NGHÌNLẺMỘTĐÊM

PhanQuangdịchvàgiớithiệu

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

http://sachvui.com/

TậpI

LỜIGIỚITHIỆUINghìnlẻmộtđêm, tácphẩmvĩđạibậcnhấtcủanềnvănhọcARập,là

mộttrongnhữngcôngtrìnhsángtạophongphúvàhoànmỹcủanềnvănhọcthếgiới.ĐểtựabảndịchtiếngNgaxuấtbảnnăm1929ởSanktPeterburg,Macxim

Gorki viết: “Trong số các di tích tuyệt diệu của sáng tác truyền khẩu dângian,cáctruyệncổtíchcủanàngSêhêrazátlàditíchđồsộnhất.Nhữngtruyệncổtíchnàythểhiệnvớimứchoànhảokỳdiệu,xuhướng

củanhândânlaođộngmuốnbuôngmìnhtheophépnhiệmmàucủanhữngảogiácêmđẹp,theosựkếthợpphóngkhoángcủatừngữthểhiệnsứcmạnhvũbãocủatrítưởngtượnghoamỹcủacácdântộcphươngĐông–ngườiARập,ngườiBaTư,ngườiẤnĐộ.Côngtrìnhdệtgấmbằngtừngữnàyxuấthiệntừthờitốicổ,nhữngsợitơmuônmàucủanólankhắpbốnphương,phủlêntráiđấtmộttấmthảmtừngữđẹplạlùng.”[1]

Truyệnmở đầu tất cả các truyện, giải thích lý do ra đời của tất cả cáctruyện,cáikhâuđầutiêncủasợidâychuyềnvàngxuyênquamọitìnhtiết,liên kết chúng lại thànhmột chuỗi ngọc tuyệt tácmuônvẻmuônmàu rồivòngtrở lạiđể làmthànhđoạnkết thúc, làchuyệncủamộtngườicongái.Mộtngườicongáitàisắcvẹntoàn,thôngminhrấtmực,đãkhôngquảnhiểmnguydámhisinhtấmthânngàngọccủamìnhđểcứucácbạngáikhỏicảnhônhụcvàcáichếtbithương.Ngàyxưacóhaianhemcùnglàmvua.AnhlàmhoàngđếnướcĐạiBa

Tưchoánmộtphần lớn tráiđất.Em làvuanướcĐạiTáctari, chưhầucủaanh.Mộthôm,đượclệnhcủaanhtriệuvề,emvộivãlênđường.Xagiávừarakhỏikinhthành,đãnghỉlại;nhàvuanhớhoànghậu,mộtmìnhléntrởlạicấmcungđịnhtựtìnhvớingườivợquýyêumộtlầnnữa.Nhưnghỡiôi!Nhàvuakhôngđượcgặphoànghậunhưởtrongcảnhnhớnhungthaothứcmàlạithấyhoànghậuđangngủsaytrongvòngtaymộtngườiđànôngkhácngaytrêngiườngngựcủamình.Nổigiận,nhàvuachémchếtđôigianphudâmphụ,némxácxuốnghàorồilặnglẽtrởlạihànhcungvàralệnhkhởihành.Vuatuyệtnhiênkhônghérăngchobấtcứaibiếtnỗikhổriêngđanggiàyxélòngmình.Songcũngtừbuổitốibấthạnhấy,mộtnỗibuồnghêgớmxâmchiếmnhà

vuavàthườngxuyênlộranétmặt.Cảnhhoàngđếthânhànhrađóntừngoàikinhthành,cảnhhộihèyếntiệc,nghilễlinhđìnhcũngnhưsựsănsócchântìnhcủavuaanhđểukhôngthểlàmtiêutannỗiuuẩn.

Nhàvua tựchomình làngườiđaukhổnhất trầngian.Nhưngmộthômtìnhcờnhàvuabắtgặphoànghậu,chịdâucủamình,ngoạitìnhvớimộttêndađen trongkhihoàngđếmảiđisăn.Vuaemthấynhẹhẳnngười:“À,rakhôngphảichỉcótalàngườiđaukhổduynhất.Vinhhiển,phúquý,quyềnuychấnđộngthiênhạđếnnhưhoàngđếanhtamàvẫnbịvợlừadối.Vậythìviệcgìtaphảitựgiàyvòchokhổthân!”Đến lượt vua anh, khi được tựmình chứng kiến hành động dâm ô của

hoànghậu, ông cũngvô cùng chánngán.Hai anh emcùngmột lúc từ bỏngaivàng,từbỏmọiphúquývinhhoatrêntrầnthế.Haianhemrađiđịnhtìmchốnẩnthânđếntrọnđờiởmộtnơichântrờigócbểnàođóchokhuâykhỏanỗibuồn,chonguôiđivếtnhục.Nhưngtìnhcờ–vẫnlàsựtìnhcờ–haivuabắtgặpmộtthầnlinhtừdướiđáybiểnnổilên,ghévàobờ.Trênđầuthầnđộimộtchiếchòmthủytinhkhóabằngbốnchiếckhóa.Đểphòngngừavợcóthểkhôngchungthủy,thầnđãnhốtảvàotrongđóvàgiấutậnđáyđạidương,chỉmởchoranhữngkhinàomìnhcầnyêuđươngtìnhtự.Ấythếmàngườiđànbàđẹpnàyđãtừngngoạitìnhvớinhữngchínmươitámngườiđànôngkhác.Mỗingườisauphútáiân,phảiđểlạichoảmộtchiếcnhẫnlàmkỷniệm.Vàmỉamailàmsao!Hainhàvua,haiôngchồngđangbuồnrầungaongánvềthếsựnàylạichínhlànhữngkẻbịảépbuộclàmnhữngtìnhnhânbấtđắcdĩthứchínmươichínvàthứmộttrăm.Vậyrađànbàởđâucũngvậyvàaicũngnhưaithôi.Khôngthểcócách

nàođủhiệulựcngănngừa,đểchohọgiữvẹnlòngchungthủyvớichồng.Chỉcònmộtcách–hoàngđếnướcĐạiBaTưrútrakếtluận–làgiếtngayngườicongáivừachungchăngối,khôngđểchosốngđếnngàyhômsau.Đóchínhlàcáchtrảthùđời,trảthùđámđànbà,trảthùvợcủanhữngôngchồngbịcắmsừngmàtrongtaycóquyềnlựctốicao.Từbuổiđó,mộtluậtlệmớiđượcbanhànhởnướcĐạiBaTư.Mộtluậtlệ

vôcùngdãman,hếtsứckhắcnghiệt.Vuatruyềnchotểtướngcứmỗiđêmbắtvàocungmộtcôgái trinhđểhầuhạmình, rồi rạngsánghômsau,khiđêmvừahết,thìralệnhgiếtchếtcôgáiấy.Thếlàcứmỗiđêmmộtcôgáitrinhđilấychồngvàsángramộtngườiđàn

bàthiệtmạng.Cảnh tang tócbaophủkhắpkinh thành.Cungđình trànngậpmáu.Nỗi

đau đớn xé lòngmọi ngườimẹ, người cha, người yêu, người chồng chưacưới.Giữalúcấyxuấthiệncứutinh,nàngSêhêrazát,congáiyêucủachínhtểtướng,ngườichịutráchnhiệmthihànhlệnhtànbạocủavua.Sêhêrazátkhẩnkhoảnxinchadẫnmìnhvàocunghiếnchohoàngđế.-Conđiênhaysao?–Tểtướngkinhhoàng.

-Không, thưacha,conhiểurõnỗihiểmnghèomàconsẽphải trảiqua.Nhưng nó không làm cho con kinh sợ. Nếu con có bỏ mình, cái chết sẽquangvinh,nếuconthànhcông,consẽgiúpchođấtnướcmộtviệchệtrọng.Sêhêrazátvàohầuhoàngđế,chỉxinmỗimộtđặcân:chophépemgáinhỏ

củanàngđượcngủvới chị “mộtđêmcuối cùng”.Vuađồngý.Tảng sánghômsau,mộtgiờtrướckhimặttrờimọc,côemgáinhỏđượcdặntrước,liềngọi chịvàkhẩnkhoảnxinkểchonghe“một trongnhữngcâuchuyệnhayhaymàchịrấtthànhthạo”.Tênvuađộcác,lúcxácthịtđãthỏathuê,cũngmuốnnghemộtcâuchuyện

hayhaychờtrờisáng,đểralệnhthihànhluậtlệdãmancủahắn.NàngSêhêrazátbắtđầukể…Trờisángrồimàchuyệnhaycòndangdở.Nhàvuanửacầnđithiếttriều,

nửamuốnnghenốt,liềnchohoãnlệnhxửtửngườicongáiđếnngàyhômsau.Mộtđêmnữa,rồi lạimộtđêmnữa…chuyệnvẫndởdangvàođoạnhay

nhất,vừalúctrờisángvàántửhìnhlạiphảihoãn.Cứthếmộtnghìnlẻmộtđêmtrôiqua.Cứthế, truyệnnàynốitiếptruyệnkia, truyệnsaulồngvàotruyệntrước.

Truyệnnàychưahết truyệnkhácđãbắtđầudườngnhưvôtận.Trướcmắtchúngta,hiệnlênkhôngbiếtbaonhiêulànhânvật:từhoàngđế,tểtướng,hoàngtử,vươngtôn,nhàhiềntriết,bậctuhành,quancoingục,viênhoạnnôchođếntêncướpbiển,lãochủnô,mụmối,đứaduthủduthực,lãoláibuôn,bácphócạo,anhthợmay,ngườivácthuê,nhàhàngthịt,côhầugái,chútiềuphu…Vàphúc thầnvàphù thủyvàmaquỷvà tiênnương…Khi là cảnhcungđìnhrựcrỡđènhoa, lộng lẫyngọcngàchâubáu,khi làcảnhdạt tàucướpmiếngăncủamamàsống.Lúcchuyệnxảyratrongthếgiớithầntiên,lúcởnơiđầuđườngxóchợ.Vềtôngiáo,cónhữngngườitheođạoHồi,cónhữngngườitheođạoThiênChúa,đạoDoThái,lạicónhữngngườithờthầnLửa…Vềkhônggian, các chuyệnxảy raởnhữngnơingàynayđượcghitrênbảnđồlàẤnĐộvàSơriLanca,LiênXôvàTrungQuốc,GióocđanivàIranvàtrướchếtlàTâyÁvàBắcPhivớiAiCập,Irắc,Xyri.Tómlại,khungcảnhrấtrộnglớn,chủđểthậtđadạng,tìnhtiếthếtsứcbấtngờ,ngônngữvôcùngphongphú,nhânvậtrấtthựcvàcũngrấthư.Quảkhócócáchnàodiễntả cho gãy gọn nếu ta không trở lại mượn hình tượng Gorki đã dùng:“Nhữngsợitơmuônmàucùanólankhắpbốnphương,phủlêntráiđấtmộttấmthảmtừngữđẹplạlùng.”Câuchuyện–hayđúnghơnlàbộsưutập,làkhotàngnhữngcâuchuyện–

mởđầubằngnhữngtìnhtiếtgâyấntượngkhônglấygìlàmtốtđẹpđốivới

ngườiphụnữ,đốivớiđứchạnhcủanhữngngườivợ.Nhữngcáinútvừathắtlạithìđãtháorangaylàmbậtrõphẩmchấtcaoquýcủamộtngườicongái,trítuệsángngờicủachínhngườiđànbà,chứkhôngphảilàngườithuộcgiớitínhkhác.Sêhêrazátnóivớicha:“Nếuconcóphảibỏmình,cáichếtcủaconsẽquangvinh,nhưngnếuconthànhcông,consẽgiúpchođấtnướcmộtviệchệtrọng.“Toànbộtácphẩmmởđầuvớihànhđộngcựckỳhungbạo,hơncảsúcvậtcủamộttênvua–bởingayloàicầmthúconđựccũngkhôngbaogiờcắnchếtconcáivìlàmnhưvậylàtráivớitựnhiên,làtựmìnhdiệtchủng–và kết thúc bằngmột cử chỉ hoàn toàn hợp với tính người. Sau đêmmộtnghìn lẻmột, bạo chúa khôngnhững tha chết cho nàngSêhêrazátmà cònhủybỏluậtphápdãmancủamình,luậtphápđãkhôngcódịpthihànhsuốtmộtnghìnlẻmộtđêmnhờcôngcủamộtngườicongái.Độcgiảlúcgấpsáchlại,haythínhgiảkhingườikểngừnglời–vìđâylànhữngchuyệnkể–hoàntoànthỏamãn,vừathúvịvềnộidungđặcsắccủacáccâuchuyện,vừahàilòngvềcáchkếtthúchợplýhợptình,“cóhậu.”Khôngaicònnhớđếncáchoànghậukémđứchạnhnữa.Trongtrínhớmỗingườihiệnlênrõđậmhìnhdángmột nàng Sêhêrazát cao quý, dũng cảm, thôngminh, xinh đẹp tuyệttrầnvàchắcchắnlàgiọngkểcựckỳquyếnrũ.Ngay từđêmđầu, chúng tađã thấyđượcnghệ thuậtđặc sắccủanhững

chuyệnsẽkểtiếptrongmộtnghìnđêmsau.

