nf]s ;]jf cfof]usf] ;GtfpGgf}+ jflif{s k|ltj]bg · nf]s ;]jf cfof]u cgfdgu/, sf&df*f}+ . kmf]g g+.M...
Transcript of nf]s ;]jf cfof]usf] ;GtfpGgf}+ jflif{s k|ltj]bg · nf]s ;]jf cfof]u cgfdgu/, sf&df*f}+ . kmf]g g+.M...
-
nf]s ;]jf cfof]usf];GtfpGgf}+
jflif{s k|ltj]bg-2072 >fj)fb]lv 2073 cfiff( d;fGt;Dd_
2073 d+l;/
-
nf]s ;]jf cfof]ucgfdgu/, sf&df*f}+ .kmf]g g+.M )(&&–!–$&&!$**, $&&!$($, $&&!%@*
km\ofS; g+. )(&&–!–$&&!$()
Od]n M [email protected]]a;fO^M www.psc.gov.npISBN: 978-9937-0-1750-3
-
kq ;+Vof M– )÷&$
rnfgL g+ M–
cfof]usf] ;GtfpGgf}+ jflif{s k|ltj]bg k|:t't ul/Psf] ;DaGwdf .
;DdfggLo /fi6«kltHo",
/fi6«kltsf] sfof{no,
lztn lgjf;, sf7df8f}+ .
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] efu #@, wf/f @($ adf]lhd nf]s ;]jf cfof]un] cfly{s jif{ )&@÷) df ;Dkfbg u/]sf sfdx¿sf] jflif{s k|ltj]bg k|:t't ul/Psf] 5 .
ldlt M@)÷*÷!&
ejbLo
-pd]zk|;fb d}gfnL_
cWoIf
-laGb|f xf8f -e§/fO{_
;b:o
-czf]ss'df/ emf_
;b:o
-8f= uf]ljGbk|;fb s';'d_
;b:o
-a|xdb]j /fo_
;b:o
->Lk'?if 9sfn_
;b:o
-s[i0frGb| emf_
;b:o
nf]s ;]jf cfof]ucgfdgu/, sf7df8f}+
-
g]kfnsf] /fli6«o em08f
-
g]kfnsf] /fli6«o ufg
;of}+ y'Fuf km"Nfsf xfdL Pp6} dfNff g]kfNfL
;fj{ef}d eO{ km}lNfPsf d]rL–dxfsfNfL .
k|s[ltsf sf]6L sf]6L ;Dkbfsf] cfFrNf
jL/x¿sf /utNf] :jtGq / c6Nf .
1fge"ld, zflGte"ld t/fO{ kxf8, lxdfNf
cv08 of] Kof/f] xfd|f] dft[e"ld g]kfNf .
ax'Nf hflt efiff wd{ ;+:s[lt 5g\ ljzfNf
cu|ufdL /fi6« xfd|f] ho ho g]kfNf .
/rgfsf/
k|lbks'df/ /fO{ æJofs'n dfOnfÆ
;+uLtsf/
cDa/ u'?ª
-
nf]s ;]jf cfof]usf kbflwsf/Lx?
-pd]zk|;fb d}gfnL_
cWoIf
-laGb|f xf8f -e§/fO{_
;b:o
-czf]ss'df/ emf_
;b:o
-8f= uf]ljGbk|;fb s';'d_
;b:o
-a|xdb]j /fo_
;b:o
-dw'k|;fb /]UdL
;lrj
->Lk'?if 9sfn_
;b:o
-s[i0frGb| emf_
;b:o
-
-;DdfggLo /fi6«klt ;dIf cfof]usf dfggLo cWoIf >L pd]zk|;fb d}gfnLcfof]usf] %& cf}+ jflif{s k|ltj]bg k]z ug'{x'Fb}_
-cfof]usf] %& cf}+ jflif{s k|ltj]bg k]z u/]kZrft\;DdfggLo /fi6«klt ;fy cfof]usf dfggLo cWoIf, dfggLo ;b:ox?, ;lrj Pj+ sd{rf/Lx?_
-
-cfof]usf] ^^ cf}+ jflif{sf]T;jsf] cj;/df nf]s ;]jf cfof]usf] k|tLs lrGx -nf]uf]_ ;fj{hlgs ug'{x'Fb} ;DdfggLo /fi6«klt >L ljBfb]jL e08f/L . ;fydf ;DdfggLo k|wfgdGqL >L s]=kL= zdf{ cf]nL, Joj:yflksf ;+;b, /fHoJoj:yf ;ldltsf dfggLo
;efklt >L lbnaxfb'/ 3tL{, cfof]usf dfggLo cWoIf >L pd]zk|;fb d}gfnL, dfggLo ;b:ox? tyf ;x;lrj_
cfof]usf] ^^ cf}+ jflif{sf]T;jsf] cj;/df ;DdfggLo /fi6«klt, ;DdfggLo k|wfgdGqL tyf cfof]usf dfggLo cWoIf, dfggLo ;b:ox? Pj+ ;lrj_
-
wGojfb 1fkgnf]s ;]jf cfof]u of]Uotf k|0ffnLsf] l;4fGt, lgikIftf / lhDd]jf/L jxgsf] b[li6n] ;Ddflgt cfof]usf] ?kdf g]kfnL ;dfhdf :yflkt 5 . cfof]u cfkmgf] kljqtf rL/sfn ko{Gt sfod /fVg k|ltj4 klg 5 . :jR5, lgikIf, k|lt:kwf{Tds tyf ljZj;gLo9+un] ;Ifd hgzlQm 5gf}6 ug]{ sfo{ Hofb} uDeL/ ljifo x'g'sf] ;fy} r'gf}tLk"0f{ ;d]t /xG5 . cfof]usf] PSnf] k|of;n] dfq of] sfo{ ;DkGg x'g ;Sb}g . o;sf nflu w]/} ;+3;+:yf, JolQm tyf lj1sf] ;xof]u cfjZos kb{5 .
cfof]usf] ̂ ^ cf}+ jflif{sf]T;jsf] cj;/df cfof]usf] lgdGq0ffnfO{ :jLsf/ u/L cfof]unfO{ dfu{bz{g ;Daf]wg ug'{ePsf]df tyf cfof]usf] k|tLs lrGx ;fj{hlgsLs/0f ug'{ePsf]df ;DdfggLo /fi6«kltHo"df cfof]u xflb{s cfef/ JoQm ub{5 .
pQm cj;/df cfof]usf] lgdGq0ffnfO{ :jLsf/ u/L ;df/f]xdf pkl:yt x'g'ePsf]df ;DdfggLo k|wfgdGqLHo", Joj:yflksf–;+;b, /fHo Joj:yf ;ldltsf ;efkltHo" tyf cGo cfdlGqt kbflwsf/Lx?nfO{ cfof]u xflb{s cfef/ JoQm ub{5 .
ljut jif{x¿df h:t} cfly{s jif{ @)&@÷ df klg ;fj{hlgs ;]jfsf nflu l/Qm kbx? k"lt{ ug{sf] nflu cfof]ujf6 ;~rfng x'g] k/LIffx?df ;xeflu x'g'x'g] ;Dk"0f{ pDd]bjf/x?k|lt wGojfb 1fkg ub}{ cem j9L pDd]bjf/x?sf] ;xeflutfsf] nflu cfof]u xflb{s cfJxfg ;d]t ub{5 .
cfof]uaf6 ;DkGg kf7\oqmd lgdf{0f tyf kl/dfh{g, k|Zgkq lgdf{0f tyf kl/dfh{g, pQ/k'l:tsf k/LIf0f, cGtjf{tf{ ;~rfng Pj+ z}lIfs of]Uotf lgwf{/0f ;DaGwL sfo{x¿df w]/} ljlzi6 JolQmx¿n] bIf Pj+ ljz]if1 k|ltlglwsf] ?kdf cfof]unfO{ lg/Gt/ ;xof]u / ;'emfj k|bfg ug'{ ePsf] 5 . cfof]u pxfFx¿k|lt xflb{s s[t1tf 1fkg ub{5 .
;+ljwfgtM cfof]unfO{ k|fKt u'?Q/ lhDd]jf/L k'/f ug]{ ;Gb{edf g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an, g]kfn tyf ;+ul7t ;+:yfx? / :yfgLo lgsfox?jf6 k|fKt ;xof]usf nflu cfof]u xflb{s wGojfb JoQm ub{5 .
o;}u/L cfof]usf] k/LIff ;~rfng ;DaGwL sfo{sf nflu ejg nufot cGo ef}lts ;'ljwf pknAw u/fO{ ;xof]u ug{' x'g] ljleGg ljBfno, SofDk;, ljZjljBfno tyf cGo lgsfox¿ nufot cfof]usf] sfo{;Dkfbgdf ;xof]u k|bfg ug]{ ;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L lgsfo, kbflwsf/L / sd{rf/Lx¿nfO{ cfof]u xflb{s wGojfb 1fkg ub{5 .
k|:t't ;GtfpGgf}+ jflif{s k|ltj]bg tof/ ug]{ sfo{df ;+nUg cfof]usf ;lrj Pj+ ;Dk"0f{ sd{rf/Lx¿nfO{ cfof]u xflb{s wGojfb 1fkg ub{5 .
@) d+l;/
-
ljifo ;"rL
ljj/0f k]h g+=tflnsfx¿sf] ;"rL Ilrqx¿sf] ;"rL IVcg';"rLx¿sf] ;"rL V;+s]t ;"rL VInf]s ;]jf cfof]u / cGtu{tsf sfof{nox¿af6 ;Dkflbt sfo{x¿sf] ;+VofTds ljj/0f IXjflif{s k|ltj]bgsf] ;f/f+z X kl/R5]b – Ps !–!^
nf]s ;]jf cfof]usf] kl/ro
!=! P]ltxfl;s k[i7e"ld !
!=@ cfof]usf] p2]Zo ^
!=# cfof]usf] u7g ^
!=$ cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ &
!=% k|b]z nf]s ;]jf cfof]u ;DaGwL Joj:yf (
!=^ cfof]u ;DaGwdf g]kfnsf] ;+ljwfgdf ePsf cGo Joj:yfx? (
!=& cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] sfo{ ljefhg !)
!=* cfof]usf] sfo{ ;Dkfbg !@
!=*=! cfof]un] sfo{ ;Dkfbgsf nflu ckgfpg] cfwf/x? !#
!=*=@ cfof]usf] a}7s ;+Vof !$
!=*=# cfof]usf lg0f{ox¿ !$
kl/R5]b – b'O{ !&–@#cfof]usf] ;lrjfnosf] ;+u7gfTds ;+/rgf
@=!= ;+u7gfTds ;+/rgf !&
@=!=! sd{rf/L b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf !*
-
kl/R5]b – tLg @$–#^ljlgof]lht ah]6, /fh:j ;°ng tyf ef}lts ;DklQ
#=! ljlgof]lht ah]6, lgsf;f / vr{ @$
#=!=! cfof]u tyf cGtu{tsf lgsfox¿sf] cy{ ah]6 @^
#=!=@ cfof]u / cGtu{t lgsfox¿df ljlgof]lht k"FhLut ah]6sf] ljj/0f @&
#=!=# ;+:yfut ;'b[9Ls/0f sfo{qmd cGtu{t ;DkGg sfo{x¿sf] k|utL ljj/0f #)
#=@ /fh:jsf] ljj/0f ##
#=# w/f}6L /sdsf] ljj/0f ##
#=$ a]?h" / km5\of{}6sf] l:ylt #$
#=$=! sfof{nout afFsL a]?h" ljj/0f #%
#=% cfof]usf] ef}lts ;DklQ #%
#=^ vl/b #^
#=& Pl;ofnL ljsf; a}+saf6 k|fKt ;xof]u #^
#=&=! ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgftkm{ ljlgof]lht ah]6 / vr{sf] cj:yf #^
kl/R5]b – rf/ #&–%(lj1fkg / b/vf:t
$=! kbk"lt{ ;DaGwL jflif{s sfo{tflnsf k|sfzg #&
$=@ l/Qm kbsf] dfu ;+sng #&
$=# lghfdtL ;]jfsf] s"n b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf #(
$=$ lj1fkg÷;"rgf k|sfzg #(
$=% cfof]uaf6 x'g] ;a} lj1fkg / b/vf:tsf] nflu cgnfOg k|0ffnLsf] k|of]u $@
$=^ b/vf:t ;+sng $@
$=^=! cfly{s jif{ut cfGtl/s k|ltof]lutf, v'nf tyf ;dfj]zL ;d"xdf k/]sf] b/vf:tsf] ljj/0f $#
$=^=@ hfltut cfwf/df k|fKt b/vf:tsf] ljj/0f $%
$=^=# pDd]bjf/x¿sf] z}lIfs of]Uotf ;DaGwL ljj/0f $&
$=^=$ pDd]bjf/x¿sf] z}lIfs ;+sfo ;DaGwL ljj/0f $*
$=^=% pDd]bjf/x¿n] pNn]v u/]sf] ljsf;If]q cg';f/ ;]jfut b/vf:tsf] ljj/0f $(
$=^=^ pDd]bjf/x¿sf] dft[efiffsf cfwf/df b/vf:t ljj/0f %!
$=^=& pDd]bjf/x¿sf] pd]/ ;d"x cg';f/ b/vf:t ljj/0f %@
$=& s'g} klg b/vf:t gk/]sf kbx¿sf] ljj/0f %#
$=* v'nf k|ltof]lutf -;dfj]zL ;d"x ;d]t_ tkm{sf s]xL k|d'v kbx?df k|lt:kwf{sf] cj:yf %*
-
kl/R5]b – kfFr ^)–^^lnlvt k/LIff Joj:yfkg
%=! k|Zgkq lgdf{0f tyf kl/dfh{g ^)
%=@ k|yd r/0fsf] k/LIff ^!
%=# lnlvt k/LIff ;~rfng ^#
%=$ pQ/k'l:tsf ;+s]tLs/0f ^#
%=% pQ/k'l:tsf k/LIf0f ^$
%=^ lnlvt k/LIffdf s'g} klg pDd]bjf/ ;lDdlnt gePsf kbx¿ ^%
%=& lnlvt k/LIff ;~rfngdf ;xof]u k'¥ofpg] lgsfox? ^%
%=* lnlvt k/LIffdf clgoldttf ug]{ pDd]bjf/nfO{ ul/Psf] sf/jfxLsf] ljj/0f ^^
kl/R5]b – 5 ^&–*@cGtjf{tf{ tyf l;kmfl/z
^=! l;kmfl/z ul/Psf pDd]bjf/x¿sf] ;]jfut ljj/0f ^&
^=@ lghfdtL ;]jfdf l;kmfl/z ePsf pDd]bjf/x?sf] lhNnfut k|ltlglwTjsf] cj:yf ^*
^=# l;kmfl/z x'g g;s]sf kbx¿ &!
^=$ b/vf:t / l;kmfl/zsf] t'ngfTds cj:yf *@
kl/R5]b – ;ft *#–(#;dfj]zL pDd]bjf/x¿sf] 5gf}6 Joj:yf
&=! ;dfj]zLtkm{ lj1fkg, lj1flkt kb;+Vof / b/vf:t Pj+ k/LIffdf ;lDdlnt pDd]bjf/x¿sf] ;+Vof *$
&=@ cGtjf{tf{df pkl:yt / l;kmfl/z pDd]bjf/x¿ *&
&=# ;dfj]zL ;d"xdf l;kmfl/z pDd]bjf/sf] ;]jf / >]0fLut l:ylt **
kl/R5]b – cf7 ($–((k/fdz{ tyf ljefuLo ;hfo / clwsf/ k|Tofof]hg
*=! ljefuLo ;hfo ;DaGwdf k/fdz{ ($
*=@ clwsf/ k|Tofof]hg (&
*=# cfof]uaf6 k|bfg ul/Psf k/fdz{ Pj+ ;xdlt (&
*=$ a9'jf ph'/L ;DaGwL ljj/0f (*
*=% l/6 lgj]bgsf] lnlvt hjfkm ;DaGwL ljj/0f (*
-
kl/R5]b – gf} !))–!)$lg/LIf0f
(=! ljleGg lgsfox¿df cfof]uaf6 ePsf] lg/LIf0f !))
kl/R5]b – bz !)%–!!%k/LIf0f k|ljlw, kf7\oqmd / z}lIfs of]Uotf
!)=! kf7\oqmd lgdf{0f tyf kl/dfh{g !)%
!)=@ Zf}lIfs of]Uotfdf k'g/fjnf]sg !)&
!)=# Go"gtd z}lIfs of]Uotfdf pTkGg låljwf ;DaGwdf ePsf lg0f{ox¿ !)&
kl/R5]b – P3f/ !!^–!!(;'/Iff lgsfo / ;+ul7t ;+:yfx?sf] kbk"lt{
!!=! g]kfnsf] ;+ljwfgdf ePsf Joj:yfx? !!^
!!=@ ;'/Iff lgsfox?sf] kbk"lt{ !!*
!!=# ;+ul7t ;+:yfx?sf] kbk"lt{ !!*
kl/R5]b – afx| !@)–!@!cfof]uaf6 ePsf ;'wf/sf k|of;x?
!@=! ;'wf/ ul/Psf kIfx? !@)
!@=!=! cgnfOg lj1fkg k|sfzg tyf b/vf:t ;+sng !@)
!@=!=@ æx]nf] nf]s ;]jf cfof]uÆ km];a's k]h ;~rfng !@)
!@=!=# cfof]usf] j]a;fO6sf] :j?k kl/jt{g / Ifdtf lj:tf/ !@)
!@=!=$ yk k/LIff s]Gb| ;~rfng !@)
!@=!=% pQ/k'l:tsf k/LIf0f !@)
!@=!=^ cGtjf{tf{df ;lDdlnt pDd]bjf/x?sf] s"n k|fKtfÍ k|sfzg !@!
!@=!=& k|fljlws kbx?df ;d"xut 5nkmn !@!
!@=!=* b[li6ljxLg tyf ;xof]uL n]vs cfjZos kg]{ k/LIffyL{nfO{ lbOg] ;x'lnot !@!
!@=!=( pQ/k'l:tsf k/LIf0fdf clK6sn dfs{ l/8/ d]l;gsf] k|of]u !@!
!@=!=!) cfof]usf] ;+u7g tyf Joj:yfkg ;e]{If0f !@!
!@=!=!! k/LIff k|0ffnLdf ;'wf/ !@!
