Gwybodaeth a chymorth i ymwelwyr:

• Aberystwyth (01970) 612125• Aberaeron (01545) 570602• Y Borth (01970) 871174• Aberteifi (01239) 613230• Cei Newydd (01545) 560865

Safwe Ceredigion: www.ceredigion.gov.uk

Cludiant Cyhoeddus:Am ragor o wybodaethcysylltwch â’r gwasanaethbysys lleol: 01545 572504.Am wybodaeth am ygwasanaeth rheilffyrdd:08457 484950.

Mae’r daflen yma yn un ogyfres o daflenni ar arfordira chefn gwlad Ceredigion.

Am ragor o wybodaethcysylltwch â ChanolfanGroeso neu ysgrifennwch i’rcyfeiriad canlynol:Adain yr Arfordir a’r CefnGwlad,Adran y Gwasanaethau Amgylcheddol aThai, Cyngor Sir Ceredigion, Penmorfa, Aberaeron, SA46 0PA.

Gwnaed y gwelliannau i’r llwybrau syddyn y daflen yma gan Adran yGwasanaethau Amgylcheddol a Thai.

Dyluniwyd a chynhyrchwyd gan GyngorSir Ceredigion, 2001©

Cefnogwyd gan:Cyngor Cefn Gwlad Cymru

Ariennir y cynllun yn rhannol gan GronfaDdatblygu Rhanbarthau Ewrop

Darperir data map 1:10,000 yr Arolwg Ordnans syddyn y daflen hon gan Gyngor Sir Ceredigion fel ytrwyddedwyd gan yr Arolwg Ordnans er mwyndangos trywydd y daith gerdded a nodir. Ni ellircopïo'r data sydd ar y map na'i ddefnyddio mewnunrhyw gyhoeddiad arall heb ganiatâd yr ArolwgOrdnans.

Tourist Information and Assistance:• Aberystwyth (01970) 612125• Aberaeron (01545) 570602• Borth (01970) 871174• Cardigan (01239) 613230• New Quay (01545) 560865

Ceredigion website: www.ceredigion.gov.uk

Public Transport:For further informationabout local bus services, tel:0870 6082608Rail service information, tel:08457 484950.

This is one of a series ofleaflets featuring the coastand countryside ofCeredigion.

For further informationcontact a Tourist InformationCentre or write to:Coast and CountrysideSection,Department of

Environmental Services and Housing,Ceredigion County Council, Penmorfa,Aberaeron, SA46 0PA.

Improvements to paths included in thisleaflet have been carried out by theDepartment of Environmental Servicesand Housing.

Designed and produced by CeredigionCounty Council, 2001©

Supported by:Countryside Council for Wales

This scheme is partly funded by theEuropean Regional Development Fund

The Ordnance Survey 1:10,000 map data includedin this leaflet is provided by Ceredigion CountyCouncil under licence from the Ordnance Survey inorder to show the course of the walk featured. Themap data may not be copied or used in any otherpublication without the permission of the OrdnanceSurvey.

25c/p

N E W Q U A Yto C W M T Y D UAlong the Heritage Coast

YR ARFORDIR A’R CEFN GWLADCOAST AND COUNTRYSIDE

C E I N E W Y D D iG W M T Y D UTaith gerdded ar hydyr Arfordir Treftadaeth

CEREDIGION

New Quay 29/4/2002 3:23 pm Page 1 Sean G4 HD1:27809*:27809 NewQuay:

Yn seiliedig a’r Fapiau 1:10,000 yr Arolwg Ordnans gyda chaniatâd Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi. OH Hawlfraint yGoron. Y mae atgynhyrchu heb awdurdod yn torri Hawlfraint y Goron a gall arwain at erlyniad neu achosion sifil. Cyngor Sir Ceredigion . Rhif Trwydded LA09006L, 2001

Based upon the Ordnance Survey 1:10,000 mapping with the permission of the Controller of Her Majesty’sStationery Office © Crown copyright. Unauthorised reproduction infringes Crown copyright and may lead to prose-cution or civil proceedings. Ceredigion County Council. License No LA09006L, 2001

N

Craig yr Adar (Bird Rock)Mae’n werth edrych tua’r awyr yn ogystalâ thua’r môr wrth gerdded ar ben y clog-wyni. Mae’r graig fan yma yn Safle oDdiddordeb Gwyddonol Arbennig, ondmae’r arfordir ar ei hyd yn llawn nyth-faoedd i ddenu’r adarwyr yno.Edrychwch am y frân goesgoch achlochdar y graig ar hyd y llwybr. Ynystod y gwanwyn a dechrau’r haf, fe wel-wch weilch y penwaig a gwylogod ynpysgota am bysgod yn y dr oddi tanynt.Dyma le da i edrych am ddolffiniaidhefyd.

