NACIONALNI PARK „PROKLETIJE“stari.nparkovi.me/sajt/images/stories/PU_NP_Bio... · NACIONALNI...

JAVNO PREDUZEĆE ZA NACIONALNE PARKOVE CRNE GORE

NACIONALNI PARK BIOGRADSKA GORA

PLAN UPRAVLJANJA 2016–2020.

Podgorica, septembar 2015. godine

NP Biogradska gora - Plan upravljanja 2016–2020. godine

Učesnici u izradi Plana upravljanja: Zoran Mrdak – direktor Rade K. Gregović – pomoćnik direktora Darko Brajušković – pomoćnik direktora Koordinatori izrade plana: Saša Jeknić – direktor Nacionalnog parka Biogradska gora Jelena Dragović – stručni saradnik za zaštitu šuma Mr Veselin Luburić – savjetnik direktora za unapređivanje i razvoj Andrija Marojević – šef Službe za opšte, pravne poslove i kontrolu Dr Aleksandar Mijović – šef Službe za unapređenje i razvoj Mr Nela Vešović – Dubak – šef Službe za edukaciju, promociju marketing Mr Jasmin Spahić – šef Službe za finansijsko-računovodstvene poslove Mr Slobodan Stijepović – stručni saradnik za zaštitu šuma Marina Đurović – stručni saradnik za faunu Mojaš Đurović – stručni saradnik za zaštitu poljoprivrednog zemljišta i voda Slavica Đurišić – stručni saradnik za zaštitu flore Radmila Adžić – stručni saradnik za zaštitu kulturno-istorijskog nasljeđa Snežana Vukotić – stručni saradnik za etnografsku baštinu Hajdana Ilić Božović – stručni saradnik za promociju i edukaciju Dijana Kažić – stručni saradnik za međunarodnu saradnju

Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore 2


Osnovni podaci Naziv zaštićenog područja Biogradska gora Kategorija zaštićenog područja II Godina proglašenja zaštićenog područja 1952. Površina 5.650 ha

Karakteristični ekosistemi Ekosistemi listopadnih šuma, ekosistem prašume, vodeni i visokoplaninski ekosistemi

Karakteristične vrste

Preko 2000 vrsta biljaka: bukva jela, smrča, javor, bijeli jasen, planinski javor, planinski brijest, molika i munika. Faunu ptica čine: grmuše, zebe, sjenice puzgavci, mišar, sivi soko i jastreb. Faunu sisara čine: srna, jelen i divlja svinja. U Biogradskom jezeru egzistiraju tri autohtone vrste riba: potočna pastrmka, gaovica, peš, i dvije neautohtone vrste: zlatovčica i kalifornijska pastrmka. Biogradsko jezero je reproduktivni centar balkanskog endemita grčke žabe i mrmoljka.



Sadržaj:

1. UVOD ........................................................................................................................................................... 7 1.1. PLANSKI I ZAKONODAVNI OKVIR ................................................................................................................ 7 1.2. NACIONALNI PARK U MEĐUNARODNOM I NACIONALNOM KONTEKSTU ................................................. 9 1.3. NADLEŽNOSTI I NAČIN UPRAVLJANJA U NACIONALNOM PARKU .............................................................. 9 1.4. METODOLOŠKI PRISTUP ........................................................................................................................... 10 1.5. INSTITUCIONALNA STRUKTURA ................................................................................................................ 11

2. ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA ................................................................................................................... 13 2.1. OSNOVNI PODACI O PARKU ..................................................................................................................... 13 2.2. POLOŽAJ I GEOGRAFSKI USLOVI ............................................................................................................... 13 2.3. PRIRODNE VRIJEDNOSTI I RIJETKOSTI ....................................................................................................... 13 2.3.1. RELJEF ....................................................................................................................................................... 13 2.3.2. ZEMLJIŠTE ................................................................................................................................................. 14 2.3.3. VODE (HIDROGEOGRAFIJA) ...................................................................................................................... 14 2.3.4. VAZDUH .................................................................................................................................................... 15 2.3.5. KLIMA ....................................................................................................................................................... 15 2.3.6. PEJZAŽ ....................................................................................................................................................... 16 2.3.7. FLORA I VEGETACIJA ................................................................................................................................. 16

2.3.7.1. Šume ........................................................................................................................................... 18 2.3.7.2. Gljive ........................................................................................................................................... 19

2.3.8. FAUNA ...................................................................................................................................................... 20 2.3.8.1. Beskičmenjaci ............................................................................................................................. 20 2.3.8.2. Vodozemci i gmizavci ................................................................................................................. 21 2.3.8.3. Fauna riba ................................................................................................................................... 21 2.3.8.4. Fauna ptica ................................................................................................................................. 21 2.3.8.5. Fauna sisara ................................................................................................................................ 22

2.4. STVORENE VRIJEDNOSTI ........................................................................................................................... 22 2.4.1. STANOVNIŠTVO I NASELJA ........................................................................................................................ 22 2.4.2. PRIVREDNE I DRUŠTVENE DJELATNOSTI – EKONOMSKA ANALIZA ........................................................... 23 2.4.3. INFRASTRUKTURA ..................................................................................................................................... 24 2.4.4. KULTURNO–ISTORIJSKO NASLJEĐE ........................................................................................................... 25 2.4.5. INFORMATIVNO–PREZENTACIONI I EDUKATIVNI SADRŽAJI ..................................................................... 26