-
kl/R5]b – t]x| !@@–!@&cfof]usf] uDeL/ Wofgfsif{0f ePsf ljifox¿
!#=! tTsfNf ;'wf/ ul/g'kg{] ljifox? !@@
!#=@ cfof]usf] ;'emfj / k/fdz{ sfof{Gjogsf] cj:yf !@#
!#=# a9'jf ;DaGwL !@%
!#=$ ;fdfGo l;4fGt ljk/Lt ePsf sfo{x¿ !@^
!#=$=! lgo'lQm ;DaGwL !@^
kl/R5]b – rf}w !@*–!#$cfof]un] cg'e"t u/]sf lj;+ultx¿
!$=! gLltut !@*
!$=@ k|lqmofut / sfo{ljlwut !#@
!$=# cGo !##
kl/R5]b – kGw| !#%–!$!;/sf/L ;]jfdf eljiodf ug'{kg]{ ;'wf/x¿
!%=! lghfdtL ;]jftkm{ ug'{kg]{ ;'wf/ !#%
!%=@ ;'/Iff lgsfo / ;+ul7t ;+:yfsf] ;]jftkm{ ug'{kg]{ ;'wf/ !$)
kl/R5]b – ;f]x| !$@–!$@g]kfnsf] ;+ljwfg sfof{Gjogdf cfof]usf] k|ult
!^=! g]kfnsf] ;+ljwfg sfof{Gjogsf] qmddf eO/x]sf sfo{x? !$@
kl/R5]b – ;q !$#–!$(ljljw
!&=! cWoog, cjnf]sg e|d0f / tflnd ;DaGwL ljj/0f !$#
!&=@ 5kfO, k|sfzg tyf k|;f/0f !$#
!&=# k':tsfno ;~rfng / ;]jf ;'wf/ !$$
!&=$ kqsf/ ;Dd]ng tyf ;"rgfsf] xs;DaGwL Joj:yf sfof{Gjog !$%
!&=$=! kqsf/ ;Dd]ng !$%
!&=$=@ ;"rgfsf] xs sfof{Gjog !$%
!&=% cfof]usf] ^^ cf}+ jflif{sf]T;j !$^
!&=%=! ;DdfggLo /fi6«kltaf6 cfof]usf] k|tLs lrGx -nf]uf]_ ;fj{hlgs !$&
!&=^ cfof]usf nflu lj1 ;xof]uLx¿ !$(
!&=& cfof]usf] jflif{s k|ltj]bg !$(
cg';"rLx¿ !%)–$!&
-
tflnsfx¿sf] ;"rLtflnsf g+= tflnsfx¿sf] gfd k]hg+=
1 cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] gfdfjnL 7
2 cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] cfGtl/s sfo{ ljefhg 10
3 cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] jfXo lgsfout sfo{ ljefhg 11
4 cfof]usf] a}7s / lg0f{o ;+Vof 14
5 cfof]usf lg0f{ox¿sf] ljifout ljj/0f 15
6 cfof]usf zfvfut lg0f{ox¿sf] ljj/0f 16
7 cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{nosf] b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf 19
8 cfof]usf] ;lrjfno cGtu{t sfo{/t dlxnf sd{rf/Lx¿ ;DaGwL ljj/0f 20
9If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{no / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf 21
10 If]qLo lgb]{zgfnox¿sf] b/aGbLsf] cj:yf 22
11 c~rn sfof{nox¿ / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] b/aGbLsf] cj:yf 22
12s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{no / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] ljlgof]lht ah]6, lgsf;f, vr{ / afFsL /sd 25
13 ah]6 pkzLif{sut ?kdf jflif{s cy{ ah]6, lgsf;f / afFsL ljj/0f 26
14 sfof{nout cy{ ah]6sf] ljj/0f 27
15 cfof]u / cGtu{t lgsfox¿df ljlgof]lht k"FhLut ah]6sf] ljj/0f 28
16;+:yfut ;'b[9Ls/0f / ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgfsf] ljlgof]hg lgsf;f, vr{ / afFsL /sd 29
17 ;+:yfut ;'b[9Ls/0f sfo{qmd cGtu{t ;DkGg sfo{x¿sf] k|utL ljj/0f 31
18 cfof]u tyf cGtu{tsf sfof{nox¿af6 ;+sng ePsf] /fh:jsf] ljj/0f 33
19cfof]u tyf cGtu{tsf sfof{nox¿df hDdf ePsf] w/f}6L /sdsf] ljj/0f 34
20 cfly{s jif{ )&@÷ ;Ddsf] s"n a]?h' / km5\of{}6 ;DaGwL ljj/0f 34
21 cfly{s jif{ )^@÷^# b]lv )&@÷ ;Ddsf] sfof{nout afFsL a]?h' ljj/0f 35
22 cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{noaf6 ePsf] v/Lb ;DaGwL ljj/0f 36
i
-
ii
tflnsf g+= tflnsfx¿sf] gfd k]hg+=
23 >]0fL÷tx cg';f/ ljleGg kbx¿sf] dfusf] ljj/0f 38
24 lj1fkg÷;"rgf / kbsf] ljj/0f 40
25 lj1fkg / kb;+Vof ;DaGwL ljj/0f -v'nf / ;dfj]zL kbx¿_ 41
26 cfly{s jif{ut n}+lus cfwf/df b/vf:tsf] ljj/0f 43
27cfly{s jif{ut cfGtl/s k|ltof]lutf, v'nf tyf ;dfj]zL ;d"xdf k/]sf] b/vf:tsf] ljj/0f 44
28 hfltut cfwf/df b/vf:tsf] ljj/0f 46
29 pDd]bjf/x¿sf] z}lIfs of]Uotf ;DaGwL] ljj/0f 47
30 pDd]bjf/x¿sf] z}lIfs ;+sfo ;DaGwL ljj/0f 48
31pDd]bjf/x¿n] pNn]v u/]sf] ljsf;If]q cg';f/ ;]jfut b/vf:tsf] ljj/0f 50
32 pDd]bjf/x¿sf] dft[efiffsf cfwf/df b/vf:t ljj/0f 51
33 pDd]bjf/x¿sf] pd]/ ;d"x cg';f/ b/vf:t ljj/0f 52
34 s'g} klg b/vf:t gk/]sf kbx¿sf] ljj/0f 54
35v'nf k|ltof]lutf -;dfj]zL ;d"x ;d]t_ tkm{sf s]xL k|d'v kbx?df k|ltkb cf};t cfj]bg ;+Vof 58
36 k|Zgkq kl/dfh{g,vr{ / afFsL ;DaGwL ljj/0f 60
37zfvf clws[t, gf=;'= / vl/bf/ -ck|f=_ kbdf cfj]bg lbg] tyf klxnf] r/0f / bf];|f] r/0fsf] k/LIffdf ;lDdlnt k/LIffyL{sf] n}lËs ljj/0f 62
38 pQ/k'l:tsf k/LIf0f ;DaGwL ljj/0f 64
39 lnlvt k/LIffdf s'g} klg pDd]bjf/ ;lDdlnt gePsf kbx¿sf] ljj/0f 65
40 cfof]uaf6 l;kmfl/z ePsf pDd]bjf/x¿sf] ;]jf cg';f/sf] ljj/0f 67
41lghfdtL ;]jfdf l;kmfl/z ePsf pDd]bjf/x?sf] lhNnfut k|ltlglwTjsf] cj:yf -cfly{s jif{ )^(÷&) / )&@÷ sf] t'ngfTds ljj/0f_ 68
42lnlvt k/LIffaf6 5gf}6 gePsf /fhkqflÍt >]0fLtkm{ k|fljlws kbx¿sf] ljj/0f 72
43lnlvt k/LIffaf6 5gf}6 gePsf /fhkqflÍt >]0fLtkm{ ck|fljlws kbx¿sf] ljj/0f 73
44cGtjf{tf{sf] nflu 5gf}6 eP/ klg l;kmfl/z x'g g;s]sf /fhkqflÍt >]0fLtkm{sf kbx¿sf] ljj/0f -k|f=÷ck|f=_ 74
-
iii
tflnsf g+= tflnsfx¿sf] gfd k]hg+=
45lnlvt k/LIffaf6 5gf}6 gePsf /fhkq cglÍt >]0fLtkm{sf kbx¿sf] ljj/0f -k|f=÷ck|f=_ 75
46l;kmfl/z x'g g;s]sf /fhkq cglÍt >]0fLtkm{sf kbx¿sf] ljj/0f -k|f=÷ck|f=_ 80
47b/vf:t / l;kmfl/zsf] t'ngfTds cj:yf -cf=j= )^*÷^( b]lv )&@÷ ;Dd_ 82
48;dfj]zLtkm{ lj1fkg, lj1flkt kb;+Vof / b/vf:t Pj+ k/LIffdf ;lDdlnt pDd]bjf/x¿sf] ;+Vof 85
49s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb]{zgfno / c~rn sfof{nox¿df cGtjf{tf{df pkl:yt / l;kmfl/z ;+Vof -cf=k|= / v'nf_ 87
50/fhkqf+lst >]0fLdf cGtjf{tf{df pkl:yt / l;kmfl/z ;+Vof -;dfj]zL ;d"x_ 87
51/fhkq cg+lst >]0fLdf cGtjf{tf{df pkl:yt / l;kmfl/z ;+Vof -;dfj]zL ;d"x_ 88
52/fhkqflÍt >]0fLtkm{ cGtjf{tf{df pkl:yt / l;kmfl/z pDd]bjf/x?sf] ;]jfut l:ylt -;dfj]zL ;d"x_ 89
53/fhkq cglÍt>]0fLtkm{ cGtjf{tf{df ;lDdlnt / l;kmfl/z pDd]bjf/x?sf] ;]jfut l:ylt -;dfj]zL ;d"x_ 91
54 :yfoL lgo'lQmsf nflu l;kmfl/z pDd]bjf/x¿sf] n}lËs / ;]jfut ljj/0f 92
55 l;kmfl/z pDd]bjf/x¿sf] n}lËs / >]0fLut ljj/0f 93
56 ljefuLo ;hfo ;DaGwL k/fdz{sf] n}lËs / >]0fLut ljj/0f 95
57 ljefuLo ;hfo ;DaGwL k/fdz{sf] ;]jfut ljj/0f 95
58 ljefuLo ;hfo ;DaGwL k/fdz{sf] lgsfout ljj/0f 96
59sfo{Ifdtfsf] d"NofÍgåf/f tyf h]i7tf / sfo{;Dkfbg d"NofÍgåf/f x'g] a9'jf ;DaGwL ph"/L ljj/0f 98
60 l/6 lgj]bgsf] lnlvt hjfkm ;DaGwL ljj/0f 99
61 s]Gb|Lo sfof{noaf6 ePsf] lg/LIf0f ljj/0f 100
62 If]qLo lgb]{zgfno tyf c~rn sfof{nox¿af6 ePsf] lg/LIf0f ljj/0f 103
63 cfof]uaf6 ljleGg lgsfox¿df ePsf] k|ltlglwTj 117
64 jflif{s u|fxssf] ?kdf k|fKt x'g] ljleGg kq klqsfx¿sf] ljj/0f 144
-
lrqx¿sf] ;"rL
lrq g+= lrqx¿sf] gfd k]h g+1 cfof]usf] a}7s / lg0f{o ;+Vof 14
2 cfof]usf lg0f{ox¿sf] ljifout ljj/0f 15
3 ah]6 pkzLif{sut?kdf jflif{s cy{ ah]6, lgsf;f / vr{sf] ljj/0f 26
4 sfof{nout cy{ ah]6sf] ljj/0f 27
5;+:yfut ;'b[9Ls/0f / ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgfsf] ljlgof]hg lgsf;f, vr{ / afFsL /sd
30
6 k|fljlws / ck|fljlws kbx¿sf] dfusf] ljj/0f 39
7 lj1fkg÷;"rgf / kbsf] ljj/0f 40
8 lj1fkg / kb;+Vof ;DaGwL ljj/0f -v'nf / ;dfj]zL ;d"x_ 41
9 hfltut cfwf/df b/vf:tsf] ljj/0f 47
10 pDd]bjf/x¿sf] z}lIfs ;+sfo ;DaGwL ljj/0f 49
11pDd]bjf/x¿n] pNn]v u/]sf] ljsf;If]q cg';f/ ;]jfut b/vf:tsf] ljj/0f
50
12 pDd]bjf/x¿sf] pd]/ ;d"x cg';f/ b/vf:t ljj/0f 53
13v'nf k|ltof]lutf -;dfj]zL ;d"x ;d]t_ tkm{sf s]xL k|d'v kbx?df k|ltkb cf};t cfj]bg ;+Vof
59
14zfvf clws[t, gf=;'= / vl/bf/ -ck|f=_ kbdf cfj]bg lbg] tyf klxnf] / bf];|f] r/0fsf] k/LIffdf ;lDdlnt k/LIffyL{sf] n}lËs ljj/0f
62
15 ;dfj]zL hDdf kbsf cfwf/df lj1flkt kbsf] k|ltzt 85
16 k|ltkb cf};t pDd]bjf/sf] ;+Vof -;dfj]zL ;d"x_ 86
17lnlvt k/LIffdf ;lDdlnt pDd]bjf/sf] t'ngfTds ljj/0f -;dfj]zL ;d"x_
86
18;dfj]zL ;d"xdf l;kmfl/z ePsf clws[t:t/sf pDd]bjf/x?sf] ;+Vof -s]Gb|Lo sfof{no_
90
iv
-
v
cg';"rLx¿sf] ljj/0f
cg';"rL ljifo k[i7 ;+Vof1 cfof]usf] :jLs[t ;+u7gfTds ;+/rgf / b/aGbL 1502 cfof]usf] b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf 1513 cfof]u jf cGtu{t sfo{/t sd{rf/Lx?sf] ljj/0f 1564 cfof]u / cGtu{tsf lgsfox¿sf] ef}lts ;DklQsf] ljj/0f 1655 cfof]usf] kbk"lt{ ;DaGwL jflif{s sfo{tflnsf 1676 lghfdtL ;]jfsf] s"n b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf 1697 sd{rf/Lx¿sf]] n}lËs ljj/0f / k|ltzt 1708 lj1fkgb]lv l;kmfl/z;Dd ldlt cg';f/sf] ljj/0f 1719 cf=j= )&@÷ df 5gf}6÷l;kmfl/z gePsf kbx¿sf] ljj/0f 23010 sfof{nout lj1fkgsf cfwf/df b/vf:t ljj/0f 32311 lj1fkg cg';f/ kg{ cfPsf b/vf:t ljj/0f 32412 ljleGg cfwf/df b/vf:t ljj/0f 385
13 cfof]usf] lnlvt k/LIffsf nflu k/LIff ejg pknAw u/fpg] ljBfno, SofDk; / cGo lgsfox?sf] ljj/0f
386
14 lnlvt k/LIffdf clgoldt sfo{ ug]{ pDd]bjf/x?nfO{ ul/Psf] sf/jfxLsf] ljj/0f
390
15 ljefuLo ;hfo ;DaGwdf lbOPsf] k/fdz{ ljj/0f 39216 clwsf/ k|Tofof]hg ;DaGwL ljj/0f 39817 sfof{no lg/LIf0f ubf{ k|of]u ul/g] kmf/fd 39918 ;'/Iff lgsfox?df ePsf] kbk"lt{ ;DaGwL sfo{sf] ljj/0f 40519 ;+ul7t ;+:yfx?df ePsf] kbk"lt{ ;DaGwL sfo{sf] ljj/0f 406
20 cfof]usf kbflwsf/L÷sd{rf/Lx¿ ;xefuL ePsf] cWoog, e|d0f / tflnd÷sfo{qmdsf] ljj/0f -:jb]z÷ljb]z_
410
21 cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] j}olQms ljj/0f 411
-
vi
;+s]t ;"rL
;+lIfKt ?k k"0f{ ?kc=g=dL= cSh'n/L g;{ ld8jfOkmc=x]=j= cSh'n/L x]Ny js{/c=k|= cd/ k|x/Lck|f= ck|fljlwscA;=P08 ufOgf]= cA;6]l6«S; P08 ufOgf]sf]nf]lhi6cf=h= cflbjf;L÷hghftLcf=k|= cfGtl/s k|ltof]lutf÷cfGtl/s k|ltof]lutfTdscf=of]=tyf t= cfly{s of]hgf tyf tYofÍcf=j= cfly{s jif{O=Pg=6L= Oo/, gf]h, y|f]6Ol~h= Ol~hlgo/, Ol~hlgol/ËOn]=O= On]lS6«sn Ol~hlgo/÷On]lS6«s Ol~hlgo/, On]S6«f]lgS; Ol~hlgo/On]= P08 6]lnsd On]S6«f]lgS; P08 6]lnsDo'lgs]zgOn]= On]lS6«s÷On]lS6«sn÷On]S6«f]lgS;p=;= pk;lrjP=6«f=s= Po/ 6«flkms sG6«f]n÷sG6«f]n/Pu[=Osf]=df=P08 :6f= Pu[sNr/ Osf]gf]lds sG6«f]n/, dfs]{l6Ë P08 :6fl6l:6S;Pu[= Ol~h= Pu[sNr/ Ol~hlgol/Ë÷Ol~hlgo/s=c= sDKo'6/ clws[t÷sDKo'6/ ck/]6/sf=;= sfof{no ;xof]uLs[=Ol~h= s[lif Ol~hlgo/s[=k|=c= s[lif k|;f/ clws[tsf]=r]=c= sf]N8 r]g cl;i6]06qm=;+= qmd ;+Vofvf=c=c= vfB cg';Gwfg clws[tvf=kf]= tyf u'=lg= vfB kf]if0f tyf u'0f lgoGq0fuf=lj=;= ufpF ljsf; ;ldlth=g= hg/n gl;{Ëh=km= hg/n km/]i6«Lh=d]=Nof=6]= hg/n d]l8sn Nofa 6]Sgf]nf]hLh=x]=;= hg/n x]Ny ;le{;]hlh=j=c= lhNnf jg clws[tlh=lz=c= lhNnf lzIff clwsf/L
-
vii
;+lIfKt ?k k"0f{ ?k6f=gf=;'= 6fOlki6 gfoa ;'Aaf8f= 8fS6/b=Jo=s]= b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|gf=k=:jf=k|f= gfoj kz' :jf:Yo k|fljlwsgf=k|f=;= gfoa k|fljlws ;xfosgf=;'= gfoa ;'Aaflg=p=;= lgdf{0f pks/0f ;Def/lg=;]=P]g lghfdtL ;]jf P]glg=;]=lg= lghfdtL ;]jf lgodfjnLg]=kf=P08 jf=nf= g]zgn kfs\{; P08 jfON8 nfO{kmk=lg=;'= kl/jf/ lgof]hg ;'k/efOh/k=lj=c= kz' ljsf; clws[tk=x]=P= klAns x]Ny P8ldlg:6«]zgk=x]=g= klAns x]Ny gl;{Ëlk=If]= lk5l8Psf] If]qk|=c= k|zf;lso clws[tk|=eG;f/ c= k|d'v eG;f/ clws[tk|=df=c= k|d'v dfnkf]t clws[tk|=n]=lg= k|d'v n]vf lgoGqsk|f= k|fljlwsk|=gf=c= k|d'v gfkL clws[tk|f=;= k|fljlws ;xfosj=s=O= jl/i7 sDo'6/ Ol~hlgo/j=s[=lj=c= jl/i7 s[lif ljsf; clws[tj=h=:jf=c= jl/i7 hg:jf:Yo clws[tj=k=lr= jl/i7 kz' lrlsT;sj=Knf=Sjf=c= jl/i7 KnfG6 Sjf/]06fO{g clws[tj=lap lj=c= jl/i7 lapljhg clws[tj=d=j]Qf jl/i7 dgf]lj1fgj]Qfjf=lj=c= jfujfgL ljsf; clws[te]=s'=;= e]S6/ sG6«f]n ;'k/efOh/d=lj=c= dlxnf ljsf; clws[td]=c= d]l8sn clws[td]=Nof=6]= d]l8sn Nofa 6]Sgf]nf]hLdf]=;f= df]6/;fOsn
-
viii
;+lIfKt ?k k"0f{ ?k/f=k=cg+= /fhkq cglÍt/f=k= /fhkqflÍt?= ?k}ofFnf=kf]=P08 8]=8]= nfOe:6s kf]N6«L P08 8]/L 8]enkd]G6n]=k=c= n]vfk/LIf0f clwsf/L÷n]vfk/LIf0f clws[tn]=c= n]vf clws[tlj=P08 cf= ljlN8Ë P08 cfls{6]S6lj=g+= lj1fkg gDa/zf=c= zfvf clws[t;=c=c= ;xfos cg';Gwfg clws[t;=lh=lz=c= ;xfos lhNnf lzIff clwsf/L;=d=lj=lg= ;xfos dlxnf ljsf; lg/LIfs;=n]=kf= ;xn]vfkfn;=Jo=c= ;xfos Joj:yfkg clws[t;=j=c= ;xfos jg clws[t;=j}=c= ;xfos j}1flgs clws[t;=;= ;x;lrj;=;=lg= ;xfos ;xsf/L lg/LIfs;=;+=c= ;xfos ;+/If0f clws[tl;=c=x]=j= l;lgo/ cSh'n/L x]Ny js{/l;=P=c= l;len PlePzg ck/]zg l;=P=c=O{= l;len PlePzg ck/]zg Ol~hlgo/l;=l8=O{= l;lgo/ l8lehgn Ol~hlgo/:yf=lj=c= :yfgLo ljsf; clwsf/Lx=;=rf= xn'sf ;jf/L rfnsx'=c= x'nfs clws[tx]=O{= x]Ny OG:k]S;gIf=s'=;= Ifo s'i7 ;xfosDIG Deputy Inspector General
-
nf]s ;]jf cfof]u / cGtu{tsf sfof{nox¿af6 ;Dkflbt sfo{x¿sf] ;+VofTds ljj/0f
qm=;+= ljj/0fcfly{s jif{
)^*÷^( )^(÷&) )&)÷&! )&!÷&@ )&@÷
1 cfof]usf] a}7s ;+Vof 64 44 58 51 81
2
cfof]un] u/]sf lg0f{ox¿sf] ;+Vof 231 245 238 332 327 ljefuLo ;hfo k/fdz{ ;DaGwL lg0f{ox¿sf] ;+Vof 85 128 87 165 119• a9'jf ph"/L ;DaGwL lg0f{ox¿sf] ;+Vof 50 32 53 78 43
• gLlt lgod ;DaGwL lg0f{ox¿sf] ;+Vof 17 14 16 11 50
• cGo ljifo;+u ;DalGwt lg0f{o ;+Vof 79 71 82 78 115
3 kf7\oqmd lgdf{0f÷kl/dfh{g ;+Vof 16 18 4 14 38
4 ljefuLo ;hfo k/fdz{ -sd{rf/L ;+Vof_ 89 125 80 165 119
5 l/6 lgj]bgsf] hjfkm ;+Vof 55 66 89 43 49
6 sfof{no lg/LIf0f ;+Vof 569 723 504 792 806
7ljleGg l/Qm kbsf] hDdf dfu ;+sng 3773 5379 6970 7991 13112
• k|fljlws kbx¿ 1784 3658 4952 5270 9693
• ck|fljlws kbx¿ 1989 1721 2018 2721 3419
8 lj1fkg tyf ;"rgf k|sfzg ;+Vof 1120 1495 1879 2379 31769 lj1flkt kb ;+Vof 3592 5078 6813 7914 1304710 lnlvt k/LIff ;~rfng x'g] kb;+Vof 3227 4619 5725 6195 10622
11
ljleGg kbsf nflu b/vf:t btf{ 271577 368805 560915 599668 595031
• s"n b/vf:tdWo] dlxnfsf] ;+Vof 113785 173418 255234 360506 318503
• s"n b/vf:tdWo] k'?ifsf] ;+Vof 157792 195387 305681 239162 275877
• s"n b/vf:tdWo] cGosf] ;+Vof - - - - 651
12 k|Zgkq lgdf{0f -;]6_ 1409 1579 533 1937 3991
13 k|Zgkq df]8/]zg ;+Vof -;]6_ 1016 1310 1466 1460 1902
14 pQ/k'l:tsf k/LIf0f ;+Vof 574865 569205 463005 758562 596775
15 l;kmfl/z pDd]bjf/ ;+Vof 2818 2843 4621 4762 5638
16 cfof]u / cGtu{t sfof{nox¿df sfo{/t sd{rf/L 305 321 323 343 313
17 cfof]unfO ljlgof]hg ePsf] ah]6 -? xhf/df_ 377594 392747 589771 616504 670296
18 /fh:j ;+sng -?= xhf/df_ 95681 102322 130314 153883 183205
19 w/f}6L df}Hbft hDdf -?= xhf/df_ 1092 2191 2539 3657 4183
20 ;"rgfkq -a'n]l6g_ k|sfzg 51 51 52 51 5121 nf]s ;]jf cfof]u ;dfrf/kq -Go"hn]6/_ k|sfzg c+s 4 4 4 422 lghfdtL ;]jf klqsf k|sfzg c+s 2 2 2 2 2
23 jflif{s k|ltj]bg k|sfzg 1 1 1 1 1
gf]6 M Ps cfly{s jif{df ePsf lj1fkgx¿dWo] sltko lj1fkgsf] l;kmfl/z csf]{ cfly{s jif{df x'g] ePsf]n] lj1flkt kb;+Vof / l;kmfl/z ePsf] kb;+Vofdf km/s kg{ uPsf] b]lvG5 .
