NC 4 Oct. 2018δογματική - θεωρητική αντίρρηση μια ιδεολογική...

No 7 bull Οκτώβριος 2019ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ - ΝΕΟΣ ΚΠΔ

Νέος ΚΠΔ2 Η τύχη των κωδίκων - Ι Γιαννίδης

3 Τα δικαιώματα του υπόπτου και του κατηγο-ρουμένου στον νέο ΚΠΔ - Θ Δαλακούρας

5 laquoΑποχή από την ποινική δίωξη υπό όρουςraquoκατrsquo άρθρα 48 και 49 ΚΠΔ - Ο Τσόλκα

6 Η ποινική διαπραγμάτευση κατά τον νέο ΚΠΔ σύντομη παρουσίαση της ρύθμισηςτου άρθρου 303 - Α Ζαχαριάδης

8 Βελτιωτικές παρεμβάσεις του νέου ΚΠΔ στη διαδικασία στο ακροατήριο - Α Τζαννετής

9 Οι επιλογές του νέου ΚΠΔ στο πεδίο των ενδίκων μέσων - Δ Συμεωνίδης

12 Οι νέες ρυθμίσεις για την υποστήριξη της κατηγορίας - Ι Ανδρουλάκης

Σε αυτό το τεύχος

Σημείωμα του εκδότη

τον νέο Κώδικα Ποινικής Δικονομίας τον laquoΚώδικα τωνΤιμίων Ανθρώπωνraquo κατά την διάσημη ρήση του Eacutemile

Garccedilon είναι αφιερωμένο το έβδομο τεύχος των NovaCriminalia

Οι συμβολές που περιέχονται στις σελίδες του δείχνουν ότι ονέος Κώδικας είναι ώριμο νομοθέτημα Με τις ρυθμίσεις τουαξιοποιεί και προάγει τον φιλελεύθερο προσανατολισμό τουπροηγουμένου συνάμα δε εκσυγχρονίζει την δομή και τουςθεσμούς της ποινικής δίκης

Μνημονεύω ενδεικτικώς την συστηματική ρύθμιση της προ-καταρκτικής εξέτασης σε αυτοτελές κεφάλαιο την διεύρυνσητου ρόλου αλλά και της ευθύνης του εισαγγελέα την εξομά-λυνση της -ανορθολογικά laquoμεταλλαγμένηςraquo υπό το προηγού-μενος καθεστώς- ενδιάμεσης διαδικασίας την ενίσχυση τουδικαιώματος ακρόασης των διαδίκων και την αποτελεσματικό-τερη προστασία των δικαιωμάτων υπερασπίσεως υπόπτων καικατηγορουμένων

Εξ άλλου με την εισαγωγή των θεσμών της ποινικής δια -ταγής της αποχής από την ποινική δίωξη και της ποινικής

διαπραγμάτευσης επιδιώκεται η αποφόρτιση τουσυστήματος απονομής της ποινικής δικαιοσύ-νης Η τελευταία αυτή θα επιτρέψει την καλύτερη διερεύνηση των λοιπών υποθέσεων στην προ -δικασία και την δίκαιη ίσοις όπλοις εκδίκασή τους στοακροατήριο

Η προσαρμογή στον νέο ΚΠΔ όπως και στο αδελφό νομο-θέτημά του απαιτεί ασφαλώς σοβαρή προσπάθεια και προ-παντός την απαγκίστρωση από στρεβλές laquoρουτίνεςraquo τουπαρελθόντος Θα μπορούσε κανείς να την παρομοιάσει μεμια μετακόμιση Απαιτεί πολύν κόπο και δεν είναι ποτέ απαλ-λαγμένη από λάθη ή αβλεψίες Μετά την ολοκλήρωσή τηςόμως τα οφέλη της είναι πολλά και προσφέρονται προς κοινήαπόλαυση

Ας μετακομίσουμε λοιπόν στο σύγχρονο οικοδόμημα πουμας προσφέρουν οι νέοι Κώδικες

Ηλίας Γ Αναγνωστόπουλος Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων

Κώδιξ Τιμίων Ανθρώπων

Σ

Η τύχη των κωδίκωνΙωάννης Κ Γιαννίδης Ομ Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του ΚΠΔ

το σύντομο αυτό κείμενο θα εξετάσουμε καταρχάς τα είδη αρνητικής κριτικής που

έγιναν στους κώδικες Μπορούμε να διακρίνουμε4 κατηγορίες αντιρρήσεων α) τις ιδεολογικές - δικαιοπολιτικές β) τις δογματικές - θεωρητικές γ) τις τεχνικές- νομικές και τέλος δ) τις πρακτικές - διαχειριστικές Πρέπειεπίσης να σημειώσουμε ότι αρκετές φορές πίσω από τον αρχικό χαρακτηρισμό κάποιας αντίρρησης είναι ενδεχόμενονα υποκρύπτεται κάποιο άλλο κίνητρο (πχ πίσω από μια δογματική - θεωρητική αντίρρηση μια ιδεολογική - δικαιοπο-λιτική ή πίσω από μια ιδεολογική - δικαιοπολιτική μια πρακτική- διαχειριστική κλπ) Για το λόγο αυτό θα προβούμε σε μιαπεραιτέρω διάκριση αυτήν της ειλικρινούς ή μη εμφάνισης τηςαντίρρησης διακρίνοντας έτσι μεταξύ πχ αληθών ιδεολογικών- δικαιοπολιτικών αντιρρήσεων και ψευδοϊδεολογικών επιχει-ρημάτων αν και πάλι δεν αποκλείεται κάποια αντίρρηση να έχει

διπλή φύση δηλαδή να ανήκει αληθώςσε δύο διαφορετικές κατηγορίες Μια πρόσθετη κατηγοριοποίηση στηνοποία θα προβούμε είναι αυτή που γίνεται βάσει της προέλευσης των αντιρρήσεων στο βαθμό που αυτήείναι γνωστή αν δηλαδή προέρχονταιαπό τη δικαστική εξουσία (δικαστές -εισαγγελείς) την επιστημονική κοινό-τητα (καθηγητές-θεωρητικοί νομικοί)τη δικηγορία (σύλλογοι - δικηγόροι)

και τέλος το διοικητικό μηχανισμό (γραμματείς - σωφρονιστι-κοί υπάλληλοι - διοίκηση δικαιοσύνης κλπ)

Ποια είναι η σχέση όλων αυτών των κατηγοριοποιήσεων μετον τίτλο του άρθρου αυτού Θεωρώ ότι ο συνδυασμός τωνπαραπάνω κατηγοριοποιήσεων θα αποκαλύψει σε αρκετά μεγάλο βαθμό την προέλευση της βαθύτερης παθογένειας τουσυστήματος και των πιθανοτήτων υγιούς εφαρμογής των κωδίκων ή της μετεξέλιξής τους στην πρακτική σε κάποιο ενδιάμεσο διαχειριστικό πρότυπο ανίκανο να λύσει τα προ-βλήματα που επιδιώκουν να λύσουν οι κώδικες

Ας δούμε λοιπόν ποιο είναι το περιεχόμενο των ειδών αρνη-τικής κριτικής

Α) Ιδεολογικές - δικαιοπολιτικές αντιρρήσεις είναι πάντοτεαναμενόμενες και ως ένα βαθμό νόμιμες και κατανοητές Οι κώδικες δεν είναι ευθέως ιδεολογικό προϊόν αλλά σε κάθεπερίπτωση κινούνται μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιδεολογικόχώρο που οριοθετείται από περιοριστικούς παράγοντες όπωςο χρόνος η παράδοση του συγκεκριμένου νομικού χώρουτο γενικότερο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον κλπ Σε κάθε περίπτωση είναι άμεσο προϊόν των σύνθετων ιδεολογικοπολι-τικών θέσεων των συντακτών τους με την εκάστοτε αναμενό-

μενη αντίληψη των παραπάνω περιορισμών και με την απαραί-τητη συνεργασία μεταξύ τους Και είναι χωρίς καμία αμφιβολίαφορείς ενδοσυστηματικής ιδεολογίας Είναι βέβαια αληθές ότιοι ιδεολογικές αντιρρήσεις διατυπώνονται έμμεσα με τη μορφήδικαιοπολιτικών αντιρρήσεων χαρακτήρα τον οποίον επίσηςέχουν Έτσι η αντίρρηση ότι πχ ο ΠΚ είναι υπεράγαν επιεικήςκαι θα οδηγήσει στη συλλήβδην έξοδο εκ των φυλακών πολ-λών σοβαρών κακοποιών είναι ευθέως δικαιοπολιτική όπωςάλλωστε και η αντίρρηση ότι επί ανθρωποκτονίας εκ προθέ-σεως θα έπρεπε να επιβάλλεται πάντα ισόβια κάθειρξη και όχιεναλλακτικά με πρόσκαιρη κάθειρξη ή ότι το ανώτατο όριοτης πρόσκαιρης κάθειρξης θα πρέπει να ανέλθει από 15 σε20 έτη Ωστόσο πίσω και από τις τρεις αυτές αντιρρήσεις δια-κρίνεται η πίστη στην τιμωρητική ιδεολογία του ποινικού Δικαίου Όχι ότι δεν είναι παραδεκτό να υιοθετεί κανείς αυτήντην ιδεολογία αλλά είναι απολύτως σαφές ότι αυτή αντίκειταιστην αντίστοιχη δικαιοπολιτική ιδεολογία των μελών της επι-τροπής αλλά και του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων πουέθεσαν και διατηρούν τους κώδικες σε ισχύ

Β) Οι δογματικές - θεωρητικές αντιρρήσεις είναι λιγότερεςκαι προέρχονται κυρίως από τον ακαδημαϊκό χώρο και συγ-κεντρώνονται ορθώς στις μετατροπές του δογματικού μέρουςτου ΠΚ άρθρ 1-49 Η πράξη θα laquoανακαλύψειraquo αργότερα ταπροβλήματα αυτών των εκ πρώτης όψεως χωρίς μεγάλες πρα-κτικές επιπτώσεις αλλαγών

Γ) Οι τεχνικές - νομικές αντιρρήσεις είναι η πολυπληθέ-στερη κατηγορία αντιρρήσεων και αυτή που συχνά προσέφερεχρήσιμες διορθωτικές παρεμβάσεις ιδίως αυτή τη φορά στονΚΠΔ που αν και λιγότερο ιδεολογικά laquoδύσκολοςraquo από τον ΠΚπαρουσιάζει μια πολυπλοκότητα στις προβλέψεις του που δύσκολα μπορεί να φαντασθεί κανείς αν δεν είναι μέλος τηςεπιτροπής

Δ) Τέλος οι πρακτικές - διαχειριστικές αντιρρήσεις πουπεριστρέφονται κυρίως γύρω από τους νέους θεσμούς όπωςπχ laquoΑνεφάρμοστη η κοινωφελής εργασίαraquo laquoτι χρειάζονταιτα ημερήσια πρόστιμαraquo laquoγιατί να καταργηθεί τελείως η μετα-τροπήraquo laquoείναι δυνατόν η εισαγγελία πλημμελειοδικών να ανταποκριθεί στο βάρος της αυξημένης αρμοδιότητας και τηςσυντάξεως κατηγορητηρίωνraquo κλπ αντιρρήσεις που είναι απόδικαιολογημένες έως καθόλου δικαιολογημένες αλλά που όλεςαποκαλύπτουν την κατάσταση laquoνευρικής κρίσηςraquo στην οποίαέχει περιέλθει το σύστημα που αναγκάζεται να εγκαταλείψειτις παγιωμένες πρακτικές του και τη σχετική αδράνεια

Η ανθρωπογεωγραφία των αντιρρήσεων αυτών είναι ενδεικτική(είναι βεβαίως σαφές ότι η στατιστική που οδήγησε στον παρακάτω πίνακα είναι περιορισμένης ακρίβειας αφού ούτεόλες οι αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν είναι γνωστές ούτε όλοιοι χαρακτηρισμοί τους κατανάγκην ορθοί)

Ενώ οι αντιρρήσεις της κατηγορίας γ) οι τεχνικές νομικές αντιρρήσεις προέρχονται από όλες περίπου τις δυνατέςπηγές (βλ πίνακα) οι αντιρρήσεις της κατηγορίας β) οι δογ-ματικές - θεωρητικές μόνο από μία ενώ οι άλλες δύο α) και

Σ

NOVA CRIMINALIA No 7 2

ldquoθα εξετάσουμεκαταρχάς τα είδη

αρνητικής κριτικήςπου έγιναν στους

κώδικες Μπορούμενα διακρίνουμε

4 κατηγορίες αντιρρήσεωνrdquo

Ε Ι Δ Ι Κ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Ν Ε Ο Σ Κ Π Δ

δ) οι ιδεολογικές - δικαιοπολιτικές από τρεις και οι διαχειρι-στικές - πρακτικές από δύο Αντιστοίχως οι πηγές που μετέ-χουν τριών κατηγοριών αντιρρήσεων είναι οι δικαστές -εισαγγελείς και η διοίκηση ενώ οι άλλες δύο πηγές μετέχουνμόνο σε δύο πηγές