2.4.5.1. Centri za posjetioce i ekspo prostori .......................................................................................... 26 2.4.5.2. Planinarske, pješačke staze i staze posebne namjene ............................................................... 26 2.4.5.3. Vidikovci ..................................................................................................................................... 26 2.4.5.4. Turistička infrastruktura ............................................................................................................. 27 2.4.5.5. Sistem upravljanja posjetiocima ................................................................................................ 27

2.4.6. SISTEM AMBIJENTALNE HIGIJENE............................................................................................................. 28 2.5. MJERE ZAŠTITE, OČUVANJA, UNAPREĐIVANJA I KORIŠĆENJA PROSTORA PARKA ................................... 29 2.5.1. FIZIČKA ZAŠTITA ........................................................................................................................................ 29 2.5.2. STRUČNA ZAŠTITA .................................................................................................................................... 29

2.5.2.1. Monitoring i primijenjena istraživanja radi konzervativne zaštite ............................................. 29 2.5.2.2. Monitoring i primijenjena istraživanja radi očuvanja biodiverziteta .......................................... 29 2.5.2.3. Monitoring i primijenjena istraživanja radi zaštite etnografskog nasljeđa ............................... 30

2.5.3. ODRŽIVO KORIŠĆENJE RESURSA ............................................................................................................... 30 2.6. ANALIZA I OCJENA USLOVA ZA OSTVARIVANJE CILJEVA ZAŠTITE ............................................................. 31 2.7. ZONIRANJE PARKA .................................................................................................................................... 31 2.8. OCJENA STANJA NACIONALNOG PARKA (SWOT ANALIZA) ...................................................................... 33

3. PLANSKI DIO ............................................................................................................................................... 36 3.1. STRATEŠKO OPREDJELJENJE – VIZIJA ........................................................................................................ 36



3.2. STRATEŠKE OBLASTI .................................................................................................................................. 37 3.2.1. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA PRIRODNIH VRIJEDNOSTI .......................................................................... 37

3.2.1.1. Poseban cilj: Unapređivanje fizičke zaštite ................................................................................ 37 3.2.1.2. Poseban cilj: Unapređivanje stručne zaštite .............................................................................. 37 3.2.1.3. Poseban cilj: Očuvanje prirodnih vrijednosti .............................................................................. 37 3.2.1.4. Poseban cilj: Obrazovanje i podizanje nivoa svijesti lokalnog stanovništva i posjetilaca o zaštiti

prirode ........................................................................................................................................ 38 3.2.2. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA KULTURNO-ISTORIJSKIH VRIJEDNOSTI ..................................................... 38

3.2.2.1. Poseban cilj: Očuvanje, unapređivanje i popularizacija kulturno-istorijskih vrijednosti i potencijala ................................................................................................................................... 38

3.2.2.2. Poseban cilj: Očuvanje, unapređivanje i popularizacija etnografskih vrijednosti i potencijala . 39 3.2.3. STRATEŠKA OBLAST: TURIZAM I REKREACIJA ........................................................................................... 39

3.2.3.1. Poseban cilj: Unapređivanje turističke infrastrukture ................................................................ 39 3.2.3.2. Poseban cilj: Unapređivanje turističkih proizvoda ..................................................................... 39 3.2.3.3. Poseban cilj: Uspostaviti efikasan sistem upravljanja posjetiocima........................................... 39

3.2.4. STRATEŠKA OBLAST: EDUKACIJA I INTERPRETACIJA ................................................................................ 40 3.2.4.1. Poseban cilj: Unapređivanje edukativnih sadržaja ..................................................................... 40 3.2.4.2. Poseban cilj: Unapređivanje interpretativnih sadržaja .............................................................. 40

3.2.5. STRATEŠKA OBLAST: PROMOCIJA I MARKETING ...................................................................................... 40 3.2.5.1. Poseban cilj: Promocija parka na nacionalnom i međunarodnom tržištu .................................. 40 3.2.5.2. Poseban cilj: Prezentovati Park posjetiocima i široj javnosti...................................................... 41 3.2.5.3. Poseban cilj: Unapređivanje marketinga .................................................................................... 41

3.2.6. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE SARADNJE SA KORISNICIMA PROSTORA PARKA ......................... 41 3.2.6.1. Poseban cilj: Unapređivanje saradnje sa lokalnim stanovništvom ............................................ 41 3.2.6.2. Poseban cilj: Unapređenje saradnje sa nosiocima privrednih i ostalih aktivnosti i podsticanje

razvoja ........................................................................................................................................ 42 3.2.6.3. Poseban cilj: Unapređenje nivoa svijesti lokalnog stanovništva o održivom razvoju ................ 42

3.2.7. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE SARADNJE SA DOMAĆIM, REGIONALNIM I INOSTRANIM ORGANIZACIJAMA I DONATORIMA .......................................................................................................... 42

3.2.7.1. Poseban cilj: Unapređivanje i ostvarivanje saradnje sa domaćim, regionalnim i inostranim organizacijama i donatorima ...................................................................................................... 42

