill của ông.

Tôi chú ý và biết tới loại hoa đỏ này từ khi được xem tranh Monet tại viện bảo tàng Paris và đọc bài thơ “In Flanders Fields” 9[9] trên báo Stars and Stripes của Quân Ðội Hoa Kỳ khi chúng tôi ở Bỉ. Bài thơ viết lên lời các linh hồn tử trận trên những cánh đồng Poppies màu đỏ máu.

In Flanders fields the poppies blow Between the crosses, row on row 10[10]

... If ye break faith with us who die

We shall not sleep, though poppies grow In Flanders fields.

Robert đã đưa tôi đi Normandy, Pháp Quốc,

và Bastogne, Vương Quốc Bỉ vào những mùa xuân để viếng Nghĩa Trang Chiến Sĩ Hoa Kỳ tử trận trong thế chiến thứ hai. Hình như linh hồn người tử trận còn phảng phất trên cánh đồng Poppies đã từng loang máu đỏ của họ. Tôi ngậm ngùi chạnh nghĩ đến những thân người đã gục ngã trên chiến trường miền Nam bên trời quê hương mình. Bức tượng người chiến sĩ 11[11] gác nghĩa trang Quân Ðội Biên Hòa bị giật đổ, và thân xác người

lính cũng không được nằm yên trong nấm mồ. Tượng phẩm của Ðiêu Khắc Gia J. Seward Johnson, Jr. được đúc bằng đồng, được sơn vẽ giống hệt như những bức tranh nguyên thủy. Trong tranh Claude Monet, cỏ che chân người đàn bà và đứa bé. Người ta chỉ nhìn thấy bề mặt bức tranh. Trong tượng cảnh, Johnson, Jr. phải đúc tượng với toàn thể chiều cao thân hình, váy áo, mũ, khăn, dù. Vạch cỏ ra, người ta sẽ nhìn đôi chân mang giầy của Bà Monet...

Khách thưởng lãm đi xung quanh nhìn ngắm được từng chi tiết cả bốn phía. Ðiểm tài tình làm tôi sững sờ, thở hắt ra, là mảnh voan che mặt Bà Monet, trông thật mỏng, thật nhẹ, và như đang bay theo chiều gió.

9[9]“In Flanders Fields” của Lieutenant-Colonel John McCrae: 1872-1918. 10[10] Tâm Minh Ngô Tằng Giao dịch: “Chốn đây chiến địa Flanders, Hoa anh-túc nở nên thơ giăng cùng” 11[11] Bức tượng Thương Tiếc của điêu khắc gia Nguyễn Thanh Thu.

Femme à l’ombrelle – Mme. Monet et son fils (1875): Claude Monet.

Les Coquilicots à Argenteuil (1873): Claude Monet

La Japonaise (1876): Claude Monet.

Sau Poppied Hill, chúng tôi lên lầu coi tượng phẩm Oriental Fan của Johnson, Jr. đúc và sơn theo tranh La Japonaise (1876) của Claude Monet vẽ Camille, bà vợ ông trong áo kimono gấm thêu màu đỏ và đang múa quạt. Các chi tiết tỉ mỉ và màu sắc của áo, tóc, quạt, sàn, tường được giữ rất trung thành với tranh. Tuy nhiên, sàn, tường bị giới hạn, và nhiều hình quạt treo trên tường, hay nằm trên sàn và bị cắt bởi khung tranh Monet. Trong tượng phẩm, Johnson, Jr. phải làm tường và sàn cao, dài rộng hơn, và tất cả những cái quạt đều có hình nguyên vẹn. Khi người thưởng lãm bước qua bên tay trái của tượng thì được nhìn thấy tấm áo kimono mở rộng để hở đôi cẳng chân trần, trắng muốt của tượng mà trong tranh Claude Monet người ta chỉ thấy tấm kimono che kín người mẫu. Trí tưởng tượng của nhà điêu khắc Johnson rất phong phú.

Qua tượng Camille múa quạt, chúng tôi đi vào căn phòng ấm cúng

dưới ánh đèn lu mờ của cô nàng Olympia với y phục Eva, phô bầy tấm thân hấp dẫn, nõn nà trên giường phủ khăn gấm thêu, tua vàng mà J. Seward Johnson, Jr. đặt tên là Confrontational Vulnerability, được đúc vẽ theo bức tranh Olympia (1863) của Edouard Manet. Bức tranh này là một cuộc cách mạng tai tiếng thời đó, vì Manet đã ngang nhiên phô bầy thân hình Olympia trần như nhộng. Ở tượng phẩm, đôi gò bồng đảo của nàng căng đầy với điểm nhũ hoa tươi hồng. Bàn tay trái của nàng đặt trên phần kín đáo dưới

bụng. Chân trái xỏ trong chiếc dép cao gót và vắt chéo qua chân mặt tuột ra khỏi chiếc dép kia nằm trên nệm. Người thưởng ngoạn có quyền sờ mó tấm thân ngà ngọc của Olympia. Nhưng không ai lúc ấy làm việc

đó mà chỉ chụp hình nàng lia lịa với cả flash. Ðó là điều trái ngược khi người ta xem tranh ở những triển lãm khác. Một bông hồng được cài bên trái mái tóc màu hạt dẻ sõa vai Olympia. Nàng đeo hoa tai hạt trai và cái cổ ba ngấn được thắt dây nơ nhung đen với một hạt trai hình giọt nước. Cườm tay đeo vòng vàng, với hạt đá đen. Ðôi môi cong chúm chím cười. Ðôi mắt mở rộng như nhìn người bước vào phòng. Dưới chân nàng, con mèo đen cong cái đuôi dài, trợn tròn đôi mắt sáng quắc như đe dọa người khách đang tiến lại gần. Bên trái cái giường, người nữ nô tì mập mạp, da đồng đen, đang khúm núm dâng nữ chủ nhân một bó hoa trắng, tím, đỏ, chắc là của kẻ ái mộ Olympia. Bàn ghế trong phòng theo kiểu Louis XV mà khách vào xem có thể ngồi nghỉ chân... Tường treo màn nhung xanh đậm, có mảng là gỗ mun đỏ, có mảng được vẽ như giấy hoa, màu sắc tiệp với back ground nâu đỏ trong tranh của Edouard Manet.

Trên sàn trải thảm Trung Ðông. Cửa ra vào treo mành mành bằng hạt thủy tinh màu đỏ, đen, vàng làm cho căn phòng của người đẹp thêm phần huyền ảo. Khung tranh Olympia của Manet bị cắt ở một góc cái giường, một góc cái gối, và một phần tua khăn giải giường, người ta không nhìn thấy chân giường và gầm giường. Nhưng tượng phẩm Confrontational Vulnerability của J. Seward Johnson, Jr. cho người ta thấy tất cả các chi tiết đó và có thể đi xung quanh cái giường, đi sau lưng người nữ tì phục phịch trong bộ áo, váy mấy lớp rộng thùng thình. Khách thưởng lãm có thể đứng sau Olympia và ghé gần nàng xem bông hoa gắn trên tóc nàng là hoa gì. Tôi đoán là hoa trà màu đỏ. Madame au Camélia Rouge chăng?

Olympia (1863): Edouard Manet

Ánh sáng từ chùm đèn pha lê trên trần tỏa xuống tấm thân ngà ngọc, ngồn ngộn, trắng muốt. Có ai thèm thuồng, khao khát cái chi chi... không nhỉ?

Ra khỏi phòng Olympia, tôi hỏi nhỏ Robert: “Nhìn cô nàng Olympia, anh có hứng gì không?” “Anh không có hứng với tượng.” Robert đỏ mặt trả lời và bóp chặt bàn tay trái của tôi. Cái nhẫn cấn vào

ngón tay làm tôi đau điếng và kêu lên oai oái, chàng mới chịu buông tay tôi. Tôi không mang theo máy hình để chụp ảnh, cũng không nhớ được hết những lời chú thích gắn trên

tường của từng tác phẩm. Tôi bảo Robert ngồi xuống một cái ghế, giữ cho tôi cái áo khoác, tôi đi như bay xuống tiệm bán hàng kỷ niệm, mua một cái disposal camera và một quyển catalogue của triển lãm Beyond The Frame. Tôi lo khi xem xong mới mua sách thì hết tiêu mất. Nhưng cô bán hàng nói họ có nhiều lắm. Sau khi có những thứ cần dùng trong tay, tôi lại đi như gió lên lầu rồi cùng Robert vào thăm tượng cảnh If It Were Time12[12] với những bức tượng của J. Seward Johnson, Jr. dựa theo tranh The Terrace at Sainte-Adresse (1866-1867) của Claude Monet.

Trên lối vào cao 5, 7 bậc, tựa tay trên lan can, chúng tôi nhìn xuống khu vườn hoa đỏ rực rỡ của nhà bà cô Họa Sĩ Monet trông ra bờ Biển Normandy. Biển được vẽ phóng trên vải bố, cao lên tận trần và rộng cả chiều ngang của căn phòng lớn. Người ta có cảm tưởng thực sự nhìn ra đại dương sóng nước mênh mông, lênh đênh vài cánh thuyền buồm trắng. Xa xa cuối chân trời, những con tầu nhả khói xám trên nền trời xanh, mây trắng cuồn cuộn bay. Bỗng tôi giật mình nhìn sang người bên cạnh. Ông ta mặc bộ đồ đen, thắt nơ đen, đội mũ đen, râu quai nón đen rậm, tay cầm palette sơn màu và cọ vẽ, mắt nhìn ra biển. “Ah, Mr. Monet. How are you? I like your painting. Do you know that?”

Vâng, thưa đó là tượng Claude Monet do Nhà Ðiêu Khắc J. Seward

Jonhson, Jr. tạo dựng bên ngoài cảnh If It Were Time. Vài khách thăm viếng vừa bước vào, nghe tôi chào và vỗ vai “Ông Monet”, họ cũng bật cười. Một máy thu phát hình màu đặt phía dưới lan can cho thấy trên màn ảnh nhỏ du khách đang đi dạo dưới vườn có cột cờ Pháp ba màu xanh, trắng, đỏ. Người ta thay phiên nhau chụp hình với các tượng phẩm được giới thiệu có life-size, kích thước người thật. Nhưng xem ra khách thưởng lãm cao lớn vẫn nhỏ hơn tượng.

Chúng tôi chụp vài cảnh từ lan can rồi đi xuống vườn. Các bức tượng trông như người thật, người ta được phép sờ mó tự do. Một cậu bé giật mình đánh thót khi nắm phải tay một bà du khách ngồi trên cái ghế bên cạnh tượng ông thân sinh của Monet. Cậu bé tưởng bà du khách cũng là một bức tượng. Ông cụ Monet râu dài, đội mũ rơm, ngồi sưởi nắng trong vườn, cái cane dựng bên cạnh. Tôi chụp cho Robert một tấm hình ngồi trên cái ghế trống cạnh bức tượng người đàn ngồi bà

12[12] Xin xem hình trong bút ký Theo Dấu Chân Ấn Tượng.

Two Sisters (1881): Pierre-Auguste Renoir.

The Terrace at Sainte-Adresse (1866-1867): Claude Monet

The Fifer (1866): Edouard Manet.

che dù trắng, bên tay trái ông già Monet. Có thể đó là bà cô của họa sĩ. Robert chụp tôi đứng giữa hai bức tượng nam nữ trẻ đang thủ thỉ với nhau, lưng quay ra biển. Với disposal

camera, chúng tôi chỉ nghịch ngợm chụp hình kỷ niệm chơi, chứ không thể nào lấy được cảnh vừa ý. Nhưng yên trí lớn, tôi đã có nhiều hình ảnh đẹp nhất và rõ nhất của Beyond The Frame trong quyển Catalogue để nghiền ngẫm sau này.