ix
-
jflif{s k|ltj]bgsf] ;f/f+z
nf]s ;]jf cfof]u Ps ;+j}wflgs cfof]u xf] . cfof]u :yfkgfsfnb]lv g} cfkmgf] 5lj pRr /fVg / hgtfsf] cf:yf ljZjf; kfpg ;kmn /x]sf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfgn] lghfdtL ;]jfsf kbdf lgo'lQmsf nflu pko'Qm pDd]bjf/x¿sf] 5gf}6 ug{ k/LIff ;~rfng ug{] tyf g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an, g]kfn / cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jf / ;+ul7t ;+:yfsf] kbdf kbk"lt{sf nflu lnOg] lnlvt k/LIff ;~rfng ug]{ lhDd]jf/L nf]s ;]jf cfof]unfO{ lbPsf] 5 . ;+ljwfg k|bQ clwsf/ If]qleqsf ljleGg ljifodf k/fdz{ k|bfg ug{] tyf a9'jf ph"/L pk/ 6'Ëf] nufpg] ljifo klg cfof]usf] sfo{If]qleq kb{5 . nf]s ;]jf cfof]u P]g, @)^^ / cGo ;DalGwt sfg"gnfO{ cfwf/ jgfO{ cfof]usf] sfd ;/n, Jojl:yt / dof{lbt jgfpg] k|jGw ldnfO{Psf] klg 5 . cfof]un] cfkmgf] lgwf{l/t sfo{ lhDd]jf/L sfo{tflnsf jgfO{ ;f] cg'?k ;bf em}+ o; jif{ klg lgoldt?kdf ;DkGg u/]sf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfg hf/L eO{ sfof{Gjogsf] r/0fdf /x]sf] ;Gbe{df kl/jlt{t Joj:yfnfO{ ;+:yfut ug{ ;+/rgfut ;'wf/ ul/ sfg"gL Joj:yf ug]{ sfo{df klg cfof]u nfluk/]sf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @($ adf]lhd cfof]un] cfly{s jif{ @)&@÷ df ;Dkfbg u/]sf sfo{x¿ ;dfj]z u/L of]] k|ltj]bg tof/ ul/Psf] 5 . o; k|ltj]bgnfO{ cfof]usf kbflwsfl/x?sf] kl/ro, jflif{s k|ltj]bgsf] ;f/f+z, cfof]usf] kl/ro, ;+u7gfTds ;+/rgf, ljlgof]lht jh]6 / /fh:j ;+sng, lj1fkg / b/vf:t, lnlvt k/LIff Joj:yfkg, cGtjftf{ / l;kmfl/;, ;dfj]zL pDd]bjf/sf] 5gf}6 Joj:yf, k/fdz{ tyf ljefuLo ;hfo, lg/LIf0f, k/LIf0f k|ljlw, kf7\oqmd / z}lIfs of]Uotf, ;'/Iff lgsfo / ;+ul7t ;+:yfsf] kbk"lt{ ;DalGw ljifox?, cfof]usf ;'wf/ k|of;x?, cfof]usf ulDe/ Wofgfsif{0f ePsf ljifox?, kbk"lt{ ;+jGwL ljifox?df cfof]un] cg'e"t u/]sf lj;+ultx?, ;/sf/L ;]jfdf eljiodf ug'{kg]{ ;'wf/x? tyf g]kfnsf] ;+ljwfg sfof{Gjogsf] k|utL lzif{sx?df;d]l6Psf] 5 .
nf]s ;]jf cfof]usf] :yfkgf lj=;+= @))* ;fn c;f/ ! ut] ePsf] xf] . cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{no sf7df8f}+df /x]sf] 5 . cfof]u cGt/ut kfFrj6f ljsf; If]qx¿df If]qLo lgb{]zgfnox¿ / gf} j6f c~rnx¿df c~rn sfof{nox¿ tyf sf7df8f+}df b/vf:t Joj:yfkg s]Gb| ;d]t u/L ;f]x|j6f sfof{nox¿ sfo{ ;Dkfbg ug{ lqmofzLn /x]sf 5g\ . cfof]u / cGtu{tsf lgsfox¿Dff ljleGg txsf k|fljlws / ck|fljlws u/L s'n $ ;o @ :jLs[t b/aGbL /x]sf] 5 . cfof]usf If]qLo lgb{]zgfnox¿df ;x;lrj / c~rn sfof{nox¿ / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|df pk;lrj k|d'v /xg] Joj:yf /x]sf] 5 .
nf]s ;]jf cfof]un] k|ltj]bg cjlw, cfly{s jif{ @)&@÷ df lghfdtL ;]jfsf l/Qm kbx¿sf] dfu ;+sng, lj1fkg k|sfzg, k/LIff ;~rfng tyf pko'Qm pDd]bjf/sf] 5gf}6 u/L lgo'lQmsf nflu g]kfn ;/sf/sf ;DalGwt lgsfox¿df l;kmfl/z u/]sf] 5 . lghfdtL ;]jfsf] zt{ ;DaGwL sfg"gsf] ljifodf g]kfn ;/sf/nfO{ k/fdz{ lbg], ljleGg a9'jf ;ldltdf ;+nUg x'g], a9'jf l;kmfl/z pk/sf]
x
-
ph"/L ;'gL lg0f{o lbg], lghfdtL sd{rf/L pk/sf] ljefuLo sf/jfxLdf k/fdz{ lbg], ljleGg ;/sf/L lgsfox¿sf] lg/LIf0f ug{], kf7\oqmd lgdf{0f / ;'wf/ ug{], z}lIfs of]Uotf låljwf lg/fs/0f ug{] nufotsf sfo{x¿ lg/Gt/?kdf ;Dkfbg e} cfPsf 5g\ . ;fy}, g]kfnsf] ;+ljwfg hf/L eP kZrft\ nf]s ;]jf cfof]un] lghfdtL ;]jfsf cltl/Qm ;'/Iff lgsfo tyf ;+ul7t ;+:yfx?df k|ltof]lutfaf6 k"lt{ ul/g] kbx¿sf] lnlvt k/LIff ;~rfng ug]{ sfo{ klg k|f/De ul/;s]sf] 5 .
o; jif{ cfof]un] lghfdtL ;]jfsf l/Qm /x]sf !# xhf/ ! ;o !@ kbsf nflu # xhf/ ! ;o &^ j6f lj1fkg tyf ;"rgfx¿ k|sfzg u/]sf] lyof] . h;sf nflu hDdf % nfv (% xhf/ #! hgf pDd]bjf/x?sf] b/vf:t kg{ cfPsf lyP . s'n b/vf:tdWo] dlxnf pDd]bjf/sf] ;+Vof %#=% k|ltzt cyf{t # nfv !* xhf/ % ;o # /x]sf] lyof] eg] k'?if pDd]bjf/sf] ;+Vof $^=% k|ltzt cyf{t @ nfv &% xhf/ * ;o && /x]sf] lyof] . lghfdtL ;]jfsf ljleGg kbx?sf nflu b/vf:t lbg]df dlxnf kl5 ljut jif{x?sf] t'ngfdf dw];L ;d'bfo / lk5l8Psf] If]qsf] ;xeflutf j[l4pGd'v /x]sf] kfO{G5 . To:t} b/vf:t lbg] pDd]bjf/x?sf] pd]/sf] cfwf/df x]bf{ @!–@% jif{ / @^–#) jif{ ;d"xsf pDd]bjf/ qmdzM #* / #) k|ltzt /x]sf] b]lvG5 . ljsf;If]qnfO{ x]bf{ k"jf{~rnaf6 @$ k|ltzt, dWodf~rnaf6 @*=* k|ltzt, klZrdf~rnaf6 @) k|ltzt, dWoklZrdf~rnaf6 !^=( k|ltzt / ;'b"/klZrdf~rn ljsf;If]qaf6 (=^ k|ltzt pDd]bjf/x?n] ljleGg kbsf] nflu b/vf:t lbPsf] b]lvG5 . hfltut ?kdf x]bf{ nf]s ;]jf cfof]usf k/LIffx?sf nflu b/vf:t lbg] k|d'v bz hfltx?df j|fXd0f, If]qL, du/, yf?, ofbj, g]jf/, /fO{, tfdfª, t]nL / sfdL ;xefuL /x]sf] kfOG5 eg] dft[efiffsf] cfwf/df x]bf{ g]kfnL, d}lynL, yf?, ef]hk'/L / g]jf/L dft[efiff x'g]sf] ;+Vof pRr kfFr :yfgdf /x]sf] b]lvG5 .
cfof]un] ljleGg >]0fL / txsf /fhkqf+lsttkm{ ! xhf/ ^& / /fhkq cg+lsttkm{ $ xhf/ % ;o &! u/L hDdf % xhf/ ^ ;o #* pDd]bjf/x¿nfO{ lgo'lQmsf nflu l;kmfl/z u/]sf] lyof] . h;df k'?ifsf] l;kmfl/z k|ltzt ^@ k|ltzt / dlxnfsf] l;kmfl/z k|ltzt #* k|ltzt /x]sf] lyof] . To;}u/L ;dfj]zL ;d"xtkm{ $ xhf/ @ ;o && kbsf] nflu @ nfv &@ xhf/ *% pDd]bjf/x¿n] b/vf:t kmf/fd e/]sf lyP h;dWo] @ xhf/ # ;o #* pDd]bjf/x¿ lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/z ePsf lyP . lghfdtL ;]jfdf lgo'lQmsf nflu l;kmfl/z ePsf] lhNnfut tYof+sn] b]zsf k|To]s lhNnfx?jf6 lghfdtL ;]jfsf nflu pDd]bjf/x?sf] l;kmfl/z ePsf] b]lvG5 .
cfof]usf k/LIffx?df clws ;+Vofdf pDd]bjf/x¿sf] ;xeflutf j[l4 ug]{ p2]Zon] cfof]usf sfd sf/jfxLnfO{ k|ljlwo'Qm agfpg] k|f/De ul/ b/vf:t Joj:yfkgnfO{ Jojl:yt ug]{, b/vf:tdf w]/} pDd]bjf/x¿sf] kxF'r j[l4 ug]{ / b/vf:t lbg]÷lng] sfo{nfO{ ;xh, ;/n agfpg] p2]Zon] cfof]un] cfly{s jif{ )&@÷ b]lv ;Dk"0f{ lj1fkg k|sfzg tyf ;j} lj1fkgx?sf] b/vf:t cgnfO{g dfWodaf6 ;+sng ug]{ sfo{ z'?jft u/]sf] 5 .
o; cjlwdf cfof]uaf6 ljleGg ;/sf/L lgsfoaf6 ljefuLo sf/jfxLsf nflu k/fdz{ dfu ePsf]dWo] ;fdfGo ;hfo cGtu{t $@ hgfnfO{ gl;xt lbg, @( hgfnfO{ tna j[l4 /f]Ssf ug{, ( hgfnfO{ a9'jf /f]Ssf ug{ tyf ljz]if ;hfo cGtu{t #( hgfnfO{ eljiodf lghfdtL ;]jfsf]
xi
-
lgldQ cof]Uo g7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg] k/fdz{ lbO{Psf] lyof] . ;fy}, cfof]un] a9'jf ph"/Ltkm{ a9'jf ;"rgf pk/ k/]sf #! j6f ph"/Ldf ;'g'jfO u/L 6'Ëf] nufPsf] lyof] eg] cfof]u ;d]tnfO{ ljkIfL agfO{ bfo/ ePsf $( j6f l/6 lgj]bgsf] ;Ddflgt cbfntdf lnlvt hjfkm ;d]t k7fOPsf] lyof] .
cfof]un] k/LIff ;~rfng tyf pQ/k'l:tsf k/LIf0fsf If]qdf dxTjk"0f{ ;'wf/ u/]sf] 5 eg] kbsf] sfo{ljj/0f / pDd]bjf/x?sf] Go"gtd z}lIfs of]Uotfsf] cfwf/df k/LIffx?sf] kf7\oqmddf ;d;fdlos ;'wf/ sfo{nfO{ lg/Gt/tf k|bfg ub}{ cfPsf] 5 . k/LIffx?df pDd]bjf/x?sf] ;xh kx'Fr k'¥ofpg cfof]usf] sfof{no gePsf b"/Lsf lx;fan] 6f9f ePsf x'Dnf / 8f]Nkf tyf a9L hg3gTj ePsf] l;/xfsf] nfxfgdf s]xL /fhkq cg+lst >]0fLsf kbx?sf] nflu k/LIff s]Gb| ;~rfngdf NofOPsf] 5 . /fhkqf+lst >]0fLsf s]xL kbx?sf] pQ/k'l:tsfsf] k/LIf0f b'O{ lj1af6 u/fpg] Joj:yf ul/Psf] 5 . cfof]un] k/LIf0f k|0ffnLnfO{ yk j}1flgs agfpg pRr txsf kbx?sf nflu æPl;:d]06 ;]G6/ d]yf]8f]nf]hLÆ qmdzM nfu" ug{ yfn]sf] 5 . ;fy}, cfof]uaf6 ;"rgf k|sfzgdf ePsf ;'wf/fTds sfo{x? tyf g]kfnsf] ;+ljwfg sfof{Gjogk|lt cfof]usf] tTk/tf;d]t k|ltj]bgdf ;dfj]z ul/Psf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg sfof{Gjogdf cfPkl5 nf]s ;]jf cfof]un] g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an g]kfn nufot krf; k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/ jf hfoh]yfdf g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;+ul7t ;+:yfx?sf] klg lnlvt k/LIff ;~rfng k|f/De ul/;s]sf] 5 . o; cjlwdf ;'/Iff lgsfo ;d]t u/L @* j6f ;+ul7t ;+:yfx?df kbk"lt{;DaGwL sfo{ ;DkGg ePsf] 5 . g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an g]kfn / ;+ul7t ;+:yfx?sf] kbk"lt{ Joj:yfkg ug{ cfof]usf] l;4fGt / dd{ cg'?k ;DalGwt lgsfox?sf] ;xdltdf kbk"lt{ ;DaGwL gLlt to ug]{ sfo{ klg ePsf] 5 .