3.2.8. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE PREKOGRANIČNE SARADNJE ..................................................... 43 3.2.8.1. Poseban cilj: Izrada projekata u okviru komponente IPA II, Jadransko jonskog transnacionalnog

ADRION 2014-2020. programa i drugih fondova ....................................................................... 43 3.3. IMPLEMENTACIJA PLANA UPRAVLJANJA .................................................................................................. 46 3.3.1. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA PRIRODNIH VRIJEDNOSTI ......................................................................... 46 3.3.2. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA KULTURNIH VRIJEDNOSTI ........................................................................ 49 3.3.3. STRATEŠKA OBLAST: TURIZAM I REKREACIJA ........................................................................................... 50 3.3.4. STRATEŠKA OBLAST: EDUKACIJA I INTERPRETACIJA ................................................................................ 51 3.3.5. STRATEŠKA OBLAST: PROMOCIJA I MARKETING ...................................................................................... 52 3.3.6. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE SARADNJE SA KORISNICIMA PROSTORA PARKA ......................... 52 3.3.7. STRATEŠKA OBLAST: SARADNJA SA DOMAĆIM, REGIONALNIM I INOSTRANIM ORGANIZACIJAMA I

DONATORIMA ........................................................................................................................................... 53 3.3.8. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐENJE PREKOGRANIČNE SARADNJE .......................................................... 53 3.4. POBOLJŠANJE I UNAPREĐIVANJE INSTITUCIONALNIH KAPACITETA ...................................................... 54 3.4.1. USPOSTAVLJANJE SISTEMA UPRAVLJANJA INFORMACIJAMA I MONITORINGA NA NIVOU PARKA

SAGLASNO SISTEMU UPRAVLJANJA NA NIVOU JAVNOG PREDUZEĆA ..................................................... 54 3.4.2. USPOSTAVLJANJE SISTEMA UPRAVLJANJA FINANSIJAMA NA NIVOU JAVNOG PREDUZEĆA ................... 54 3.4.3. USPOSTAVLJANJE SISTEMA KONTROLE I PRAĆENJA PLANIRANIH AKTIVNOSTI ....................................... 55 3.5. SMJERNICE ZA NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD ............................................................................................ 55 3.6. DINAMIKA I SUBJEKTI REALIZACIJE PLANA ............................................................................................... 56 3.6.1. DEFINICIJA PRIORITETA ............................................................................................................................ 56 3.6.2. DEFINICIJA NOSILACA REALIZACIJE PLANA ............................................................................................... 56



3.6.3. GODIŠNJI PROGRAMI UPRAVLJANJA ........................................................................................................ 56 3.7. FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE PLANA .................................................................................. 57 3.7.1. PROCJENA SREDSTAVA PO GODINAMA ................................................................................................... 57 3.7.2. PLAN KAPITALNIH AKTIVNOSTI ................................................................................................................. 58 3.7.3. PROCJENA UKUPNIH SREDSTAVA ZA SPROVOĐENJE PLANA ................................................................... 60 3.8. OCJENA SPROVOĐENJA PLANA ................................................................................................................ 63 3.8.1. PRAĆENJE SPROVOĐENJA SA NIVOA RUKOVODNE I UPRAVLJAČKE STRUKTURE .................................... 63 3.8.2. IZRADA GODIŠNJIH IZVJEŠTAJA O SPROVOĐENJU PROGRAMA UPRAVLJANJA ........................................ 63 3.9. SMJERNICE I PREPORUKE ......................................................................................................................... 63



1. UVOD 1.1. PLANSKI I ZAKONODAVNI OKVIR

Plan upravljanja Nacionalnim parkom Biogradska gora je izrađen u skladu sa Zakonom o

zaštiti prirode (Sl. list CG, br. 51/08, 62/13), Zakonom o nacionalnim parkovima (Sl. list CG, br. 28/14) i Prostornim planom posebne namjene Bjelasica i Komovi (Sl. list CG, br. 04/11). Osnovni pravni propis kojim se uređuje zaštita i očuvanje prirode je Zakon o zaštiti prirode (Sl. list CG br. 51/08, 62/13). Ovim zakonom su definisane kategorije zaštićenih područja, nadležne ustanove kao i osnovni dokumenti za upravljanje zaštićenim područjima. Član 65 ovog zakona propisuje da se plan upravljanja donosi na period od pet godina, a ostvaruje se kroz donošenje godišnjih programa upravljanja

Pravni osnov za izradu Plana upravljanja Nacionalnim parkom Biogradska gora 2016–2020. godina nalazi se u Zakonu o nacionalnim parkovima (Sl. list CG, br. 28/14), u članu 14 kojim je propisano da planove upravljanja izrađuje privredno društvo (Javno preduzeće) uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva, a donosi ga Vlada na period od pet godina. Takođe, ovim zakonom je, u istom članu, predviđeno da godišnje programe upravljanja donosi ovo preduzeće u skladu sa Prostornim planom posebne namjene i Planom upravljanja, uz prethodno pribavljenu saglasnost Ministarstva.

