NDIHMA JURIDIKE FALAS NË ÇËSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I ... · E drejta për përfaqësues ligjor...
Transcript of NDIHMA JURIDIKE FALAS NË ÇËSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I ... · E drejta për përfaqësues ligjor...
Instu i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi
Instut Pravde Kosova
Kosovo Law Instute
Shtator 2017
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS
EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NGA GJYKATAT E KOSOVEumlS
Programi Keumlrko Drejteumlsi eumlshteuml i financuar nga Departamentit Amerikan i Shtet teuml Shteteve
teuml Bashkuara teuml AmerikeumlsINL dhe e implementuar nga National Center for State Courts
peumlr teuml mbeumlshtetur njeuml zhvillim teuml fuqisheumlm teuml keumlrkeseumls peumlr drejteumlsi neuml Kosoveuml teuml bazuar neuml
deumlshmi Neumlpeumlrmjet programit Keumlrko Drejteumlsi NCSC eumlshteuml duke mobilizuar partnereumlt e
Organizatave teuml Shoqeumlriseuml Civile (OSHC) peumlr teuml vepruar si agjenteuml teuml ndryshimit duke
nxitur llogaridheumlnien transparenceumln dhe integritetin neuml sektorin e drejteumlsiseuml
Ky raport eumlshteuml beumlreuml i mundur me mbeumlshtetje nga Departamenti Amerikan i Shtetit teuml
Shteteve teuml Bashkuara teuml AmerikeumlsINL peumlrmes programit Keumlrko Drejteumlsi Mendimet teuml
gjeturat dhe konkludimet apo rekomandimet neuml keumlteuml raport i peumlrkasin autorit dhe nuk
paraqesin mendimet e Departamentit Amerikan teuml Shtetit teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml
AmerikeumlsINL ose teuml National Center for State Courts
AUTOREuml
Ehat Miftaraj dhe Betim Musliu
Hulumtimi eumlshteuml mbeumlshtetur nga Fjorda Vllasolli
dhe ekipi i hulumtuesve teuml terrenit Kaltrina Ajvazi
Sabina Pergega Suzana Manaj Leotrim Bytyccedili
Martin Komani Albulena Mujaj Bajraktari
Rita Gacaferi dhe Erestina Buja
RRETH IKD
IKD Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi eumlshteuml organizateuml jo-qeveritare dhe jo-fitimprureumlse e
politikave publike fabrikeuml e mendimeve e specializuar neuml sektorin e drejteumlsiseuml
KONTAKTI
IKD
Rr Rrustem Statovci Hyrja 1 Nr1
Prishtineuml
E infokli-ksorg
wwwkli-ksorg
copy Teuml gjitha teuml drejtat e keumltij botimi janeuml teuml rezervuara nga Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi
(IKD) Teuml drejtat dhe prona intelektuale mbrohen me Ligjin peumlr teuml Drejtat e Autorit dhe teuml
Drejtat e Peumlrafeumlrta
PEumlRMBAJTJA
LISTA E SHKURTESAVE 4
1 HYRJE 5
2 METODOLOGJIA 7
21 HULUMTIMI PARAPRAK 7
22 MONITORIMI 7
23 INTERVISTAT 7
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml 8
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml 8
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E NDIKUAR NGA
KEDNJ 9
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS 9
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS 10
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS 11
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE ldquoINTERESI I
DREJTEumlSISEumlrdquo 12
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS 14
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml PROCEDURA
PENALE 15
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml 16
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE 18
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT 19
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml 22
6 PEumlRFUNDIME 24
7 REKOMANDIME 25
4
LISTA E SHKURTESAVE
1 GjTh - Gjykatat Themelore
2 GJEDNJ - Gjykata Evropiane e teuml Drejtave teuml Njeriut
3 IKD - Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi
4 KGJK - Keumlshilli Gjyqeumlsor i Kosoveumls
5 KPPRK - Kodi i Procedureumls Penale teuml Republikeumls seuml Kosoveumls
6 KEDNJ - Konventa Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
7 NJF - Ndihma Juridike Falas
8 OAK - Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls
9 OSBE - Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml
5
1 HYRJE
Komuniteti Evropian njeh lsquoNdihmeumln Juridikersquo neuml ccedileumlshtjet penale civile dhe
administrative si teuml drejteuml teuml njeriut Peumlrderisa shumeuml qytetareuml evropianeuml kaneuml mjete
peumlr teuml peumlrballuar financiarisht peumlrfaqeumlsuesin e tyre ligjor qeveriteuml gjyqeumlsoreumlt dhe
komuniteti meuml i gjereuml ligjor (gjegj Shoqatat e Avokateumlve) neuml Evropeuml kaneuml punuar peumlr teuml
miratuar legjislacionin dhe peumlr teuml organizuar veten neuml meumlnyreuml qeuml kjo e drejteuml vitale
ligjore teuml vihet neuml dispozicion teuml personave teuml varfeumlr pa pageseuml E drejta peumlr peumlrfaqeumlsues
ligjor eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml ccedileumlshtjet penale duke pasur parasysh vlereumln e
larteuml qeuml ne teuml gjitheuml e vendosim neuml lirineuml toneuml dhe stigmeumln qeuml i ndryshon jeteumln dhe qeuml i
ngjitet qytetarit pas deumlnimit Prandaj si shtet meuml i ri nga keumlto shtete evropiane Kosova
eumlshteuml e detyruar teuml krijojeuml dhe zbatojeuml sisteme teuml tilla teuml ndihmeumls juridike neuml meumlnyreuml qeuml
trsquoi peumlrmbahet parimeve teuml peumlrbashkeumlta peumlr teuml drejta teuml njeriut teuml Konventeumls Evropiane
peumlr teuml Drejtat e Njeriut (KEDNJ)
Neuml dhjetor teuml vitit 2016 Misioni i OSBE-seuml neuml Kosoveuml publikoi Monitorimin1 e tyre
vjetor teuml Drejteumlsiseuml duke nxjerreuml neuml pah ndash neuml mesin e shumeuml ccedileumlshtjeve tjera - mungeseumln
e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml procedurat penale neuml Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml Kosoveumls Ky raport teumlrhoqi veumlmendjen e
Institutit teuml Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) dhe nxiti zbatimin e keumltij projekti monitorues teuml
dizajnuar peumlr teuml ofruar teuml dheumlna meuml teuml holleumlsishme dhe njohuri lidhur me besnikeumlrineuml e
sektorit teuml drejteumlsiseuml neuml Kosoveuml ndaj obligimit teuml saj teuml bazuar neuml KEDNJ peumlr teuml ofruar
ndihmeuml juridike peumlr teuml gjitheuml ata qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
Teuml dheumlnat e mbledhura peumlrmes hulumtimeve sekondare monitorimit teuml gjykimeve dhe
intervistave me teuml pandehurit gjyqtareumlt dhe avokateumlt do teuml demonstrojneuml qeuml peumlrkundeumlr
faktit qeuml ndihma juridike falas eumlshteuml njeuml e drejteuml e garantuar neuml Kushtetuteumln e Kosoveumls
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare drejtpeumlrdrejt teuml zbatueshme Policia e Kosoveumls
prokuroreumlt dhe gjykatat e Kosoveumls shpesh deumlshtojneuml qeuml teuml identifikojneuml dhe informojneuml
teuml pandehurit penal peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr peumlrfaqeumlsim juridik falas neuml rastet penale
neumln juridiksionin e Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml
monitoruara nga IKD Si rezultat keumlta qytetareuml teuml akuzuar mbeten teuml paveteumldijsheumlm peumlr
keumlteuml teuml drejteuml vitale dhe si rrjedhojeuml avokateumlt e Kosoveumls nuk thirren siccedil duhet peumlr teuml
mbrojtur keumlta qytetareuml teuml varfeumlr
Duke e ekspozuar keumlteuml mungeseuml teuml sigurimit teuml ndihmeumls juridike falas neuml procedureumln
penale peumlr teuml pandehurit teuml cileumlt financiarisht nuk mund ta peumlrballojneuml njeuml avokat ky
raport synon teuml rriseuml veteumldijeumlsimin e aktoreumlve relevanteuml peumlr keumlteuml shkelje serioze dhe teuml
vazhdueshme teuml teuml drejtave teuml njeriut dhe teuml propozojeuml rekomandime konkrete peumlr
institucionet shteteumlrore teuml Kosoveumls peumlr teuml zhdukur keumlteuml teuml meteuml neuml teuml dheumlnat e Kosoveumls
peumlr teuml drejtat e njeriut Peumlr meuml tepeumlr ky raport synon teuml informojeuml qytetareumlt e Kosoveumls
1 Monitorimi i Drejteumlsiseuml i OSBE-seuml korrik 2014- neumlntor 2015 neuml dispozicion neuml
httpwwwosceorgkosovo208771download=true
6
peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas teuml garantuar me Kushtetuteumln e Kosoveumls
KEDNJ-neuml dhe praktikeumln gjyqeumlsore teuml Gjykateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
(GJEDNJ) teuml zbatueshme drejtpeumlrdrejt neuml Kosoveuml
Gjetjet e raportit janeuml mbledhur neumlpeumlrmjet hulumtimit dhe monitorimit teuml seancave
gjyqeumlsore brenda divizioneve penale teuml Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Monitorimi i gjykimeve - i kryer gjateuml
periudheumls 1 shkurt - 31 maj 2017- u peumlrqendrua neuml ateuml neumlse teuml pandehurit u informuan
neuml meumlnyreuml adekuate peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas ose kishin
peumlrfaqeumlsues ligjor gjateuml teumlreuml procedurave peumlrkateumlse penale neuml veccedilanti kur ata nuk
mund teuml peumlrballonin financiarisht peumlrfaqeumlsimin
7
2 METODOLOGJIA
Neuml keumlteuml raport Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) ka peumlrdorur metoda empirike dhe
doktrinare peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave relevante neuml lidhje me zbatimin e detyrimeve
kushtetuese dhe ligjore nga shteti peumlr trsquoi siguruar teuml pandehurve qasje neuml njeuml avokat teuml
licencuar neuml ccedileumlshtjet penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Kjo metodologji hulumtuese u peumlrzgjodh peumlr teuml
peumlrcaktuar shkalleumln neuml teuml cileumln gjykatat zbatuan detyrimet e tyre kushtetuese neuml lidhje
me peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml teuml pandehurve duke peumlrfshireuml zbatimin e ndihmeumls juridike
falas neuml keumlto raste
21 HULUMTIMI PARAPRAK
Gjateuml janarit 2017 IKD-ja fillimisht zhvilloi takime me Kryetarin e Keumlshillit Gjyqeumlsor teuml
Kosoveumls (KGJK) dhe Drejtorin e Sekretariatit teuml KGJK-seuml kryetareumlt e gjykatave dhe
drejtuesit e Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml
dhe Prizren peumlr ti informuar ata peumlr projektin qeuml IKD-ja ishte gati peumlr ta zbatuar
IKD-ja parashtroi keumlrkesa peumlr qasje neuml dokumente publike neuml Gjykateumln Themelore teuml
Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit me qeumlllim teuml analizimit teuml tyre Rastet qeuml datojneuml qeuml nga
viti 2014 2015 dhe 2016 janeuml zgjedhur rasteumlsisht IKD-ja po ashtu ka kryer hulumtime
neuml lidhje me standardet e GJEDNJ-seuml siccedil janeuml interpretuar dhe shpjeguar neuml vendimet
ligjore teuml GJEDNJ-seuml neuml lidhje me teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml rastet penale
22 MONITORIMI
Para monitorimit neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit IKD-ja
zhvilloi njeuml Doracak Monitorimi peumlr stafin e IKD-seuml bazuar neuml udheumlzimet e monitorimit
teuml OSBE-seuml Udheumlzuesi drejtoi IKD-neuml neuml trajnimin e Monitoruesve neuml Terren teuml IKD-seuml
dhe meuml pas drejtoi monitoruesit gjateuml gjitheuml puneumls seuml tyre neuml terren Nga 1 shkurti deri
meuml 31 maj 2017 IKD-ja monitoroi neuml meumlnyreuml sistematike 524 seanca gjyqeumlsore teuml
procedurave penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml
Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren
23 INTERVISTAT
Monitoruesit neuml terren intervistuan tridhjeteuml (30) teuml pandehur qeuml iu neumlnshtruan
procedurave penale para divizionit penal teuml Gjykatave Themelore dhe trembeumldhjeteuml
(13) gjyqtareuml nga keumlto divizione neuml gjykatat e monitoruara
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
Programi Keumlrko Drejteumlsi eumlshteuml i financuar nga Departamentit Amerikan i Shtet teuml Shteteve
teuml Bashkuara teuml AmerikeumlsINL dhe e implementuar nga National Center for State Courts
peumlr teuml mbeumlshtetur njeuml zhvillim teuml fuqisheumlm teuml keumlrkeseumls peumlr drejteumlsi neuml Kosoveuml teuml bazuar neuml
deumlshmi Neumlpeumlrmjet programit Keumlrko Drejteumlsi NCSC eumlshteuml duke mobilizuar partnereumlt e
Organizatave teuml Shoqeumlriseuml Civile (OSHC) peumlr teuml vepruar si agjenteuml teuml ndryshimit duke
nxitur llogaridheumlnien transparenceumln dhe integritetin neuml sektorin e drejteumlsiseuml
Ky raport eumlshteuml beumlreuml i mundur me mbeumlshtetje nga Departamenti Amerikan i Shtetit teuml
Shteteve teuml Bashkuara teuml AmerikeumlsINL peumlrmes programit Keumlrko Drejteumlsi Mendimet teuml
gjeturat dhe konkludimet apo rekomandimet neuml keumlteuml raport i peumlrkasin autorit dhe nuk
paraqesin mendimet e Departamentit Amerikan teuml Shtetit teuml Shteteve teuml Bashkuara teuml
AmerikeumlsINL ose teuml National Center for State Courts
AUTOREuml
Ehat Miftaraj dhe Betim Musliu
Hulumtimi eumlshteuml mbeumlshtetur nga Fjorda Vllasolli
dhe ekipi i hulumtuesve teuml terrenit Kaltrina Ajvazi
Sabina Pergega Suzana Manaj Leotrim Bytyccedili
Martin Komani Albulena Mujaj Bajraktari
Rita Gacaferi dhe Erestina Buja
RRETH IKD
IKD Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi eumlshteuml organizateuml jo-qeveritare dhe jo-fitimprureumlse e
politikave publike fabrikeuml e mendimeve e specializuar neuml sektorin e drejteumlsiseuml
KONTAKTI
IKD
Rr Rrustem Statovci Hyrja 1 Nr1