k|ltj]bgdf cfof]un] cfˆgf] lgoldt sfo{;Dkfbgsf] l;nl;nfdf cg'e"t u/]sf gLltut, k|s[ofut / sfo{ljlwut tyf cGo ljifox¿, cfof]usf] k|ltj]bg sfof{Gjogsf] l:Yflt, P]g, lgod tyf ;fdfGo l;4fGt ljkl/t lgo'QmL, j9'jf, ;?jf ePsf ljifox¿, cfof]un] jflif{s k|ltj]bg Pj+ k6s] lg0f{ox¿ ul/ ljleGg lgsfox¿nfO{ lbPsf] k/fdz{sf] sfof{Gjog gx'g'n] k'gM Wofgfsif{0f ug{'kbf{ c;xh dx;'; ePsf] Pj+ cfof]un] cg'e"t u/]sf ;d:ofx¿ ;d]t k|ltj]bgdf ;dfj]z ul/Psf] 5 . ;fy}, g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an g]kfn nufot krf; k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/ jf hfoh]yfdf g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;+ul7t ;+:yfx?sf] lnlvt k/LIff ;~rfng, lgsfox?sf] kbk"lt{ ;ldltdf ul/g] k|ltlglwTj Pj+ ;fdfGo l;4fGtsf ljifodf k/fdz{ dfu eO{ cfPsf ljifox? ;d]tsf cfwf/df cg'e"t u/]sf sl7gfO{ Pj+ ;d:ofx? / lj;+ultx? ;d]tnfO{ k|ltj]bgdf pNn]v ul/Psf] 5 .
g]kfn ;/sf/sf dGqfno tyf sfof{nox¿af6 l/Qm kbx?sf] dfu cfs[lt kmf/fd P]gsf] Joj:yf cg';f/ ;dodf k|fKt gx'g], lj1fkg ug'{kg{] clGtd ;dodf dfq k|fKt x'g], lhDd]jf/ kbflwsf/Lx¿n] cfˆgf] cg's"n x'g] gb]v]df l/Qm b/aGbL g} n'sfO{ /fVg], sfof{nosf nflu tf]s]/ cfof]udf dfu ul/ k7fPsf kbx?df ;?jf ul/ kb k"lt{ ul/ cfof]ujf6 l;kmfl/z ePsf pDd]bjf/x?nfO{ lgo'lQm glbP/
xii
-
em'nfpg] k|j[ltk|lt cfof]usf] ulDe/ Wofgfs{if0f ePsf] 5 . g]kfn ;/sf/sf dGqfno / lgsfox?df kfO{g] pbfl;gtf / cfTds]lGb|t efjgfn] ubf{ cfof]usf] sfo{;Dkfbgdf sl7gfO{ pTkGg x'g] u/]sf] ljifodf k6s k6s jflif{s k|ltj]bgdf p7fP klg ljutsf] l:yltdf vf;} ;'wf/ x'g ;s]sf] 5}g .
/fhkq cg+lst låtLo >]0fLsf] cfGtl/s k|ltof]lutfdf dfu ;+Vofsf] t'ngfdf lgs} sd ;+Vofdf pDd]bjf/x¿ cGtjf{tf{sf nflu 5gf}6 x'g] x'Fbf dfu adf]lhd kbk"lt{ x'g g;s]sf] kIf ulDe/ /x]sf] 5 . :jf:Yo ;]jf P]g, @)%# df ePsf] rf}yf] ;+zf]wgn] ;ftf}F / kfFrf}F txdf a9'jf ;dfof]hgsf] k|fjwfg /flvPsf] ePklg a9'jf ;dfof]hgsf] k|lqmofut s'/fx¿ ;d]6]/ P]g / lgodfjnL Ps};fy ;+zf]wg x'g g;Sbf P]gsf k|fjwfgx? sfof{Gjogdf ljleGg ;d:ofx¿ b]vfk/]sf 5g\ . ;fy}, g]kfn :jf:Yo ;]jf P]g tyf lgodfjnLdf a9'jfsf ljifox? kf/:kl/s låljwfo'Qm /x]sf 5g\ eg] sltko kbx?sf] cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIff / v'nftkm{sf] z}lIfs of]Uotf lgwf{/0f gul/Psf]n] kbk"lt{ k|lqmofnfO{ lgs} k]lrnf] / hl6n agfPsf] klg 5 .
cfof]un] lghfdtL ;]jfk|lt of]Uo / ;Ifd pDd]bjf/x?sf] cfsif{0f a9fpg / lghfdtL ;]jfnfO{ cem a9L ;Ifd, ;'b[9, ;]jfd"ns Pj+ k|efjsf/L agfpg lgs} ;'wf/ ug'{ kg]{ cfjZostf cg'ej u/]sf] 5 . lghfdtL ;]jfdf eljiodf ug'{kg{] ;'wf/sf s]xL dxTjk"0f{ ljifox¿nfO{ cfof]un] o; k|ltj]bgdf p7fPsf] 5 .
xiii
-
1
kl/R5]b – Ps
nf]s ;]jf cfof]usf] kl/ro
!=! P]ltxfl;s k[i7e"ld;fj{hlgs ;]jfsf ljleGg kbx¿df of]Uo pDd]bjf/ 5gf}6 u/L lgo'lQmsf nflu l;kmfl/z ug{ ;+j}wflgs c+usf] ?kdf nf]s ;]jf cfof]usf] :yfkgf ePsf] xf] . of]Uotf k|0ffnL nfu" ug{ cfof]usf] dxTjk"0f{ :yfg /xFb} cfPsf] 5 . ;+ljwfgdf cfof]u ;DaGwL k|fjwfg ljqmd ;Djt\ @))$ df g]kfn ;/sf/sf] j}wflgs sfg"gåf/f b/vf:t kl/ifbsf] gfdaf6 ePsf] xf] . kl/ifb\sf] p2]Zo ;/sf/L ;]jfdf of]Uo JolQmx¿sf] egf{ ;'lglZrt ug'{ /x]sf] lyof] . t/ pQm j}wflgs sfg"g nfu" x'g g;s]af6 kl/ifb lqmofzLn x'g ;s]g .
k|hftGqsf] :yfkgf kZrft\ hf/L ePsf] g]kfnsf] cGtl/d zf;g ljwfg, @))& df pNn]v ePsf] Joj:yf cg';f/ g]kfn klAns ;le{; sldzgsf] gfdaf6 cfof]usf] :yfkgf lj=;++= @))* c;f/ ! ut] ePsf] xf] . sldzgsf] p2]Zo lgikIf ?kdf g]kfnsf] lghfdtL ;]jfsf nflu of]Uo pDd]bjf/ 5gf}6 ug'{ /x]sf] lyof] . To;kl5sf ;a} ;+ljwfgx¿n] cfof]usf] cl:tTjnfO{ ;dfg ?kdf :yfg lbFb} cfPsf 5g\ tfklg cfof]usf] sfo{If]qx¿df eg] ;fdfGo kl/jt{g x'Fb} cfPsf] 5 . g]kfndf xfn;Dd hf/L ePsf ;+ljwfgx?df nf]s ;]jf cfof]usf] sfd, st{Josf ;DaGwdf b]xfo adf]lhd pNn]v ul/Psf] kfOG5 .
g]kfn ;/sf/ j}wflgs sfg"g, @))$
g]kfn ;/sf/ j}wflgs sfg"g, @))$ sf] wf/f ^% sf] v08 -s_ df d'n'se/ ;a} 7fpFdf of]Uo sd{rf/L egf{ x'g\ egL >L % dxf/fhflw/fhaf6 Ps b/vf:t kl/ifb v8f ul/aS;g]5 eGg] Joj:yf 5 eg] v08 -u_ df o; ljifodf aGg] lgod adf]lhd ;/sf/L gf]s/Lsf] pDd]bjf/x?sf] b/vf:t cfPdf o; kl/ifbn] of]Uotf jf Nofst hfFra'em u/L ;/sf/df l;kmfl/z ug]{5 eGg] pNn]v 5 .
g]kfnsf] cGtl/d zf;g ljwfg, @))&
g]kfnsf] cGtl/d zf;g ljwfg, @))& sf] wf/f ^& df nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo o; k|sf/ Joj:yf ul/Psf] kfOG5 M
-!_ g]kfn ;/sf/sf ;a} hfuL/bf/df egf{sf lgldQ hfFr ug'{ klAns ;le{; sldzgsf] st{Jo x'g]5 .
-@_ b]xfosf ljifodf klAns ;le{; sldzgsf] ;Nnfx lng'kb{5M–
-s_ lghfdtL bhf{ / gf]s/Ldf egf{ ug]{ tl/sf ;DaGwL ;a} ljifox?df .
-v_ lghfdtL gf]s/L / kbx?df lgo'lQm ug]{ / ;?jf a9'jf ug]{ l;4fGtdf / pQm lgo'lQm / ;?jf a9'jf ;DaGwL pDd]bjf/sf] of]Uotfsf] ljifodf .
-u_ g]kfn ;/sf/sf] lghfdtL hfuL/bf/sf] cg'zf;g ;DaGwL ;a} ljifo / o; ;DaGwL :d[ltkq, ljlGtkq, ph"/L jf lgj]bgkq ;d]t ;a} ljifodf .
/ ;/;Nnfxsf] lgldQ k]z ul/Psf] / >L % dxf/fhlw/fhaf6 ;Nnfx dfluaS;]sf] h'g;'s} ljifodf ;Nnfx lbg] sfd klAns ;le{; sldzgsf] x'g]5 .
-
2
t/ >L % dxf/fhflw/fhaf6 o; ljifodf ;fwf/0f tj/;Fu jf ljz]iftM cd's ljifox? jf cd's kl/l:yltdf klAns ;le{; sldzg;Fu ;Nnfx lng cfjZos 5}g egL lgodåf/f tf]lsaS;]df ;f] adf]lhd x'g]5 .
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)!%
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)!% sf] wf/f ^) df nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo o; k|sf/ Joj:yf ul/Psf] kfOG5 M
-!_ >L % sf] ;/sf/sf] ;a} ;]jf jf kbdf egf{sf] lgldQ hfFr ug'{ nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo x'g]5 .
-@_ b]xfosf ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kb{5 .
-s_ lghfdtL ;]jf tyf kbdf egf{ ug]{ tl/sf ;DaGwL ;a} ljifox¿df,
-v_ lghfdtL ;]jf jf kbdf lgo'Qm ug{, ;?jf a9'jf ug{ tyf lgo'lQm, ;?jf / a9'jf ubf{ pDd]bjf/x¿sf] ljifodf ljrf/ ug]{ l;4fGtsf] ljifodf,
-u_ lghfdtL sd{rf/Lsf cg'zf;g ;DaGwL ;a} ljifo / o; ;DaGwL :d[ltkq, ljlGtkq, ph'/L ;d]t ;a} ljifodf,
-3_ lghfdtL sd{rf/L jf lghfdtL sd{rf/L /x]sf JolQmn] cfˆgf] kbsf st{Jo kfngf ubf{ ;f] ;DaGwdf lghsf] lj?4 ePsf] s'g} sfg"gL sf/jfO{df ;+/If0fsf] nflu u/]sf] vr{ ;+lrt sf]ifaf6 e/fOlbg kg]{ ljifosf] bfjf u/] lbg' kg]{ jf gkg]{ eGg] lg0f{o ug{'kg]{ ljifodf,
-ª_ lghfdtL sd{rf/Ln] cfˆgf] st{Jo kfng ubf{ x'g uPsf] gf]S;fgLsf] jf hf]lvddf k]Gzg jf pkbfgsf] bfjf u/]sf] ljifo / slt lbg'kg]{ xf] egL c+s lgwf{/0f ug]{ ljifodf,
-r_ >L % sf]] ;/sf/sf] h'g;'s} ;]jf jf kbsf] ljifodf >L % af6 k/fdz{ dfluaS;]sf] h'g;'s} ljifodf .
-#_ o; wf/fsf c¿ pkwf/fx¿df h] ;'s} n]lvPtf klg >L % af6 o; ljifodf ;fwf/0f tj/;Fu jf ljz]iftM cd"s ljifox¿ jf cd"s kl/l:yltdf nf]s ;]jf cfof]u;Fu k/fdz{ lng cfjZos 5}g egL lgodåf/f tf]lsaS;]df ;f] adf]lhd x'g]5 .
-$_ k|To]s jif{ nf]s ;]jf cfof]un] cfkm"n] u/]sf] sfdsf] l/kf]6{ >L % sf] ;dIf k]z ug]{5 / ;f] l/kf]6{ k|fKt ePkl5 >L % af6 To;sf] k|ltlnlk ;+;bdf k7fpg nufOaS;g]5 . cfof]usf] k/fdz{ :jLsf/ gu/]sf] jf kfng gePsf] s'g} s'/f eP To;sf sf/0f ;d]t vf]lnPsf 1fkgkq klg l/kf]6{ k|ltlnlksf ;fy} ;+;bdf k7fpg nufOaS;g]5 .
-%_ nf]s ;]jf cfof]un] cfkm"n] pkwf/f -!_ adf]lhd ug{'kg]{ s'g} sfd cfb]zåf/f ;f] cfb]zdf tf]lsPsf] zt{sf] clwgdf /xL k"/f ug{ >L % sf] s'g} sd{rf/LnfO ;'lDkg ;Sg]5 . To;/L ;'lDkPsf] clwsf/ adf]lhd >L % sf] s'g} sd{rf/Ln] u/]sf] lg0f{odf lrQ ga'‰g] JolQmn] ;f] lg0f{o pk/ nf]s ;]jf cfof]udf ckLn ug{ ;Sg]5 / ;f] ckLn dfly nf]s ;]jf cfof]un] u/]sf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-
3
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)!(
g]kfnsf] ;+ljwfg, @)!( sf] wf/f &* df nf]s ;]jf cfof]usf] sfd ;DaGwdf o; k|sf/ Joj:yf ul/Psf] kfOG5 M
-!_ b]xfosf ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' k5{M–
-s_ lghfdtL ;]jfsf zt{ ;DjGwL sfg"gsf] ljifodfÙ
-v_ lghfdtL ;]jf jf kbdf lgo'lQm, a9'jf / ljefuLo sf/jfxL ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodfÙ
-u_ lghfdtL kbdf 5 dlxgfeGbf a9L ;dosf nflu lgo'lQm ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodfÙ
-3_ s'g} Ps k|sf/sf] lghfdtL ;]jfaf6 csf]{ k|sf/sf] lghfdtL ;]jfdf jf cGo ;/sf/L ;]jfaf6 lghfdtL ;]jfdf ;?jf jf a9'jf ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Sttfsf] ljifodfÙ /
-ª_ /fhkqf+lst lghfdtL sd{rf/LnfO{ lbOg] ljefuLo ;hfosf] ljifodf .
t/ of] ;+ljwfg adf]lhd–
-!_ Gofo ;]jf cfof]usf] clwsf/ / st{Josf ljifodf Joj:yf ePsf]df ;f]xL adf]lhd x'g]5, /
-@_ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' gkg]{ cj:yfsf] kbdf axfn /x]sf] sd{rf/LnfO{ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{ cj:yfsf] kbdf :yfoL ;?jf jf a9'jf ubf{ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' k5{ .
-@_ lghfdtL kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lagf ca pk|fGt gofF egf{åf/f :yfoL lgo'lQm ePsf] s'g} klg JolQmn] lgj[lQe/0f kfpg ;Sg] 5}g .
-#_ h'g;'s} ;/sf/L ;]jf jf kbsf] ljifodf >L % af6 nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng ;lsaS;g]5 .
-#s_ >L % sf] ;/sf/sf] :jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;+ul7t ;+:yf jf To:tf] ;+:yfsf] :jfldTj jf lgoGq0f ePsf] cGo ;+:yfsf sd{rf/Lsf] ;]jf zt{;DaGwL lgod / To:tf] ;+:yfsf] ;]jf jf kbdf lgo'lQm, a9'jf / ljefluo sf/jfxL ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{5 . lgod / ;fdfGo l;4fGt adf]lhd u/] gu/]sf] nf]s ;]jf cfof]un] ;'k/Lj]If0f ug{ ;Sg]5 .
-$_ of] wf/fsf] tfTko{sf nflu ;}lgs clws[t jf hjfg, k|x/L sd{rf/L / >L %af6 lghfdtL kb xf]Og egL tf]lsaS;]sf] kbdf lgo'St sd{rf/L afx]s >L % sf] ;/sf/sf c? ;a} sd{rf/LnfO{ lghfdtL sd{rf/L / To:tf sd{rf/Lsf] ;]jf jf kbnfO{ lghfdtL ;]jf jf kb dflgg]5 .
-$s_ nf]s ;]jf cfof]un] of] wf/f adf]lhd ug'{ kg]{ sfd dWo] s'g} sfd cfkm\gf s'g} ;b:o jf >L % sf] ;/sf/sf sd{rf/Lx?nfO{ tf]s]sf] zt{sf cwLgdf /xL ug]{ u/L ;'Dkg ;Sg]5 .
-
4
-%_ of] wf/fsf Joj:yfsf cwLgdf /xL nf]s ;]jf cfof]usf] sfo{ljlw sfg"gåf/f lgwf{l/t eP adf]lhd x'g]5 .
-^_ k|To]s jif{ nf]s ;]jf cfof]un] cfk"mn] u/]sf sfdsf] k|ltj]bg >L % df r9fpg]5 / df};"kmaf6 To:tf] k|ltj]bg /fli6«o k~rfotsf] ;dIf /fVg nufOaS;g]5 . nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ :jLsf/ gul/Psf] s'g} s'/f eP To;sf] sf/0f ;d]t vf]lnPsf] 1fkgkq klg To:tf] k|ltj]bgsf] ;fy} /fli6«o k~rfotdf >L % af6 k7fpg nufOaS;g]5 .
g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$&
g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$& sf] wf/f !)@ df nf]s ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/af/] o;k|sf/ Joj:yf ul/Psf] kfOG5 M
-!_ lghfdtL ;]jfsf] kbdf lgo'lQmsf] lgldQ pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug{ k/LIffx? ;~rfng ug'{ nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo x'g]5 .
:ki6Ls/0f M o; wf/fsf] tfTko{sf] nflu ;}lgs clws[t jf hjfg / k|x/L sd{rf/Lsf] ;]jf jf kb tyf lghfdtL ;]jf jf kb xf]Og egL P]gåf/f tf]lsPsf] cGo ;]jf jf kbafx]s >L % sf] ;/sf/sf c? ;a} ;]jf jf kbnfO{ lghfdtL ;]jf jf kb dflgg]5 .
-@_ lghfdtL ;]jfsf] lgj[lQe/0f kfpg] kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lagf :yfoL lgo'lQm ul/g] 5}g .