IITheocácnhànghiêncứu,Nghìnlẻmộtđêm-ítralàbảnlưutruyềnđến

vớichúngtangàynay–đượcđịnhhìnhhẳnvàokhoảngcuốithếkỷ15ởAiCập.ThờikỳnàycảnướcAiCậpđãhoàn toàn theođạoHồi.Thật ra, sựxuấthiệncủanócònngượclênđếnthờixaxưa,bắtnguồntừnhữngchuyệnBaTưrấtcổvàđãtrảiquamộtthờikỳtồntạilâudàitrướckhiđượcviếtrathànhvăn.Ởđâucũngvậy,cácchuyệnkểdângiankhôngbaogiờlàcôngtrìnhsáng

tạocủamộtngườivàcóhìnhdạnghoànchỉnhngay từđầuhay trongmộtthời gian ngắn.Thông thường xoay quanhmột chủ đề cơ bản, được quầnchúngthamgia,thờigiannhàonặn,tìnhtiếtcủacâuchuyệnphongphúdầnlên,cókhibiếndạngđi,vàtấtnhiênsẽthayđổiítnhiềutùytheođịađiểmvàthời gian, bố cục ngày càng chặt chẽ.Cho đếnmột lúc nào đấy, nó đượcnhữngtàinăngkiệtxuấtchỉnhlý,địnhhìnhlầncuốirồiđượcnhândânchấpnhậncoinhưdạngbảncuốicùng.Các truyệnkểđược tậphợp trongcôngtrình đồ sộ với cái tên phổ cập toàn thế giớiNghìn lẻmột đêm có lẽ bắtnguồntừtruyềnthốngcáctruyệndângianxuấtxứởphươngĐông–đếquốccủacáchoàngđếARập.Xoayquanhnhữngtruyệnnày,mộtsốtruyệnkháccổhơn,cónguồngốcẤnĐộ,BaTưhoặcẤn–Âuđượcbổsungvào.Mộtloạinữalànhữngcâuchuyệnlưutruyền,phảnánhsinhđộngxãhộiHồigiáobuổisơkhaicủathờitrungcổ,tứclàthờiđạicáchoàngđếAbáxít[2]trongđómộtphầnquantrọngdànhnóivềnhữngchuyệnphiêulưutrênbiểncảcủanhữngthươngnhânđầutiênbắtđầumởrộngbuônbánvớinướcngoàibằngđườngbiển.Tấtnhiêncónhiều truyệnnộidungvaymượn từkho tàngcổtíchcácdân tộckhác.Đây làmộthiện tượng thường thấy,nócắtnghĩavìsaonhiềutruyệncổcủangườiẤnĐộ,củaTâyÂuchẳnghạncónhữngđiểmchunggiốngnhữngtruyệncổởTrungQuốc,ởNamÁ.“Vaymượnkhôngphảibaogiờcũnglàxuyêntạc,đôikhiviệcvaymượnbổsungchotruyệnvàlàmchonóđãhaycànghayhơn.”[3]

Những người kể chuyện rong mang những chuyện đó đi kể khắp nơi.Trongquátrìnhấyhọgọtđẽocáchdiễntảchothíchhợpvàhấpdẫnngườinghe.NgườitachorằngchínhnhữngngườiAiCậpkểchuyệnrongthếkỷ12và13đãlàmchocáctruyệntrongNghìnlẻmộtđêmthêmphongphúvềnộidung,linhhoạtvềhìnhthứcvàsángsủavềtừngữ.Ngônngữdùngtrongtập truyện này gắn với tiếng nói của các tầng lớp bình dânARập hơn làngônngữkinhviệnthờibấygiờ.CũngcóthểNghìnlẻmộtđêmthànhhình–vớitưcáchlàmộttácphẩm

hoànchỉnh–cònsớmhơnnữa.TheoR.NicônxơntrongLịchsửvănhọcARập,năm956mộthọcgiảARậptênlàMasadiđãnhắctớimộtcuốnsách

cổcủangườiBaTưnhanđề“Mộtnghìntruyện,thườngđượcgọilàNghìnlẻmộtmộtđêm,đólàchuyệnmộtquốcvươngvàtểtướngcùngvớitiểuthưvàngườihầugáilànàngSêhêrazátvàĐináczát”Năm988,MohammedIshaq,tácgiảmộttậpthưmụcnhữngtácphẩmvăn

họcARậpvànướcngoài,nóiđếnviệcngườiARậpsoạnlạitậptruyệncổBaTưđó.Ôngviết:“TácgiảtậpTruyệncáctểtướnglàAbđulAIJahshiyaribắttaysoạnmộtcuốnsáchtrongđóôngchọnmộtnghìntruyệncủangườiARập, người Ba Tư, người Hy Lạp và nhiều dân tộc khác, các truyện đểuriêng biệt, không có quan hệ gì với nhau.Ông tập hợpmột số người làmnghềkểlại,mờihọkểchongherồichọnnhữngtruyệnhaynhất,nhữngngụngôn, cổ tíchmàông thíchnhất.Làmộtngười có tài, ôngđúcnhữngcâuchuyệnấylạithànhbốntrămtámmươiđêm,mỗiđêmlàmộttruyệntrọnvẹndàitrêndướinămchụctrang.Nhưngôngchếtbấtngờtrướckhihoànthànhmộtnghìntruyệnnhưdựđịnh.”[4]

Nghìnlẻmộtđêm[5]nhưtađãbiếthiệnnay,lầnđầutiênđượcgiớithiệuvớichâuÂurồitừđóphổcậprộngkhắphầunhưtoànthếgiớilànhờcônglaocủamộthọcgiảngườiPhápAntoineGallandmàbảndịchtừkhirađờicáchđâygầnbathếkỷđãmauchóngtrởthànhkinhđiển.AntoineGallandsinhnăm1646tạimộtthịtrấnnhỏởtỉnhPicácđi,miền

BắcnướcPháp.Ôngmồcôichatừsớm.Bàmẹphảilàmlụngvấtvảchoconănhọc.Mườibốn tuổiđãphảiđi làm;mộtnămsau tìmđếnParis tiếp tụctrau dổi kiến thức. Sau đó, giúp việc cho sứ thần Pháp ởCôngxtăngtinôp(naylàXtămbun,thuộcThổNhĩKỳ)nhờvậyôngcóđiềukiệnđilạinhiềunướcTâyÁ.TrởvềParis,mộthômtìnhcờđọcđượcmộtbảnchéptaybảytruyệncổARập,ôngcóýđịnhdịchvàchoxuấtbản.Sáchsắpđưa in thìdịchgiảđượcbiếtnhữngtruyệnnàythựcrarúttừ“mộtphođồsộgồmnhiềutruyệntươngtựchiathànhnhiềutậpđểlàNghìnlẻmộtđêm.[6]

Ôngnhờngườitìmkiếmhộ,từXỵringườitachỉgửiđếnchoôngcóbốntập.Ôngdịchngaytậpđầutiênvàchoxuấtbảnnăm1704.[7]“Mónquànhỏmọn”nhưlờiôngviếttrongthưgửitặnghầutướcphunhân0”lậptứcđượchoannghênhnhiệt liệt.Thànhcônghếtsức to lớn.Cùngvớihầu tướcphunhân O, cả triều đình, nghị viện từ giai cấp tư sản cho đến các tầng lớpnghèohèn,tómlạilàtấtcảnhữngaibiếtđọcbiếtviếtởPhápđềuđổxôvàotranhnhautậpsách.Trongbốnnăm,từ1704đến1708,mườihaitậplầnlượtrađời.Năm1709

AntoineGallandđượcmộtngườibạnARậpđếnParistraothêmchomộtsốtruyệnnữa,ônglạidịchvàchointiếp.Từ1704đến1782,trongvòngbảymươitámnăm,bảndịchcủaA.Gallandđượcinlạihơnbảymươilần.Trongnhữngđiềukiệncủathờibấygiờ,vớiphươngtiệnvàkỹthuậtấnloátthôsơ,

côngnghiệpgiấychưapháttriển,tỉlệngườibiếtđọcvàbiếtviếtcũngchưacao, thành công ấy vượt quámức tưởng tượng và sựmong ước củamọingười.TừbảncủaAntoineGalland,Nghìn lẻmộtđêm đượcdịch ra nhiềuthứtiếngvàxuấtbảnởnhiềunướcchâuÂu:Anh,HàLan,Đức,Italia,TâyBanNhavàmộtsốnướctạicácchâulụckhác.ChừnghaithếkỷsauAntoineGalland,mộtbảndịchtiếngPhápkháccủa

Nghìnlẻmộtđêmrađời.DịchgiảlàtiếnsĩJ.J.C.Mardrus.Thậtrađâylàmộtbảndịchtheoquanniệmvàphongcáchhoàntoànkhác:Mardruskhôngbỏsótmộtchitiếtnào,kểcảnhữngđoạnrườmràđậmmàudâmtụcvàtấtcảnhữngthơrảiráctrongcáctruyện.Ngườitađãbàncãikhánhiềuvềhaibảndịchđó.CácnhànghiêncứuvănhọcđềunhấttríđánhgiácaobảndịchcủaAntoineGalland.Ngườidịchđãcốtìnhtướcbớt,đểtránhchonhữngngườiđọcđỡngượngngùng,mộtsốchitiếttảtỉmỉnhữngcảnhsinhhoạtmàchodù có in ra “cũngkhông chobiết thêmmột điều gìmớimẻvề phong tụcnhữngngười theođạoHồi”bởivìnhữngcảnhấy“diễntảconngườiđangsốngtheonhữnggiâyphútbảnnăngthấphènnhấtmàbấtcứngườisốngởvĩtuyếnnàocũngđềucó”nhưlờinhậnxétcủaE.BIochettrongtạpchíBáchkhoa(Pháp)sốthángGiêngnăm1900.Tạpchínàynhậnxét:“BảndịchcủaAntoineGallandchochúngtamộtýniệmrấttrungthànhvềtínhcáchvàlờivăncủabộNghìnlẻmộtđêmcũngnhưvềsinhhoạtcủangườiARập.”CharlesNodiermộtnhàvănPhápcũngchuyênviếttruyệncổtíchđầuthế

kỷ 19 đã đánh giá bản dịch củaAntoineGalland như sau: “Bản dịch củaAntoineGalland làmột tácphẩmcó thểcoi làkinhđiển trong thể loạivănhọc này, và nếu nó có phải chịu vài điều chê trách của những nhàĐôngphươnghọcnàođómêtínsựtrungthànhvớicácnguyêntác,ấylàvìnhữngvịnàycoitrọnglợiíchngànhhọcthuậtchuộngmàusắcxalạcủahọhơnlàtinh thần củangônngữvànhữngyêucầu củanềnvănhọcdân tộc chúngta…Chúng tôi quả quyết rằng lẽ ra người ta phải thông cảm hơn với tríthôngminhvàsựtinhtếcủaAntoineGallandđãgạtbỏrakhỏicáctruyệnxinhxắnấynhữnghìnhtượngchóichang,nhiềuchitiếtnhạtnhẽo,nhữngsựtrùnglặpvôbổchỉcóthểlàmgiảmsúthứngthútrongmộtngônngữbóngbẩynhưngchínhxác,bấtkỳởđâucũngmuốnkếthợptínhgợicảmvàtínhchuẩnxác(làtiếngPháp).”NhàvănGastonPicardgầnđâykhisoátlạibảndịchcủaGallandđểchoin

lại(bảninnăm1962)saukhitríchdẫnýkiếncủatạpchíBáchkhoađãhómhỉnh nhận xét thêm: Antoine Galland ý tứ hơn nhiều so với tiểu thưSêhêrazát,ngườimớihômquađâycònlàmộttrinhnữ.ÔngsợlàmchốitaibạnđọctuykhôngcònlàthơdạinhưĐináczátsongcũngkhôngcóđôitaiưa nghe những chuyện sỗ sàng như đôi tai bạo chúa Saria. Khác vớiMardrus,AntoineGallandkhôngquantâmdịchcácvầnthơ.Cólẽôngkhông

muốnđểngườiđọcphảisốtruột.Vớinhữngtruyệnhấpdẫnthếnày,aichẳngnónglòngmuốnbiếtkếtcục

rồisẽrasao.Vảchăng,chẳngphảilàchấtthơđãthấmđượmmọidòng,mọitrangcủatruyệnARậpđósao?Đâylàvănhọcdângian.Tuyđềtặngmộthầutướcphunhân,songthậtraAntoineGallandkhidịchđãnghĩtớinhữngđộcgiảbình thường,các tầng lớpđôngđảo–vàchínhđiềuđóquyếtđịnhmộtphầnrất lớn thànhcôngcủaông.Nhờvậy, tập truyệnmauchóngphổcậprộngrãituysaukhibịcắtxén,lượcdịchvàchọnlọc,vẫncòndàitớigầnhainghìntrang.CònJ.C.Mardrusthìxuấtpháttừmộtquanđiểmkhác.Khôngphảingẫu

nhiênmàtoànbộbảndịchcủaôngđểtặngStéphaneMallarmévàtậpIđểtặngPaulValérỵ–hainhàthơbíhiểm.Vìnhữnglẽđó,mộtsốnhàphêbìnhcóxuhướngcoibảndịchcủaMardrusnặngtínhchấtmộtcôngtrìnhnghiêncứuphong tụchơn làmột tácphẩmvănhọc.Vàcũngchínhvì lẽđóNhàxuấtbảnKimĐồnglầnnàygiớithiệuNghìnlẻmộtđêmquabảndịchcủaAntoineGalland.