Plan upravljanja respektuje opredjeljenja definisana obavezujućim domaćim i međunarodnim planovima, strategijama i konvencijama, a posebno:

• Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine • Prostorni plan posebne namjene za Nacionalni park Biogradska gora • Prostorne i urbanističke planovi opština čije prostore pokriva nacionalni park • Nacionalnu Strategiju biodiverziteta sa akcionim planom • Nacionalnu strategiju održivog razvoja • Konvenciju o biološkom diverzitetu (CBD) • Strategiju razvoja ljudskih resursa u sektoru turizma u Crnoj Gori • Strategiju razvoja turizma u Crnoj Gori do 2020. godine

Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine pruža okvir za prostorni razvoj teritorije Crne

Gore i definiše opšte principe i ciljeve prostornog razvoja zasnovane na održivom razvoju, kao i posebnih ciljeva područja i potpodručja, kao i odgovarajućih principa prostornog razvoja zasnovanih na održivom razvoju. Ovaj plan daje smjernice za kreiranje sektorskih politika i detaljnijih prostorno-planskih dokumenata na državnom i lokalnom nivou.

Planski osnov Plana je Prostorni plan posebne namjene Bjelasica i Komovi (Sl. list CG, br. 04/11) u okviru koga je i prostorni plan posebne namjene za ovaj park. Prostorni plan obuhvata djelove teritorije opština Kolašin, Mojkovac i Berane u granicama utvrđenim Zakonom o nacionalnim parkovima (Sl. list CG, br. 28/14). Uključuje uređenje, korišćenje i namjenu prostora, politike očuvanja, zaštitu prirode i kulturno-istorijskog nasljeđa, strategiju razvoja, smjernice za sprovođenje i realizaciju plana kao i zoniranje prema različitim tipovima korištenja.

Usklađenost Prostornog plana kao temeljnog zakonskog dokumenta i Plana upravljanja koji predstavlja strateški dokument i osnovu za upravljanje, aktivnosti i djelatnosti očuvanja od značaja je za zonaciju Parka. Zoniranje je u Prostornom planu napravljeno prema glavnim



ciljevima očuvanja i namjenama korištenja, a u Planu upravljanja je ono detaljnije definisano zbog upravljačkih akcija i mjera zaštite u svakoj zoni.

Prostorni plan daje smjernice, dok Plan upravljanja dodatno određuje operativne aspekte upravljanja zaštićenim područjima.

Nacionalnom strategijom biodiverziteta sa akcionim planom za period 2010–2015. godine, predviđene su različite aktivnosti i definisane institucije odgovorne za njihovo sprovođenje, koje bi osavremenile i unaprijedile upravljanje i zaštitu biodiverziteta u nacionalnim parkovima. Strateški ciljevi zaštite biodiverziteta na nacionalnom nivou su do 2015. godine bili definisani Nacionalnom strategijom biodiverziteta sa akcionim planom za period 2010-2015 godina. Zbog potrebe usklađivanja NSBAP-a sa Aiči ciljevima Konvencije o biološkom diverzitetu (CBD) i formiranja nacionalnog strateškog okvira u skladu sa Strateškim planom za biodiverzitet 2011-2020 i EU Strategijom biodiverziteta do 2020, kao i radi redefinisanja nacionalnih strateških ciljeva, u narednom periodu biće urađena revizija Nacionalne strategije biodiverziteta i redefinisanje nacionalnih ciljeva.

Prva Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore (NSOR) usvojena 2007. godine, bila je korak u nastojanju da se deklarativno opredjeljenje Crne Gore da bude ekološka država konkretizuje i realizuje. Od kada je usvojena, NSOR je kroz proces evaluacije pretrpjela reviziju u dijelu akcionog plana, kada su revidirani određeni ciljevi, mjere i sa njima povezani indikatori, u skladu sa izvještajima o implementaciji i progresom ostalih programa koji su u međuvremenu realizovani. Budući da je rok za koji je ova strategija bila predviđena istekao, i da su se u Crnoj Gori u međuvremenu desile mnoge promjene, prije svega reforme vezane za EU integracije i harmonizaciju nacionalne legislative sa Acquisem, kao i da su na nacionalnom i međunarodnom nivou pokrenuti novi programi i inicijative vezane za održivi razvoj, stekli su se uslovi za reviziju NSOR, koja treba da bude usklađena sa novim politikama i strategijama. U skladu sa navedenim, izrađeno je Polazište za izradu NSOR 2014-2020. godine, koje daje novu razvojnu viziju Crne Gore, a na osnovu njega će se razvijati nova NSOR i dalji proces konsultacija.

Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore (NSOR) je usvojena 2007. godine i bila je korak u nastojanju da se deklarativno opredjeljenje Crne Gore da bude ekološka država konkretizuje i realizuje. Budući da je rok za koji je ova strategija bila predviđena istekao, te da su se u Crnoj Gori u međuvremenu desile mnoge promjene, stekli su se uslovi za reviziju NSOR, koja treba da bude usklađena sa novim politikama i strategijama. U skladu sa tim izrađeno je Polazište za izradu NSOR 2014-2020.godine, koje daje novu razvojnu viziju Crne Gore, a na osnovu koje će se razvijati nova NSOR i dalji proces konsultacija.