Prishtineuml
E infokli-ksorg
wwwkli-ksorg
copy Teuml gjitha teuml drejtat e keumltij botimi janeuml teuml rezervuara nga Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi
(IKD) Teuml drejtat dhe prona intelektuale mbrohen me Ligjin peumlr teuml Drejtat e Autorit dhe teuml
Drejtat e Peumlrafeumlrta
PEumlRMBAJTJA
LISTA E SHKURTESAVE 4
1 HYRJE 5
2 METODOLOGJIA 7
21 HULUMTIMI PARAPRAK 7
22 MONITORIMI 7
23 INTERVISTAT 7
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml 8
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml 8
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E NDIKUAR NGA
KEDNJ 9
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS 9
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS 10
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS 11
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE ldquoINTERESI I
DREJTEumlSISEumlrdquo 12
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS 14
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml PROCEDURA
PENALE 15
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml 16
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE 18
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT 19
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml 22
6 PEumlRFUNDIME 24
7 REKOMANDIME 25
4
LISTA E SHKURTESAVE
1 GjTh - Gjykatat Themelore
2 GJEDNJ - Gjykata Evropiane e teuml Drejtave teuml Njeriut
3 IKD - Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi
4 KGJK - Keumlshilli Gjyqeumlsor i Kosoveumls
5 KPPRK - Kodi i Procedureumls Penale teuml Republikeumls seuml Kosoveumls
6 KEDNJ - Konventa Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
7 NJF - Ndihma Juridike Falas
8 OAK - Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls
9 OSBE - Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml
5
1 HYRJE
Komuniteti Evropian njeh lsquoNdihmeumln Juridikersquo neuml ccedileumlshtjet penale civile dhe
administrative si teuml drejteuml teuml njeriut Peumlrderisa shumeuml qytetareuml evropianeuml kaneuml mjete
peumlr teuml peumlrballuar financiarisht peumlrfaqeumlsuesin e tyre ligjor qeveriteuml gjyqeumlsoreumlt dhe
komuniteti meuml i gjereuml ligjor (gjegj Shoqatat e Avokateumlve) neuml Evropeuml kaneuml punuar peumlr teuml
miratuar legjislacionin dhe peumlr teuml organizuar veten neuml meumlnyreuml qeuml kjo e drejteuml vitale
ligjore teuml vihet neuml dispozicion teuml personave teuml varfeumlr pa pageseuml E drejta peumlr peumlrfaqeumlsues
ligjor eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml ccedileumlshtjet penale duke pasur parasysh vlereumln e
larteuml qeuml ne teuml gjitheuml e vendosim neuml lirineuml toneuml dhe stigmeumln qeuml i ndryshon jeteumln dhe qeuml i
ngjitet qytetarit pas deumlnimit Prandaj si shtet meuml i ri nga keumlto shtete evropiane Kosova
eumlshteuml e detyruar teuml krijojeuml dhe zbatojeuml sisteme teuml tilla teuml ndihmeumls juridike neuml meumlnyreuml qeuml
trsquoi peumlrmbahet parimeve teuml peumlrbashkeumlta peumlr teuml drejta teuml njeriut teuml Konventeumls Evropiane
peumlr teuml Drejtat e Njeriut (KEDNJ)
Neuml dhjetor teuml vitit 2016 Misioni i OSBE-seuml neuml Kosoveuml publikoi Monitorimin1 e tyre
vjetor teuml Drejteumlsiseuml duke nxjerreuml neuml pah ndash neuml mesin e shumeuml ccedileumlshtjeve tjera - mungeseumln
e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml procedurat penale neuml Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml Kosoveumls Ky raport teumlrhoqi veumlmendjen e
Institutit teuml Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) dhe nxiti zbatimin e keumltij projekti monitorues teuml
dizajnuar peumlr teuml ofruar teuml dheumlna meuml teuml holleumlsishme dhe njohuri lidhur me besnikeumlrineuml e
sektorit teuml drejteumlsiseuml neuml Kosoveuml ndaj obligimit teuml saj teuml bazuar neuml KEDNJ peumlr teuml ofruar
ndihmeuml juridike peumlr teuml gjitheuml ata qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
Teuml dheumlnat e mbledhura peumlrmes hulumtimeve sekondare monitorimit teuml gjykimeve dhe
intervistave me teuml pandehurit gjyqtareumlt dhe avokateumlt do teuml demonstrojneuml qeuml peumlrkundeumlr
faktit qeuml ndihma juridike falas eumlshteuml njeuml e drejteuml e garantuar neuml Kushtetuteumln e Kosoveumls
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare drejtpeumlrdrejt teuml zbatueshme Policia e Kosoveumls
prokuroreumlt dhe gjykatat e Kosoveumls shpesh deumlshtojneuml qeuml teuml identifikojneuml dhe informojneuml
teuml pandehurit penal peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr peumlrfaqeumlsim juridik falas neuml rastet penale
neumln juridiksionin e Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml
monitoruara nga IKD Si rezultat keumlta qytetareuml teuml akuzuar mbeten teuml paveteumldijsheumlm peumlr
keumlteuml teuml drejteuml vitale dhe si rrjedhojeuml avokateumlt e Kosoveumls nuk thirren siccedil duhet peumlr teuml
mbrojtur keumlta qytetareuml teuml varfeumlr
Duke e ekspozuar keumlteuml mungeseuml teuml sigurimit teuml ndihmeumls juridike falas neuml procedureumln
penale peumlr teuml pandehurit teuml cileumlt financiarisht nuk mund ta peumlrballojneuml njeuml avokat ky
raport synon teuml rriseuml veteumldijeumlsimin e aktoreumlve relevanteuml peumlr keumlteuml shkelje serioze dhe teuml
vazhdueshme teuml teuml drejtave teuml njeriut dhe teuml propozojeuml rekomandime konkrete peumlr
institucionet shteteumlrore teuml Kosoveumls peumlr teuml zhdukur keumlteuml teuml meteuml neuml teuml dheumlnat e Kosoveumls
peumlr teuml drejtat e njeriut Peumlr meuml tepeumlr ky raport synon teuml informojeuml qytetareumlt e Kosoveumls
1 Monitorimi i Drejteumlsiseuml i OSBE-seuml korrik 2014- neumlntor 2015 neuml dispozicion neuml
httpwwwosceorgkosovo208771download=true
6
peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas teuml garantuar me Kushtetuteumln e Kosoveumls
KEDNJ-neuml dhe praktikeumln gjyqeumlsore teuml Gjykateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
(GJEDNJ) teuml zbatueshme drejtpeumlrdrejt neuml Kosoveuml
Gjetjet e raportit janeuml mbledhur neumlpeumlrmjet hulumtimit dhe monitorimit teuml seancave
gjyqeumlsore brenda divizioneve penale teuml Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Monitorimi i gjykimeve - i kryer gjateuml
periudheumls 1 shkurt - 31 maj 2017- u peumlrqendrua neuml ateuml neumlse teuml pandehurit u informuan
neuml meumlnyreuml adekuate peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas ose kishin
peumlrfaqeumlsues ligjor gjateuml teumlreuml procedurave peumlrkateumlse penale neuml veccedilanti kur ata nuk
mund teuml peumlrballonin financiarisht peumlrfaqeumlsimin
7
2 METODOLOGJIA
Neuml keumlteuml raport Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) ka peumlrdorur metoda empirike dhe
doktrinare peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave relevante neuml lidhje me zbatimin e detyrimeve
kushtetuese dhe ligjore nga shteti peumlr trsquoi siguruar teuml pandehurve qasje neuml njeuml avokat teuml
licencuar neuml ccedileumlshtjet penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Kjo metodologji hulumtuese u peumlrzgjodh peumlr teuml
peumlrcaktuar shkalleumln neuml teuml cileumln gjykatat zbatuan detyrimet e tyre kushtetuese neuml lidhje
me peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml teuml pandehurve duke peumlrfshireuml zbatimin e ndihmeumls juridike
falas neuml keumlto raste
21 HULUMTIMI PARAPRAK
Gjateuml janarit 2017 IKD-ja fillimisht zhvilloi takime me Kryetarin e Keumlshillit Gjyqeumlsor teuml
Kosoveumls (KGJK) dhe Drejtorin e Sekretariatit teuml KGJK-seuml kryetareumlt e gjykatave dhe
drejtuesit e Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml
dhe Prizren peumlr ti informuar ata peumlr projektin qeuml IKD-ja ishte gati peumlr ta zbatuar
IKD-ja parashtroi keumlrkesa peumlr qasje neuml dokumente publike neuml Gjykateumln Themelore teuml
Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit me qeumlllim teuml analizimit teuml tyre Rastet qeuml datojneuml qeuml nga
viti 2014 2015 dhe 2016 janeuml zgjedhur rasteumlsisht IKD-ja po ashtu ka kryer hulumtime
neuml lidhje me standardet e GJEDNJ-seuml siccedil janeuml interpretuar dhe shpjeguar neuml vendimet
ligjore teuml GJEDNJ-seuml neuml lidhje me teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml rastet penale
22 MONITORIMI
Para monitorimit neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit IKD-ja
zhvilloi njeuml Doracak Monitorimi peumlr stafin e IKD-seuml bazuar neuml udheumlzimet e monitorimit
teuml OSBE-seuml Udheumlzuesi drejtoi IKD-neuml neuml trajnimin e Monitoruesve neuml Terren teuml IKD-seuml
dhe meuml pas drejtoi monitoruesit gjateuml gjitheuml puneumls seuml tyre neuml terren Nga 1 shkurti deri
meuml 31 maj 2017 IKD-ja monitoroi neuml meumlnyreuml sistematike 524 seanca gjyqeumlsore teuml
procedurave penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml
Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren
23 INTERVISTAT
Monitoruesit neuml terren intervistuan tridhjeteuml (30) teuml pandehur qeuml iu neumlnshtruan
procedurave penale para divizionit penal teuml Gjykatave Themelore dhe trembeumldhjeteuml
(13) gjyqtareuml nga keumlto divizione neuml gjykatat e monitoruara
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
PEumlRMBAJTJA
LISTA E SHKURTESAVE 4
1 HYRJE 5
2 METODOLOGJIA 7
21 HULUMTIMI PARAPRAK 7
22 MONITORIMI 7
23 INTERVISTAT 7
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml 8
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml 8
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E NDIKUAR NGA
KEDNJ 9
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS 9
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS 10
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS 11
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE ldquoINTERESI I
DREJTEumlSISEumlrdquo 12
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS 14
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml PROCEDURA
PENALE 15
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml 16
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE 18
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT 19
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml 22
6 PEumlRFUNDIME 24
7 REKOMANDIME 25
4
LISTA E SHKURTESAVE
1 GjTh - Gjykatat Themelore
2 GJEDNJ - Gjykata Evropiane e teuml Drejtave teuml Njeriut
3 IKD - Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi
4 KGJK - Keumlshilli Gjyqeumlsor i Kosoveumls
5 KPPRK - Kodi i Procedureumls Penale teuml Republikeumls seuml Kosoveumls
6 KEDNJ - Konventa Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
7 NJF - Ndihma Juridike Falas
8 OAK - Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls
9 OSBE - Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml
5
1 HYRJE
Komuniteti Evropian njeh lsquoNdihmeumln Juridikersquo neuml ccedileumlshtjet penale civile dhe
administrative si teuml drejteuml teuml njeriut Peumlrderisa shumeuml qytetareuml evropianeuml kaneuml mjete
peumlr teuml peumlrballuar financiarisht peumlrfaqeumlsuesin e tyre ligjor qeveriteuml gjyqeumlsoreumlt dhe
komuniteti meuml i gjereuml ligjor (gjegj Shoqatat e Avokateumlve) neuml Evropeuml kaneuml punuar peumlr teuml
miratuar legjislacionin dhe peumlr teuml organizuar veten neuml meumlnyreuml qeuml kjo e drejteuml vitale
ligjore teuml vihet neuml dispozicion teuml personave teuml varfeumlr pa pageseuml E drejta peumlr peumlrfaqeumlsues
ligjor eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml ccedileumlshtjet penale duke pasur parasysh vlereumln e
larteuml qeuml ne teuml gjitheuml e vendosim neuml lirineuml toneuml dhe stigmeumln qeuml i ndryshon jeteumln dhe qeuml i
ngjitet qytetarit pas deumlnimit Prandaj si shtet meuml i ri nga keumlto shtete evropiane Kosova
eumlshteuml e detyruar teuml krijojeuml dhe zbatojeuml sisteme teuml tilla teuml ndihmeumls juridike neuml meumlnyreuml qeuml
trsquoi peumlrmbahet parimeve teuml peumlrbashkeumlta peumlr teuml drejta teuml njeriut teuml Konventeumls Evropiane
peumlr teuml Drejtat e Njeriut (KEDNJ)
Neuml dhjetor teuml vitit 2016 Misioni i OSBE-seuml neuml Kosoveuml publikoi Monitorimin1 e tyre
vjetor teuml Drejteumlsiseuml duke nxjerreuml neuml pah ndash neuml mesin e shumeuml ccedileumlshtjeve tjera - mungeseumln
e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml procedurat penale neuml Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml Kosoveumls Ky raport teumlrhoqi veumlmendjen e
Institutit teuml Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) dhe nxiti zbatimin e keumltij projekti monitorues teuml
dizajnuar peumlr teuml ofruar teuml dheumlna meuml teuml holleumlsishme dhe njohuri lidhur me besnikeumlrineuml e
sektorit teuml drejteumlsiseuml neuml Kosoveuml ndaj obligimit teuml saj teuml bazuar neuml KEDNJ peumlr teuml ofruar
ndihmeuml juridike peumlr teuml gjitheuml ata qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
Teuml dheumlnat e mbledhura peumlrmes hulumtimeve sekondare monitorimit teuml gjykimeve dhe
intervistave me teuml pandehurit gjyqtareumlt dhe avokateumlt do teuml demonstrojneuml qeuml peumlrkundeumlr