Τα συμπεράσματα

Οι παραπάνω συνδυασμοί δείχνουν ότι πολλές από τις αντιρρήσεις ανήκουν όπως προαναφέρθηκε στη γ) κατηγο-ρία όπου η απορροφητικότητα των επεμβάσεων είναι μεγάληκαι τείνει συνήθως στην άμεση ή και καθυστερημένη βελτίωσητου κώδικα Οι αντιρρήσεις στην κατηγορία β) είναι λίγες καιαφορούν καταρχάς τους θεωρητικούς Ομοίως ενώ δικαστέςκαι δικηγόροι μπορεί να θέτουν δικαιοπολιτικές αντιρρήσειςαυτές δεν αναμένεται να ανατρέψουν τα δεδομένα του κώδικααφού σε κάθε περίπτωση ο εφαρμοστής πρέπει να εφαρμόζειτο νόμο Το πραγματικό πρόβλημα θέτει η τέταρτη κατηγορίαόπου η κύρια πηγή αντιρρήσεων είναι οι δικαστές και εισαγ-γελείς και δευτερεύουσα η διοίκηση (όπως συνολικώς εννο-ούμε τις κεντρικές διοικήσεις των αρμοδίων υπουργείων καιφορέων δικαστικούς γραμματείς κλπ) Ο μεγάλος όγκοςαυτών των διαχειριστικών - πρακτικών αντιρρήσεων δεν μπο-ρεί να απορροφηθεί νομικά παρά μόνο με την ουσιαστική εγκατάλειψη των κωδίκων και της μεταρρυθμιστικής προσπά-θειας Αυτός είναι ακριβώς ο πυρήνας των αντιρρήσεων οιοποίες μπορούν να καταλήξουν στη δυστοκία της εφαρμογήςτων αντιστοίχων ρυθμίσεων και στη δυσπραγία συστηματικήςκατανοήσεώς τους από τους δικαστές Είναι ακριβώς αυτήςτης κατηγορίας οι αντιρρήσεις που ενσωματώνουν την πραγ-ματική laquoσυντηρητικήraquo αντίδραση του συστήματος υπό την έννοια κυρίως της δυσκίνητης γραφειοκρατικής αντίδρασηςπου laquoσυντηρείraquo το παλαιό σύστημα αντιλήψεων στο οποίοlaquoέτσι έχουμε μάθειraquo laquoέτσι δουλεύει σωστάraquo laquoγιατί μας βάζουμε να δουλεύουμε χωρίς λόγοraquo κλπ κλπ Η τύχη τωνκωδίκων θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα απελευθέρωσηςαπό τη νοητικά (όχι εργασιακά) ράθυμη αγκύλωση στα παραδεδομένα όπως αυτή εκφράζεται από την σε υψηλόβαθμό γραφειοκρατικοποίηση του δικαστικού συστήματοςΤο αν είμαι ή όχι αισιόδοξος αυτό δεν μπορώ να το εξηγήσωσε 1100 λέξεις

Τα δικαιώματα του υπόπτου και του κατηγορουμένου στον νέο ΚΠΔΘεοχάρης Ι Δαλακούρας Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘ Πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του ΚΠΔ

α δικαιώματα του υπόπτου και του κατηγο-ρουμένου ρυθμίζονται στις διατάξεις των

άρθρων 89 έως 106 του νέου ΚΠΔ Η θέση και ορόλος των διαδίκων αυτών ως υποκειμένων τηςδίκης που συμπράττουν στην εξέλιξή της αντανακλούν τις σύγ-χρονες αντιλήψεις δόμησης μιας δικαιοκρατούμενης ποινικήςδιαδικασίας κατά την έννοια των αξιώσεων της ευρωπαϊκής δικαιοταξίας (Οδηγίες 201348ΕΕ και 2016343ΕΕ Νομολο-γία του ΕΔΔΑ και του ΔΕΕ)

Ειδικότερα

1) Στο άρθρο 89 ρυθμίζονται τα σχετικά με τον διορισμό καιτον αριθμό συνηγόρων των διαδίκων Στα πρόσωπα για ταοποία προβλέπεται διορισμός συνηγόρου προστέθηκε και ούποπτος καθόσον πλέον οι διάδικοι κατά το άρθρο 70 ΚΠΔείναι ο ύποπτος ο κατηγορούμενος και ο παριστάμενος γιατην υποστήριξη της κατηγορίας

2) Στο άρθρο 90 ρυθμίζονται οι προϋποθέσεις παραίτησης τουυπόπτου ή του κατηγορουμένουαπό το δικαίωμα διορισμού δικηγό-ρου σύμφωνα με την αξίωση πουαπορρέει από το άρθρο 9 της Οδη-γίας 201348ΕΕ Ως προϋπόθεσηγια την εγκυρότητα της παραίτησηςκαταγράφεται η προηγούμενη προ-φορική ή έγγραφη laquoσαφής καιεπαρκής ενημέρωση σε απλή και κατανοητή γλώσσα σχετικά με το περιεχόμενο του συγκεκριμένου δικαιώματος και τις ενδεχόμενες

συνέπειες της παραίτησης από αυτόraquo ώστε να διασφαλίζεταιότι αυτή θα είναι προϊόν της ελεύθερης βούλησης του προσώ-που και δεν θα περιέχει όρο ή αίρεση Ρητά παρέχεται στο εδγ΄ πάντως η δυνατότητα του υπόπτου ή του κατηγορουμένουlaquoνα ανακαλέσει την παραίτηση μεταγενέστερα σε οποιοδήποτεστάδιο της ποινικής διαδικασίαςraquo και να διορίσει δικηγόροαφού τούτο συνάδει με την υπέρτερη αξίωση αποτελεσματικήςυπεράσπισης και εν ταυτώ με τη δικαιότητα της διαδικασίας

3) Στο άρθρο 91 ρυθμίζεται το δικαίωμα παροχής δωρεάννομικής βοήθειας στον ύποπτο ή στον κατηγορούμενο τοοποίο περιλαμβάνει παροχή νομικών συμβουλών και νομικήαρωγή και εκπροσώπηση ενώπιον του δικαστηρίου σύμφωναμε όσα ορίζονται σε σχετικές διατάξεις δηλαδή τις διατάξειςτου ν 32262004

4) Το άρθρο 92 καθορίζει το δικαίωμα παράστασης των δια-δίκων με συνήγορο σε κάθε ανακριτική πράξη με εξαίρεση



ΠΗΓΕΣ

ΔΙΚΑΣΤΕΣ - ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ - ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΙΣ ΔΙΚ ΣΥΛΛΟΓΟΙ (ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ) ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ

4 4 4

4

4 4 4 4

4 4

ιδεολογικές -δικαιοπολιτικές

δογματικές -θεωρητικές

νομικές -τεχνικές

διαχειριστικές -πρακτικές

ΕΙΔΗ

Τ

ldquoΗ θέση και ορόλος των διαδίκων

αυτών ως υποκει-μένων της δίκης

που συμπράττουνστην εξέλιξή τηςαντανακλούν τις

σύγχρονες αντιλή-ψεις δόμησης μιας

δικαιοκρατούμενηςποινικής διαδι -

κασίαςrdquo

τις αναφερόμενες σε αυτό εξετάσεις μαρτύρων και κατηγο-ρουμένων

5) Το άρθρο 93 που αναφέρεται στην αδυναμία παράστασηςτων διαδίκων επαναδιατυπώθηκε διορθωτικά ώστε να προκύ-πτει σαφέστερα η προτεραιότητα και εν ταυτώ αναγκαιότηταπαρουσίας των διαδίκων κατά τη διενέργεια των ανακριτικώνπράξεων Προς τούτο διαλαμβάνεται ότι σε περίπτωση αδυ-ναμίας παρουσίας των διαδίκων laquoη πράξη μπορεί να αναβλη-θεί για άλλο χρόνο αν δεν βλάπτεται η ανάκρισηraquo

6) Το άρθρο 94 που αφορά το δικαίωμα των διαδίκων νααπευθύνουν ερωτήσεις και να υποβάλλουν παρατηρήσεις δια-τηρήθηκε ως είχε καθώς δεν κρίθηκε αναγκαία οποιαδήποτεσυμπλήρωσή του

7) Το άρθρο 95 που αφορά το δικαίωμα σε ενημέρωση τουυπόπτου ή του κατηγορουμένου όπως πιστοποιείται αυτό μεσχετική υπογεγραμμένη έκθεση περιλαμβάνει τουλάχιστον τηνεκεί αναφερόμενη πεντάδα των αξονικών δικαιωμάτων ήγουνlaquoα) το δικαίωμα παράστασης με συνήγορο β) το δικαίωμα καιτις προϋποθέσεις παροχής δωρεάν νομικών συμβουλών γ) το δικαίωμα ενημέρωσης σχετικά με την κατηγορία δ) τοδικαίωμα διερμηνείας και μετάφρασης και ε) το δικαίωμα σιωπής και μη αυτοενοχοποίησηςraquo Για λόγους δικαιότερηςδιεξαγωγής της δίκης και εν ταυτώ για εξασφάλιση της κατrsquo αντιμωλία διεξαγωγής των δικών προστέθηκε δεύτερο εδάφιοστην παρ 2 του άρθρου αυτού που διαλαμβάνει ότι laquoαντικεί-μενο της ενημέρωσης οφείλει να αποτελεί και η αναφορά τωνσυνεπειών παραίτησης από την άσκηση των δικαιωμάτωνraquo έτσιώστε να προωθείται με επιμέλεια των κρατικών οργάνων η ουσιαστική ενημέρωση και κυρίως η ουσιαστική συμμετοχήτου διαδίκου στην εξέλιξη της δίκης

8) Το άρθρο 96 που φέρει τον τίτλο laquoχορήγηση εγγράφουπερί των δικαιωμάτωνraquo και ενσωματώνει τις αξιώσεις της Οδη-γίας 201348ΕΕ λειτουργεί συμπληρωματικά προς το άρθρο95 καθώς ρυθμίζει το δικαίωμα χορήγησης εγγράφου στονύποπτο ή στον κατηγορούμενο που συλλαμβάνεται ή κρατεί-ται στο οποίο καταγράφονται τα δικαιώματά του και το οποίοεπιτρέπεται αυτός να το διατηρεί στην κατοχή του καθ` όλητη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας του Μολονότι ηαξίωση της αναλυτικής αυτής ενημέρωσης πιθανολογείται ότιθα εμφανίσει σε κάποιες περιπτώσεις σπανιότερων γλωσσώνή διαλέκτων προβλήματα δυσλειτουργίας η ρύθμιση καθίστα-ται εφαρμόσιμη με την πρόβλεψη της ενημέρωσης του αλλο-δαπού υπόπτου ή κατηγορουμένου laquoπροφορικά σε γλώσσαπου κατανοείraquo

9) Αντιστοίχως τις αξιώσεις της Οδηγίας 201348ΕΕ ενσωμα-τώνει και το άρθρο 97 που αναφέρεται στο δικαίωμα ενημέ-ρωσης προσώπου της επιλογής του κατηγορουμένου σεπερίπτωση στέρησης της ελευθερίας Η χωρίς αδικαιολόγητηκαθυστέρηση ενημέρωση ενός τουλάχιστον προσώπου της επι-λογής του κατηγορουμένου για τη στέρηση της ελευθερίας τουαποτελεί τον κανόνα σε εξαιρετικές περιπτώσεις όμως μπορείνα επιτραπεί προσωρινά η ενημέρωση τρίτου προσώπου

10) Στην ίδια κατεύθυνση το άρθρο 98 διαρρυθμίζει συμπληρωματικά προς την προηγούμενη διάταξη το δικαίωμαεπικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα κατά τη διάρκεια της στέρησηςτης ελευθερίας του Ιδιαίτερη σημασία για την άσκηση των δικαιωμάτων του αλλοδαπού κατηγορουμένου αποκτά η παρ2 που παρέχει σε αυτόν το δικαίωμα να επικοινωνεί χωρίς αδι-καιολόγητη καθυστέρηση με τις προξενικές αρχές του κρά-τους του οποίου είναι υπήκοος αλλά και τα δικαιώματαεπίσκεψης από τις προξενικές του αρχές συνομιλίας και αλληλογραφίας μαζί τους και διακανονισμού της νομικής τουεκπροσώπησης από αυτές

11) Στο άρθρο 99 ρυθμίζεται το παραδοσιακό δικαίωμα παράστασης του κατηγορουμένου με συνήγορο Στην παρ 4του άρθρου αυτού ενσωματώνεται η αξίωση του άρθρου 4της Οδηγίας 201348ΕΕ και προστίθεται στο γράμμα του ότιη επικοινωνία του κατηγορουμένου με τον συνήγορό του είναιαπολύτως απόρρητη καθώς τούτο εναρμονίζεται πλήρως μετις αξιώσεις δικαιότητας και δικαιοκρατικότητας της ποινικήςδιαδικασίας

12) Περαιτέρω στο άρθρο 101 τυποποιείται το δικαίωμαδιερμηνείας και μετάφρασης στον ύποπτο ή στον κατηγορού-μενο που δεν ομιλεί ή δεν κατανοεί επαρκώς την ελληνικήγλώσσα

13) Στο άρθρο 102 προβλέπεται το δικαίωμα αίτησης διεξα-γωγής αποδείξεων το οποίο παρέχει στον κατηγορούμενο τηδυνατότητα να ζητά με αυτοτελή αιτιολογημένη αίτησή τουστον ανακριτή τη διεξαγωγή αποδείξεων προς αντίκρουση τηςκατηγορίας (ενδεικτικά ΕΔΔΑ Poropat κατά Σλοβενίας της 9-5-2017 - αρ προσφ 2166812)

14) Στο άρθρο 103 επαναλαμβάνεται κατά βάση το γράμματης προϊσχύσασας διάταξης για την προθεσμία προς απολο-γία με τη ρητή διαφοροποίηση της παρεχόμενης προθεσμίαςόχι πλέον laquoέως σαράντα οκτώ ώρεςraquo αλλά laquoτουλάχιστον σαράντα οκτώ ωρώνraquo