-#_ b]xfosf ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{5M–
-s_ lghfdtL ;]jfsf] zt{ ;DaGwL sfg"gsf] ljifodf,
-v_ lghfdtL ;]jf jf kbdf lgo'lQm, a9'jf / ljefuLo sf/afO{ ubf{ ckgfpg' kg]{ l;4fGtsf] ljifodf,
-u_ lghfdtL kbdf 5 dlxgfeGbf a9L ;dosf] nflu lgo'lQm ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodf,
-3_ s'g} Ps k|sf/sf] lghfdtL ;]jfsf] kbaf6 csf]{ k|sf/sf] lghfdtL ;]jfsf] kbdf jf cGo ;/sf/L ;]jfaf6 lghfdtL ;]jfdf ;?jf jf a9'jf ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodf,
-ª_ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' gkg]{ cj:yfsf] kbdf axfn /x]sf] sd{rf/LnfO{ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{ cj:yfsf] kbdf :yfoL ;?jf jf a9'jf ug]{ ljifodf /,
-r_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ lbOg] ljefuLo ;hfosf] ljifodf .
-$_ pkwf/f -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; ;+ljwfgsf] wf/f ($ adf]lhd Gofo ;]jf cfof]usf] clwsf/ If]qleq kg]{ ljifodf ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-%_ nf]s ;]jf cfof]un] cfkm\gf] sfd, st{Jo / clwsf/dWo] s'g} sfd, st{Jo / clwsf/ cfkm\gf] s'g} ;b:o jf ;b:ox?sf] ;ldlt jf >L % sf] ;/sf/sf] sd{rf/LnfO{ tf]lsPsf] zt{sf] cwLgdf /xL k|of]u tyf kfng ug]{ u/L ;'Dkg ;Sg]5 .
-^_ o; ;+ljwfgsf] clwgdf /xL nf]s ;]jf cfof]usf] cGo sfd, st{Jo / sfo{ljlw sfg"gåf/f lgwf{l/t eP adf]lhd x'g]5 .
-
5
-&_ k|To]s jif{ nf]s ;]jf cfof]un] cfk"mn] u/]sf] sfdsf] k|ltj]bg >L % ;dIf r9fpg]5 . df};'kmaf6 To:tf] k|ltj]bg ;+;b;dIf /fVg nufOaS;g]5 .
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^#
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# sf] wf/f !@^ df nf]s ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd /x]sf lyP M
-!_ lghfdtL ;]jf sf] kbdf lgo'lQmsf] lgldQ pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug{ k/LIff ;~rfng ug{' nf]s ;]jfcfof]usf] st{Jo x'g]5 .
:ki6Ls/0fM o; wf/fsf] k|of]hgsf] nflu ;}lgs clws[t jf hjfg / ;z:q k|x/L jf k|x/L sd{rf/Lsf] ;]jf jfkb tyf lghfdtL ;]jf jf kb xf]Og egL P]gåf/f tf]lsPsf] cGo ;]jf jf kb afx]s g]kfn ;/sf/sf] c? ;a} ;]jf jf kbnfO lghfdtL ;]jf jf kb dflgg]5 .
-@_ lghfdtL ;]jfsf] lgj[lQe/0f kfpg] kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lagf :yfoL lgo'lQm ul/g] 5}g .
-#_ b]xfosf ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kg]{5M–
-s_ lghfdtL ;]jfsf zt{ ;DaGwL sfg"gsf] ljifodf,-v_ lghfdtL ;]jf jf kbdf lgo'lQm, a9'jf / ljefuLo sf/afxL ubf{ ckgfpg' kg]{ l;4fGtsf]
ljifodf,
-u_ lghfdtL kbdf 5 dlxgfeGbf a9L ;dosf nflu lgo'lQm ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodf,
-3_ s'g} Ps k|sf/sf] lghfdtL ;]jfsf] kbaf6 csf]{ k|sf/sf] lghfdtL ;]jfsf] kbdf jf cGo ;/sf/L ;]jfaf6 lghfdtL ;]jfdf ;?jf jf a9'jf ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodf,
-ª_ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng gkg]{ cj:yfsf] kbdf axfn /x]sf sd{rf/LnfO{ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng kg]{ cj:yfsf] kbdf :yfoL ;?jf jf a9'jf ug{ ljifodf, /
-r_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO lbOg] ljefuLo ;hfosf] ljifodf .
-$_ pkwf/f-#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg wf/f !!$ adf]lhd Gofo;]jf cfof]usf] clwsf/ If]qleq kg]{ ljifodf ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-%_ ;}lgs ;]jf, ;z:q k|x/L ;]jf jf k|x/L ;]jf jf cGo ;/sf/L ;]jfsf kbdf lgo'lQm / a9'jf ubf{ ckgfpg'kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kg{]5.
-^_ s'g} ;fj{hlgs ;+:yfsf] ;]jfsf] sd{rf/Lsf] ;]jfsf zt{ ;DaGwL k|rlnt sfg"g / To:tf ;]jfsf] kbsf] lgo'lQm, a9'jf / ljefuLo sf/afxL ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifo df nf]s ;]jf cfof]u;Fu To:tf] ;+:yfn] k/fdz{ lng rfx]df nf]s ;]jf cfof]un] k/fdz{ lbg;Sg]5 .
:ki6Ls/0fM o; wf/fsf] k|of]hgsf nflu æ;fj{hlgs ;+:yfÆ eGgfn] krf; k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/ jf hfoh]yfdf g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;ul7t ;+:yfnfO{ hgfpg]5 .
-
6
-&_ nf]s;]jf cfof]un] cfˆgf] sfd, st{Jo / clwsf/ dWo] s'g sfd, st{Jo / clwsf/ cfˆgf] s'g} ;b:o jf ;b:ox¿sf] ;ldlt jf g]kfn ;/sf/sf] sd{rf/LnfO{ tf]lsPsf zt{sf] cwLgdf /xL k|of]u tyf kfng ug]{ u/L ;'Dkg ;Sg]5 .
-*_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL nf]s ;]jf cfof]usf] cGo sfd, st{Jo / sfo{ljlw sfg"gåf/f lgwf{/0f eP adf]lhd x'g]5 .
nf]s ;]jf cfof]un] nfdf] ;dob]lv g]kfnsf] lghfdtL ;]jfsf s'g} klg kbdf lgo'lQm ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtf hfFr ug]{ d'Vo sfd lhDd]jf/Lk"j{s jxg ub}{ cfPsf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfgn] cfof]usf] sfo{If]q lj:tf/ ub}{ lghfdtL ;]jf afx]s ;}lgs ;]jf, g]kfn k|x/L ;]jf, ;z:q k|x/L ;]jf jf cGo ;/sf/L ;]jfsf] kbdf kbk"lt{ ubf{ lnOg] lnlvt k/LIff ;~rfng ug]{ Joj:yf u/]sf] 5 . ;fy} pQm ;]jfsf kbx?df a9'jf ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf ;d]t ;DalGwt lgsfox?n] cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{ yk Joj:yf u/]sf] 5 .
!=@ cfof]usf] p2]Zo;+ljwfgdf pNn]lvt ;fj{hlgs lhDd]jf/LnfO{ Jojxf/df ptfg{ pTs[i6tf / lgikIftfk|lt k|ltj4tf g} cfof]usf] p2]Zo xf] . g]kfnsf] ;fj{hlgs ;]jfnfO{ pTs[i6 agfpg nf]s ;]jf cfof]u k|ltj4 5 . o;n] of]Uotf k|0ffnLnfO{ cfˆgf] d'Vo cfbz{ dfGb}] o;sf] ;+/If0f ug]{ d'Vo cleef/f lnPsf] 5 . o;n] /fhg}lts jf cGo s'g} klg k|sf/sf] bjfaaf6 :jtGq / lgikIf /xL] ;a} g]kfnL gful/sx¿sf nflu ;dfg cj;/sf] k|Tofe"tL u/]sf] 5 .nf]s ;]jf cfof]u lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx¿sf] ;'/Iff / k|lt/Iffsf nflu bl/nf] dfWod ag]sf] 5 . lghfdtL ;]jfdf sfo{/t sd{rf/Lx¿nfO{ :j]R5frf/L ?kdf x6fpg jf sf/jfxL ug{af6 hf]ufpg / lghfdtL ;]jfsf] zt{ ;DaGwL sfg"gsf] ljifodf k/fdz{ lbP/ cfof]un] ;+/Ifssf] e"ldsf ;d]t v]Nb} cfPsf] 5 .
!=# cfof]usf] u7gg]kfnsf] ;+ljwfgsf] efu @#, wf/f @$@ sf] pkwf/f -!_ df nf]s ;]jf cfof]usf] u7g ;DaGwL Joj:yf ul/Psf] 5 . h; cg';f/ nf]s ;]jf cfof]udf cWoIf / cGo rf/hgf ;b:o /xg] k|fjwfg 5 . /fi6«kltn] ;+j}wflgs kl/ifbsf] l;kmfl/zdf nf]s ;]jf cfof]usf cWoIf / ;b:osf] lgo'lQm ug{] Joj:yf 5 . o;/L lgo'lQm ubf{ cfof]usf ;b:ox¿dWo] sDtLdf krf; k|ltzt ;b:o aL; jif{ jf ;f] eGbf a9L cjlw;Dd s'g} ;/sf/L ;]jfdf /x]sf JolQmx¿ dWo]af6 / afFsL ;b:ox¿ lj1fg, k|ljlw, snf, ;flxTo, sfg"g, hgk|zf;g, ;dfhzf:q jf /fli6«o hLjgsf cGo If]qdf zf]w, cg';Gwfg, cWofkg jf cGo s'g} dxTjk"0f{ sfo{ u/L Voflt k|fKt u/]sf JolQmx¿ dWo]af6 lgo'Qm x'g]5g\ eGg] pNn]v ul/Psf] 5 . ldlt @)&!÷!@÷!! df lgo'Qm cfof]usf cWoIf tyf ;b:ox¿sf] gfdfjnL tflnsf–! df k|:t't ul/Psf] 5 .
-
7
tflnsf – !
cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] gfdfjnL
qm=;+= kb gfd, y/
!= cWoIf >L pd]zk|;fb d}gfnL
@= ;b:o >L laGb|f xf8f e§/fO{
#= ;b:o 8f= uf]ljGbk|;fb s';'d
$= ;b:o >L >Lk'?if 9sfn
%= ;b:o >L czf]ss'df/ emf
^= ;b:o >L a|xdb]j /fo
&= ;b:o >L s[i0frGb| emf
!=$ cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @$# df cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd tf]lsPsf] 5 M
-!_ lghfdtL ;]jfsf] kbdf lgo'lQmsf nflu pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug{ k/LIff ;~rfng ug'{ nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo x'g]5 .
:ki6Ls/0f M o; wf/fsf] k|of]hgsf nflu ælghfdtL ;]jfsf] kbÆ eGgfn] ;}lgs jf g]kfn k|x/L jf ;z:q k|x/L an, g]kfnsf] sd{rf/Lsf] ;]jfsf] kb tyf lghfdtL ;]jfsf] kb xf]Og egL P]g adf]lhd tf]lsPsf] cGo ;]jfsf] kb afx]s g]kfn ;/sf/sf c? ;a} ;]jfsf] kb ;Demg' k5{ .
-@_ lghfdtL ;]jfsf] kb afx]s g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an, g]kfn, cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jf / ;+ul7t ;+:yfsf] kbdf kbk"lt{sf nflu lnO{g] lnlvt k/LIff nf]s;]jf cfof]un] ;~rfng ug{]5 .
:ki6Ls/0f M o; wf/fsf] k|of]hgsf nflu æ;+ul7t ;+:yfÆ eGgfn] ljZjljBfno / lzIfs ;]jf cfof]u afx]ssf krf; k|ltzt jf ;f] eGbf a9L z]o/ jf hfoh]yfdf g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj jf lgoGq0f ePsf] ;+:yfg, sDkgL, a}+s, ;ldlt jf ;+3Lo sfg"g adf]lhd :yflkt jf g]kfn ;/sf/åf/f ul7t cfof]u, ;+:yfg, k|flws/0f, lgud, k|lti7fg, af]8{, s]Gb|, kl/ifb / o:t} k|s[ltsf cGo ;+ul7t ;+:yf ;Demg' k5{ .
-#_ g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an, g]kfn / cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jfsf kbdf a9'jf ubf{ ckgfpg' kg{] ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg{]5 .
-$_ s'g} ;+ul7t ;+:yfsf] ;]jfsf sd{rf/Lsf] ;]jfsf zt{ ;DaGwL sfg"g / To:tf] ;]jfsf kbdf a9'jf / ljefuLo sf/afxL ubf{ ckgfpg' kg{] ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg{]5 .
-%_ g]kfn ;/sf/af6 lgj[lQe/0f kfpg] kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ ljgf :yfoL lgo'lQm ul/g] 5}g .
-
8
-^_ b]xfosf ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{5 M–
-s_ ;+3Lo lghfdtL ;]jfsf] zt{ ;DaGwL sfg"gsf] ljifodf,
-v_ ;+3Lo lghfdtL ;]jf jf kbdf lgo'lQm, a9'jf / ljefuLo sf/jfxL ubf{ ckgfpg' kg]{ l;4fGtsf] ljifodf,
-u_ ;+3Lo lghfdtL ;]jfsf] kbdf 5 dlxgfeGbf a9L ;dosf nflu lgo'lQm ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodf,
-3_ s'g} Ps k|sf/sf] ;+3Lo lghfdtL ;]jfsf] kbaf6 csf]{ k|sf/sf] ;+3Lo lghfdtL ;]jfsf] kbdf jf cGo ;/sf/L ;]jfaf6 ;+3Lo lghfdtL ;]jfdf ;?jf jf a9'jf ubf{ jf s'g} k|b]zsf] lghfdtL ;]jfsf] kbaf6 ;+3Lo lghfdtL ;]jfsf] kbdf jf ;+3Lo lghfdtL ;]jfsf] kbaf6 k|b]z lghfdtL ;]jfsf] kbdf ;]jf kl/jt{g jf :yfgfGt/0f ubf{ pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodf,
-ª_ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' gkg]{ cj:yfsf] kbdf axfn /x]sf] sd{rf/LnfO{ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{ cj:yfsf] kbdf :yfoL ;?jf jf a9'jf ug]{ ljifodf, /
-r_ ;+3Lo lghfdtL ;]jfsf] sd{rf/LnfO{ lbOg] ljefuLo ;hfosf] ljifodf .
-&_ pkwf/f -^_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg wf/f !%$ adf]lhdsf] Gofo ;]jf cfof]usf] clwsf/ If]qleq kg{] ljifodf ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-*_ nf]s ;]jf cfof]un] cfˆgf] sfd, st{Jo / clwsf/ dWo] s'g} sfd, st{Jo / clwsf/ cfof]usf] cWoIf jf s'g} ;b:o jf g]kfn ;/sf/sf] sd{rf/LnfO{ tf]lsPsf] zt{sf] cwLgdf /xL k|of]u tyf kfng ug]{ u/L k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
-(_ nf]s ;]jf cfof]usf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ ;+3Lo sfg"g adf]lhd x'g]5 .
k|fb]lzs nf]s ;]jf cfof]u ;DaGwL Joj:yf ;d]t /x]sf] o; ;+ljwfgdf nf]s ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/df cem a9f]Q/L ePsf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfgsf] wf/f @$# df lghfdtL ;]jfsf] kbdf lgo'lQmsf nflu pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug{ k/LIff ;~rfng ug{' nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo x'g] / lghfdtL ;]jfsf] kb afx]s g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an, g]kfn, cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jf / ;+ul7t ;+:yfsf] kbdf kbk"lt{sf nflu lnOg] lnlvt k/LIff nf]s ;]jf cfof]un] ;~rfng ug{] Joj:yf ul/Psf] 5 . o:tf ;+ul7t ;+:yfsf] ;]jfsf sd{rf/Lsf] ;]jfsf zt{ ;DaGwL sfg"g / To:tf] ;]jfsf kbdf a9'jf / ljefuLo sf/jfxL ubf{ ckgfpg' kg{] ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kg{] pNn]v ePsf] 5 . pQm Joj:yfnfO{ sfof{Gjogdf Nofpg cfjZos ;+:yfut sfg"gL ;+oGqsf] lgdf{0f Pj+ Joj:yfkg u/L kl/jt{gn] lbPsf] lhDd]jf/L k"/f ug{ ;+:yfut Joj:yf ug{'kg{] lhDd]jf/L ;d]t cfof]u ;dIf /x]sf] 5 .
-
9
!=% k|b]z nf]s ;]jf cfof]u ;DaGwL Joj:yfg]kfnsf] ;+ljwfgsf] efu & sf] wf/f &$ df g]kfnsf] zf;sLo :j?k ax'njfbdf cfwfl/t ax'bnLo k|lt:kwf{Tds ;+3Lo nf]stflGqs u0ftGqfTds ;+;bLo zf;g k|0ffnL x'g]5 egL Joj:yf ul/P kZrft\ d'n's ;+3Lo zf;g Joj:yf sfof{Gjogsf] qmddf /x]sf] 5 . ;f]xL cg';f/ nf]s ;]jf cfof]u klg k|To]s k|b]zdf /xg] Joj:yf /x]sf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfgsf] efu @# wf/f @$$ df k|b]z nf]s ;]jf cfof]u ;DaGwL Joj:yf b]xfo adf]lhd /x]sf] 5 M
-!_ k|To]s k|b]zdf k|b]z nf]s ;]jf cfof]u /xg]5 .
-@_ k|b]z nf]s ;]jf cfof]usf] u7g, sfd, st{Jo / clwsf/ k|b]z sfg"g adf]lhd x'g]5 .
-#_ pkwf/f -@_ sf] k|of]hgsf nflu ;+3Lo ;+;bn] sfg"g agfO{ cfwf/ / dfkb08 lgwf{/0f ug{]5 .
