26

NEKE OD MEĐUNARODNIH ORGANIZACIJA I INSTITUCIJA ZA SPREČAVANJE PRANJA NOVCA

mr. sc. Ahmed BjelopoljakInternacionalni univerzitet Travnik, Pravni fakultet

Viši asistente-mail: kakanjab@yahoo.com

Sažetak

Pranje novca, kao jedan od najsofisticiranijih i najtežih oblika organizovanog krimi-naliteta, je i međunarodni fenomen jer se odvija i prisutan je, kako u nacionalnim tako i međunarodnim razmjerama. Međunarodni karakter odvijanja pranja novca je jedan od efikasnijih metoda da se prikrije nezakonito porijeklo novca ili bilo kojeg oblika imovine koja je proistekla izvršenjem, uglavnom, teških krivičnih djela. Problematika pranja novca je prisutna u nacionalnim i međunarodnim razmjerama i značajno je izražena u onim društvima gdje perači novca nastoje da legaliziraju kri-minalom zarađenu dobit i da tu dobit infiltriraju u privredu i finansijske tokove, s ciljem da kontrolišu određene ekonomske i političke procese. Pranje novca predstavlja me-đunarodni zločin, zbog čega je međunarodna zajednica odlučila uspostaviti međuna-rodne standarde, sa zahtjevom da te standarde prihvati što veći broj zemalja svijeta.S obzirom na velike probleme i razne poteškoće na koje nailazi u borbi protiv svih oblika organizovanog kriminaliteta, kroz akcije usmjerene na same izvršioce ovih krivičnih djela, međunarodna zajednica je odlučila da svoju pažnju usmjeri na drugi moment ove borbe: novac, tj. prihod koji nastaje izvršenjem krivičnih djela organi-zovanog kriminaliteta. Shodno tome, međunarodna zajednica je odlučila da pokuša da udari tamo gdje će kriminalcima nanijeti najveće posljedice, tako što je preduze-la velike akcije protiv pranja novca.U borbi protiv pranja novca stvoreni su čitavi institucionalni aparati; zbog njega se pišu nove i nove konvencije, direktive, preporuke; zbog njega se mora često mije-njati krivično zakonodavstvo; zbog pranja novca prestala je postojati tajnost računa I podataka banaka. Ponekad se, u toj borbi žrtvuju i osnovna ljudska prava, jer se praktično vodi rat protiv pranja novca. Obim intervencija, strategija i međunarodnih sporazuma, razrađenih da bi se prekinuli lanci pranja novca, širokog su raspona i veoma usavršeni. Pranje novca je veoma veliki biznis, koji nije lako kontrolisati pu-tem međunarodnih sporazuma. Naravno, sve je to potrebno i neophodno, a drugo je pitanje da li sve te mjere daju uvijek očekivane rezultate tj. da li to ima za rezultat adekvatan broj pravosnažno osuđujućih presuda i adekvatan iznos oduzete imo-vinske koristi.U tom smislu, u radu sam istražio i dao pregled samo najvažnijih i najrelevantnijih međunarodnih organizacija i institucija u borbi protiv pranja novca kao što su: Orga-nizacija ujedinjenih nacija, Vijeće Evrope, Financial Action Task Force – FATF, Grupa Egmont, Evropska unija, Bazelski komitet za bankarske propise i kontrolu, Međuna-rodni monetarni fond i Svjetska banka, s napomenom da ću šire obraditi samo neke od njih koje smatram bitnim.

Ključne riječi: pranje novca, međunarodne organizacije i institucije za sprečava-nje pranja novca, krivična djela, organizovani kriminalitet

27

uvod

S obzirom na velike probleme i razne poteškoće na koje se nailazi u borbi protiv zavisnosti od droga kroz akcije usmjerene na same zavisnike, dilere i švercere, i uprkos nekim spektakularnim operacijama, međunarodna zajed-nica je odlučila da usmjeri svoju pažnju na jedan drugi momenat ove trgo-vine: novac, tj. prihod koji nastaje švercom droge. Shodno tome, međuna-rodna zajednica je odlučila da preduzme velike akcije protiv pranja novca.

Obim intervencija, strategija i međunarodnih sporazuma razrađenih da bi se prekinuli lanci pranja novca širokog su raspona i veoma usavršeni. Međutim, postavlja se pitanje koliki su efekti svih tih aktivnosti? Pranje novca je veoma velik biznis, koji nije lako kontrolisati putem značajnih međunarodnih sporazuma. U tom smislu, dajem pregled samo najvažni-jih i najrelevantnijih međunarodnih organizacija u borbi protiv pranja novca, s napomenom da ću u nastavku rada šire obradit samo neke od njih koje smatram bitnim.

Relevantne međunarodne organizacije:

• Organizacija ujedinjenih nacija• Vijeće/Savjet Evrope• Financial Action Task Force – FATF• Grupa Egmont• Evropska unija• Bazelski komitet za bankarske propise i kontrolu• Međunarodni monetarni fond i Svjetska banka

ujedinjene nacijeInicijalni podsticaj za koordiniranom međunarodnom akcijom na suzbijanju pranja novca je nastao, kao što smo vidjeli, iz rastuće zabrinutosti svjetske zajednice problemima zloupotrebe droge i nelegalne trgovine ovim supstan-cama. Ova pitanja su dugo vremena smatrana kao vrlo podesnim terenom za djelovanje na globalnom nivou. Zapravo, prvi međunarodni sporazumi koji su imali za cilj da regulišu ova pitanja, kao što su Međunarodna konven-cija o opijumu iz 1912. godine i Konvencija za ograničavanje proizvodnje i regulisanje distribucije narkotika iz 1931. godine, prethode stvaranju Orga-nizacije ujedinjenih nacija. U godinama od 1945. godine do danas, UN su znatno nadogradile te temelje.

Prije 1988. godine postojala su dva osnovna stuba na kojima su počivali na-pori za suzbijanje trgovine drogom. Prvi stub je bila Pojedinačna konvencija UN o narkoticima iz 1961. godine, koja je dopunjena protokolom 1972. g. Do 1. septembra 2003. g. oko 180 zemalja su prihvatile konvenciju i protokol.

28

Drugi stub predstavlja Konvencija UN o psihotropnim supstancama iz 1971. godine koju je prihvatilo blizu 180 država i koja proširuje koncept međunarod-ne kontrole na široku lepezu sintetičkih droga.

Opće prihvaćen stav je da pažnju treba usmjeriti na transnacionalne opera-cije vezane za trgovinu drogom i donijeti odredbe o većoj saradnji policijskih snaga. Ta inicijataiva je jasno izložena u Općoj multidisciplinarnoj šemi bu-dućih aktivnosti na kontroli zloupotrebe droga koja je usvojena 1987. godi-ne na Konferenciji UN o zloupotrebi droga i nelegalnoj trgovini.