Rời khỏi If It Were Time, chúng tôi đi vào khu vườn Family Secret13[13] của J. Seward Johnson, Jr., được

tác dựng theo tranh Two Sisters (1881) của Pierre-Auguste Renoir. Tượng phẩm là một thiếu nữ trẻ và cô bé em ngồi ngoài vườn, trước cái bàn nhỏ và cái giỏ đựng những cuộn len nhiều màu. Thiếu nữ đội mũ đỏ, mặc xiêm y xanh dương, đeo bao tay xám nhạt, ôm cái ví đen trên đùi. Trong ví có một tấm giấy in bức tranh nào đó. Cô bé đội mũ xanh rộng vành gắn hoa tím, vàng, đỏ. Trong tranh Renoir, người ta chỉ được nhìn thấy một phần cảnh vật xung quanh hai chị em. Trong tượng cảnh của Johnson, Jr. người ta nhìn thấy toàn thể hai cái ghế họ ngồi, chân để dưới bàn. Cái thùng gỗ nguyên vẹn dựa vào hàng rào sắt chạy dài sau lưng họï. Một khoảng trời xanh, cây lá ửng nắng và mặt hồ xa xa phía sau vườn. Tranh Renoir được phóng rộng lớn trên nhiều tấm canvas ghép lại. Nét vẽ, màu sơn trên tượng, trên tranh đằng sau tượng được giữ rất trung thành với nền tranh của Pierre-Auguste Renoir. Không nhà họa sĩ và điêu khắc nào có thể vẽ đúc giống tranh thật hơn thế được.

Robert chụp cho tôi một tấm hình đứng đằng sau tượng. Hình như Ngọc Dung nghe lén được Hai Chị Em nhà kia đang chia sẻ sự bí mật của họ: “Khi cô bé em đi học về, được chàng công tử con ông thị trưởng nhờ đưa lá thư tỏ tình cho cô chị. Chàng viết rằng chủ nhật này chàng sẽ đi nghe hòa nhạc Mozart ở nhà thờ Ðức Bà. Chàng khẩn khoản muốn nàng cùng đi. Chàng sẽ đợi nàng lúc 1 giờ chiều tại công viên gần nhà nàng. Cô chị bàn, hai chị em giả bộ xin phép cha mẹ ra công viên dạo chơi, rồi cùng lên xe ngựa của chàng...” Tôi có biết một cô bé 16 tuổi cũng dám nói dối cha mẹ để đi chơi lén với bạn trai trong quyển hồi ký Sài Gòn Nắng Nhớ Mưa Thương đấy quý vị ạ!

Tiếp tới là bức tượng Follow Me14[14] được J. Seward Johnson, Jr. đúc vẽ theo tranh The Fifer (1866) của Edouard Manet. The Fifer đã bị phòng triển lãm thời đó từ chối. Bởi vì Manet đã vẽ rất thực một cậu bé lôi thôi lếch thếch, thổi sáo trong thời chiến tranh. Cậu đội mũ chào mào chỏm đỏ, tua vàng. Cái áo blouson da đen, khuy đồng, quần dạ đỏ dài, rộng thùng thình. Cái dây da màu trắng, to tổ bố, đeo cây sáo lòng thòng. Ðôi vớ loi thoi lòi ra ngoài đôi giầy quá khổ. Có lẽ nhà buôn tranh thấy cậu bé thổi sáo chẳng có vẻ gì đẹp mắt cho một bức tranh trưng bầy trong các dinh thự của giới thượng lưu. Nhưng Manet đã

vẽ nghệ thuật vị nhân sinh, theo sự thật những gì ông nhìn thấy và vì lòng thương xót cậu bé vô gia cư, lang thang trên đường phố. Cậu đã kiếm ở đâu ra được bộ quần áo, giầy vớ của người lớn và mặc vào để làm nghề thổi sáo dạo, độ nhật trong cảnh nghèo đói như chính các họa sĩ thời đó chăng? Vị nghệ thuật, người nghệ sĩ thường thích gì vẽ đó, viết đó, không chiều theo thị hiếu xã hội, không màng tới dư luận và hậu quả có thể trái ý, Johnson Jr. đã đúc vẽ The Fifer với cái tên dễ thương Follow Me và

13[13] Xin xem hình trong bút ký Theo Dấu Chân Ấn Tượng. 14[14] Xin xem hình trong bút ký Theo Dấu Chân Ấn Tượng.

Larlésienne, Mme. Joseph Michel Ginoux (1888):

Vincent Van Gogh

mong rằng người đời sẽ đi theo và hiểu được The Fifer của Manet để thưởng lãm, để chia sẻ những kinh nghiệm đau thương của nhà danh họa này. Không xa bức tượng Follow Me là bức Landlady, được nhà điêu khắc J. Seward Johnson, Jr. đúc vẽ theo bức tranh L’Arlésienne: Madame Josheph-Michel Ginoux (1888) của danh họa Vincent Van Gogh. Johnson, Jr. đã làm sống lại người mẫu của Van Gogh và lột tả được cái nét cay nghiệt và u tối của bà chủ cho thuê nhà, trong bộ xiêm y đen xịt, ngồi trước cái bàn đen xì với mấy quyển sổ nợ đòi tiền dân “ABC” không có nhà đi ở thuê như người họa sĩ nghèo tận mạng. Ðằng sau tượng phẩm là vách tường với những ván gỗ ghép sơn màu vàng chói đối chọi với màu đen của tấm khăn dải bàn và màu đen của tóc áo Landlady. Sàn nhà cùng màu vàng với tường. Johnson, Jr. đã làm cả cái ghế cho bà chủ nhà ngồi, và nguyên vẹn cái bàn với khăn trải, nhưng dĩ nhiên tất cả đều bằng sắt và sơn giống như thiệt. Thuở tối tăm đó, không ai thèm chú ý tới tranh của Van Gogh bởi vì những đề tài hắc ám, tuyệt vọng ấy. Nhưng Johnson cũng như những người hiểu được giá trị nghệ thuật tranh Van Gogh sau này, đã đúc vẽ tượng phẩm để vinh danh nhà danh họa, mà ngày nay có bức tranh của ông trị giá gần trăm triệu Mỹ kim.

Từ biệt Landlady, chúng tôi sang dự Déjeuner Déjà Vu của J. Seward Johnson, Jr. dựng theo Le Déjeuner sur l’herbe (1863) của Edouard Manet. Một lần nữa, Manet lại đem một người mẫu phụ nữ không quần áo ra trưng bày trước công chúng. Nhưng lần này bạo phổi hơn, ông cho nàng ngồi thỗn thện, trắng hếu ngay trên bãi cỏ, giữa thanh thiên bạch nhật. Nàng pinic với 2 người đàn ông có thể là Manet và người bạn trong y phục mùa đông ấm áp dầy cộm. Có lẽ người nghệ sĩ muốn cho khách thưởng lãm tranh thấy đầu óc tưởng tượng phong phú của ông về thân hình đích thực của người đàn bà bên trong lớp váy áo chăng? Xiêm váy của nàng đặt bên cạnh giỏ trái cây, bánh mì và chai rượu. Sự đàm tiếu lại nổi lên rầm rầm. Cũng cùng một lý do như The Fifer, bức tranh này của ông bị phòng tranh từ chối triển lãm. Manet đã trả lời sự phản đối rằng: “Triển lãm là tìm bạn và đồng minh để tranh đấu.”

Gần thế kỷ rưỡi sau, bên trời Mỹ Quốc, nhà điêu khắc J. Seward Johnson, Jr. rất ngưỡng mộ tư tưởng hồn

nhiên, bất cần đời ấy của Manet. Johnson Jr. muốn cảm ơn Manet đã cho chúng ta thưởng thức Le Déjeuner sur L’herbe rất ngon miệng và hấp dẫn cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Vì thế ông đã thực hiện bức tranh đó thành tượng phẩm. Johnson, Jr. cố tình làm đôi mắt lôi cuốn của người đàn bà nhìn thẳng vào khách thưởng ngoạn từ bất cứ góc cạnh nào trước tượng phẩm.

Le déjeuner sur l’herbe (1863): Edouard Manet

Nhất định là tôi phục điên đảo nghệ thuật của cả họa sĩ lẫn điêu khắc gia. Nhưng tôi chẳng thấy người mẫu phụ nữ hấp dẫn chút nào. Tôi tự hỏi, giá Ông Manet đừng vẽ ngực nàng xệ, bụng nàng gấp hai ngấn to, lưng nàng đừng còng còng, cổ nàng đừng có mấy lằn nếp thì sướng con mắt biết bao? Họa sĩ không sửa sang sắc đẹp cho nàng nên ông điêu khắc cũng giữ nguyên những nét thiếu mỹ cảm. Có lẽ sự suy nghĩ của phái nữ khác phái nam chăng? Thế là hình dáng nàng sẽ đời đời như vậy. Trong khi đó, hai người đàn ông ngồi với nàng đều mặc mấy lần quần áo dầy cộm, ấm áp. Ông nào cũng râu quai nón rậm rạp, kiểu râu Abraham Lincohn, ông Tổng Thống Mỹ bị ám sát chết trước đó hai năm (1865), vì bênh vực người da đen và nhất quyết bãi bỏ chế độ nô lệ ở miền Nam.

Back ground của Déjeuner Déjà Vu là nền tranh Le Déjeuner sur l’herbe với một phụ nữ đang vén váy rửa chân bên hồ, được phóng rộng như một bức tranh lớn thứ hai dựng phía sau và cách tượng phẩm vài bước. Khoảng cách này cho phép tôi bước vào tranh ba chiều của Johnson Jr. và đứng sau người đàn ông đội mũ tay cầm cane, đối diện với người đàn bà “chuổng cời”.

(Còn tiếp)

NGUYỄN THỊ NGỌC DUNG

TRI KỶ

Ngươi là tri kỷ của ta đây

Dan díu bao năm vẫn ngất ngây

Sáng sớm chim ca đà đối mặt

Ðêm khuya canh điểm vẫn liền tay

Lời vàng dệt gấm tâm tình cũ

Chữ ngọc thêu hoa chuyện thuở nay

Cảm tạ tấm lòng ngươi rộng mở

Cho ta trao gửi nỗi vơi đầy

NGUYỄN THỊ NGỌC DUNG

CHUỒN CHUỒN KIM còn không em trời quê xưa

cho ta mơ ước một mùa đoàn viên

còn không mấy vạt nắng xiên

cho ngày chậm lại bên triền núi cao

còn không em bài ca dao

tao nôi ru mấy ngọt ngào tuổi thơ

còn không mái ấm đơn sơ

chân quê dào dạt bến bờ yêu thương

còn không đêm trăng lồng sương

mùi rơm rạ thoảng bên đường ngất ngây

hoa niên tìm lại tháng ngày

hỏi sao đàn lắng những giai điệu buồn?

heo may gió lạnh se luồn

cành khô lảo đảo con chuồn chuồn kim

quê xưa mù mịt bóng chim

mấy tầng khói tỏa biết tìm chốn nao

chuồn chuồn kim, hồn về đâu?

nguyễn vô cùng

PHÂN LY

Thuyền nào chở hết cả niềm tây

Ghé bến sông xưa bóng nguyệt gầy

Lắng tiếng hồn oan khe đá lạnh

Nhớ thằng bạn cũ quán nghèo say

Vọng phu vó ngựa càng xa vắng

Ái tử mắt người đã dại ngây

Một cuộc phân ly sầu vạn ngả

Khoảng không lấp mãi vẫn chưa đầy

nguyễn vô cùng

XE BÁN HÀNG LƯU ĐỘNG Vưu Văn Tâm

Không biết những chiếc xe bán hàng lưu động đã có từ bao giờ, nhưng những năm đầu thập niên 70 tôi thường thấy chúng chạy loanh quanh trên khắp các nẻo đường Sài-Gòn và hay dừng lại ở những nơi đông đúc dân cư lao động. Đây là một chiếc xe nhỏ, hao hao giống những chiếc xe "Ladalat" chở hành khách trên những tuyến đường liên tỉnh. Do nhu cầu sinh hoạt buôn bán nên xe chỉ chừa lại hai chỗ ngồi đằng trước, và phần sau của xe được tận dụng làm "kho chứa hàng".