Gellir gweld bywyd gwyllt y Bae o henwylfa Gwylwyr y Glannau ger Craig yrAdar. Mae dyfroedd ar hyd yr arfordir ynrhan o Ardal Gadwraeth Arbennig BaeCeredigion. Mae’r Dolffiniaid Trwynbwlym Mae Ceredigion wedi denu llawer obobl, ymwelwyr a chadwriaethwyr i’rardal ac mae wedi ei chydnabod bellacham ei phwysigrwydd cadwriaetholEwropeaidd.

ByrlipDyma ddyffryn cudd hyfryd gyda llecyn ogoed llydanddail cynhenid lle daw’r AfonFerwig a’r Afon Soden ynghyd. Mae ynadoreth o flodau gwyllt i’w gweld yno yny gwanwyn.

Criag yr Adar (Birds Rock)It’s worth scanning the sky as well as thesea on this fine clifftop walk. This partic-ular rock is a Site of Special ScientificInterest, but this whole stretch of coast-line has riches in store for birdwatchers.Look out for chough and stonechat alongthe cliff walk. During spring and earlysummer, razorbills and guillemots searchfor fish in the waters below. This is also agood location to look out for dolphins.

The wildlife of the Bay can be seen fromthe renovated former Coastguard lookoutnear Birds Rock. The coastal waters arepart of the Cardigan Bay Special Area ofConservation (SAC). Cardigan Bay’s pop-ulation of Bottlenose Dolphins has longattracted the interest of local people, visi-tors and conservationists, and has nowbeen recognised for its European conser-vation importance.

CwmtyduA secluded cove with a predominantlyshingle beach. Both folding and faultingare exposed in the bands of shales andgrits that form the cliffs. These rockswere laid down 400 million years ago inthe Silurian era. The weaker spotscaused by the buckling and crumplinghave been eroded into caves. Thesewere used to hide smuggled brandy inthe 18th century. The presence oflimekilns indicates a more legitimatetrade. Common skippers, tortoise-shellsand painted ladies are some of the butter-flies found here.

Castell BachMae Castell Bach a’i gwrthgloddiau a god-wyd i amddiffyn ei drigolion o’r OesHaearn yn dyddio’n ôl i gyfnod oddeutu300CC. Yn anffodus, mae’r rhan fwyaf o’rgaer wedi diflannu oherwydd erydiad ymôr.

I mewn o’r arfordir, yng Nghae’r Llan, saifEglwys Saint Tysilio ar safle hynafol acmae’n debyg y daeth Saint Tysilio i’r ardal iledaenu Cristnogaeth yn y chweched gan-rif. Pan gafodd yr eglwys ei hadfer yn y1890au, canfuwyd carreg fawr gynhanesy-ddol, ond cafodd ei hailgladdu ger gât yreglwys. Mae llecyn mwdlyd yn y cae i’rgogledd o’r eglwys yn safle i hen ffynnonsanctaidd. Yr hen goel oedd bod y dr yndda i goesau blinedig!

CwmtyduTraeth tawel bychan â cherrig mân yn ben-naf. Mae’r plygiannau a’r ffawtiau i’wgweld yn y bandiau o siâl a grut sy’n rhano’r clogwyni. Ffurfiwyd y creigiau hyn 400miliwn o flynyddoedd yn ôl yn y cyfnodSilwraidd. Erydwyd y mannau gwan aachoswyd gan y creigiau yn ystumio ac yncrebachu yn ogofâu. Defnyddiwyd yrogofâu hyn i guddio brandi a smyglwyd yny 18fed ganrif. Mae’r odynau calch ynarwydd o fasnach fwy cyfreithlon. Ymhlithy gloynnod byw a welir yma mae gwibwyr,gloynnod trilliw a gloynnod yr ysgall.

ByrlipThe delightful hidden valley with a patchof native broadleaved woodland, wherethe waters of the Afon Ferwig mingle withthose of the Afon Soden. An array of wildflowers can be seen in spring .

Castell BachCastell Bach is dated to about 300 BC, itsearthworks providing defence for its IronAge inhabitants. Unfortunately, much ofthe fort has been lost by erosion to the sea.

Inland, at Cae’r Llan, St Tysilio’s Churchoccupies an ancient site, probablyChristianised by Saint Tysilio in the sixthcentury. When the church was restored inthe 1890s, a large prehistoric stone wasdiscovered, only to be re-buried near thechurchyard gate. A muddy patch in thefield to the north of the church marks anold holy well. Its water was said to begood for sore legs!

Allwedd ar Gyfer y MapMap Key

Trywydd wedi’i ddynodi ar gyfer cerddwyrPromoted route for walkers

FfyrddRoadsMaes ParcioCar Park

ToiledToiletCanolfan CroesoTourist Information Centre

NewQuayA3 29/4/2002 3:57 pm Page 1 Sean G4 HD1:27809*:27809 NewQuay:

Ceinewydd – CwmtyduCewch weld golygfeydd godidog o FaeCeredigion ar hyd y llwybr yma. Mae’rllwybr ar ei hyd oddeutu 8 milltir / 13km. Mae yna ffordd fyrrach hefyd o naillai Ceinewydd neu Gwmtydu. Bydd ynrhaid dringo ychydig o lethrau a chamudros ambell gamfa ar bob un o’rllwybrau uchod.