Konvencija Ujedinjenih nacija protiv nezakonite trgovine opojnim drogama i psihotropnim supstancama

Ova Konvencija poznata kao Bečka konvencija1 donesena 19. 12. 1988. god. ima blizu 200 članica i može se smatrati kamenom temeljcem u borbi protiv narkotika i rezultat je 80 g. rada na tom polju i niza inicijativa, konfe-rencija počev od 1906. g. u Šangaju do ove u Beču. Ova Konvencija pred-stavlja jedan od najvećih rezultata u međunarodnoj saradnji, kada je u pi-tanju oduzimanje dobiti od pranja novca. Glavne tačke Bečke konvencije su : 1. historijat, 2. Obuhvat, 3. protivpravne radnje i sankcije. 4. Jurisdikcija, 5. Konfiskacija, 6. izručenje (ekstradicija), 7. uzajamna pravna pomoć, 8. ostali oblici saradnje i obučavanje, 9. supstance koje se često koriste u ne-legalnoj proizvodnji narkotičkih droga ili psihotropskih supstanci, 10. mjera za iskorjenjivanje nelegalnog uzgajanja narkotičkih biljaka i za eliminaciju nelegalne potražnje za narkotičkim drogama i psihotropskim supstancama i 11. ostale mjere koje obuhvataju šest raznih aktivnosti.2

Konvencija sadržava popis krivičnih djela gdje je uključeno i pranje novca. Njome se pozivaju zemlje članice da inkriminiraju prestupe pranja novca i da uspostave obuhvatan legalni okvir, koji će se baviti sa svim pove-zanim aktivnostima oko pranja novca.

Definicije pranja novca navedene u ovoj Konvenciji su najprihvatljivije definicije i njima se koriste svi važeći međunarodni pravni instrumenti koji uređuju ovu oblast.

1 United Nations Convention against illicit traffic narcotic and psyhotropic substances, Kompletan tekst Konvencije može se vidjet na UNO website. http://www.unodc.org/pdf/convention_1988_en.pdf.

2 R. Klasens, Sprečavanje pranja novca, prevela S. Raičević,Udruženje banaka Srbije, Beograd 2006, 48-50.

29

Zakon o pranju novca, konfiskaciji i međunarodnoj saradnji u sprečavanju droge

Međunarodni program Ujedinjenih nacija ovaj dokument je donio 1995. g. u cilju kontrole opojnih droga. Najvažnije pitanje koje se uređuje ovim do-kumentom jeste uloga specijaliziranih službi u zemljama članicama koje trebaju biti nadležne za poslove sprečavanja pranja novca putem sarad-nje sa finansijskim institucijama (Finansijske obavještajne jedinice - FIU). U članovima 14.,15. i16. ovog Zakona umjesto FIU koristi se termin „služba za kontrolu pranja novca” čime je definisao tijelo koje prima izvještaje koje dostavljaju finansijske organizacije, tj. obveznici.

Ovaj Zakon je 1999. g. doživio određene izmjene, gdje su se pojavile i nove odredbe u vezi sa finansijsko obavještajnim jedinicama, a posebno odred-be koje se tiču odnosa sa sličnim agencijama u inostranstvu, a suština je u reciprotitetu u razmjeni informacija između FIU.

Globalni program Ujedinjenih nacija za borbu protiv pranja novcaForum Globalnog programa Ujedinjenih nacija za borbu protiv pranja novca (The Unitet Nations Global Program against Money Laundering Forum-Forum GPML) održan je na Kajmanskim ostrvima krajem marta 2000. godine, a zvanično je ustanovljen 1997. godine, sa pozivom ze-mljama članicama da inkriminiraju prestupe pranja novca i da uspostave obuhvatan legalni okvir koji će se baviti sa svim povezanim stvarima oko pranja novca. Mandat Programa je bio ojačan 1998. god. Političkom De-klaracijom i Planom Akcije protiv pranja novca, koji su proširili njegovu uputu preko prestupa povezanih sa drogom kao i svim ozbiljnim krivičnim djelima sa posebnim akcentom na adekvatnu regulaciju finansijskog sek-tora. Poseban naglasak i zahtjev je da sve jurisdikcije sa prekograničnim finansijskim uslugama treba kao minimum da uspostave program koji se može sprovesti u djelo, a koji treba da obezbijedi sljedeće:1. Političku obavezu sprovođenja, 2. Usvajanje bitne zakonske regulative koja se od-nosi na sva krivična djela vezana za borbu protiv pranja novca i 3. Resursi i organizaciona struktura za praktičnu primjenu principa.

Konvencija Ujedinjenih nacija protiv transnacionalnog organizovanog kriminalaOva Konvencija ima dva glavna cilja. jedan je da se eliminišu razlike iz-među nacionalnih pravnih sistema, tj. da doprinesu stvaranju boljih osno-va za intenzivniju saradnju između FIU, koje su često blokirale u prošlosti uzajamnu pomoć, a drugi je da se uspostave standardi za domaće za-konodavstvo i poboljšala međunarodna saradnja u prevenciji i borbi protiv

30

transnacionalnog organizovanog kriminala, a to znači i razotkrivanje uzroka transnacionalne dobiti koja nastaje izvršenjem teških krivičnih djela.

Ova Konvencija je uključila oštre mjere koje omogućavaju organima za bor-bu protiv kriminala da konfiskuju imovinu stečenu kriminalom i da suzbiju pranje novca. Bitan segment Konvencije je i zaštita svjedoka.

Ovu Konvenciju i sve njene protokole razradio je specijalni Komitet od preko 120 zemalja članica Ujedinjenih nacija. Konvencija je usvojena novembra 2000. godine na Milenijumskoj generalnoj Skupštini UN, a potpisana je na samitu u Palermu3, u Italiji, poznata kao Palermo Konvencija o transnaci-onalnom kriminalu.

Konvencija je dopunjena velikim brojem protokola sa posebnim akcentom na specifične vrste kriminala. Posebno bi se mogla izdvojiti tri važna proto-kola čiji je cilj borba protiv krijumčarenja migranata, trgovine i eksploatacije ljudi, a naročito žena i djece, kao i protiv nelegalne proizvodnje i trgovine vatrenim oružjem.

Parlament Bosne i Hercegovine je 2002. g. donio Odluku o ratifikaciji Kon-vencije Ujedinjenih nacija protiv transnacionalnog organiziranog kriminala (Palermo Konvenciju).4

VIJEćE EVROPE

Vodeću ulogu u promovisanju bolje saradnje u stvarima krivičnog zako-nodavstva u evropskoj regiji tradicionalno je igralo Vijeće/Savjet Evrope.5 Glavni mu je cilj da promoviše evropsko jedinstvo, da podstiče društveni i ekonomski napredak i štiti ljudska prava. U početku su članice bile samo zemlje zapadne Evrope sa Islandom i Turskom, ali vremeno su članovi postale i ostale zemlje Evrope, pogotovo istočne i centralne Evrope.

Najveći prioritet je Vijeće godinama davalo pravnoj sferi u smislu mo-dernizacije zakona i veće saradnje među članicama, što je dovelo do zaključivanja niza ugovora i konvencija. Trenutno najveće interesovanje pokazuje se za „sajber - kriminal“ i korupciju. Godine 1988. uspostav-ljena je Grupa država protiv korupcije (GRECO)6 koja igra ključnu ulogu u nadgledanju država članica da li ispunjavaju obaveze u ovoj oblasti.

Među najveća dostignuća Vijeća Evrope u krivičnim stvarima je svakako

3 The United Nations Convention against Transantional Organized Crime, http://www.unodc.org /palermo/convmain.html

4 Odluka o davanju saglasnosti za ratifikaciju Konvencije Ujedinjenih nacija protiv transnacionalnog organizovanog kriminala, Službeni glasnik Bosne i Hercegovine, br. 01/2002.5 To je najstarija politička organizacija na evropskom kontinentu osnovana 1949. g.u Strazburu-Fran-

cuska gdje joj je i sad sjedište. Bosna i Hercegovina je postala član Vijeće Evrope 2002. g.6 http://www.greco.coe.int/Default.htm

31

izrada dvije konvencije koje se smatraju centralnim u zajedničkoj borbi evropskih napora protiv kriminala.To su Evropska konvencija o ekstra-diciji iz 1957. g. i Evropska konvencija o uzajamnoj saradnji u krivičnim stvarima iz 1959. g.

U velikoj tradiciji svijesti Vijeća Evrope o značaju transnacionalne di-menzije kontrole kriminala je činjenica da je 1977. g. Vijeće Evrope postalo prva međunarodna organizacija koja se sistematski usred-sredila, na problem pranja novca.

Konvencija o pranju, praćenju, privremenom oduzimanju i oduzimanju imovinske koristi stečene kriminalnim aktivnostimaOva Konvencija poznata kao Strazburška konvencija7 donesena je novembra mjeseca 1990. g. i predstavlja prvi međunarodni tekst koji se bavio prljavim novcem koji potiče od izvršenja raznih kriminalnih ak-tivnosti. Konvencija zahtijeva da se pranje novca ili slična aktivnost tretira kao krivično djelo. Ovom Konvencijom se naglašava i zapljena sredstava i dobiti, odnosno imovine koja potiče od ove dobiti.Konvencija propisuje i procedure, istražne saradnje, dodatne mjere (zamr-zavanje bankovnih računa, zapljena imovine radi sprečavanja njenog pre-mještanja, itd.), kao i mjere za oduzimanje sredstava koja potiču od krimi-nalnih aktivnosti.Glavni cilj Konvencije je vođenje zajedničke kaznene politike, a s obzirom da teška krivična djela sve više postaju međunarodni problem, zahtijeva i savremene i efikasne metode na međunarodnom nivou, a jedna od tih me-toda je i oduzimanje prihoda od počinjenja krivičnog djela. Iz sadržaja spomenute Konvencije vidljiva je i obaveza svake države, stran-ke Konvencije, da mora preduzeti sve potrebne mjere u “cilju oduzimanja posebnih dijelova imovine koji predstavljaju imovinsku korist ostvarenu kri-vičnim djelom ili sredstva kojima je krivično djelo učinjeno kao i za oduzi-manjem imovinske koristi koja se sastoji u zahtjevu za plaćanjem novčanog ekvivalenta te koristi“.8 Pranje novca nalaže postojanje posebnih ovla-štenja istraživanja i primjenu posebnih istražnih radnji. Baš u tom dije-lu je ova konvencija izvor prava međunarodne krivičnopravne pomoći. Preduzimanje privremenih mjera na zahtjev je obavezno, pod uslovom da je u skladu sa nacionalnim propisima.

7 STE 141 od 01.09.1993. god, Convention on Laundering, Search, Seizure and Confiscation of the Proceeds from Crime, http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/141.htm

8 B. Pavišić, Kazneno pravo Vijeća Evrope-Izvori, komentari, praksa, Golden marketing-Tehnička knji-ga, Zagreb 2006, 354.

32

evropska unijaJoš sedamdesetih godina prošlog vijeka članice Evropske unije su pre-duzimale određene napore u cilju promocije međusobne saradnje u bor-bi protiv prekograničnog krimala. Ugovor o Evropskoj uniji (TEU) koji je poznat kao Ugovor iz Mastrihta iz novembra 1993. g. je sa političke pro-širio i unaprijedio saradnju u EU na pravnu oblast i unutrašnje poslove. Pod “opšte interese” počinju da se pominju sudska i carinska saradnja, borba protiv utaja i narkomanije, plicijska saradnja u borbi protiv teroriz-ma, nezakonite trgovine drogom i drugih oblika teškog kriminala.Nagli rast zloupotreba i stavljanja u promet opojnih droga su “uzrok”-povod nastanka grupe rezolucija koje je usvojio Evropski parlament tokom 1995. godine.9

Komisija EU je zapazila da siva ekonomija zemalja trećeg svijeta zbog nezakonite proizvodnje opojnih droga može ugroziti strukturu i opstanak država zahvaljujući pranju nelegalno stečene imovine. Ovim je praktično prvi put u službenim političkim dokumentima EU spomenuto pranje novca.10 Imajući to sve u vidu, EU je odlučila da 1988. g. prihvati i potpiše Bečku Konvencija UN o Nezakonitom prometu opojnih droga i drugih psi-hotropnih supstanci, što je i zvanično urađeno od strane Komisije EU.11

Iste godine kada je potpisala Bečku konvenciju UN-a u ime EU, Komisija je objavila Prijedlog direktive o prevenciji upotrebe finansijskih sustava u svrhu pranja novca. U memorandumu ovog prijedloga Komisija je u duhu prethodnih inicijativa, označila pranje novca kao „...aktivnost koja biva sve raširenija svakog dana...“ Ovdje se pojavila i potreba da se proširi opseg Bečke konvencije na način da se obuhvati ne samo oblast kriminalizacije pranja novca već i prevencije ovog fenomena , jer se FATF Preporuke smatraju „mekane“. Na ovaj način Direktiva Vijeća EU uspostavlja ambi-ciozne napore u oblasti zakonodavstva, sa ciljem objedinjavanja aspekta kontrole i prevencije pranja novca.12

9 To su Rezolucija o akciji u borbi protiv zloupotrebe opojnih droga (Resolution on action to com-bat drug abuse), Rezolucija o mjerama borbe protiv korištenja opojnih droga (Resolution on measures to combat drugs-taking), Rezolucija o mjerama borbe protiv širenja zloupotrebe opo-jnih droga (Resolutin on measures to combat the spreat of drug abuse) i Rezolucija o mjerama borbe protiv rasprostranjenosti opojnih droga (rasolution on measures to combat the spread of drugs).