IIINghìnlẻmộtđêmkhôngchỉ làmột tậptruyệncổtích,đólàcảmột thế

giới.ThếgiớingườiARậptrongcuộcđờithựctạicũngnhưtrongcảnhthầntiênmaquái,thếgiớicủađạoHồitừkhicósửthànhvănvàđạoHồiquacáctruyền thuyết dân gian. Người A Rập vẫn cho pho sách này là một tấmgươngvĩđạiainấycóthểnhìnvàođấymàsuyngẫm,màsoixétbảnthânmình.Lờinóiđầutrongnguyênbảnviết:“Chuyện người xưa là bài học cho người đời nay” và ca ngợi: “Vinh

quangthaychonhữngaiđãgópchuyệnngườiđờixưađểlàmbàihọcchongườiđờinay!Chínhtừtrongnhữngbàihọcấy,nayxinkểchuyệnNghìnlẻmộtđêmvớitấtcảnhữngđiềumàunhiệmvànhữngchâmngônchứađựngtrongđó.”Khómàthưởngthứcđầyđủtácphẩmvănhọcdângiancủamộtdântộc

nếukhôngcónhữnghiểubiếtnhấtđịnhvềlịchsử,triếtlývàsinhhoạtcủadân tộc ấy. Rất nhiều truyện trongNghìn lẻmột đêm xoay quanh nhữngchuyệnxảyradướitriềuđạicủanhàvuacóthực,nổitiếngởBátđavàocuốithếkỷthứ8vàđầuthếkỷthứ9,vuaHarunAn-Rasit(786-809).Mặtkhác,mọitiêuchuẩnvềđạođức,pháplý…củangườiARậpngaychođếnbâygiờvẫncơbảndựatrênkinhCôran.Bởivậy,chúngtôixinđượcgiới thiệusơquavớibạnđọcViệtNamchúngtamộtvàinétvềthếgiớiARậpvàtổchứcchínhtrị–xãhộicủamộtđếquốcARậpxưakia,vềđạoHồivàngườisánglậpranólàMôhamétcùngvớikinhCôran,KinhThánhtốithiêngliêngcủatôngiáonày.Đạo Hồi (Ixlam) ra đời vào thế kỷ thứ 7 tại Arabi, người sáng lập là

Môhamét(hoặcMahômết)[8]ngườithuộcbộlạcCaraxít.MôhamétsinhraởLaMếchcơ,thủphủnướcHếtgiadơởArabivàonăm570(hoặc580)vàmấtởMêđinngày8tháng6năm632.Mổcôichatừbé,lúcđầuMôhamétđượcôngnộinuôi,sauởvớichú.Lúc

còntrẻ,chuyêngiúpviệchướngdẫncácđoànduhànhsamạc.Vềsauvàolàm công cho một người đàn bà góa giàu có, chủ một hiệu buôn ở LaMếchcơtênlàKhađigia.NgườiphụnữnàykếthônvớiMôhaméttuybàlớnhơnôngnhiềutuổi.Nhờđiđóđiđâynhiều,ôngdầndầnamtườnggiáolýđạoDoThái,đạoCơĐốcvàngàycàngsaymêviệc tuhành.Ông thườnglánhởmộtnơiđểsuyngẫm,đặcbiệtvềsựphánxétcuốicùngcũngnhưsựxuất hiện của các nhà tiên tri. Theo truyền thuyết,một hôm ông nghe cótiếngnóithiêngliêngtừtrêntrờivọngxuốnggiaosứmệnhchomình.TừđóôngtựcholàđấngsứgiảnhưnhiềuđấngkhácxưakiađượcThượngđế[9]tuyểnchọnvàgiaochosứmệnhrănbảodânlànhlòngkínhsợđấngAlavà

hằngngàyphảichămlosửamìnhđểchuẩnbịchongàyphánxétcuốicùng.Việc này xảy ra vào khoảng năm610.Môhamét tự cho là được các thiênthần truyền đạt cho những lời phán bảo củaThượng đế để phổ cập trongnhândân.Lúcđầusốngườitintheoôngrấtít.Đãthếmộtphầncáctínđồcủaôngbị

dân thànhLaMếchcơchốngđối,buộcphảidicưsangAbyxini,mộtnướcthờibấygiờtheođạoThiênChúa.Được nhân dân trấn Yathôrít tiếp thụ giáo lý của ông khuyến khích,

MôhamétrờiLaMếchcơđếnđâyngày16tháng7năm622.YathôríttừđấylấytênlàMêđin(cónghĩalàThànhphốcủaĐấngtiêntri)vàngàyhômấy,ngày16tháng7năm622trởthànhngàyNguyênđáncủalịchHồigiáo.Lịchnàytínhdựatheosựchuyểnđộngcủamặttrăng,nhưâmlịchcủata.ỞMêđin,Môhamétchẳngmấychốctrởthànhkhôngchỉlà“Đấngtiêntri”

mà còn làmột nhà chính trị nắm trong tay vậnmệnh của thành phố này.QuyềnlựccủaôngmộtmặtdựavàosốtínđồđãcùngôngrờibỏLaMếchcơđếnvàmặtkhácvàosốngườiđịaphương tin theođạocủaôngngàycàngđông.Mộtcuộcchiếntranhxảyradaidẳngtámnămròng,vàkếtthúcbằngthắnglợicủaMôhamét.ÔngkhảihoànvềLaMếchcơnăm630.NgoàichiếnthắngrựcrỡBếtrơ,Môhamétcòntiếnhànhnhiềucuộcchinh

phụccácnướckhác,nhấtlàcácnướcởArabi,vàtiếnđánhXiry,tạotiềnđểchonhữngcuộcchinhphạtlớncủangườiARậpvềsau,khiôngđãquađời,đểmởrộngđếquốccủahọ.MôhamétkhôngbaogiờtựchomìnhlàngườisángtạorakinhCôran,nền

tảnggiáolýđạoHồi,cơsởlậpphápvàcácmốiquanhệcủangườiARập.ÔngchỉnhậnmìnhlàngườipháthiệnraKinhThánh.Ngoàichứcnăngkỳdiệuđóra,ôngchỉlàmộtngườinhưmọingườitrầnthếkhác.Ônglấybốnvợchính thức–nhưkinhCôranchophép– lại thêmcảmộtđoàn tì thiếpsong vẫn không có con trai kế nghiệp. Sau khiMôhamét qua đời, nhữngngười kế vị ông tiếp tục các cuộc chiến tranh chinh phạt, lập nênmột đếquốcrộnglớntrảitừbờsôngẤnởTâyBắcẤnĐộđếntậnĐạiTâyDươngmentheobờBắcĐịaTrungHải.ĐạoHồicũngnhờđómàlantruyềnrộngrãi.ĐượcmộtthờigianđếquốcARậpbịchianămxẻbảysongđạoHồivẫngiữđượctínhthốngnhấtvàtiếptụcpháttriển.NgoàicácnướcARậpnayđônghơnmộttrămtriệungười,đạoHồicònthịnhhànhởnhiềuvùngrộnglớntừInđônêxiaquaPakistăngđếnTâyBanNha,từchâuPhidađenchotớicác nước Trung Á: Kazastang, Kiechghizi, Udơbêkistăng, Taxikixtăng,TuốcmênivàvùngTânCươngcủaTrungQuốc.NhữnglờigiáohuấncủaMôhamétđượccáchọctròvàtínđồgầngũinhất

củaôngghi lạivà lưu truyềnquacácbảnchép trênxương lạcđà, trênđá

hoặctrênlácọ.Đểtránhtìnhtrạngcónhiềudịbản,vịcalíp[10]đầutiênnốingôiMôhamét làAbuBêke (632-634) cho chỉnh lý và ban hànhmột bảnkinhduynhất.ĐếnthờihoàngđếOtman(644-656)mộttiểubanlạiđượclậpracó tráchnhiệmchỉnh lývàxácđịnh lầncuốicùngbảnkinhchính thức.Nhưvậy,chỉhaimươinămsaungàygiáochủquađời,KinhThánhcủađạoHồiđãkhôngcòndịbảnvàcứvậyđượclưutruyềnchođếntậnbâygiờ.TuyvậydođặcđiểmlốiviếtchữARậpthườnggâynhiềucáchhiểukhác

nhauvềvănphạm,lạitrảiquamườibathếkỷlưutruyềnkểcảởnhiềunướckhôngnóitiếngARập,dođókhótránhkhỏitìnhtrạngnảysinhnhiềuđiểmdịbiệt.Đểkhắcphụcnhượcđiểmđó,năm1923chínhphủAiCậpchoấnhànhmộtbảnkinhchínhthứccóchúthíchrấtđầyđủnhằmtránhmọicáchhiểukhôngđúngvàcónhữngcáchgiảithíchkhácnhau.[11]

Nhiềunhànghiêncứuđãnhậnxét:KinhCôranlàhiệntượngrấtđặcbiệt.JêxuCrít,ngườivẫnđượccoilàkẻsánglậpđạoThiênChúakhôngđểlạitácphẩmhoặcdihuấnnào.NhữngcộngđồngThiênChúagiáođầutiêntáchratừđạoDoThái,thừanhậnCựuướcvốncủađạoDoTháivàbiếnnóthànhKinhThánhcủamình.CònTânước làmột tậphợpnhiềuvănphẩmkhácnhaumãiđếncuối thếkỷ thứ tư sauCôngnguyênmới thực sựđịnhhình.Ngược lại, kinh của đạoHồi là tác phẩmcủamột người, và chỉ haimươinămsaukhingườiđóquađời,đãtrởthànhhoànchỉnh.Đólàmộtđiềuhiếmthấytronglịchsửcáctôngiáo,nóilênthiêntàilỗilạccủaMôhamết.KinhCôranvềthựcchấtlàphảnánhcáchoạtđộngtôngiáocủaMôhamét

vớitưcáchlàmộtđấng“sứgiả”.Bởivậynộidungcủanórấtphongphúvàphongcáchdiễnđạtcũngkhôngđồngnhất.Nhữngđoạnrađờisớmnhấtvàtươngđốingắnhơncảmangnhiềuchấtthơ(kinhCôranvốnđượcviếtbằngvănxuôicóvần).MộtphầnquantrọnggồmnhữngtruyệnkểvaymượntừnhữngtruyềnthuyếtDoThái,ThiênChúagiáo,nhấtlàtruyềnthuyếtđãcótrongCựuước.VàcuốicùnglànhữngquyđịnhnhằmtổchứccộngđồngtínđồởMêđin,đấycũnglàcơsởluậtlệHồigiáovềpháplývàvềlễnghi.ĐạoHồikhẳngđịnhsựtồntạicủamộtThượngđếduynhất(tiếngARập

gọilàAla)màsứgiảcuốicùnglàMôhamét.Cóthiênđườngvàđịangục,cóphụcsinhvàphánxétcuốicùng,cóthiênthầnvàmaquỷ.TínhthiêngliêngcủakinhCôran lànguyên lýcơbảncủađạoHồi.Vềnghi tiết, tínđồHồigiáo phải cầu kinh năm lần mỗi ngày. Lúc cầu kinh, mặt hướng về LaMếchcơ.Tínđồphảiănchaytrongthángramađan(thángchíntheolịchHồi)vàhànhhươngvềLaMếchcơítnhấtmộtlầntrongsuốtđờingười.ĐạoHồikhôngcó thầy tu chuyênnghiệp.Chỉ cóngười raogiờcầukinhvànhữngngườichuyêntráchmộtsốviệctôngiáovàxãhội.Vềmặtxãhội,sựxuấthiệncủađạoHồimangmộtsốyếutốtiếnbộvào

thờiđó.ĐạoHồichủtrươngđoànkếtmọingười,trướchếtlàđoànkếtcácdântộcARập,bỏtệchônngườicongáiđầulòngmớiđẻ,khuyếnkhíchcứugiúpngườinghèo,giảiphóngngườinôlệ.Lúcrađờinóphùhợpvớinguyệnvọngcủacáctầnglớpnghèohèn,nhờvậynhanhchónglantruyềnrộngrãivàtrởthànhchỗdựavữngchắcchochếđộchínhtrịthờibấygiờ.ĐạoHồigópphầnquyếtđịnhsựthànhlậpvàbànhtrướngcủađếquốccalíptừthếkỷ7trởvềsau.

IVMộtđặcđiểmnổibậtvàquánxuyếncủaNghìnlẻmộtđêmlàcáchdừng

câuchuyện lạigiữachừng,báo trướcsẽhạhồiphângiải.Câuchuyệnnàyđượclồngvàocâuchuyệnkhác,cũngcókhitácgiảtậphợpnhiềunhânvậttínhchấtrấtkhácnhaulạimộtnơi,rồitạonêntìnhhuốngbuộcmỗingườiphảikểmộtchuyện.Vớicáchnày,truyệnmuốnkếtthúcởđâucũngđược,hoặcmuốnkéodàibaonhiêucũngvẫnlàhợplý.Đặcđiểmấyxuấtpháttừmộtsựcầnthiếtsốngcòn:nàngSêhêrazátphải

ngừngcâuchuyệncủamìnhvàolúctrờisáng,ởđoạnhaynhất,hoặchứahẹnmộtchuyệnkhácsẽcònhấpdẫnhơnnữa;nếukhông,tênbạochúaSariasẽthihànhquyếtđịnhtànbạocủahắnvàngườikểchuyệnsẽkhôngthểsốngtớingàyhômsau.Đócũnglànghệthuậtđộcđáocủangườikểchuyệnrongnhằmthuhútsựchúýcủathínhgiả,saochonhữngngườinghekhôngchán,khôngmệt,khôngbỏravềdởchừng,vàtốihômsausẽcònđếnngheđônghơn hôm trước.Những lúc nàngSêhêrazát ngừng lại và nói với bạo chúaSaria:“Tiếcthaytrờiđãsángrồimàphầncònlạilàđoạnhaynhấttrongcâuchuyện…”hoặc:“Nhữngchuyệnvừarồihaythậtđấynhưngkhôngthểnàososánhđượcchuyệnbệhạsắpngheđâỵ…”chính là lúcngườikểchuyệnthưa với thính giả đang chăm chú: “Đêm đã khuya lắm rồi xin cho phépdừngtạiđây,đêmmaitôixinkểnốthầuquývị…”Lốingắtchuyệnnày,cónhữngbảnthànhvănsẽghitómtắt:“Muốnbiếtsựthểthếnào,xinxemhồisausẽrõ”,(nhưtrongcáctiểuthuyếtchươnghồicủaTrungQuốc).Ngoàimộtsốíttruyệnriênglẻ,Nghìnlẻmộtđêmthườngbaogồmnhững

chuỗigắnbóvớinhau lồngghépvàonhau.Mộtnhânvật kểmột chuyện,nhân vật trong chuyện thứ hai này kể chuyện khác, rồi đến lượt nhân vậtthuộc thếhệ thứbakể tiếpmộtchuyệnkhácnữa.Đó là trườnghợpchuỗitruyệnNgườiđánhcágồmnămtruyện.Thườnggặphơnlàcáchtạonêntìnhhuốngbuộctấtcảnhữngnhânvậtchínhtrongtruyệnphảilầnlượtkểchuyệncủamìnhhoặcmộtchuyệnnàođómàmìnhbiết.ChuỗiChuyệnbakhấtsĩconvuavànămthiếuphụởthànhcổBátđagồmbảytruyện,chuỗiChuyệnchúgùgồmmườihaitruyện,chuỗiNhữngchuyếnvihànhgồmbốntruyệnv.v… thuộcvào trườnghợpnày.Cũng cókhimột chuỗi nhiều truyệnvớinhân vật và kết cấu riêng biệt được tập hợp theo cùngmột chủ để. Nămchuyện tình, dang dở hoặc đoàn viên, bắt đầu vớiChuyệnAbuHátxan…đượcA.Gallandxếpliềnnhau,chiếmtớihơnbốntrămtrangsách.ĐặcđiểmthứhaicủaNghìnlẻmộtđêm làsựchungsống,sựhoạtđộng

xenkẽvàtácđộngqualạigiữaconngườivàthầnlinh.Bêncạnhnhữngtìnhtiếtsốngquá,thựcquá,thựctớimứctựnhiênchủnghĩa,làsựtưởngtượnghếtmựchuyễnhoặc,viểnvông,tựdobuôngmìnhtheophépnhiệmmàucủa