Mae’r llwybr yn dilyn trywydd ArfordirTreftadaeth Ceredigion mewn mannau.Ceisia rheolwyr yr Arfordir Treftadaethddiogelu a gwella’r dirwedd a’r bywydgwyllt ar hyd yr arfordir yn ogystal â rhoicyfle i’r cyhoedd ddefnyddio amwynhau’r llwybrau. Mae yna gyswllthefyd rhwng y llwybr â thir yrYmddiriedolaeth Genedlaethol yngNghraig yr Adar, Cwm Soden aChwmtydu.

New Quay to CwmtyduThis walk gives breathtaking views ofCardigan Bay. The full circular walk isapproximately 8 miles / 13 km long.Shorter circular walks from either NewQuay or Cwmtydu can also be taken. Allroutes include some steep climbs andstiles.

The route follows a section of theCeredigion Heritage Coast. HeritageCoast management seeks to conserveand enhance the landscape and wildlifeof the coast as well as providingopportunities for public access andenjoyment. The route also links NationalTrust land at Birds Rock, Cwm Soden andCwmtydu.

New QuayFine beaches and attractive cliffs havecombined to make New Quay a popular

CeinewyddBu traethau braf a chlogwyni trawiadolCeinewydd yn fodd i’w gwneud yngyrchfan boblogaidd i ymwelwyr.Cyfeiria’r enw at ‘gei newydd’ aadeiladwyd cyn 1704. Erbyn dechrau’r1800au, câi 400 o ddynion eu cyflogigan y diwydiant adeiladu llongau. Ar ôlcael enw iddo’i hun o ganlyniad i’rfasnach anghyfreithlon mewn brandi,gwin, tybaco a the a hefyd y fasnachlewyrchus fwy cyfreithlon ei naturadeiladwyd y pier ym 1835. Roeddcalchfaen ymhlith y prif nwyddau a gâieu mewnforio (er mwyn ei daenu argaeau’r ardal) ac roedd pysgota amysgadan yn bwysig hefyd. Heddiw dawymwelwyr i’r ardal yn y gobaith o weldmorloi, dolffiniaid a llamidyddion.

Mae bad achub Ceinewydd yn aml argael i’r cyhoedd ei weld. Ar Fedi 21ain1891, aeth y cwch o’i flaen yn sownd yny tywod pan aeth y Bronwen i lawr arBenrhyn y Cware. Roedd y sgwnernewydd yma ac iddi dri hwylbren ar eiffordd o Ardrossan i Rio Grande pangafodd ei gyrru ar y creigiau gan wyntcryf o’r gorllewin. Llwyddodd pawboedd arni i ddianc gyda chymorthrhaffau a daflwyd atynt o’r sgwner i’rdynion ar y lan. Treuliodd DylanThomas rywfaint o’i amser yma gan roicoel i’r honiad y gallai hudoliaethCeinewydd fod wedi ysbrydoli rhaielfennau o Dan y Wenallt a leolwyd ymmhentref dychmygol Llareggub.

holiday resort. The name refers to a‘new quay’ built before 1704. By theearly 1800s, 400 men were employed inshipbuilding. After having gainednotoriety for its contraband brandy, wine,tobacco and tea, a thriving legitimatetrade led to the construction of the pierin 1835. Limestone was a major import(used to dress local fields) whilst herringfishing was of great importance. Todayvisitors come in the hope of spottingseals, dolphins and porpoises.

New Quay’s lifeboat is often on publicdisplay. On 21st September 1891, itspredecessor became stuck in the sandwhen the Bronwen was wrecked onQuarry Head. This new, three-mastedschooner was on its way from Ardrossanto Rio Grande when a strong northwesterly wind drove her onto the rocks.All those aboard managed to escape withthe aid of ropes thrown from theschooner to men ashore. Dylan Thomasspent some time here, giving credence tothe claim that New Quay’s picturesquecharms may have inspired at least part ofUnder Milk Wood, set in the fictionalLlareggub.

Arolwg Ordnans Map Landranger – 1145Arolwg Ordnans Map Explorer – 198

Cofiwch ddilyn y Cod Cefn Gwlad.Cymerwch ofal ar hyd y llwybrau ar beny clogwyni.

Ordnance Survey Landranger Map 145Ordnance Survey Explorer Map 198

Please remember to follow the CountryCode.Take care on cliff-top paths.

New Quay 29/4/2002 3:23 pm Page 3 Sean G4 HD1:27809*:27809 NewQuay: