nb.

Jarno SchoenEbatech

Marcel BestevaarPersgroep Printing

vijf

de

jaar

gan

g n

º 3

sep

tem

ber

2011

6 x geld verdienen met duurzaam energiemanagement

Minder storing, meer productie

‘Pacemaker’ regelt stroomtoevoer

Voor inkopers van energieInformatie, inspiratie en concrete tips

NB.3-2011-01.indd 1 24-08-11 09:22

2 nb. | Nº 3 • september 2011

Ontmoet onze energie expertsUw totale energiekosten worden grotendeels bepaald door de energieprijs en uw energieverbruik. Daarom biedt Nuon zowel hulp op het gebied van uw energie inkoop als op het gebied van energiebesparing. Onze experts kunnen u helpen bij uw totale energievraagstuk om zo uw kosten te beheersen en zo laag mogelijk te houden.Vanaf medio september zult u een aantal van onze energie experts tegenkomen in advertenties in verschillende media en kunt u ze ontmoeten op een aantal evenementen, zoals de NIVE en RTLZ Masterclass. Neem voor meer informatie over deze evenementen contact op met uw accountmanager.

VOORWOORD

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP:

� Masterclass: nuon.nl/rtlmasterclass

� Marktrapport: nuon.nl/marktrapport

� Twitter: twitter.com/nuonmarktinfo

Duurzaamheid wint terreinEen vorm van duurzame energie die steeds meer toepassingen krijgt, is zonne-energie. Een voorbeeld van een bedrijf dat zicht richt op innovatieve oplossingen en lokaal opgewekte zonne-energie is Horizon Energy. In samenwerking met Ingenieursbureau Ebatech, plaatste dit bedrijf 700 m² aan zonnepanelen op het dak van de stallen van een boerderij. ‘Nutteloze’ ruimte wordt benut en zo’n dertig huishoudens worden hiermee van stroom voorzien.

Ook zonder grote investeringen kunt u – op verschillende manieren – winst halen uit duurzaam energieverbruik. Bijvoorbeeld door aanpassing van het gedrag van uw medewerkers en een juiste afstelling van uw apparatuur. Deze zogenaamde quick wins kosten u niet veel, maar geven wel snel een reductie in het energieverbruik.

Wilt u een duurzame energievoorziening op de lange termijn, dan ontkomt u er niet aan hierin te investeren. Er zijn verschil-lende maatregelen, maar u moet zich altijd afvragen: wat wil ik bereiken en op welke termijn wil ik een investering terugverdienen?

Ondertussen denkt u waarschijnlijk al aan uw doelstellingen voor 2012. Ook op het gebied van energie, wat gaat u doen aan verduurzaming van uw energie-huishouding? Welke maatregelen zijn voor uw bedrijf interessant om door te voeren en welke besparing leveren ze u op? De medewerkers van Nuon staan klaar om u te adviseren over uw specifieke bedrijfssituatie.

Tot slot ben ik verheugd te kunnen bevestigen dat we op 28 september, in samenwerking met Nyenrode en RTLZ, een masterclass organiseren. Inschrijven kan online. Daarnaast verschijnt 29 september een special van Management Scope met als thema ‘De toekomst van energie’. Veel leesplezier.

Marc Heijnis, directeur Nuon Sales Operations B2B

Masterclass Energie in Debat: ‘Investeren in de toekomst’Op woensdag 28 september organiseert Nuon, in samenwer-king met RTLZ en Nyenrode, voor het derde achtereenvolgende jaar de RTLZ Masterclass. Deze keer staat de toekomst van energie centraal. Met praktijkvoorbeelden en toekomstvisies van diverse experts krijgt u tijdens deze masterclass een helder beeld van de toekomstige energiescenario’s, afhankelijkhe-den en alternatieven van energievoorziening voor uw bedrijf. Aansluitend gaan de experts onder leiding van Frits Wester met elkaar in debat over het thema. Wilt u hierbij zijn? Meld u dan vóór 14 september aan via nuon.nl/rtlmasterclass.

nuon.nl/zakelijk

Duurzame stedenOp dit moment woont wereldwijd ongeveer 50 procent van de bevolking in stedelijke gebieden, in 2020 zal dat 75 procent zijn. ‘Het energiever-bruik en de CO²-uitstoot zullen zich steeds meer gaan concentreren in een kleiner gebied’, vertelt Alwin Nagel, city partnership projectmanager

bij Nuon/Vattenfall. ‘Vanuit klimaatdoelstellingen, maar ook vanuit betaalbaarheid van energie, zie je dat steden inzetten op het verduur-zamen van energieverbruik.’ In het Sustainable Cities Programma gaat Vattenfall duurzame partnerships aan met gemeenten en zakelijke partners. ‘Hiermee kunnen we ambities op elkaar afstemmen en exper-tise, kennis en slagkracht combineren. Een concreet voorbeeld is het vervangen van gasverwarming door verwarming via stadswarmte in Amsterdam.’ Meer informatie bij Alwin Nagel van Nuon: alwin.nagel@nuon.com.

KATO

TAN

RTL

NED

ERLA

ND

n

n n

wordtden

u – op uit

eld w an uw

wins l een

ning niet l-

op

al p

ennn

voeren enn welke

KATO

TAN

NB.3-2011-01.indd 2 24-08-11 09:32

nb. | Nº3 • september 2011 3

� DE VRAAG NIEUWS

� Verschuivend aanbod

De mondiaal stijgende energievraag zet een verschuiving in het aanbod in gang. Voorlopig zijn er voldoende fossiele brandstofreserves om aan de vraag te kunnen voldoen. Dat geldt alleen niet voor olie: de vraag is groter dan het aanbod. China alleen al is verantwoordelijk voor twintig procent van de consumptiegroei in olie in het afgelopen decennium. Gevolg van de structurele vraagoverschrijding is het huidige hoge prijsniveau.

Kansen dus voor andere fossiele en hernieuwbare brandstofsoorten, zoals biomassa. Europa is de grootste producent (en gebruiker) van aardgas, Azië is de grootste groeimarkt. De totale gasreserves zijn de laatste jaren gegroeid, maar het einde van de Nederlandse aardgasreserves komt in zicht. Daarom wil Nederland haar rol als kennis- en handelscentrum verstevigen om een sleutelrol in de gasmarkt te kunnen blijven spelen. Wellicht dat winning van schaliegas (uit leisteen) op termijn in Europa mogelijkheden biedt voor vergroting van de reserves.

Groei zal ook optreden in het segment hernieuw-bare energie, al was het maar om de gewenste CO²-reductie te kunnen realiseren. De opwekkosten van hernieuwbare energie gaan verder dalen, maar van concurrentie op prijs met fossiele brandstoffen is nog geen sprake. Subsidies zijn nu nog nodig, pas op lange termijn zal hernieuwbare energie echt kunnen concurreren met energie uit conventionele bronnen.

Wilt u wekelijks op de hoogte blijven van de laatste marktontwikkelingen dan kunt u zich aanmelden voor het digitale Marktrapport: nuon.nl/marktrapport en u kunt mij volgen op Twitter: twitter.com/nuonmarktinfo

Maurits Timmermans, Nuon PortfolioDesksalesportfolio@nuon.com

MARKTONTWIKKELINGEN

Colofon l nb. is een uitgave van Nuon en verschijnt vier keer per jaar. Vijfde jaargang, nummer 3, september 2011

l Redactieadres: Nuon, PAC 1AA6210, Redactie nb., Postbus 41920, 1009 DC Amsterdam, redactienb@nuon.com nuon.nl/zakelijk l Concept en realisatie: Scripta Media; Djoeke Barkey, Jacqueline Konermann, Peter van Vuuren, Nieuwe Herengracht 47, 1011 RN Amsterdam l Artdirection en vorm geving: Marc van Meurs

l Fotografie: Kato Tan, Ton Zonneveld l Drukwerk: drukkerij Tesink l Lithografie:

Grafimedia Amsterdam l © Nuon, 2011 l nb. wordt op FSC-papier gedrukt. l Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen zonder schrift-elijk toestemming. Alle genoemde gegevens zijn onder voorbehoud. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. l Wilt u nb. niet meer ontvangen of is het magazine onjuist geadresseerd? Surf dan naar nuon.nl/zakelijk. Ga vervolgens naar Klan ten service en klik op ‘wijziging doorgeven’.