10 V. Mitsilegas, Money laundering counter-measures in the European UnionNew Paratigm of Se-curity Governance versus Funtamental Legal Principles, Kluwer Law Internacional/Aspen, The Hague-London-Boston 2003, 52-53.

11 Treba reći da je u odnosu na nadležnosti provođenja odredbi Konvencije, EU sebi uzela pravo postupanja u odnosu na tzv. Prekursore za proizvodnju opojnih droga, dok je nadležnost ze-malja članica tadašnje EU bilo provođenje ostalih odredbi Konvencije.

12 V. Mitsilegas, Money laundering counter-measures in the European UnionNew Paratigm of Secu-rity Governance versus Funtamental Legal Principles, Kluwer Law Internacional/Aspen, The Hague-London-Boston 2003, 56.

33

Direktiva Evropske unije o sprečavanju upotrebe finansijskih sistema u svrhu pranja novca

Direktivu o sprečavanju upotrebe finansijskih sistema u svrhu pranja novca,13 br. 91/308 (CE SN EU L 166 od 19. VI 1991.), donijelo je Vijeće Evropske zajednice, čiji je prioritetni zadatak regulisanje finansijskih usluga u kontekstu zajedničkog tržišta.

Ova Direktiva je izmijenjena i uključena u jednu drugu Direktivu br. 2001/97 EU14 prihvaćenu 2001. (SN EU L 344 ot 28. XII 2001.). Glavne promjene u odnosu na naprijed iznesenu Direktivu iz 1991.g. su: 1. Proširenje zabra-ne pranja novca, da bi se obuhvatila ne samo trgovina drogom, nego i svi drugi oblici ozganizovanog kriminala. 2. Proširenje obaveze na nake od nefinansijskih aktivnosti i profesija i 3. Saradnja između Evropske komisije i nacionalnih vlasti.

Cijenim bitnim istaći i Odluku 2000/642/GAI15 Vijeća iz 2000. g. koja uređuje moduse saradnje između finansijsko - obavještajnih jedinica država članica u odnosu na razmjenu informacija.

Okvirna odluka 2003/577/GAI16 iz 2003. godine o provedbi u Evropskoj uniji mjera blokiranja i privremenog oduzimanja u dokazne svrhe (u SN EU L 196 iz 2003.godine), predstavlja još jedan od izvora o konfiskaciji unutar EU. Okvir instrumenata za suzbijanje pranja predviđen odlukom iz juna 2001. godine je uključen i dopunjen s druga tri akta koji ulaze u treći stup Sporazuma o EU usmjeren na međusobno priznavanje odluka u materiji konfiskacije i privremenog oduzimanja: Okvirna odluka 2003/577 Vijeća iz

13 Council Directive 91/308/EEC of 10 June 1991 on prevention of the use of the financial system for the purpose of money laundering (Direktiva 91/308/EEC od 10. Juna 1991. godine o prevenciji i koristenju financijskog sistema u svrhu pranja novca. http://eurlex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!DocNumber&lg=en&t ype_doc=Directive&an_doc=1991&nu_doc=308

14 Directive 2001/97/EC of the European Parliament and of the Council of 4 December 2001 amen-ding Council Directive 91/308/EEC on prevention of the use of the financial system for the purpose of money laundering (Direktiva 2001/97/EC Evropskog Parlamenta i Vijeca od 4. decembra 2001. godine kojom je mijenja Direktiva Vijeca 91/308/EEC o prevenciji i koristenju financijskog sistema u svrhu pranja novca http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2001:344:0076:0081:EN:PDF

15 Council Decision of 17 October 2000 concerning arrangements for cooperation between financial intelligence units of the Member States in respect of exchanging information (Odluka Vijeca od 17. oktobra 2000. godine koja se odnosi na aranzmane za saradnju izmedju finansijsko obavjestajnih jedinica drzava članica u pogledu razmjene informacija http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexU-riServ.do?uri=CELEX:32000D0642:EN:HTMl

16 Council framework decision 2003/577/JHA of 22 july 2003 on the execution in the European Union of orders freezing property or evidence, (Okvirna Odluka Vijeća 2003/577/JHA od 22. jula 2003. godine o izvrsenju naredbi o zamrzavanju imovine ili dokaza na podrucju Evropske Unije http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2003:196:0045:0055:EN:PDF

34

2003. godine i Okvirna odluka 2005/21217 o proširenju kategorija dobara podložnih konfiskaciji. Konačno, Odluka o provedbi u Evropskoj uniji na-loga o konfiskaciji (SN EU iz 2002 br. C 194) i Okvirna odluka 2003/577/GAI iz 2003. godine, zajedno s onom koja ustanovljava evropski nalog za hapšenje, temelji se na principu reciprociteta u priznavanju sudskih odluka, polazeći od Skupa u Tampere-u (1999) do Evropskog ustava i predstavlja jedan od ciljeva koje treba provesti na evropskom nivou radi garancije pro-stora slobode, sigurnosti i pravde. Svaka država mora priznati i izvršiti na svom teritoriju odluku o privremenom oduzimanju, u dokazne ili preventivne svrhe, koju je donijela sudska vlast druge zemlje poštujući prava i načela iz Sporazuma o Evropskoj uniji.

U prvom redu u označavanju dobara podložnih konfiskaciji se precizira da svaka država članica mora provesti prikladne mjere za potpunu ili djelo-mičnu konfiskaciju dobara osuđenika za krivično djelo izvršeno u okviri-ma kriminalne organizacije obuhvaćeno u okvirnim odlukama koje sadrže odredbe o harmoniziranju evropskih krivičnih zakonodavstava.18

Direktiva o sprečavanju pranja novca i finansiranju terorizmaOsnovni cilj Treće direktive o sprečavanju pranja novca i finansiranja tero-rizma (br.2005/60/EC) iz 2005. g. je uključivanje odredaba o finansiranju terorizma u pravni okvir za sprečavanje pranja novca.

Treća direktiva inkorporira u pravo Unije revidirane i dopunjene FATF-ove preporuke iz 2003. godine, te proširuje primjenu na sve finansijske transak-cije koje se mogu povezati s terorističkim aktivnostima.

BaZelski koMitet Za superviZiju Banaka

Guverneri centralnih banaka deset najrazvijenijih država svijeta odlučilo je da 1974. g. osnuje Bazelski komitet za superviziju banaka, a države članice predstavljaju njihove centralne banke, odnosno određena tijela sa formal-nim ovlaštenjima supervizije rada banaka ako ti poslovi nisu u nadležnosti centralne banke.