!=^ cfof]u ;DaGwdf g]kfnsf] ;+ljwfgdf ePsf cGo Joj:yfx? g]kfnsf] ;+ljwfgsf 5'§} efux¿df cfof]u;Fu ;DalGwt ljifodf b]xfosf wf/fx¿df b]xfo adf]lhd Joj:yf ul/Psf] 5 M
wf/f !%$= Gofo ;]jf cfof]u M -!_ g]kfn ;/sf/n] sfg"g adf]lhd ;+3Lo Gofo ;]jfsf] /fhkqf+lst kbdf lgo'lQm, ;?jf, a9'jf ubf{ jf To:tf] kbdf axfn /x]sf] s'g} sd{rf/LnfO{ ljefuLo ;hfo ubf{ Gofo ;]jf cfof]usf] l;kmfl/z adf]lhd ug]{5 .t/ ;+3Lo ;/sf/L ;]jfdf axfn g/x]sf] JolQmnfO{ ;+3Lo Gofo ;]jfsf] /fhkqf+lst kbdf gofF egf{åf/f :yfoL lgo'lQm ubf{ jf ;+3Lo Gofo ;]jfsf] /fhkq cg+lst kbaf6 ;f]xL ;]jfsf] /fhkqf+lst kbdf a9'jf ubf{ g]kfn ;/sf/n] nf]s ;]jf cfof]usf] l;kmfl/z adf]lhd ug'{ kg]{5 .:ki6Ls/0f M o; wf/fsf] k|of]hgsf nflu ;+3Lo Gofo ;]jfsf] /fhkqf+lst kbdf lgo'lQm ubf{ lnOg] v'nf / cfGtl/s k|ltof]lutfTds k/LIff nf]s ;]jf cfof]un] lng]5 . -@_ Gofo ;]jf cfof]udf b]xfo adf]lhdsf cWoIf / ;b:ox? x'g]5g\ M -s_ k|wfgGofofwLz – cWoIf -v_ ;+3Lo sfg"g tyf Gofo dGqL – ;b:o -u_ ;jf]{Rr cbfntsf] jl/i7td GofofwLz – ;b:o -3_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf – ;b:o -ª_ dxfGofoflwjQmf – ;b:o -#_ Gofo ;]jf cfof]usf] cGo sfd, st{Jo, clwsf/ / sfo{ljlw ;+3Lo sfg"g adf]lhd x'g]5 .wf/f @($= ;+j}wflgs lgsfosf] jflif{s k|ltj]bg M -!_ o; ;+ljwfg adf]lhdsf ;+j}wflgs lgsfon] cfk"mn] u/]sf] sfd sf/afxLsf] jflif{s k|ltj]bg /fi6«klt ;dIf k]z ug{]5 / /fi6«kltn] k|wfgdGqL dfkm{t To:tf] k|ltj]bg ;+3Lo ;+;b ;dIf k]z ug{ nufpg]5 . -@_ pkwf/f -!_ adf]lhdsf] jflif{s k|ltj]bgdf v'nfpg' kg]{ s'/fx¿ ;+3Lo sfg"g adf]lhd x'g]5 . -#_ pkwf/f -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+j}wflgs lgsfon] k|To]s k|b]zsf] sfd sf/jfxLsf] ;DaGwdf cnu cnu k|ltj]bg tof/ u/L k|b]z k|d'v ;dIf k]z ug{ ;Sg]5 .
wf/f #)!= ;+j}wflgs lgsfo / kbflwsf/L ;DaGwL Joj:yf M -!_ of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf / o; ;+ljwfgdf Joj:yf ePsf ;+j}wflgs lgsfo o;} ;+ljwfg adf]lhd u7g ePsf] dflgg]5 / To:tf lgsfodf ljrf/fwLg /x]sf ljifonfO{ of] ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL km5\of}{6 ug{ afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
-
10
-@_ of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt axfn /x]sf ;+j}wflgs lgsfosf k|d'v jf kbflwsf/L o;} ;+ljwfg adf]lhd lgo'Qm ePsf] dflgg]5 / lgh lgo'Qm x'Fbfsf avtsf] ;]jfsf] zt{sf] cwLgdf /xL cfˆgf] kbdf axfn /xg]5 .
-#_ of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u / nf]s ;]jf cfof]udf o; ;+ljwfgdf pNn]v ePsf] ;+Vof eGbf a9L ;+Vofdf sfo{/t kbflwsf/L lgh lgo'Qm x'Fbfsf avtsf] ;]jfsf] zt{sf] cwLgdf /xL cfˆgf] kbdf axfn /xg]5 .
!=& cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] sfo{ ljefhg
cfof]usf cWoIf tyf ;b:ox¿sf] cfGtl/s / afXo lgsfout cfwf/df sfo{ljefhg ul/Psf] 5 .cfof]usf kbflwsf/Lx¿nfO{ g]kfnsf] ;+ljwfg / k|rlnt sfg"g adf]lhd k|ltlglwTj ug{ tf]lsPsf ljleGg lgsfodf ePsf] k|ltlglwTj afXo lgsfout k|ltlglwTj cGtu{t kb{5g\ . cfGtl/s tyf afXo sfo{ ljefhg qmdzM tflnsf–@ / tflnsf–# df k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf – @
cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] cfGtl/s sfo{ ljefhgqm=;+= kbflwsf/Lsf] gfd sfo{ ljefhgsf] If]q
!= cWoIf >L pd]zk|;fb d}gfnL cGtjf{tf{ tyf l;kmfl/z
k|zf;g
@= ;b:o >L laGb|f xf8f -e§/fO{_ph'/L tyf ljefuLo ;hfo k/fdz{
k|Zgkq kl/dfh{g -ck|f=_
#= ;b:o 8f= uf]ljGbk|;fb s';'d
gLlt lgod tyf k/fdz{
k|Zgkq kl/dfh{g -k|f=_
lnlvt k/LIff glthf tof/L -ck|f=_
$= ;b:o >L >Lk'?if 9sfn;"rgf tyf k|sfzglnlvt k/LIff glthf k|sfzg (Optical Mark Reader)d]l;gaf6 k|sfzg x'g] glthf ;d]t
%= ;b:o >L czf]ss'df/ emf kf7\oqmd tyf d"NofÍg
k/LIf0f k|ljlw tyf cg';Gwfg
^= ;b:o >L a|xdb]j /fo k/LIff ;~rfng -k|fljlws_
lnlvt k/LIff glthf tof/L -k|fljlws_
&= ;b:o >L s[i0frGb| emfk/LIff ;~rfng -ck|fljlws_
of]hgf tyf ;dGjo
gf]6M dfly pNn]lvt sfo{ljefhg cg';f/ ;'/Iff lgsfo tyf ;+ul7t ;+:yftkm{sf] tt\tt\ sfo{ ljefhg ;d]t ;DalGwt kbflwsf/Laf6 x'g] Joj:yf /x]sf] .
-
11
qm=;+= kbflwsf/Lsf] gfd k|ltlglwTj ug{ tf]lsPsf lgsfo
!=cWoIf
>L pd]zk|;fb d}gfnL
lzIfs ;]jf cfof]u kbflwsf/L l;kmfl/z ;ldlt – cWoIf
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @)-!_ adf]lhdsf] ;lrj a9'jf ;ldlt – cWoIf
;fj{hlgs ;+:yfg lgb]{zg af]8{sf kbflwsf/L lgo'lQm l;kmfl/z ;ldlt – cWoIf
;fj{hlgs ;+:yfg sfo{sf/L k|d'v lgo'lQm l;kmfl/z ;ldlt – cWoIfGofo ;]jf cfof]u – ;b:og]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fg kl/ifb – ;b:o
@=;b:o
>L laGb|f xf8f -e§/fO{_
k|x/L lgodfjnL, @)&! sf] lgod !) adf]lhd k|x/L ;]jf kbk"lt{ ;ldlt – cWoIf
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @)-!_ adf]lhd ;lrj a9'jf ;ldltsf] – ;b:o
;fj{hlgs ;+:yfg sfo{sf/L k|d'v lgo'lQm l;kmfl/z ;ldlt – ;b:o
b]xfosf lgsfodf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @) -!s_ adf]lhdsf] ;ldlt–cWoIf– ;"rgf tyf ;+rf/ dGqfno– e"ld;'wf/ tyf Joj:yf dGqfno– lzIff dGqfno
#=;b:o
8f= uf]ljGbk|;fb s';'d
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @)-!_ adf]lhdsf] ;lrj afx]ssf cGo /fhkqflÍt kbdf a9'jf ;ldlt – cWoIfJoj:yflksf–;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)^$ sf] bkmf #%-$_ adf]lhd a9'jf ;ldlt – cWoIf Joj:yflksf ;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)^$ sf] bkmf @& adf]lhd a9'jf ;ldlt – cWoIfb]xfosf lgsfodf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @) -!s_ adf]lhdsf] ;ldlt–cWoIf– k//fi6« dGqfno– ;fdfGo k|zf;g dGqfno– cy{ dGqfno– zx/L ljsf; dGqfno;}lgs P]g, @)^# sf] bkmf !@ adf]lhd clws[t txsf] kbk"lt{ l;kmfl/z ;ldlt – cWoIf
tflnsf – #
cfof]usf kbflwsf/Lx¿sf] afXo lgsfout sfo{ ljefhg
-
12
qm=;+= kbflwsf/Lsf] gfd k|ltlglwTj ug{ tf]lsPsf lgsfo
$=;b:o
>L >Lk'?if 9sfn
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @)-!_ adf]lhdsf] ;lrj afx]ssf cGo /fhkqflÍt kbdf a9'jf ;ldlt–;b:o ;z:q k|x/L ;]jf cfof]u -;z:q k|x/L P]g, @)%* sf] bkmf !! adf]lhd_ – cWoIf
b]xfosf lgsfodf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @) -!s_ adf]lhdsf] ;ldlt–cWoIf
– ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfno
– ef}lts k"jf{wf/ tyf oftfoft dGqfno
– phf{ dGqfno
%=;b:o
>L czf]ss'df/ emf
:jf:Yo ;]jf P]g, @)%# sf] bkmf @% adf]lhd a9'jf ;ldlt – cWoIfb]xfosf lgsfodf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @) -!s_ adf]lhdsf] ;ldlt–cWoIf– sfg"g, Gofo, ;+ljwfg;ef tyf ;+;bLo dfldnf dGqfno– l;+rfO{ dGqfno
^=;b:o
>L a|xdb]j /fo
:jf:Yo ;]jf P]g,@)%# sf] bkmf @% adf]lhd a9'jf ;ldlt–;b:o
b]xfosf lgsfodf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @) -!s_ adf]lhdsf] ;ldlt–cWoIf– pBf]u dGqfno– s[lif ljsf; dGqfno
&=;b:o
>L s[i0frGb| emf
/fli6«o cg';Gwfg ljefu 5gf}6 ;ldlt – cWoIfg]kfn lj1fg tyf k|ljlw k|1f k|lti7fg ;]jf cfof]u–;b:ob]xfosf lgsfodf lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf @) -!s_ adf]lhdsf] ;ldlt–cWoIf– :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfno– ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno– jg tyf e"–;+/If0f dGqfno
!=* cfof]usf] sfo{ ;Dkfbg
cfof]un] cfˆgf] sfo{ ;Dkfbgsf] qmddf ljleGg ljifox?sf ;DaGwdf a}7sx? a;L lg0f{o u/L sfof{Gjog ug]{ u/]sf] 5 . o;/L lg0f{o ubf{ ljleGg P]g, lgod tyf sfo{ljlwx?nfO{ cfwf/ lng] ul/G5 .
-
13
!=*=! cfof]un] sfo{;Dkfbgsf nflu ckgfpg] cfwf/x?
g]kfnsf] ;+ljwfgn] nf]s ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/sf] If]qdf Jofks a9f]Q/L u/]sf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfg cg';f/ lghfdtL ;]jfsf] kbdf lgo'lQmsf nflu pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug{ k/LIff ;~rfng ug'{ nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo /x]sf] 5 . lghfdtL ;]jfsf] kb afx]s g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an g]kfn nufot cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jf tyf ;+ul7t ;+:yfx?sf] kbdf kbk"lt{sf nflu lnOg] lnlvt k/LIff nf]s ;]jf cfof]un] ;~rfng ug]{ Joj:yf 5 . g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an g]kfn / cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jfsf kbdf a9'jf ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kg]{ ;fy} s'g} ;+ul7t ;+:yfsf] ;]jfsf sd{rf/Lsf] ;]jfsf zt{ ;DaGwL sfg"g / To:tf] ;]jfsf kbdf a9'jf / ljefuLo sf/jfxL ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kg]{ Joj:yf 5 . nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kg]{ ljifodf klg g]kfnsf] ;+ljwfgdf yk Joj:yf /x]sf 5g\ . g]kfnsf] ;+ljwfgn] k|b]z nf]s ;]jf cfof]usf] Joj:yf u/]kl5 cfof]usf] ljBdfg P]g, lgodfjnL, lgb]{lzsf tyf cGo sfo{ljlwx?nfO{ ;f]xL cg'?k gofF lgdf{0f ug]{ tyf kl/dfh{g ug'{ kg]{ ePsf]n] ;f] ;DaGwL sfo{x? ;'rf? /x]sf 5g\ . xfn cfof]un] cfˆgf] sfo{;Dkfbgsf l;nl;nfdf lgDg cg';f/sf P]g, lgod tyf sfo{ljlwx¿ k|of]u ub}{ cfPsf] 5 M
• g]kfnsf] ;+ljwfg,
• nf]s ;]jf cfof]u P]g, @)^^ tyf nf]s ;]jf cfof]u lgodfjnL, @)^&,
• lghfdtL ;]jf P]g, @)$( tyf lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%),
• g]kfn :jf:Yo ;]jf P]g, @)%# tyf :jf:Yo ;]jf lgodfjnL, @)%%,
• Joj:yflksf–;+;b ;lrjfno ;DaGwL P]g, @)^$ tyf Joj:yflksf–;+;b ;lrjfno sd{rf/L k|zf;g lgodfjnL, @)^%,
• ljleGg ;]jf, ;d"x ;~rfng ;DaGwL k|rlnt P]g tyf lgodfjnLx¿,
• nf]s ;]jf cfof]u -sfo{ ;~rfng_ lgb]{lzsf, @)^&,
• nf]s ;]jf cfof]usf kbflwsf/L Pj+ bIf÷lj1 / sd{rf/Lx?sf] cfrf/;+lxtf, @)^(,
• nf]s ;]jf cfof]usf] sfo{ k4lt lbUbz{g, @)&),
• cfof]usf] k|ltlglwTj ;DaGwL dfkb08,
• nf]s ;]jf cfof]uaf6 hf/L ljleGg lgb]{lzsf tyf nf]s ;]jf cfof]usf ;do–;dosf lg0f{ox¿,
• ;Ddflgt ;jf]{Rr cbfntaf6 k|ltkflbt glh/x¿,
• nf]s ;]jf cfof]uaf6 k|ltkflbt l;4fGtx¿,
• ;'/Iff lgsfo tyf ;+ul7t ;+:yfx?;Fu ;DalGwt P]g, lgod, ljlgodfjnLx?,
• cGo k|rlnt P]g, lgod / lgb]{lzsfx¿ .
-
14
!=*=@ cfof]usf] a}7s ;+Vof
cfly{s jif{ )&@÷ df cfof]usf] s"n *! j6f a}7s a;L ljleGg ljifox¿sf u/L hDdf #@& j6f k|:tfjx¿df 5nkmn e} lg0f{o lnOPsf] 5 . cfly{s jif{ )^*÷)^( b]lv cfly{s jif{ )&@÷) ;Dd kfFr jif{df a;]sf cfof]usf a}7s / lg0f{ox¿sf] ;+Vof tflnsf–$ / lrq–! df k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf – $
cfof]usf] a}7s / lg0f{o ;+Vof
qm=;+= ljifocfly{s jif{
)^*÷)^( )^(÷)&) )&)÷)&! )&!÷&@ )&@÷
! a}7s ;+Vof 64 44 58 51 81
@ lg0f{o ;+Vof 231 245 238 332 327
lrq – !
cfof]usf] a}7s / lg0f{o ;+Vof
!=*=# cfof]usf lg0f{ox¿
cfly{s jif{ )&@÷ df cfof]usf a}7sx¿af6 ljleGg ljifodf #@& j6f lg0f{o eof] . cfly{s jif{ )^*÷^( b]lv cfly{s jif{ )&@÷ ;Dd kfFr jif{df cfof]uaf6 ePsf lg0f{ox¿sf] t'ngfTds ljifout ljj/0f tflnsf – % / lrq – @ df k|:t't ul/Psf] 5 .
)^*÷)^( )^(÷)&) )&)÷)&! )&!÷&@ )&@÷
a}7s
/ lg0
f{o ;
+Vof
cfly{s jif{
a}7s ;+Vof lg0f{o ;+Vof
cfly{s jif{
-
15
tflnsf – %
cfof]usf lg0f{ox¿sf ljifout ljj/0f
qm=;+= lg0f{osf ljifox¿
cfly{s jif{ cfly{s jif{ cfly{s jif{ cfly{s jif{ cfly{s jif{@)&@÷@)^*÷^( @)^(÷&) @)&)÷&! @)&!÷&@
;+Vof k|ltzt ;+Vof k|ltzt ;+Vof k|ltzt ;+Vof k|ltzt ;+Vof k|ltzt
1 ljefuLo ;hfosf] k/fdz{ 85 36=79 128 52=24 87 36=56 165 49=70 119 36=39
2 a9'jf ;DaGwL 50 21=64 32 13=06 53 22=27 78 23=49 43 13=15
3 gLlt–lgod ;DaGwL 17 7=35 14 5=72 16 6=72 11 3=31 50 15.294 k/LIff, cGtjf{tf{ / glthf 24 10=39 9 3=67 33 13=87 8 2=41 17 5.205 z}lIfs of]Uotf – – 27 11=02 24 10=08 17 5=12 21 6.426 kf7\oqmd tyf d"NofÍg – – – – – – – – 32 9.797 ;'/Iff lgsfo tyf ;+ul7t ;+:yf – – – – – – – – 4 1.228 ljljw 55 23=81 35 14=29 25 10=50 53 15=96 41 12.54
hDdf 231 100 245 100 238 100 332 100 327 100
lrq – @cfof]usf lg0f{ox¿sf] ljifout ljj/0f
)^* ^( )^( &) )&) &! )&! &@ )&@
a}7s /
lg0
f{o ;
+Vof
cfly{s jif{ljefuLo ;hfosf] k/fdz{ a9'jf ;DaGwL gLlt–lgod ;DaGwLk/LIff, cGtjf{tf{ / glthf z}lIfs of]Uotf kf7\oqmd tyf d"NofÍg;'/Iff lgsfo tyf ;+ul7t ;+:yf ljljw
-
16
zfvfut ?kdf sf/jfxL k|f/De eO{ cfof]uaf6 lg0f{o ePsf] cfwf/df cfof]uaf6 ePsf lg0f{ox¿sf] juL{s/0f tflnsf–^ df k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf – ^
cfof]usf zfvfut lg0f{ox¿sf] ljj/0f
zfvf
lg0f{o ;+Vof
cfly{s jif{068÷069
cfly{s jif{069÷070
cfly{s jif{070÷071
cfly{s jif{071÷072
cfly{s jif{072÷73
a('jf ph'/L tyf ljefuLo ;hfo k/fdz{ 135 168 144 243 162
gLlt–lgod tyf clen]v 17 6 15 11 50
;"rgf tyf k|sfzg 5 6 14 7 25
k|zf;g 6 7 2 15 13
cGtjf{tf{ tyf l;kmfl/z 10 7 20 8 9
k/LIff ;~rfng -ck|f=÷k|f=_ 11 21 17 16 9
k/LIf)f k|ljlw tyf cg';Gwfg 23 18 17 17 21
kf&\oqmd tyf d"Nof°g 21 12 7 9 32
lnlvt k/LIff glthf -ck|f=÷k|f=_ 2 0 2 5 1
k|Zgkq kl/dfh{g -k|f=÷ck|f=_ 1 0 0 1 1
;'/Iff lgsfo tyf ;+ul&t ;+:yf - - - - 4
hDdf 231 245 238 332 327
Dfflysf] tflnsfdf pNn]v eP cg';f/ ljut kfFr jif{sf] cjlwdf cfof]uaf6 ePsf lg0f{osf] zfvfut ljj/0f ljZn]if0f ubf{ ;a}eGbf a9L lg0f{ox¿ a9'jf ph'/L tyf ljefuLo ;hfo k/fdz{ zfvf;Fu ;DalGwt /x]sf] b]lvG5 .