15) Στο άρθρο 104 θεσπίζεται αυτοτελώς το δικαίωμα σιωπής καιμη αυτοενοχοποίησης του υπό-πτου ή κατηγορουμένου σε κάθεεξέτασή του Ρητά εισάγεται μάλι-στα στην παρ 3 με την πρόβλεψηότι laquoη άσκηση του δικαιώματοςσιωπής και μη αυτοενοχοποίησηςδεν μπορεί να αξιοποιηθεί σεβάρος των υπόπτων και των κατη-γορουμένωνraquo μια αποδεικτική απα-

γόρευση αξιοποίησης η τυχόν παράβλεψη της οποίαςεπισύρει την απόλυτη ακυρότητα της διαδικασίας λόγω προ-σβολής του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη Συνάμα ωστόσοπροβλέπεται στην παρ 2 για λόγους οριοθέτησης της απαγόρευσης και του πεδίου εφαρμογής της ότι laquoη άσκησητου δικαιώματος μη αυτοενοχοποίησης δεν εμποδίζει τη νόμιμη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων που υπάρχουν


ldquoο πληρέστεροςκαι σαφέστερος

επαναπροσδιορι-σμός των δικαιωμά-

των των διαδίκωνστο πλαίσιο του

νέου ΚΠΔ προωθείτη δικαιότητα της

ποινικής δίκηςrdquo


ανεξάρτητα από τη βούληση των υπόπτων και των κατηγο-ρουμένωνraquo Η εν λόγω οριοθέτηση προκύπτει άλλωστε ευθέως από τη διατύπωση του άρθρου 7 της Οδηγίας2016343ΕΕ για το τεκμήριο αθωότητας

16) Τέλος τα άρθρα 105 και 106 αναμορφώθηκαν ενσω-ματώνοντας τις αξιώσεις του άρθρου 3 της ως άνω Οδηγίας

και προβλέποντας αφενός τα δικαιώματα στην αυτεπάγγελτηπροανάκριση και αφετέρου τα δικαιώματα στην προανάκριση

Εν κατακλείδι ο πληρέστερος και σαφέστερος επαναπροσδιο-ρισμός των δικαιωμάτων των διαδίκων στο πλαίσιο του νέουΚΠΔ προωθεί τη δικαιότητα της ποινικής δίκης και εν ταυτώτην αξιοπιστία της



Ι Γενικές παρατηρήσεις

ε τα άρθρα 48 και 49 ΚΠΔ εισάγεται στο ποινικοδικονομικό μας σύστημα μια

εναλλακτική διαδικασία απονομής της ποινικής δικαιοσύνης Οι εν λόγω ρυθμίσεις θέτουν τις ουσιαστικές και διαδικαστικές προϋποθέσεις για την περάτωσητης ποινικής δίκης τόσο σε πρώιμο στάδιο δια της δυνητικήςαποχής από την ποινική δίωξη (παρ 1-6 του ά 48 και παρ 1-3 του ά 49) όσο και σε μεταγενέστερο στάδιο δια της δυνητικής παύσεως της ποινικής διώξεως (παρ 7 του ά 48 καιπαρ 4 του ά 49) Κατά τη δογματική σύλληψή τους το δημό-σιο συμφέρον για την ποινική δίωξη ορισμένων πλημμελημά-των και κακουργημάτων ουσιαστικά αντισταθμίζεται από την

εκπλήρωση συγκεκριμένων όρων πουδέχεται να αναλάβει ο ύποπτος (ή ο κατηγορούμενος) Επί της αρχής η συναίνεση αυτή δεν συνιστά ενταυτώ και ομολογία ενοχής αλλά μιαπράξη αυτοδέσμευσης του καθrsquo ουπρος εκπλήρωση των εκάστοτε όρωναπό την τήρηση των οποίων εξαρτάταιη οριστική ανάλωση της ποινικής αξιώ-σεως της Πολιτείας

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση η εν λόγω εναλλακτική διαδικασία

κατατείνει στην -υπό όρους- laquoαποσυμφόρηση της δικαστικήςύληςraquo laquoυπηρετεί την αρχή της σκοπιμότηταςraquo ή άλλως laquoσχετικο-ποιεί την αρχή της νομιμότηταςraquo και laquoσυνάμαraquo υλοποιεί κάποιεςάλλες αρχές laquoόπως της οικονομίας της δίκης και της επιτάχυνσηςτης διαδικασίαςraquo Οι αναφορές αυτές έχουν πρακτική σημασίακαθόσον η πραγμάτωση των αρχών που διέπουν την οικείαδιαδικασία συγκαθορίζει την πρακτική της εφαρμογή νοημα-τοδοτώντας το περιεχόμενο της laquoεξουσιοδότησηςraquo για την περάτωση της ποινικής δίκης και ακολούθως της οικείας εισαγγελικής διάταξης ή δικαστικής αποφάσεως

Στο πλαίσιο αυτό αξιοπρόσεκτη είναι η παρατήρηση του Ν Ανδρουλάκη (Επιτάχυνση της προδικασίας στην ποινική δίκηndash με κάθε κόστος ΠΧρ 2011 σελ 163) ότι κατά τη θέσπιση

τέτοιου είδους θεσμών αυτό που laquoπρυτανεύειraquo είναι laquoη αρχήτης αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ 1 δrsquo Συντάγματος) με τα τρίασυστατικά της την προσφορότητα την αναγκαιότητα (προπάντωναυτήν) και την stricto sensu αναλογικότηταraquo Η αποδοχή και εκπλήρωση συγκεκριμένων όρων αίρει δηλαδή την αναγκαιό-τητα τιμώρησης κι ως εκ τούτου -σε επίπεδο δικονομικού δικαίου- την αναγκαιότητα δίωξης των οικείων πράξεων Συναφώς υποστηρίζεται στη γερμανική θεωρία (Veszliglau σεSK-StPO εισαγ των ά 151 επ πλαγ 14 15 ά 153a πλαγ 16)ότι η εν μέρει ανάλογη διάταξη του άρθρου 153a γερμΚΠΔδεν μετουσιώνει -σε πρώτη γραμμή- εξαιρέσεις από τον κανόνα της αρχής της νομιμότητας Στην πραγματικότητα εισάγει ένα laquonovumraquo στο ποινικοδικονομικό σύστημα έναlaquoκατά φύση διαφορετικό διαχειριστικό μοντέλο ανάμεσα στην εξα-τομικεύουσα απονομή της δικαιοσύνης και στην συστημική αποτε-λεσματικότηταraquo Κατά τούτο θεωρώ ότι η παραδοσιακήαντίληψη περί laquoυποχώρησηςraquo της αρχής της νομιμότηταςέναντι εκείνης της σκοπιμότητας δεν επαρκεί εν προκειμένωγια την κατανόηση των νέων διατάξεων

ΙΙ Επί των ουσιαστικών και διαδικαστικών προϋποθέσεωντου άρθρου 48 ΚΠΔ

1 Στο πεδίο εφαρμογής της παρ 1 του άρθρου 48 εμπίπτουντα μικρής και μεσαίας βαρύτητας πλημμελήματα

Ουσιαστικές προϋποθέσεις για την έναρξη της διαδικασίαςείναι α) Η ύπαρξη επαρκών ενδείξεων ενοχής αφού βεβαίωςέχει προηγηθεί η διερεύνηση της υπόθεσης β) Η συναίνεσητου υπόπτου να εκπληρώσει έναν ή περισσότερους όρουςεντός ορισμένου χρονικού διαστήματος Όπως προκύπτειαπό την ενδεικτική απαρίθμησή τους η επιλογή του laquoκατάλλη-λουraquo όρου συναρτάται με το είδος του εγκλήματος

2 Οι αυτές προϋποθέσεις ισχύουν και για τα πλημμελήματα(ανεξαρτήτως απειλουμένης ποινής) τα οποία περιοριστικώςαναφέρονται στην παρ 2 του άρθρου 48 Εδώ προσδιορίζεταιως (μοναδικός) ενδεδειγμένος όρος η πλήρης αποκατάστασητης προκληθείσας από το έγκλημα ζημίας δια της καταβολήςτου κεφαλαίου και των τόκων Σχετικώς αρκεί και η δήλωσητου παθόντος

ldquoτο δημόσιο συμφέρον για

την ποινική δίωξηορισμένων πλημ -

μελημάτων και κακουργημάτων ουσιαστικά αντι-

σταθμίζεται από τηνεκπλήρωση συγκε-

κριμένων όρωνrdquo

laquoΑποχή από την ποινική δίωξη υπό όρουςraquo κατrsquo άρθρα 48 και 49 ΚΠΔΌλγα Β Τσόλκα

Μέλος ΔΣ ΕΕΠ Eπίκ Καθηγήτρια Τμήματος Διεθνών Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου

M

Με την συμπερίληψη των ανωτέρω πλημμελημάτων στο άρθρο48 ο νομοθέτης προέταξε την περιουσιακή διάσταση τηςαξιόποινης συμπεριφοράς κι έλαβε υπόψη ως εμπειρικό δεδομένο τη laquoσχέση κοινής αναφοράςraquo μεταξύ λχ της απιστίαςκαι της ψευδούς βεβαιώσεως (κατά την αιτιολογική έκθεση)

Έτσι ζητήματα συρροής επιλύονταιστο πλαίσιο του δικονομικού δικαίουΗ αποκατάσταση της μίας και αυτήςζημίας που προκλήθηκε από την τέλεση των δύο εγκλημάτων -φαίνεταινα- αντισταθμίζει το δημόσιο συμφέ-ρον για την δίωξη ή άλλως καθιστάπλέον μη αναγκαία την κίνηση ή ακόμηκαι τη συνέχιση της ποινικής διώξεωςγια τα δύο -αληθώς συρρέοντα- εγκλήματα Αναλόγως το ίδιο παρα-τηρείται και στο έγκλημα της νομι -μοποίησης εσόδων Λαμβάνονταςυπόψη τη συναφή ρύθμιση της παρ 3

του άρθρου 39 του ν 45572018 η προς αποκατάστασηlaquoζημίαraquo είναι καθrsquo ύψος εκείνη του βασικού αδικήματος

3 Επιγραμματικά η εν λόγω εναλλακτική διαδικασία χωρίζεταισε δύο μέρη

α) Στην laquoπροσωρινήraquo αποχή από την ποινική δίωξη ή laquoπροσω-ρινήraquo παύση της ήδη κινηθείσας διώξεως αφού έχει προηγηθείμια προπαρασκευαστική διαδικασία κατά τα γενικώς οριζό-μενα στις παρ 1-3 του ά 48 Η προβλεπόμενη στην παρ 4δυνατότητα αντικατάστασης ή μερικής άρσης των σχετικώνόρων αφορά προδήλως μόνον τα πλημμελήματα της παρ 1του άρθρου 48

β) Στην laquoοριστικήraquo ανάλωση της ποινικής αξιώσεως της Πολι-τείας εφόσον ο καθrsquo ου έχει εκπληρώσει τους όρους εντόςτης ταχθείσας προθεσμίας Στην αντίθετη περίπτωση συνεχί-ζεται η τακτική ποινική διαδικασία η δε αρχική συναίνεση τουεν λόγω προσώπου δεν μπορεί να αξιοποιηθεί μετέπειτα σεβάρος του Για τη διασφάλισή του σκόπιμη θα ήταν η αναλο-γική εφαρμογή της παρ 4 του άρθρου 301 ΚΠΔ

Ρητώς αποκλείεται η κίνηση της εναλλακτικής διαδικασίας όταντο ίδιο πρόσωπο τελέσει (στο μέλλον) ομοειδές έγκλημα

ΙΙΙ Επί των ουσιαστικών και διαδικαστικών προϋποθέ-σεων του άρθρου 49 ΚΠΔ

Με το άρθρο 49 ΚΠΔ διευρύνονται οι ανωτέρω δυνατότητεςστα κακουργήματα του καταλόγου της παρ 2 του άρθρου 48Μάλιστα δια της δυνητικής παύσεως της ποινικής διώξεως παρέχεται μια laquoχρυσή ευκαιρίαraquo στον κατηγορούμενο πουδεν υπέβαλε αίτημα ποινικής συνδιαλλαγής κατrsquo άρθρο 301ΚΠΔ Και τούτο διότι εφόσον μεταγενέστερα κριθεί από τοδικαστήριο (κατrsquo ά 49 παρ 4) ότι υφίστανται οι σχετικές προϋποθέσεις η εκ μέρους του αποδοχή και εκπλήρωση των οικείων όρων συνεπάγεται την ματαίωση της ποινικής αξιώ-σεως της Πολιτείας χωρίς την επιβολή ποινής

Επιπρόσθετα ο νομοθέτης συμπεριέλαβε εδώ τις ακόλουθεςρυθμίσεις

α) Στις περιπτώσεις laquoαπόπειραςraquo ως laquoαποκατάσταση νοείται η χρηματική ικανοποίηση του ζημιωθέντος λόγω ηθικής βλάβηςraquoγια το ύψος της οποίας ορίζεται ένα ανώτατο όριο Περαιτέρωειδική πρόνοια λαμβάνεται για τους συμμετόχους καθώς καιγια την μη επέκταση της διαδικασίας στα -εκτός του κατα -λόγου- συρρέοντα εγκλήματα Ευκταίες θα ήταν ανάλογεςπροβλέψεις για τα αντίστοιχα πλημμελήματα του άρθρου 48

β) Η οριστική αποχή από την ποινική δίωξη (και η οριστικήπαύση αυτής) εξαρτάται από την εκπλήρωση κι ενός δεύτερουόρου Την μη τέλεση από τον ύποπτο (ή κατηγορούμενο)ομοειδούς κακουργήματος ή πλημμελήματος εντός τριετίαςαπό την αποδεδειγμένη αποκατάσταση του ζημιωθέντος Σεπερίπτωση παραβίασης του όρου αυτού η ποινική αξίωση τηςΠολιτείας αναβιώνει μετά την αμετάκλητη καταδίκη του ενλόγω προσώπου για την δεύτερη χρονικά αξιόποινη συμπερι-φορά με αναλογική εφαρμογή των διατάξεων περί ποινικήςσυνδιαλλαγής Έτσι η συναίνεσή του φαίνεται να λειτουργείεδώ ως ομολογία ενοχής