faktit qeuml ndihma juridike falas eumlshteuml njeuml e drejteuml e garantuar neuml Kushtetuteumln e Kosoveumls
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare drejtpeumlrdrejt teuml zbatueshme Policia e Kosoveumls
prokuroreumlt dhe gjykatat e Kosoveumls shpesh deumlshtojneuml qeuml teuml identifikojneuml dhe informojneuml
teuml pandehurit penal peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr peumlrfaqeumlsim juridik falas neuml rastet penale
neumln juridiksionin e Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml
monitoruara nga IKD Si rezultat keumlta qytetareuml teuml akuzuar mbeten teuml paveteumldijsheumlm peumlr
keumlteuml teuml drejteuml vitale dhe si rrjedhojeuml avokateumlt e Kosoveumls nuk thirren siccedil duhet peumlr teuml
mbrojtur keumlta qytetareuml teuml varfeumlr
Duke e ekspozuar keumlteuml mungeseuml teuml sigurimit teuml ndihmeumls juridike falas neuml procedureumln
penale peumlr teuml pandehurit teuml cileumlt financiarisht nuk mund ta peumlrballojneuml njeuml avokat ky
raport synon teuml rriseuml veteumldijeumlsimin e aktoreumlve relevanteuml peumlr keumlteuml shkelje serioze dhe teuml
vazhdueshme teuml teuml drejtave teuml njeriut dhe teuml propozojeuml rekomandime konkrete peumlr
institucionet shteteumlrore teuml Kosoveumls peumlr teuml zhdukur keumlteuml teuml meteuml neuml teuml dheumlnat e Kosoveumls
peumlr teuml drejtat e njeriut Peumlr meuml tepeumlr ky raport synon teuml informojeuml qytetareumlt e Kosoveumls
1 Monitorimi i Drejteumlsiseuml i OSBE-seuml korrik 2014- neumlntor 2015 neuml dispozicion neuml
httpwwwosceorgkosovo208771download=true
6
peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas teuml garantuar me Kushtetuteumln e Kosoveumls
KEDNJ-neuml dhe praktikeumln gjyqeumlsore teuml Gjykateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
(GJEDNJ) teuml zbatueshme drejtpeumlrdrejt neuml Kosoveuml
Gjetjet e raportit janeuml mbledhur neumlpeumlrmjet hulumtimit dhe monitorimit teuml seancave
gjyqeumlsore brenda divizioneve penale teuml Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Monitorimi i gjykimeve - i kryer gjateuml
periudheumls 1 shkurt - 31 maj 2017- u peumlrqendrua neuml ateuml neumlse teuml pandehurit u informuan
neuml meumlnyreuml adekuate peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas ose kishin
peumlrfaqeumlsues ligjor gjateuml teumlreuml procedurave peumlrkateumlse penale neuml veccedilanti kur ata nuk
mund teuml peumlrballonin financiarisht peumlrfaqeumlsimin
7
2 METODOLOGJIA
Neuml keumlteuml raport Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) ka peumlrdorur metoda empirike dhe
doktrinare peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave relevante neuml lidhje me zbatimin e detyrimeve
kushtetuese dhe ligjore nga shteti peumlr trsquoi siguruar teuml pandehurve qasje neuml njeuml avokat teuml
licencuar neuml ccedileumlshtjet penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Kjo metodologji hulumtuese u peumlrzgjodh peumlr teuml
peumlrcaktuar shkalleumln neuml teuml cileumln gjykatat zbatuan detyrimet e tyre kushtetuese neuml lidhje
me peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml teuml pandehurve duke peumlrfshireuml zbatimin e ndihmeumls juridike
falas neuml keumlto raste
21 HULUMTIMI PARAPRAK
Gjateuml janarit 2017 IKD-ja fillimisht zhvilloi takime me Kryetarin e Keumlshillit Gjyqeumlsor teuml
Kosoveumls (KGJK) dhe Drejtorin e Sekretariatit teuml KGJK-seuml kryetareumlt e gjykatave dhe
drejtuesit e Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml
dhe Prizren peumlr ti informuar ata peumlr projektin qeuml IKD-ja ishte gati peumlr ta zbatuar
IKD-ja parashtroi keumlrkesa peumlr qasje neuml dokumente publike neuml Gjykateumln Themelore teuml
Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit me qeumlllim teuml analizimit teuml tyre Rastet qeuml datojneuml qeuml nga
viti 2014 2015 dhe 2016 janeuml zgjedhur rasteumlsisht IKD-ja po ashtu ka kryer hulumtime
neuml lidhje me standardet e GJEDNJ-seuml siccedil janeuml interpretuar dhe shpjeguar neuml vendimet
ligjore teuml GJEDNJ-seuml neuml lidhje me teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml rastet penale
22 MONITORIMI
Para monitorimit neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit IKD-ja
zhvilloi njeuml Doracak Monitorimi peumlr stafin e IKD-seuml bazuar neuml udheumlzimet e monitorimit
teuml OSBE-seuml Udheumlzuesi drejtoi IKD-neuml neuml trajnimin e Monitoruesve neuml Terren teuml IKD-seuml
dhe meuml pas drejtoi monitoruesit gjateuml gjitheuml puneumls seuml tyre neuml terren Nga 1 shkurti deri
meuml 31 maj 2017 IKD-ja monitoroi neuml meumlnyreuml sistematike 524 seanca gjyqeumlsore teuml
procedurave penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml
Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren
23 INTERVISTAT
Monitoruesit neuml terren intervistuan tridhjeteuml (30) teuml pandehur qeuml iu neumlnshtruan
procedurave penale para divizionit penal teuml Gjykatave Themelore dhe trembeumldhjeteuml
(13) gjyqtareuml nga keumlto divizione neuml gjykatat e monitoruara
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
4
LISTA E SHKURTESAVE
1 GjTh - Gjykatat Themelore
2 GJEDNJ - Gjykata Evropiane e teuml Drejtave teuml Njeriut
3 IKD - Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi
4 KGJK - Keumlshilli Gjyqeumlsor i Kosoveumls
5 KPPRK - Kodi i Procedureumls Penale teuml Republikeumls seuml Kosoveumls
6 KEDNJ - Konventa Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
7 NJF - Ndihma Juridike Falas
8 OAK - Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls
9 OSBE - Organizata peumlr Siguri dhe Bashkeumlpunim neuml Evropeuml
5
1 HYRJE
Komuniteti Evropian njeh lsquoNdihmeumln Juridikersquo neuml ccedileumlshtjet penale civile dhe
administrative si teuml drejteuml teuml njeriut Peumlrderisa shumeuml qytetareuml evropianeuml kaneuml mjete
peumlr teuml peumlrballuar financiarisht peumlrfaqeumlsuesin e tyre ligjor qeveriteuml gjyqeumlsoreumlt dhe
komuniteti meuml i gjereuml ligjor (gjegj Shoqatat e Avokateumlve) neuml Evropeuml kaneuml punuar peumlr teuml
miratuar legjislacionin dhe peumlr teuml organizuar veten neuml meumlnyreuml qeuml kjo e drejteuml vitale
ligjore teuml vihet neuml dispozicion teuml personave teuml varfeumlr pa pageseuml E drejta peumlr peumlrfaqeumlsues
ligjor eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml ccedileumlshtjet penale duke pasur parasysh vlereumln e
larteuml qeuml ne teuml gjitheuml e vendosim neuml lirineuml toneuml dhe stigmeumln qeuml i ndryshon jeteumln dhe qeuml i
ngjitet qytetarit pas deumlnimit Prandaj si shtet meuml i ri nga keumlto shtete evropiane Kosova
eumlshteuml e detyruar teuml krijojeuml dhe zbatojeuml sisteme teuml tilla teuml ndihmeumls juridike neuml meumlnyreuml qeuml
trsquoi peumlrmbahet parimeve teuml peumlrbashkeumlta peumlr teuml drejta teuml njeriut teuml Konventeumls Evropiane
peumlr teuml Drejtat e Njeriut (KEDNJ)
Neuml dhjetor teuml vitit 2016 Misioni i OSBE-seuml neuml Kosoveuml publikoi Monitorimin1 e tyre
vjetor teuml Drejteumlsiseuml duke nxjerreuml neuml pah ndash neuml mesin e shumeuml ccedileumlshtjeve tjera - mungeseumln
e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml procedurat penale neuml Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml Kosoveumls Ky raport teumlrhoqi veumlmendjen e
Institutit teuml Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) dhe nxiti zbatimin e keumltij projekti monitorues teuml
dizajnuar peumlr teuml ofruar teuml dheumlna meuml teuml holleumlsishme dhe njohuri lidhur me besnikeumlrineuml e
sektorit teuml drejteumlsiseuml neuml Kosoveuml ndaj obligimit teuml saj teuml bazuar neuml KEDNJ peumlr teuml ofruar
ndihmeuml juridike peumlr teuml gjitheuml ata qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
Teuml dheumlnat e mbledhura peumlrmes hulumtimeve sekondare monitorimit teuml gjykimeve dhe
intervistave me teuml pandehurit gjyqtareumlt dhe avokateumlt do teuml demonstrojneuml qeuml peumlrkundeumlr
faktit qeuml ndihma juridike falas eumlshteuml njeuml e drejteuml e garantuar neuml Kushtetuteumln e Kosoveumls
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare drejtpeumlrdrejt teuml zbatueshme Policia e Kosoveumls
prokuroreumlt dhe gjykatat e Kosoveumls shpesh deumlshtojneuml qeuml teuml identifikojneuml dhe informojneuml
teuml pandehurit penal peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr peumlrfaqeumlsim juridik falas neuml rastet penale
neumln juridiksionin e Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml
monitoruara nga IKD Si rezultat keumlta qytetareuml teuml akuzuar mbeten teuml paveteumldijsheumlm peumlr
keumlteuml teuml drejteuml vitale dhe si rrjedhojeuml avokateumlt e Kosoveumls nuk thirren siccedil duhet peumlr teuml
mbrojtur keumlta qytetareuml teuml varfeumlr
Duke e ekspozuar keumlteuml mungeseuml teuml sigurimit teuml ndihmeumls juridike falas neuml procedureumln
penale peumlr teuml pandehurit teuml cileumlt financiarisht nuk mund ta peumlrballojneuml njeuml avokat ky
raport synon teuml rriseuml veteumldijeumlsimin e aktoreumlve relevanteuml peumlr keumlteuml shkelje serioze dhe teuml
vazhdueshme teuml teuml drejtave teuml njeriut dhe teuml propozojeuml rekomandime konkrete peumlr
institucionet shteteumlrore teuml Kosoveumls peumlr teuml zhdukur keumlteuml teuml meteuml neuml teuml dheumlnat e Kosoveumls
peumlr teuml drejtat e njeriut Peumlr meuml tepeumlr ky raport synon teuml informojeuml qytetareumlt e Kosoveumls
1 Monitorimi i Drejteumlsiseuml i OSBE-seuml korrik 2014- neumlntor 2015 neuml dispozicion neuml
httpwwwosceorgkosovo208771download=true
6
peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas teuml garantuar me Kushtetuteumln e Kosoveumls
KEDNJ-neuml dhe praktikeumln gjyqeumlsore teuml Gjykateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
(GJEDNJ) teuml zbatueshme drejtpeumlrdrejt neuml Kosoveuml
Gjetjet e raportit janeuml mbledhur neumlpeumlrmjet hulumtimit dhe monitorimit teuml seancave
gjyqeumlsore brenda divizioneve penale teuml Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Monitorimi i gjykimeve - i kryer gjateuml
periudheumls 1 shkurt - 31 maj 2017- u peumlrqendrua neuml ateuml neumlse teuml pandehurit u informuan
neuml meumlnyreuml adekuate peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas ose kishin
peumlrfaqeumlsues ligjor gjateuml teumlreuml procedurave peumlrkateumlse penale neuml veccedilanti kur ata nuk
mund teuml peumlrballonin financiarisht peumlrfaqeumlsimin
7
2 METODOLOGJIA
Neuml keumlteuml raport Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) ka peumlrdorur metoda empirike dhe
doktrinare peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave relevante neuml lidhje me zbatimin e detyrimeve
kushtetuese dhe ligjore nga shteti peumlr trsquoi siguruar teuml pandehurve qasje neuml njeuml avokat teuml
licencuar neuml ccedileumlshtjet penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Kjo metodologji hulumtuese u peumlrzgjodh peumlr teuml
peumlrcaktuar shkalleumln neuml teuml cileumln gjykatat zbatuan detyrimet e tyre kushtetuese neuml lidhje
me peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml teuml pandehurve duke peumlrfshireuml zbatimin e ndihmeumls juridike
falas neuml keumlto raste
21 HULUMTIMI PARAPRAK
Gjateuml janarit 2017 IKD-ja fillimisht zhvilloi takime me Kryetarin e Keumlshillit Gjyqeumlsor teuml
Kosoveumls (KGJK) dhe Drejtorin e Sekretariatit teuml KGJK-seuml kryetareumlt e gjykatave dhe
drejtuesit e Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml
dhe Prizren peumlr ti informuar ata peumlr projektin qeuml IKD-ja ishte gati peumlr ta zbatuar
IKD-ja parashtroi keumlrkesa peumlr qasje neuml dokumente publike neuml Gjykateumln Themelore teuml
Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit me qeumlllim teuml analizimit teuml tyre Rastet qeuml datojneuml qeuml nga
viti 2014 2015 dhe 2016 janeuml zgjedhur rasteumlsisht IKD-ja po ashtu ka kryer hulumtime
neuml lidhje me standardet e GJEDNJ-seuml siccedil janeuml interpretuar dhe shpjeguar neuml vendimet
ligjore teuml GJEDNJ-seuml neuml lidhje me teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml rastet penale
22 MONITORIMI
Para monitorimit neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit IKD-ja
zhvilloi njeuml Doracak Monitorimi peumlr stafin e IKD-seuml bazuar neuml udheumlzimet e monitorimit
teuml OSBE-seuml Udheumlzuesi drejtoi IKD-neuml neuml trajnimin e Monitoruesve neuml Terren teuml IKD-seuml
dhe meuml pas drejtoi monitoruesit gjateuml gjitheuml puneumls seuml tyre neuml terren Nga 1 shkurti deri
meuml 31 maj 2017 IKD-ja monitoroi neuml meumlnyreuml sistematike 524 seanca gjyqeumlsore teuml
procedurave penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml
Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren
23 INTERVISTAT
Monitoruesit neuml terren intervistuan tridhjeteuml (30) teuml pandehur qeuml iu neumlnshtruan
procedurave penale para divizionit penal teuml Gjykatave Themelore dhe trembeumldhjeteuml