Nacionalnom šumarskom strategijom (2014–2023) u poglavlju Zaštita biodiverziteta i druge ekosistemske usluge šuma, definisan je cilj „Unapređenje upravljanja šumama u nacionalnim parkovima“. Njime se planira da u budućnosti planovi upravljanja nacionalnih parkova sadrže relevantne elemente programa gazdovanja šumama, uz dominantnu ulogu ciljeva zaštite za šume u drugoj i trećoj zoni zaštite. Time će se omogućiti plansko korišćenje privatnih i državnih šuma, gdje je to prihvatljivo sa gledišta zaštite prirode i prihod za vlasnike zemljišta i Nacionalnih parkova u slučaju da je zemljište u državnom vlasništvu.

Republika Crna Gora je potpisnik svih značajnih međunarodnih ugovora u području zaštite prirode među kojima je jedan od osnovnih ugovora i Konvencija o biološkoj raznolikosti kojom se obavezala na očuvanje postojeće biološke raznolikosti i na održivo korištenje sastavnih dijelova.

Deklaracija Big Win II obavezuje Goru Goru da zajedno sa ostalim državama regije radi na jačanju procesa planiranja u zaštiti prirode, valorizovanju ekonomske vrijednosti svog



prirodnog bogatstva, te na temelju tih vrijednosti na jačanju modela za održivo finansiranje zaštićenih područja u regiji i zajednički radi na ukupnom unapređenju zaštićenih područja u Dinarskom luku.

Aktivnosti u okviru regionalnog saveza zaštićenih područja na prostoru zemalja Dinarskog luka, Asocijacije parkova Dinarskog luka, usmjerene su na očuvanje bioraznolikosti i prirodnih fenomena mreže zaštićenih područja u regionu Dinarida, promovisanje turističkog brenda „Dinarski parkovi – neotkriveni svijet“, održivi regionalni razvoj i kvalitet života u regiji. 1.2. NACIONALNI PARK U MEĐUNARODNOM I NACIONALNOM KONTEKSTU

Republika Crna Gora je potpisnik svih značajnih međunarodnih ugovora o zaštiti prirode na globalnom nivo. Na osnovu nacionalnih propisa iz oblasti zaštite prirode као i međunarodnih konvencija i programa, prirodne vrijednosti Parka stekle su zaštitni status: IPA područje (Important Plant Area – važno stanište biljaka) – Zbog prisustva izuzetno velikog broja endemičnih biljnih vrsta i habitata, područje Biogradske gore je prepoznato kao IPA područje; IFA područje (Important Fungus Area – važno stanište gljiva) – Područje prašumskog rezervata je važno stanište gljiva zbog velikog bogatstva vrsta i prisustva međunarodno značajnih vrsta. IBA status (Important Bird Area – važno stanište za ptice) – Zahvaljujući tome što je stanište velikog broja međunarodno značajnih ptica, Bjelasica je 2000. godine stekla IBA status. EMERALD područje – je identifikovano pod imenom Nacionalni park Biogradska gora kao dio mreže područja (Emerald Network of Areas of Special Conservation Interest – AsCI) značajnih sa stanovišta primjene Konvencije o očuvanju evropske divlje flore i faune i prirodnih staništa (Bernska konvencija) u Crnoj Gori; IBA i EMERALD područja predstavljaju okosnicu evropske ekološke mreže NATURA 2000 kroz koju se vrši primjena ključnih akata EU u oblasti zaštite prirode - Direktiva ostaništima (Council Directive 92/43/EEC of 21 May 1992 on the conservation of naturalhabitats and of wild fauna and flora) – na osnovu koje se identifikuju i štite tzv. Special Areas of Conservation (SAcS) i Direktiva o pticama (Council Directive79/409/EEC of 2 April 1979 on the conservation of wild birds) – na osnovu koje se identifikuju i štite tzv. Special Protection Areas (SPAs).

Svi nacionalni parkovi odgovaraju kategoriji II po IUCN-u što je propisano i Zakonom o nacionalnim parkovima.

Rješenjem o stavljanju pod zaštitu, na području parka zaštićen je veliki broj biljnih i životinjskih vrsta, kao i vrsta gljiva.

Rješenjem o zaštiti objekata prirode zaštićen je bor krivulj (Pinus mugo) koji u subalpijskom i alpijskom pojasu Bjelasice obrazuje karakteristične klimatogene šibljake i čini gornju granicu šumske vegetacije.

Park je, sa izuzetnim prirodnim vrijednostima na relativno malom prostoru, i geomorfološki predisponiran da bude odbrambeni mehanizam jedinstvenog biodiverziteta. Ovakvo opredjeljenje prirode pratila su i zakonska rješenja koja su odredila da ovaj park bude s najstrožim režimom zaštite, što podrazumijeva korišćenje prirodnih dobara i njihovu valorizaciju samo kroz turističku funkciju i naučno-istraživački rad. 1.3. NADLEŽNOSTI I NAČIN UPRAVLJANJA U NACIONALNOM PARKU

Prema Zakonu o zaštiti prirode (Sl. list CG, br. 51/08, 62/13), nacionalni parkovi su prirodni lokaliteti kopna ili mora, odnosno kopna i mora, određeni da štite ekološku cjelovitost jednog ili više ekosistema za sadašnje i buduće generacije, pri čemu se onemogućava



neadekvatno korišćenje prirodnih dobara ili druge štetne radnje i aktivnosti i obezbjeđuju osnove za duhovne, naučne, obrazovne, rekreativne potrebe i potrebe posjetilaca koje treba da budu saglasne sa očuvanjem životne sredine i kulture…