Ovaj Komitet nema ovlaštenja međunarodne supervizije rada banaka, od-nosno njegove odluke nemaju zakonsku snagu. Koncepcija rada Komiteta

17 Council framework decision 2005/212/JHA of 24 February 2005 on Confiscation of Crime-Related Proceeds, Instrumentalities ant Property-Okvirna Odluka Vijeca 2005/212/JHA od 24. februara 2005. godine o Zaplijeni prihoda, imovine i instrumenata nastalih izvrsenjem ili koristenim za izvr-senje krivicnog djela.http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:068:0049:0051:EN:PDF

18 Radi se o tzv. "Evropskim krivičnim djelima". O ovome vidi više u: Pavišić B., Kazneno pravo Vijeća Europe-Izvori, komentari, praksa, Golden marketing-Tehnička knjiga, Zagreb, 2006, str. 230.

35

je zasnovana na uspostavljanju standarda supervizije banaka, odnosno iz-davanja vodiča i smjernica, tj. izjava sa preporukama o najboljim praksama u širokom spektru pitanja koja se odnose na superviziju banaka.

Komitet je uveo nekoliko standarda koji se tiču pranja novca od kojih su tri najvažnija:

1. Izjava o principima o pranju novca i Izjava o prevenciji19, čiji su osnov-ni principi: a)”da procedure zahtijevaju neophodnu identifikaciju kli-jenata, poštovanje i usaglašavanje sa zabranama(compliance), b) donošenje propisa o financijskim transakcijama, c) onemogućavanje transakcija koje su povezane sa pranjem novca i d) saradnja sa agen-cijama za borbu protiv kriminala.”20

2. Ključni principi za bankarstvo. Bazelski komitet je objavio Ključne principe za efikasnu bankarsku kontrolu21 koji osigurava obuhvatni plan za efikasan sistem bankarske kontrole i pokriva široko područ-je različitih pitanja. Ukupno je usvojeno 25 principa, a petnaesti se odnosi na pranje novca, ukijučujući striktno pravilo „upoznaj svog klijenta”-KYC.22

3. Detaljne finansijske provjere klijenata (Customer due diligence - CDD) - dužna marljivost. To je dokument koji je predstavljao nadogradnju pravila “upoznaj svog klijenta”.

GRUPA ZA FINANSIJSKE MJERE PROTIV PRANJA NOVcA (FINANcIAL AcTION TASK FORcE-FATF)

“FATF je međunarodno tijelo koje postavlja standarde, razvija i unapređu-je politiku za borbu protiv pranja novca i finansiranje terorizma FATF obavlja monitoring nad uspostavljanjem efikasnog sistema za sprečavanje pranja novca u zemljama – članicama. Ona razmatra i tehnike pranja novca i unapređuje osvajanje i sprovođeje kontramjera sa drugim međunarodnim zemljama koje nisu članice. FATF, također, sarađuje sa drugim međunarod-nim tijelima koja se bave borbom protiv pranja novca.”23 Osnovano je 1989. god. na Samitu šefova država ili vlada sedam industrijski najrazvijenijih ze-

19 Statement on prevention of criminal use of the banking system for the purpose of money launder-ing Satement on preventio), Izjava o sprecavanju zloupotrebe bankarskog sistema u svrhu pranja novca, http://www.bis.org/publ/bcbsc137.pdf

20 R. Klasens, Sprečavanje pranja novca, prevela S. Raičević, Udruženje banaka Srbije, Beograd 2006, 52

21 Core principles for effective banking supervision (CorePrinciples), http://www.bis.org/publ/bcb-sc30.pdf

22 eng. know your customer23 R. Klasens, Sprečavanje pranja novca, prevela S. Raičević, Udruženje banaka Srbije, Beograd 2006.,

54.

36

malja (G7). Sjedište je u Parizu, a trenutno ima 33 člana, od kojih 31 državu i vladu i dvije međunarodne organizacije.24 Ima više od 20 posmatrača, 5 regionalnih tijela sličnih FATF-u i, Regionalna tijela FATF po kontinentima te odbor Moneyval nadležan za preko 30 država uključujući sve države bivše SFRJ i više od 15 ostalih međunarodnih organizacija ili tijela.

Najpoznatija je po četrdeset preporuka25 u oblasti sprečavanja i otkrivanja pranja novca i postala je najznačajnije međunarodno tijelo kada su u pitanju smjernice politike borbe protiv pranja novca i pokretanje svijesti na global-nom nivou o kompleksnosti problema sadržanih u borbi protiv pranja novca kao jednog od najsofisticiranijih vrsta kriminala.

Četrdeset preporuka iz 1990. g. su poslužile da ih neke države ugrade u Zakone o sprečavanju pranja novca, na osnovu kojih su formirane FIU (fi-nansijske obavještajne jedinice), iako se ovaj termin i njegova definicija ne nalaže u ovim preporukama. Uzimajući u obzir promjene koje su se deša-vale u oblasti sprečavanja pranja novca od njihovog donošenja, Preporuke su revidirane-dopunjene, prvi put 1996., a zatim i finalizirane 2003. godine, kako bi odrazile tipologije pranja novca koje su se razvijale. Preporuke je podražalo oko 135 zemalja i one predstavijaju međunarodni standard i čine osnovni okvir za sprečavanje pranja novca, i sačinjene su da budu univer-zalno primjenjive. Preporuke su u upotrebi u oko 135 država. FATF je osim četrdeset Preporuka iz oblasti sprečavanja i otkrivanja pranja novca usvojio i devet (9) Specijalnih Preporuka za sprečavanje finansiranja terorizma u oktobru 2001. g. i oktobru 2004. godine.26

EGMONT grupaInterpol i WCO27su međunarodna tijela kojima problem pranja novca čini dio ukupnog mandata, Egmont grupa je neformalna međunarodna grupaci-ja finansijsko-obavještajnih jedinica koja se javila u specifičnom kontekstu borbe protiv pranja novca. Nazvana je po Egmont-Arenberg palati u Briselu,

24 Te dvije organizacije su Evropska komisija i Savjet za saradnju u zalivu.25 40 preporuka uključuju odredbe o ulozi nacionalnog zakonodavstva u borbi protiv pranja novca,

uključujući i definisanje opsega krivičnih djela pranja novca, privremenih mjera i oduzimanja, ulo-gu finansijskog sistema u borbi protiv pranja novca, uključujući identifikaciju klijenata i čuvanje podataka, povećane opreznosti finansijskih institucija, mjere saradnje sa državama bez odgovara-jućih zakona, druge mjere za izbjegavanje pranja novca, primjenu i ulogu administrativnih tijela, jačanje međunarodne sardnje, uključujući administrativnu saradnju, razmjenu općih podataka, ra-zmjenu podataka o sumnjivim transakcijama, druge vrste saradnje, osnove i sredstva za saradnju pri konfiskaciji, međunarodnu pravnu pomoć i izručenje i složenu međunarodnu krivično-pravnu pomoć u pitanjima pranja novca.