KATO

TAN

Wijnand Tjepkema over de lange termijn

In de contacten met klanten maken

de medewerkers van Nuon de focus

op duurzaamheid concreet.

Wijnand Tjepkema, senior corporate

accountmanager bij Nuon, legt uit hoe

hij dat bereikt.

‘Als corporate accountmanager richt ik me op klanten in de grootzakelijke markt. Daarbij gaat het niet alleen om het leveren van energie. Ik kijk ook hoe ze de energiehuishouding van hun organisatie op een duurzame manier kunnen inrichten. Samen stellen we vast wat de behoeftes zijn en op welke wijze Nuon en haar dochterondernemingen, zoals ingenieursbureau Ebatech, daarbij kunnen helpen. Zo kan Ebatech van dienst zijn bij het implementeren van energiebesparende maatregelen. We kiezen steeds meer voor een geïntegreerde aanpak en gaan dus breder dan het aanbieden van een extraatje. Het gaat om het aanbieden van een

totaalpakket van energie besparen, slim inkopen en afstemmen van de administratie. In een aantal gevallen gaan we met klanten partnerships aan, dat biedt voor beide partijen voordelen. Verder kijken, het langetermijndenken, dat is de uitdaging. En daarin zit tevens de toegevoegde waarde van Nuon.’Wijnand Tjepkema is ook te volgen op twitter.com/WijnandTjepkema.

� V I S I T EKAART J E

Duurzaamheidskeurmerk voor de bouwEen internationaal duurzaamheidskeurmerk voor eigenaren en huurders van vastgoed, dat is BREEAM. ‘Het keurmerk geeft een indicatie van de duurzaam-heidsaspecten van een nieuw of bestaand gebouw’, zegt Hans Schelvis, afdelingsmanager Ontwerp & Realisatie bij Ebatech. ‘Het gaat daarbij over energieverbruik, maar óók over gezondheid voor de gebruikers, herkomst van bouwmaterialen, bereikbaarheid en afvalstromen.’ BREEAM is wereldwijd het belangrijkste en meest gebruikte duurzaamheidskeurmerk voor gebouwen. In Nederland worden de certificaten toegekend door de Dutch Green Building Council. ‘Het keurmerk wordt steeds vaker toegepast. De Rijksoverheid gaat het voor haar huisvestingsprojecten als standaard gebruiken. Ebatech zal op korte termijn ook eigen BREEAM-experts in huis hebben.’ Voor meer informatie kijk op breeam.nl of neem contact op met uw persoonlijke accountmanager.

KATO

TAN

HAR

RY N

OBA

CK

NB.3-2011-01.indd 3 22-08-11 18:13

4 nb. | Nº 3 • september 2011

TON

ZON

NEV

ELD

PERSGROEP PRINTING

Persgroep Printing is een onderdeel

van uitgeefconcern Persgroep

Nederland. De drukkerijen in

Den Haag en Amsterdam drukken

behalve dagbladen een groot

aantal nieuwsbladen en huis-

aan-huiskranten. Op de locatie in

Amsterdam werken circa 170

mensen. Er worden onder meer

zes dagbladen gedrukt: het NRC

Handelsblad, nrc.next, Het Parool,

de Volkskrant, Algemeen Dagblad

en Trouw. Dat zijn dagelijks circa

1 miljoen kranten.

ENERGIEVERBRUIK

Elektriciteit:

ruim 9000 Megawatt-uur per jaar

Gas:

300.000 m³ per jaar

NUON/EBATECH

De adviseurs van Nuon-dochter

Ebatech werken samen met klanten

aan het optimaliseren van de

power quality. Dat doen zij door

het monitoren en analyseren van

het energieverbruik en het

verstrekken van advies over

installaties en over mogelijke

gedrags- en organisatorische

maatregelen. Uw accountmanager

bij Nuon geeft u graag meer

informatie over de mogelijkheden

die Ebatech voor úw onderneming

kan bieden.