-
17
kl/R5]b – b'O{
cfof]usf] ;lrjfnosf] ;+u7gfTds ;+/rgf
@=! ;+u7gfTds ;+/rgf
g]kfnsf] ;+ljwfgn] g]kfndf nf]s ;]jf cfof]u /xg] tyf cfof]usf sfd, st{Jo / clwsf/ lglb{i6 u/]sf] 5 . cfof]usf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ ;+3Lo sfg"g adf]lhd x'g] Joj:yf ;d]t ;+ljwfgdf pNn]v 5 . ;+ljwfgn] k|b]z nf]s ;]jf cfof]usf] u7g, sfd, st{Jo / clwsf/ k|b]z sfg"g adf]lhd x'g], o; k|of]hgsf nflu ;+3Lo ;+;bn] sfg"g agfO{ cfwf/ / dfkb08 lgwf{/0f ug]{ Joj:yf klg u/]sf] 5 . ;+ljwfgn] Joj:yf u/] cg'?k sfo{;Dkfbg ug{ nf]s ;]jf cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb]{zgfnox¿, c~rn sfof{nox¿ / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] a]Unf–a]Un} ;+u7gfTds ;+/rgf 5 . s]Gb|Lo sfof{noaf6 cfof]usf] ;lrjfnosf] sfo{;Dkfbg x'G5 eg] kfFr ljsf; If]qdf /x]sf If]qLo lgb]{zgfnox¿, gf} j6f c~rnx¿df cjl:yt c~rn sfof{nox¿ / sf7df8f+}df /x]sf] b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|af6 k|Tofof]lht clwsf/sf] cwLgdf /xL sfo{;Dkfbg x'g] u/]sf] 5 . o;/L x/]s c~rndf cfof]usf] pkl:ylt /x]sf] 5 . k|To]s If]qLo lgb{]zgfnodf /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf] If]qLo lgb{]zs, c~rn sfof{nox¿ / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|df /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf] lgb{]zs -sfof{no k|d'v_ /xg] u/L b/aGbL sfod ul/Psf] 5 . If]qLo lgb]{zgfno /x]sf] c~rndf eg] c~rn sfof{non] ug]{ sfo{ klg ;DalGwt If]qLo lgb]{zgfnoaf6} x'g] Joj:yf ldnfOPsf] 5 .
g]kfnsf] ;+ljwfgn] nf]s ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/df pNn]vgLo ?kdf j[l4 u/]sf] 5 . lghfdtL ;]jfsf] kbdf lgo'lQmsf nflu pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}}6 ug{ k/LIff ;~rfng ug'{ nufot g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an g]kfn, cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jf / ;+ul7t ;+:yfsf] kbdf kbk"lt{sf nflu lnOg] lnlvt k/LIff nf]s ;]jf cfof]un] ;~rfng ug]{ pNn]v ul/Psf] 5 . ;fy}, g]kfnL ;]gf, g]kfn k|x/L, ;z:q k|x/L an g]kfn / cGo ;+3Lo ;/sf/L ;]jfsf kbdf a9'jf ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGt, s'g} ;+ul7t ;+:yfsf sd{rf/Lsf] ;]jfsf zt{ ;DaGwL sfg"g / To:tf] ;]jfsf kbdf a9'jf / ljefuLo sf/jfxL ubf{ ckgfpg' kg]{ ;fdfGo l;4fGtsf] ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng'kg]{ Joj:yf /x]sf] 5 . g]kfn ;/sf/af6 lgj[lQe/0f kfpg] kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lagf :yfoL lgo'lQm gul/g] Joj:yf ;d]t /x]af6 cfof]usf] ljBdfg ;+/rgfn] dfq pQm yk sfo{ lhDd]jf/L ;Dkfbg ug{ sl7g x'g] x'Fbf cfof]usf] gofF ;+u7g tyf Joj:yfkg ;e]{If0f ul/Psf] 5 .
cfof]usf] sfo{lj:tf/ adf]lhdsf] lhDd]jf/L axg ug{sf nflu cfjZos ;+u7g ;+/rgf, b/jGbLsf] k'g/fjnf]sg ug'{sf ;fy} lghfdtL ;]jf ;lxt ;/sf/L ;]jfdf cfsif{0f, k|lt:kwf{Tds Ifdtf clej[l4, k/LIf0f k|ljlw tyf kf7\oqmddf ;dofg's"n ;'wf/, ;"rgf tyf ;~rf/sf cfw'lgs k|ljlwsf] k|of]u tyf k|lqmofut kIfdf ;d]t u'0ffTds ;'wf/ ug{] ;f]rnfO{ sfof{Gjog ug{ ldlt @)&@÷!!÷( sf] lg0f{ofg';f/ cfof]usf ;x;lrj nIdL ljnf; sf]O/fnfsf] ;+of]hsTjdf sfo{bn u7g ePsf] lyof] .
-
18
sfo{bnn] k]z u/]sf] k|ltj]bg cfof]usf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/ -dlGqkl/ifb\_ sf] ldlt @)÷#÷@ sf] lg0f{o cg';f/ :jLs[t eO{ sfof{Gjog ul/Psf] 5 .
cfof]un] lgoldt ?kdf ;Dkfbg ul/cfPsf] sfo{ tyf yk ePsf] lhDd]jf/L em08} ;dfg h:t} eP klg r':t / ;fgf] ;+u7g agfpg] l;4fGt cg';f/ yf]/}eGbf yf]/} b/aGbL ;+Vof yk ul/Psf] 5 . gofF ;+u7g ;+/rgf cg';f/ cfof]usf] ljBdfg dxfzfvfx? sfod} /fvL ;'/Iff lgsfo tyf ;+ul7t ;+:yfx?sf] lnlvt k/LIff ;DaGwL Joj:yfkgsf] sfo{ ug]{ k|of]hgsf nflu /fhkqf+lst k|yd >]0fLsf] ;x;lrj k|d'v x'g] u/L Ps ;'/Iff lgsfo tyf ;+ul7t ;+:yf dxfzfvf yk ul/Psf] 5 . pQm dxfzfvf cGtu{t /fhkqf+lst låtLo >]0fLsf clws[t k|d'v /xg] u/L tL ;+:yfx?sf] lnlvt k/LIff ;~rfng, lnlvt k/LIff glthf tof/L / lnlvt k/LIff glthf k|sfzg u/L # j6f zfvfx? /xg] Joj:yf ul/Psf] 5 eg] o; dxfzfvfdf hDdf !( b/aGbL /xg] Joj:yf /x]sf] 5 .
cfly{s jif{ @)&!÷&@ sf s]xL lj1fkgx?af6 gd"gf ?kdf cgnfOg b/vf:t ;Íng ul/Psf]df xfn cfly{s jif{ @)&@÷ af6 cfof]uaf6 x'g] ;a} lj1fkgx?sf] b/vf:t cgnfOg dfWodaf6 ;Íng ul/Psf] 5 . sfof{nosf] :jrfngsf nflu k|ljlwsf] k|of]usf] If]qdf cgnfOg ;]jf cfof]usf] pNn]vgLo kIfsf] ?kdf /x]sf] 5 . ;do ;fk]If cfof]usf sfo{k|0ffnLnfO{ ;"rgf k|ljlwd}qL t'Nofpg k|zf;g tyf lg/LIf0f dxfzfvf cGtu{t /fhkqf+lst låtLo >]0fLsf] ;"rgf k|ljlw lgb]{zs zfvf k|d'v /xg] u/L ;"rgf tyf k|ljlw zfvf klg yk ul/Psf] 5 .
sd{rf/L 5gf}6sf nflu k/LIff k|0ffnL tyf k/LIf0f k|ljlw / cfof]un] cjnDag u/]sf cEof;x?sf af/]df cg';Gwfg u/L ljsf; ub}{ n}hfg] / cg';Gwfgdf cfwfl/t sfo{k4ltsf] cg';/0f ub}{ efjL r'gf}tLx?sf] ;fdgf ug{ tyf cfof]usf sfdsf/jfxLx?nfO{ cg';Gwfgdf cfwfl/t / ultzLn agfpg pk;lrj -tYofÍ_ zfvf k|d'v /xg] u/L k/LIf0f k|ljlw tyf cg';Gwfg dxfzfvf cGtu{t cg';Gwfg tyf ljsf; zfvf yk ul/Psf] 5 . k|b]z lgb]{zgfnox? u7g eO{ g;s]sf] cj:yfdf ljBdfg If]qLo lgb]{zgfno tyf c~rn sfof{nox?sf ;+/rgfnfO{ oyfjt\ g} /fvL kbk"lt{ ;DaGwL sfo{x? ;~rfng ug]{ Joj:yf ldnfOPsf] 5 . cfof]usf] ;+u7g k'gM;+/rgf ubf{ ;+3Lo zf;g k|0ffnL nfu" ePkl5 k|b]zsf jt{dfg ;+/rgf / b/aGbLnfO{ k'g/fjnf]sg ul/g]5 .
cfof]uaf6 x'g] lj1fkgsf b/vf:t ;Íng cgnfOg dfWodaf6 eO{ ;s]sf]n] ljutdf nf]s ;]jf cfof]u / cfof]usf] dWodf~rn If]qLo lgb]{zgfnoaf6 ePsf lj1fkgx?sf] b/vf:t ;Íng ug]{ æsf7df8f}+ pkTosf b/vf:t ;Íng s]Gb|Æ nfO{ d'n'se/s} b/vf:t ;Íng / Joj:yfkg ug]{ u/L æb/vf:t Joj:yfkg s]Gb|Æ gfdfs/0f ul/Psf] 5 . cfof]usf] :jLs[t gofF ;+u7gfTds ;+/rgf / b/aGbL ;+Vof cg';"rL–! df ;dfj]z ul/Psf] 5 .
@=!=! sd{rf/L b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf
nf]s ;]jf cfof]un] kl5Nnf] k6s cfly{s jif{ )&@÷ df ;+u7g tyf Joj:Yffkg ;e]{If0f u/L b/aGbLsf] k'g/fjnf]sg u/]kl5 g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ePsf] b/aGbL cg';f/ nf]s ;]jf cfof]usf] ;lrjfno / cGtu{tsf lgsfox¿df s"n $)@ b/aGbL /x]sf] 5 . h;df /fhkqflÍt !#(,
-
19
/fhkq cglÍt !&( / >]0fL ljxLg *$ b/aGbL /x]sf] 5 . s"n b/aGbLdWo] /fhkqflÍt tkm{ !@) kb, /fhkq cglÍttkm{ !$* / >]0fLljxLg $% u/L hDdf #!# kb k"lt{ ePsf 5g\ eg] *( kb l/Qm 5g\ .
cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{nosf] ljBdfg s"n b/aGbL !^^ /x]sf]df ;+u7g tyf Joj:yfkg ;e]{If0faf6 ul/Psf] k'gM ;+u7g kl5 @)$ sfod ePsf] 5 . h;df ;x;lrj–!, pk;lrj:t/–^, zfvf clws[t:t/–!(, gf=;'= :t/–!@ b/aGbL yk ePsf 5g\ . cfof]u / cGtu{t /fhkqflÍttkm{ !^ / /fhkq cglÍttkm{ ## / >]0fLljxLg ! u/L hDdf %) hgf dlxnf sd{rf/L sfo{/t 5g\ .
cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{nosf] b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf tflnsf–&/ cfof]usf] ;lrjfno cGtu{t sfo{/t dlxnf sd{rf/Lx¿ ;DaGwL ljj/0f tflnsf–* df k|:t't ul/Psf] 5 . cfof]usf If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{no / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf tflnsf–(, If]qLo lgb{]zgfnox¿sf] b/aGbLsf] cj:yf tflnsf–!) / c~rn sfof{nox¿tyf b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] b/aGbLsf] cj:yf tflnsf–!! df k|:t't ul/Psf] 5 .
cfof]usf s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{nox¿ tyf b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf cg';"rL–@ df / cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb]{zgfnox?, c~rn sfof{nox? / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|df sfo{/t sd{rf/Lx?sf] gfdfjnL cg';"rL–# df k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf–&
cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{nosf] b/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf
qm=;+= >]0fL kb gfd s"n b/aGbL k"lt{ l/Qm-s_ /fhkqf+lst >]0fL
1 /f=k= ljlzi6 ;lrj 1 1 0
2 /f=k=k|yd ;x;lrj :t/ 6 6 0
3 /f=k=låtLo pk;lrj jf ;f] ;/x 22 19 3
4 /f=k=t[tLo zfvf clws[t jf ;f] ;/x 64 53 11
/fhkqflÍt hDdf 93 79 14
-v_ /fhkq cg+lst >]0fL
1 /f=k=cg+=k|yd gfoa ;'Aaf jf ;f] ;/x 77 62 15
2 /f=k= cg+= låtLo vl/bf/ jf ;f] ;/x 9 8 1
/fhkq cglÍt hDdf 86 70 16
-
20
-u_ >]0fL ljxLg
1 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns 8 7 1
2 >]0fL ljxLg sfof{no ;xof]uL÷:jLk/÷dfnL÷kfn] 17 10 7
>]0fL ljxLg hDdf 25 17 8
s"n hDdf 204 166 38
-3_ ah]6 k|of]hgsf] nflu ;]jf s/f/
1 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns 2 2 0
2 >]0fL ljxLg sfof{no ;xof]uL÷kfn] 6 6 0
ah]6 k|of]hgsf] nflu ;]jf s/f/hDdf 8 8 0
gf]6 M
qm=;+=>]0fL
s]Gb|Lo sfof{no
If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{nox¿ tyf b/vf:t
Joj:yfkg s]Gb|hDdf
!= /f=k= låtLo -k|zf;g_ 3 1 4
@= /f=k= t[tLo -k|f=÷ck|f=_ 9 3 12
#= /f=k= cg+= k|yd -k|f=÷ck|f=_ 17 6 23
$= /f=k= cg+= låtLo -k|f=÷ck|f=_ 4 6 10
%= >]0fL ljxLg 0 1 1
hDdf 33 17 50
æah]6 k|of]hgsf nflu ;]jf s/f/Æ eGgfn] :jLs[t :yfoL b/aGbLaf6 gk'u ePsf kbx?df ;]jf s/f/af6 sfd u/fpg cfjZos kg]{ hgzlQmsf nflu ah]6 ;lxt >[hgf ePsf] kbnfO{ a'lemG5 . o:tf] kb ;DalGwt lgsfoaf6 k|:tfljt ;+u7g tyf Joj:yfkg ;e]{If0f (O&M) ;Fu} k|:tfj u/L cy{ dGqfno / ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;xdlt ;d]tsf] cfwf/df dlGqkl/ifb\af6 :jLs[t x'g] ub{5 . o; k|sf/ sfod /x]sf] kbdf ;dfg tx / >]0fLsf sd{rf/Lx? ;?jf jf a9'jfåf/f kbk"lt{ ug{ kfOg] 5}g .
tflnsf – *
cfof]usf] ;lrjfno cGtu{t sfo{/t dlxnf sd{rf/Lx¿ ;DaGwL ljj/0f
qm=;+= >]0fL kb gfd s"n b/aGbL k"lt{ l/Qm
-
21
tflnsf –(
If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{no / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sfb/aGbL / kbk"lt{sf] cj:yf
qm=;+= >]0fL kb gfd s"n b/aGbL k"lt{ l/Qm
-s_ /fhkqf+lst
1 /f=k=k|yd ;x;lrj :t/ 5 4 1
2 /f=k=låtLo pk;lrj jf ;f] ;/x 16 14 2
3 /f=k=t[tLo zfvf clws[t jf ;f] ;/x 25 23 2
/fhkqflÍt hDdf 46 41 5
-v_ /fhkq cg+lst
1 /f=k=cg+=k|yd gfoa ;'Aaf jf ;f] ;/x 62 56 6
2 /f=k= cg+= låtLo vl/bf/ jf ;f] ;/x 31 22 9
/fhkq cglÍt hDdf 93 78 15
-u_ >]0fL ljxLg
1 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns 6 2 4
2 >]0fL ljxLg sfof{no ;xof]uL÷:jLk/÷dfnL÷kfn] 53 26 27
>]0fL ljxLg hDdf 59 28 31
s"n hDdf 198 147 51
-3_ ah]6 k|of]hgsf nflu ;]jf s/f/*
1 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns 10 10 0
* dWodf~rn If]qLo lgb]{zgfno–! / c~rn sfof{nox?–( s"n hDdf sd{rf/L ;+Vofdf ah]6 k|of]hgsf nflu ;]jf s/f/ ;+nUg gul/Psf]
-
22
tflnsf – !)
If]qLo lgb]{zgfnox¿sf] b/aGbLsf] cj:yf
qm=;+=
>]0fL kb gfd
If]qLo lgb]{zgfnox?
hDd
f b/a
GbL
k"jf{~rn
If]qLo
lgb]{z
gfno
dWod
f~rn
If]qLo
lgb]{z
gfno
klZr
df~r
n If]qLo
lgb]{z
gfno
dWok
lZrdf
~rn
If]qLo
lgb]{z
gfno
;'b"/
klZr
dfrn
If]qLo
lgb]{z
gfno
1 /f=k=k|yd ;x;lrj 1 1 1 1 1 5
2 /f=k=låtLo pk;lrj jf ;f] ;/x 1 2 1 1 1 6
3 /f=k=t[tLo zfvf clws[t jf ;f] ;/x 2 6 2 2 2 14
4 /f=k=cg+=k|yd gfoa ;'Aaf jf ;f] ;/x 5 10 5 5 5 30
5 /f=k= cg+= låtLo vl/bf/ jf ;f] ;/x 1 3 1 1 1 7
6 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns 1 1 1 1 1 5
7 >]0fL ljxLg sfof{no ;xof]uL 4 7 4 4 4 23
hDdf 15 30 15 15 15 90
ah]6 k|of]hgsf nflu ;]jf s/f/
8 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns - 1 - - - -
tflnsf – !!
c~rn sfof{nox¿ / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] b/aGbLsf] cj:yf
qm=;+= >]0fL kb gfd
lgsfox?b=Jo
=s]=
hDdf b/aGbLd]r
L
;u/d
fyf
hgs
k'/
gf/fo
0fL
n'lDa
gL
wjnf
lu/L
/fKtL
s0ff
{nL
dxfs
fnL
1 /f=k=låtLo pk;lrj jf ;f] ;/x 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 10
2 /f=k=t[tLo zfvf clws[t jf ;f] ;/x 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 11
3 /f=k=cg+=k|ydgfoa ;'Aaf jf ;f] ;/x 2 2 2 5 5 3 3 3 3 4 32
4 /f=k= cg+= låtLovl/bf/ jf ;f] ;/x 3 3 3 2 2 2 2 3 3 1 24
5 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns- - - - - - - - - 1 1
-
23
qm=;+= >]0fL kb gfd
lgsfox?
b=Jo
=s]=
hDdf b/aGbLd]r
L
;u/d
fyf
hgs
k'/
gf/fo
0fL
n'lDa
gL
wjnf
lu/L
/fKtL
s0ff
{nL
dxfs
fnL
6 >]0fL ljxLg sfof{no ;xof]uL 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 30
hDdf 10 10 10 12 12 10 10 11 11 12 108
ah]6 k|of]hgsf nflu ;]jf s/f/
7 >]0fL ljxLg xn'sf ;jf/L rfns 1 1 1 1 1 1 1 1 1 - 9
cfof]usf kfFrj6} If]qLo lgb]{zgfnodf /fhkqflÍt k|yd >]0fLsf ;x;lrj :t/sf clws[t / cfof]usf c~rn sfof{nox¿ tyf b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|df /fhkqflÍt låtLo >]0fLsf pk;lrj:t/sf clws[t sfof{no k|d'v /xg] u/L b/aGbL sfod ePsf] 5 . cGo If]qLo lgb]{zgfnosf] t'ngfdf a9L sfo{af]em ePsf] dWodf~rn If]qLo lgb]{zgfnodf @ hgf pk;lrj -lgb]{zs_ sf] b/aGbL sfod ul/Psf] 5 .