Τέλος αξίζει να σημειωθεί μια ιδιαίτερη παράμετρος για τακακουργήματα και πλημμελήματα του ν 28032000 (απάτη σεβάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ) Η επικείμενηέναρξη της λειτουργικής αρμοδιότητας της Ευρωπαϊκής Εισαγ-γελίας θα έχει επιπτώσεις στην εφαρμογή των εναλλακτικώνδιαδικασιών κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 40 του Κανο-νισμού (ΕΕ) 20171939 του Συμβουλίου

Η ποινική διαπραγμάτευση κατά τοννέο ΚΠΔ σύντομη παρουσίαση τηςρύθμισης του άρθρου 303Αθανάσιος Κ Ζαχαριάδης Μέλος ΔΣ ΕΕΠ Επίκ Καθηγητής ΑΠΘΜέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του ΚΠΔ

ία από τις βασικές καινοτομίες του νέουΚΠΔ είναι αναμφίβολα η εισαγωγή του

θεσμού της ποινικής διαπραγμάτευσης (plea bargaining) Πρόκειται για ένα φιλόδοξο θεσμόπου σε όσες χώρες έχει εισαχθεί έχει λειτουργήσει με θεα-ματικά αποτελέσματα για την αποσυμφόρηση των πινακίωντων ποινικών δικαστηρίων ο οποίος άλλωστε είναι και ο βασι-κός αν όχι ο μοναδικός σκοπός θεσμοθέτησής του παρά τιςδογματικής φύσεως αδυναμίες του Η πραγματικότητα δε είναιότι όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στην από 29042014απόφαση του ΕΔΔΑ Natsvlishvili και Togonidze κατά Γεωργίας(no 904305 παρ 62) η Ελλάδα ήταν μαζί με την Τουρκία καιτο Αζερμπαϊτζάν οι μοναδικές χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης στις οποίες δεν είχε εισαχθεί ο θεσμός της ποινικήςδιαπραγμάτευσης το δε Δικαστήριο του Στρασβούργου μετην παραπάνω απόφασή του δέχθηκε στη συγκεκριμένη


ldquoη παραδοσιακήαντίληψη περί

laquoυποχώρησηςraquo τηςαρχής της νομιμό-

τητας έναντι εκείνης της σκοπι-

μότητας δεν επαρκεί εν προκει-μένω για την κατα-

νόηση των νέωνδιατάξεωνrdquo


M

περίπτωση τη συμβατότητα του plea bargaining με το άρθρο6 παρ 1 της ΕΣΔΑ

Στο άρθρο 303 του νέου ΚΠΔ όπου ρυθμίζεται ο οικείος θεσμός επιλέχθηκε το κλασικό αγγλοσαξωνικό μοντέλο σταπλαίσια του οποίου το plea bargaining πραγματοποιείται μεταξύ του κατηγορουμένου (ο οποίος παρίσταται μετά ή διασυνηγόρου) και του εισαγγελέα σε αντίθεση με άλλα δικονο-μικά συστήματα όπου το δικαστήριο έχει τον κυρίαρχο ρόλοτου διαπραγματευτή Και τούτο διότι κρίθηκε ότι η συμμετοχήτου δικαστή στη διαπραγμάτευση αφενός μεν ασκεί ιδιαίτερη

ψυχολογική πίεση στον κατηγορού-μενο κατά την διαπραγμάτευση επη-ρεάζοντας υπέρμετρα τη βούλησή τουγια αποδοχή των κατηγοριών και αφε-τέρου θέτει εν αμφιβόλω την αμερο-ληψία του εάν τελικά δεν επιτευχθείσυμφωνία και ακολουθήσει laquoκανο-νικήraquo δίκη

Η έναρξη της σχετικής διαδικασίαςεναποτίθεται αποκλειστικά στην πρω-τοβουλία του κατηγορουμένου έτσιώστε να εξασφαλίζεται αφενός μεν τοελεύθερο και ανεπηρέαστο της από-

φασής του και αφετέρου να υφίσταται ένα minimum συμφω-νίας της σχετικής ρύθμισης με το τεκμήριο αθωότητας

Αντικείμενο της διαπραγμάτευσης μπορεί να είναι μόνο η επι-βλητέα κύρια ή παρεπόμενη ποινή (sentence bargaining) καιόχι οι κατηγορίες που τυχόν απήγγειλε ο εισαγγελέας (chargebargaining) γιατί κρίθηκε ότι το τελευταίο αυτό μοντέλο δια-πραγμάτευσης ελλοχεύει τον κίνδυνο του overcharging σταπλαίσια του οποίου οι εισαγγελικές αρχές απαγγέλλουν κατη-γορίες για βαρύτερα ή περισσότερα εγκλήματα ώστε να εξα-ναγκάσουν τον κατηγορούμενο να αποδεχθεί το έγκλημα πουθεωρούν ότι πράγματι διέπραξε Τέτοιο μοντέλο διαπραγμά-τευσης προβλεπόταν στη ρύθμιση του άρθρου 45Β παρ 2εδάφ β΄ του ΣχΚΠΔ2014 ( όπου χρησιμοποιούνταν και οαδόκιμος όρος laquoποινική συνδιαλλαγήraquo) πλην όμως δεν ακο-λουθήθηκε από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή γιατί κρί-θηκε ότι αποτελεί ουσιαστικά laquoπαγίδευσηraquo αφού εξαναγκάζειτον κατηγορούμενο να αποδεχθεί την ενοχή του παραιτούμε-νος από το δικαίωμα σιωπής και μη αυτοενοχοποίησης

Το πεδίο εφαρμογής της ρυθμίσεως του άρθρου 303 ΚΠΔπεριλαμβάνει όλα τα αυτεπαγγέλτως διωκόμενα εγκλήματαεκτός α) των κακουργημάτων που απειλούνται με ισόβια κάθειρξη β) των κακουργημάτων του άρθρου 187Α ΠΚ και γ) των κακουργημάτων που προβλέπονται στο 19ο κεφάλαιοτου ΠΚ και στρέφονται κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής Ο αρμόδιοςεισαγγελέας θα πρέπει όμως κάθε φορά να κρίνει με βάσητις περιστάσεις τέλεσης της πράξης και την προσωπικότητατου κατηγορουμένου αν η συγκεκριμένη υπόθεση είναι κατάλληλη για διαπραγμάτευση Στα εγκλήματα περιουσιακήςφύσεως για τα οποία μπορεί να λάβει χώρα και ποινική

συνδιαλλαγή κατά το άρθρο 301 ΚΠΔ ο εισαγγελέας μπορείνα εξαρτήσει την έναρξη της διαπραγμάτευσης από την πλήρηαποκατάσταση της ζημίας ή από τη σοβαρή προσπάθεια τουυπαιτίου να αποκαταστήσει τη ζημία Μrsquo αυτό τον τρόπο οιδύο θεσμοί (της ποινικής συνδιαλλαγής και της ποινικής δια-πραγμάτευσης) μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους

Η σχετική αίτηση υποβάλλεται καταρχήν μέχρι την τυπική περάτωση της ανάκρισης ή της προανάκρισης πλην όμωςμπορεί να υποβληθεί και μεταγενέστερα και δη ακόμη και στοακροατήριο του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου μέχρι την έναρξητης αποδεικτικής διαδικασίας

Η εξασφάλιση της αποτελεσματικής υπεράσπισης των δικαιω-μάτων του κατηγορουμένου επιβάλλει την υποχρεωτική παράσταση του τελευταίου με συνήγορο σε μια διαδικασίαδια πραγ μάτευσης όχι μόνο στα κακουργήματα αλλά και σταπλημμελήματα Διαφορετικά ο κατηγορούμενος χωρίς ναέχει ο ίδιος νομικές γνώσεις δεν θα μπορεί να συμμετέχειεπί ίσοις όροις στη σχετική διαδικασία Έτσι κρίθηκε απαραί-τητος ο αυτεπάγγελτος διορισμός συνηγόρου εκ μέρους τουεισαγγελέα στον κατηγορούμενο που δεν έχει από τον σχε-τικό πίνακα του οικείου δικηγορικού συλλόγου τόσο στα κακουργήματα όσο και στα πλημμελήματα

Για την επίτευξη της διαπραγμάτευσης κρίθηκε απαραίτητη ηύπαρξη ομολογίας του κατηγορουμένου Η δικαιολογητικήβάση της απαίτησης αυτής εντοπίζεται στο διαγνωστικό καθή-κον του δικαστή ο οποίος δεν δεσμεύεται από τις αποδείξειςτων μερών και την αλήθεια που αυτά παρουσιάζουν με απο-τέλεσμα για να είναι αιτιολογημένη η καταδικαστική απόφασηπου πρόκειται μετά τη διαπραγμάτευση να εκδώσει το δικα-στήριο να είναι αναγκαία η ύπαρξη του αποδεικτικού μέσουτης ομολογίας χωρίς να αρκεί απλά η μνεία σrsquo αυτήν ενόςπρακτικού συμφωνίας

Προβλέφθηκε ρητά στη διάταξη του άρθρου 303 παρ 6 ΚΠΔη δυνατότητα του δικαστηρίου να μειώσει ( όχι όμως και νααυξήσει) τη συμφωνηθείσα ποινή ενόψει του ότι εάν υπήρχε

πλήρης δέσμευσή του από τη συμ-φωνηθείσα μεταξύ κατηγορουμένουκαι εισαγγελέα ποινή θα ανέκυπτανενδεχομένως ζητήματα συμβατότη-τας με το άρθρο 96 παρ 1 του Συν-τάγματος Για τους ίδιους λόγουςθεσπίστηκε η δυνατότητα του δικα-στηρίου αφενός μεν να εξετάζει αυ-τεπαγγέλτως χωρίς να δεσμεύεταιαπό το πρακτικό διαπραγμάτευσης

αν συντρέχουν οι λόγοι που αναφέρονται στο άρθρο 368 περβ΄ και γ΄ ΚΠΔ και σε καταφατική περίπτωση να εκδίδει αντί-στοιχη απόφαση και αφετέρου να ελέγχει το νομικό χαρακτη-ρισμό της πράξης στο πρακτικό διαπραγμάτευσης και να τονμεταβάλλει μόνο προς όφελος του κατηγορουμένου

Τέλος σε περίπτωση μη επίτευξης συμφωνίας μεταξύ κατη-γορουμένου και εισαγγελέα η διαδικασία συνεχίζεται κανονικά


ldquoΠρόκειται για έναφιλόδοξο θεσμό

που σε όσες χώρεςέχει εισαχθεί έχει

λειτουργήσει με θεαματικά αποτελέ-σματα για την απο-

συμφόρηση τωνπινακίων των ποινι-κών δικαστηρίωνrdquo

ldquoη παραπάνω εναλλακτική διαδι-

κασία φιλοδοξεί να αποτελέσει την

αφετηρία για μιανέα laquoμορφήraquo ποινι-

κής δίκηςrdquo


νέος ΚΠΔ δεν περιορίζεται στην εισαγωγήτων νέων εναλλακτικών διαδικασιών που

μεταβάλλουν ριζικά τη φυσιογνωμία της ελληνικήςποινικής δίκης αλλά συγχρόνως αναμορφώνει καιτην παραδοσιακή κατ΄αντιδικίαν ακροαματική διαδικασία Οιπαρεμβάσεις στην κύρια διαδικασία επιχειρούνται σε δύο επί-πεδα Σε δικαιοκρατικό επίπεδο προσαρμόζεται ο ΚΠΔ σταπορίσματα της νομολογίας του ΕΔΔΑ Σε διαδικαστικό επί-πεδο ο μηχανισμός της ακροαματικής διαδικασίας υφίσταταιορισμένες βελτιώσεις προκειμένου να καταστεί περισσότερολειτουργικός και αποδοτικός Ειδικότερα

Α Δικαιοκρατικές παρεμβάσεις

1 Στο άρθρο 343 παρ 2 προβλέπεται για πρώτη φορά το δικαίωμα του κατηγορουμένου να ζητεί τον αναγκαίο χρόνοπροετοιμασίας όταν από την αποδεικτική διαδικασία προκύ-πτουν νέες περιστάσεις από τις οποίες πιθανολογείται επι-τρεπτή μεταβολής της αρχικής κατηγορίας Η νέα διάταξηκαλύπτει ένα θεσμικό έλλειμμα του προϊσχύσαντος ΚΠΔ υπό το κράτος του οποίου ο κατηγορούμενος επληρο -φορείτο τη μεταβολή της κατηγορίας το πρώτον με την απαγ-γελία της καταδικαστικής απόφασης δηλαδή σε χρόνο κατά

τον οποίον εκ των πραγμάτων αδυνα-τούσε να ασκήσει το κατοχυρωμένοστο άρθρο 6 παρ 3 περ βrsquo ΕΣΔΑ δικαίωμα υπεράσπισης Το νέο άρθρο343 παρ 2 ευθυγραμμίζει το εθνικόδίκαιο με τη νομολογία του ΕΔΔΑ τοοποίο σε σειρά αποφάσεών του (βλτη θεμελιώδη απόφαση PelissierSassi