Như đã hẹn trước, tháng nào chiếc xe ấy cũng dừng lại nơi đầu ngõ nhà tôi. Chú tài xế xuống xe và nhanh nhẹn gắn hai chiếc loa phóng thanh trên mui xe, một cái hướng về phía trước và cái kia hướng về phía sau cũng như lo nối lại mấy sợi dây điện. Đây là công việc thường nhật của chú nên đôi tay chú gọn gàng, khéo léo và nhanh nhẹn như con thoi. Bên cạnh chú là một người phụ nữ trung niên, vóc người thon thả. Cô có gương mặt sáng sủa và lanh lợi. Hàng hóa của cô chú đa số là thực phẩm giữ được lâu và được dùng hằng ngày trong bữa cơm gia đình như mì gói, xì dầu, nước mắm, tương, chao, dầu ăn, bột Bích Chi .. cũng như những thứ gia dụng như kem đánh răng, dầu gió, xà-phòng, bột giặt, v.v..

Cô ngồi thu gọn trong cái thùng xe chật kín hàng hóa ấy. Trước mặt cũng như sau lưng cô, chúng được sắp xếp gọn ghẽ, ngăn nắp và rất dễ nhìn. Cô cất tiếng mời chào qua chiếc "microphone". Giọng nói của cô lanh lảnh vang dội một góc phố. Cô liên tục quảng cáo từng món hàng một: - Bột giặt Viso trắng mịn, mau tan, nhiều bọt, không lem bông, không ố sọc, đồ mỏng đồ dầy đều xài được, rất tiện lợi trong gia đình. - Nước tương ngon hiệu bông cúc, ăn chay, ăn mặn đều dùng được rất tiện lợi cho gia đình, chỉ có 150 đồng một bình nước tương ngon hiệu bông cúc. - "Mì hai tôm" thơm ngon, bổ dưỡng, đổ nước sôi dzô là ăn liền. - Bột ngọt "Vị Hương Tố" giúp cho bữa ăn gia đình được ngọt ngào hơn. - Kem "Hynos" bảo vệ hàm răng trắng bóng như cầu thủ Pélé.

Thỉnh thoảng những lời quảng cáo bị gián đoạn vì cô phải trả lời những câu hỏi cũng như muốn giới thiệu thêm với khách hàng về sản phẩm cũng như cho biết giá cả. - Cho chị Ba bên này nửa ký bột giặt! - Cho chú Hai bên kia năm gói mì tôm. Chú Hai cầm thêm cục xà-bông "Cô Ba" về cho thím Hai nghen, thím gội đầu hai ba ngày tóc vẫn còn mùi thơm dịu! - Mua mấy gói bột Bích Chi hả dì Tư? Bầy con nít ồn ào và hiếu kỳ xúm lại xem thật đông. Cô nhỏ nhẹ nói : - Mầy cháu nhỏ đứng "nới" ra một chút cho cô bán hàng nghen!

Khách hàng không cần trả giá, cô nói bao nhiêu thì mua như vậy chứ không có "nói thách" để rồi đôi bên phải "kỳ kèo trả giá lên xuống" như ngoài chợ Vườn Chuối, chợ Bàn Cờ mà tôi vẫn thường nghe thấy.

Ngày ấy, ca sĩ Phương Hoài Tâm làm đại diện quảng cáo cho hãng bột Bích Chi, nên mỗi khách hàng đều được tặng kèm tấm hình chị Tâm thật đẹp với nụ cười duyên, má lúm đồng tiền và đặc biệt với "mái tóc cúp cúp ở phía sau và có thêm hai cái ngoéo đằng trước" (lời của chị Phương Hoài Tâm).

Điều tôi thích nhất là được ba má cho mấy đồng bạc để mua vài gói mì tôm và "rinh" luôn tấm hình chị Phương Hoài Tâm về nhà làm kỷ niệm.

Thế hệ của tụi tôi ngày xưa sao mà đơn giản quá, những "mơ ước trắng như mây chiều" (*). Tụi tôi chỉ biết ăn uống, học hành và chiều chiều cùng bè bạn trong xóm tụm năm tụm bảy, bày ra đủ thứ trò chơi. Cái tuổi thơ hồn nhiên ấy vẫn cơm ngày hai bữa, vẫn cắp sách đến trường và không hề biết ngoài xa kia, nơi giới tuyến chiến tranh đã đến hồi khốc liệt.

Rồi mùa xuân binh lửa tràn lan. Cuộc sống người dân miền Nam nói chung và người Sài-Gòn nói riêng bị đổi thay mọi thứ. Những chiếc xe bán hàng lưu động bị "bức tử" từ dạo đó. Mọi sinh hoạt buồn thiu như một buổi chợ chiều! Mấy "ông nhà nước quản lý" từ cuộc sống đến bữa ăn của người dân, đến nỗi họ bất chấp nguy hiểm, bỏ xứ ra đi làm thân viễn khách. Mấy mươi năm dâu biển trôi nhanh, từ phương trời xa nhìn về quê nhà, trong tôi chỉ còn lại một nỗi chua xót, ngậm ngùi!

15.03.2018

Vưu Văn Tâm (Germany)

(*) lời trong bài hát "Phiên gác đêm xuân" của cố nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông

KHÔNG CÓ EM, BIỂN NGỪNG VỖ SÓNG

Ta đang mơ hương ân tình nồng ấm

Bờ môi xưa chết lịm giữa cơn mê

Đôi mắt em mang mầu chiều biển sẫm

Trong men say, ta thấy bóng em kề..

Ai bảo kẻ không cầu sao lại được?

Ta nhớ em dáng ngư nữ đang nằm

Có phải em, ta tìm suốt trăm năm

Vài cánh hoa.. phủ mình em trên cát..

Không có em, biển nhạt nhòa hiu hắt

Làn nước xanh không gợn chút nắng vàng

Chiều xuống thấp, sương lam chưa kịp tới

Hải đăng ơi, sao mãi đứng âm thầm?

Không có em, biển buồn ngưng vỗ sóng

Còn mong gì mây trắng với trời trong

Đàn hải âu tung cánh dưới vừng đông

Niềm thương nhớ đầu ghềnh ra cuối biển.

Không có em, biển nghe lòng xao xuyến

Cơn mưa chiều bỗng tím lạnh chơi vơi

Theo triều dâng, ta ngước mặt nhìn đời

Ôi huyền diệu.. của một thời yêu dấu…

Bùi Thanh Tiên

Hôm đi biển Rehoboth Delaware - July 18, 09

DÒNG SÔNG VĨNH BIỆT TiênSha - LêLuyến

Trích lược Phần A: Người lính già Việt Nam Cộng Hòa kể lại nỗi đớn đau cuộc đời mình với lời thề son sắt trong một buổi sáng hành quân bên dòng sông định mệnh năm xưa. Kiếp đời lưu vong, thân mang trọng bệnh, không cho phép ông thực hiện trọn vẹn lời hứa cao quý với người chiến hữu nhân nghĩa đã vì mình hy sinh. Ông nhắn nhủ đàn con tiếp tục giúp ông toại nguyện.

Phần B: Nỗi lòng người lính già

1- Cô gái tiếp thị:

Ngày Nghĩa về Việt Nam, một người bạn cùng thời đại học lái xe ra phi cảng Tân Sơn Nhất đón bạn.

Tùng và Nghĩa cùng tốt nghiệp ngành quản lý kinh tế với vị thứ khá cao. Tùng may mắn được một công ty Mỹ có hợp đồng khế ước làm ăn với Việt Nam tuyển dụng. Sau một thời gian làm việc trong nước Mỹ, anh được vị giám đốc tín nhiệm và đánh giá cao, nên khi công ty cần một người đại diện tại Việt Nam, Tùng được ưu tiên phân công đảm nhiệm.

Học hành đỗ đạt, ra trường có việc làm hợp ý, lương hậu, được đãi ngộ, đường công danh rộng mở thênh thang, hoàn cảnh độc thân, được trở về làm việc trên quê hương của mình thì quả là một điều lý thú tuyệt vời, ai cũng ước ao nhưng dễ gì có mấy người được.

Mừng gặp lại bạn, Tùng rủ Nghĩa đến một nhà hàng máy lạnh nhâm nhi ly bia với vài món đặc sản quê hương, để có thời gian hàn huyên tâm sự. Trái hẳn với ước đoán tốt đẹp của Nghĩa, Tùng rầu rĩ nói cho bạn nghe những khó khăn gặp phải do bởi lề thói hành chánh rườm rà, bệnh cửa quyền và nhất là khổ nạn tham ô, hối lộ, ăn cắp và phe đảng của chế độ hiện thời. Tùng bảo là anh không thể nào làm sai nguyên tắc, chịu luồn cúi, hạ thấp phẩm giá để công việc khỏi bị bế tắc, cản trở. Tùng không biết phải ăn nói làm sao để trình bày với cấp trên mà khỏi phải nêu ra những cái xấu xa thuộc về bản chất của người cộng sản Việt Nam. Anh kết luận:

- Chỉ còn cách xin trở về lại Mỹ để công ty cử người Mỹ chính gốc sang thay thế. Có vậy mới hy vọng khai thông được công việc.

Trên chiếc bàn phủ khăn trắng muốt, nhà hàng vừa dọn ra món bồ câu non hầm thuốc bắc, hạt sen thơm ngào ngạt và trông rất hấp dẫn. Hai người bạn chưa kịp nâng ly mời nhau thì vừa lúc đó một người đàn ông đẫy đà, mặc đồ lớn, bệ vệ ra dáng chủ nhân ông, từ trên lầu bước xuống đi đến bên bàn, vồn vã chào hỏi Tùng. Tùng giới thiệu ông ta là một sếp lớn nhà nước. Nghĩa nhìn thấy một cái nháy mắt kín đáo của bạn. Không đợi mời, người đàn ông tự động kéo ghế ngồi xuống và ngỏ ý muốn nhậu với hai người. Sếp nói:

- Không có gì vô duyên bằng độc ẩm. Rồi đưa mắt nhìn món ăn trên bàn, ông tiếp: - Ở đây có món thỏ dồn nấm hấp rượu vang tuyệt cú mèo, nhưng phải uống với rượu ngoại mới

đúng gôut. Rồi không đợi ý kiến chúng tôi, ông ta kênh kiệu ngoắc tay gọi quản lý nhà hàng đến bảo làm món thỏ

và muốn có một chai rượu ngon để đãi khách quý. Người quản lý gọi ngay nhân viên tiếp thị rượu. Một cô gái trạc tuổi Dung, em Nghĩa, nhỏ nhắn nhu mì trong bộ đồng phục màu mạ non, giày bata

xanh, hàng chữ trắng “White Wine” thêu nổi trước ngực áo. Chiếc mũ cùng màu đội lệnh trên đầu ôm gọn mái tóc đen nhánh, làm nổi bật làn nước da trắng muốt và khuôn mặt nhí nhảnh, tròn trịa dễ thương. Cô bày ra bàn mấy chai rượu và đứng chờ nghe ý kiến khách hàng.

- Rượu gì mà trông giống như nước lã. Không có Courvoisier hay Hennessy à? Sếp cật vấn.

Cô gái mỉm cười có đôi má lúm đồng tiền dễ thương, lễ phép thưa: - Dạ vâng. Rượu nầy vốn tinh khiết không có tạp chất, được ủ đúng thời gian và chưng cất cẩn thận với

nhiệt độ thích hợp cần thiết, nên màu rượu trong vắt mà mùi thơm dịu dàng, uống rất đậm đà và ngon không thua kém gì các loại rượu ngoại. Xin mời quý vị dùng thử.