26 Dokument koji je bitan za pravilno tumačenje preporuka može se naći na websajtu FATF (http://www.fatf- gafi.org/) pod naslovom Methodology for Assessing Comlience with the FATF 40 Rec-ommendations and the FATF 9 special Recommendations.

27 WCO - Svjetska carinska organizacija (ranije savjet za saradnju carina CCC)

37

gdje je, u junu 1995. godine, formirana i održala prvi sastanak poslije zajed-ničke belgijsko--američke inicijative. Od tada se članice Egmont grupacije redovno sastaju i, prema riječima Evropske komisije „postala je pravi me-đunarodni forum i, mada nema nikakav zvanični status, bitni je element u međunarodnoj borbi protiv pranja novca.“28

Egmont grupa je, u novembru 1996. godine na sastanku u Rimu, usvo-jila definiciju finansijsko-obavještajne jedinice (eng. Financial intelli-gence units - FIU). Ona glasi: Centralna, državna agencija odgovorna za primanje (i, ako je dopušteno, traženje), analizu i dostavljanje nadležnim organima finansijskih informacija:

• koja se tiču sumnjivih prihoda od kriminala, ili• koje zahtijevaju zakoni ili propisi država kako bi se borili protiv pranja

novca.

Šematski prikaz EGMONT definicije finansijsko-obavještajne jedinice

Iako su ovu definiciju uglavnom prihvatile sve zemlje članice Egmonta, uz neznatne modifikacije u pojedinim zemljama, ostali su određeni problemi u harmonizaciji pristupa, iako je većina zemalja osjetila potrebu za nekakvom centralizacijom obavljanja ovog zadaka. Države su različito riješile modele osnivanja FIU. Jedno od najznačajnijih dostignuća Egmonta je da je na sa-stanku u Madridu 1997 g. formiran-uspostavljen bezbjedni veb sajt Egmont grupe (Egmont Secure Web) na kojeg su povezane sve članice Egmont grupe. Ovaj zaštićeni veb sajt članicama omogućava pristup informacijama o FIU, trendovima pranja novca, oruđima za finansijske analize i tehnološke

28 V. S.Gilmor , Prljavi novac, Razvoj međunarodnih mjera za borbu protiv pranja novca i finansiranja terorizma, preveo V.Mates,Izdanje Savet Evrope , „Plus“, Beograd 2006, 80.

38

razvoje. Veb sajt nije pristupačan javnosti, tako da članice mogu da razmje-njuju informacije na bezbjedan način, preko Interneta.

Broj zemalja članica Egmont grupe je još prije nekoliko godina prešao cifru od 100 (sto) država među kojima je i Bosna i Hercegovina, koja je na ple-narnom zasjedanju Egmont grupe (Egmont grupa finansijsko- obavještajnih jedinica FIU) u Washingtonu, juna 2005. g., primljena u ovu svjetsku organi-zaciju. Nadalje, među ostalim prioritetima Egmonta je obezbjeđivanje obu-ke i pomoć pri formiranju sličnih jedinica u ostalim zemljama širom svijeta.

Države kandidati za članstvo u Egmontu moraju proći kroz formalnu pro-ceduru koju je postavila Egmont grupa kako bi bile prepoznate kao države koje ispunjavaju uslove i bile definisane kao finansijsko-obavještajne jedi-nice. Prijem u Egmont je veoma rigorozan i podrazumijeva nekoliko bitnih faza (prolaska kroz radne grupe) od kojih izdvajam najbitnije: Autrič radna grupa (kontrola važećeg zakonodavstva, operativnog statusa, mogućnost međunarodne razmjene i dr.), pravna radna grupa (dubinska analiza prav-nog aspekta, upitnici, informativna dokumenta i sl.) i međunarodna oba-veza uspostavljanja čvršće saradnje sa drugim FIU. Jedan od načina je i potpisivanje međusobnih MoU (memoranduma o razumijevanju).

Egmont grupa je uspostavila čvrste veze sa FATF; odnos koji je ozvaničen u februaru 2002. godine kada joj je status posmatrača dalo tijelo za borbu protiv pranja novca iz Pariza.

Dakle, osnovni ciljevi Egmont grupe bi bili: 1. Sistematizacija razmjene fi-nansijskih informacija; 2. Podizanje efikasnosti FIU-a u okviru odgovara-jućih državnih programa za sprečavanje pranja novca; 3. Unapređivanje komunikacije i koordinacije i 4. Promoviranje osnivanja FIU-u.

Organizaciona struktura Egmont grupe

39

MoneYval

Ono što je veoma važno naglasiti je da Vijeće Evrope provodi program za međusobnu evaluaciju mjera borbe protiv pranja novca, većinom za zemlje centralne i istočne Evrope na osnovu modela FATF u smislu spremnosti tih zemalja da uvedu obuhvatne kontramjere za pranje novca.

Vijeće Evrope je krajem septembra 1992. godine organizovao u Strazburu konferenciju o pranju novca gdje je iskorištena prilika da se održe „sastanci s delegatima iz više centralnih i istočnih evropskih zemalja kako bi saznali više o situaciji s pranjem novca u tim zemljama i razmotrili na koji način FATF može da im pomogne.“29

Ti razvoji bili su ključni za utiranje puta sasvim novoj inicijativi Vijeća Evro-pe na osnovu koje je uveden krajnje nametljiv sistem revizija ravnopravnih zemalja zasnovan na modelu FATF-a. Tada je Vijeće Evrope u septembru 1997. godine formirao posebnu komisiju (PC-R-EV) koja će sprovoditi ak-cije samoprocjenjivanja i uzajamne evaluacije postojećih mjera protiv pranja novca u zemljama Vijeća Evrope, koje nisu članice Radne grupe za financijske mjere protiv pranja novca (FATF). PC-R-EV uzima u obzir prak-se i procedure FATF.

Ova grupacija je kasnije preimenovana u MoneYval.30

Od posebnog značaja u ovom kontekstu je činjenica da se proces samopro-cjenjivanja i uzajamne evaulacije sprovodi u skladu sa mnogim širim setom standarda protiv pranja novca. Stoga se pored Četrdeset preporuka i devet Posebnih preporuka o finansiranju terorizma, zemlje učesnice procjenjuju i na osnovu primjene konvencija UN iz 1988. i Savjeta Evrope iz 1990. godi-ne, kao i obje direktive EU.

Program samoprocjenjivanja je vrlo oštar i rigorozan između ostalog i zbog sistema MONEYVAL-a prema kojem sve članice moraju da na plenarnom sastanku podnesu izvještaj, godinu dana pošto su podvrgnute uzajamnoj evaluaciji, o učinjenom napretku u pogledu implementacije dobivenih pre-poruka.