κατά Γαλλίας της 2531999) διαπιστώνει παραβίαση του άρθρου 6 παρ 3 εδ βrsquo ΕΣΔΑ όταν ο κατηγορούμενος δενενημερώνεται για την πιθανολογούμενη μεταβολή της κατη-γορίας με συνέπεια να στερείται τη δυνατότητα έγκαιρης καιαποτελεσματικής αντίκρουσης της βελτιωμένης κατηγορίαςΠάντως η νέα διάταξη σε αντίθεση με αλλοδαπά νομοθετικά

πρότυπα (βλ χαρακτηριστικά την sect 265 StPO) εξαρτά την παροχή του αναγκαίου χρόνου προετοιμασίας από αίτηματου κατηγορουμένου χωρίς οίκοθεν υπόδειξη του Δικαστη-ρίου προκειμένου να αποφευχθούν τοποθετήσεις του Δικα-στηρίου οι οποίες θα μπορούσαν να παρερμηνευθούν ωςπρόωρες ή προκατειλημμένες

2 Στο άρθρο 353 παρ 1 προβλέπεται ότι η διαρκούσης τηςσυνεδρίασης άμεση κλήτευση και εμφάνιση μάρτυρα τοόνομα του οποίου δεν είχε προηγουμένως γνωστοποιηθεί επιτρέπεται μόνο εφόσον δεν αντιλέγει ο κατηγορούμενοςδιαφορετικά διατάσσεται διακοπή της δίκης έως δεκαπέντε τοπολύ ημέρες Η προϊσχύσασα διάταξη στο βαθμό που επέ-τρεπε την αιφνίδια εμφάνιση και κατάθεση μη γνωστοποιη -θέντων μαρτύρων καταστρατηγούσε την προβλεπόμενη στοάρθρο 326 παρ 1 ΚΠΔ υποχρέωση γνωστοποίησης των μαρ-τύρων κατηγορίας στον κατηγορούμενο και φαλκίδευε το κατοχυρωμένο στο άρθρο 6 παρ 3 εδ βrsquo ΕΣΔΑ υπερασπι-στικό δικαίωμα του κατηγορουμένου

3 Παρατηρείται συχνά στην πράξη το φαινόμενο (ιδίως σεδίκες το αντικείμενο των οποίων απαιτεί ειδικές γνώσεις) ναπροσκομίζονται από τους διαδίκους στο ακροατήριο προςανάγνωση για πρώτη φορά έγγραφα το περιεχόμενο τωνοποίων μπορεί να επηρεάσει ουσιωδώς την έκβασης της δίκηςΣε τέτοιες περιπτώσεις η παραχρήμα άσκηση του κατrsquo άρθρο358 ΚΠΔ δικαιώματος υποβολής παρατηρήσεων επί των ανα-γνωσθέντων εγγράφων καθίσταται εκ των πραγμάτων δυσχε-ρής αν όχι αδύνατη Για να εξασφαλίσει την αποτελεσματικήάσκηση του δικαιώματος του άρθρου 358 ΚΠΔ ndash και για τηνισότητα των όπλων του αντίστοιχου δικαιώματος του υπο -στηρίζοντος την κατηγορία ndash η νέα διάταξη του άρθρου 362 παρ 3 παρέχει το δικαίωμα στον αντίδικο του διαδίκου πουπροσκόμισε το έγγραφο εφόσον δεν είναι εφικτή η άμεση τοποθέτηση επί του αναγνωσθέντος εγγράφου στη διάρκειατης συνεδρίασης να ζητήσει προς τούτο διακοπή της δίκηςμέχρι δεκαπέντε το πολύ ημέρες


ldquoΣε δικαιοκρατικόεπίπεδο προσαρ -

μόζεται ο ΚΠΔ στα πορίσματα

της νομολογίας του ΕΔΔΑrdquo


η δε αίτηση του πρώτου θεωρείται ως ουδέποτε υποβληθείσακαταστρέφεται με το σχετικό υλικό και τυχόν αντίγραφά τηςδεν λαμβάνονται υπόψη σε κανένα στάδιο της δίκης και σεκαμία άλλη διαδικασία

Είναι σαφές ότι η παραπάνω εναλλακτική διαδικασία φιλο-δοξεί να αποτελέσει την αφετηρία για μια νέα laquoμορφήraquo ποινικής δίκης όπου ένας μεγάλος όγκος υποθέσεων θαεπι λύεται με plea bargaining και στο ακροατήριο θα εισάγον-ται να εκδικαστούν με την μέχρι σήμερα γνωστή διαδικασία

αλλά με την αντίστοιχη ταχύτητα μόνο λίγες υποθέσεις

Το κίνητρο για τον κατηγορούμενο που ομολογεί την ενοχή

του δεν είναι αμελητέο οι ποινές που προβλέπονται στο

πεδίο συμφωνίας της παρ 4 του άρθρου 303 ΚΠΔ είναι

αισθητά μειωμένες ακόμη κι αν συγκριθούν με τις μειωμένες

ποινές επί αναγνωρίσεως ελαφρυντικών περιστάσεων Συνε-

πώς εναπόκειται στους φορείς της απονομής της ποινικής

δικαιοσύνης (δικαστές εισαγγελείς και δικηγόρους) η επί-

τευξη των στόχων της

Βελτιωτικές παρεμβάσεις του νέου ΚΠΔ στη διαδικασία στο ακροατήριοΑριστομένης Β Τζαννετής

Γενικός Γραμματέας ΕΕΠ Επίκ Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του ΚΠΔ

Ο

4 Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου πουείχε διαμορφωθεί υπό το κράτος του προϊσχύσαντος ΚΠΔ(αρχής γενομένης με την ΑΠ 12861999) η ανάγνωση τωνπροδικαστικών καταθέσεων των απόντων κατά τη διαδικασίαστο ακροατήριο μαρτύρων επιτρέπεται εφόσον ο κατηγορού-μενος δεν αντιλέγει στην ανάγνωση Το κριτήριο της μη εναν-τίωσης δεν εξασφαλίζει τη γνήσια και με πλήρη επίγνωση τωνδικονομικών συνεπειών παραίτηση από το κατοχυρωμένο στοάρθρο 6 παρ 3 εδ δrsquo ΕΣΔΑ δικαίωμα εξέτασης των μαρτύρωνκατηγορίας Εναρμονιζόμενη με την πάγια νομολογία τουΕΔΔΑ κατά την οποία η παραίτηση από τα δικαιώματα τηςΕΣΔΑ πρέπει να είναι ρητή και όχι συναγόμενη το νέο άρθρο363 παρ 3 αξιώνει πλέον τη ρητή συναίνεση του κατηγορου-μένου στην ανάγνωση της προδικαστικής κατάθεσης με δήλωση που καταχωρίζεται στα πρακτικά Έτσι αποτρέπεταιτο ενδεχόμενο η μη εναντίωση (δηλαδή η σιωπή) του κατη-γορουμένου να οφείλεται σε άγνοια της κατοχυρωμένου στοάρθρο 6 παρ 3 περ δrsquo ΕΣΔΑ δικαιώματος

5 Η προϊσχύσασα διάταξη του άρθρου 365 παρ 1 ΚΠΔ προ-έβλεπε ότι ο κατηγορούμενος μπορούσε (κατ΄αντιστοιχίαπρος τα ισχύοντα για τον πολιτικώς ενάγοντα) να υποβάλει

ερωτήσεις σε έτερο συγκατηγορού-μενο μόνο με τη μεσολάβηση εκείνουπου διευθύνει τη συζήτηση Η αποστέ-ρηση του συγκατηγορουμένου από τοδικαίωμα απευθείας (δηλαδή χωρίςτην παρεμβολή του προεδρεύοντος)υποβολής ερωτήσεων προς άλλο συγ-κατηγορούμενο δεν είναι σύμφωνη μετην πάγια νομολογία του ΕΔΔΑ τοοποίο ερμηνεύοντας αυτόνομα τηνέννοια του όρου laquoμάρτυρας κατηγο-ρίαςraquo εξομοιώνει με τη μαρτυρική

κατάθεση την επιβαρυντική απολογία του συγκατηγορουμένου(βλ απόφαση Ferrantelli and Santangelo κατά Ιταλίας της781996) Με αυτό το σκεπτικό προστέθηκε στην παρ 1 τουάρθρου 365 τελευταίο εδάφιο σύμφωνα με το οποίο laquoΟ συγ-κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να υποβάλει απευθείας ερω-τήσεις στο συγκατηγορούμενο που τον ενοχοποιείraquo έτσι ώστενα εξασφαλισθεί η ακώλυτη και αποτελεσματική άσκηση τουδικαιώματος υποβολής ερωτήσεων από τον ένα συγκατηγο-ρούμενο στον άλλο Μόλις που χρειάζεται να σημειωθεί ότιτο δικαίωμα απευθείας υποβολής ερωτήσεων όπως και κάθεάλλου υπερασπιστικού δικαιώματος μπορεί να ασκηθεί καιαπό το συνήγορο του επιβαρυνόμενου συγκατηγορουμένου

Β Διαδικαστικές ndash τεχνικές παρεμβάσεις

1 Στο άρθρο 210 διευρύνεται ndash σε σύγκριση με τον προϊσχύ-σαντα ΚΠΔ ndash ο κατάλογος των προσώπων που δεν εξετάζον-ται ως μάρτυρες στο ακροατήριο Σε αυτά εντάσσονται γιαπρώτη φορά αφενός οι λεγόμενοι laquoειδικοί επιστήμονεςraquo τουάρθρου 248 παρ 4 με το σκεπτικό ότι αυτοί δεν πρέπει ναδιαφοροποιούνται από εκείνους που ασκούν εισαγγελικά ή ανακριτικά καθήκοντα και αφετέρου οι απλώς παραπεμ -

φθέντες για την ίδια πράξη οι οποίοι έχουν ισχυρότερο κίνη-τρο από τους αμετακλήτως καταδικασθέντες να συσκοτίσουνπρος όφελός τους την αλήθεια

2 Σύμφωνα με το άρθρο 332 ΚΠΔ υποχρεούνται πλέον να αντιμετωπίζουν τους παράγοντες της δίκης κατά τρόπο αμερό-ληπτο ευπρεπή απαθή και ψύχραιμο όλοι οι δικαστικοί λειτουρ-γοί (δηλαδή και ο Εισαγγελέας) και όχι μόνο ο δικαστής όπωςπροβλεπόταν στην ταυτάριθμη διάταξη του παλαιού ΚΠΔ

3 Στο άρθρο 333 παρ 2 προστίθεται ένα τελευταίο εδάφιοπου παρέχει στο διευθύνοντα τη συζήτηση τη δυνατότητα ναυποβάλει συμπληρωματικές ερωτήσεις στους μάρτυρες πραγ-ματογνώμονες και κατηγορουμένους εφόσον τούτο είναι ανα-γκαίο για την πληρέστερη διασαφήνιση της υπόθεσης

4 Στο άρθρο 326 παρ 3 προβλέπεται ότι ο κατηγορούμενοςουδέποτε έχει υποχρέωση να γνωστοποιεί στον εισαγγελέα καιστους διαδίκους τους μάρτυρες υπεράσπισης που κλητεύει οίδιος Καταργείται δηλαδή το παλαιό άρθρο 326 παρ 3 εδ βτο οποίο - ασχέτως του ότι είχε ατονήσει στην πράξη - επέβαλεγια λόγους δυσεξήγητους υποχρέωση γνωστοποίησης τωνμαρτύρων υπερασπίσεως όταν επρόκειτο για έγκλημα για τοοποίο ο νόμος επέτρεπε την απόδειξη της αλήθειας

5 Σύμφωνα με την προϊσχύσασα διάταξη του άρθρου 364παρ 1 ΚΠΔ τα έγγραφα αναγιγνώσκονται στο ακροατήριομόνο κατά τα ουσιώδη κατά την κρίση του προεδρεύοντοςσημεία τους Η αντίστοιχη νέα διάταξη του άρθρου 362 παρ1 διατηρεί μεν τον κανόνα της επιλεκτικής ανάγνωσης των ουσιωδών σημείων των εγγράφων αλλά δίδει προβάδισμαστην σχετική κρίση των διαδίκων και όχι του προεδρεύοντος Η αναγωγή στην κρίση απάντων των διαδίκων διασφαλίζει τηνολόπλευρη ανάδειξη και συνεκτίμηση όλων των κρίσιμων χωρίων των αναγνωστέων εγγράφων Είναι αυτονόητο ότι ανη κρίση του προεδρεύοντος ως προς το ουσιώδες ή μη ενόςτμήματος του εγγράφου διαφοροποιείται από εκείνη των δια-δίκων παρέχεται η δυνατότητα προσφυγής στο δικαστήριο

Οι επιλογές του νέου ΚΠΔ στο πεδίοτων ενδίκων μέσωνΔημήτρης Συμεωνίδης Επίκ Καθηγητής Νομικής Σχολής ΔΠΘΜέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του ΚΠΔ

ρύθμιση των ενδίκων μέσων της ποινικήςδιαδικασίας συγκροτεί ένα κανονιστικό

πεδίο που είχε τύχει εκτεταμένης επεξεργασίαςκαι πολλαπλών διαδοχικών νομοθετικών παρεμ-βάσεων στο παρελθόν με ιδιαίτερη μάλιστα εντατικοποίησητην τελευταία εικοσαετία Στο πλαίσιο του νέου ΚΠΔ διατη-ρήθηκε κατά βάση το παραδοσιακό μοντέλο των ενδίκωνμέσων όπως αυτό είχε διαμορφωθεί κανονιστικά και όπωςείχε εμπεδωθεί νομολογιακά Όπως χαρακτηριστικά υπο-γραμμίζεται στην ΑιτΕκθ του νέου ΚΠΔ laquoη διατήρηση της


ldquoΣε διαδικαστικόεπίπεδο ο μηχανι-

σμός της ακροαμα-τικής διαδικασίαςυφίσταται ορισμέ-

νες βελτιώσειςπροκειμένου να

καταστεί περισσό-τερο λειτουργικόςκαι αποδοτικόςrdquo


H

δυνατότητας ελέγχου κάθε δικαστικής κρίσης με ένδικα μέσα δεναποτελεί απλά υποχρέωση που συνδέεται με κανονιστικές επιταγέςδιεθνών κειμένων προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων (7ο Πρω-τόκολλο της ΕΣΔΑ ΔΣΑΠΔ και διάφορες Οδηγίες) αλλά συνιστάεμπεδωμένη κατάκτηση δικαιοκρατικού χαρακτήρα που προωθείτην ορθότητα της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης τόσο προλη-πτικά όσο και κατασταλτικά όπως και την εμπιστοσύνη των πολιτώνστην απονομή της δικαιοσύνηςraquo