-
24
-
24
kl/R5]b – tLg
ljlgof]lht ah]6, /fh:j ;°ng tyf ef}lts ;DklQ
#=! ljlgof]lht ah]6, lgsf;f / vr{cfly{s jif{ )&@÷ df cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb]{zgfno / c~rn sfof{nox¿ tyf b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|, ;+:yfut ;'b[9Ls/0f ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgf Pj+ cy{ ah]6 ;d]t u/L ljleGg ah]6 pkzLif{s gDa/x¿df hDdf ?= ^& s/f]8 @ nfv (^ xhf/ ljlgof]hg ePsf]df ?= ^) s/f]8 #( nfv (# xhf/ lgsf;f eO{ lgsf;f adf]lhd g} vr{ ePsf] 5 .
cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{nosf] nflu o; cfly{s jif{df sfo{qmd ah]t / cy{ ah]6 ;d]t u/L ljlgof]lht ?= $@ s/f]8 %$ nfv ^# xhf/ ah]6dWo] #* s/f]8 %% nfv *& xhf/ vr{ ePsf] 5 .cfof]usf kfFrj6} If]qLo lgb]{zgfnox¿sf] nflu o; cfly{s jif{df rfn' vr{tkm{ ljlgof]lht ?= !@ s/f]8 ^$ nfv (! xhf/ ah]6 dWo] ?= !@ s/f]8 @( nfv ^ xhf/ vr{ ePsf] 5 . cfof]usf gf} j6f c~rn sfof{nox¿sf] nflu o; cfly{s jif{df ?= ( s/f]8 ^$ nfv @) xhf/ ah]6 ljlgof]hg ePsf]df ?= * s/f]8 $^ nfv ** xhf/ ah]6 vr{ ePsf] 5 .
b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] nflu o; cfly{s jif{df ?= ! s/f]8 ( nfv @@ xhf/ ah]6 ljlgof]hg ePsf]df ?= ! s/f]8 * nfv !@ xhf/ ah]6 vr{ ePsf] 5 .
cfof]usf s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{no / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf] ljlgof]lht ah]6 lgsf;f, vr{ / afFsL /sd tflnsf–!@ df k|:t't ul/Psf] 5 .
-
25
qm=;+=
sfof{nosf] gfdjflif{s ah]6
lgsf;f
rfn' vr{
vr{afFsL ah]6
-s_ s]Gb|Lo sfof{no
!= nf]s ;]jf cfof]u,s]Gb|Lo sfof{no 259508 240159 240159 19349
@= sfo{qmd, cy{ ah]6 / cj08fc= ;+:yfut ;'b[9Ls/0f rfn' / k"FhLut 77880 69128 69128 8752
cf= ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgf rfn' / k"FhLut 76700 64925 64925 11775
O= cy{ah]6 11375 11375 11375 0.00
hDdf 425463 385587 385587 39876
-v_ If]qLo lgb{]zgfnox¿ -a=p=lz=g+= @!))!@# – rfn' vr{_
! k"jf{~rn If]qLo lgb]{zgfno, wgs'6f 19336 19086 19086 250
@ dWodf~rn If]qLo lgb]{zgfno, sf7df8f}+ 45783 43685 43685 2098
# klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, kf]v/f 26786 26052 26052 734
$ dWoklZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, ;'v]{t 17899 17868 17868 31
% ;'b"/–klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, lbkfon 16687 16215 16215 472
hDdf 126491 122906 122906 3585
-u_ c~rn sfof{nox¿ -a=p=lz=g+= @!))!@# – rfn' vr{_
! d]rL c~rn sfof{no, Onfd 9183 8682 8682 501
@ ;u/dfyf c~rn sfof{no, lbSt]n 8375 7708 7708 667
# hgsk'/ c~rn sfof{no, hn]Zj/ 10372 9217 9217 1155
$ gf/fo0fL c~rn sfof{no, x]6f}+8f 14206 11792 11792 2414
% wjnflu/L c~rn sfof{no, afUn'ª 9182 8383 8383 799
^ n'lDagL c~rn sfof{no, a'6jn 12863 11231 11231 1632
& /fKtL c~rn sfof{no, bfª 11418 8899 8899 2519
* s0ff{nL c~rn sfof{no, h'Dnf 10509 9265 9265 1244
( dxfsfnL c~rn sfof{no, dx]Gb|gu/ 10312 9511 9511 801
hDdf 96420 84688 84688 11732
-3_ b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|, sf7df8f}+ 10922 10812 10812 110
-ª_ cj08f -a=lz=g+= @!))!@# rfn'_ 11000 0.00 0.00 11000
s, v, u, 3, ª sf] s"n hDdf 670296 603993 603993 66303
tflnsf–!@s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb{]zgfno, c~rn sfof{no / b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf]
ljlgof]lht ah]6 lgsf;f, vr{ / afFsL /sd/sd -?= xhf/df_
-
26
nf]s ;]jf cfof]udf vr{ x'g] /sd l/Qm kbk"lt{sf] nflu dfukbx?sf] ;+Vof, pDd]bjf/x?sf] cfj]bg ;+Vof, k/LIff ;~rfng, pQ/k'l:tsf k/LIf0f, ;Lk k/LIf0f tyf k|of]ufTds k/LIff, cGtjf{tf{ nufotsf ljifox?df e/ kg]{ tyf sltko cj:yfdf Ps cfly{s jif{df ePsf] lj1fkgx?sf] ;f]xL cfly{s jif{df k/LIff ;~rfngsf] sfo{ gx'g] x'Fbf ljlgof]lht ah]6dWo] s]xL vr{ x'g afFsL x'g] u/]sf] 5 .
#=!=! cfof]u tyf cGtu{tsf lgsfox¿sf] cy{ ah]6
cfly{s jif{ )&@÷ df cfof]usf] s]Gb|Lo sfof{no / cGtu{tsf sfof{nox¿sf] jflif{s cy{ ah]6 hDdf ?= ! s/f]8 !# nfv &% xhf/ /x]sf]df ah]6 adf]lhdsf] /sd lgsf;f tyf vr{ ePsf] b]lvG5 . cy{ ah]6 ;DaGwL lj:t[t ljj/0f tflnsf–!# / tflnsf–!$tyf lrq–# / lrq–$ df k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf–!#
ah]6 pkzLif{sut ?kdf jflif{s cy{ ah]6, lgsf;f / afFsL ljj/0f
/sd -?= xhf/df_
ah]6 zLif{s jflif{s ah]6 lgsf;f vr{;+lrt labf -^)!)!$#_ 5065 5065 5065cf}ifwL pkrf/ -^)!)!*#_ 5780 5780 5780e|d)f vr{ -^)@)!@#_ 530 530 530
hDdf 11375 11375 11375
lrq–#
ah]6 pkzLif{sut ?kdf jflif{s cy{ ah]6, lgsf;f / vr{sf] ljj/0f
;+lrt labf -^)!)!$#_ cf}ifwL pkrf/ -^)!)!*#_ e|d0f vr{ -^)@)!@#_
/sd -?= xh
f/df_
ah]6 pkzLif{s
jflif{s ah]6
lgsf;f
vr{
-
27
tflnsf–!$
sfof{nout cy{ ah]6sf] ljj/0f/sd -?= xhf/df_
sfof{nosf] gfd;+lrt labf -^)!)!$#_
cf}ifwL pkrf/-^)!)!*#_
e|d0f vr{-^)@)!@#_
hDdf
nf]s ;]jf cfof]u, s]Gb|Lo sfof{no, sf&df*f+} 3045 3231 530 6806k"jf{~rn If]qLo lgb]{zgfno, wgs'^f 98 394 0.00 492klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, kf]v/f 395 453 0.00 848dWodf~rn If]qLo lgb]{zgfno, sf&df*f}+ 762 825 0.00 1587b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|, sf&df*f}+ 765 877 0.00 1642
hDdf 5065 5780 530 11375
lrq–$
sfof{nout cy{ ah]6sf] ljj/0f
/sd -?= x
hf/df_
ah]6 pkzLif{s
;+lrt ljbf-^)!)!$#_
cf}ifwL pkrf/-^)!)!*#_
e|d0f vr{-^)@)!@#_
#=!=@ cfof]u / cGtu{t lgsfox¿df ljlgof]lht k"FhLut ah]6sf] ljj/0f
cfof]usf] nflu cf=j= )&@÷) df cfof]u / cGtu{tsf lgsfox?df k"FhLut ah]6 hDdf ?= ^ s/f]8 %# nfv #) xhf/ ljlgof]hg ePsf]df ;a} zLif{sx?df ePsf] s"n vr{ ?= % s/f]8 &* nfv $( xhf/ /x]sf] 5 . o; ;DaGwL ljj/0f tflnsf–!% df k|:t't ul/Psf] 5 .
-
28
qm=;++= sfof{nosf] gfd
aflif{s ah]6
ejg lgdf{0f kmlg{r/
;jf/L ;fwg
d]l;g/Lcf}hf/
;fj{hlgslgdf{0f
k"FhLut;'wf/ hDdf
vr{29221 29311 29411 29511 29611 29621
1nf]s ;]jf cfof]u, s]Gb|Lo sfof{no
12450 0 1759 6330 1456 0 2674 12219
2k'jf{~rn If]qLo lgb]{zgfno, wgs'6f
4700 3956 0 0 100 0 470 4526
3dWodf~rn If]qLo lgb]{zgfno, sf7df8f}+
360 0 60 0 100 40 0 200
4klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, kf]v/f
9100 8600 100 0 100 0 283 9083
5dWoklZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, ;'v]{t
7400 7000 0 0 200 0 200 7400
6;'b"/–klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, lbkfon
19900 14541 0 0 89 0 0 14630
7d]rL c~rn sfof{no, Onfd
1375 992 0 0 75 194 100 1361
8;u/dfyf c~rn sfof{no, lbSt]n
155 0 80 0 75 0 0 155
9hgsk'/ c~rn sfof{no, hn]Zj/
675 0 0 0 75 284 295 654
10gf/fo0fL c~rn sfof{no, x]6f}+8f
2200 0 0 0 100 298 795 1193
11wjnflu/L c~rn sfof{no, afUn'ª
3675 3051 0 0 75 0 99 3225
12n'lDagL c~rn sfof{no, a'6jn
475 0 0 0 75 299 100 474
13/fKtL c~rn sfof{no, bfª
875 0 0 0 75 243 421 739
14s0ff{nL c~rn sfof{no, h'Dnf
1640 0 0 0 640 500 500 1640
15dxfsfnL c~rn sfof{no, dx]Gb|gu/
275 0 0 0 75 0 200 275
16b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|, sf7df8f}+
75 0 0 0 75 0 0 75
hDdf 65330 38140 1999 6330 3385 1858 6137 57849
tflnsf–!%
cfof]u / cGtu{t lgsfox¿df ljlgof]lht k"FhLut ah]6sf] ljj/0f/sd -?= xhf/df_
-
29
cfof]usf]] k"FhLut vr{ cGtu{t ejg lgdf{0f tyf k"FhLut ;'wf/sf sfo{x¿ eO{/x]sf 5g\ . cfof]u cGtu{t xfn k"jf{~rn If]qLo lgb]{zgfno, wgs'6f, klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, kf]v/f, dWo klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno ;'v]{t, ;'b"/ klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno lbkfon / wjnflu/L c~rn sfof{no, afun'ªdf k/LIff xn ;lxtsf] sfof{no ejg lgdf{0fflwg /x]sf 5g\ .
;fj{hlgs lgdf{0ftkm{ ljlgof]lht ah]6af6 ldlt @)&@ a}zfv !@ ut]sf] e"sDksf sf/0f Iflt ePsf tyf lgoldt dd{t ug'{kg]{ cfof]usf c~rn sfof{nox? Onfd, hn]Zj/, x]6f}+8f, h'Dnfsf sfof{no ejgsf] dd{t ;Def/ tyf sDkfp08 jfn lgdf{0fsf sfo{x? ;DkGg ePsf] 5 .
cfof]usf] k"FhLut ah]6dWo] ;'b"/klZrdf~rn If]qLo lgb]{zgfno, lbkfonsf] ejg lgdf{0fsf] nflu 5'6\ofOPsf] ah]6 ldlt @)&@ j}zfv !@ ut]sf] e"sDk nufot cGo sf/0fn] k|lqmofdf l9nfO ePsf] x'Fbf vr{ x'g ;s]sf] lyPg .
cfly{s jif{ )&@÷) df ;+:yfut ;'b[9Ls/0f / ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgfsf] nflu hDdf ?= !% s/f]8 $% nfv *) xhf/ ljlgof]hg ePsf]df ?= !# s/f]8 $) nfv %# xhf/ vr{ eO{ ?= @ s/f]8 % nfv @& xhf/ afFsL /x]sf] 5 . o; ;DaGwL ljj/0f tflnsf–!^ / lrq–% df k|:t't ul/Psf] 5 .
tflnsf–!^
;+:yfut ;'b[9Ls/0f / ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgfsf] ljlgof]hg lgsf;f, vr{ / afFsL /sd
/sd -?= xhf/df_
sfo{qmdsf] gfdah]6
pkzLif{s g+=jflif{s ah]6
lgsf;f vr{ afFsL
;+:yfut ;'b[9Ls/0f-rfn' vr{_
2101013 12550 11280 11280 1270
;+:yfut ;'b[9Ls/0f-k"FhLut vr{_
2101014 65330 57848 57848 7482
;"rgf / k|ljlw ljsf; cfof]hgf -rfn' vr{_
3011013 200 0 0 200
;"rgf / k|ljlw ljsf; cfof]hgf -kF"hLut vr{_ PlzofnL ljsf; a}+s ;d]t
3011014 76500 64925 64925 11575
hDdf 154580 134053 134053 20527
-
30
lrq– %
;+:yfut ;'b[9Ls/0f / ;"rgf k|ljlw ljsf; cfof]hgfsf] ljlgof]hg lgsf;f, vr{ / afFsL /sd' [ "
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
;+:yfut ;'b[l9s/0f-rfn' vr{_
;+:yfut ;'b[l9s/0f-k"FhLut vr{_
;"rgf / k|ljlw ljsf; cfof]hgf
-rfn' vr{_
;"rgf / k|ljlw ljsf; cfof]hgf-kF"hLut vr{_
1255
0
6533
0
200
7650
0
1128
0
57848
0
7580
1128
0
57848
0
7580
/sd -?= x
hf/df_
ah]6 pkzLif{s
jflif{s ah]6
lgsf;f
vr{
#=!=# ;+:yfut ;'b[9Ls/0f sfo{qmd cGtu{t ;DkGg sfo{x¿sf] k|utL ljj/0f
cfof]usf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f sfo{qmd cGtu{t jflif{s ?kdf cfof]uaf6 l:js[t eO{ ;DkGg ePsf lgoldt / k|j4{gfTds sfo{x¿ ;DaGwL k|ult ljj/0f tflnsf–!& df k|:t't ul/Psf] 5 .
-
31
qm=;+= sfo{qmdx¿ k|ult ljj/0f
-s_ lgoldt sfo{qmd
1 gofF kf7\oqmd lgdf{0f kl/dfh{g / ;+zf]wg
ljleGg ;]jf, ;d"x, pk;d"x, >]0fL / txsf #* kbx?sf nflu gofF kf7\oqmd lgdf{0f ul/Psf] / # j6f kbx?sf] kf7\oqmd ;+zf]wg / kl/dfh{g ul/Psf] .
@ cfof]usf] Website Modifi cation
cfof]usf] ljBdfg Website 3GB Ifdtfsf] /x]sf]df cfof]un] cgnfOg b/vf:t lng] u/]sf], cGtjf{tf{df ;lDdlnt k/LIffyL{sf] s"n k|fKtfÍ k|sfzg ug]{ u/]sf], nf]s ;]jf cfof]usf] km];a's k]h -x]nf] nf]s ;]jf cfof]u_ ;]jf ;~rfng u/]sf] tyf ljutsf] t'ngfdf cfof]usf] sfo{If]q ;d]t j[l4 eO{/x]sf] tYonfO{ dWogh/ u/L 10 GB Ifdtfsf] Website sf nflu The Waves Solution sDkgL;Fu vl/b ;Demf}tf eO{ ;ˆ6j]o/ k|fKt ePsf] .
3 k|ltzt lgwf{/0f ;DaGwL cGt/lqmof sfo{qmd ;DkGg
ldlt @)&@÷%÷!& ut] nf]s ;]jf cfof]u, s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb]{zgfnox?, c~rn sfof{nox? tyf b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf k|d'v Pj+ sd{rf/Lx?sf] pkl:yltdf k|ltzt lgwf{/0f ;DaGwL 5nkmn Pj+ cGt/lqmof ;DkGg ePsf] .
4 ;"rgfsf] xs;DaGwL cGt/lqmof sfo{qmd ;DkGg
ldlt @)&@÷%÷!& ut] nf]s ;]jf cfof]u, s]Gb|Lo sfof{no, If]qLo lgb]{zgfnox?, c~rn sfof{nox? tyf b/vf:t Joj:yfkg s]Gb|sf k|d'v Pj+ sd{rf/Lx? / ;"rgf ljefusf pk;lrj >L wL/s'df/ >]i7 ;d]tsf] pkl:yltdf ;"rgfsf] xs sfof{Gjog ;DaGwdf cGt/lqmof ;DkGg ePsf] .
tflnsf–!&
;+:yfut ;'b[9Ls/0f sfo{qmd cGtu{t ;DkGg sfo{x¿sf] k|utL ljj/0f
-
32
qm=;+= sfo{qmdx¿ k|ult ljj/0f
-v_ k|j4{gfTds sfo{qmd
1 k/LIf0f k|ljlw tyf k/LIff k|0ffnL ;DaGwL ;r]tgfd"ns uf]i7L
k/LIf0f k|ljlw tyf k/LIff k|0ffnL ;DaGwL ;r]tgfd"ns uf]i7L ldlt @)&@÷(÷!$ ut] ndh'Ë lhNnfsf] ;b/d'sfd a]+;L ;x/df ;~rfng ePsf] .
2 cGtjf{tf{ k|ljlw ;DaGwL cled'vLs/0f÷cGt/lqmof uf]i7L
cfof]uaf6 lnOg] cGtjf{tf{ k|ljlwnfO{ yk Jojxfl/s Pj+ t6:y agfpg] ljifodf ldlt @)÷@÷@* ut] kf]v/f / ldlt @)÷#÷!@ ut] ;'v]{tdf cGtjf{tf{ k|ljlw ;