Nghĩa lạ lùng nhìn cô gái trẻ chào hàng. Cái nghề tiếp thị bia rượu rất mới mẻ, chỉ bắt đầu được phổ biến từ sau thời kỳ bãi bỏ chế độ quản lý bao cấp để hội nhập vào định chế thị trường tự do, vẫn còn nhiều xa lạ đối với người Việt Nam mới về thăm quê hương lần đầu như Nghĩa. Khách vào quán nhậu thường gặp những cô gái trong bộ trang phục đồng màu xanh dương, xanh mạ non, vàng hay đỏ thắm, có biểu trưng (logo) thêu trên ngực, với chiếc váy ngắn cũn cỡn và chiếc áo hở nách hay chỉ có một nửa thân. Họ là nữ nhân viên của hàng chục, thậm chí lên đến hàng trăm hãng bia, đang thịnh hành khắp nơi trên thị trường ăn nhậu cả nước như: Heineiken, Tiger, Larue, San Miguel, SàiGòn đỏ, xanh, 333, Ðại Việt, Dung Quất ... hoặc các loại rượu như Wall Street, Làng Vân, Whisky, Cognac, Martell... Họ không được lãnh đồng lương cố định hoặc nếu có thì cũng là tượng trưng, thường chỉ được hưởng theo tỷ lệ phần trăm của sản phẩm mình bán ra; Phần còn lại đều nhờ vào tiền hoa hồng của khách hào phóng. Nếu có ai tò mò hỏi chuyện lương tiền, thì các cô cũng kín miệng như bưng, chỉ thẹn thùng thỏ thẻ: “Ít lắm, nói mắc cỡ”. Họ có thể là một số hiếm hoi các sinh viên, học sinh hay công nhân nghèo, vì hoàn cảnh phải đi làm công việc quảng cáo bán bia rượu để kiếm thêm tiền, mà cũng có thể là người ưa thích công việc nhàn hạ, vừa nhẹ nhàng lại vừa có thu nhập khá hơn công nhân; Một số khác đặc biệt hơn, thường lả lơi mời mọc khách đa tình, mồi chài mấy anh có máu trăng hoa để kiếm chút tiền boa kha khá, hay hẹn hò sau giờ nghỉ việc gặp gỡ nhau ở khách sạn, phòng trọ. Tựu trung, tính chất của công việc tiếp thị nầy đa diện phức tạp, lại rất nhạy cảm, tế nhị mỗi khi gặp phải những tay bợm nhậu đã bia rượu “sần sần” vào rồi nói năng thô tục, tay chân máy mó lung tung. Có ở trong nghề mới thấy được sự chịu đựng, nhẫn nhịn để kiếm đồng tiền lương thiện của người tiếp viên mỗi khi gặp phải khách trêu chọc sàm sỡ, dùng lời thanh hay tục cũng đành cắn răng cam chịu. Hôm nào may mắn thì bán được vài chai rượu, vài két bia, bằng ngược lại chỉ tốn nước bọt mà còn bị đùa cợt thô bỉ. Ðiều đáng ghi nhận là những cô gái tiếp thị nầy còn rất trẻ và nhiều tràn lan trong các nhà hàng, quán nhậu dày đặc trên khắp nẻo đường đất nước.

Nghe cô gái giới thiệu lưu loát mặt hàng, khách cứ tưởng cô là một chuyên viên thiện nghệ nấu rượu. Cô nói với niềm tự tin và kiêu hãnh về giá trị những cái mình có; Như một sự thách thức, không hề nao núng của mặt hàng rượu nội phôi thai trước những anh già khổng lồ đắt giá như Martell, Hennessy, Brandy hay Whisky Scotch... đã nổi tiếng lẫy lừng từ lâu, đang hiện diện đầy đủ trên quầy rượu của nhà hàng.

Lòng Nghĩa thấy nao nao xúc động. Anh muốn đưa tay đón lấy chai rượu cô gái chào mời, thì ông sếp đã vói ra lấy trước. Bàn tay con người quyền lực có những ngón chuối mắn no tròn đỏ ửng, mân mê săm soi chai rượu với chút diễu cợt. Ðôi mắt quen thuộc với màu hổ phách, mận chín, hồng đào của rượu ngoại, nhưng lại rất xa lạ với màu trắng như nước mắt của quê hương. Ðó là thói thường tình của lớp người ngu dốt mới học đòi làm trưởng giả, từ trên rừng sâu trở về sau 75. Họ kêu gào, hối thúc thậm chí cưỡng ép người dân xài mặt hàng nội địa, nhưng chính họ lại âm thầm xài toàn hàng ngoại, dầu là của Lào, Miên hay Tầu cũng mặc.

Sếp cười ngả ngớn khi cô gái trẻ vừa lẩn tránh bàn tay ve vuốt thô bạo rồi vẫn kiên nhẫn đứng nghiêm trang chờ đợi. Cuối cùng sếp phán:

- Tôi mua nhưng không phải vì rượu ngon mà vì đôi mắt phượng và má lúm đồng tiền của cô, cô em ạ. Tùng và Nghĩa thoáng thấy cái nhăn mặt của cô gái khi quay lưng bước đi. Hai anh cảm thấy nóng mặt,

nổi gai ốc trước câu nói đểu cáng, thô bỉ của hạng người lớn tuổi thiếu đứng đắn đối với kẻ hậu bối trạc bằng con cháu. Ðó cũng là một khía cạnh phô trương, hợm hĩnh của những kẻ có lắm tiền, nhiều quyền lực trong tay nhưng lại phách lối, vô đạo đức. Chẳng trách gì Tùng chán nản định bỏ cuộc, muốn quay về làm lại con người trên xứ người.

Tự dưng bữa ăn của hai người bạn học thân thiết đã nhiều năm mới gặp lại, bỗng trở thành nhạt nhẽo, nặng nề vô cùng.

2- Bắt phong trần, phải phong trần (Kiều) Theo chỉ dẩn của ông Khải ghi rõ trong giấy, sáng hôm sau Nghĩa tìm đến khu chung cư nhếch nhác, cũ

kỹ nằm trên đường Nguyễn thiện Thuật. Ðặt chân lên những bậc cầu thang xi măng xây hình trôn ốc không được sạch sẽ mấy dưới ánh sáng vàng ệch hắt hiu của vài bóng đèn tròn lẻ loi, Nghĩa phải vượt qua nhiều tầng lầu ồn ào đông đúc đàn bà và con nít, đi qua những hành lang tối tăm hầm hập hơi người và những căn phòng bé tí xíu như những chiếc hộp xếp chồng chất lên nhau cao ngất, anh mới đến được căn phòng muốn tìm. Mồ hôi thấm áo, tươm đầy trên trán, Nghĩa phải dừng lại nhiều lần để thở và nghỉ mệt trước khi gõ cửa.

Một người đàn bà đứng tuổi có đôi mắt sâu, buồn mênh mang tiếp anh trong phòng khách chật hẹp, oi bức. Mới buổi sáng mà khoảng không gian nhỏ bé của căn chung cư đã ngột ngạt vô cùng. Nghĩa lễ phép đưa thư giới thiệu của ông Khải ở Mỹ gởi về. Nhìn thoáng qua lá thư, bà mời anh ngồi. Một chàng trai khoảng 19 tuổi đứng dậy lễ phép cúi chào anh. Ðợi Nghĩa ngồi xuống ghế, người đàn bà mới chậm rãi mở thư ra đọc. Lát sau, từ bên trong một cô gái trẻ bưng nước ra mời khách, gật đầu chào Nghĩa rồi bước lui ra, đứng bên cạnh chàng trai, đàng sau lưng người đàn bà.

Thoáng nhìn cô gái, Nghĩa chợt giật mình nhưng anh vội trấn tĩnh lại ngay. Tình huống bất ngờ chưa bao giờ Nghĩa nghĩ đến, thế mà đang xảy ra. Ðối diện với anh là cô gái tiếp thị dễ thương, ăn nói dịu dàng, có cặp mắt phượng mơ và đôi má lúm đồng tiền duyên dáng mà Nghĩa mới gặp hồi hôm trong nhà hàng.

Theo lời bố kể, chú Hùng có hai người con, đứa trai tên là Vũ sắp vào đại học và cô gái lớn tên là Trâm. Nghĩa không ngờ con gái vị ân nhân lại là người giới thiệu sản phẩm rượu, kiếm tiền huê hồng và là cô sinh viên sắp tốt nghiệp đại học. Tuy nhiên Nghĩa im lặng lờ đi, xem như vô tình không biết gì để cô gái được tự nhiên.

Câu chuyện bố kể về lần hành quân được một người đồng đội cứu thoát chết vẫn còn in đậm trong đầu. Nghĩa kín đáo nhìn về phía chiếc tủ búp-phê duy nhất trong phòng, chổ dùng làm bàn thờ đặt di ảnh người quá cố. Gần đó có dựng hai chiếc xe đạp. Anh tò mò muốn nhìn thấy mặt người chiến binh anh hùng đã dũng cảm hy sinh thân mình để cứu cha anh, vị chỉ huy trực tiếp thoát khỏi cái chết trong đường tơ kẻ tóc. Ðợi người thiếu phụ đọc xong lá thư, Nghĩa đứng dậy lễ phép thưa với bà:

- Bây giờ thì cô đã biết cháu là ai rồi, vậy cháu xin phép được thắp cho chú Hùng nén nhang. Khuôn mặt người đàn bà sau khi xem thư, lộ đầy vẻ xúc động không nói nên lời, bà chỉ khẻ gật đầu.

Nghĩa bước đến bên chiếc tủ thờ cũ kỷ, phía sau bình cắm nhang nhỏ là tấm ảnh một người thanh niên oai phong trong bộ quân phục hoa rừng, đầu đội mũ bê rê đỏ, khuôn mặt đẹp trai, cương nghị và đôi mắt trầm tỉnh sáng quắt. Nghĩa thành kính đốt hương cắm lên bình. Lát sau anh trở lại chỗ ngồi và trình bày tóm lược câu chuyện:

- Cách đây hai tháng, tình cờ bác sĩ phát hiện bố cháu có một khối u ác tính cần phải được chữa trị gấp trước khi biến thành ung thư bất trị. Tuy bố cháu rất nóng lòng trở về gặp cô và hai em để thành toàn lời hứa ngày xưa với chú Hùng trong giây phút chú lâm chung, nhưng rất tiếc, bệnh tình ông chuyển biến trầm trọng và thời gian điều trị có thể kéo dài vài năm mà chưa biết kết quả cuối cùng sẽ như thế nào. Do đó, anh em cháu được người kể cho nghe toàn bộ chi tiết câu chuyện và phải hứa giúp ông tiếp tục thực hiện những dự tính còn dang dở. Và đó là lý do cháu đã có mặt ở đây ngày hôm nay.

Khuôn mặt người thiếu phụ thoáng u buồn xa xăm nhưng giọng nói thì dịu dàng, trầm tĩnh: - Thời gian vừa qua tuy ngắn nhưng cô đã hiểu bố cháu là người có tấm lòng và trọng nghĩa tình. Vậy

mà không ngờ, mới đây ông lại mang trọng bệnh. Câu chuyện ngày xưa cô đã có lần nói với ông, tất cả chỉ là định mệnh. Tử sinh có số, phúc họa có phần, không thể trách cứ ai được. Do đó, bố cháu cũng đừng nên băn khoăn thái quá, trước mắt là phải lo tập trung chữa bệnh. Cho cô gởi lời thăm và chúc ông mau bình phục.