(13) gjyqtareuml nga keumlto divizione neuml gjykatat e monitoruara
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
5
1 HYRJE
Komuniteti Evropian njeh lsquoNdihmeumln Juridikersquo neuml ccedileumlshtjet penale civile dhe
administrative si teuml drejteuml teuml njeriut Peumlrderisa shumeuml qytetareuml evropianeuml kaneuml mjete
peumlr teuml peumlrballuar financiarisht peumlrfaqeumlsuesin e tyre ligjor qeveriteuml gjyqeumlsoreumlt dhe
komuniteti meuml i gjereuml ligjor (gjegj Shoqatat e Avokateumlve) neuml Evropeuml kaneuml punuar peumlr teuml
miratuar legjislacionin dhe peumlr teuml organizuar veten neuml meumlnyreuml qeuml kjo e drejteuml vitale
ligjore teuml vihet neuml dispozicion teuml personave teuml varfeumlr pa pageseuml E drejta peumlr peumlrfaqeumlsues
ligjor eumlshteuml me reumlndeumlsi teuml veccedilanteuml neuml ccedileumlshtjet penale duke pasur parasysh vlereumln e
larteuml qeuml ne teuml gjitheuml e vendosim neuml lirineuml toneuml dhe stigmeumln qeuml i ndryshon jeteumln dhe qeuml i
ngjitet qytetarit pas deumlnimit Prandaj si shtet meuml i ri nga keumlto shtete evropiane Kosova
eumlshteuml e detyruar teuml krijojeuml dhe zbatojeuml sisteme teuml tilla teuml ndihmeumls juridike neuml meumlnyreuml qeuml
trsquoi peumlrmbahet parimeve teuml peumlrbashkeumlta peumlr teuml drejta teuml njeriut teuml Konventeumls Evropiane
peumlr teuml Drejtat e Njeriut (KEDNJ)
Neuml dhjetor teuml vitit 2016 Misioni i OSBE-seuml neuml Kosoveuml publikoi Monitorimin1 e tyre
vjetor teuml Drejteumlsiseuml duke nxjerreuml neuml pah ndash neuml mesin e shumeuml ccedileumlshtjeve tjera - mungeseumln
e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml procedurat penale neuml Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml Kosoveumls Ky raport teumlrhoqi veumlmendjen e
Institutit teuml Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) dhe nxiti zbatimin e keumltij projekti monitorues teuml
dizajnuar peumlr teuml ofruar teuml dheumlna meuml teuml holleumlsishme dhe njohuri lidhur me besnikeumlrineuml e
sektorit teuml drejteumlsiseuml neuml Kosoveuml ndaj obligimit teuml saj teuml bazuar neuml KEDNJ peumlr teuml ofruar
ndihmeuml juridike peumlr teuml gjitheuml ata qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
Teuml dheumlnat e mbledhura peumlrmes hulumtimeve sekondare monitorimit teuml gjykimeve dhe
intervistave me teuml pandehurit gjyqtareumlt dhe avokateumlt do teuml demonstrojneuml qeuml peumlrkundeumlr
faktit qeuml ndihma juridike falas eumlshteuml njeuml e drejteuml e garantuar neuml Kushtetuteumln e Kosoveumls
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare drejtpeumlrdrejt teuml zbatueshme Policia e Kosoveumls
prokuroreumlt dhe gjykatat e Kosoveumls shpesh deumlshtojneuml qeuml teuml identifikojneuml dhe informojneuml
teuml pandehurit penal peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr peumlrfaqeumlsim juridik falas neuml rastet penale
neumln juridiksionin e Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore teuml
monitoruara nga IKD Si rezultat keumlta qytetareuml teuml akuzuar mbeten teuml paveteumldijsheumlm peumlr
keumlteuml teuml drejteuml vitale dhe si rrjedhojeuml avokateumlt e Kosoveumls nuk thirren siccedil duhet peumlr teuml
mbrojtur keumlta qytetareuml teuml varfeumlr
Duke e ekspozuar keumlteuml mungeseuml teuml sigurimit teuml ndihmeumls juridike falas neuml procedureumln
penale peumlr teuml pandehurit teuml cileumlt financiarisht nuk mund ta peumlrballojneuml njeuml avokat ky
raport synon teuml rriseuml veteumldijeumlsimin e aktoreumlve relevanteuml peumlr keumlteuml shkelje serioze dhe teuml
vazhdueshme teuml teuml drejtave teuml njeriut dhe teuml propozojeuml rekomandime konkrete peumlr
institucionet shteteumlrore teuml Kosoveumls peumlr teuml zhdukur keumlteuml teuml meteuml neuml teuml dheumlnat e Kosoveumls
peumlr teuml drejtat e njeriut Peumlr meuml tepeumlr ky raport synon teuml informojeuml qytetareumlt e Kosoveumls
1 Monitorimi i Drejteumlsiseuml i OSBE-seuml korrik 2014- neumlntor 2015 neuml dispozicion neuml
httpwwwosceorgkosovo208771download=true
6
peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas teuml garantuar me Kushtetuteumln e Kosoveumls
KEDNJ-neuml dhe praktikeumln gjyqeumlsore teuml Gjykateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
(GJEDNJ) teuml zbatueshme drejtpeumlrdrejt neuml Kosoveuml
Gjetjet e raportit janeuml mbledhur neumlpeumlrmjet hulumtimit dhe monitorimit teuml seancave
gjyqeumlsore brenda divizioneve penale teuml Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Monitorimi i gjykimeve - i kryer gjateuml
periudheumls 1 shkurt - 31 maj 2017- u peumlrqendrua neuml ateuml neumlse teuml pandehurit u informuan
neuml meumlnyreuml adekuate peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas ose kishin
peumlrfaqeumlsues ligjor gjateuml teumlreuml procedurave peumlrkateumlse penale neuml veccedilanti kur ata nuk
mund teuml peumlrballonin financiarisht peumlrfaqeumlsimin
7
2 METODOLOGJIA
Neuml keumlteuml raport Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) ka peumlrdorur metoda empirike dhe
doktrinare peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave relevante neuml lidhje me zbatimin e detyrimeve
kushtetuese dhe ligjore nga shteti peumlr trsquoi siguruar teuml pandehurve qasje neuml njeuml avokat teuml
licencuar neuml ccedileumlshtjet penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Kjo metodologji hulumtuese u peumlrzgjodh peumlr teuml
peumlrcaktuar shkalleumln neuml teuml cileumln gjykatat zbatuan detyrimet e tyre kushtetuese neuml lidhje
me peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml teuml pandehurve duke peumlrfshireuml zbatimin e ndihmeumls juridike
falas neuml keumlto raste
21 HULUMTIMI PARAPRAK
Gjateuml janarit 2017 IKD-ja fillimisht zhvilloi takime me Kryetarin e Keumlshillit Gjyqeumlsor teuml
Kosoveumls (KGJK) dhe Drejtorin e Sekretariatit teuml KGJK-seuml kryetareumlt e gjykatave dhe
drejtuesit e Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml
dhe Prizren peumlr ti informuar ata peumlr projektin qeuml IKD-ja ishte gati peumlr ta zbatuar
IKD-ja parashtroi keumlrkesa peumlr qasje neuml dokumente publike neuml Gjykateumln Themelore teuml
Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit me qeumlllim teuml analizimit teuml tyre Rastet qeuml datojneuml qeuml nga
viti 2014 2015 dhe 2016 janeuml zgjedhur rasteumlsisht IKD-ja po ashtu ka kryer hulumtime
neuml lidhje me standardet e GJEDNJ-seuml siccedil janeuml interpretuar dhe shpjeguar neuml vendimet
ligjore teuml GJEDNJ-seuml neuml lidhje me teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml rastet penale
22 MONITORIMI
Para monitorimit neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit IKD-ja
zhvilloi njeuml Doracak Monitorimi peumlr stafin e IKD-seuml bazuar neuml udheumlzimet e monitorimit
teuml OSBE-seuml Udheumlzuesi drejtoi IKD-neuml neuml trajnimin e Monitoruesve neuml Terren teuml IKD-seuml
dhe meuml pas drejtoi monitoruesit gjateuml gjitheuml puneumls seuml tyre neuml terren Nga 1 shkurti deri
meuml 31 maj 2017 IKD-ja monitoroi neuml meumlnyreuml sistematike 524 seanca gjyqeumlsore teuml
procedurave penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml
Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren
23 INTERVISTAT
Monitoruesit neuml terren intervistuan tridhjeteuml (30) teuml pandehur qeuml iu neumlnshtruan
procedurave penale para divizionit penal teuml Gjykatave Themelore dhe trembeumldhjeteuml
(13) gjyqtareuml nga keumlto divizione neuml gjykatat e monitoruara
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
6
peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas teuml garantuar me Kushtetuteumln e Kosoveumls
KEDNJ-neuml dhe praktikeumln gjyqeumlsore teuml Gjykateumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut
(GJEDNJ) teuml zbatueshme drejtpeumlrdrejt neuml Kosoveuml
Gjetjet e raportit janeuml mbledhur neumlpeumlrmjet hulumtimit dhe monitorimit teuml seancave
gjyqeumlsore brenda divizioneve penale teuml Departamenteve teuml Peumlrgjithshme teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Monitorimi i gjykimeve - i kryer gjateuml
periudheumls 1 shkurt - 31 maj 2017- u peumlrqendrua neuml ateuml neumlse teuml pandehurit u informuan
neuml meumlnyreuml adekuate peumlr teuml drejteumln e tyre peumlr ndihmeuml juridike falas ose kishin
peumlrfaqeumlsues ligjor gjateuml teumlreuml procedurave peumlrkateumlse penale neuml veccedilanti kur ata nuk
mund teuml peumlrballonin financiarisht peumlrfaqeumlsimin
7
2 METODOLOGJIA
Neuml keumlteuml raport Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) ka peumlrdorur metoda empirike dhe
doktrinare peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave relevante neuml lidhje me zbatimin e detyrimeve
kushtetuese dhe ligjore nga shteti peumlr trsquoi siguruar teuml pandehurve qasje neuml njeuml avokat teuml
licencuar neuml ccedileumlshtjet penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Kjo metodologji hulumtuese u peumlrzgjodh peumlr teuml
peumlrcaktuar shkalleumln neuml teuml cileumln gjykatat zbatuan detyrimet e tyre kushtetuese neuml lidhje
me peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml teuml pandehurve duke peumlrfshireuml zbatimin e ndihmeumls juridike
falas neuml keumlto raste
21 HULUMTIMI PARAPRAK
Gjateuml janarit 2017 IKD-ja fillimisht zhvilloi takime me Kryetarin e Keumlshillit Gjyqeumlsor teuml
Kosoveumls (KGJK) dhe Drejtorin e Sekretariatit teuml KGJK-seuml kryetareumlt e gjykatave dhe
drejtuesit e Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml
dhe Prizren peumlr ti informuar ata peumlr projektin qeuml IKD-ja ishte gati peumlr ta zbatuar
IKD-ja parashtroi keumlrkesa peumlr qasje neuml dokumente publike neuml Gjykateumln Themelore teuml
Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit me qeumlllim teuml analizimit teuml tyre Rastet qeuml datojneuml qeuml nga
viti 2014 2015 dhe 2016 janeuml zgjedhur rasteumlsisht IKD-ja po ashtu ka kryer hulumtime
neuml lidhje me standardet e GJEDNJ-seuml siccedil janeuml interpretuar dhe shpjeguar neuml vendimet
ligjore teuml GJEDNJ-seuml neuml lidhje me teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml rastet penale
22 MONITORIMI
Para monitorimit neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit IKD-ja
zhvilloi njeuml Doracak Monitorimi peumlr stafin e IKD-seuml bazuar neuml udheumlzimet e monitorimit
teuml OSBE-seuml Udheumlzuesi drejtoi IKD-neuml neuml trajnimin e Monitoruesve neuml Terren teuml IKD-seuml
dhe meuml pas drejtoi monitoruesit gjateuml gjitheuml puneumls seuml tyre neuml terren Nga 1 shkurti deri
meuml 31 maj 2017 IKD-ja monitoroi neuml meumlnyreuml sistematike 524 seanca gjyqeumlsore teuml
procedurave penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml
Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren
23 INTERVISTAT
Monitoruesit neuml terren intervistuan tridhjeteuml (30) teuml pandehur qeuml iu neumlnshtruan
procedurave penale para divizionit penal teuml Gjykatave Themelore dhe trembeumldhjeteuml
(13) gjyqtareuml nga keumlto divizione neuml gjykatat e monitoruara
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
7
2 METODOLOGJIA
Neuml keumlteuml raport Instituti i Kosoveumls peumlr Drejteumlsi (IKD) ka peumlrdorur metoda empirike dhe
doktrinare peumlr mbledhjen e teuml dheumlnave relevante neuml lidhje me zbatimin e detyrimeve
kushtetuese dhe ligjore nga shteti peumlr trsquoi siguruar teuml pandehurve qasje neuml njeuml avokat teuml
licencuar neuml ccedileumlshtjet penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren Kjo metodologji hulumtuese u peumlrzgjodh peumlr teuml
peumlrcaktuar shkalleumln neuml teuml cileumln gjykatat zbatuan detyrimet e tyre kushtetuese neuml lidhje
me peumlrfaqeumlsimin ligjor teuml teuml pandehurve duke peumlrfshireuml zbatimin e ndihmeumls juridike
falas neuml keumlto raste
21 HULUMTIMI PARAPRAK
Gjateuml janarit 2017 IKD-ja fillimisht zhvilloi takime me Kryetarin e Keumlshillit Gjyqeumlsor teuml
Kosoveumls (KGJK) dhe Drejtorin e Sekretariatit teuml KGJK-seuml kryetareumlt e gjykatave dhe
drejtuesit e Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml
dhe Prizren peumlr ti informuar ata peumlr projektin qeuml IKD-ja ishte gati peumlr ta zbatuar
IKD-ja parashtroi keumlrkesa peumlr qasje neuml dokumente publike neuml Gjykateumln Themelore teuml
Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit me qeumlllim teuml analizimit teuml tyre Rastet qeuml datojneuml qeuml nga
viti 2014 2015 dhe 2016 janeuml zgjedhur rasteumlsisht IKD-ja po ashtu ka kryer hulumtime
neuml lidhje me standardet e GJEDNJ-seuml siccedil janeuml interpretuar dhe shpjeguar neuml vendimet
ligjore teuml GJEDNJ-seuml neuml lidhje me teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml rastet penale
22 MONITORIMI
Para monitorimit neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit IKD-ja
zhvilloi njeuml Doracak Monitorimi peumlr stafin e IKD-seuml bazuar neuml udheumlzimet e monitorimit
teuml OSBE-seuml Udheumlzuesi drejtoi IKD-neuml neuml trajnimin e Monitoruesve neuml Terren teuml IKD-seuml