ảogiác,như lờinhậnxét chí lýcủaMacximGorki.Đâykhôngphải là sựngẫu nhiên.Quan điểmnày của những người kể chuyện bắt nguồn từ thếgiớiquancủađạoHồi.Nhânvậtchính trongmộtchuyệnchẳngđãnói rõ:“Hẳnchàngđãbiết,thưahoàngtử,nhưđạoHồicủachàngvẫndạy,thếgiớinàycóngườiở,màcũngcóthầnlinhđósao.”Nhưđãnóiở trên,các truyện trongNghìn lẻmộtđêm,dướidạngđang

lưutruyềnđếnchúngtangàynay,đượcđịnhhìnhlầncuốivàokhoảngthếkỷ15ởAiCập,khidân cảnướcnàyđã theođạoHồi.KhuynhhướngcangợiquámứcđạoHồivàđảphácác tôngiáokhác,nhất làchống tục thờthầnLửa,bàngbạckhắptậpsách.Khinàokhuynhhướngnàyquálộliễuthìnólàmhạiđếngiátrịnghệthuật,nhưtrườnghợpThiêntìnhsửcủahoàngtửCamaranzaman.Truyệnmởđầurấthay,tìnhtiếtcựckỳhấpdẫn,nhưngkếtthúc lạigượnggạovì tácgiảmuốn tấtcảcácnhânvật, tíchcựccũngnhưphảndiện,cuốicùngđềugiácngộđạoHồi.Đặcđiểmnổibật thứba làvai tròcủađồng tiền, thểhiệnquacách tính

toánchilicủacácnhânvật,chodùđólàhoàngtửhaythầnlinh,thươnggiahoặccôngchúa,dùđanglâmvàocảnhngộđắmtàuhoặclúctìnhyêutanvỡ,vẫnkhôngquênđượcsứcmạnhcủađồngtiền.Sựgiàusanglàđộnglựcthúcđẩyconngườicoithườngđóikhát,giannguy,bấtchấpcáichếtvượtquasamạcvàđạidươngđitìmcủacải,hànghóa,thịtrường.Vìvậy,mặcdùđầyrẫynhữngmaquáivàthầnlinh,nhữngphépnhiệmmàuxennhữngđiểukỳảo,Nghìn lẻmột đêm rốt cuộc vẫn làmột bức tranh toàn cảnhmuôn vẻmuônmàucủa thếgiớiHồigiáovào thờikỳ chếđộphongkiến tan rãvàbuổi sơkhaicủachủnghĩa tưbản. (Khẳngđịnhđiềunày,chúng takhôngquên làcác truyện trongbộsưu tậpđượchình thànhvàonhững thờiđiểmkhácnhau,truyệntrướcvàtruyệnsaucókhirađờicáchnhautớisáuthếkỷ,chonênsựphảnánhnóitrêncũngmangnhiềusắctháirấtkhácbiệt.)CáctruyệntrongNghìnlẻmộtđêmmiêutảmộtcáchsinhđộng,tàitình,

vớirấtnhiềuchitiếtcụthể,cuộcsốngxahoacủavuachúatrongcungđìnhtráng lệ cũngnhư sinhhoạt củanhândân;hộihè,đìnhđám, lễ cưới,đámtang,làmnghềthủcông,buônbán.Thậmchínhữngchuyệnriêngkíntronggiađìnhhoặcsựdandíutrênbộctrongdâucũngđượcmiêutảtỉmỉ.Ngườiđọctìmthấyvớimộtsựhứngthúmỹcảmbấtngờ,nhữngtưliệuchânthậtphảnánhtìnhhìnhkinhtế–xãhộimộtthời;cáchsănvoi,háitiêu,trảydừa,đibiển…hếtsứcđadạng.Cóthểkểra:hoàngđế,côngchúa,hoàngtử,tểtướng,anhhề,bàvúnuôi,chịnôlệtrẻ,mụmaigià,ngườiđánhcá,traiđàngđiếm, gái ăn chơi, anh lính về vườn được giao chân canh cổng, thợ bệnthừng trở thành người trưởng giả…hầu như không thiếumột hạng ngườinào.Riêngchuỗi truyệnmởđầubằngChuyệnchúgù, tađãgặpgầnhai tánhân vật chính thuộc hạng dân thường, thợ may, thợ cạo, anh hàng thịt,

người tiếpphẩm, thầy lang, thầypháp, conở, chúhề,kẻănxin, têncướpđường,mụlừabịp,lãoláibuôn,chúraohàng.Nổibậtnhấttronglớpdândãấy lànhàbuôn.Có thểnóinhânvật trung tâmcủaxãhộiởđây là thươngnhân.Có người thử xếp các truyện trongNghìn lẻmột đêm thành từng loại:

Truyệnmaquái,truyệngianghồhiệpsĩ,truyệnphiêulưu,truyệncungđình,truyệntình,truyệnbọnăncắpvàbịpbợm…Sựphânloạinàykhótránhkhỏikhiêncưỡng,vìcáctìnhtiếtvàbốicảnhbệnvàonhauchặtđếnmứcxếpmộttruyệnvàobấtcứloạinàocũngđềucóthểcoilàthỏađánghoặckhôngthỏađáng.

NhữngnhântốgìlàmnênsựhấpdẫnvàgiátrịbấthủcủaNghìnlẻmộtđêm?Trướchết,cốttruyệnlykỳ,tìnhtiếtbấtngờ,thểhiệnmộtsứctưởngtượngphongphúđángkinhngạcvới cái vốn thực tại rộng lớn lạ thường.Thiếu nhi thích xem để biết câu chuyện rồi sẽ ra sao.Người già tìm đọckhôngchỉđểsốnglạituổithơcủamìnhmàcònđểsuyngẫmvềvềcuộcđời,vềtriếtlýbaohàmtrongtruyện…Ngườiđọcthuộctầnglớpxãhộinàocũngthuthậpđượcítnhiềuhiểubiết.Nóitheocáchngàynay,lượngthôngtincủatácphẩmlớn,đốitượnggâyhứngthúcủanórộng.Song,nếuchỉcóthếthôivẫnchưađủ.Từngcómộtthời,bạnđọcnướcta

hâmmộnhữngtruyệnđạiloạinhưPhongthân,Chinhđôngchinhtây…Naykhôngmấy ai nhắc đến những tên sách ấy nữa. Trước giải phóng ởmiềnNamđầyrẫymộtloạitruyệnvớinhữngchitiếtquáiđản,tìnhhuốnghoangđường, nhân vật siêu nhiên.Nó cũngmuốn bao hàm những tư tưởng nàođấy.Nócũngtừngđượcnhữngngườinàođóưachuộngvàcangợi.Nhưngnóichungngườitađọcđểgiết thờigiờ,loạisáchấychắcchắnkhótổntạivớithờigian.ThếmạnhcủaNghìn lẻmộtđêm, cáigốc làmnêngiá trịbấthủcủanó

chínhlàcộinguồndângian.Bấtkỳởđâu,truyệndângiankhởiđầulànhữngtruyệnkểcónguồngốchuyềnthoạihoặcxuấtpháttừcuộcđờithực,vàđểucóýnghĩađềnbùchocuộcsốngtrướcmắtởthếgian,nơicơcựcbaogiờcũngnhiềuhơnhạnhphúc.Conngườimuốnquanhững truyệnkểấy, tạmthờithoátrakhỏithựctạimìnhđangsống,đểtìmtớimộtthếgiớiướcmơ,để trả thù cuộc đời đơn bạc.Nhưng tự rumình trong thế giới ảo giác vàtưởng tượng,conngườivẫn làconngườivớinhững tìnhcảmthươngghétvuibuồn,âuyếmvàghentuông,hàohiệpvàtitiện,caocảvàthấphèn.Conngười dù luôn luônbị ràngbuộc trong cácquanhệxãhội, tóm lại là conngười thực.Truyệndângian thườngđưacuộcsống thựcvào thếgiới thầntiên,hoặcnóiđúnghơnkéoníucuộcsốngthầntiênvềtrộnlẫnvớithựctạiđãđượctáitạobằngnghệthuật.

Thầnlinhcầnthiếtchocuộcsốngthếgian,nơiconngườithườngvỡmộngnhiềuhơnlàđạtđượcướcmơ,chodùướcmơấychẳnglấygìcaoxacholắm.Cầnmột tấm thảmbayđểđưa tađếngặpngườiyêu trongnháymắt.Cầnmộtquảtáothầnđểchữabệnhchonàngcôngchúađangthậptửnhấtsinh.Phảicómộtcâyđènthầnthìchúbélêulổngconbácphómaymớilấyđượcnàngcôngchúa rồinốingôivua.Conchimkhôngbiếtnói thì lấyaimách cho nhà vua biết tung tích những đứa con phiêu bạt do lỗi lầm củamình.Lạicầncónhữnghungthầnđểtrảhộmốihậnmàtađànhbótaytrongcuộcđờithực.DễhiểulàvìsaocáctruyệntrongNghìnlẻmộtđêmcólắmhoàngtửđếnvậy,đặtchânđếnđâucũnggặphoàngtử.Điềuđókhôngchỉphảnánhmộtcáchmáymócthựctếlịchsửlàtìnhtrạngphongkiếncátcứ,hoặcngượclênxahơnnữa,chếđộbộlạcvàthịtộcvớikhôngbiếtbaonhiêulà tù trưởng, tộc trưởng.Vịnào trongmắtngườikểchuyệndângiancũngđều là hoàng tử cả. Suy đến cùng, các hoàng tử trongNghìn lẻmột đêmchungquychilànhữngchàngtraigiốngnhưhoàngtửđãcùngcôTấmcủatađidựhội làng.Cáccôngchúavàhoànghậuxétđếncùngchỉ lànhữnghìnhmẫucủaướcvọngtuổitrẻđượcnhâncáchhóamàthôi.ChínhnhờnguồngốcdângianmàNghìnlẻmộtđêmchứađựngtinhthần

nhânvănđậmđà.Tướcbỏđinhữnghạnchếlịchsửbiểuhiệnquacácquanđiểmtôngiáo,nhữngphongtụccổlỗvàmộtsốchitiếtmôtảsựbuôngthảtheobảnnăng,tasẽnhìnthấycáicốttủytinhtúycủaconngười.Ướcvọngtựdo,tìnhyêunamnữ,nghĩavợchồng,quanhệhuyếtthống,cáiácphảitrảnợ,cáithiệnđượcđềnbù,nhântìnhthếthái…Ngườiđọccóthểthấyởđâycâutrảlờichonhiềuvấnđềmuônthuở.Tinhthầnnhânvănkhithìlẩndướinhữngchuyệnlykỳ,quáiđảntưởng

nhưkhôngdínhdấpđếnconngười,khithìđượccácnhânvậtnói thẳngralời, súc tích như những câu châm ngôn. Nói chính xác hơn, đó là nhữngchâmngôntruyềntụngtrongdângianđượcthốtrađúngchỗtừmiệngnhânvật.Cáctầnglớptrêncủaxãhội:hoàngđế, tể tướng,hoàngtử,vươngtônđược để cao hết mức nhưng cũng không thiếu những kẻ lố bịch. Nhữngngườiởnấccuốicùngcủabậcthangtôntixãhộilạicókhiđượctrìnhbàyvới tàinăngxuấtchúngvàđức tínhcao thượng.Mộtphápquanđượcmọingười vì nể,một nhàbuônquenvới sự tính toán tiềnnong lại kém thôngminhnhiềusovớimộtđứatrẻcon(ChuyệnAUCôgia,nhàbuônởBátđa)hoặcmộtngườicongái(ChuyệnAUBaba…).Bọncướpcònphảicầuviệnđếnthầnlinhđểgiúpchúnggiấucủa.Ôngchủhiềnlành,phúchậucòncầncóvậnmaymớitrởnêngiàucó.NhưngcôhầugáitrongchuyệnBốnmươitêncướpthìkhônghềcósựtrợgiúpcủaThượngđếhoặcthánhthần.Chỉvớitríthôngminh,sựbìnhtĩnh,lòngdũngcảmvànghĩathầytớthủychung,côđãmộtmìnhtiêudiệtbốnmươitêncướp.