Rồi như để xua đi bầu không khí nặng nề buồn bã vì câu chuyện quá khứ, người đàn bà ân cần hỏi Nghĩa:

- Cháu về từ lúc nào và hiện giờ ở đâu? - Thưa, cháu về sáng hôm qua và đang nghĩ tạm ở một khách sạn gần đây. Người đàn bà đưa ánh mắt ảm đạm nhìn qua khung cửa kính ố vàng lem luốc, nhẹ thở dài: - Nhà cô chật chội quá, mùa nầy lại thêm nóng nực ghê gớm nên không tiện mời cháu nghĩ lại. Cháu

thông cảm nhé. Nhìn vẻ băn khoăn tội nghiệp của người quả phụ, Nghĩa nói ngay để trấn an bà: - Dạ thưa cô đừng lo. Cháu chỉ ở tạm mươi hôm lo giải quyết xong công việc là phải trở về lại Mỹ ngay.

Duy có điều ... Một thoáng ngập ngừng rồi Nghĩa nhìn mọi người mạnh dạn tiếp lời:

- Bố cháu có gởi về một ít quà và tiền biếu cô và hai em, cháu còn để ở khách sạn. Lát nữa nhờ em trai cùng đi chơi với cháu đến đó mang về.

Người đàn bà hiền lành nhẹ gật đầu. Rời căn phòng, Nghĩa theo chân Vũ. Nhìn chàng thanh niên vai vác chiếc xe đạp thở hào hển, khuôn

mặt trẻ măng khả ái đẫm đầy mồ hôi, nhẫn nại vượt qua nhiều cầu thang tầng lầu trong khu chung cư mới xuống đến được mặt đường lộ, lòng Nghĩa thấy thương xót quá. Anh bất chợt liên tưởng đến cô gái yếu đuối cũng phải thực hiện cùng một động tác đó để mang xe xuống đường, Nghĩa chợt nghe lòng mình xót xa vô hạn. Trong đầu anh thoáng có quyết định, tuy không nói ra nhưng phải tìm cách chủ động thực hiện cho bằng được.

- Chúng ta kiếm cái gì ăn uống cho vui. Hôm nay em có bận chuyện gì không? Nghĩa nói. Vũ thật thà trả lời: - Mới có kết quả thi tuyển vào đại học, em còn rảnh được vài tuần để chuẩn bị khai giảng nhưng hàng

ngày phải giúp mẹ làm thêm bánh đem bỏ các tiệm ăn. Nghĩa nhìn Vũ với ánh mắt đầy thiện cảm và thương mến. Vào quán sau khi ăn xong, lúc ngồi nhâm nhi

tách càfé, Nghĩa lựa lời nói với Vũ: - Về Việt Nam lần nầy, anh có vài công việc cần thiết phải làm, do vậy muốn sắm một chiếc xe máy để

tiện chủ động đi đây đi đó. Vũ quen thuộc đường sá ở đây, vậy giúp anh chuyện nầy nhé. Vũ nhanh nhẩu gật đầu. Buổi trưa. Sau khi mang quà trở lại nhà cô Hùng, Nghĩa xin phép cho Vũ cùng đi dạo phố Sài Gòn với

anh. Cô gật đầu, cẩn thận căn dặn: - Cháu đừng mua sắm gì thêm tốn tiền. Ba cháu gởi cho cả va ly quà, tha hồ mà dùng. Chiều hôm đó Nghĩa và Vũ trở về nhà với một chiếc xe máy mới toanh. Người đàn bà nhìn đứa con trai

với ánh mắt nghiêm khắc và tỏ ý không hài lòng. Tuy nhiên sau khi được Nghĩa giải thích cặn kẽ, vẻ mặt cô mới dịu lại, nhưng cô im lặng, hẳn trong lòng vẫn còn vương vấn chút hoài nghi.

Buổi chiều Trâm rời nhà đi làm tiếp thị. Nhìn cô gái vất vả dắt chiếc xe đạp xuống cầu thang, Nghĩa không cầm được lòng. Suy nghĩ thật nhanh,

Nghĩa quyết định giúp Trâm. Anh chạy theo, thật thà bày tỏ ý định muốn giúp cô đưa xe xuống đường. Nhìn ánh mắt thiết tha như khẩn cầu, Trâm thấy lòng xúc động. Mang được xe xuống đến tầng trệt, người Nghĩa vã đầy mồ hôi, chân tay muốn rã rời, nhưng anh vẫn cố gắng nói với cô gái:

- Xin Trâm hãy xem tôi như một người anh trong gia đình. Tôi thấy lòng mình như có trách nhiệm thôi thúc. Có nhiều việc cần thiết phải làm, phải bàn thảo với Trâm và Vũ trước khi về lại Mỹ. Ðược vậy, tôi mới yên tâm mà cũng không phụ lòng tin ủy thác của ba tôi.

Trâm nhìn người thanh niên mới quen để đo lường mức độ thành thật. Cô cân nhắc rồi nhẹ nói: - Em thường xuyên có mặt ở nhà hàng từ sáu giờ chiều đến nửa đêm. Nếu có chuyện gì cần thiết, anh

có thể đến đó gặp... nhưng chỉ chốc lát thôi nhé, vì em còn phải làm việc.

Nghĩa gật đầu. Anh dõi mắt nhìn theo người con gái trong bộ đồng phục màu mạ non có in logo, thương hiệu của hãng. Dáng cô mảnh mai, loáng thoáng ẩn hiện trong ánh nắng chiều chói chang rồi hòa nhập vào dòng xe cộ xuôi ngược đông đúc, với những tiếng còi inh ỏi như bất tận của thành phố, nơi một thời từng là thủ đô nổi tiếng của chính phủ tự do miền Nam. Tối hôm đó Nghĩa gọi điện nói chuyện với bố để ông được yên lòng chửa bệnh. Sau đó, chuyển qua đường dây ba chiều để nói chuyện riêng với anh Trung và Dung. Nghĩa kể sơ lược về hoàn cảnh kinh tế gia đình, công việc học hành, làm ăn và những nhận xét khách quan về ba con người, có cuộc sống tuy nghèo nàn nhưng thanh bạch và nhiều tự trọng nầy. Nghĩa bảo rằng họ cam lòng chịu cực khổ trong căn phòng chật hẹp oi bức như một chiếc hộp, cũng như họ chấp nhận cuộc sống nhọc nhằn thiếu thốn một cách an phận. Ðáng lẽ ra họ phải được thụ hưởng hạnh phúc, nhưng nhìn cuộc sống nghèo nàn vất vả của ba mẹ con, mà cứ tưởng như họ đang đùa cợt trên chính những bẩn thỉu gai góc của cuộc đời và ngay cả trên số phận hẩm hiu của mình. Nhân nghĩa thường tình của thế gian lý ra phải đầy ắp lòng yêu thương độ lượng, thì ngược lại đã xử sự thật bất công và dung túng bao điều đau xót từ bên ngoài xã hội dồn dập ập đến với họ. Chuyện cuộc đời của những kẻ lương thiện, giàu tình người xem sao mà bi thảm quá. Nghĩa tận mắt chứng kiến và anh không làm sao có thể yên lòng được. Do đó Nghĩa đã đề nghị ba anh em sẽ đồng tâm hợp lực cố gắng giải thoát, tháo bỏ cái gai góc bất hạnh của họ, để bù đắp phần nhỏ nào so với sự hy sinh to lớn của chú Hùng, đồng thời thực hiện thành toàn ước mơ cao quý, chính đáng mà người cha kính yêu của họ vẫn hắng ấp ủ. Trung và Dung bằng lòng.

Tối hôm sau Nghĩa tìm đến nhà hàng gặp Trâm. Anh khẩn khoản nói: - Thời gian cấp bách quá khiến tôi có hành động hơi đường đột, xin Trâm thứ lỗi. Vũ bảo là cô có thể

xin phép được nghĩ sớm. Tôi có chuyện quan trọng cần bàn bạc với hai chị em cô, vậy mong cô thông cảm và cố gắng gặp nhau một lần nhé.

Nhìn ánh mắt khẩn khoản, giọng nói nài nỉ thiết tha, Trâm nghĩ rằng mình khó lòng từ chối lời đề nghị của anh chàng nầy. Thôi thì cứ thử một phen xem anh ta muốn mè nheo hay âm mưu gì đây. Cuộc sống có quá nhiều dối trá lừa lọc khiến người ta phải đề phòng, phải đến với nhau bằng khuôn mặt giả tạo. Vì an toàn và tự vệ, cô gái cũng không có cách gì khác hơn. Trâm hỏi lại:

- Anh bảo có cả Vũ, vậy nó ở đâu rồi? Nghĩa chỉ tay về phía nhà hàng cách đó vài ngã tư đường. Anh vui mừng nói: - Tôi và Vũ chờ cô ở trên lầu nhé. Hai mươi phút sau Trâm đến. Vẫn chiếc mũ xanh đội lệch trên đầu, ôm gọn mái tóc, khuôn mặt trái

xoan xinh xắn và chiếc áo mỏng khoát bên ngoài, Trâm ngồi xuống cạnh Vũ, đối diện Nghĩa và bắt đầu khai chiến:

- Thế nào ông Việt kiều, có chuyện gì cần thiết mà phải gọi gấp chị em tôi đến nơi chốn sang trọng nầy. Mặc cho ánh mắt trêu chọc và lời nói cợt đùa của cô gái, Nghĩa nghiêm trang mở lời: - Tôi không biết phải bắt đầu từ đâu để nói cho chị em cô hiểu rõ về câu chuyện của thế hệ người xưa

cách đây mười mấy năm về trước ... Có cái gì đó như tiếng thở dài ray rứt đàng sau câu nói của người thanh niên: - Chỉ có thể cắt nghĩa ngắn gọn là người chết thì đã chết rồi, mà người sống thì vẫn luôn bị dằn vặt, đau

khổ bởi mặc cảm trốn chạy, không thực hiện được lời đã hứa. Phải nói như thế nào để mẹ con cô có thể biết được nỗi lòng ray rức của bố tôi. Có cái gì đó vẫn âm ỉ, nhức nhối thường xuyên trong cuộc đời người lính già mang nặng nghĩa tình, âm thầm lớn dần theo tháng ngày lặng lờ trôi qua trên xứ người. Chuyện phiền muộn tưởng đâu đã nguôi ngoai mờ nhạt từ lâu rồi, thế mà vẫn là nỗi đau trăn trở luôn hiển hiện bấy lâu nay trong lòng ông.

Nghĩa nhìn ra khoảng không gian mở rộng ngoài trời đêm lồng lộng, giọng anh trĩu buồn: - Cái quá khứ đau thương ám ảnh suốt cuộc đời bố tôi, như những cơn ác mộng thường xuyên xuất

hiện hành hạ. Nó lẽo đẽo theo ông thâm nhập vào đời sống và cả trong giấc ngủ hiếm hoi của người già. Tất cả

những hệ lụy đó, có phải chăng chính là nguyên nhân sâu xa của căn bệnh hiểm nghèo mà hôm nay bố tôi bị mắc phải? Do vậy, tôi cảm nhận lần nầy về VN lo công việc của ông đã mang một ý nghĩa quan trọng tử sinh. Nếu không thành công, có nghĩa là bố tôi sẽ phải chết dần chết mòn trong nỗi ân hận, đau khổ dày vò khôn nguôi của một con người bội tín, bất nghĩa.

Khuôn mặt chàng thanh niên đầy xúc động, phong thái chững chạc, lời nói chân thành, cử chỉ đứng đắn khiến cô gái thay đổi ngay thái độ, không còn dám bỡn cợt. Trâm dịu dàng nói với Nghĩa:

- Anh có bi thảm hóa sự việc trở thành nghiêm trọng quá không? Câu chuyện ngày xưa đã an bài từ lâu rồi, sao lại bắt tội bắt tình bác Khải phải sầu khổ đến thế. Bác đã làm gì có lỗi đâu?