dhe meuml pas drejtoi monitoruesit gjateuml gjitheuml puneumls seuml tyre neuml terren Nga 1 shkurti deri
meuml 31 maj 2017 IKD-ja monitoroi neuml meumlnyreuml sistematike 524 seanca gjyqeumlsore teuml
procedurave penale neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm teuml Gjykatave Themelore neuml
Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren
23 INTERVISTAT
Monitoruesit neuml terren intervistuan tridhjeteuml (30) teuml pandehur qeuml iu neumlnshtruan
procedurave penale para divizionit penal teuml Gjykatave Themelore dhe trembeumldhjeteuml
(13) gjyqtareuml nga keumlto divizione neuml gjykatat e monitoruara
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
8
24 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
Bazuar neuml Ligjin peumlr Qasje neuml Dokumente Publike IKD-ja ka mundur teuml keteuml qasje neuml 45
vendimet peumlrfundimtare gjyqeumlsore teuml zgjedhura neuml meumlnyreuml teuml rasteumlsishme teuml vitit 2014
2015 dhe 2016 nga gjyqtareumlt e Divizionit Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm teuml
Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren IKD-ja analizoi keumlto 45 vendime neuml
meumlnyreuml qeuml teuml identifikojeuml veprat e pretenduara penale teuml adresuara nga gjykata qeuml teuml
identifikojeuml deumlnimet e vendosura nga gjykata dhe qeuml teuml analizojeuml praktikeumln e llogaritjes
seuml shpenzimeve gjyqeumlsore
25 FOKUS GRUPI I PALEumlVE TEuml INTERESIT TEuml SISTEMIT TEuml DREJTEumlSISEuml
Meuml 22 maj 2017 IKD-ja mbajti njeuml fokus grup me peumlrfaqeumlsues nga gjyqeumlsori prokuroria
Oda e Avokateumlve teuml Kosoveumls Avokati i Popullit Ministria e Drejteumlsiseuml Agjencia peumlr
Ndihmeumln Juridike Falas dhe OJQ-teuml ku u diskutuan gjetjet paraprake teuml keumltij raporti
Konkluzionet janeuml integruar neuml pjeseumln analitike teuml keumltij raporti
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
9
3 OFRIMI I NDIHMEumlS JURIDIKE NEuml KOSOVEuml NJEuml KORNIZEuml LIGJORE E
NDIKUAR NGA KEDNJ
31 KEDNJ DHE KUSHTETUTA E KOSOVEumlS
Sipas nenit 6 (1) teuml KEDNJ-seuml ccedildo person ka teuml drejteumln ldquopeumlr njeuml gjykim teuml drejteumlrdquo neuml
peumlrcaktimin e teuml drejtave dhe obligimeve civile apo teuml ndonjeuml akuze penale2rsquo Kjo
neumlnkupton njeuml shkalleuml e duhur e lsquobaraziseuml seuml armeumlversquo duhet tu mundeumlsoht teuml gjitheuml
personave para njeuml gjykate 3 Neuml lidhje me veprat penale neni 6 (3) (c) thoteuml qeuml
gjithkush ka teuml drejteuml lsquoteuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur
prej tij ose neuml qofteuml se ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi
mundeumlsohet ndihma juridike falas kur keumlteuml e keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml4
Peumlrderisa neni 14 (3) (d) i Konventeumls Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike
garanton njeuml teuml dreteuml teuml ngjajshme neuml peumlrcaktimin e akuzave penale5
Sipas Kushtetuteumls seuml Kosoveumls keumlto dy dokumente ndeumlrkombeumltare janeuml drejtpeumlrdrejt teuml
aplikueshme neuml Kosoveuml dhe kaneuml epeumlrsi mbi ligjet e Republikeumls seuml Kosoveumls6 Peumlr meuml
tepeumlr neni 53 i Kushtetuteumls peumlrcakton se teuml drejtat e njeriut dhe liriteuml themelore teuml
garantuara me Kushtetuteuml interpretohen neuml peumlrputhje me vendimet e GJEDNJ-seuml7 Kjo
dispoziteuml i obligon gjykatat neuml Kosoveuml qeuml teuml udheumlhiqen nga praktika gjyqeumlsore e GJEDNJ-
seuml
Peumlrveccedil keumlsaj teuml njeumljtat standarde teuml ndihmeumls juridike falas janeuml teuml misheumlruara neuml nenin
30 (5) teuml Kushtetuteumls seuml Kosoveumls i cili parasheh qeuml ldquoCcedildokush qeuml akuzohet peumlr vepeumlr
penale teuml keteuml ndihmeumln e njeuml mbrojteumlsi qeuml e zgjedhdhe neumlse nuk ka mjete teuml
mjaftueshme trsquoi sigurohet mbrojtja falasrdquo8 Peumlrmes procesit legjislativ ligjveumlneumlsi ka
pasur peumlr qeumlllim teuml zbatojeuml dhe shtjellojeuml keumlteuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike neuml dy pjeseuml
teuml veccedilanta teuml legjislacionit peumlrkateumlsisht Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls (KPP)
dhe Ligjit peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF)
2 Neni 6 i Konventeumls Evropiane peumlr teuml Drejtat e Njeriut neuml dispozicion neuml
httpwwwechrcoeintDocumentsConvention_ENGpdf 3 Po aty 4 Po aty 5 Konventa Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike miratuar nga Asambleja e Peumlrgjithshme e
Kombeve teuml Bashkuara neuml dispozicion neuml httpstreatiesunorgdocpublicationuntsvolume20999volume-
999-i-14668-englishpdf 6Neni 22 i Kushtetuteumls i eumlshteuml neumlnshtruar detyrimeve teuml njeumlanshme neuml lidhje me Zbatimin e Drejtpeumlrdrejteuml teuml
Marreumlveshjeve dhe Instrumenteve Ndeumlrkombeumltare Teuml drejtat dhe liriteuml e njeriut teuml garantuara me marreumlveshjet
dhe instrumentet ndeumlrkombeumltare teuml meumlposhtme janeuml teuml garantuara me keumlteuml Kushtetuteuml teuml zbatuara
drejtpeumlrseumldrejti neuml Republikeumln e Kosoveumls dhe kaneuml peumlrpareumlsi neuml rast konflikti ndaj dispozitave teuml ligjeve dhe
akteve teuml tjera teuml institucioneve publike (1) Deklarata Universale peumlr teuml Drejta teuml Njeriut (2) Konventa
Evropiane peumlr Mbrojtjen e teuml Drejtave dhe Lirive Themelore teuml Njeriut dhe Protokollet e saj (3) Konventa
Ndeumlrkombeumltare peumlr teuml Drejtat Civile dhe Politike dhe Protokollet e saj 7 Neni 53 i Kushtetuteumls seuml Republikeumls seuml Kosoveumls 15 qershor 2008 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=3702 8 Po aty neni 30
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
10
32 KODI I PROCEDUREumlS PENALE DHE E DREJTA PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE
FALAS
KPP-ja neuml thelb adreson teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas neuml dy nene teuml veccedilanta teuml
emeumlrtuara si Mbrojtje e detyruar (Neni 57) 9 dhe si ldquoMbrojtje jo e detyruar (neni 58)10
Neni 57 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml eksplicite peumlrcakton rrethanat neuml teuml cilat njeuml i pandehur ka
teuml drejteuml neuml mbrojteumls me shpenzime publike kur i pandehuri eumlshteuml deumlmtuar 11ldquo gjateuml
seanceumls peumlr caktimin e paraburgimit dhe gjateuml koheumls derisa ai gjendet neuml paraburgim
kur aktakuza eumlshteuml ngritur kundeumlr tij peumlr vepeumlr penale teuml deumlnueshme me teuml pakteumln 10
(dhjeteuml) vjet burgim dhe neuml teuml gjitha rastet kur i pandehuri keumlrkon teuml hyjeuml neuml
marreumlveshje peumlr pranimin e fajeumlsiseuml peumlr vepeumlr penale peumlr teuml cileumln parashihet deumlnim i
gjateuml me seuml paku njeuml (1) vit burgimrsquo12
Neuml teuml gjitha keumlto raste neumlse i pandehuri nuk angazhon mbrojteumls eumlshteuml obligim i gjykateumls
ose njeuml organi tjeteumlr kompetent teuml caktojeuml njeuml mbrojteumls sipas detyreumls zyrtare me
shpenzime publike 13 Zbatimi i keumlsaj dispozite neuml praktikeuml eumlshteuml duke u beumlreuml
vazhdimisht Sipas gjyqtarit Naser Foniqi Udheumlheqeumlsi i Divizionit Penal neuml
Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml sa hereuml qeuml i
pandehuri nuk ka peumlrfaqeumlsim ligjor dhe deumlnimi peumlr vepreumln sipas KPP-seuml eumlshteuml me
natyreuml serioze ai personalisht u kujdes peumlr teuml informuar teuml pandehurit peumlr teuml drejtat e
tyre teuml peumlrcaktuara me nenin 57 teuml KPP-seuml neuml veccedilanti teuml drejteumln e tyre peumlr teuml keumlrkuar
nga Gjykata teuml caktojeuml peumlrfaqeumlsimin e ashtuquajtur ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo14
Ndeumlrkoheuml Neni 58 i KPP-seuml zgjeron fusheumln e aplikimit peumlr caktimin e avokatit mbrojteumls
me shpenzime publike edhe neuml rastet kur lsquoprocedura penale zhvillohet peumlr vepeumlr penale
peumlr teuml cileumln eumlshteuml parapareuml deumlnimi me burgim me teteuml (8) ose meuml shumeuml vjet ose kur
keumlteuml e keumlrkojneuml lsquointeresat e drejteumlsiseuml pavareumlsisht nga deumlnimi parashikuar neuml qofteuml se
sipas gjendjes pasurore teuml tijsaj nuk mund t`i peumlrballojeuml shpenzimet e mbrojtjes seuml tijrsquo
(theks i shtuar)15 IKD-ja duhet teuml theksojeuml se neuml hartimin e keumlsaj fraze Parlamenti i
Kosoveumls sipas detyreumls neuml meumlnyreuml identike ka ndjekur gjuheumln e nenit 63 (c) teuml KEDNJ-
seuml duke demonstruar njeuml synim legjislativ teuml qarteuml peumlr teuml siguruar qeuml teuml gjitheuml aktoreumlt e
sektorit teuml drejteumlsiseuml ti peumlrmbahen standardeve teuml nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml trajtimin e teuml
pandehurve teuml akuzuar peumlr krime qeuml parashohin deumlnime me burgim meuml teuml vogeumll se 8
vjet
9 Neni 57 i Kodit teuml Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Nr 04 L-123 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2861 10 Po aty neni 58 11 KPP neni 57 parasheh qeuml i pandehuri duhet teuml keteuml mbrojteumls ldquokur i pandehuri eumlshteuml memec shurdh i verbeumlr
ose shpreh shenja teuml ccedilrregullimeve apo paafteumlsiseuml mendore dhe keumlshtu eumlshteuml i paafteuml qeuml teuml mbrohet veteuml me
sukses helliprdquo 12 Po aty 13 Po aty neni 57 para 2 14 Intervisteuml peumlr emisionin televiziv ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive i transmetuar meuml 16 qershor
2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-
efektive-juridike 15 KPK neni 58
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
11
Lidhur me informimin e teuml pandehurve peumlr keumlteuml teuml drejteuml peumlr avokat KPP neni 58 (2)
nuk identifikon neuml meumlnyreuml teuml qarteuml aktorin shteteumlror teuml detyruar teuml japeuml keumlteuml informateuml
Neni 58 (2) thjesht thekson se ldquoI pandehuri njoftohet peumlr teuml drejteumln e tij neuml mbrojteumls me
shpenzime publike sipas paragrafit paraprak para se teuml merret neuml pyetje peumlr hereuml teuml
pareuml 16 Neuml intervistat me teuml pandehurit penaleuml teuml intervistuar nga IKD-ja eumlshteuml beumlreuml e
qarteuml se neuml pothuaj teuml gjitha rastet teuml pandehurit nuk ishin teuml informuar peumlr keumlteuml teuml
drejteuml
Megjitheumlse keumlrkesa e praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml keumlrkon qarteuml qeuml gjyqtareumlt teuml
ushtrojneuml kontroll mbi procedurat penale dhe tu sigurojneuml teuml gjitha paleumlve ldquobarazi teuml
armeumlve17rdquo neuml keumlto procedura gjuha e tanishme e KPP-seuml neuml meumlnyreuml teuml papeumlrshtatshme
vendos barreumln peumlr teuml keumlrkuar emeumlrimin e mbrojteumlsit me shpenzime publike mbi teuml
pandehurin e varfeumlr18 Meuml pas njeuml keumlrkeseuml e tilleuml aprovohet nga gjykata ose autoriteti
tjeteumlr kompetent (gjegj Policia Prokuroria) neuml vareumlsi teuml fazeumls seuml rastit neuml procedureuml19
dhe veteumlm ateumlhereuml i pandehuri eumlshteuml i detyruar teuml ploteumlsojeuml njeuml deklarateuml qeuml tregon
pasuriteuml e veta dhe deklaron se ai ose ajo nuk mund ta peumlrballojeuml mbrojteumlsin ligjor20
33 LIGJI PEumlR NDIHMEuml JURIDIKE FALAS
Ligji peumlr Ndihmeuml Juridike Falas (NJF) krijon sistemin e ndihmeumls juridike falas neuml Kosoveuml
duke peumlrfshireuml ndihmeumln juridike neuml procedureumln penale 21 NJF krijon Agjencineuml e
Ndihmeumls Juridike Falas dhe peumlrcakton kriteret qeuml qytetareumlt duhet teuml peumlrmbushin peumlr teuml
marreuml ndihmeuml juridike falas (kriteri kualifikues kriteret financiare dhe ligjore)22
Megjithateuml ndryshe nga KPP Ligji peumlr NJF nuk beumln dallim neuml mes teuml rasteve penale
sipas detyreumls zyrtare qeuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim teuml detyruesheumlm penal (KPP neni 57) dhe
peumlrfaqeumlsimit penal diskrecional (KPP neni 58) Neuml vend teuml keumlsaj neni 4 par 2 i LNJF
keumlrkon peumlrfaqeumlsim penal neuml teuml gjitha fazat e procedureumls penale pavareumlsisht nga numri i
viteve teuml burgimit teuml mundsheumlm peumlrderisa teuml gjitha kualifikimet e peumlrcaktuara neuml LNJF
neni 6 janeuml ploteumlsuar23 Shkurtimisht si duket gjuha diskrecionale e KPP-seuml neuml nenin 58
(2) qeuml i udheumlzon gjyqtareumlt peumlr teuml siguruar mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr peumlr
krimet peumlr teuml cilat parashihen deumlnime neumln 8 vjet duket se janeuml shkurtuar reumlndeuml nga
gjuha e detyrueshme e LNJF neni 4 (2) - i cili jo veteumlm qeuml u siguron teuml pandehurve teuml
varfeumlr njeuml mbrojteumls ligjor falas kur akuzohen per vepra qeuml parashihen deumlnime teuml
16 Po aty Article 58 para 2 17 Timergaliyev kundeumlr Rusiseuml (httphudocechrcoeintengi=001-88888) Deumlshtimi i njeuml avokati teuml paraqitet
neuml procedureumln e ankeseumls dhe vendimi i njeuml gjykate peumlr teuml shqyrtuar rastin megjithateuml ka shkelur Art 6 neuml lidhje
me nenin 6-3 (c) teuml KEDNJ-seuml Neuml keumlteuml vendim Gjykata Timergaliyev shtjellon konceptin se gjyqtari eumlshteuml