Cứmỗilầngặpđiềubấthạnh,talạinghecácnhânvậtthốtlên:“ẤylàýmuốntốicaocủaThượngđế,chúngtaphảicúiđầutuânphục,khôngđượchérăngphànnàn.”Nhưng tronghànhđộng thực tế thì luôn luôn làsựnổiloạntrướcnhữngbấtcôngxãhội.Theoluậtpháp,nôlệlàvậtsởhữuhoàntoànvàtuyệtđốicủachủnó.Đốivớinôlệ“chỉcócáichếtlàquyềntựdoduynhấtkhôngbịaitướcđoạt”ĐượclàmáiphichomộtvuaBaTưhùngcườnglàvinhdựvàhạnhphúctolớn.Nhưngkhôngvìvậymàngườitathôikhôngaoướctựdovànghĩvềđấtnước:“Bệhạlấylàmngạcnhiênư?Tìnhyêuđấtnướccũngtựnhiênkhôngkémnghĩachacon,vàđốivớinhữngaichưamấttríkhônđếnmứckhônghiểunổigiátrịcủatựdo,thìsựmấttựdolàđiềukhôngthểnàochịuđựngnổi.Thểxácrấtcóthểbịlệthuộcvàoquyềnuycủamộtôngchủnắmtrongtayvũlựcvàquyềnhành,nhưngýchíkhôngthểbịkhuấtphục,baogiờnócũngtựlàmchủlấynó.”(ChuyệnBêđehoàngtửnướcBaTưvàGianbacôngchúaconvuathủytề).Hoàng đếHarunAn-Rasit quyền uy chấn động thiên hạ, vừa có quyền

sinhquyềnsátđốivớimuôndân,vừalàngườiđạidiệnThượngđếcaiquảnphầnhồncủa tấtcảcác tínđồ.Ấy thếmàmặcdùquý trọnghếtmứcmộtcungphi,banchokhôngbiếtbaonhiêuânhuệvàđặcquyền,vẫnkhôngsaochiếmđượctrái timcủacôgáiấy.Trái timnày,oáioămthay, lại traochomộtchàngtraitrẻthoạtgặpởđườngphố(hoàngtử,cốnhiên).Bịcảntrởbởiquyềnuy,haingườiyêubịcáchlyvàđànhphảichếtgầnnhưcùngmộtlúcvìkhổđauvàthươngnhớ.GiáolýđạoHồibuộcngườiđànbàrađườngphảichemặt.Luậtpháptrịtộirấtnặngnhữngngườivợkhôngchungthủy.KinhCôrankhẳngđịnh“cáigìđãthuộcvềchủnôthìcấmnôlệđộngđến”nhưngdânchúnglạihếtlòngủnghộluyếnáitựdo.Khihaingườiyêubấthạnhquađời,dânchúngtựđộngrướcxácchàngtraiđưavàochônchungmộtngôimộvớicôgái,mỉamaisaongôimộcựckỳtránglệấylạidohoàngđếdựngsẵn,dànhchongườimàmìnhkhôngchiếmđượctráitim!Đámtangấy,“đượccơmanlàdânchúng,namcũngnhưnữ,sangcũngnhưhèn”đưađếntậnmộ.Vàcâuchuyệnkếtthúcvớicâu:“KểtừbuổiđótấtcảdânchúngthànhBátđacũngnhưnhữngngườitheođạoHồitừmọinơitrêntráiđấtcódịpđếnthànhphốnàyđềuhết sức trọngvọngngôimộấyvàkhôngngừngđếnđấycầukinh.” (ChuyệnAbuhátxan…).Đó làướcmongmuôn thuởcủanhữngđôitraigáibấthạnh,đànhbằnglòngvớikiếpsaulàmcâyliềncành,chimliềncánh.Đólàsựnổiloạncủatráitimchốngbạoquyền.Vìtìnhyêu,mộthoàngtử(xinhiểulàchàngtrai)ởtậncùngnướcBaTưlặnlộisangđếntậncùngnướcTrungHoatìmchođượcngườimìnhngàyđêmthươngnhớ.(ChuyệnCamaranzaman…).Trongmộtxãhộiđềcaohếtmứcđồngtiền,thậtđánglạthấymộtthươngnhânđanglàmănpháttàidámvìtìnhyêumàbỏhếtmọicôngviệcbuônbán,bỏmẹvàemgái,đểchịuđựngmọigiantruân(Chuyện

Ganem…). Trong bối cảnh của xã hội phong kiến hồi đó đang suy tàn,nhữngcâuchuyệnântìnhnàychẳnglàgìkhácmộtlờikêugọigiảiphóngphụnữ,giảiphóngconngười.Ýchíxôngxáo,vượthiểmnguy,làmviệccậtlựcđểđạtgiàusanglàmột

chủđểthườngđượcpháttriển.TrướckhiCơrixtốpCôlôngtìmrachâuMỹ,ngườiBaTư,ngườiARậpđãdámbăngquahoangmạc,đầmlầy,rừngrậm,núicao,mở“conđườngtơlụa”“buônbánvớiphươngĐông”SauthànhcôngcủaMajenlangvàC.Côlông,việcvượtbiểncảđitìmcủa

cảilàmộtđộnglựcthôithúcrấtmạnhtầnglớpthươngnhânđangtrỗidậytrongxãhộithờibấygiờ.Tiêubiểurõrệtchotinhthầnấy,vàphảnánhhiệntượnglịchsửnày,làchuỗiChuyệnXinbát,ngườiđibiển.SaukhithuậtlạichomộtngườikhuânvácnghèokhổđangthắcmắcvìsaoXinbátsốngsungsướnghơnmình,ngườiđibiểnkếtluận:“Thếnào,ôngbạn,bạncóbaogiờngheaiđãtừngtrảiquanhiềukhổảibằngtôikhông,hoặccóaiđãtừngsốngtrong những tình huống gian nan dường ấy? Sau bao nhiêu việc làm, tôihưởngthụmộtcuộcsốngdễchịuvàbìnhyên,chẳngphảilàđiềucôngbằngsao?”Mộthoàngtửthấtcơlỡvận,phảinươngnáunhàmộttiềuphu.Ôngnàyhỏichàngcóbiếtmộtnghềnàokhảdĩkiếmsốngquangày.“Tôi thạomônnàykhoanọ,rằngtôilànhàngữpháp,nhàthơv.v…vànhấtlàtôiviếtchữrấttốt.”–“Vớitấtcảnhữngđiềucậuvừanóiđó,–bácđáp,–ởxứnàysẽkhôngkiếm ranổimộtmiếngbánhđâu:khôngcógì vô tích sựhơn lànhữnghiểubiếtđạiloạinhưcậuvừanóitới.Nếucậunghelờikhuyêncủatôithìcậuhãymặcmộtchiếcáocộc,vàtrôngcậucũngcóvẻcườngtrángvàsứckhỏetốtđây,cậuhãyđivàokhurừngbêncạnhmàđốncủi,mangvềbàyrachợbán.Tôiđảmbảolàcậusẽthuđượcmộtmóntiềnnhonhỏđủsốngmàkhôngcầnnhờvảai.”(Chuyệnkhấtsĩthứhai,convua).Cáctácphẩmbấthủthườngnóinhiềuhơnlượngtừngữdùngđểviếtra

nó.C.PauxtốpxkicólầnnhậnxétĂngđécxenviếttruyệnchotrẻem,ngườilớnđọcnhiềukhikhônghiểunổiýnghĩa thâmthúy.Càngcó thểnóinhưvậylắmvềNghìnlẻmộtđêm.Đằngsaunhữngtìnhtiếtkhótin,thấpthoángnhântìnhthếthái.Chuyệnngườichợttỉnhgiấcmơlàmộttrườnghợpđángchúý.Mộtchàngtraivìngánngẩmsựbạcbẽocủangườiđời,tỏýướcmơđượclàmvuamộtngày,chỉđểlàmmỗiviệcđơngiảnlàsaiđánhđònmấylão giáo trưởng cứ hay thọc mũi vào chuyện nhà hàng xóm. Không ngờhoàngđếtrongmộtchuyếnvihànhbiếtđượcướcmonghiềnlànhđó.Vuasaingườiđánhthuốcmê,đangđêmđưachàngtraiấyvềđặtlêngiườngngủcủa chính mình, rồi truyền lệnh cho cả triều đình ngày hôm sau hãy coichàngnhưhoàngđếthật,vàhãythihànhmọilệnhcủachàng,bấtchấpmọisựngôngcuồng, “chodù cóvì thếmàngânkhố tabị cạn sạch trongmộtngày”.Ngườidânlàmvuađúngmộtngày.Nửađêmhômsau,chànglạibị

đánh thuốcmê và đưa trở về nhà cũ củamình. Khi tỉnh dậy, buồn thay,chàngvẫnngỡmìnhlàhoàngđế.Bệnh“sayquyềnlực”khiếnchochàngtraihiềnlành,đángmếnấynóinhảm,rồiđitớichỗvácgậyđánhmẹ,bởivìbàcụkhôngchịutinanhchànglàvua,khôngchịu“tâuhoàngđế”màchỉgọianhlà“contraiyêuquýcủamẹ”.Chàngsayquyềnlựcđếnnỗihàngxómphảixíchtaychânchànglạitốngvàonhàthươngđiên.Ởđâyngườitanhốtchàngvàocũisắtmỗingàychoănmộttrậnđòn“đểchocucậuhếtcáibệnhcuồng làm hoàng đế”. Hoàn cảnh làm thay đổi con người. Quyền hànhphongkiếntuyệtđốivàphúquývinhhoađãthahóanó.Đãđànhcáctácgiảcònmuốnmượncốt truyện lykỳđểmô tảcảnhsốngcựckỳxahoa trongcungđình,vàmuavuingườiđọcbằngnhiều tình tiếtbấtngờsong tưduythậtcủahọkhônggiảnđơncóthế.Có bản dịch đã đổi tựa để truyện ấy thànhChuyện người làm vuamột

ngày, làmnhưvậytheochúngtôilàchưathấusuốt“ýtạingônngoại”củacâuchuyện.XưanayNghìnlẻmộtđêmthườngđượccoilàmộtbộtruyệnđọcđểgiải

trí.Chắcchắnđókhôngphảilàchủýcủatácgiả.TrongLờinóiđâu,saukhichúc tụng Thượng đế chí nhân chí từ và cầu nguyện cho Sứ giả tối caoMôhamét,ngườisánglậpđạoHồi,tácgiảvôdanhđãviết:“Vinhquangthaycho những ai đã góp chuyện đời xưa để làm bài học cho người đời nay!Chínhtừtrongnhữngbàihọcấy,xinkểchuyệnNghìnlẻmộtđêmvớitấtcảnhữngphépnhiệmmàu,nhữngchâmngônchứađựngtrongđó”.

VỞnướcta,bảndịchNghìnlẻmộtđêmđầutiênlàbảncủaĐinhTháiSơn,

chủnhiệmNamKỳthưxã,ấnhànhthành24tập,mỗitậpkhoảng50trang,rađờivàođầuthếkỷ,khoảngnăm1910vànhữngnămtiếpsau.CáctậpđầuđượcinởNhàinPhátToán,đườngĐormay(d’Ormay)SàiGòn;nhữngtậpcuốiởNhàinLiênHiệp(Union)đườngLuyxiêngMôtxar(LucienMossard)cũngởSàiGòn.BảndịchnàymangtênGiạđàmdịsử[12]vớiphụđềđóngtrongngoặcđơn:ChuyệnARậpmộtnghìnlẻmộtđêm.Năm1918,TrầnTháiNguyên lạidịchđăngvàomục tiểu thuyết trên tờ

báohằngngàyNamTrungnhậtbáo.BảndịchnàylấyđểlàMộtngànlẻmộtđêm.ỞThưviệnQuốcgia(HàNội)hiệnnaycólưutrữmộtbảndịchxuấtbản

khoảngnăm1930trởvềsau.Hiệncòntámtập,mỗitậpdày16hoặc20trangkhổnhỏ,nhanđểlàSáchgiảitrí–Mộtnghìnlẻmộtđêm.Đâylàmộtbảnphỏngdịchvàtómtắtkhásơsài.Năm1935,tuầnbáoHoàncâutânvãncủaNguyễnHáoVĩnh,chủnhàinXưaNayđườngBônar(Bônard)SàiGòn,lạiđăngmộtbảndịchkhác,kýtênDươngQuangNhiễu.TêntruyệnvẫnlàMộtngànlẻmộtđêm.Tuầnbáođăngtruyệnnàychỉđượcítlâuthìđìnhbản.NhàinXưaNaytríchmộtvàiđoạnngắnrathànhsáchkhổnhỏ,chữto,cóminhhọadànhchotrẻem.ỞHàNội,năm1939,NhàxuấtbảnTânDânởphốHàngBôngchorađời

trênPhổthôngbánnguyệtsan, tạpchínửathángmộtkỳ,bảndịchcủaLaSơn,rồisauđócủaHoàngCầm.Mỗitậpdày160trang,đăngtrọnmộthoặchaitruyện,cáchnămsáuthánghaymộtnămramộttập.ĐểsáchlầnnàylàMộtnghìnlẻmộtđêm.TấtcảcácbảndịchnóitrênđềudịchhoặcphỏngtheobảntiếngPhápcủa

AntoineGalland.Năm1943trởvềsau,NhàxuấtbảnTânViệt,SàiGònlầnlượtpháthành

bảndịchcủaTrầnVănLaicóchiathànhtừngđêmvớiđầuđểNgànlẻmộtđêm.Tập Idày184 trangvớikhổ13x19“từchuyệnmởđầuđếnđêm thứchín”.TrầnVănLaidựatheobảncủaJ.C.Mácđrúytx.Mặcdùcóghirõởđầusách“dịchđầyđủvàcặnkẽtheonguyênvăn”nhưngngườidịch“cũngphải loại bớt mấy đoạn văn khiêu dâm của các nam nữ nhân vật trongtruyện”(tríchLờitựa).ỞHàNội, từ1952vànhữngnăm tiếp sau,NhàxuấtbảnVĩnhThịnhở

phốLòSũchoinMộtnghìnmộtđêmlẻ,bảndịchcủaTrầnDuyĐức.Bảnnàycũngghi:“dịchđầyđủđúngnguyênbảnARập”tuyvậykhôngnhữngnókhông tạođượckhôngkhíARậpmàcòngâychongườiđọccảmgiác

nhưđangxemnhữngtiểuthuyếtTrungQuốccổ.NàngSêhêrazáttrởthànhnàngGiángNga, vuaHarunAn-Rasit là hoàng đếHạ LuânAn, tể tướngGiafađượcmệnhdanhlàthừatướngGiảHoa,cònMêrualàtổngbinhMạnhLực,v.v…Sau1954,một sốbảndịchphổ thông lạiđượcxuấtbảnởSàiGòn.Tại

miềnBắc,NhàxuấtbảnPhổthông,(HàNội)choinMộtnghìnmộtđêmlẻ,bảndịchcủaLaCôn(1963).Đâylàhai tậpsáchmỏng130trangkhổnhỏ.Gầnđâyhơn(1973)nhàxuấtbảnKimĐổngchoxuấtbảnCâyđènthângồmhai truyện tóm tắt và cóminh họa dành cho thiếu nhi:Câyđèn thân,AUBabavàbốnmươitêncướpdoĐỗĐứcKhangphỏngdịch.Bảndịchcủachúngtôidựavàobảnin(batậpdoNhàxuấtbảnAnhem

Garniê (LibrairieGARNIERFRERES,6RuedesSaintsPères,Paris)pháthànhnăm1921.Bảnnàyhoàntoàngiốngbảninnăm1881,làbảncổnhấtcòngiữđượcở