MONEYVAL je svoju prvu plenarnu sjednicu održao u decembru 1997. godi-ne i na njoj je utro put održavanja prvog kruga uzajamnih evaluacija. Ona je počela sljedeće godine posjetom Sloveniji (jurisdikciji prvog predsjedavaju-ćeg te grupe). Svaki od timova činila su tri eksperta iz članica MONEYVAL-a kojim su se priključila dvojica kolega iz FATF-a. U svakom od slučajeva, ispitivači su jednoglasno prihvatili podnijete izvještaje tih zemalja.

29 “Financial Action Task Force on Money Laundering: Annual Report 1992-1993“, Paris, FATF, strana 22.30 Radi se o programu pod nazivom: Council of Europe Select Committee od Experts on the Evaluation

of Anti- Money Laundering Mesaures (Odabrani komitet eksperata za evaulaciju mjera protiv pranja novca Vijeća Evrope koji djeluje u okviru EDPC Evropskog komiteta za probleme kriminaliteta).

40

MONEYVAL je na plenarnoj sjednici u januaru 2001. godine odlučio je da timovi korišteni u drugom krugu treba da uključe najmanje jednog ocjenji-vača iz FATF-a. Sljedeći treći krug uzajamnih evaluacija31 je obuhvatio ne samo sprečava-nje pranje novca nego i stavio naglasak na napore da se spriječi i finan-siranje terorizma-oblasti koja je pridodata mandatu MONEYVAL-a nakon događaja od 11. septembra 2001.g. Dogovoreno je i da će timovi koristiti novu „zajedničku metodologiju“ koju su pripremili MMF/Svjetska banka i FATF (uz učešće MONEYVAL-a i njegovog sekretarijata)32.Ključni element u borbi protiv pranja novca i finansiranju terorizma jest po-treba da se sistemi za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma u pojedinačnim državama nadgledaju i evaluiraju u pogledu međunarodnih standarda. Obostrane evaluacije koje sprovode MONEYVAL, FAFT i regi-onalna tijela slična FAFT-u, kao i procjene koje vrši MMF i Svjetska banka, predstavljaju mehanizam od vitalnog značaja za postizanje efektivne imple-mentacije Preporuka od strane svih država. Na osnovu ovog što je iznijeto očito je da je MONEYVAL postigao mnogo za vrlo kratko vrijeme.

ZAKLJUČAK

Odavno je poznato da kriminalci i sam kriminalitet kao veliko društveno zlo, pogotovo njegovi najteži oblici kao što je pranje novca, ne poznaju grani-ce država i zadnjih nekoliko desetljeća bilježi nagli rast što je neminovno izazivalo društvenu zabrinutost. Krivično pravo iz ranijeg vremena, pogoto-vo u 19. vijeku, uglavnom se bavilo krimiminalom u granicama država. To naravno nije bilo dovoljno niti je davalo značajne rezultate da se zaustavi rastući međugranični kriminalitet. Među „uzroke“ koji su ubrzali i razvili rast prekograničnog kriminala je tehnološka revolucija koja je doprinijela stva-ranju savremenih oruđa koje kriminalci koriste da nezakonito steknu milio-ne putem međunarodnih nezakonitih transakcija, a istovremeno i da takvu nezakonitu dobit operu. Međunarodna zajednica je da bi spriječila i otkrila izvršioce takvih nezakonitih radnji pribjegla stvaranju međunarodnih normi i standarda jer „Nijedan domaći zakonodavac ne može sebi da dopusti da krivično djelo tretira samo kao nacionalnu pojavu.“33

31 Bosna i Hercegovina kao članica Vijeća Evrope je dužna provoditi odredbe Konvencija Vijeća Ev-rope koje se odnose na sprečavanje pranja novca i finansiranje terorizma, a čija smo zemlja potpis-nica. Komitet eksperta za evaluaciju mjera o sprečavanju pranja novca Vijeća Evrope (MONEYVAL), koji se bavi procjenom usklađenosti nacionalnih sistema za sprečavanje pranja novca i finansiranje terorističkih aktivnosti država članica Vijeća Evrope sa međunarodnim standardima, svoje aktivno-sti prvenstveno zasniva na Preporukama FATF-a 40+9 ( 40.Preporuka protiv pranja novca i 9. Speci-jalnih preporuka protiv finansiranja terorističkih aktivnosti ) .

32 Ranija verzija metodologije korištena je na limitiranoj osnovi; odnosno , prvih evaluacija novih čla-nica MONEYVAL. Revidirana verzija, dogovorena na desetoj plenarnoj sjednici je opće primjenjiva.

33 Wilkitzki, P.“Developpment of Effective International Crime and Justice Programme-a European

41

Literatura1. Bačić,F., Kazneno pravo,Opći dio, Informator, Zagreb, 1996.2. Beare, M., E., (2003), Critical Reflections on Transnational Organized Crime,

Money Laundering, and Corruption, University of Toronto Press, Toronto.3. Beare, M., E., Schneider, S., (2007), Money Laundering in Canada: Chasing

Dirty and Dangerous Dollars, University of Toronto Press, Toronto4. Bejaković, P., (1997), Pranje novca, Financijska praksa 21(1997),3; 5. Blečić Pezer, S., (2007), Nova EU Uredba o kontroli kretanja gotovine preko

granice, Računovodstvo i financije 53(2007), 3; 6. Bosanac, N., (2001), Organizirani kriminalitet s posebnim osvrtom na pojmovno

određivanje, pojavnost i normativno reguliranje pranja novca, Hrvatska pravna revija 1/2001, 2;

7. Bošnjak J., (1998), Zakonom protiv pranja novca, Osiguranje 38(1998),6-7; 8. Bilać, A., Državna rampa peračima novca, Vjesnik mart, 1996.9. Bill Peuman, B., Offshore financial services handbook, Gresham Book, Cam-

brige, 2. izdanje, 1999.10. Bjegović, D., Offshore kompanije i njihova primjena, Rijeka,veljača 1998. god11. Blum, J. A., Transntional Crime in the Americas- poglavlje Offshore Money,

Rontledge, New York-London, 1999.12. Bošković, M., Kriminologija, Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad , 2006.13. Bošković,M., Pranje novca, Beograd, Beosing, 2005.14. Bošković,M., Aktuelni problemi suzbijanja pranja novca, Beograd, 2001.15. Cindori, S., (2006), Praktični prikaz dužnosti javnog bilježnika u provođenju

mjera i radnji za sprječavanje pranja novca, Javni bilježnik, br. 22.16. Cindori, S., (2006), Revizorske tvrtke, ovlašteni revizori i pravne ili fizičke oso-

be koje obavljaju računovodstvene poslove ili poslove poreznog savjetovanja kao obveznici provedbe Zakona o sprečavanju pranja novca, Računovodstvo i financije, br. 10.