kujdestari kryesor i procedureumls dhe keumlshtu njeuml detyrim pozitiv (motivi i drejteumlsiseuml) peumlr teuml vepruar peumlr teuml
parandaluar pabarazineuml e armeumlve teuml shkaktuar nga mungesa e avokatit teuml teuml pandehurit 18 Po aty 19 Po aty Neni 58 para 3 20Po aty Neni 58 para 4 21 Article 1 of the Free Legal Aid Law No 04L-017 available athttpsgzkrks-
govnetActDetailaspxActID=2803 22 Po aty Neni 6 23 Po aty Neni 4 para 2
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
12
shkurtra burgimi por gjithashtu siguron peumlrfaqeumlsim peumlr krime teuml pretenduara peumlr teuml
cilat nuk parashihet asnjeuml deumlnim duke peumlrfshireuml kundeumlrvajtjet24
Duke pasur parasysh objektin e sakteuml teuml ccedileumlshtjes seuml ligjit peumlr NJF fokusin e ligjit neuml
ruajtjen e teuml drejtave teuml njeriut dhe parimin e Lex Specialis teuml gjitha gjykatat e Kosoveumls
janeuml teuml detyruara teuml sigurojneuml mbrojteumls ligjor peumlr teuml pandehurit e varfeumlr ldquoneuml interes teuml
drejteumlsiseumlrdquo neuml ccedildo rast penal dhe kundeumlrvajtje pa marreuml parasysh gjateumlsineuml e deumlnimit teuml
mundsheumlm25 Neuml meumlnyreuml teuml ngjashme duke pasur parasysh reumlndeumlsineuml e ruajtjes seuml teuml
drejtave teuml teuml akuzuarve neuml procedureuml teuml hershme prokuroreumlt dhe policia janeuml po aq teuml
detyruar teuml ushtrojneuml autoritetin e tyre neuml peumlrputhje me nenin 4 teuml LNJF26
34 PRAKTIKA GJYQEumlSORE E GJEDNJ-SEuml KRITERI ldquoFINANCIARrdquo DHE
ldquoINTERESI I DREJTEumlSISEumlrdquo
Edhe neumlse gjyqtareumlt e Kosoveumls e refuzojneuml argumentin e Lex Specialis teuml peumlrmendur meuml
sipeumlr dhe e injorojneuml gjuheumln e LNJF duke iu peumlrmbajtur gjuheumls seuml nenit 58 (2) teuml KPP-seuml
ata kaneuml njeuml detyrim teuml rrepteuml peumlr teuml ushtruar diskrecionin e nenit 58 neuml njeuml meumlnyreuml qeuml
nuk shkel teuml drejteumln e teuml pandehurit neuml mbrojteumls ligjor qeuml rrjedh nga neni 6 i KEDNJ-seuml
seuml A duhet teuml ndjekin keumlteuml rrugeuml alternative ne paraqesim se ata do ta gjejneuml veten neumln
njeuml obligim teuml ngjasheumlm peumlr teuml siguruar mbrojteumls
Siccedil eumlshteuml paraqitur meuml lart neni 58 i KPP-seuml neuml meumlnyreuml specifike i referohet kritereve
nenit 6 teuml KEDNJ-seuml neuml tekstin e tij ldquofinanciarrdquo (mjete teuml mjaftueshme) dhe ldquointeres i
drejteumlsiseumlrdquo Megjithateuml meqeuml keumlto koncepte nuk janeuml peumlrcaktuar ose interpretuar neuml
meumlnyreuml teuml duhur neuml ndonjeuml vendim individual teuml gjykateumls seuml Kosoveumls duhet trsquoi
drejtohemi praktikeumls gjyqeumlsore teuml GJEDNJ-seuml peumlr udheumlzime
Peumlr teuml marreuml ndihmeuml juridike falas GJEDNJ merr parasysh a) mjetet e mjaftueshme teuml
personit peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike dhe b) ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo27
Sa i peumlrket kritereve financiare autoritetet vendore janeuml teuml detyruara teuml peumlrcaktojneuml
pragun financiar siccedil e gjykojneuml teuml arsyeshme peumlr sa koheuml qeuml vendimi peumlr
peumlrshtatshmeumlrineuml financiare peumlr ndihmeuml juridike bazohet neuml ligj dhe jo neuml bazeuml
24 Po aty 25 Shih Besa Arifi amp Dr Dennis Farrington Pro Bono Ndihma Juridike Universiteti i Evropeumls Juglindore (2012)
(neuml tekstin e meumltutjesheumlm Ndihma Juridike) Ky hulumtim ofron njeuml diskutim teuml ngjasheumlm teuml lex specialis qeuml
peumlrfshin ndihmeumln juridike falas nw procedureumln penale teuml Republikeumls seuml Maqedoniseuml neuml peumlrputhje me KEDNj ku
e para i peumlrmbahet meuml tej keumlrkesave teuml KEDNJ-seuml Nenit 63 (c) 36 pg 46
httpswwwseeuedumkfilesresearchProBono_LegalAidpdf (neuml vazhdim Ndihma Juridike) 26 Po aty neuml Pjeseumln 37 fq 47 ku autoreumlt angazhohen neuml njeuml pasqyreuml teuml shkeumllqyer teuml teuml gjitha fazave kritike
qeuml neuml fillim teuml procedureumls penale qeuml sipas praktikeuml se GjEDNj keumlrkojneuml qeuml i pandehuri teuml keteuml mbeumlshtetjen e
peumlrfaqeumlsuesit ligjor 27 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta)
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
13
arbitrare 28 Megjithateuml gjateuml peumlrcaktimit teuml mjeteve financiare teuml njeuml teuml pandehuri neuml
rastin e Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml GJEDNJ vendosi qeuml mungesa e mjeteve teuml
mjaftueshme peumlr teuml paguar ndihmeumln juridike teuml teuml pandehurit nuk keumlrkohet teuml
veumlrtetohet ldquopeumlrtej ccedildo dyshimirdquo Beumlrthama financiare e testit ploteumlsohet neumlse ka ldquodisa
indikacionerdquo se njeuml i pandehur eumlshteuml i varfeumlr dhe nuk ka ldquotregues teuml qarteuml peumlr teuml
kundeumlrteumlnrdquo29 Fatmireumlsisht Kosova ka krijuar tashmeuml njeuml kriter racional fiskal teuml bazuar
neuml politika peumlr Agjencineuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas peumlr teuml konfirmuar ldquonevojeumln fiskalerdquo
midis peumlrfituesve potencialeuml teuml NJF qeuml duket se peumlrfshijneuml meuml shumeuml se gjysmeumln e
popullsiseuml30 Sidoqofteuml Avokati i Popullit i Kosoveumls ka theksuar se qeveria siguron
veteumlm njeuml pjeseuml teuml fondeve teuml nevojshme peumlr teuml paguar mbrojteumlsin ligjor neuml njeuml meumlnyreuml
neuml pajtim me ligjin e NJF31
Sa i peumlrket kritereve teuml ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo sipas GJEDNJ-seuml kriteret e ldquointeresit teuml
drejteumlsiseumlrdquo keumlrkojneuml peumlrmbushjen e kushteve teuml caktuara siccedil janeuml (1) serioziteti i
vepreumls (2) kompleksitetin e ccedileumlshtjes dhe (3) afteumlsia e teuml pandehurit peumlr teuml siguruar
peumlrfaqeumlsimin e tijsaj32 Keumlto kushte u caktuan nga gjykata neuml rastin Quaranta kundeumlr
Zvicreumls ku parashtruesi u akuzua peumlr peumlrdorim teuml drogeumls dhe trafikim dhe u deumlnua me
burgim (jo meuml shumeuml se tre vjet) ose gjobeuml33 Gjykata konstatoi se kishte shkelje teuml nenit
6 (3) (c) sepse interesat e drejteumlsiseuml keumlrkonin qeuml parashtruesve trsquou sigurohej ndihmeuml
juridike falas gjateuml paraqitjeve para gjyqtarit hetues dhe neuml gjykim pasi qeuml paraqitja e tij
personalisht pa ndihmeumln e njeuml avokati nuk i mundeumlsoi atij teuml paraqeseuml rastin e tij neuml
meumlnyreuml adekuate34 Neuml bazeuml teuml Quaranta GJEDNJ ka ndeumlrtuar standardin qeuml siguron e
drejta peumlr ndihmeuml juridike falas kur njeuml deumlnim i mundsheumlm mund teuml vendoset nga
gjykata pas deumlnimit Shkurtimisht obligimi i Shtetit peumlr teuml siguruar mbrojtje penale ndaj
teuml pandehurit teuml varfeumlr lind kur njeuml i pandehur rrezikon burgimin35 Sa i peumlrket kriterit
teuml ldquokompleksivitetit teuml ccedileumlshtjesrdquo neuml sistemin adversial qeuml mbeumlshtetet neuml egzaminimin e
kryqeumlzuar sikur qeuml ekziston neuml Kosovoeuml Kompleksiviteti ekziston pasi qeuml afteumlsiteuml e
mbrojteumlsit teuml teuml pandehurit duhet teuml jeneuml teuml atij niveli qeuml peumlrkon me afteumlsiteuml e prokurorit
teuml rastit dhe keumlshtu teuml ruhet njeuml barazi e armeumlve36
28 Rasti i Pakellit kundeumlr Gjermaniseuml keumlrkesa nr839878 i dateumls 28 prill 1983 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[839878]itemid[001-57554] (neuml tekstin e meumltejmeuml Pakelli) 29Po aty Gjykata Pakelli u mbeumlshtet neuml ldquodisa indikacionerdquo se parashtruesi nuk ishte neuml gjendje teuml paguante
avokatin e tij duke peumlrfshireuml deklaratat lidhur me tatimin dhe faktin qeuml parashtruesi kishte kaluar dy vitet e
meumlparshme neuml paraburgim ndeumlrsa ankesa e tij neuml pikat e ligjit ishte neuml pritje 30 LNJF Neni 8 ( teuml gjitheuml personat teuml ardhurat bruto teuml familjes janeuml meuml teuml uleumlta se teuml ardhurat mesatare
teuml familjes) 31 Intervisteuml me z Hilmi Jashari Intervisteuml peumlr televizionin ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml
transmetuar meuml 16 qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 32 Rasti i Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i dateumls 24 maj 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] (neuml tekstin e meumltejmeuml
Quaranta) 33Po aty 34Po aty 35 Rasti Quaranta kundeumlr Zvicreumls nr 1274487 i 24 majit 1991 neuml dispozicion neuml
httpshudocechrcoeintengappno[1274487]itemid[001-57677] 36 Ndihma Juridike seksioni 32 faqe 41
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
14
GJEDNJ gjithashtu e beumln teuml qarteuml se gjykatat kaneuml njeuml obligim pozitiv peumlr teuml mbrojtur teuml
drejtat e teuml pandehurit nga neni 6 GJEDNJ-seuml duke siguruar ldquobarazineuml e armeumlverdquo neuml
procedurat penale Siccedil tregohet neuml rastin e Artico ky detyrim peumlrfshin nevojeumln qeuml
gjykatat teuml fillojneuml procedurat disiplinore ndaj avokateumlve qeuml nuk kryejneuml peumlrgjegjeumlsiteuml e
tyre37
4 MEKANIZMAT PEumlR OFRIMIN E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS
Agjencia peumlr Ndihmeuml Juridike Falas38 u krijua neuml maj teuml vitit 2006 dhe ka mandatin peumlr
teuml ofruar dhe siguruar qasje teuml barabarteuml neuml drejteumlsi peumlr qytetareumlt e Republikeumls seuml
Kosoveumls neuml promovimin respektimin dhe mbrojtjen e parimeve teuml teuml drejtave teuml njeriut
dhe sundimit teuml ligjit neuml Kosoveuml39
Sipas Ligjit teuml NJF Republika e Kosoveumls ushtron veprimtarineuml e saj si njeuml organ i pavarur
peumlrgjegjeumls peumlr sigurimin e ndihmeumls juridike falas neuml fushat civile penale administrative
dhe peumlr kundeumlrvajtje peumlr teuml gjitheuml qytetareumlt e Republikeumls seuml Kosoveumls teuml cileumlve u eumlshteuml
mohuar qasja neuml drejteumlsi peumlr shkak teuml mungeseumls seuml mjeteve financiare dhe qeuml
ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj Ndihma juridike falas u jepet teuml gjitheuml
personave teuml cileumlt i ploteumlsojneuml kriteret e peumlrcaktuara me ligj neuml procedurat penale
civile dhe administrative Megjithateuml peumlr shkak teuml deumlshtimit teuml shtetit peumlr teuml ndareuml
bugjet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml zbatuar ligjin e NJF neuml ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet
penale Agjencia nuk ka fonde peumlr teuml ofruar ndihmeuml juridike neuml rastet penale dhe fondet
qeveritare shfryteumlzohen veteumlm peumlr ofrimin e ndihmeumls juridike neuml rastet civile dhe
administrative Fondet janeuml shumeuml teuml kufizuara dhe Agjencia rrezikon teuml mbyllet40
Peumlrkundeumlr mandatit teuml ofrimit teuml ndihmeumls juridike penale nga Agjencia qeuml nga viti 2006
Parlamenti ka vazhduar teuml japeuml fonde peumlr ndihmeuml juridike penale neuml buxhetet e
gjykatave dhe prokuroreumlve peumlr shpeumlrndarje 41 Kjo neuml meumlnyreuml efektive i ka mbajtur
gjykatat dhe prokuroreumlt peumlrgjegjeumls peumlr kompensimin e teuml gjitha shpenzimeve teuml
gjykateumls lidhur me peumlrfaqeumlsimin ligjor neuml rastet penale teuml kryera nga avokateumlt
37Rasti Artico kundeumlr Italiseuml nr 669474 i dateumls 13 maj
1980httpshudocechrcoeintengdmdocnumber[695301]itemid[001-57424] 38 Meuml shumeuml rreth Agjenciseuml peumlr Ndihmeuml Juridike Falas ju mund teuml gjeni neuml httpwwwanjf-rksnet 39 Ndihma Juridike Falas Nr 04L-017 neuml dispozicion neuml httpsgzkrks-govnetActDetailaspxActID=2803 40 Udheumlheqeumlsi i Agjenciseuml seuml Ndihmeumls Juridike Falas paraqitet para Komisionit peumlr Legjislacion teuml Kuvendit teuml
Kosoveumls 19 prill 2016 lajmi televiziv TV Rrokum neuml dispozicion neuml httpwwwrrokumtvlajmeagjencia-
per-ndihme-juridike-falas-rrezikon-me-u-mbyll 41Ligji peumlr Buxhetin e Kosoveumls (2006-2017)
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
15
5 PRAKTIKA AKTUALE E KOSOVEumlS E NDIHMEumlS JURIDIKE FALAS NEuml
PROCEDURA PENALE
Gjykata Themelore - Prishtineuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prishtineuml aktualisht ka tridhjeteuml e
dy (32) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017
Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prishtineumls kishte gjithsej 13568 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 1696
Gjykata Themelore - Pejeuml
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml aktualisht ka
shtateumlmbeumldhjeteuml (17) gjyqtareuml nga teuml cileumlt peseuml (5) janeuml neuml Divizionin Penal Meuml 1 janar
2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Pejeumls kishte gjithsej 1739 leumlndeuml neuml
procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 347
Gjykata Themelore -Prizren
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm - Divizioni Penal
Departamenti i Peumlrgjithsheumlm i Gjykateumls Themelore neuml Prizren aktualisht ka njeumlzet e tre
(23) gjyqtareuml nga teuml cileumlt teteuml (8) janeuml brenda Divizionit Penal Meuml 1 janar 2017 Divizioni Penal i Gjykateumls Themelore teuml Prizrenit kishte gjithsej 3832 leumlndeuml neuml procedureuml Numri mesatar i leumlndeumlve peumlr gjyqtareuml eumlshteuml 479
Tabela 1 Statistikat e peumlrgjithshme neuml lidhje me Divizionin Penal teuml Gjykateumls Themelore
neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren meuml 1 janar 2017
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
16
51 GJETJET E MONITORIMIT DHE SITUATA NEuml PRAKTIKEuml
Nga 1 shkurti deri meuml 31 maj 2017 IKD monitoroi gjithsej 524 seanca gjyqeumlsore42 neuml
Divizionin Penal teuml Departamentit teuml Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls
Pejeumls dhe Prizrenit Neuml GJTH teuml Prishtineumls janeuml monitoruar gjithsej 197 seanca
gjyqeumlsore ndeumlrsa neuml Pejeuml janeuml monitoruar gjithsej 141 seanca gjyqeumlsore dhe neuml GJTH
Prizren janeuml monitoruar gjithsej 186 seanca gjyqeumlsore Tabela meuml poshteuml tregon numrin
e peumlrgjithsheumlm teuml seancave gjyqeumlsore teuml monitoruara teuml mbajtura dhe atyre teuml shtyra
Tabela 2 Statistikat mbi seancat e monitoruara
Neuml total 667 teuml pandehur iu neumlnshtruan procedimeve penale neuml 524 seanca gjyqeumlsore
teuml monitoruara Nga 667 teuml pandehur 457 (6851) prej tyre nuk kishin asnjeuml
peumlrfaqeumlsim ligjor ndeumlrsa 163 (3149) teuml pandehur kishin peumlrfaqeumlsim ligjor Keumlto teuml
dheumlna janeuml paraqitur neuml Tabeleumln 3 meuml poshteuml
42 Peumlrmbledhjet e raporteve teuml monitorimit peumlr secileumln seanceuml gjyqeumlsore neuml Divizionet Penale teuml Gjykatave
Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren postohen ccedildo diteuml neuml ueb faqen ldquoBetimi peumlr Drejteumlsirdquo neuml dispozicion
neuml wwwbetimiperdrejtesicom
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
17
Tabela 3 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas peumlrfaqeumlsimit teuml teuml pandehurve mepa
avokateuml
Statistikat deumlshmojneuml se neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml krimeve teuml peumlrgjithshme
shumica e teuml pandehurve nuk kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor Neuml 163 leumlndeuml kur teuml
pandehurit kaneuml pasur peumlrfaqeumlsim ligjor veteumlm 20 kaneuml marreuml ndihmeuml juridike
ndeumlrsa 80 e keumltyre teuml pandehurve kaneuml paguar peumlr mbrojtjen e tyre Neuml praktikeuml
ndihma juridike falas neuml rastet e krimeve teuml peumlrgjithshme ofrohet sipas detyreumls zyrtare
veteumlm kur ploteumlsohen kriteret e nenit 57 (dmth seancat paraprake teuml paraburgimit)
por shumeuml rralleuml ofrohen si ndihmeuml juridike falas me diskrecion (Neni 58) Si rezultat
mostra joneuml tregon se veteumlm 32 prej 667 teuml pandehurve neuml leumlndeumlt e departamenteve teuml
krimeve teuml peumlrgjithshme kaneuml marreuml mbrojteumls ligjor me shpenzime publike
IKD pati mundeumlsineuml teuml mbledheuml teuml dheumlna mbi gjendjen financiare teuml 379 teuml pandehurve
gjateuml fazeumls seuml monitorimit Nga kjo mosteumlr e vogeumll gjithsej 116 teuml pandehur (30)
deklaruan se kaneuml teuml ardhura teuml uleumlta ose qeuml janeuml neumln skemeumln e mireumlqenies sociale neuml 3
gjykatat e monitoruara
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
18
Tabela 4 Statistikat e monitorimit teuml ndara sipas statusit financiar teuml teuml pandehurve
52 TEuml DHEumlNAT E MBLEDHURA NGA INTERVISTAT E TEuml PANDEHURVE
Monitoruesit e IKD neuml terren intervistuan 30 teuml pandehur qeuml kaneuml kaluar neumlpeumlr
procedura penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe Prizrenit43 Nga keumlta
30 teuml pandehur dymbeumldhjeteuml (12) vinin nga familje me teuml ardhura teuml uleumlta
njeumlmbeumldhjeteuml (11) nga familjet me teuml ardhura mesatare dy (2) prej familjeve me teuml
ardhura teuml mira Seuml fundi dy (2) teuml pandehur ishin neuml ndihmeuml sociale duke e ccediluar
numrin e peumlrgjithsheumlm teuml teuml pandehurve teuml pranuesheumlm sipas NJF Neni 4 neuml keumlteuml
mosteumlr interviste neuml 14 nga 30 (46) Nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm teteuml (8) kishin
peumlrfaqeumlsim ligjor prej teuml cileumlve gjashteuml (6) u ishin dheumlneuml autorizime dhe dy (2) ishin
sipas detyreumls zyrtare (peumlrfaqeumlsim ligjor falas)
Nga teuml pandehurit me ndihma sociale veteumlm njeumlrit i ishte siguruar peumlrfaqeumlsim sipas
detyreumls zyrtare ndeumlrsa tjetri kishte angazhuar peumlrfaqeumlsimin ligjor sipas autorizimit
(financim vetanak) I pandehuri nr 4 shpjegoi se atij nuk i eumlshteuml ofruar peumlrfaqeumlsim ligjor
gjateuml intervistimit teuml policiseuml dhe se ai nuk ishte neuml dijeni se ai kishte teuml drejteumln e njeuml
avokati gjateuml intervisteumls Meuml pas ai u arrestua dhe u mbajt peumlr 48 oreuml Ky eumlshteuml njeuml fakt
43 Pyeteumlsori i IKD peumlr teuml Pandehurit Intervista peumlrmbante gjithsej gjashteumlmbeumldhjeteuml pyetje Pyetjet peumlr
intervistat u transferuan pastaj neuml njeuml analizeuml tematike peumlr teuml mbledhur informacionin peumlrkateumls Analiza tematike
u peumlrqendrua neuml 1 gjini 2 gjendje ekonomike 3 profesion 4 vepradeumlnime penale neumlse ishte beumlreuml arrestimi
neumlse kishte pasur peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetje teuml policiseuml ose gjateuml ndjekjes penale dhe paraqitjes neuml
gjykimgjykateuml 5 neumlse peumlrfaqeumlsimi ligjor ishte beumlreuml direkt nga i pandehuri ose neumlpeumlrmjet Nenit 57 ose 58 teuml
KPPRK
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
19
alarmues dhe shkelje e nenit 11 paragrafit 5 dhe 644 dhe nenit 53 paragrafit 245 teuml
Procedureumls Penale teuml Kosoveumls Peumlr meuml tepeumlr eumlshteuml shkelje e nenit 6 paragrafit 3 (c)46
Peumlr meuml tepeumlr nga numri i peumlrgjithsheumlm i 30 teuml pandehurve teteuml (8) u arrestuan dhe
veteumlm dy (2) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml marrjes neuml pyetjeintervistave teuml policiseuml
Rrjedhimisht nga tridhjeteuml teuml pandehur veteumlm tre (3) kishin peumlrfaqeumlsim ligjor gjateuml
intervistimitmarrjes neuml pyetje nga prokuroreumlt
Intervistat e IKD-seuml peumlr teuml Pandehurit tregojneuml se shumeuml teuml pandehur nuk janeuml veumlneuml neuml
dijeni as peumlr teuml drejteumln e tyre sipas KPPRP Nenit 58 (2) teuml keumlrkojeuml mbrojteumls me
shpenzime publike ose peumlr teuml drejteumln peumlr ndihmeuml juridike falas sipas NJF Nenit 4
Eumlshteuml alarmues fakti se pasi u njoftuan peumlr keumlteuml teuml drejteuml themelore gjateuml intervistave teuml
IKD-seuml shumica e teuml pandehurve teuml intervistuar - duke besuar neuml pafajeumlsineuml e tyre -
deklaruan se nuk kaneuml nevojeuml peumlr njeuml avokat sepse ata ose besonin neuml pafajeumlsineuml e tyre
ose sepse besonin se mund teuml mbrojneuml meuml mireuml veten e tyre Keumlshtu jo veteumlm qeuml
gjykatat deumlshtojneuml teuml mbrojneuml teuml drejtat kushtetuese teuml teuml pandehurit por intervistat e
IKD-seuml zbulojneuml njeuml nivel teuml rreziksheumlm teuml analfabetizmit peumlr teuml drejtat veccedilaneumlrisht
duke pasur parasysh miratimin e fundit teuml njeuml sistemi teuml drejteumlsiseuml penale
kundeumlrshtuese teuml Kosoveumls
53 INTERVISTAT ME GJYQTAREumlT
Monitoruesit neuml terren teuml IKD-seuml intervistuan 13 gjyqtareuml nga Departamentet e
Peumlrgjithshme teuml Gjykatave Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe Prizren47 lidhur me
peumlrfaqeumlsimin e teuml pandehurve me avokat mbrojteumls neuml Divizionet Penale dhe zbatimin e
ndihmeumls juridike falas neuml gjykata Gjyqtareumlt gjateuml keumltyre intervistave u moreumln neuml pyetje
lidhur me 1 numrin e leumlndeumlve peumlr gjyqtar teuml caktuara ose neuml procedureuml 2 neumlse neuml
praktikeuml teuml pandehurit kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor 3 neumlse eumlshteuml e zakonshme qeuml teuml
pandehurit teuml keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim sipas detyreumls zyrtare 4 neumlse sipas mendimit teuml
tyre mungesa e peumlrfaqeumlsimit ligjor ndikon neuml cileumlsineuml e procedurave gjyqeumlsore dheose
teuml drejtat e teuml pandehurve
44 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 11 - Peumlrshtatshmeumlria e Mbrojtjes - paragrafi 5 Neuml shqyrtimin e
pareuml gjykata ose organi kompetent i cili e drejton procedureumln penale detyrohet ta njoftojeuml teuml pandehurin peumlr teuml
drejteumln e tijsaj neuml mbrojteumls qeuml nga marrja neuml pyetje peumlr hereuml teuml pare ashtu siccedil parashihet me keumlteuml Kod Paragrafi
6 Neuml pajtim me dispozitat e keumltij Kodi ccedildo person i privuar nga liria ka teuml drejteuml neuml sheumlrbimet e mbrojteumlsit qeuml
nga arresti e tutje45 Kodi i Procedureumls Penale i Kosoveumls - Neni 53 paragrafi 2 - Para ccedildo marrjeje neuml pyetje teuml teuml dyshuarit ose teuml
pandehurit policia ose organi tjeteumlr kompetent prokurori i shtetit gjyqtari i procedureumls paraprake gjyqtari i
veteumlm gjykues ose kryetari i trupit gjykues udheumlzon teuml dyshuarin ose teuml pandehurin peumlr teuml drejteumln e tij neuml
angazhimin e mbrojteumlsit dhe se mbrojteumlsi mund teuml marreuml pjeseuml gjateuml marrjes seuml tij neuml pyetje46 KEDNJ Neni 6 par 3 (c) teuml mbrohet veteuml ose teuml ndihmohet nga njeuml mbrojteumls i zgjedhur prej tij ose neuml qofteuml se
ai nuk ka mjete teuml mjaftueshme peumlr teuml shpeumlrblyer mbrojteumlsin trsquoi mundeumlsohet ndihma ligjore falas kur keumlteuml e
keumlrkojneuml interesat e drejteumlsiseuml47Shtojca 2 intervista me gjyqtareuml
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
20
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
21
Teuml gjitheuml gjyqtareumlt e intervistuar nga IKD pranojneuml reumlndeumlsineuml qeuml teuml pandehurit teuml keneuml
peumlrfaqeumlsim ligjor neuml teuml gjitha fazat e procedimeve penale48 Megjithateuml secili gjyqtar i
intervistuar konfirmoi sakteumlsineuml e teuml dheumlnave teuml monitorimit teuml IKD-seuml duke deklaruar
se veteumlm njeuml mesatare prej 5-10 e teuml pandehurve keumlrkojneuml peumlrfaqeumlsim ligjor falas49
Sidoqofteuml secili gjyqtar ofroi njeuml seumlreuml arsyesh praktike pse gjykatat nuk arrijneuml teuml
ofrojneuml ndihmeuml ligjore falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr neuml leumlndeumlt e krimit teuml
peumlrgjithsheumlm50
Seuml pari sipas gjyqtareumlve KPPRK obligon gjyqtareumlt qeuml teuml caktojneuml mbrojteumls me
shpenzime publike veteumlm neuml rastet e mbrojtjes seuml detyrueshme siccedil parashihet me
nenin 58 teuml KPPRK 51 Seuml dyti gjyqtareumlt pohojneuml se nuk kaneuml njeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm
peumlr teuml qeneuml neuml gjendje teuml caktojeuml mbrojteumlsin me shpenzime publike peumlr leumlndeumlt e krimit
teuml peumlrgjithsheumlm 52 Neuml meumlnyreuml teuml veccedilanteuml disa gjyqtareuml kaneuml raportuar se kaneuml
ldquokufizime neuml lidhje me fondet qeuml shpeumlrndahen nga KGJK-ja neuml lidhje me peumlrfaqeumlsimin
ligjorrdquo53 Prandaj gjykatat udheumlzohen teuml mos angazhojneuml avokateuml peumlrveccedil rasteve qeuml janeuml
teuml detyrueshme54 Seuml treti sa i peumlrket aspektit teuml pazbatuar teuml Ligjit teuml NJF (shih infra
Seksioni 3 (c)) gjyqtareumlt nuk i referojneuml teuml pandehurit neuml sheumlrbimet e Agjenciseuml seuml
Ndihmeumls Juridike Falas sepse ata janeuml teuml veteumldijsheumlm se Agjencia gjithashtu ka probleme
me ccedileumlshtjet e financimit55 Seuml fundi por jo meuml pak e reumlndeumlsishme gjyqtareumlt u pajtuan me
shqeteumlsimet e shoqeumlriseuml civile qeuml teuml ardhurat e uleumlta ose teuml pandehurit e varfeumlr nuk
keumlrkojneuml mbrojteumls me shpenzime publike sepse mbeten analfabeteuml neuml lidhje me keumlteuml teuml
drejteuml teuml mbrojtur nga KEDNJ56
Sa i peumlrket cileumlsiseuml seuml mbrojtjes ligjore njeuml numeumlr i konsideruesheumlm (4) prej 13
gjyqtareumlve teuml intervistuar shpreheumln shqeteumlsime teuml meumldha peumlr cileumlsineuml e mbrojtjes
penale teuml ofruar nga avokateumlt e OAK dhe sugjeruan qeuml teuml pandehurit sheumlrbehen meuml mireuml
duke mos pasur njeuml avokat teuml pranisheumlm57 Megjithateuml neumlnteuml (9) gjyqtareuml teuml tjereuml kaneuml
deklaruar se ofrimi i peumlrfaqeumlsimit ligjor i mundeumlson teuml pandehurit teuml kuptojeuml meuml mireuml teuml
48 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Shih gjithashtu Intervisteuml me Naser Foniqi Udheumlheqeumls i Divizionit
Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm neuml Gjykateumln Themelore neuml Prishtineuml Kreshnik Radoniqi Kryetar i
Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml dhe Teuta Krusha Udheumlheqeumlse e Divizionit Penal neuml Departamentin e Peumlrgjithsheumlm
neuml Gjykateumln Themelore neuml Prizren peumlr TV ldquoBetim peumlr Drejteumlsirdquo Mjetet juridike efektive teuml transmetuar meuml 16
qershor 2017 neuml Radio Televizionin e Kosoveumls neuml dispozicion neuml
httpbetimiperdrejtesicomemisionetmbrojtja-efektive-juridike 49 Neuml rastet kur keumlrkohet ndihmeuml juridike falas gjyqtareumlt konfirmuan qeuml teuml pandehurit duhet teuml deumlshmojneuml se
kaneuml teuml drejteuml peumlr ndihmeuml juridike falas 50 Po aty 51 Po aty Intervisteuml me Kreshnik Radoniqin Kryetar i Gjykateumls Themelore neuml Pejeuml 52 Po aty Fokus Grupi u mbajt meuml 22 maj 2017 me gjyqtareumlt prokuroreumlt avokateumlt dhe peumlrfaqeumlsuesit e shoqeumlriseuml