ViệtNam,doNhàxuấtbảnLibrairiedesBibliophiles,5RueSaint–Honoré,Parispháthành.Lạisosánhbảninnăm1921vớimộtbảnkháccũngdoNhàxuấtbảnAnh

emGarniê” được nhà văn Gaxtông Picar soát lại và để tựa” mới in năm1962,chúngtôithấyvềcơbảnkhôngcógìkhác.Mộtđôichỗ,G.Picarđãlàmcôngviệcbiêntập,cụthểlàngắtcâuhoặcđặtlạicácdấuchấmcâuchogãygọn, sáng sủa, dễđọchơn.Có trườnghợp, đã thayđổimột vài từ cổhoặcchưathậtchuẩnxácđểchocâuvănkhỏitốinghĩa.GiọngvănkểchuyệnđượmmàusắcARậpvớinhiềuchitiếtcụthểđôi

khitrùnglặp.Chúngtôicốgắngtôntrọngphongcáchđóvàbámsátnguyênbảnmặcdùthoạtnghecóhơilạtai,thậmchíkhôngđượctrongsángnhưtahiểungàynay.Trừmột số ít trườnghợpphảidịch thoátđểkhỏi tốinghĩahoặctrởthànhngônghê.Chúngtôicũngcótướcbớtmộtvàicâungắnhoặcđểlẩnđimộtvàichitiếtxétraquásỗsàngtrongquanhệnamnữ.Mộtđôichỗchúng tôidựavàocácvănbảnvà tài liệukhácđểchú thích thêmchongườiđọcđỡmấtcôngtìmhiểu.Mộtkhókhănlớnkhidịchlàcáchxưnghô.Phầnlớncáctruyệnđểubắt

đầubằng“Tâubệhạ”vìnếukhôngphảilànàngSêhêrazátđangkểchovuaBaTưSarianghethìcũnglàlờicủamộtnhânvậtnàođótrongtruyệnkểchomộtôngvuanàođấycũngvừamớiđượcsáng tạonên thưởng thức.Theocáchhiểuthôngthường,đã“Tâubệhạ”thìphảixưng“thần”nhưngcứnóinăngnhưvậyquasuốtmấychụctruyện,sẽkhótránhkhỏigòbó.Hơnnữa,xétchocùng“bệhạ”ởđâychẳngqualàcôngchúngđangnghenhữngngườikểchuyệnrong trìnhbày.Bởivậy, trongbảndịchnày, trừmộtvài trườnghợp, còn nói chung các ngôi thứ nhất đều xin được xưng “tôi”một cách

thoảimái.Thậtra,chỉcầnquanăm,sáumươidòng,ngườiđọcsẽquênbẵngđitriềuđìnhvuachúa,màbịcuốnhúttheocâuchuyện.Khôngaicònnhớđâulàbạochúa,đâulàáiphi,chỉcòncóngườikểchuyệntàihoavànhữngcâuchuyệnhấpdẫn.

PHANQUANG1981

NGHÌNLẺMỘTĐÊMSửkýtriềuđạiXatxaniên,triềuđạinhữngnhàvuanướcBaTưcổđãtừngmởrộngbiêncươngsangđấtẤnĐộvànhữngđảolớnđảonhỏphụthuộcnướcnàyvàđếntậnxamãibênkiabờsôngHằngchotớinướcTrungHoa,chéprằngngàyxưadònghọhùngcườngnàycómộtnhàvuatừngnổidanhmộtthờilàđấngquânvươngtuyệtvời.MuôndânyêuquýNgườivềđứcanhminhvà tính thận trọng;cácnướclânbangtônkínhNgườivềuydanhlỗilạc,kiêngnểNgườivìcóđạoquânthiệnchiếnvàkỷluậtnghiêmminh.Vuacóhaihoàngtử:ngườiconcảtênlàSaria,xứngđángđượckếthừangôibáucủavuacha;ngườicon thứ tên làSadơnăng tàiđứccũngkhông thuakémanhruộtvềmặtnào.Saumộtđời trịvì lâudàivàvinhhiển,nhàvuabănghà,hoàngtửSaria

lênnốingôi.Theo luậtphápnướcnhà,Sadơnăngkhôngđượcchiaquyền,đànhphảisốngnhưmộtngườidânthường.Thếnhưng,khôngnhữngchàngkhôngganhtịhạnhphúccủaanhmàcònhếtsứctìmcáchđểđượclònganh.Việcđócũngchẳngcógìkhókhănlắm.Sariavốnyêumếnemtrai,cànglấylàm hài hòng về thái độ đó vàmuốn chia sẻ sơn hà với em.Vua cắt đấtphongchochànglàmvuanướcĐạiTáctari.SadơnăngđinhậmchứcngayvàđóngđôởXamáccăng,thủphủcủaxứnày.Đãmười năm qua kể từ khi hai vua xa cách. Bỗngmột hôm thiết tha

muốn gặp em trai, Saria quyết định cửmột sứ bộ đi mời chàng về thămmình.Vuachọnchínhtểtướngcủamìnhcầmđầusứbộấy.Vịđạithầnnày,cómộtđoàntùytùngxứngđángvớiphẩmchấtcủaôngđitheo,lậptứclênđường và rong ruổi khẩn trương. Khi ông đến gần Xamáccăng, vuaSadơnăngđượcbáotrước,liềncùngcácđạithầnrangoàikinhthànhnghênhtiếp.Cácquanđều ănmặc rất lộng lẫyđể tỏ lòngkính trọngvị quanđầutriềucủahoàngđế.QuốcvươngTáctarivôcùngmừngrỡđón tể tướngvàtrướchếthỏithămtintứccủavuaanh.Tểtướngđápxong,liềntrìnhbàylýdochuyếnđisứcủamình.Sadơnăngrấtlấylàmcảmđộng:“Ngàitểtướngcôngminhạ–vuanói–

hoàngđếanhtabanchotavinhdựlớnquá,thậtkhôngcólờimờinàolàmtathúvịhơn.Nếuanhtamuốngặpthì tacũnghếtsứcnônnóngmuốnthămngười.Thờigiankhônglàmphainhạtchútnàotìnhthânyêucủaanhemta.Bờcõitađangthanhbình.Tachỉcầnmươingàylàkịpchuẩnbịlênđườngcùngvớingài.Bởivậy,khôngcầnngàiphảivàokinh thànhmột thờigianquángắnnhưvậy.Ngàihãydừnglạiđâyvàchodựngtrạiởchốnnày.Tasẽralệnhmangđếnngaychongàivànhữngngườitùytòngrấtnhiềuhoaquảtươi.”Lệnh đó được thi hành ngay tức khắc. Nhà vua vừa quay gót về đến

Xamáccăng,tểtướngđãthấycóngườiđưađếnchomìnhcơmanlàthứcănvậtuống,kèmtheonhữngcaolươngmĩvịvàtặngphẩmrấtquýbáu.Tronglúcđó,vuaSadơnăngsửasoạnkhởihành.Ôngxửlýnhữngcông

việccấpbáchnhất, lậpmộthộiđồngcai trịđấtnướctrongthờigianmìnhvắngmặt,vàcửđứngđầuhộiđồngấymộtvịđạithầnmàvuahiểurõtàiđứcvà hoàn toàn tín nhiệm.Saumười ngày, đoàn hộ giá sửa soạn xongxuôi.Vuagiãtừhoànghậu,rờikinhđôvàobuổichiềucùngcácquanđihộgiá,tớinghỉởhànhcungmàvuachodựngsẵnbêncạnhtrạicủatểtướng.Vuađàmđạovớiviênsứ thầnđến tậnnửađêm.Lúcấy,muốngặp lạimột lầnnữahoànghậumàvuarấtyêuquý,vuamộtmìnhtrởlạihoàngthànhvàđithẳngđếnhậucung.Hoànghậukhôngngờvuaquaytrởlại,vừalàmviệcbấtchính vớimột viên quanhầumạt hạng trong nội phủ.Hai người nằmvớinhaulâulắmvàbâygiờđangngủsaysưa.Vuarónrénđivào,tưởngdànhchohoànghậu–màvuavẫnngỡlàyêu

mìnhthathiết–sựbấtngờlýthúđượcgặpchồngquaylại.Nhưngvuaxiếtbaokinhngạckhitrôngthấy,dướiánhđènkhôngbaogiờtắttrongcáccungvuaphủchúa,mộtngườiđànôngđượcnàngômấptrongđôitay!Vualặngngười,khôngbiếtcónêntinvàomắtmìnhnữahaykhông.Nhưngkhôngcònnghingờgìnữa!Vuatựbảo:“Quáilạ!Tachưarakhỏihoàngcung,tacònởdướichânthànhXamáccăng,thếmàchúngnóđãdámlàmnhụcta!A,conkhốnnạn!Tộicủamàykhôngthểkhôngbịtrừngphạt.Làvua,taphảitrừngtrịnhữngđiềuvôđạoxảyratrongnước,làngườichồngbịxúcphạm,tacóquyềnchínhđángđượctrảthù.Trong cơn phẫn nộ, nhà vua đáng thương ấy rút gươm, tiến lại gần

giường,vàchémmộtnhátkếtliễucuộcđờihaitêngianphudâmphụđangsaysưagiấcnồng.Sauđấy,vuatúmxáctừngtênmộtnémquacửasổxuốngchiếchàosâubaoquanhhoàngcung.Trả thùxong theocáchấy,vua rakhỏikinh thànhcũng lặng lẽnhư lúc

vào,vàtrởlạihànhcung.Vừatớinơi,khônghềchoaibiếtviệcmìnhvừalàm,vuaralệnhnhổtrạilênđường.Mọiviệcxongtứckhắc.Trờichưasánghẳn,xagiáđãlênđườngtrongtiếngtrốngtiếngchiênginh

ỏi,đưalạiniềmvuichotấtcảmọingười,trừnhàvua.Vẫnbănkhoănvềsựthấttiếtcủahoànghậu,nhàvuasuốtthờigianđiđườnglúcnàocũngbuồnrầuảonão.GầntớikinhđônướcẤnĐộ,vuađượchoàngđếthânhànhdẫntoànbộ

triềuđìnhranghênhtiếp.Vuimừngbiếtbaochohaibậcquânvươngđượcgặplạinhau!Họcùngxuốngngựaômhônnhau,vàsaukhibiểulộtìnhcảmbằngnhữngcửchỉcựckỳthânthiết,haivuacùnglênngựasóngcươngđivào thànhphốgiữa tiếnghoanhôcủa thầndânvuaanhđến tậncungđiện

củahoàngđếquamộtcáivườnchung,vốndĩrấttránglệvàvẫndùnglàmnơitổchứccácbuổihànhlễvàliênhoantrongtriều,naycànglộnglẫyvìđượcsắmsanhthêmcácđồđạcmới.Saria tạmbiệt quốcvươngTáctari để chochàngcó thờigiờ tắmgộivà

thayđổitrangphục;nhưngchàngvừarakhỏinơithayáo,hoàngđếđãquaytrởlại.Haianhemcùngngồilênmộtchiếcsập.Vàtrongkhicáctriềuthầnkínhcẩnđứngraxa,haivuabắtđầuđàmđạovớinhauvềnhữngcâuchuyệngiữanhữngngườianhemđãgắnbóvì tìnhthâncònhơnvìdòngmáu, lạilâungàyxacách.Đếngiờcơmchiều,họcùngnhaudùngbữa,ănxonglạitiếp tụcchuyện tròmãiđếnkhiSaria thấyđêmđãquákhuya,đành luivềcungchoemđượcnghỉngơi.ChàngSadơnăngbấthạnhđinằm.Nhưngnếusựcómặtcủavuaanhcó

thểlàmchochàngtạmthờilắngquênphiềnmuộn,thìgiờđâynỗiniềmkialạicàngxốnxangtrongdạ.Đánglẽcầnphảinghỉngơithìchànglạinhớđếnnhữnggiàyvòđauđớnnhất.Nhữngviệclàmthấttiếtcủahoànghậulạihiệnlên rõ mồn một trong tâm trí, chàng không thể nào chịu nổi. Cuối cùngkhông sao chợp mắt, chàng trở dậy. Và vì trong lòng quá sầu muộn bởinhữngýnghĩbiai,trênmặtchànghiệnlênvẻbuồnrầukhiếnchohoàngđếkhôngthểnàokhôngnhậnthấy.Hoàngđếtựhỏi:“QuốcvươngTáctarilàmsaothếnhỉ?Aiđãcóthểgâynênnỗibuồnlộranétmặtấy?Chúấycóđiềugìphànnànvềsựđóntiếpcủatachăng?Không!Tađãtiếpchúấynhưtiếpmộtđứaemthânyêu,vềmặtnàytatựxétchẳngcógìđángtrách.Cólẽchúấybuồnvìxanướcnhàhoặcvìxahoànghậuchăng?Nếuđúng làchúấybuồnvìchuyệnđó,thìtaphảitraongaynhữngtặngphẩmdànhchochú,đểchúấymuốn lênđường trởvềXamáccăng lúcnàocũngđược.”Nghĩnhưvậy,ngayngàyhômsau,hoàngđếsaiđưađếnchovuaemnhiềutặngphẩm,gồmnhững sản vật hiếm có nhất, đắt tiền nhất, kỳ lạ nhất ởẤnĐộ.Mỗingàyhoàngđế lạichobàyranhững tròvuimớiđểgiảibuồnchovuaem.Nhưngnhữnghộihèthúvịnhấtđãchẳnglàmchochàngvuilênđượcchútnàolạicònkhơisâuthêmnhữngnỗibuồnphiền.MộthômSariaralệnhmởcuộcđisănlớncáchkinhđôhaingàyđường,ở

mộtnơiđặcbiệtcónhiềuhươunai.Sadơnăngxinhoàngđếmiễnchochàngkhỏiphảiđitheo,việncớsứckhỏechàngkhôngchophépthamdựcuộcsăn.Hoàngđếkhôngmuốnép,đểchochàngđượctựdo,vàcùngvớitấtcảtriềuđìnhlênđườngđidựcuộcvuigiảitrí.Hoàngđếđikhỏi,quốcvươngnướcĐạiTáctaricònlạimộtmình,luivềkhépkíntrongbuồngriêng.Chàngngồicạnhmộtcửasổnhìnravườn.Vườnngựuyểnđẹpđẽcùngvớitiếnghótcủamuônngànchimchócnuôi trongđóhẳnđãđưalạichochàngniềmkhoankhoáinếuchàngcòncókhảnăngcảmthụ.Nhưngvẫnkhôngngừngbịdaydứtbởinhớlạihànhvixấuxacủahoànghậu,chàngítnhìnxuốngvườnhơn

làngướcmắtlêntrờiđểthởthanchosốphậnkhôngmaycủamình.Tuynhiên,dùphiềnmuộnđếnthếnàođinữa,chàngvẫnkhôngkhỏinhận