Nacionalnim parkovima upravlja Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne Gore (JPNPCG), koje je osnovano 1992. godine sa sjedištem u Podgorici. Nacionalni park Biogradska gora čini jednu od pet organizacionih jedinica JPNPCG-a. Statutom Javnog preduzeća iz 2011. godine, definisane su upravljačke djelatnosti u nacionalnim parkovima:

• sprovođenje mjera zaštite u skladu sa režimom zaštite • praćenje stanja u nacionalnim parkovima i dostavljanje podataka organu uprave

nadležnom za poslove zaštite prirode i pravnom licu • obezbjeđivanje nesmetanog odvijanja prirodnih procesa i održivog korišćenja

nacionalnih parkova. 1.4. METODOLOŠKI PRISTUP

Zakonski okvir za upravljanje nacionalnim parkovima zasniva se na Zakonu o zaštiti prirode i Zakonu o nacionalnim parkovima. Zakonom o zaštiti prirode defiisana je obaveza upravljača zaštićenog prirodnog dobra (u ovom slučaju nacionalnih parkova) da izradi plan upravljanja koji se donosi na period od pet godina. Istim zakonom definisan je sadržaj planova upravljanja.

Zakonom utvrđeni sadržaj plana upravljanja i činjenica da on mora biti usaglašen sa PPPN NP Biogradska gora, planskim dokumentom višeg reda, opredijelili su metodološki pristup za njegovu izradu.

Plan upravljanja nacionalnim parkom donosi Vlada. Članom 66 propisano je da plan upravljanja sadrži:

• mjere zaštite, očuvanja, unapređivanja i korišćenja zaštićenog prirodnog dobra; • razvojne smjernice, smjernice i prioritete za zaštitu i očuvanje zaštićenog prirodnog

dobra uz uvažavanje potreba lokalnog stanovništva; • način sprovođenja zaštite, korišćenja i upravljanja zaštićenim prirodnim dobrom; • dugoročne ciljeve zaštite i održivog razvoja; • analizu i ocjenu uslova za ostvarivanje ciljeva zaštite; • prikaz prirodnih resursa i korisnika zaštićenog prirodnog dobra; • prioritetne aktivnosti na očuvanju, održavanju i monitoringu prirodnih i drugih vrijednosti i

segmenata životne sredine; • ocjenu stanja zaštićenog prirodnog dobra; • smjernice za naučno-istraživački rad; • planirane aktivnosti na održivom korišćenju prirodnih resursa, razvoju i uređenju

prostora; • prostornu identifikaciju planskih namjena i režima korišćenja zemljišta; • aktivnosti na promociji i valorizaciji zaštićenog prirodnog dobra; • oblike saradnje i partnerstva sa lokalnim stanovništvom, vlasnicima i korisnicima

nepokretnosti; • dinamiku i subjekte realizacije plana upravljanja i način ocjene sprovođenja; • finansijska sredstva za realizaciju plana upravljanja; • druge elemente od značaja za upravljanje zaštićenim prirodnim dobrom.

Pored toga, za izradu ovog plana upravljanja korišćene su smjernice date u aktuelnom

priručniku za upravljanje zaštićeniim područjima („Guidelines for Application of Protected Area



Management Categories“ IUCN, 2008), koji je bio značajan vodič i instrument za izradu savremenog plana upravljanja po principima najbolje međunarodne prakse.

Uvažavajući nacionalno zakonodavstvo i IUCN kriterijume, glavni cilj upravljanja u parku je zaštita biodiverziteta i njegove odgovarajuće ekološke strukture i podrška za ekološke procese, uz promociju obrazovanja i rekreacije. 1.5. INSTITUCIONALNA STRUKTURA

Nacionalni parkovi u Crnoj Gori posluju kao Javno preduzeće za nacionalne parkove sa potpunom odgovornošću, a sjedište je u Podgorici. Organi preduzeća su upravni odbor i direktor. Upravni odbor preduzeća utvrđuje poslovnu politiku i godišnji finansijski plan, kao i kriterijume za raspored dobiti. Takođe, odlučuje o statusnim promjenama preduzeća, ustupanju na korišćenje dobara nacionalnog parka i visini naknade za njihovo korišćenje i pružene usluge, zaduživanju preduzeća, uzimanju kredita i sl.

Upravni odbor donosi investicione odluke, a radom parka i poslovanjem kao dijela Javnog preduzeća Nacionalni parkovi, rukovodi direktor. Direktor parka ima prava, dužnosti i obaveze u skladu sa Statutom i opštim aktima preduzeća.

Opredjeljujući se za ovaj vid upravljanja, zakonodavac je pokušao da zainteresuje širi krug privrednih, političkih, stručnih i naučnih subjekata za iznalaženje najcjelishodnijih rješenja da prirodne, rekreativne, turističke, kulturne, naučne i druge vrijednosti parka postanu u što većoj mjeri funkcionalne, tako da korišćenje obezbijedi trajni interes, kako ponude, tako i potražnje, za njihovo unapređivanje i zaštitu. Na ovaj način se, prvenstveno opštim i drugim potrebama društva, racionalno planski upravlja prirodnim resursima. Shodno tome, u petogodišnjem planskom periodu će se, na racionalan način, obezbijediti adekvatan visokostručni kadar i time pojačati institucionalni kapacitet parka, što je način za kontinuiran razvoj i izvršavanje funkcija koje su mu i zakonom propisane.