Επιχειρήθηκε έτσι μια σειρά ουσιαστικών βελτιώσεων στην κατεύθυνση του εξορθολογισμού και του εκσυγχρονισμού τωνρυθμίσεων των ενδίκων μέσων με συνειδητή προσπάθεια

να μην επέλθει -ούτε σε αυτό το κεφάλαιο- μεγάλη αλλαγή στην αρίθ-μηση των άρθρων σε σύγκριση με τονπροηγούμενο ΚΠΔ Το παραδοσιακόσχήμα της έφεσης και της αναίρεσηςκατά αποφάσεων διατηρήθηκε Στο δε πεδίο των βουλευμάτων επιβεβαι-ώθηκε η ήδη επελθούσα συρρίκνωσήτους με τη διατήρηση των δυνατοτή-

των εισαγγελικής έφεσης (άρθρο 479 ΚΠΔ) και αναίρεσης(άρθρο 483 ΚΠΔ) παράλληλα με το στενά πλέον οριοθετη-μένο δικαίωμα έφεσης εκ μέρους του κατηγορουμένου γιαδύο και μόνο ακυρωτικού χαρακτήρα λόγους -την απόλυτηακυρότητα και την εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσια-στικής ποινικής διάταξης με τη ρητή στο εξής εξαίρεση τηςεκ πλαγίου παράβασης (άρθρο 478 παρ1 ΚΠΔ)

Εστιάζοντας στις πιο σημαντικές μεταβολές που επέφερε ονέος ΚΠΔ στα ένδικα μέσα επιβάλλεται να επισημανθούντα εξής

Απαλείφθηκαν και αναπροσαρμόστηκαν όπως ήταν αναγκαίοόλες οι διατάξεις (ενδεικτικά μεταξύ άλλων άρθρα 467468521 του προηγούμενου ΚΠΔ) που αφορούσαν αφενός τοναστικώς υπεύθυνο που έπαψε να αποτελεί πλέον διάδικο καιαφετέρου τον πολιτικώς ενάγοντα και τις αστικές του αξιώσειςδεδομένου ότι στο εξής μόνο η υποστήριξη της κατηγορίαςείναι επιτρεπτή χωρίς αστικό σκέλος και αντίστοιχες αξιώσεις

Με σκοπό την αποφυγή της πολλαπλής υποβολής καταχρη-στικών αιτημάτων εκ μέρους των διαδίκων και την αντιμετώ-πιση του φαινομένου της συστηματικής αναζήτησης τουκατάλληλου εισαγγελέα που τελικά θα προβεί στην άσκησηενδίκου μέσου προστέθηκαν -στην ορθή κατεύθυνση- ρητέςδιατάξεις (465 εδαφ δ΄ και ε΄) που περιορίζουν την εκφοράκρίσης σε μία μόνο φορά τουλάχιστον σε ότι αφορά τα ένδικα μέσα που προβλέπονται υπέρ του εισαγγελέα εφετώνκαι του εισαγγελέα του ΑΠ (σε αντιδιαστολή όμως προς τηναντίστοιχη δυνατότητα που δεν απαγορεύεται ρητά για τονεισαγγελέα πλημμελειοδικών)

Ειδικά σε ότι αφορά την άσκηση έφεσης εκ μέρους του εισαγγελέα σε βάρος του κατηγορουμένου όχι μόνο όταναυτός αθωώθηκε αλλά σε κάθε περίπτωση που τα εισαγγε-λικά ένδικα μέσα οδηγούν σε χειροτέρευση της θέσης του

ρητά προβλέφθηκε στην παρ 2 του άρθρου 490 ότι απαιτεί-ται ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολόγηση σε κάθε περί-πτωση ανεξαιρέτως τόσο του άρθρου 490 όσο και τουάρθρου 489 ΚΠΔ

Σε ότι αφορά τις προϋποθέσεις παραδεκτού της άσκησηςτων ενδίκων μέσων σημαντικές μεταβολές επήλθαν τόσοστο πεδίο της νομότυπης άσκησής τους όσο και της προ-θεσμίας τους Στο εξής επιτρέπεται η άσκησή τους όχι μόνοπροφορικά με σύνταξή έκθεσης αλλά και με την κατάθεσηδικογράφου και τη σύνταξη έκθεσης εγχείρισης (άρθρο 474παρ 2) Ειδικά η προθεσμία της αναίρεσης αντί για δεκαή-μερη ορίζεται στο εξής σε κάθε περίπτωση εικοσαήμερη καιαρχίζει από την καθαρογραφή της απόφασης και την κατα-χώρισή της στο ειδικό βιβλίο (473 παρ 2 και 3) ανεξάρτηταπλέον από τον τρόπο άσκησής της -ενώπιον των προσώπωνπου διαζευκτικά προβλέπει το άρθρο 474 παρ 1 ΚΠΔ ή με επίδοση δήλωσης στον ΕισΑΠ η οποία στο εξής επιτρέ-πεται και στις περιπτώσεις μη καταδικαστικών αποφάσεων(473 παρ 2)

Ιδιαίτερα σημαντική μεταβολή ενόψει της πρακτικής δυσχέ-ρειας και της σύστοιχης ανασφάλειας που διαπιστώνεται σχε-τικά με την παρακολούθηση του ειδικού βιβλίου καταχώρισηςτων καθαρογραμμένων αποφάσεων είναι η πρόβλεψη (άρθρο473 παρ 3 εδαφ β΄) που μεταθέτει τον χρόνο έναρξης τηςπροθεσμίας για την άσκηση αναίρεσης ειδικά και μόνο για τονκατηγορούμενο στην αποστολή από τον γραμματέα ενημε-ρωτικού e-mail σχετικά με την καταχώριση της καθαρογραμ-μένης απόφασης στο ειδικό βιβλίο εφόσον βέβαια αυτόζητηθεί εγκαίρως και παραδεκτά Δηλαδή με δήλωση αμέσωςμετά την έκδοση της αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης και αντί-στοιχη γνωστοποίηση της διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρο-μείου υπό τον πρόσθετο όρο ότι το σχετικό αίτημα θακαταγραφεί στα πρακτικά Παρά το ότι κινείται στην ορθή

κατεύθυνση η νέα αυτή ρύθμισηελέγχεται μάλλον άτολμη λόγω τωνιδιαίτερα φορμαλιστικών προϋποθέ-σεων που τίθενται για την ενάσκησητου εν λόγω νεωτερικού δικαιώμα-τος του κατηγορουμένου

Προστέθηκε ρητά στον ΚΠΔ ωςαυτοτελής λόγος αναίρεσης η παραβίαση και της εκκρεμοδικίαςπου διεκδικεί πλέον ισοδύναμη προ-στασία με αυτήν του δεδικασμένου

(510 παρ 1 περ ΣΤrsquo) Αυτοτελή ακυρωτικό λόγο συνιστά στοεξής και η παράνομη απόρριψη της έφεσης κατά αποφάσεωνως απαράδεκτης ή ανυποστήρικτης (άρθρο 510 παρ 1 περΗ΄) Οι περιπτώσεις αυτές αναζητούσαν δικονομική στέγασηστους βασικούς περιοριστικά αναφερόμενους αναιρετικούςλόγους πρωτίστως της υπέρβασης εξουσίας (και της απόλυτηςακυρότητας) Στο εξής απλουστεύεται ο ακυρωτικός έλεγχόςτους προκειμένου να προστατεύεται αποτελεσματικότερα τοδικαίωμα ακρόασης δια της άσκησης των ενδίκων μέσων


ldquoΣτο πλαίσιο του νέου ΚΠΔ

διατηρήθηκε κατάβάση το παραδο-

σιακό μοντέλο τωνενδίκων μέσωνrdquo


ldquoΕπιχειρήθηκε έτσιμια σειρά ουσια -

στικών βελτιώσεωνστην κατεύθυνση

του εξορθολο -γισμού και του

εκσυγχρονισμούτων ρυθμίσεων των

ενδίκων μέσωνrdquo

Αξιοσημείωτο είναι ωστόσο ότι ο τελευταίος αναιρετικόςλόγος καλύπτει κατά κανόνα σφάλματα που ελέγχονταν υπότο πρίσμα της αρνητικής υπέρβασης εξουσίας όχι όμως καιτο αντίστροφο Η εσφαλμένη αποδοχή ενός απαράδεκτου ή ανυποστήρικτου ενδίκου μέσου εξακολουθεί υπό αυτό το πρίσμα να ελέγχεται ακυρωτικά ως μορφή (θετικής) υπέρβα-σης εξουσίας

Διαφοροποιημένη διατύπωση προσέλαβε σε σύγκριση με τοπαρελθόν η διάταξη της παρ 2 του άρθρου 510 η οποία προ-βλέπει πλέον ότι το ακυρωτικό έχει υποχρέωση να ερευνάτους προβαλλόμενους αναιρετικούς λόγους των στοιχείων ΑrsquoΣΤrsquo Ζrsquo Ηrsquo και Θrsquo ακόμη και αν τα πραγματικά περιστατικά πουτους θεμελιώνουν δεν (προκύπτει ότι) προτάθηκαν ενώπιοντου δικαστηρίου που δίκασε στην ουσία

Μείζονα σημασία έχει η εγκατάλειψη της πρόσθετης απαί-τησης να καταφάσκεται όχι μόνο παραδεκτός αλλά και βάσιμος λόγοςαναίρεσης για να ληφθεί υπrsquo όψη απότον Άρειο Πάγο τυχόν παραγραφήπου συμπληρώθηκε μετά την έκδοσητης αναιρεσιβαλλόμενης απόφασηςΜε το άρθρο 50 του ν 31602003είχε μεταβληθεί το μέχρι τότε αυτο-νοήτως ισχύον σύστημα και είχεπρο στεθεί ως προϋπόθεση για τηνπαραγραφή εν επιδικία της αναίρε-σης δηλαδή της παραγραφής πουεπέρχεται μετά τη δημοσίευση της

αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης να διαπιστώνεται όχι μόνοτο παραδεκτό της αίτησης αναίρεσης αλλά και η ύπαρξη βάσιμου λόγου σε αυτήν με σκοπό να περιοριστούν οι περιπτώσεις παραγραφής λόγω της άσκησης αναίρεσης Ηεπιλογή αυτή ελέγχονταν ωστόσο αυστηρή επειδή διαφο-ροποιούσε χωρίς λόγο την αναιρετική διαδικασία παρέτεινε ανεπίτρεπτα τον χρόνο της παραγραφής ενώ εμμέσως παρωθούσε στην απόρριψη των αιτήσεων αναιρέ-σεων ως αβάσιμων προκειμένου να μην επέλθει η -κατά τηννομοθετική πλέον καταγραφή απευκταία- παραγραφή Ο νέος ΚΠΔ επανέρχεται με το άρθρο 511 στο καθεστώςπου ίσχυε παλαιότερα Ο ακυρωτικός έλεγχος δεν πρέπειεξάλλου σε καμία περίπτωση να συσχετίζεται με σταθμίσειςπου αφορούν το ζήτημα της παραγραφής η οποία είναι θεσμός δημόσιας τάξης και για τον λόγο αυτόν δεν πρέπεινα αντιμετωπίζεται φοβικά ούτε από τον νομοθέτη ούτε απότους εφαρμοστές του δικαίου Χαρακτηριστικά επισημαίνεταιστην ΑιτΕκθ laquoΗ εφαρμογή όμως της παραγραφής δεν δικαιολο-γείται να γίνεται a la carte αφού και η αναίρεση είναι ποινικό

δικονομικό στάδιο (και μάλιστα τακτικό) Η δικαιοπολιτική σκέψηγια την εφαρμογή της παραγραφής (ειρήνευση κοινωνίας απομά-κρυνση από την ερευνώμενη πράξη κλπ) δικαιολογεί την ισχύ τηςκαι στη διαδικασία στον ΑΠ αφού οι όροι που την επέβαλαν δεν εκλείπουν κατά τον ακυρωτικό έλεγχο της υπόθεσης ούτεεξαρτάται αυτή από την ουσία της υπόθεσης ή τη διάκριση τωνεγκλημάτωνraquo

Περαιτέρω στο άρθρο 515 παρ 2 ΚΠΔ εξορθολογίστηκε η διαδικασία συζήτησης της αίτησης αναίρεσης ώστε ναεναρμονίζεται με τις αρχές της δίκαιης διαδικασίας και τηςακρόασης που υπαγορεύουν σε όλα ανεξαίρετα τα δικονο-μικά στάδια ο κατηγορούμενος να έχει τον τελευταίο λόγοώστε να μπορεί να αντικρούσει όσα λέγονται σε βάρος τουΔιορθώθηκε έτσι το άτοπο της αντιστροφής της σειράς τωναγορεύσεων που προβλεπόταν υπό το προηγούμενο κανο-νιστικό πλαίσιο