‘We hebben dagelijks deadlines

te halen; elke verstoring kost geld’

Marcel Bestevaar, Persgroep Printing

NB.3-2011-01.indd 4 22-08-11 18:14

nb. | Nº3 • september 2011 5

CASE

‘Pacemaker’regelt stroomtoevoer

in drukkerij

de Amsterdamse drukkerij van Persgroep Printing functioneerde de tl-verlichting niet goed. Een paar keer per week moest een monteur repara-ties verrichten en elk halfjaar was de zogenaamde voorschakelapparatuur aan vervanging toe, iets wat normaal gesproken hooguit eens per vijf jaar aan de orde is. Daar kwam bij dat het opstarten van de persen problemen in het elektriciteitssysteem veroorzaakte: de hoofdschakelaars schakelden de drukpersen soms spontaan uit, waardoor niet alleen de productie stil kwam te liggen, maar vaak ook nog eens de besturing werd ontregeld. Een groot probleem, aldus Marcel Bestevaar, Facilitair Manager bij Persgroep Printing: ‘Elke storing bete-kent vertraging in het verschijnen van de krant; er móést wat aan gedaan worden. Maar we kwamen er niet achter wat de oorzaak van de storingen was.’

KwaliteitsimpulsPersgroep Printing vroeg ingenieursbureau en Nuon-dochter Ebatech de kwaliteit van de energie-voorziening (power quality) te onderzoeken en te analyseren. Metingen brachten de boosdoener aan het licht. Bestevaar: ‘Je moet het zien als een soort “ruis” of “vervuiling” in de elektriciteitstoevoer. Zodra we de persen startten, nam die ineens sterk toe, waardoor enerzijds de verlichting een klap kreeg en anderzijds het risico op uitval van de per-sen werd vergroot.’

Na de metingen kwam Ebatech met een plan om de kwaliteit van de elektriciteitsvoorziening te verbe-teren. De oplossing werd gevonden in het neutrali-seren van de vervuiling: zes Actieve Dynamische Filters geven het elektriciteitssysteem letterlijk een kwaliteitsimpuls. Jarno Schoen, adviseur bij Ebatech: ‘ADF’s zijn filters die als het ware de ruis weghalen door er een tegengestelde stroom tegen-over te zetten. Vergelijk het met een pacemaker: die reguleert de slagen van je hart door middel van elektrische stuursignalen en voorkomt zo dat de boel op hol slaat. In een split second signaleert het ADF-systeem verstoringen in de elektriciteitstoe-voer. Binnen 0,2 milliseconde stuurt die een “tegenstroom” uit, zodat de aangesloten appara-tuur niets merkt van die verstoring.’

Deadlines halenOpvallend is dat de filters niet eens zo’n grote investering vergen, althans niet in relatie tot de problemen die ermee zijn opgelost. De terugver-dientijd is geschat op twee jaar. Hoewel de nieuwe apparatuur nog maar net is geïnstalleerd, is nu al duidelijk dat veel problemen op de werkvloer zijn opgelost (nog los van het feit dat de storingsmon-teur minder vaak hoeft te komen). En omdat er continu monitoring plaatsvindt – de meetappara-tuur houdt de power quality in de gaten – kan er in de toekomst worden gewerkt aan een nog efficiën-tere infrastructuur.De grootste winst voor Persgroep Printing is dat de productie soepeler loopt. Bestevaar: ‘Productie-uitval is moeilijk in geld uit te drukken, maar daar gaat het ons natuurlijk vooral om. We hebben elke dag deadlines te halen, elke verstoring kost geld. Het is onze ambitie om de beste drukkerij van Nederland te zijn. Wij moeten er dus voor zorgen dat de krant op tijd de deur uit gaat en dat we hon-derd procent betrouwbaar kunnen leveren. Mede dankzij het oplossen van de elektriciteitsverstorin-gen is die ambitie een stuk reëler geworden.’

Elke dag rollen zes dagbladen van

de pers bij Persgroep Printing, de

drukpersen draaien vrijwel fulltime.