17. Cindori, S., (2007), Sustav sprečavanja pranja novca, Financijska teorija i prak-sa, (31)1.

18. Gilmor V.S., Prljavi novac, Razvoj međunarodnih mjera za borbu protiv pranja novca i finansiranja terorizma, preveo V. Mates,Izdanje Savet Evrope, „Plus“, Beograd 2006

19. Klasens R., Sprečavanje pranja novca, prevela S. Raičević, Udruženje banaka Srbije, Beograd 2006

20. Mitsilegas,V., Money laundering counter-measures in the European UnionNew Paratigm of Security Governance versus Funtamental Legal Principles, Kluwer Law Internacional/Aspen, The Hague-London-Boston 2003

21. Wilkitzki, P.“Developpment of Effective International Crime and Justice Pro-gramme-a European View“ A and Lagodny, O (eds), Principles and procedures for a new transnational criminal law, Freiburg, Eigenverlag MPI, 1992

View“ A and Lagodny, O (eds), Principles and procedures for a new transnational criminal law, Freiburg, Eigenverlag MPI, 1992, str. 267, 270.

42

Direktive, Izjave, Konvencije, Odluke, Rezolucije1. Direktiva o sprečavanju upotrebe finansijskih sistema u svrhu pranja novca br.

91/308 (CE SN EU L 166 od 19. VI 1991.), donijelo je Vijeće Evropske zajednice2. Direktiva br. 2001/97 EU prihvaćena 2001. (SN EU L 344 ot 28. XII 2001.3. Direktiva 2001/97/EC Evropskog Parlamenta i Vijeća od 4. decembra 2001.

godine kojom je mijenja Direktiva Vijeća 91/308/EEC o prevenciji i korištenju financijskog sistema u svrhu pranja novca

4. Treća direktiva o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma (br. 2005/60/EC) iz 2005.

5. Izjava o sprecavanju zloupotrebe bankarskog sistema u svrhu pranja novca6. Konvencija za ograničavanje proizvodnje i regulisanje distribucije narkotika iz

1931.7. Međunarodna konvencija o opijumu iz 1912. 8. Pojedinačna konvencija UN o narkoticima iz 1961.9. Konvencija UN o psihotropnim supstancama iz 1971.10. Konvencija Ujedinjenih nacija protiv nezakonite trgovine opojnim drogama i psi-

hotropnim supstancama-Bečka konvencija11. Konvencija Ujedinjenih nacija protiv tradicionalnoga organizovanog kriminala-

Palermo Konvencija iz 2000.12. Evropska konvencija o ekstradiciji iz 1957. i Evropska konvencija o uzajamnoj

saradnji u krivičnim stvarima iz 1959.13. Konvencija o pranju, praćenju, privremenom oduzimanju i oduzimanju imovinske14. koristi stečene kriminalnim aktivnostima - Strazburška konvencija iz 1990 –15. United Nations Convention against illicit traffic narcotic and psyhotropic sub-

stances16. Odluka Vijeća od 17. oktobra 2000. godine koja se odnosi na aranžmane za

saradnju između finansijsko obavještajnih jedinica država članica u pogledu razmjene informacija

17. Okvirna Odluka Vijeća 2003/577/JHA od 22. jula 2003. godine o izvršenju na-redbi o zamrzavanju imovine ili dokaza na podrucju Evropske Unije

18. Okvirna Odluka Vijeća 2005/212/JHA od 24. februara 2005. godine o Zaplijeni prihoda, imovine i instrumenata nastalih izvršenjem ili korištenim za izvršenje krivičnog djela

19. Rezolucija o akciji u borbi protiv zloupotrebe opojnih droga20. Rezolucija o mjerama borbe protiv korištenja opojnih droga21. Rezolucija o mjerama borbe protiv širenja zloupotrebe opojnih droga22. Rezolucija o mjerama borbe protiv rasprostranjenosti opojnih droga23. Globalni program Ujedinjenih nacija za borbu protiv pranja novca, mart 2000.

godine, a zvanično je ustanovljen 1997.

43

internet stranice24. https://docs.google.com/forms/d/1oz8QdrToAmytikXtaVryLTR4c6A27wDJ7rkL

GJHgjvI/viewform25. http://www.unodc.org/pdf/convention_1988_en.pdf26. http://www.unodc.org /palermo /convmain.html27. http://eurlex.europa.eu/smartapi/cgi/sga_doc?smartapi!celexplus!prod!DocNu

mber&lg=en&type_doc=Directive&an_doc=1991&nu_doc=30828. http://eur lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2001:344:0076:0

081:EN:PDF29. http://www.greco.coe.int/Default.htm30. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2003:196:0045:0

055:EN:PDF

44

INTERNATIONAL ORGANIZATIONS AND INSTITUTIONS FOR PREVENTION OF MONEY LAUNDERING

Mr. sc. Bjelopoljak Ahmed, Master of LawsInternational University Travnik, Law Faculty

Senior Assistante-mail: kakanjab@yahoo.com

abstract

Money laundering, as one of the most sophisticated and severe forms of organized crime, has a strong international component because it occurs not only within na-tional borders, but goes far beyond. The transnational aspect of money laundering makes it easier to prevent the true source of funds and other property derived from serious criminal activity.Therefore, the problem of money laundering is both, a national as well as an international problem. It is very common in the countries where money launde-rers attempt to legalize the illegal proceeds and then transfer it into the stream of commerce and finance in order to control certain economic and political processes. Money laundering is an international crime leading the international community to establish common standards that countries around the world should adopt. Having in mind the great difficulties in fighting against organized crime using the traditional methods focused upon the perpetrators, the international community de-cided to shift its focus towards the other important component of money launde-ring – the proceeds derived from criminal activity. In that sense, the international community decided to strike where the consequences for money launderers are the most prominent – the money. The prevention of money laundering lead to creation of the whole new set of in-stitutional apparatus; many conventions have been organized, and many articles, directives, recommendations, guidelines were created. The prevention of money laundering has lead to changes in criminal code legislation and dissolution of bank information secrecy. Sometimes, however, this war on money laundering sacrifices some basic human rights. The range of strategies, interventions and international agreements developed to prevent money laundering is broad and very sophisti-cated. Money laundering is a large business which is not easy to regulate by way of international agreements. Of course, while these agreements and strategies are necessary, the question about their effectiveness, however, still lingers in the background, especially considering the number of final criminal convictions and the amount of illegal proceeds forfeited. In that sense, I provided an overview of the most relevant and the most important international institutions whose job is the prevention of money laundering, namely the UN, Council of Europe, Financial Action Task Force –FATF, Egmont Group, European Union, The Basel Committee on Banking Supervision, The International Monetary Fund and World Bank. I would like to mention that I will cover in more detail only those organizations I find the most relevant.

Key words: Money laundering, international organizations and institutions on pre-vention of money laundering, criminal offenses, organized crime.