Nghĩa nhìn sâu vào ánh mắt hồ nghi của cô gái rồi nhẹ lắc đầu. Anh nghĩ, lẽ ra lứa tuổi của Trâm phải vô tư ngây thơ như một đứa trẻ, thế mà bây giờ cô lại già dặn trong từng câu nói như một người từng trải. Phải chăng cuộc sống và xã hội đã dạy nàng sớm trưởng thành? Anh giải thích cho Trâm hiểu rõ:

- Không đâu cô. Ðành rằng đời sống con người bắt buộc phải có những đổi thay. Thời gian rồi sẽ xoa dịu, làm lành tất cả mọi vết thương đau và, phải như mọi người đều bị chi phối theo định luật bất di bất dịch đó thì chắc cũng chẳng có gì để nói. Thế nhưng riêng với bố tôi, người không được may mắn như vậy. Ông phải đánh đổi cả cuộc đời mình và bằng vào một nghị lực phi thường mới có thể khắc chế được căn bệnh hiểm nghèo, để có thể tiếp tục duy trì mạng sống mà thực hiện cho bằng được những ước mơ ông hằng nuôi dưỡng. Thế mà không ngờ, căn bệnh đột biến phát triển theo chiều hướng xấu khiến ông phải bỏ cuộc dở dang. Còn mẹ con cô thì vì lòng tự trọng không chịu ...

Nghĩa thở dài, bỏ lửng câu nói. Thương cha già bệnh tật nan y khiến anh xúc động nghẹn lời. Ðêm về khuya nhà hàng thưa khách dần. Tiếng ồn ào từ ngoài đường vọng vào xuyên qua lớp kính

giảm thanh chỉ còn nghe như xa xăm, mơ hồ. Không khí phòng ăn điều hòa mát mẻ, ba mái đầu xanh tuổi trẻ chụm vào, thảo luận gay cấn. Họ tuy có đời sống khác nhau về xã hội, môi trường và văn hóa nhưng lại cùng chung một cội nguồn dân tộc, một lịch sử và được sinh ra đồng thế hệ, nên dễ cảm nhận nhau hơn; Từ đó họ thông cảm, gần gũi và khoan hòa hơn trước những trăn trở, khó khăn của con người, nhất là họ cùng có cái nhìn thấu đáo về một cuộc chiến tranh, mà không thể có cách gì biện minh khác hơn là một động cơ giết người tàn ác và hủy diệt quê hương ghê gớm. Lớp tuổi trẻ hôm nay nhờ có sự hiểu biết hơn, nên họ phải là những người tiên phong giúp đỡ hàn gắn, vá víu lại những vết thương hậu chiến, trong đó có cả cuộc đời của chính họ, của một bà mẹ góa bụa từ khi còn rất trẻ và của một chiến binh Cộng hòa bao năm trời kéo lê kiếp sống sầu đau, thấp thỏm chờ đợi ngày nhìn thấy vết thương lòng mình lành lặn, dẫu rằng ngày đó có thể ông chỉ cảm nhận được rất ngắn ngủi trong vài khoảnh khắc.

Bằng vào một trí tuệ trong sáng, lời nói chân thành thiết tha, đầy sức thuyết phục và những đạo lý làm người mà anh em Nghĩa đã được bố dày công giáo dục, rèn luyện, đã khiến hai chị em Trâm lặng người trước tâm hồn cao quý của chàng trai. Cảnh điêu tàn của chiến tranh và nỗi điêu linh của người dân Việt, tuy được Nghĩa phác họa đơn giản nhưng cũng đủ để những con người đã từng là nạn nhân của cuộc chiến và thù hận, may mắn còn sống sót, nay có thể cùng nhau chia sẻ, cảm thông.

Giữa biển đời mênh mông với muôn nghìn chính tà, chân giả, thiện ác lẫn lộn trong một xã hội dối trá lừa lọc, Trâm vẫn nhìn ra được nét đẹp nhân bản thanh khiết không hề bị mất nơi con người tuổi trẻ còn quá nhiều xa lạ nầy. Trước lời nói thấu tình đạt lý của Nghĩa, cuối cùng chị em Trâm đã chấp thuận đề nghị của anh. Cô gái hứa sẽ cố gắng thuyết phục mẹ dẹp bỏ tự ti mặc cảm, để cùng nhau hướng về viễn ảnh một giấc mơ chung của tương lai tốt đẹp, sáng lạn cho lớp người trẻ như Trâm, như Vũ hôm nay.

3- Căn nhà tình nghĩa. Một ngôi nhà trệt nho nhỏ biệt lập, có những tiện nghi tối thiểu cần thiết cho đời sống con người vốn

là niềm ước ao từ lâu của mẹ con Trâm. - Cảnh đời bấn chật, cố giật gấu vá vai mà cuộc sống vẫn thiếu trước hụt sau, đến nỗi Trâm phải vừa đi

học vừa làm thêm nghề tiếp thị phức tạp nhiều tai tiếng, mới có đủ tiền thuê nhà hàng tháng, thì làm gì còn

dám suy nghĩ viển vông đến chuyện xe cộ, nhà cửa. Cứ tưởng tượng đến những tiếng huyên náo ầm ĩ suốt ngày đêm, từ tháng nầy qua năm khác và cái nóng hầm hập oi bức ngột ngạt của căn hộ, nhất là...

Cô Hùng nghẹn ngào bỏ dở câu nói. Một lát sau, cố đè nén cô tiếp lời, giọng ướt sũng nước mắt: - Phải chứng kiến cảnh con cái hàng ngày vật lộn với chiếc xe đạp, cực nhọc lên xuống hàng mười tầng

thang lầu tối tăm cao ngất là lòng cô đòi đoạn như kim châm muối xát. Có tiếng thở dài não nuột tiếp sau câu nói: - Nhưng phận nghèo đành phải cam chịu. Cô hằng ước ao nếu có tiền, việc đầu tiên phải làm là đi tìm

mua ngay một căn nhà riêng để ở, dẫu là trong hẻm trong hóc cũng đỡ cho hai em cảnh nhọc nhằn vác xe lên xuống cầu thang và thoát khỏi cái không khí ồn ào lộn xộn, nóng bức kinh hoàng của chung cư.

Giọng cô thoáng trở nên mơ màng. Cô nói mà như tâm sự với chính cuộc đời mình: - Ngày xưa lúc yêu chú Hùng, khi quyết định lấy

chồng là lính chiến thì cô đã sẵn sàng chấp nhận hết mọi bất trắc, bất hạnh chia ly có thể xảy đến với đời mình, cũng giống như mẹ cháu hay một người đàn bà nào khác cùng thời, cùng cảnh. Tuy nhiên, cô chưa hề bao giờ nghĩ đến cảnh cô đơn giữa bão giông cuộc đời sau 75, phải cam chịu sống đau khổ trong nỗi dằn vặt bất công, thiếu thốn tứ bề với hai đứa con còn thơ dại.

Giọng cô Hùng chợt ráo hoảnh. Niềm đau sâu lắng của người đàn bà góa bụa đã gánh chịu quá nhiều nghịch cảnh đau thương, khiến lòng bà trở nên trơ lạnh chai đá, không khóc nỗi thành lời. Tất cả tưởng chừng dửng dưng vô hồn.

- Nhưng rồi theo với thời gian phôi phai đã làm nguôi ngoai dần, cân bằng lại tất cả mọi suy nghĩ, để con người thấy rằng vẫn cần phải sống, phải tồn tại để phát triển và nuôi dưỡng thế hệ mai sau nên người. Ðó là quy luật và trách nhiệm của người sinh ra trước.

Lời cô Hùng chợt trở nên bâng khuâng: - Rồi hôm nay niềm ước mơ bỗng dưng hóa thành sự thật một cách quá ư bất ngờ, bảo làm sao cô

không khỏi bàng hoàng, sửng sốt và cân nhắc để có thể dễ dàng tiếp nhận được sự giúp đỡ to lớn của bố con cháu. Người xưa có câu: “Vô công bất thọ lộc”, cô làm sao dám quên lời giáo huấn nghiêm cẩn đó.

Người đàn bà nhìn Nghĩa, rồi giọng nói trở lại bình thản như để kết thúc câu chuyện: - Cháu có dịp về thăm quê hương cứ vui chơi cho thỏa thích, đừng nặng lòng bận bịu với câu chuyện dĩ

vảng làm gì, giống như bố cháu. Cháu cứ xem cô và hai em là những người thân trong đại gia đình quân đội của chú Hùng và bố cháu ngày xưa là tốt lắm rồi.

Lắng nghe lời tâm tình chân thành, cảm động của người quả phụ luôn xem trọng danh dự, giúp Nghĩa mạnh dạn trình bày ra suy nghĩ của mình. Anh đắn đo cân nhắc, lựa lời nói khéo để cô Hùng hiểu được tấm lòng thiết tha của bố con anh:

- Cháu rất xúc động trước nỗi bất hạnh và gian nan của gia đình cô phải gánh chịu trong nhiều năm qua. Cháu nghĩ, giá như chú Hùng đừng bị định mệnh cướp đoạt mạng sống một cách tàn nhẫn và vội vã lúc tuổi đời đang xuân, thì gia đình cô sẽ không phải chịu thiệt thòi như vậy và hai em cũng không mất đi chuỗi ngày thơ mộng hoa niên. Dĩ nhiên như cô nói, tất cả đều đã được an bài, nhưng người sống thì cần phải có tình cảm và đạo lý, không cho phép vì thế mà suy nghĩ trở thành đơn giản, hời hợt một cách vô trách nhiệm được.

Nghĩa dừng lại một chút để lời anh nói thấm sâu vào lòng ba con người đối diện, rồi giọng Nghĩa chợt nghiêm lại, dứt khoát:

- Huống gì đối với bố cháu là người phải chứng kiến bi kịch éo le của gia đình cô mà oái oăm thay, chính ông lại là nguyên nhân gây ra, chẳng khác chi là thủ phạm. Do vậy ông luôn luôn bị mặc cảm tội lỗi theo đuổi ám ảnh suốt đời.

Cô Hùng và chị em Trâm sửng sốt mở tròn mắt nhìn người thanh niên đã tôn trọng sự thật, không ngần ngại dám phát biểu thẳng thắn những lời cương trực để nói rõ, nói hết nỗi lòng bi thương thầm kín của một người cha đau khổ. Mãi một lát sau giọng Nghĩa mới trầm xuống nhẹ nhàng như lời thủ thỉ tâm tình:

- Cháu cám ơn những lời cô đã bảo ban. Xã hội hôm nay vì cuộc sống nên đã nhẫn tâm cướp hết đi nụ cười, niềm tin và sinh lực con người như trường hợp của bố cháu hoặc của cô chẳng hạn, do vậy, cháu tha thiết xin cô cho bố cháu một cơ hội để tẩy rửa những ám ảnh mặc cảm khủng khiếp đó. Việc làm của ông chẳng qua cũng giống như lời cô nói, chỉ là chút tình thể hiện mối thâm giao huynh đệ chi binh, san sẻ gánh nặng cho nhau như đã san sẻ nỗi gian khổ, nguy khốn tử sinh của một thời gồng gánh trách nhiệm núi sông trên vai. Ngày đó họ sống vì an nguy Tổ quốc Dân tộc, vì danh dự trách nhiệm, còn hôm nay ...