Lange tijd kampte het bedrijf

met onverklaarbare storingen en

apparatuuruitval, totdat Nuon-dochter

Ebatech de oorzaak ervan traceerde en

een oplossing aandroeg.

In

NB.3-2011-01.indd 5 22-08-11 18:14

6 nb. | Nº3 • september 2011

6dingen die u moet weten over

Plannen voor de korte en lange termijn� Winst halen uit duurzaam energieverbruik kan op veel manieren gerealiseerd worden. Quick wins zijn te vinden in gedragsaanpassingen of bijvoorbeeld de afstelling van verwarmings- en koelsystemen. Dergelijke maatregelen kosten niet veel, terwijl de reductie in energieverbruik (en dus in kosten) snel kan oplopen. Wie duurzame energievoorziening op de lange termijn wil waarborgen zal moeten investeren, bijvoorbeeld in intelligente klimaatsystemen in combinatie met warmte- en koudeopslag, in bijvoorbeeld het vervangen van energieslurpende verlichting door led-systemen of bijvoorbeeld door eigen energieopwekking. Van belang is de vraag: wat wil ik bereiken en op welke termijn wil ik een investering terugverdienen?

1

Creëer brede betrokkenheid� Aanpassingen in gedrag en energie-verbruik slagen als iedereen binnen een bedrijf meedoet. Niet als een tijdelijk project, maar als een manier van werken. Er dient commitment van het manage-ment te zijn, maar daarnaast is de medewerking van alle collega’s cruciaal voor het slagen van de plannen. Door medewerkers te betrekken bij de maatregelen wordt sneller commitment bereikt. Communiceren over de behaalde resultaten werkt stimulerend. Laat bijvoorbeeld op een scherm in de hal of kantine, of via het intranet, in grafiekjes zien hoever het verbruik al is teruggebracht. Bij het uitvoeren van de maatregelen is het vaak handig om te beginnen met de veranderingen die snel zichtbaar of voelbaar zijn.

2

Inzicht: meten is weten� Om het energieverbruik te kunnen verduur-zamen is inzicht in de bestaande situatie nodig. Nuon werkt hierin samen met Ebatech, de dochteronderneming die technisch energieadvies geeft. Daarbij komen vragen aan de orde als “welke processen dienen die installaties en waar zit het besparingspotentieel? Maar ook; waar kun je snel winst behalen en waar zijn investeringen nodig?” Als je dat weet, kun je maatregelen nemen, energiemanagement gaan toepassen en berekenen wat de terugverdientijd van investeringen is.

3

GELD VERDIENEN MET ENERGIEMANAGEMENT

NB.3-2011-01.indd 6 22-08-11 18:14

nb. | Nº3 • september 2011 7

VERDIEPING

DUURZAAMHEIDSPROJECTEN

nuondoet.nl

DOSSIERS

energieraad.nl

agentschapnl.nl

EBATECH

ebatech.nl/advies/energieadvies.aspx

Doe het samen� Samenwerking is belangrijk voor het slagen van winstgevende verduurzamingstrajecten. Binnen het bedrijf, maar ook buiten de onderneming. Met partners en leveranciers uit de branche of uit het netwerk van een onderneming kan gezocht worden naar mogelijk-heden om duurzame energie slim in te kopen, of in industriële omgevingen naar bijvoorbeeld kansen om reststromen nuttig te gebruiken. Een structurele aanpak van de verduurzaming kan al snel 15 tot 30 procent besparing in energieverbruik opleveren, zeker als dit in samenwerking met anderen gebeurt.

6

Blijf monitoren en updaten� Geld verdienen aan verduurzaming is ook een kwestie van blijvend structureel zoeken naar besparingen en naar verdere verbetering van bedrijfsprocessen en het energieverbruik daarin. Een energiemanagementsysteem meet continu de energiestromen. Die energiedatagegevens kunnen worden gekoppeld aan productiegegevens. Daardoor is het mogelijk het energieverbruik zo goed mogelijk af te stemmen op de bedrijfsprocessen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot een andere spreiding van productietijden of tot een andere verdeling van piekmomenten in de productie. Hoe meer meetgegevens er beschikbaar zijn, des te beter is de optimale situatie te berekenen. Flexibiliteit is van belang, zodat een ondernemer zich kan aanpassen aan nieuwe inzichten en ontwikkelingen.