Αξιοσημείωτη είναι η πρόβλεψη (άρθρο 513 ΚΠΔ) σχετικά με την υποχρεωτική κατάθεση γραπτής πρότασης εκ μέρουςτου ΕισΑΠ η οποία πρέπει να είναι ειδικά και εμπεριστατωμένα αιτιολογημένη σε κάθε περίπτωση μέχρι την έναρξη της συζήτησης της υπόθεσης ενώπιον του ακυρωτικού και η οποίασυνιστά στο εξής προϋπόθεση του παραδεκτού της συζήτη-σης σε συνδυασμό με τη θέσπιση αντίστοιχου δικαιώματοςτων διαδίκων να λάβουν γνώση του περιεχομένου της -προφανώς δε και αντίγραφό της Ρητή είναι εξάλλου πλέονκαι η τυποποίηση της δυνατότητας υποβολής υπομνήματος εκ μέρους των διαδίκων -όπως ατύπως έμπρακτα συνέβαινε- σεπροθεσμία τριών τουλάχιστον ημερών από τη συζήτηση τηςαναίρεσης (515 παρ 2 εδαφ γ΄)

Άξιες μνείας είναι τέλος και οι διευκρινιστικού χαρακτήραεπαναδιατυπώσεις της ρύθμισης του άρθρου 497 ΚΠΔ προ-κειμένου να αρθούν ερμηνευτικές εμπλοκές που αναίτια είχανπροκληθεί σε σχέση με το ανασταλτικό αποτέλεσμα της έφε-σης και τη δυνατότητα χορήγησης αναστολής εκτέλεσηςιδίως σε ότι αφορά αφενός την αδυναμία επιβολής περιορι-στικών όρων στις περιπτώσεις που το ανασταλτικό αποτέλε-σμα επέρχεται αυτοδικαίως και αφετέρου τη δικαιοδοσία πουέχει σε κάθε περίπτωση το δευτεροβάθμιο δικαστήριο να χορηγεί αναστολή εκτέλεσης της πρωτόδικης απόφασης όχιμόνο με αυτοτελή διαδικασία αλλά και όταν αποφαίνεται γιατην αναβολή εκδίκασης της έφεσης

Υπό αυτά τα δεδομένα ευχερώς προκύπτει ότι ως προς τηρύθμιση των ενδίκων μέσων ο νέος ΚΠΔ δεν συνιστά από κανονιστική άποψη terra incognita αλλά μια επαρκώς εξορθο-λογισμένη και σαφώς βελτιωμένη επανεπεξεργασία του μον-τέλου που είχε προηγουμένως σταδιακά διαμορφωθεί


ldquoΤο παραδοσιακόσχήμα της έφεσηςκαι της αναίρεσης

κατά αποφάσεωνδιατηρήθηκε

Στο δε πεδίο τωνβουλευμάτων επιβε-

βαιώθηκε η ήδηεπελθούσα συρρί-

κνωσή τουςrdquo


Οι νέες ρυθμίσεις για την υποστήριξη της κατηγορίαςIωάννης Ν Ανδρουλάκης Επίκ Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠA

νέος Κώδικας Ποινικής Δικονομίας εισά-γει σοβαρές και ως επί το πλείστον

θετικές αλλαγές ως προς τις προϋποθέσεις συμ -μετοχής του αδικηθέντος ως διαδίκου στην ποι-νική διαδικασία Προς ικανοποίηση της εδραιωμένης τατελευταία χρόνια πεποίθησης σε θεωρία και πράξη για τηνανάγκη εκσυγχρονισμού των σχετικών διατάξεων ο θεσμόςτης πολιτικής αγωγής αντικαταστάθηκε από εκείνον της laquoυπο-στήριξης της κατηγορίαςraquo Ο τελευταίος ήταν ασφαλώς γνω-στός και υπό το προγενέστερο σύστημα διεξαγωγής τηςποινικής δίκης μόνον όμως ως διέξοδος για την κατrsquo εξαί-ρεση συμμετοχή του αδικηθέντος σε περιπτώσεις όπου

αυτός δεν μπορούσε (πλέον) να επι-διώξει κάποια αστική αξίωση (λχστην κατrsquo έφεση δίκη κατόπιν έφεσηςτου εισαγγελέα επί αθωωτικής από-φασης) σε περιπτώσεις όπου υπήρ-χαν αμφιβολίες ως προς την έκτασητου σχετικού δικαιώματος (λχ επίλαθρεμπορικών παραβάσεων καθό-σον αφορά στο δικαίωμα παράστα-

σης του Δημοσίου) ή σε περιπτώσεις όπου ο νομοθέτηςεπέλεγε να παραχωρήσει την δυνατότητα παράστασης και σετρίτα μη αμέσως ζημιωθέντα (κυρίως νομικά) πρόσωπα (λχσε πλειάδα φορέων και οργανώσεων αλλά και οποιοδήποτεφυσικό πρόσωπο επί εγκλημάτων κατά του περιβάλλοντος)Με τον νέο Κώδικα η υποστήριξη της κατηγορίας κατέστη ο κανόνας ούτως ώστε να αποδίδεται πλέον με σαφήνειαόπως κατrsquo επανάληψη επισημαίνεται στην Αιτιολογική Έκθεση ο laquoπροεχόντως ποινικός χαρακτήρας της παράστα-σης του αδικηθέντοςraquo1 Ταυτόχρονα καταργήθηκε και οξένος προς την ποινική δίκη και εν πολλοίς περιπεσών σεαχρηστία θεσμός του αστικώς υπευθύνου

Αυτά όμως δεν σημαίνουν ότι η παράσταση του αδικηθέντοςαπεξαρτήθηκε τελείως από τις αστικές αξιώσεις που οριοθε-τούσαν προηγουμένως την νομιμοποίησή του ως πολιτικώςενάγοντος Σύμφωνα με το νέο άρθρο 63 ΚΠΔ για την υπο-στήριξη της κατηγορίας μπορούν να παραστούν στο ποινικόδικαστήριο laquoοι δικαιούμενοι κατά τον αστικό κώδικα σε απο-ζημίωση ή αποκατάσταση από το έγκλημα ή σε χρηματική ικα-νοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης ακόμη καιόταν από διάταξη νόμου η υποχρέωση για την αποκατάστασητης ζημίας ή την ικανοποίηση της ηθικής βλάβης ή ψυχικήςοδύνης περιορίζεται αποκλειστικά σε τρίτο πρόσωποraquo

Ναι μεν λοιπόν ο αδικηθείς δεν χρειάζεται πια να εισάγει αξιώ-σεις για την αποζημίωση και αποκατάσταση από το έγκλημα ήγια τα περίφημα laquo44 ευρώ με επιφύλαξηraquo προς ικανοποίησητης ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης που υπέστη γλιτώνονταςκαι τις σχετικές τυπολατρικές επιπλοκές η εισδοχή του όμωςστην ποινική δίκη εξακολουθεί να προϋποθέτει την ύπαρξηαστικής αξίωσης Διατηρούν έτσι την αξία τους οι πάγιες παραδοχές της νομολογίας μας περί ανάγκης αμεσότητας τηςζημίας και σύνδεσής της με τον προστατευτικό σκοπό του παραβιασθέντος ποινικού κανόνα ndash αυτό δε το πρακτικό ζήτημα φαίνεται ότι επηρέασε καίρια τον νομοθέτη προς τηνκατεύθυνση της διατήρησης του αστικού κριτηρίου για τον καθορισμό των δικαιούμενων σε παράσταση προσώπων αντίτης επιλογής ενός αμιγώς ποινικού κριτηρίου για την ενεργη-τική νομιμοποίησή τους2

Η ως άνω αστική αξίωση πρέπει να είναι ενεργός κατά τονχρόνο υποβολής της δήλωσης παράστασης Όπως σημειώ -νεται στην Αιτιολογική Έκθεση laquoκαταλυτικά της αστικής αξίω-σης γεγονότα που έχουν ήδη επέλθει κατά το χρόνο της δήλωσης προς υποστήριξη της κατηγορίας (όπως λχ η από-σβεση της αξίωσης ή η παραγραφή) αποκλείουν κατrsquo άρθρο63 την ενεργητική νομιμοποίηση του παθόντοςraquo εφόσον προ-βληθούν σχετικές αντιρρήσεις εκ μέρους του κατηγορουμένουΑντίθετα για το χρονικό διάστημα μετά την υποβολή της δήλωσης το νέο άρθρο 65 ΚΠΔ ορίζει ότι η απόσβεση μεοποιονδήποτε τρόπο της αστικής αξίωσης δεν επιφέρει κατάργηση του δικαιώματος παράστασης προς υποστήριξητης κατηγορίας Η τελευταία αυτή ρύθμιση ndash που αντανακλάπάντως προϋφιστάμενες τάσεις της νομολογίας ndash εμφανίζεταικάπως προβληματική στο μέτρο τουλάχιστον που επιτρέπει

στον αδικηθέντα να παραστεί προςυποστήριξη της κατηγορίας και στιςπεριπτώσεις ακόμα που έχει αποζη-μιωθεί και ικανοποιηθεί πλήρως γιατην αδικία που του έγινε χωρίς ναείναι σαφές γιατί στην περίπτωσηαυτή της επιγενόμενης δηλαδή ικα-νοποίησης του παθόντος ο κατηγο-ρούμενος θα πρέπει να τίθεται σεχειρότερη μοίρα (αντιμέτωπος μετην laquoεκδικητικήraquo συμμετοχή τουαδικηθέντος) από τον υπαίτιο ενόςαδικήματος που προλαβαίνει να

εξοφλήσει τις σχετικές αξιώσεις πριν από την ενάσκηση τουδικαιώματος του άρθρου 63

Η κατάργηση της πολιτικής αγωγής συνεπάγεται σημαντική(και ευπρόσδεκτη) απλούστευση των διατυπώσεων για την δήλωση της παράστασης και την συμμετοχή του αδικηθέν-τος στην ποινική δίκη Σύμφωνα με το νέο άρθρο 67 ΚΠΔ η παράσταση στο δικαστήριο επιτρέπεται χωρίς έγγραφη



Ο

ldquoο θεσμός της πολιτικής αγωγήςαντικαταστάθηκε

από εκείνον τηςlaquoυποστήριξης της

κατηγορίαςraquordquo

ldquoαποδίδεται πλέονμε σαφήνεια όπως

κατrsquo επανάληψη επισημαίνεται

στην Αιτιολογική Έκθεση ο ldquoπρο-

εχόντως ποινικόςχαρακτήρας της παράστασης τουαδικηθέντοςrdquordquo

1 Για τον μικτό χαρακτήρα της πολιτικής αγωγής βλ μόνο Ν Κ Ανδρουλάκη Θεμελιώδεις έννοιες της ποινικής δίκης 4η έκδ 2012σελ 83 επ

2 Βλ ήδη κριτικά Κακαβούλη Υποστήριξη της κατηγορίας Μια τύποις μετεξέλιξη της πολιτικής αγωγής ΠοινΧρ ΞΘ΄ (2019) σελ 478 επ

προδικασία κατά τα μέχρι πρότινος ισχύοντα στις περιπτώ-σεις όπου ο πολιτικώς ενάγων ζητούσε μόνο χρηματική ικα-νοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης Και εδώπάντως υπάρχουν νομίζω περιθώρια προς κριτική μεδεδο μένο ότι η σχετική δυνατότητα αναγνωρίζεται laquoτο αργότερο ώσπου να αρχίσει για πρώτη φορά η αποδεικτικήδιαδικασία στο ακροατήριοraquo Καταργήθηκε έτσι χωρίς εμ-φανή αιτία η δυνατότητα υποβολής της δήλωσης στην μετrsquoαναβολή δίκη όταν η αναβολή έχει δοθεί για κρείσσονες

αποδείξεις δημιουργώντας έτσι ένααχρείαστο τυπικό ανάχωμα στηνσυμμετοχή του αδικηθέντος στηνποινική δίκη και laquoτιμωρώνταςraquo όσαθύματα παρέλειψαν ή απέτυχαν γιαοποιονδήποτε λόγο να παρασταθούνστην αρχική δικάσιμο3

Σύμφωνα με το άρθρο 84 του νέουΚΠΔ η δήλωση είναι απαράδεκτη ανδεν περιέχει συνοπτική έκθεση τηςυπόθεσης για την οποία παρίσταταικάποιος προς υποστήριξη της κατη-γορίας και τους λόγους στους οποί-

ους στηρίζεται η αστική του αξίωση Διατηρείται έτσι ηυποχρέωση του δηλούντος να μνημονεύει στη δήλωσή τουτα πραγματικά περιστατικά που θεμελιώνουν το έγκλημα τηνζημία που ισχυρίζεται ότι υπέστη και το είδος αυτής στηνοποία στηρίζεται η αστική του αξίωση καθώς και τον αιτιώδησύνδεσμο μεταξύ της πράξεως και της υλικής ζημίας ή τηςηθικής βλάβης εκτός αν από τη φύση της πράξεως η βλάβηείναι αυτονόητη Προσοχή επίσης θέλει η διατήρηση (στοάρθρο 63) της υποχρέωσης εφάπαξ καταβολής laquoτέλους παράστασηςraquo μέσω παραβόλου υπέρ του Δημοσίου αξίας

40 ευρώ το οποίο πρέπει να προσκομίζεται επί ποινή απα-ραδέκτου κατά τον χρόνο της δήλωσης και καλύπτει την παράσταση μέχρι την έκδοση αμετάκλητης απόφασης Απότο άρθρο 84 καταργήθηκε αντίθετα η υποχρέωση διορισμούαντικλήτου στην έδρα του δικαστηρίου αν αυτός που κάνει τηδήλωση δεν διαμένει μόνιμα εκεί Πλέον ο διορισμός αντι-κλήτου είναι προαιρετικός ενώ ο πληρεξούσιος δικηγόροςτου υποστηρίζοντος την κατηγορία που έχει διορισθεί νόμιμακαι έχει γνωστοποιηθεί στην προδικασία ή στο ακροατήριοείναι σε κάθε περίπτωση αυτοδικαίως και αντίκλητος