Za realizaciju plana upravljanja i godišnjih akcionih planova za park zadužene su zajedničke službe Javnog preduzeća i službe Nacionalnog parka.



Organizaciona šema



2. ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA 2.1. OSNOVNI PODACI O PARKU

Nacionalni park Biogradska gora je smješten u sjeveroistočnom dijelu Crne Gore, između rijeka Tare i Lima, u središnjem dijelu planine Bjelasice. Osnovan je 1952. godine. Obuhvata površinu od 5650 hektara. Zaštita veličanstvenog prirodnog područja Biogradske gore i Bjelasice je započeta 1878. godine značajnim zalaganjem knjaza Nikole Petrovića za očuvanje ovog predjela, kako bi u njemu uživale buduće generacije.

Pored rijetke, endemične i reliktne flore i faune, prirodnu rijetkost čine i pet glacijalnih jezera, među kojima je najznačajnije Biogradsko jezero. Brojni su i bogati izvori, ponori, rječice, uvale i vrtače, kao i drugi prirodni fenomeni. Posebnost ovog su kopneni i vodeni ekosistemi, čija izvornost prirode nije do sada ozbiljnije narušena djelovanjem antropogenih faktora.

Oblici reljefa kao što su vrhovi visoki i preko 2.000 m (Crna glava 2.139 mnv) i glečerski valovi i cirkovi, sa više glečerskih jezera, daju predjelu neponovljivu lijepotu. Istorija je na ovim prostorima ostavila duboke tragove. Kulturno-istorijsko nasljeđe parka čine arheološki lokaliteti, sakralni spomenici, narodno graditeljstvo. Brojni autohtoni objekti narodne arhitekture u selima i katunima: kuće, brvnare, kule, vodenice, rasuti su po obodu Nacionalnog parka Biogradska gora i planine Bjelasice. Vrlo slikovito i atraktivno djeluju katuni Pešića rupe, Vranjak, Šiška, Vragodo.

Od 1992. godine, Nacionalni park Biogradska gora posluje u okviru Javnog preduzeća za Nacionalne parkove Crne Gore. 2.2. POLOŽAJ I GEOGRAFSKI USLOVI

Sam Park i planina Bjelasica, u sklopu lanca visokih Dinarskih planina, nalaze se u sjeveroistočnom dijelu Crne Gore. Specifičnost geografskog položaja se ogleda i u dobroj povezanosti sa Nacionalnim parkom Durmitor, djelovima Nacionalnog parka Prokletije kao i sa ostalim parkovima prirode u okruženju.

Bjelasica je pristupačna sa više strana. U dolinama Tare i Lima vremenom su izgrađene saobraćajnice različitog značaja, vrste i kvaliteta. Ovo područje je tranzitno izuzetno značajno na kontaktu razvijenog juga i sjevera Crne Gore, koji zaostaje u razvoju. 2.3. PRIRODNE VRIJEDNOSTI I RIJETKOSTI

2.3.1. RELJEF

Masiv Bjelasice karakteriše velika vertikalna razuđenost i brojni oblici tipični za dinarski krš. Čine ga četiri planinska grebena (Strmenica – 2122 mnm, Crna Glava – 2139 mnm, Zekova glava – 2117 mnm, Ključ – 1973 mnm) sa dubokim rječnim dolinama, otvorenim na istoku prema rijeci Limu, a na zapadu ka Tari.

Na cijeloj planini Bjelasici mogu se izdvojiti tri osnovna elementa reljefa: površi, uzvišenja koja se dižu sa površi i fluvijalne doline – udubljenja u površima. Svi reljefni oblici i pojave izgrađeni su u heterogenoj geološkoj sredini, koju karakteriše učešće vulkanskog kompleksa, složenog litostratigrafskog sastava. Učešće karbonatnih stijena je relativno malo. Reljefni oblici su raznovrsni, brojni i kompleksni.



Značajni geomorfološki oblici i pojave sistematizovani su u četiri grupe: Tipični i najznačajniji oblici rječne erozije i denudacije su rječne doline na zapadnim padinama Bjelasice – Mušovića rijeka, Jezerštica sa Biogradskom rijekom i Bjelojevićka rijeka. Na Bjelasici nije došlo do formiranja jedinstvenog ledenog pokrivača većih razmjera, već su se lednici obrazovali samo u izvorišnim čelenkama Biogradske i Bjelojevićke rijeke, Suvodola i Jelovice, gdje su formirani cirkovi. Najreprezentativniji akumulacijski oblici su rječne šljunkovite terase i brojne morenske naslage u cirkovima i pleistocenim valovima. Morenske naslage su omogućile stvaranje ledničkih jezera. Primjer je čeona morena koja je zagradila terminalni basen Biogradskog jezera. Oblici karstne erozije nijesu reprezentativni, jer se sa krečnjacima javljaju i druge stijenske mase. Dolina Suvodo je primjer površinske karstne erozije. Na strmim krečnjačkim stijenama se javljaju suve, plitke pećine i okapine, a intenzivna karstifikacija u cirkovima, sa jezerima na krečnjačkoj podlozi formirala je brojne ponore, kroz koje se voda stalno gubi, čime se smanjuje nivo jezera.