5

Uitvoering en bewaking� Om het proces te bewaken en te monitoren is het aan te bevelen om een energiemanagementsysteem te installeren (meetapparatuur, hard- en software). Bedrijven kunnen dat zelf doen, maar Nuon en Ebatech kunnen daarbij op alle fronten ondersteuning bieden, zowel bij het uitrollen van de geplande acties als bij het beheren van het energiemanagementsysteem. Niet onbelangrijk: Nuon kan ondernemers adviseren over ontwikkelingen in de markt, over subsidieregelingen en fiscale mogelijkheden voor duurzaam energieverbruik en over bijvoorbeeld de regelgeving.

4

Kiezen voor duurzame oplossingen in energieverbruik

kan een ondernemer winst opleveren, in de vorm van

concreet financieel voordeel of een beter imago. Hoe?

De bestaande situatie is het beste uitgangspunt voor

een effectief plan van aanpak.

DUURZAAM

NB.3-2011-01.indd 7 24-08-11 09:26

8 nb. | Nº 3 • september 2011

Als aanbieder van duurzame energie is

Horizon Energy constant op zoek naar

innovatieve oplossingen om zonne-

energieprojecten mogelijk te maken.

Leo de Vos: ‘Je kunt daarbij denken aan

lokaal opgewekte zonne-energie, zoals

het plaatsen van zonnepanelen op daken

van grote gebouwen. Een van onze laatste

projecten is het benutten van dakruimte

van boerenstallen in Burgerbrug.’ Horizon

Energy plaatste en installeerde daar maar

liefst 700 m² aan zonnepanelen, Ebatech

zorgde voor de bemetering.

Opgewekte energie� ‘De aansluiting op het net en de plaat-

sing van de meters heeft Ebatech

geregeld’, vertelt Yoerie Bosman. ‘Het

gaat daarbij om verschillende meters:

de brutoproductiemeter registreert de

opgewekte zonne-energie en is bij gro-

tere energieopwekinstallaties verplicht

om in aanmerking te komen voor sub-

sidie. Daarnaast is er een hoofdmeter

geplaatst die zowel het verbruik van de

boer als de teruglevering van energie

meet.’ Ook verzorgt Ebatech de rappor-

tages over de opbrengst van de zonne-

panelen, uitgesplitst naar opgewekte

en teruggeleverde energie.

Mijlpaal� Horizon Energy is eigenaar van en

exploiteert de zonnepanelen, de boer

verpacht zijn dakoppervlakte en krijgt

daar periodiek een vergoeding voor.

Leo de Vos: ‘De 700 m² levert een piek-

capaciteit van bijna 100 kW. Op jaarbasis

verwachten we dat de panelen, bij 900-

1000 zonuren, ongeveer 80.000 kWh

opleveren. Dat is voldoende om jaarlijks

dertig huishoudens van stroom te voor-

zien. Ten opzichte van niet-duurzame

energieopwekking besparen we zo’n 45

ton CO²-uitstoot. Voor ons is dit project

in meerdere opzichten een mijlpaal.’TON

ZON

NEVELD

Yoerie Bosman

Ebatech

Leo de Vosmanager business development bij Horizon Energy

nBesparingsTip nuon.nl/energiemanagement

Als ontwikkelaar van duurzame zonne-energieprojecten plaatste Horizon Energy onlangs zonnepanelen op het dak van een agrarisch bedrijf in Noord-Holland. Leo de Vos, manager business development bij Horizon Energy, en Yoerie Bosman, projectleider Gas en Warmte en meetspecialist van Ebatech over het toepassen van zonne-energieoplossingen op daken.

Oppervlakte zonnepanelen: 700 m²Opbrengst: ± 80.000 kWhBesparing CO²-uitstoot: 45.000 kg

NB.3-2011-01.indd 8 22-08-11 18:13