Ο νέος Κώδικας περιέχει ακόμα ρυθμίζεις που αναβαθμίζουντον ρόλο του παριστάμενου προς υποστήριξη της κατηγορίαςστην προδικασία Έτσι στην παράγραφο 4 του άρθρου 82 διευκρινίζεται ότι ο παριστάμενος για την υποστήριξη της κατηγορίας αποκτά την ιδιότητα του διαδίκου αμέσως μετά τηνκατά τους νόμιμους τύπους δήλωσή του ενώ στο άρθρο 107ορίζεται ότι μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα πρόσβασης στουλικό της δικογραφίας ήδη από την στιγμή που ο ύποπτος θακληθεί σε παροχή εξηγήσεων (και όχι μόνο από το χρονικόσημείο που ο ήδη κατηγορούμενος θα κληθεί σε απολογία ήθα εκδοθεί εναντίον του ένταλμα σύλληψης ή βίαιης προσα-γωγής) Αντίστοιχα το άρθρο 85 ορίζει πλέον ότι αντιρρήσειςκατά της δήλωσης για υποστήριξη της κατηγορίας μπορεί ναπροβάλλει πλέον και ο ύποπτος (και όχι μόνο όπως προηγου-μένως ο κατηγορούμενος)

Τέλος προσοχή απαιτούν οι μεταβατικές διατάξεις του νέουΚώδικα Σύμφωνα με το άρθρο 588 παρ 2 οι ειδικές διατά-ξεις που προβλέπουν δικαίωμα παράστασης προς υποστή-ριξη της κατηγορίας (ακόμα και από μη δικαιούμενα κατάτον Αστικό Κώδικα πρόσωπα) διατηρούνται σε ισχύ Το σημαντικότερο δε σύμφωνα με το άρθρο 588 παρ 3 laquoαστι-κές αξιώσεις που έχουν εισαχθεί σε ποινικά δικαστήρια παραπέμπονται υποχρεωτικά ως ανεκκαθάριστες στα πολι-τικά δικαστήρια εκτός αν έχουν επιδικαστεί οπότε ως προςαυτές εφαρμόζονται οι διατάξεις του καταργούμενου κώδικαποινικής δικονομίαςraquo Η πολιτική αγωγή επιβιώνει έτσι προ-σώρας στις εν εξελίξει δίκες και δη σε όποιες το πρωτοβάθ-μιο δικαστήριο έχει ήδη επιδικάσει τις αστικές αξιώσεις τουαδικηθέντος



ldquoΗ κατάργηση της πολιτικής αγω-

γής συνεπάγεται σημα ντική (και ευπρόσδεκτη)

απλού στευση τωνδιατυπώσεων γιατην δήλωση της

παράστασης και τηνσυμμετοχή του

αδικηθέντος στηνποινική δίκηrdquordquo

Περιοδική Έκδοση της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων

Συντακτική Επιτροπή Ι Αναστασοπούλου Ν Βιτώρος Π Κουρελέας Π Πανταζής Β Πετρόπουλος

Καλλιτεχνική επιμέλεια σελιδοποίησηΊνα Μελέγκογλου - altsysgr

copy Ένωση Ελλήνων ΠοινικολόγωνΕμμανουήλ Μπενάκη 24 106 78 ΑθήναΤ 210 3820125 6944506619F 210 3820112 E-mail hcbaotenetgrhttpwwwhcbagr

3 Βλ τις προειδοποιήσεις του Δημάκη Η πολιτική αγωγή κατά το Σχέ-διο του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας ΠοινΧρ ΜΕ΄ (1995)σελ 1141 (1170) και του γράφοντος Σκέψεις γύρω από την laquoπα-ρεμπίπτουσαraquo (ή μήπως laquoπροπαρασκευαστικήraquo) απόφαση περίαποβολής της πολιτικής αγωγής τα ένδικα μέσα κατά αθωωτικώναποφάσεων και την παράσταση του πολιτικώς ενάγοντος προςυποστήριξη της κατηγορίας ΠοινΧρ ΞΔ΄ (2014) σελ 641 (649)

Η τύχη των κωδίκωνΙωάννης Κ Γιαννίδης Ομ Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ Μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του ΚΠΔ

το σύντομο αυτό κείμενο θα εξετάσουμε καταρχάς τα είδη αρνητικής κριτικής που

έγιναν στους κώδικες Μπορούμε να διακρίνουμε4 κατηγορίες αντιρρήσεων α) τις ιδεολογικές - δικαιοπολιτικές β) τις δογματικές - θεωρητικές γ) τις τεχνικές- νομικές και τέλος δ) τις πρακτικές - διαχειριστικές Πρέπειεπίσης να σημειώσουμε ότι αρκετές φορές πίσω από τον αρχικό χαρακτηρισμό κάποιας αντίρρησης είναι ενδεχόμενονα υποκρύπτεται κάποιο άλλο κίνητρο (πχ πίσω από μια δογματική - θεωρητική αντίρρηση μια ιδεολογική - δικαιοπο-λιτική ή πίσω από μια ιδεολογική - δικαιοπολιτική μια πρακτική- διαχειριστική κλπ) Για το λόγο αυτό θα προβούμε σε μιαπεραιτέρω διάκριση αυτήν της ειλικρινούς ή μη εμφάνισης τηςαντίρρησης διακρίνοντας έτσι μεταξύ πχ αληθών ιδεολογικών- δικαιοπολιτικών αντιρρήσεων και ψευδοϊδεολογικών επιχει-ρημάτων αν και πάλι δεν αποκλείεται κάποια αντίρρηση να έχει

διπλή φύση δηλαδή να ανήκει αληθώςσε δύο διαφορετικές κατηγορίες Μια πρόσθετη κατηγοριοποίηση στηνοποία θα προβούμε είναι αυτή που γίνεται βάσει της προέλευσης των αντιρρήσεων στο βαθμό που αυτήείναι γνωστή αν δηλαδή προέρχονταιαπό τη δικαστική εξουσία (δικαστές -εισαγγελείς) την επιστημονική κοινό-τητα (καθηγητές-θεωρητικοί νομικοί)τη δικηγορία (σύλλογοι - δικηγόροι)

και τέλος το διοικητικό μηχανισμό (γραμματείς - σωφρονιστι-κοί υπάλληλοι - διοίκηση δικαιοσύνης κλπ)

Ποια είναι η σχέση όλων αυτών των κατηγοριοποιήσεων μετον τίτλο του άρθρου αυτού Θεωρώ ότι ο συνδυασμός τωνπαραπάνω κατηγοριοποιήσεων θα αποκαλύψει σε αρκετά μεγάλο βαθμό την προέλευση της βαθύτερης παθογένειας τουσυστήματος και των πιθανοτήτων υγιούς εφαρμογής των κωδίκων ή της μετεξέλιξής τους στην πρακτική σε κάποιο ενδιάμεσο διαχειριστικό πρότυπο ανίκανο να λύσει τα προ-βλήματα που επιδιώκουν να λύσουν οι κώδικες

Ας δούμε λοιπόν ποιο είναι το περιεχόμενο των ειδών αρνη-τικής κριτικής

Α) Ιδεολογικές - δικαιοπολιτικές αντιρρήσεις είναι πάντοτεαναμενόμενες και ως ένα βαθμό νόμιμες και κατανοητές Οι κώδικες δεν είναι ευθέως ιδεολογικό προϊόν αλλά σε κάθεπερίπτωση κινούνται μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιδεολογικόχώρο που οριοθετείται από περιοριστικούς παράγοντες όπωςο χρόνος η παράδοση του συγκεκριμένου νομικού χώρουτο γενικότερο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον κλπ Σε κάθε περίπτωση είναι άμεσο προϊόν των σύνθετων ιδεολογικοπολι-τικών θέσεων των συντακτών τους με την εκάστοτε αναμενό-

μενη αντίληψη των παραπάνω περιορισμών και με την απαραί-τητη συνεργασία μεταξύ τους Και είναι χωρίς καμία αμφιβολίαφορείς ενδοσυστηματικής ιδεολογίας Είναι βέβαια αληθές ότιοι ιδεολογικές αντιρρήσεις διατυπώνονται έμμεσα με τη μορφήδικαιοπολιτικών αντιρρήσεων χαρακτήρα τον οποίον επίσηςέχουν Έτσι η αντίρρηση ότι πχ ο ΠΚ είναι υπεράγαν επιεικήςκαι θα οδηγήσει στη συλλήβδην έξοδο εκ των φυλακών πολ-λών σοβαρών κακοποιών είναι ευθέως δικαιοπολιτική όπωςάλλωστε και η αντίρρηση ότι επί ανθρωποκτονίας εκ προθέ-σεως θα έπρεπε να επιβάλλεται πάντα ισόβια κάθειρξη και όχιεναλλακτικά με πρόσκαιρη κάθειρξη ή ότι το ανώτατο όριοτης πρόσκαιρης κάθειρξης θα πρέπει να ανέλθει από 15 σε20 έτη Ωστόσο πίσω και από τις τρεις αυτές αντιρρήσεις δια-κρίνεται η πίστη στην τιμωρητική ιδεολογία του ποινικού Δικαίου Όχι ότι δεν είναι παραδεκτό να υιοθετεί κανείς αυτήντην ιδεολογία αλλά είναι απολύτως σαφές ότι αυτή αντίκειταιστην αντίστοιχη δικαιοπολιτική ιδεολογία των μελών της επι-τροπής αλλά και του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων πουέθεσαν και διατηρούν τους κώδικες σε ισχύ

Β) Οι δογματικές - θεωρητικές αντιρρήσεις είναι λιγότερεςκαι προέρχονται κυρίως από τον ακαδημαϊκό χώρο και συγ-κεντρώνονται ορθώς στις μετατροπές του δογματικού μέρουςτου ΠΚ άρθρ 1-49 Η πράξη θα laquoανακαλύψειraquo αργότερα ταπροβλήματα αυτών των εκ πρώτης όψεως χωρίς μεγάλες πρα-κτικές επιπτώσεις αλλαγών

Γ) Οι τεχνικές - νομικές αντιρρήσεις είναι η πολυπληθέ-στερη κατηγορία αντιρρήσεων και αυτή που συχνά προσέφερεχρήσιμες διορθωτικές παρεμβάσεις ιδίως αυτή τη φορά στονΚΠΔ που αν και λιγότερο ιδεολογικά laquoδύσκολοςraquo από τον ΠΚπαρουσιάζει μια πολυπλοκότητα στις προβλέψεις του που δύσκολα μπορεί να φαντασθεί κανείς αν δεν είναι μέλος τηςεπιτροπής

Δ) Τέλος οι πρακτικές - διαχειριστικές αντιρρήσεις πουπεριστρέφονται κυρίως γύρω από τους νέους θεσμούς όπωςπχ laquoΑνεφάρμοστη η κοινωφελής εργασίαraquo laquoτι χρειάζονταιτα ημερήσια πρόστιμαraquo laquoγιατί να καταργηθεί τελείως η μετα-τροπήraquo laquoείναι δυνατόν η εισαγγελία πλημμελειοδικών να ανταποκριθεί στο βάρος της αυξημένης αρμοδιότητας και τηςσυντάξεως κατηγορητηρίωνraquo κλπ αντιρρήσεις που είναι απόδικαιολογημένες έως καθόλου δικαιολογημένες αλλά που όλεςαποκαλύπτουν την κατάσταση laquoνευρικής κρίσηςraquo στην οποίαέχει περιέλθει το σύστημα που αναγκάζεται να εγκαταλείψειτις παγιωμένες πρακτικές του και τη σχετική αδράνεια

Η ανθρωπογεωγραφία των αντιρρήσεων αυτών είναι ενδεικτική(είναι βεβαίως σαφές ότι η στατιστική που οδήγησε στον παρακάτω πίνακα είναι περιορισμένης ακρίβειας αφού ούτεόλες οι αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν είναι γνωστές ούτε όλοιοι χαρακτηρισμοί τους κατανάγκην ορθοί)

Ενώ οι αντιρρήσεις της κατηγορίας γ) οι τεχνικές νομικές αντιρρήσεις προέρχονται από όλες περίπου τις δυνατέςπηγές (βλ πίνακα) οι αντιρρήσεις της κατηγορίας β) οι δογ-ματικές - θεωρητικές μόνο από μία ενώ οι άλλες δύο α) και

Σ


ldquoθα εξετάσουμεκαταρχάς τα είδη

αρνητικής κριτικήςπου έγιναν στους

κώδικες Μπορούμενα διακρίνουμε

4 κατηγορίες αντιρρήσεωνrdquo
















ΠΗΓΕΣ


4 4 4

4

4 4 4 4

4 4





ΕΙΔΗ

Τ






κασίαςrdquo














































M
























M





















































Ο





















H






















































Ο











































ΠΗΓΕΣ


4 4 4

4

4 4 4 4

4 4





ΕΙΔΗ

Τ






κασίαςrdquo














































M
























M





















































Ο





















H






















































Ο










































































M
























M





















































Ο





















H






















































Ο




















































M





















































Ο





















H






















































Ο

















































































Ο





















H






















































Ο

















































H






















































Ο


















































































Ο





























NC 4 Oct. 2018δογματική - θεωρητική αντίρρηση μια ιδεολογική...

Documents

Transcript of NC 4 Oct. 2018δογματική - θεωρητική αντίρρηση μια ιδεολογική...