thấymộtđiềulàmchochànghếtsứcchúý.Mộtcáicửabímậttrongcunghoàngđếđộtnhiênmởra,vàtừđóbướcrahaichụcngườiđànbà,đichínhgiữa là hoàng hậumà phong thái rất dễ phân biệt với những người khác.Hoàng hậu tưởng quốc vương nướcĐại Táctari cũng đã đi săn, liền xămxămbướctớitậncửabuồngriêngcủachàng.Nhàvuavìtòmòmuốnquansát hoàng hậu, cho nên ngồi nép vào bên trong để vẫn có thể nhìn ramàkhông bị người ngoài trông thấy. Chàng để ý thấy những người đi theohoànghậubỏcáctấmmạngchođếnlúcbấygiờvẫnchemặthọvàcởichiếcáodàimặctrùmlênnhữngbộquầnáongắn.Chàngcựckỳngạcnhiênkhinhậnratrongsốngườimàchàngtưởnggồmtoànlàphụnữấycómườitênđànôngdađen,mỗitênômngaylấymộtcônhântình.Hoànghậu,vềphầnmình, cũng không chịu đứng lâu không có người tình. Nàng vỗ tay gọi:“Maxút!Maxút!”Lậptứcmộttênđànôngdađentụttừtrêncâycaoxuống,vộivãchạyđếnvớinàng.Vìngượngngùng,tôikhôngthểthuậtlạinhữngviệcgìxảyragiữanhững

ngườiđànbàvàbọndađenấy,đólàmộtchitiếtchẳngđángphảiquantâm.ChỉcầnnóirằngđiềuSadơnăngtrôngthấyđủchochàngnghĩrằnganhtraichàngcũngđáng thươnghạikhôngkémgìchàng.Cuộchoan lạccủađámngườidâmloạnấykéodàiđếntậnnửađêm.Cảbọncùngtắmchungtrongmộtcáihồrộngvốnlàmộtnơirấttrangnhãtrongvườn.Sauđóhọmặclạiquầnáovàtrởlạicunghoàngđếbằngcáicửabímật;còntênMaxút,vốntừbênngoàitrèoquathànhvàovườn,lạitrởrabằnglốiấy.Tất cả việc đó diễn ra dướimắt quốc vương nướcĐại Táctari, gợi lên

tronglòngchàngvôvànsuynghĩ:“Thậttađãnhầmtokhinghĩrằngđiềubấthạnhcủata làcábiệt.Đấychẳngquacũnglàsốkiếpkhôngthểnàotránhkhỏicủatấtcảmọiôngchồng,bởivìngayđếnhoàngđếanhta,chúatểcủabaonhiêunướcchưhầu,bậcđếvươngvĩđạinhấtthếgiới,cũngkhôngtránhđược.Đãvậythìtahéohonvìbuồnkhổchẳnghóarahènyếulắmsao!Thôithếtừnaykýứcvềmộtđiềubấthạnhthườngtìnhnhưvậykhôngcònđángkhuấy động sự yên tĩnh của đời ta nữa.”Quả nhiên, ngay từ giờ phút ấychànghết buồnphiền.Giámàkhông trông thấy cảnhdiễn ra dưới cửa sổchàngđãkhôngthiếtgìđếnănuống,thìgiờđâychàngsaidọnbữatốivàănmộtbữaănngonlànhnhấtkểtừhômtừgiãXamáccăngđếnnay.Hơnthếchàngcảmthấythúvịnữakhinghenhữnglờica,tiếngnhạcdudươnghòatấutrongbữaăn.Nhữngngàytiếpđó,Sadơnăngrấtvuivẻ.Khiđượctinhoàngđếđisăntrở

về,chàngrađónvàtươitỉnhchúctụngvuaanh.Sariathoạttiênkhôngchúý

đếnsựđổithayđóởemtrai,nhàvuacònmảinóichuyệntiếcrẻchoemđãkhôngđitheomìnhdựcuộcsăn.Vàcũngchẳngchờchoemkịptrảlời,vuađãvộikhoevềsốlớnnhữnghươunaivàdãthúkhácsănbắtđượcvàkểlạinhữngniềmvuithíchtrongchuyếnđisăn.Sadơnăngsaukhichămchúlắngnghe, liềncất lời.Vìkhôngcònbậnbịubởinhữngnỗiusầuvẫnngăn trởkhông cho chàngbiểu lộ hết trí thôngminh, giờ đây chàngnói bao nhiêuchuyệnhayhothúvị.Hoàngđếcứnghĩlàsẽgặplạiemtraivẫntrongtrạngtháisầunãonhưlúc

chiataychonênrất lấylàmhoanhỉ thấyemvuivẻ.Vuanói:“Chúạ,anhcảmtạtrờiđấtđãlàmchochúcósựthayđổiđángmừngtrongthờigiananhđivắng.Anhthựcsựvuilòngvềviệcđó.Tuynhiênanhcómộtthỉnhcầuđốivớichú,vàanhrấtmongchúđápứngđiềuanhsắpnóiđây.”-Emcòncóđiềugìdámtừchốianh?–QuốcvươngTáctariđáp.–Đối

vớiSadơnăngnày,vuaanhhoàntoàncómọiquyềnlực.Xinanhnóira,emđangnónglòngmuốnđượcbiếtanhcầngìởem.-Từhômchúđếntriềuđìnhta,–Sarianóitiếp–anhthấychúluônluôn

buồnbã.Anhđãtìmđủmọicáchbàyracáctrògiảitrímàkhôngkếtquả.Anhnghĩchắcchúbuồnvìxanướcnhà;cókhilạingờhẳnvìchúnhớhoànghậuởXamáccăng,mộtngườimàchúđãchọn làmvợ thì chắccó sắcđẹptuyệt trần, cho nên chúmới sinh ra tư lự. Không biết anh đoán có đúngkhông;songanhthúthậtchínhvìlýdođómàkhôngmuốngặnghỏinhiều,elàmchúkhôngbằnglòng.Tuyvậy,dùanhchẳngcógópphầngìvàođó,khiđisăntrởvềthấychúvuivẻnhấtđời,tinhthầnđãhoàntoànthoátkhỏicáiưutưnóđãlàmchochúmấthếtmọivuitươithườngnhật.Chúhãyvuilòngchoanhrõtạisaotrướckiachúbuồnnhưvậy,vàdođâubâygiờchúhếtưutư?Nghehỏi,quốcvươngĐạiTáctaritrầmngâmmộtlátnhưđểtìmcáchtrả

lời.Cuối cùng, chàng đáp như sau: “Anh là hoàng đế, là chúa tể của em;nhưngemvananhhãymiễnchoemkhôngphảiđápứngđiềuanhhỏi.”-Không,chúạ.–Hoàngđếnói.–Chúphảiđápứng,tathíchnhưvậy,xin

chúchớkhướctừ.KhôngthểkhướctừtrướcsựgặnghỏicủaSaria,Sadơnăngnói:“Nếuvậy

thì,thưaanh,anhđãralệnh,emxinchiềuýanh.”Thếrồichàngthuật lạisự thất tiếtcủahoànghậuXamáccăng.Kểxong,

chàngnói: “Đấy lànguyênnhânkhiến choem từngbuồnbã.Xin anhxétcho,tháiđộemnhưvậycósailầmchăng.”-Ôiemơi!–Hoàngđếthốtlên,chứngtỏnhàvuathôngcảmxiếtbaomối

hậncủanhàvuaTáctari.–Câuchuyệnchúvừakểchoanhnghemớiđáng

ghêtởmlàmsao.Vàanhphảikiênnhẫnlắmmớingheđượctớicùng.Anhngợikhenchúđãtrừngtrịnhữngtênphảntrắcláoxượcdámxúcphạmmìnhnhưvậy.Khôngaicóthểtráchcứhànhđộngcủachú.Chúxửsựnhưvậylàcôngminh.Vềphầnanh,anhthúthậtởvàođịavịcủachú,cólẽanhkhôngkiềmchếđượcnhưchúđâu.Có lẽanhkhôngbằng lòngchỉgiếtchếtmộtconđànbàmàthôi;anhnghĩrằngcóthểanhphảixửtửhơnmộtnghìnđứamớihảđượccơnđiên.Giờanhkhôngcònngạcnhiênvềsựbuồnphiềncủachúnữa.Nguyênnhângâynênthậtquácayđắng,quátủinhục,làmsaomàtránhđượcưutư.Trời!Thậtlạlùnglàmsao!Không,anhtinrằngkhôngbaogiờcóthểxảyrachoaicáichuyệnnhưvừaxảyravớichú.NhưngrốtcuộctaphảitạơnThượngđếđãđưalạichochúniềmanủi.Vàbởivìanhtinchắcnócócăncứ,chúhãyvuilòngnóichoanhrõnhờđâumàchútrởlạibìnhtâm?Mongchúhãythậtlònggiãibàytâmsựvớianh.Sadơnăngthấycàngkhónghĩđốivớiđiềunàyhơncảđiềutrước,bởinó

liênquanđếnchínhanhmình.NhưngrồichàngcũngđànhnhượngbộtrướcnhữnglờikhẩnkhoảncủahoàngđếSaria.Chàngtâu:“Vậythìemsẽtuânlờianh,vìanhđãkhăngkhăngmuốnbiếtrõ.Emsợrằngsựphụctùngcủaemsẽgâychoanhnhiềuđiềuphiềnnãohơncảemtrướcđây.Nhưng,monganhrồiđâychỉnêntựtráchmình,vìchínhanhđãbuộcemphảinóiramộtđiềumàlẽraemmuốnchônvùitronglãngquênvĩnhviễn.-Điềuchúvừanóiđócàngkíchthíchthêmsựtòmòcủata.–Sariangắt

lời.–Chúhãymaumaunóirađiềubímậtấychoanhrõ,chodùnóthếnàođinữa!Khôngthểkhướctừđược,quốcvươngTáctariđànhkểlạichi tiết tấtcả

nhữngđiềuđãthấyvềnhữngtêndađencảitrang,vềcáchxửsựcủahoànghậucùngcácngườihầuvàkhôngquêntênMaxút.Chàngnóitiếp:“Saukhiđãchứngkiếntấtcảnhữngviệcxấuxađó,emnghĩrằngtấtcảđànbàđềumộtduộcnhưvậythôi.Họkhôngthểnàocưỡngnổidụcvọng.Suynghĩnhưvậylàmemtỉnhra.Sựbìnhthảnvềtâmhồncủamộtngườiđànôngmàlạitùythuộcvàođứchạnhcủađànbàthìthậtlàquáyếukém.Ýkiếnấydẫnemđiđếnnhữngsuytưkhác,vàcuốicùngemchorằngkhôngcócáchnàotốthơnlàtựmìnhkhuâykhỏa.Cũngkhókhănđấy,nhưngcuốicùngemvượtquađược.Nếuanhtinlờiem,xinhãylàmnhưem.”Mặcdùlờikhuyênấyđúngđắn,hoàngđếvẫnkhôngthểnghetheo.Nhà

vuacònnổigiận:“Quáithật,chánhcunghoànghậunướcẤnĐộtamàlạicóthểsađọamộtcáchbỉổinhưvậyư?Không,chúơi,anhkhôngthểnàotinđiềuchúnóinếuanhchưađượcnhìnthấytậnmắt.Cóthểlàchútrôngnhầm.Vảchăngcáiviệcnàycũngquantrọngnóđángchoanhtựmìnhmắtthấytaingherồihẵngkhẳngđịnh.”

-Thưa anh, nếu anhmuốn chứngkiếnviệcđó thì chẳng cógì quákhókhăn.Anhchỉviệctổchứcmộtchuyếnđisănnữa,vàkhihaianhemtađềuđirangoàikinhthànhcùngvớicácquancủahaitriều,chúngtasẽnghỉlạiởhànhcung;vàđêmđếnriênghaichúngtasẽtrởlạibuồngriêngcủaem.Emtinchắcrằngngàyhômsauanhsẽnhìnthấyviệcemđãtừngtrôngthấy.Hoàngđếchấpnhậncáimẹoấy,vàlậptứctruyềntổchứcmộtchuyếnđi

sănmới.Nộinhậthômấy,cáchànhcungđãđượccấtlênởnơiquyđịnh.Ngàyhômsau,haivualênđườngcùngvớitấtcảhaiđoàntùygiá.Họđến

nơicầnhạ trạivàở lạiđấychođến tối.Lúcnày,Saria triệu tể tướngđến.Khôngnóirõýđịnhcủamình,nhàvuaralệnhchotểtướngthaymìnhkhivắngmặt,vàkhôngđượcchophépmộtairakhỏitrạidùbấtcứlýdogì.Truyềnlệnhxong,hoàngđếcùngquốcvươngĐạiTáctarilênngựatrởlại

kinhthành,đếncungđiệncủaSadơnăng.Họđingủ.Sánghômsauhọdậythật sớmngồibêncạnhcửa sổnơimàquốcvươngTáctari từngnhìn thấycảnhbọnngườidađenhànhlạc.Haingườihưởngkhôngkhímátlànhvìlúcnàymặttrờichưamọc.Vừatròchuyệnthỉnhthoảnghọlạiđưamắtngóvềphíacánhcửabímật.Cuối cùng cánh cửa ấy mở ra. Xin được kể lại vắn tắt trongmấy lời:

hoànghậuxuấthiệncùngvớibọnngườihầucùngmườitêndađencảitrangvàcất tiếnggọiMaxút.Nhữngđiềuhoàngđế trông thấyđủchovuahoàntoàntinchắcvàonỗinhụcnhãvàsựbấthạnhcủamình.“Trờiđấtơi!–Vuakêulên.–Bỉổi làmsao!Kinhtởmbiếtbao!Vợmộtbậcđếvươngnhưtađâylạicóthểphạmđiềuxấuxaấy?Sauviệcnày,còncónhàvuanàodámkhoekhoangrằngmìnhlàngườihoàntoànhạnhphúc?Ôiemơi!–HoàngđếômchầmvuaTáctarivànóitiếp:–Thôihaianhemmìnhhãytừbỏcuộcđờinày.Trênđờinàymọiviệcđềulàgiảdối;chẳngquanịnhhótđấyrồilạiphảntrắcđấymàthôi.Chúngtahãytừbỏhếtsơnhàxãtắc,hãytừbỏtấtcảphùhoahàonhoángquanhta.Anhemtahãyđiđếnnhữngđấtnướcxalạ,hãykéolêcuộcđờitămtốimàchegiấuđiềubấthạnhcủachúngmình.”Sadơnăngkhôngtánthànhquyếtđịnhcủahoàngđế,nhưngchàngkhông

dámcưỡnglạitrongkhiSariađangcơnnónggiận.Chàngđáp:“Thưaanh,ýemcũngkhôngkhácýanh.Emsẵnsàngđitheoanhđếnbấtcứnơinàoanhmuốn.Nhưngxinanhhứavớiemlàchúng tasẽquay trởvềnếuchúng tagặpđượcmộtkẻnàocònđaukhổhơncảchúngta.”-Anhhứavớichú,–hoàngđếđáp–nhưnganhkhôngtincóthểcómột

ngườinàođaukhổhơnanhemta.-Emkhôngchiasẻýkiếncủaanhđâu.–VuaTáctarinói.–Hơnthếem

cònnghĩrằngchắcchúngtarồichẳngphảiđilâulắmđâu.