Nghĩa nhìn vợ con chú Hùng đang chìm đắm trong cơn xúc động, giọng anh hồn hậu: - So sánh việc làm nhỏ nhoi của ba cháu để bù đắp phần nào cho gia đình cô chú, thật ra thì có đáng gì

đâu đối với nghĩa lớn của người xưa, từng xem của cải vật chất như bọt bèo phù du. Giúp đỡ gia đình cô chú chính là giúp bố cháu tìm thấy lại được những giây phút bình an tâm hồn và sự hạnh phúc thanh thản của tuổi già trong đoạn cuối cuộc đời lưu vong, mất nước…

Căn phòng im lặng như tờ. Không biết đến bao lâu sau mới có tiếng thở dài thật nhẹ của người góa phụ coi trọng đạo nghĩa, xem nhẹ tiền tài:

- Thôi thì đành vậy. Cô thật không biết đã làm bố cháu đau lòng và cô cũng không còn có thể nói lời gì hơn, chỉ xin cúi đầu cám ơn bố cháu và các cháu đã có lòng thương tưởng đến hoàn cảnh mẹ con cô.

Nghĩa và chị em Trâm không đè nén được niềm vui òa vỡ, họ cùng reo lên mừng rỡ.

4- Những bất ngờ thích thú. Tùng về Mỹ công tác có ghé qua thăm bệnh tình ba Nghĩa. Ngày trở lại Việt Nam, anh trao cho bạn lá

thư và gói quà của ông Khải và Dung gởi cô Hùng. Vài hôm sau Nghĩa gọi phone mời Tùng đi uống càfé để hỏi rõ thêm chuyện gia đình của mình. Xong

việc, lúc ngồi nhâm nhi ly càfé, Tùng chợt nhớ ra và kể cho Nghĩa nghe một tin vui, lạ. Anh nói: - Chiều hôm qua công ty mình vừa tuyển thêm nhân viên mới. Bạn có nhớ cô bé tiếp thị hôm đầu tiên

chúng mình tình cờ gặp lão sếp lớn nhà nước không? Nghĩa gật gù im lặng. Tùng chép miệng, vừa nói tiếp như là bình phẩm: - Chà! có ai ngờ cô bé xinh đẹp làm nghề tiếp thị bất đắc dĩ lại là một sinh viên sắp tốt nghiệp cử nhân

Anh văn. Cô được công ty chấp thuận vào làm việc sau một loạt bài test và interview khó khăn. Sáng thứ hai đến, cô bé sẽ bắt đầu nhận việc tại chổ tôi làm trưởng phòng.

Nghe bạn nói, lập tức Nghĩa đã đoán ra và hiểu ngay là ai. Anh mừng thầm. Thế là đỡ cho Trâm phải đi làm tiếp thị - một nghề đi sớm về muộn, dễ bị xúc phạm mà lại ít tiền, lắm khi còn chịu nhiều lời đắng cay.

Chia tay Tùng, Nghĩa đi thẳng đến nhà cô Hùng. Hôm nay thứ bảy nhưng mẹ con cô vẫn bận rộn với

công việc làm bánh như thường nhật. Ngôi nhà mới quét sửa trông sáng sủa và xinh xắn. Cuộc sống vốn dĩ nghèo nàn nên hành trang của ba mẹ con cũng thật khiêm tốn, đạm bạc. Ngoài hai chiếc xe đạp ra chỉ còn lại ít quần áo xoong nồi chén bát cũ kỷ. Ðáng kể nhất có lẻ là chiếc tủ thờ, bộ bàn ghế cũ và ba cái giường lò xo của Mỹ sắm trước 75 còn sót lại. Do đó, khi dọn nhà chỉ cần một chuyến xe kéo là xong tất cả. Tuy vậy ba mẹ con cô Hùng xem ra rất vui mừng khi thoát được cảnh sống náo nhiệt, nhọc nhằn của khu chung cư ổ chuột.

Nghĩa trao thơ, quà cho cô Hùng rồi anh tự nhiên xăn tay áo xáp vào, giúp Vũ nhào bột làm bánh. Ðây là khâu nặng nhọc nhất dành cho cánh đàn ông. Nghĩa nói:

- Một người bạn học ghé thăm gia đình cháu ở Mỹ vừa trở lại Việt Nam, ba và em cháu có gởi thư thăm và biếu cô một ít quà cho vui.

Cô Hùng hôm nay trông vui vẻ, ánh mắt trìu mến nhìn mọi người. Cô dễ dãi gật đầu nói cám ơn. Rồi thấy Nghĩa cứ liếc mắt nhìn Trâm tủm tỉm cười hoài, làm cô ngạc nhiên phải mở lời thăm dò:

- Nghĩa hôm nay chắc cũng có tin vui của bạn gái ở Mỹ gởi qua nên có vẻ phấn khởi lắm hả? Nghĩa lém lỉnh nhìn Trâm, cười nói bí mật: - Dạ không có đâu cô. Chẳng qua cháu vui vì hy vọng chiều nay mình được đi ăn khao cô ạ.

- Ai khao? Mà khao cái gì vậy? Cô hỏi lại. - Cái đó thì phải hỏi người có chuyện vui. Lặng đi một phút. Cô gái thông minh chợt hiểu ra, cô phá lên cười nhìn Nghĩa kêu to: - A! anh nầy sao hay quá ta. Tại sao lại biết em vừa mới trúng tuyển vào làm việc cho một công ty Mỹ? - Ðừng đánh trống lảng. Chỉ cần nói cho biết là chiều nay có chịu đãi gia đình đi ăn nhà hàng hay không

thì bảo? - Em chưa có tiền, vậy xin khất lại kỳ lương đầu tháng sau, được không? Trâm năn nỉ. Nghĩa lắc đầu nguây nguẩy: - Ai có thời gian rảnh đâu mà chờ mãi đến tháng sau mới được ăn. Người ta đây sắp trở về Mỹ rồi mà.

Câu nói vô tình của chàng trai khiến không khí đang vui bỗng chùng xuống im lặng, khuôn mặt mọi người hiện vẻ buồn bã. Nghĩa cũng vừa nhận ra điều sơ ý tai hại của mình. Anh gãi đầu gãi tai, xuýt xoa nói vớt:

- Ờ, ờ! nếu Trâm chưa sẵn tiền thì để cả nhà mời em trước, gọi là chúc mừng cho người may mắn. Ba mẹ con cô Hùng nhìn chàng thanh niên chỉ mới cách đây mươi ngày còn là một người xa lạ, thế mà

nay bỗng trở thành, không những như người thân mà còn là ân nhân của gia đình, vậy bảo sao lúc chia tay không buồn cho được. Giọng bùi ngùi, cô Hùng nói với Nghĩa:

- Cháu vội về Mỹ thật sao? Thế mà cô nghĩ cháu còn ở chơi lưng nửa tháng nữa kịp đến ngày kỵ cơm chú Hùng, tiện thể cô cúng đất đai nhà mới luôn một lần.

Nghĩa nhẹ lắc đầu, trả lời thành thật: - Không nán được cô ạ, công việc bề bộn đang chờ cháu ở bên đó. Cháu cần phải về đúng ngày. Mọi người thất vọng, không khí lắng đọng nặng nề. Một lát sau Vũ đưa ra sáng kiến: - Vậy tại sao má không cúng ba sớm một tuần khi còn anh Nghĩa ở đây. Ðến đúng ngày kỵ chính, chúng

ta sắm nhang đèn hoa quả thắp hương lại cho bố. Cô Hùng suy nghĩ nhanh rồi dứt khoát: - Thôi quyết định làm theo lời Vũ đề nghị. Mẹ con Trâm muốn tổ chức một bữa tiệc thật long trọng để vừa kỵ cơm chú Hùng, vừa cúng đất đai

nhà mới, vừa mừng Trâm có việc làm như ý và Vũ được vào đại học, đồng thời cũng để tạm biệt chàng thanh niên hiếu thảo, giàu lòng nhân nghĩa.

Trước ngày giỗ một hôm, cả nhà thuê xe lên chùa viếng chú. Nghĩa cũng có mặt. Anh muốn thắp một nén nhang tưởng niệm trước mộ phần người đã có ân sâu với bố con anh, theo một ý nghĩa tâm linh nào đó. Trên đường đi cô nói cho Nghĩa biết, trước đây chú nằm trong Nghĩa Trang Quân Ðội, nhưng sau 75 những kẻ chiến thắng đã phá hủy và cấm đoán thăm viếng nên nghĩa trang dần dần trở thành một nơi hoang vắng lạnh lẽo, ít người lai vãng, không còn là một chốn để người sống gắn bó, hồi tưởng. Cô đã phải chạy vạy tốn kém lắm mới được cải tang, rồi gởi hài cốt chú vào nằm trong phần đất của chùa.

Nghĩa thở dài. Cuộc chiến của những người Cộng Sản thật quá ư tàn ác, bạo ngược. Họ say sưa chiến thắng đến nỗi bất chấp đạo lý nhân tình, cạn tàu ráo máng với cả những địch thủ khi họ đã nằm xuống, trở thành cát bụi. Quả là một chiến thắng bẩn thỉu, vô đạo và man rợ.

Khi trở về nhà, Nghĩa kín đáo bỏ vào phong bì biếu cô Hùng một số tiền để lo chi phí cho lễ tiệc, nhưng cô nhất định không lấy. Cô bảo đã nhận của bố con Nghĩa quá nhiều rồi, nên không được phép nhận thêm. Thời buổi nầy mua cho mẹ con cô một căn nhà tốn hàng chục cây vàng, không phải là việc mà ai cũng có thể làm được. Nghĩa lại nói, vậy xin cô nhận để góp thêm vào sắm cho hai em chiếc xe máy, tiện dụng việc đi học đi làm và sử dụng lúc cần thiết, chứ thời buổi nầy mà còn xài xe đạp thì chậm chạp quá. Cô Hùng lại lắc đầu bảo mặc thiên hạ, cứ đi tạm xe đạp, chuyện xe máy thư thả rồi hãy tính sau. Hiện nay đã an tâm về chổ ở nhưng còn phải lo cái ăn cái mặc hàng ngày cho ổn, rồi còn dành dụm phòng khi cơ nhỡ, trái gió trở trời nữa chứ. Nghe cô nói, Nghĩa đành lắc đầu quay ra.

Trước khi đi chợ, cô Hùng còn dặn Nghĩa, ngày mai cháu có bạn bè nào cứ mời đến dự cho vui.

Cô lo bữa kỵ cơm chú Hùng thật chu đáo, có đầy đủ nhang đèn, hoa quả, chè xôi, các loại thịt cá… Gần đúng ngọ cô bảo hai chị em Trâm thay đồ sạch sẽ ra quỳ trước bàn thờ, rồi cô đốt nhang sụt sùi khấn vái. Nghĩa cũng xin phép cô được quỳ dưới di ảnh của vị ân nhân đã cứu sống cha mình. Cô khấn:

- Hôm nay ngày giỗ của anh, em và hai con sửa soạn mâm cơm nhớ ngày âm dương đoạn tuyệt. Hồn anh sống khôn thác thiêng xin hãy nương theo mây ngàn gió núi, trở về ngôi nhà mới của bố con anh Khải vì nhớ ơn cứu tử năm xưa của anh, đã giúp đỡ mua cho mẹ con em có chỗ dung thân yên ổn. Ơn trọng nghĩa dày nầy xin anh hãy ghi nhớ mà phù hộ cho ảnh thoát qua căn bệnh hiểm nghèo, cho mẹ con em được mạnh khỏe và hai con học hành sớm nên người, cho anh em Nghĩa là những thanh niên nhân đức chí tình gặp nhiều hạnh phúc.

Vái rồi ba mẹ con cung kính quỳ lạy. Trâm, Vũ tuy lớn lên sau 75, trong giai đoạn đạo đức xã hội suy đồi, tình người nhạt như nước lã nhưng hai em vẫn được mẹ quan tâm dạy dỗ đầy đủ lễ nghi phép tắc, lý lẻ đạo hiếu như là phần gốc rễ của giềng mối khuôn phép, kỷ cương tôn kính đối với tổ tiên sinh thành, với người bố nửa chừng lìa bỏ vợ con, bỏ đồng đội, thênh thênh nhẹ bước ra đi thành người thiên cổ, để lại bao tiếc thương nhung nhớ cho gia đình và tổ quốc.