civile 53 Po aty 54 Po aty 55 Po aty 56 Po aty Intervistat me teuml pandehurit grupi i fokusit i mbajtur meuml 22 maj 2017 me gjyqtareuml prokuroreuml avokateuml
dhe peumlrfaqeumlsues teuml Shoqeumlriseuml Civile 57 Intervistat individuale teuml gjyqtareumlve Kateumlr (4) nga trembeumldhjeteuml (13) gjyqtareuml shpreheumln shqeteumlsimet e tyre me
peumlrfaqeumlsimin ligjor - qofteuml teuml autorizuar apo sipas detyreumls zyrtare - sepse sipas peumlrvojeumls seuml tyre avokateumlt kaneuml
tendenceuml teuml shkaktojneuml meuml shumeuml probleme sesa zgjidhje teuml ccedileumlshtjeve Gjyqtari 2 shpjegoi se avokateumlt
nganjeumlhereuml nuk i lejojneuml teuml pandehurit teuml pranojneuml fajeumlsineuml sepse duan teuml peumlrfitojneuml financiarisht nga i pandehuri
Gjyqtari 3 deklaroi se neuml shumiceumln e rasteve teuml pandehurit janeuml meuml teuml mireuml se avokateumlt e tyre neuml mbrojtjen e tyre
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
22
drejtat e tijsaj - veccedilaneumlrisht gjateuml negociatave peumlr pranimin e fajeumlsiseuml Keumlta gjyqtareuml teuml
njeumljteuml gjithashtu theksuan se teuml pandehurit me avokateuml mbeumlrriteumln neuml gjykateuml me njeuml
kuptim meuml teuml larteuml teuml procedurave gjyqeumlsore se sa teuml pandehurit e pa peumlrfaqeumlsuar58
Si alternativeuml ndaj ofrimit teuml ndihmeumls juridike falas teuml gjitheuml gjyqtareumlt deklaruan se
peumlrpiqen teuml respektojneuml teuml drejtat e teuml pandehurve kur ata nuk kaneuml peumlrfaqeumlsim ligjor
Neuml disa raste gjyqtareumlt deklaruan se ata peumlrpiqen teuml flasin teuml njeumljteumln gjuheuml si i
pandehuri neuml meumlnyreuml qeuml ata teuml kuptojneuml Nga 13 gjykateumlsit e intervistuar 10 prej tyre
deklaruan se prokuroreumlt gjithmoneuml peumlrpiqen teuml gjejneuml deumlshmi shfajeumlsuese neuml rastet kur
ata emeumlrohen siccedil keumlrkohet me ligj Megjithateuml tre (3) gjyqtareuml teuml intervistuar deklaruan
se prokuroreumlt rralleuml paraqesin prova shfajeumlsuese neuml dobi teuml pandehurve teuml pa
peumlrfaqeumlsuar
54 ANALIZA E VENDIMEVE GJYQEumlSORE TEuml FORMEumlS SEuml PREREuml
IKD gjateuml analizeumls seuml dyzetepeseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml zgjedhura rasteumlsisht qeuml
rezultojneuml me deumlnim teuml shqiptuar nga Gjykatat Themelore neuml Prishtineuml Pejeuml dhe
Prizren kaneuml gjetur se veprat penale meuml teuml zakonshme teuml bazuara neuml analizeuml
peumlrfshinin 11 leumlndeuml teuml Vjedhjeve seuml reumlnda59 teuml deumlnueshme me 3 deri neuml 7 vjet burgim
6 leumlndeuml teuml Leumlndimeve teuml lehta trupore60 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre vjet 7 raste teuml Vjedhjes61 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim deri neuml tre (3)
vjet 7 raste teuml Mashtrimit62 teuml deumlnueshme me gjobeuml dhe me burgim prej tre (3) muajsh
4 raste teuml Falsifikimit teuml dokumenteve63 teuml deumlnueshme me gjobeuml ose me burgim deri
neuml tre (3) vjet
Nga 45 aktgjykimet e formeumls seuml prereuml teuml analizuara IKD ka gjetur se gjykatat shqiptuan
deumlnime efektive me burgim neuml teuml gjitha keumlto raste Deumlnimet e shqiptuara renditen nga
burgosja prej 15 diteuml deri neuml 3 vjet ose meuml shumeuml64
Peumlr meuml tepeumlr nga 45 rastet e analizuara 16 kishin peumlrfaqeumlsim ligjor sipas detyreumls
zyrtare neuml seanceumln finale 24 kishin autorizuar peumlrfaqeumlsimin ligjor dhe 11 nuk kishin
ndonjeuml peumlrfaqeumlsim ligjor65
Gjateuml analizeumls seuml dyzet e peseuml (45) vendimeve gjyqeumlsore teuml formeumls seuml prereuml IKD
konstatoi se gjykatat janeuml jashteumlzakonisht teuml buta neuml lidhje me llogaritjen e shpenzimeve
gjyqeumlsore - veccedilaneumlrisht peumlr pagesat e peumlrfaqeumlsimit ligjor - teuml teuml pandehurve teuml deumlnuar teuml
58 Po aty 59 Neni 327 i KPK-sw 60 Po aty Neni 188 61 Po aty Neni 325 62 Po aty Neni 335 63 Po aty Neni 398 64 Shtojca 1 - deumlnimet e shqiptuara nga divizionet penale neuml Gjykatat Themelore teuml Prishtineumls Pejeumls dhe
Prizrenit 65 Po aty
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
23
cileumlt (neumlse nuk janeuml teuml varfeumlr) keumlrkohet me ligj teuml rimbursojneuml Shtetin66 Pavareumlsisht
nga numri i seancave teuml mbajtura peumlr secileumln ccedileumlshtje gjyqeumlsore - e cila shpesh tejkalon 3
deri neuml 5 seanca - gjykatat kaneuml vendosur neuml meumlnyreuml teuml njeumltrajtshme praktikeumln e
caktimit teuml shpenzimeve gjyqeumlsore nga veteumlm 25 deri neuml 100 euro Neuml teuml gjitha 45
vendimet e mbledhura gjyqtareumlt injoruan detyrimin e tyre peumlr teuml llogaritur kostot
aktuale teuml mbrojtjes penale dhe neuml vend teuml keumlsaj nxirrnin njeuml vendim neuml meumlnyreuml
uniforme duke keumlrkuar qeuml teuml pandehurit teuml paguanin njeuml shumeuml paushall prej veteumlm 25
deri neuml 100 euro mesatarisht Kur kjo temeuml u ngriteuml gjateuml Grupit teuml Fokusit teuml Aktereumlve
teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml neuml maj 2017 teuml gjitheuml pjeseumlmarreumlsit raneuml dakord qeuml humbja e
financimit peumlr shtetin qeuml rezulton nga kjo praktikeuml nuk duhet teuml vazhdojeuml meuml67
66 Neni 450(2) i KPPRK-seuml thoteuml neuml pjeseumln peumlrkateumlse ldquoShpenzimet e procedureumls penale peumlrfshijneuml si neuml vijim
27 shpeumlrblimet dhe shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit [peumlrfshireuml] Neni 450(7) Shpeumlrblimi dhe
shpenzimet e nevojshme teuml mbrojteumlsit teuml caktuar nga Neni 57 paragrafi 2 apo 3 ose neni 58 i keumltij Kodi
paguhen nga mjetet buxhetore e jo nga i pandehuri [dhe neuml pajtim me Nenin 453(1) i pandehuri fajtor
duhet teuml rimbursojeuml shpenzimet e procedureumls penalerdquo 67 Grupi i Fokusit i Aktereumlve teuml Sektorit teuml Drejteumlsiseuml (maj 2017) Lidhur me praktikeumln aktuale teuml llogaritjes seuml
shpenzimeve ldquopaushallrdquo aneumltareumlt e grupit teuml fokusit propozuan qeuml gjyqtareumlt teuml peumlrcaktojneuml shpenzimet gjyqeumlsore
duke llogaritur me sakteumlsi teuml gjitha shpenzimet e procedimit duke peumlrfshireuml teuml gjitha seancat gjyqeumlsore
shpenzimet e mbrojtjes juridike shpenzimet e deumlshmitareumlve eksperteuml dhe pavareumlsisht nga totali i keumltij
shpenzimi teuml leumlshojneuml urdheumlr peumlr pageseumln e teuml gjitha shpenzimeve peumlr teuml pandehurit e deumlnuar me peumlrjashtim teuml
rasteve kur ndihma juridike eumlshteuml pranuar neuml pajtim me gjendjen e dobeumlt ekonomike teuml teuml pandehurit
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
24
6 PEumlRFUNDIME
Pavareumlsisht nga hierarkia e themeluar neuml Kosoveuml e dispozitave kushtetuese teuml bazuara
neuml KEDNJ dhe legjislacioni ploteumlsues (KPPRK dhe ligji NJF) dhe ekzistenca e
mekanizmave teuml shpeumlrndarjes peumlr ndihmeuml juridike falas duke peumlrfshireuml Agjencineuml e NJF
sistemi i ndihmeumls juridike falas i Kosoveumls nuk funksionon peumlr teuml pandehurit e akuzuar
peumlr krime neumln teteuml (8) vjet burgim teuml cileumlt nuk kaneuml mjete financiare peumlr teuml pasur
ndihmeuml juridike
Ndihma juridike falas e sponsorizuar nga shteti eumlshteuml njeuml e drejteuml themelore e personit
teuml akuzuar peumlr njeuml vepeumlr penale qeuml mund teuml peumlrfshijeuml rrezik teuml jeteumls seuml tij ose teuml liriseuml
personale Megjithateuml kjo e drejteuml nuk eumlshteuml e pakufishme dhe i neumlnshtrohet kufizimeve
teuml bazuara neuml kriteret e peumlrcaktuara tashmeuml nga KEDNJ dhe shtrihet neuml njeuml seumlreuml
vendimesh teuml GJEDNJ-seuml teuml cilat peumlrfshijneuml 1) mjetet financiare dhe 2) ldquointeresin e
drejteumlsiseumlrdquo qeuml eumlshteuml peumlrcaktuar me tutje si njeuml vlereumlsim i a) seriozitetit teuml vepreumls dhe
ashpeumlrsiseuml seuml deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksitetit teuml ccedileumlshtjes dhe c) gjendjes
sociale dhe personale teuml teuml pandehurit
Pa marreuml parasysh neumlse gjykatat zbatojneuml neuml fund teuml fundit kriteret meuml gjitheumlpeumlrfshireumlse
dhe liberale teuml peumlrcaktuara neuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF ose keumlrkesat meuml pak strikte por
megjithateuml eumlshteuml substanciale siccedil eumlshteuml peumlrcaktuar edhe nga KEDNJ se shteti ka njeuml
detyrim teuml pashmangsheumlm dhe teuml menjeumlhersheumlm peumlr teuml llogaritur peumlr teuml ndareuml dhe peumlr
teuml ofruar fonde qeveritare neuml Agjencineuml e NJF neuml meumlnyreuml qeuml gjykatat teuml mund tu japin
ndihmeuml ligjore si duhet teuml pandehurve teuml varfeumlr neuml njeuml meumlnyreuml teuml pajtueshme me
kornizeumln ligjore teuml Kosoveumls Deumlshtimi i shtetit peumlr teuml siguruar burime teuml tilla peumlr teuml
pandehurit e varfeumlr teuml akuzuar peumlr njeuml krim neumln teteuml (8) vjet burgim jo veteumlm qeuml shkel
nenin 58 teuml KPPRK dhe nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF por gjithashtu bie neuml kundeumlrshtim me
nenin 30 (5) teuml Kushtetuteumls dhe nenin 6 (3) (c) teuml KEDNJ-seuml qeuml zbatohen drejtpeumlrdrejt
neuml Kosoveuml Neuml lidhje me identifikimin e fondeve ekzistuese IKD gjithashtu arrin neuml
peumlrfundim se njeuml shumeuml e konsiderueshme e tarifave ligjore ldquosipas detyreumls zyrtarerdquo teuml
parimbursuara (nga teuml pandehurit e deumlnuar) paraqesin jo veteumlm deumlshtimin e gjykatave
por njeuml burim potencial peumlr lehteumlsimin e barreumls financiare teuml Shtetit
Ndeumlrsa shqeteumlsimi meuml i madh eumlshteuml mungesa e angazhimit teuml Shtetit peumlr mbrojtjen e
keumlsaj teuml drejte themelore neumlpeumlrmjet financimit teuml nevojsheumlm Teuml dheumlnat e mbledhura
nga IKD gjithashtu tregojneuml se gjykatat gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia nuk e kuptojneuml
ploteumlsisht mandatin e tyre kushtetues peumlr teuml siguruar njeuml avokat peumlr teuml pandehurin e
varfeumlr kur keumlteuml e keumlrkon interesi i drejteumlsiseuml
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
25
7 REKOMANDIME
bull Shteti duhet teuml ndajeuml buxhet teuml mjaftuesheumlm peumlr teuml mbuluar sheumlrbimet e ndihmeumls juridike falas peumlr teuml pandehurit e varfeumlr
bull Gjykatat duhet teuml fillojneuml menjeumlhereuml teuml rikthejneuml shpenzimet gjyqeumlsore nga teuml pandehurit e deumlnuar teuml cileumlt kaneuml marreuml ndihmeuml juridike teuml financuar nga shteti pa pasur nevojeuml financiare peumlr keumlto sheumlrbime
bull Institucionet dhe organet neuml Sistemin Juridik teuml Kosoveumls duke peumlrfshireuml Odeumln e Avokateumlve teuml Kosoveumls (OAK) Agjencineuml e Ndihmeumls Juridike Falas bashkeumlsineuml meuml teuml gjereuml teuml avokateumlve dhe qeverineuml duhet teuml beumljneuml peumlrpjekje peumlr teuml ofruar sheumlrbime juridike falas peumlr ata qytetareuml qeuml nuk mund ta peumlrballojneuml ateuml
bull Gjyqtareumlt prokuroreumlt dhe policia duhet teuml zbatojneuml nenin 4 teuml Ligjit peumlr NJF dheose teuml interpretojneuml nenin 58 teuml KPPRP teuml Kosoveumls neuml peumlrputhje me jurisprudenceumln e GjEDNj-seuml kur marrin vendime lidhur me ldquointeresin e drejteumlsiseumlrdquo qeuml ndikojneuml neuml teuml drejtat e teuml pandehurit sipas KEDNJ 63(c)
bull Kuvendi duhet teuml ndryshojeuml nenin 58 teuml KPPRP-seuml neuml meumlnyreuml qeuml teuml qarteumlsohet parimi i ldquointeresit teuml drejteumlsiseumlrdquo neuml meumlnyreuml qeuml teuml peumlrcaktojeuml neuml meumlnyreuml eksplicite kriteret e peumlrcaktuara nga GJEDNJ a) serioziteti i vepreumls dhe ashpeumlrsia e deumlnimit teuml mundsheumlm b) kompleksiteti i ccedileumlshtjes dhe c) gjendja sociale dhe personale e teuml pandehurit
bull OAK peumlr shkak teuml detyrimit teuml saj kushtetues peumlr teuml ofruar NJF duhet teuml demonstrojeuml lidership duke avokuar peumlr fondet e Shtetit peumlr NJF-neuml por gjithashtu teuml zgjerojeuml obligimet e tyre ekzistuese teuml OAK peumlr puneuml pro bono (pa pageseuml) neumlpeumlrmjet krijimit teuml mekanizmave (psh Klinikat Juridike ose Qendra Probono) qeuml u mundeumlsojneuml aneumltareumlve teuml OAK-seuml tu ofrojneuml qytetareumlve teuml varfeumlr peumlrfaqeumlsim falas neuml leumlndeumlt penale
bull Gjykata Supreme e Kosoveumls duhet teuml japeuml njeuml opinion ligjor mbi zbatimin e praktikave teuml Gjykateumls Evropiane lidhur me ofrimin e peumlrfaqeumlsimit ligjor teuml teuml pandehurve neuml teuml gjitha rastet penale
bull Gjykata e Apelit teuml unifikoj praktikat gjyqeumlsore neuml lidhje me politikat ndeumlshkuese
bull Teuml miratohet korniza ligjore adekuate lidhur me shpenzimet gjyqeumlsore dhe paushallin gjyqeumlsor
bull Departamentet e Peumlrgjithshme teuml zbatojneuml nenin 450 teuml Kodit teuml Procedureumls Penale neuml lidhje me ccedileumlshtjet penale
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg
NDIHMA JURIDIKE FALAS NEuml CcedilEumlSHTJET PENALE DHE ZBATIMI I STANDARDEVE TEuml GJYKATEumlS EVROPIANE PEumlR TEuml DREJTAT E NJERIUT NEuml GJYKATAT E KOSOVEumlS
wwwkli-ksorg