Nóixong,haingườibímậtrakhỏihoàngcung,rồi theomộtconđườngkhácvớiconđườnghọtừhoàngcungtrởvềhômtrước.Họđimãiđếntốimịt,chotớikhikhôngcònnhậnrađườngnữamớidừngchânngủđêmđầutiêndướigốccây.Tinhmơhômsauhọtiếptụcđichođếnkhitớimộtbãicỏđẹpbênbờbiển,ởđâyrảiráccónhiềucâytobóngmátumtùm.Haianhemngồicạnhmộtgốccâyđểnghỉchân,hóngmátvàđàmđạovềsựthấttiếtcủacáchoànghậu.Haingườitròchuyệnchưalâu,bỗngnghetừphíabiển,cũngkhágầnbờ

thôi,mộttiếngđộngkhủngkhiếpcùngmộttiếngthétkinhhồnlàmchohọvôcùnghoảngsợ.Thếlàmặtbiểnmởra,mộtcộtđenrấtlớntừdướinướcđùnlêncaođếntậnmâyxanh.Cảnhtượngđólàmchohaivuacàngkhủngkhiếp.Haianhemvộivàngđứngdậyleolênmộtcâycóvẻdễnấpkínnhất.Haingườivừalêntớingọn,đưamắtnhìnvềphíaphátratiếngđộng,nơimặtbiểnvừamởra, thì thấycáicộtđenấyrẽnướctiếnvàobờ.Lúcđầuchưanhậnravậtgìnhưnglátsauhọhiểurangay.Đấylàmộttrongnhữnghungthầntinhranh,độcác,kẻthùkhôngđộitrời

chungvớiloàingười.Lãotađenthuivàxấuxí,hìnhdángthậtsựlàmộttênkhổng lồ lêu đêu. Trên đầu lão độimột cái hòm lớn bằng thủy tinh đượckhóachặtbởibốnchiếckhóathépròng.Lãođộicáihòmấyđivàobãicỏvàđặtxuốngđúngngaydướigốccâyhaingườiđangnấp.Haivuahiểumìnhđangtrảiquamộttaiươngghêgớmvàcholàsắpbịgiếtchếtđếnnơi.Lãohungthầnngồixuốngcạnhhòm,lấybốnchiếcchìakhóađeoởthắtlưngramở khóa, rồi nhấc ramột người đàn bà ănmặc rất sang trọng, dáng dấpđườngbệvàsắcđẹptuyệttrần.Conquỷsứđểnàngngồixuốngbêncạnhvànhìnnàngsayđắm:“Phunhânơi,ngườiđẹptuyệtvờitrongtấtcảmọingườiđẹpơi,conngườiđángyêumàtađãbắtcóctrongngàycướicủanàng,vàtừngàyấyđếnnaytaluônluônyêuquý,nànghãychotađượcngủmộtlúcbêncạnhnàng!Chínhvì tabuồnngủchonênmớiđịnhđếnnơiđâynghỉngơichốclát.”Nóixong,lãogốicáiđầutoxùlênđùingườiđànbà,duỗiđôichândài ra tận biển, rồi chẳngmấy chốc ngủ say, tiếng ngáy vang động cả bờbiển.Ngườiđànbà tìnhcờngướcmắtnhìn lên, trông thấyhaivua trênngọn

cây,liềnrahiệubảohaingườinhẹnhàngtụtxuống.Haivuacựckỳkhiếpđảmkhi thấymìnhbị phát hiện.Cũngbằngcách rahiệu, hai nhàvuaxinngườiđànbàmiễnchohọphảituântheo.Nhưngảtasaukhinhẹnhàngnhấcđầu lãohung thầnkhỏichânmìnhđặtxuốngđất, liềnđứng lênnóivớihọbằngmột giọng nhỏ nhẹ nhưng thiết tha: “Hãy xuống đây; nhất thiết haichàng phải xuống đây với em.”Họmuốn ra hiệu cho ả hiểu là họ sợ lãohung thần.Nhưngvô ích,ảvẫn tiếp tụcnóivớicáigiọngấy:“Hãyxuốngđây,nếuhaichàngkhôngchịunghelờiemthìemsẽđánhthứcconquỷnày

dậyvàchínhemsẽxuilãogiếtchếthaichàng.”Câunóiấylàmhaivualosợquá,đànhphảibắtđầutụtxuốnggốccâymột

cáchhếtsứcthậntrọngđểtránhlàmlãohungthầnthứcgiấc.Khihọxuốngđếnđấtrồi,ảcầmtayhọdẫnđếnmộtnơixaxadướihàngcâybuộchọphảilàmđiềudâmđãng.Họkhướctừ,nhưngtrướcnhữnglờidọanạtvàsợbịlộ,họđànhphảivângtheo.Saukhiđạtđượcđiềumongmuốn,trôngthấymỗichàngđeomộtchiếcnhẫnởngóntay,ngườiđànbàliềnhỏixin.Vừacầmtrongtayhaichiếcnhẫn,ảtìmmộtcáihộpđểtrongtúiđựngđồtrangsức,lấyramộtsợidâycóxâunhiềuchiếcnhẫnđủkiểu,đưachohọxem:“Haichàngcóbiếtnhữngvậtnàycóýnghĩagìkhông?”-Không.–Họđáp.–Chắcnàngcóthểchochúngtôihay.-Đâylànhẫncủanhữngngườiđànôngđãtừngânáivớitôi.Đúngchín

mươitámchiếc.Tôigiữđểlàmkỷniệm.Tôivừaxinhaichàngchohaichiếcnhẫnkia,làđểchochẵnmộttrăm.Nhưvậylà–ảnóitiếp–đếnngàyhômnaytôicóđúngmộttrămtìnhnhân,mặcchosựphòngxavàmọicáchngănngừacủalãohungthầnxấuxívẫnbámriếtlấytôinày.Mặccholãonhốttôitrongchiếchòmthủytinh,mặccholãogiấutôidướitậnđáybiển,tấtthảyđềuvôíchmàthôi.Tôivẫncócáchđánhlừađượclão.Cácchàngthấyđấy,một khi người đàn bà có sẵn điều tình ý rồi, thì không có ông chồnghayngườiyêunàocóthểngăngiữkhôngchongườiấythựchiệnbằngđượctìnhýcủamình.Tốthơnlàđànôngchớnêntráiýđànbà,cólẽđólàcáchtốtnhấtchođànbàgiữđượctiếthạnh.Nóixong,ngườiđànbàxâuhaichiếcnhẫnvàocùngmộtchuỗivớinhững

chiếckia.Đoạn,ảlạitrởvềngồivàochỗcũ,bêđầulãohungthầnđặtgốitrởlạilênđùimìnhmàkhônglàmcholãothứcgiấc,rồirahiệubáochohainhàvuahãyđinơikhác.Họtheođườngcũquaytrởvề.Khiđãđixangoàitầmmắtcủangườiđàn

bàvàlãohungthần,SarialêntiếnghỏiSadơnăng:“Nàychú,chúnghĩgìvềchuyệnvừaxảy ra?Lãohung thần cómộtngườiyêukhá chung thủyđấychứ!Vàchúcónhậnthấykhông,thậtkhôngcógìsánhnổisựtaiquáicủađànbà.”-Thưaanh,có.–QuốcvươngcủanướcĐạiTáctariđáp.–Vàanhhẳn

cũngphảiđồngývớiemrằnglãohungthầncònđángthươnghạivàđaukhổhơnanhemta.Bởivậychúngtahãyquaytrởvềvìđãgặpđượcđiềuchúngtađangtìmkiếm.Vàchúngtacũngchớvìchuyệnđómàthôikhôngănởvới đàn bà.Về phần em, embiết cách làm sao giữ cho trọn niềm tin củamình.Lúcnàyđâyemchưamuốnnóira,nhưngmộtngàykiaanhsẽnhậnđượctintứcvềem,vàemtinrằnganhsẽnoigươngem.Hoàngđếtỏýđồngtình.Haingườitiếptụcđichotớihếtđêmthứbakể

từngàyxuấtphát,thìtrởvềđếnnơihạtrại.Tinhoàngđếtrởvềđượclantruyền.Từsángsớmcáctriềuthầnđãtềtựu

trướchànhcung.Nhàvuachomờivào,tiếpcácquanvớivẻtươicườihơnthườnglệ,vàbanthưởngchotấtcảmọingười.Sauđó,nóirằngmìnhkhôngmuốnđixanữa,vuatruyềnchomọingườilênngựavàtrởvềhoàngcung.Vừa tới nơi, hoàngđế lập tứcđếnhậu cung, ra lệnhbắt trói hoànghậu

ngaytrướcmặtmình,rồisaitểtướngmangđixửgiảo.Viênđạithầnnàythihànhlệnhvuamàcũngchẳngbuồnhỏixemhoànghậuđãphạmtộigì.Nhàvua đang giận dữ không chỉ bằng lòng có thế.Vua tự tay chặt đầu tất cảnhữngnànghầucủahoànghậu.Sausựtrừngphạtnghiêmkhắcấy,tinchắcrằngtrênđờikhôngcómộtngườiđànbànàolàtiếthạnhvàđểngănngừakhôngchonhữngngườimàmìnhsẽănnằmtrongtươnglaicócáchgìthấttiếtvớimình,vuaquyếtđịnhcứmỗiđêmlấymộtngườilàmvợ,rồichoxửgiảongườiđànbàấyngaysánghômsau.Đặtracáiluậtnghiệtngãấyrồi,hoàngđếthềsẽthựchiệnngaylậptứcsaukhiemtrailênđườngtrởvềnước.QuốcvươngTáctarichẳngbaolâucũngtừbiệtvuaanhlênđường,mang

theonhiềutặngphẩmquýbáu.Sadơnăngđi khỏi, Saria truyền cho tể tướngđưa đến chomình con gái

mộtviênđại tướng.Tể tướng tuân lệnh.Hoàngđếănnằmvớinàng.Sánghôm sau, khi giao nàng lại cho tể tướng để mang đi hành quyết, vua lạitruyềnchoôngphải tìmmộtngườicongáikhácchođêmtới.Dùđaukhổđến đâu khi phải thực hiện nhữngmệnh lệnh như vậy, tể tướng cũng bắtbuộcphảithihànhnghĩavụcủaônglànhắmmắttuântheomọilờiphánbảocủahoàngđế.Ôngsaiđưađếnchovuamộtngườicongáicủamộtvõquancấpdưới.Cônàysánghômsaubịxửgiảo.Tiếpđólàáinữcủamộtnhàgiàucótrongkinhthành.Tómlại,cứmỗi tốicómộtngườicongái trinhđi lấychồngvàmỗisángcómộtngườivợbịgiếthại.Tiếngđồnvềhànhđộngbấtnhânvôtiềnkhoánghậuấygâynênsựhoang

mangtrongkhắpkinhthành.Điđâucũngchỉcònnghethấytiếngkêugàokhóc lóc.Chỗnày làmộtngườichanướcmắtđầmđìa, tuyệtvọngvìvừamấtđứacon.Nơikialàbàmẹthânyêurênrỉsợcongáimìnhrồicũngsẽlâmvàocảnhngộấy.Thếlàthayvàonhữnglờicangợivàtạơnmàhoàngđếvẫnnhậnđượctừtrướcđếngiờ,naychỉcólời trămhọnguyềnrủanhàvua.Vịtểtướng,nhưđãnóiởtrên,buộclòngphảithihànhmọiđiềubấtcông

khủngkhiếp.Ôngcóhaingườicongái, côđầu tên làSêhêrazát[13]; ngườiconthứhailàĐináczát[14].Côemkhôngkémchịvềtàihoađứchạnh;songngườichịkhôngnhữngdũngcảmhơntấtcảnữnhi,lạivôcùngthôngminhvà rấtmực trí lự.Nàng đọc rất nhiều sách và có trí nhớ kỳ diệu đến nỗi

chẳngbaogiờquênbấtcứmộtđiềugìđãđọcqua.Nànghiểubiếtthànhthạocácmôntriếthọc,yhọc,lịchsửvàmỹthuật.Nànglàmthơhayhơnthơcủathisĩnổitiếngnhấtđươngthời.Ngoài ra,nàng lạicósắcđẹp tuyệt trần.Vàsángngời trên tấtcảnhững

mặttàihoaấy,làđứchạnhkiêntrinh.Tể tướng yêu quý con gái nồng nhiệt, và nàng quả xứng đáng với tình

thươngyêucủacha.Mộthôm,haichaconđangtròchuyện,nàngbảocha:-Thưaphụ thân,concómộtđiềuvanxincha,con thiết thamongđược

chachophép.-Chasẽkhôngtừchối,–tểtướngđáp–miễnlàyêucầucủaconchính

đángvàphảichăng.-Gọi là chính đáng thì không thể có điều nào chính đánghơn. –Nàng

Sêhêrazát nói. –Cha có thể xemxét qua nguyêndo thúc đẩy conngỏ lờikhẩncầu.Concóýđịnhngănchặnnhữnghànhđộngdãmanmàhoàngđếđanggâyrachomọigiađìnhtrongkinhthành.Conmuốnxuatannỗiloâuchínhđángcủabiếtbaobàmẹđanglosợphảimấtcongáimộtcáchthảmthương.-Con ạ, ý định của con rất đáng khen, nhưng cha thấy tai họamà con

muốnngănchặnấyhìnhnhưkhôngc