Buổi trưa sau khi cúng xong, một số bà con họ hàng thân thuộc kéo đến chung vui và chúc mừng gia đình cô Hùng có được căn nhà riêng và Trâm có công việc làm ổn định, lương tiền hậu hĩ.

Buổi chiều, có vài bạn nam nữ của Trâm, Vũ đến tham dự. Riêng Nghĩa chỉ mời một người khách duy nhất, đó là Tùng. Gặp mặt bất ngờ, Trâm và Tùng tròn mắt nhìn nhau bỡ ngỡ trong tiếng cười khoái trá của Nghĩa. Ðến lúc đó cô Hùng mới biết Tùng chính là sếp của Trâm. Khi ngồi vào bàn tiệc, lựa lúc vắng người, Tùngbạo dạn nói nhỏ: “Hôm nay tôi muốn là người được uống rượu của cô bé tiếp thị có đôi mắt mơ màng và đôi má lúm đồng tiền xinh đẹp, cô Trâm ạ.” Trâm đỏ bừng mặt, e thẹn quay đi với nụ cười lảng tránh nhưng thích thú. Bỗng dưng cô thấy lòng mình rung động, xao xuyến một cách kỳ dị.

Hôm sau Tùng lái xe đưa Nghĩa và gia đình cô Hùng ra phi trường. Chia tay lần nầy, mọi người đều bịn rịn tuy chỉ mới biết nhau trong thời gian ngắn ngủi. Riêng với Nghĩa anh thấy lòng mình nhẹ nhõm thơ thới, như một người lính trận vừa vượt qua vùng lửa đạn bất trắc gian khổ để hoàn thành nhiệm vụ khó khăn của cấp chỉ huy giao phó, nhất là, anh đã chu toàn bổn phận làm con đối với cha già như một nghĩa cử báo hiếu. Nghĩa tâm sự với cô Hùng:

- Mấy hôm nay sức khỏe ba cháu khả quan lắm. Có lẻ ông sung sướng vì được biết gia đình cô vui vẻ. Ông còn nói muốn bảo lảnh cả gia đình cô qua Mỹ để lo cho hai em học hành thành tài nữa kìa.

Quay sang Vũ, Nghĩa bắt tay và nói: - Với Vũ, vào đại học rồi cần phải cố gắng nhiều hơn nữa. Hôm nay mừng em, anh tặng chiếc xe máy

mới mua hôm trước làm quà. Anh đã nhờ Tùng sang tên chủ quyền cho em rồi. Một giây sững sờ rồi Vũ bật reo lên thích thú mừng rỡ, trong lúc cô Hùng xúc động bồi hồi, rưng rưng

nước mắt trước sự lo toan chu đáo và tế nhị của Nghĩa. Cô lặng lẽ nhìn người thanh niên, cái nhìn đằm thắm sâu xa bao hàm trọn vẹn ý nghĩa, thay cho trăm ngàn lời cảm ơn chân thành đối với người tuổi trẻ.

Nghĩa quay qua chào Trâm và Tùng, hai người đang đứng nói chuyện riêng gần đó. Nghĩa thoáng thấy nụ cười tươi như đóa hoa hàm tiếu và ánh mắt ngời sáng long lanh tình yêu của cô gái vừa hé mở cửa lòng như quấn quít, vây bọc lấy Tùng. Anh ngầm hiểu được ý nghĩa của ánh mắt đó và tủm tỉm cười một mình khi bước vào khu cách ly, với suy nghĩ ngộ nghĩnh vừa lóe lên trong đầu. Nghĩa lẩm bẩm: “Biết đâu chừng.”

5- Phần Kết Một năm sau ...

Với người Mỹ, mùa lễ Giáng Sinh là ngày sum họp gia đình, cũng giống như ngày tết âm lịch cổ truyền của Việt Nam. Một ngày mang ý nghĩa thiêng liêng của mọi người đối với tổ tiên ông bà cha mẹ, mà cũng là dịp hội ngộ của anh em bà con thân thuộc trong gia tộc và một năm chỉ duy nhất có được một lần.

Như thông lệ hàng năm, anh em Nghĩa rủ nhau về Cali nắng ấm, vừa để trốn cái buốt lạnh của mùa đông tuyết giá, đồng thời để thăm viếng và tổ chức lễ mừng ông Khải vừa qua khỏi căn bệnh hiểm nghèo. Năm

nay gia đình có thêm niềm vui mới nhờ tiếng nói bập bẹ của đứa bé trai, con đầu lòng anh chị Trung. Nhưng phải nói niềm vui bất ngờ nhất chính là cú điện thoại viễn liên từ Việt Nam gọi sang của mẹ con cô Hùng.

Sau lời thăm hỏi và chúc mừng ông Khải, cô Hùng thông báo chính thức với mọi người, lễ đính hôn của Tùng và Trâm sẽ tiến hành vào dịp tết Nguyên Ðán sắp đến. Kế đó, Tùng sẽ lo xúc tiến thủ tục bảo lãnh cho Trâm sang Mỹ theo diện fiancée (hôn thê). Phần còn lại là việc của Trâm khi đã ở trên đất Mỹ, tiếp tục lo bảo lãnh cho mẹ và em trai.

Niềm vui chợt òa vỡ, mọi người cùng vỗ tay reo mừng, nhưng tiếng reo to nhất có lẻ là của ông Khải. Ông cười rung cả hàm râu bạc, cười đến ràn rụa nước mắt nước mũi. Nhìn hình ảnh người cha già, cả gia đình đều ngầm hiểu rằng có lẻ chính ông là người hạnh phúc nhất khi nhận được tin con gái của bạn mình có chồng và sắp được qua Mỹ.

Mười lăm năm đằng đẵng, mười lăm năm chờ đợi dằng dặc, thời gian thật quá đỗi dài đối với những cuộc đời lưu vong lạc loài, bệnh tật như ông Khải. Một phần tư đời người mỏi mòn chờ đợi, ước mơ của ông đến bây giờ mới thật sự đơm bông kết trái.

Bên ngoài, trời đêm thung lũng hoa vàng cũng vừa rộ vang tiếng pháo. Tiếng nổ mừng vui chào đón một mùa Giáng sinh và một năm mới an lành, khác với những tràng súng trận ghê rợn, những tiếng đại pháo thịnh nộ, gieo rắc chết chóc, tai ương kinh hoàng của chiến trận năm xưa. Thành phố bỗng bừng sáng với những chùm pháo thăng thiên như những bông hoa nhất loạt cùng nở rộ, sáng rực cả bầu trời; Không như những ánh hỏa châu lạnh lẽo, chập chờn ma quái, soi rọi từng bước đi hung hiểm của tử thần đã một thời gây ra biết bao tang tóc cho dân tộc, trên quê hương Việt Nam.

Ông Khải bồi hồi nhớ lại từng khoảnh khắc gian nan, từng khuôn mặt phờ phạc thân yêu của những anh em đồng đội đã cùng ông xông pha lằn tên mũi đạn khắp vùng trận mạc, đã cận kề tử sinh, chia bùi sẻ ngọt suốt bao năm tháng chiến tranh. Ông không biết hiện giờ ai còn, ai mất? Nhưng chắc chắn người mất thì nhiều lắm, mà người còn thì thân xác cũng bị tật nguyền, bệnh hoạn, chẳng mấy ai lành lặn, khoẻ mạnh. Họ đang sống đày đọa ở quê hương hay cũng như ông, lưu lạc khắp chân trời góc bể, nơi đâu cũng có thể dừng lại sống, lập nghiệp, nhưng chẳng nơi đâu là tổ quốc quê hương của mình. Họ nương náu dung thân như một kẻ lạc loài. Vang vọng trong tâm thức người lính già là những hoài niệm của một cuộc đời, hào hùng cũng nhiều mà bi thảm cũng không ít. Ông Khải âm thầm thương nhớ và trân trọng với những kỷ niệm vui buồn của ngày xưa, như là một thứ tài sản hồi môn quý giá mà cả đời ông đã chắt chiu dành dụm, đùm bọc giữ gìn, thủy chung trước sau cho mãi đến hôm nay. Phảng phất trong cõi xa xăm mịt mùng, ông Khải hình như nghe thấy vọng về âm vang tiếng nói cười vô tư và nhân dáng mờ ảo của những chàng lính trẻ phong sương, kiêu dũng. Họ như vừa bước ra từ trong đám bụi thời gian quá khứ dày đặc của nhiều thế hệ với vô số biến động thăng trầm lịch sử, lần tìm về với đồng đội chiến hữu, với ông. Những cánh tay thân ái hẳn vẫn còn lưu luyến nhân gian, cứ vươn dài ra như ôm choàng lấy ông vỗ về, ve vuốt. Họ như đang cùng ông Khải - một người của hiện tại và một của quá khứ, một sống một chết, một của thế giới hữu hình và một ở cõi vĩnh hằng... như ôm quyện lấy nhau trong niềm thương yêu, quý mến vô bờ. Ông Khải đè nén cảm xúc, cố gắng nhìn kỹ từng khuôn mặt và sung sướng làm sao khi ông nhận ra lẫn lộn trong đám người, có nhân dáng phong trần khả ái của người sĩ quan anh hùng, đã dũng cảm đương đầu với nguy hiểm, xem nhẹ tử sinh, đem thân đỡ đạn cứu ông thoát chết trong đường tơ kẽ tóc, vào một buổi sáng tinh mơ bên dòng sông định mệnh quê hương. Ánh mắt Hùng đằm thắm nhìn ông rồi anh rập chân đứng nghiêm, đưa tay lên ngang mày, chào kính người sĩ quan chỉ huy khí tiết, đã giữ tròn lời hứa thủy chung, hết lòng tận tụy lo cho vợ con anh.

Thoảng trong thinh không nghe như văng vẳng có âm vang những lời thơ bi tráng: “Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi”./-

TiênSha - LêLuyến (Virginia – Halloween 2006)

KHAI TỪ

Triệu nỗi căm hờn khi nước mất,

Muôn lời đồ thán lúc nhà tan,

Núi sông một giải ba ngàn dậm,

Đã lọt vào tay lũ bạo tàn! Sàigòn 30 tháng 4 năm 1975

MƯỜI LĂM NĂM CÓ ĐẢNG ( **) Mười lăm năm có Đảng,

Trời làm cuộc biển dâu,

Người phơi thây rừng thẳm,

Người chìm đáy biển sâu !

Mười lăm năm có Đảng,

Vợ chồng ngồi khóc nhau,

Bao nhiêu nguồn ân ái,

Giờ bỗng chốc còn đâu ?

Mười lăm năm có Đảng,

Cha mẹ ngồi khóc con,

Bao nhiêu nguồn hy vọng,

Còn đây : Đất một hòn !

Mười lăm năm có Đảng,

Con thơ khóc mẹ, cha

Tháng năm dài trôi giạt,

Tan tác mất cửa, nhà !

Mười lăm năm có Đảng,

Ta thành kẻ lưu vong,

Thân lìa xa cuống rốn,

Ôi ! Muối sát trong lòng.

Mười lăm năm có Đảng,

Ta thành con thú hoang,

Lang thang miền đất lạ,

Tìm đâu thấy Địa Đàng ?

TẠ QUANG TRUNG (**) Làm tại Phi Trường Tân Sơn Nhất, trong Phòng Cách Ly chờ đi nước ngoài tháng 5 năm 1990 nhân nghe bài hát " Ba Mươi Năm Đời Ta Có Đảng ", thơ Tố Hữu phổ nhạc.

NGUYỆT SAN CỎ THƠM ONLINE SỐ 8 – NĂM 2018

Tranh “Huyền Thoại Rồng Tiên” 2018 của Họa sĩ Thanh Trí, Sacramento USA