2.3.2. ZEMLJIŠTE

Opšti uslovi, naročito raznovrstan geološki sastav, dinamičan reljef i klima, uslovili su pojavu raznih tipova, podtipova i varijeteta zemljišta. Pojava pojedinih tipova zemljišta uslovljena je prvenstveno osobinama matičnog supstrata, klime, reljefa, a manje uticajem vegetacijskog pokrivača.

Na području Parka zastupljeni su aluvijalni i deluvijalni nanosi koji zauzimaju male površine u uskim dolinama Tare i njenih pritoka Jezerštice i Štitaričke rijeke, kao i na ušću Biogradske rijeke, i smeđe zemljište na šljunku, na starim riječnim terasama Tare.

Iznad gornje granice šume, na platoima i vrhovima Bjelasice, na čistim krečnjacima preovlađuju krečnjačke crnice - buavice, koje su vrlo plitke (do 30 cm). Na silikatnim stijenama, koje često izgrađuju i pojedine vrhove Bjelasice, obrazuju se uglavnom kisela zemljišta i rankeri, čija je dubina, zavisno od reljefa, nešto veća (20–60 cm) nego kod buavice.

2.3.3. VODE (HIDROGEOGRAFIJA)

U samom parku razlikujemo rječice i izvore koji daju vode rijeci Tari, i one koji daju vode Limu. Izdvajaju se :

Sliv rijeke Bistrice (rijeke Jelovica i Suvodo) – unutar teritorije koja pripada slivu rijeke Lima, čini dio teritorije planine Bjelasice, a dijelom i parka sa zaštitnom zonom.

Biogradska rijeka je stalna pritoka jezera. Nastaje od izvora ispod Zekove glave, na koti 1860 m. Ukupan pad joj je 766 m, a duga je oko 8 km. U gornjem toku je tipična bujica sa brojnim brzacima, tako da vučenim nanosom zasipa jezero, formirajući tipičnu deltu. Površina njenog sliva je oko 26 km2 .

Lalev potok je takođe značajna, ali periodska pritoka jezera, dužine oko 4 km. Jezerštica nastaje od prelivnih i ponirućih voda Biogradskog jezera, ima tok dug oko 3 km. Regresivnom erozijom potkopava morenski bedem formirajući, ispod jezera, na desnoj obali, strmi odsjek visok oko 100 m.

Lednička jezera u parku su jedinstvena po ljepoti. To su Biogradsko Jezero, Pešića jezero, dva Ursulovačka jezera i Šiško jezero. Biogradsko jezero je najveće i nalazi se na nadmorskoj visini od 1094 metra, u središnjem dijelu Biogradske gore, na mjestu gdje se u davnoj prošlosti otopio lednik, stvorivši vodenu površinu od oko 250000 m², zavisno od količine vode. Najveća dubina Biogradskog jezera je 12,1 metar. Obale Biogradskog jezera su duge oko



3,5 km. Biogradsko jezero napaja Biogradska rijeka. Kontakt eruptivnih i karbonatnih stijena je tektonski, pa u basenu jezera i njegovim obodom postoje brojne pukotine, djelimično zapunjene, ali je bazen u cjelini jako vodopropusan, kao i morenski bedem, kroz koji se stalno procjeđuje voda, što se negativno odražava na nivo jezera.

Spuštanje nivoa jezera najviše je izraženo tokom jeseni i, zavisno od hidroloških prilika zimi. To snižavanje napreduje smanjenjem dotoka, jer je poniranje voda iz bazena znatno veće od doticaja. Za vrijeme visokog vodostaja jezero preliva, a prelivne i poniruće vode formiraju rijeku Jezeršticu. Evidentno je da su tri osnovna faktora koji ugrožavaju Biogradsko jezero:

• intenzivno zasipanje jugoistočnog dijela jezera nanosom Biogradske rijeke i drugih bujičnih dotoka,

• progresivno poniranje i procjeđivanje voda bazena jezera i • regresivna erozija rijeke Jezerštice i podlokavanje morenskog bedema kao zagata

jezera. U prethodnom planskom periodu održana je proširena sjednica Naučnog savjeta na temu

“Načini i mjere za rješavanje hidroloških problema u slivu Biogradskoj jezera’’. Na sjednici su iskazani stavovi i podijeljena saznanja o ovoj temi. Predloženo je da se na osnovu postojeće studije izradi projekat za sanaciju desne obale Jezerštice i sanaciju erozionih procesa Jezerštice i Lalevog potoka; da se prikupe sve raspoložive studije, projekti i literatura.

2.3.4. VAZDUH

Na području parka nije organizovano stalno mjerenje kvaliteta životne sredine, iz raznih razloga. Najbliži punktovi na kojima su organizovana mjerenja nalaze se u Mojkovcu i Kolašinu, na meteorološkim stanicama.

Kvalitet vazduha praćen je preko sadržaja dima i sumpor-dioksida, kao najčešćih komponenti zagađenog vazduha, u 24-časovnom uzorku i hemijskog makrokomponentnog sastava padavina, u 24-časovnom i 30-dnevnom uzorku. Kisele padavine imaju poznate štetne efekte na okolinu, a na području ovog nacionalnog parka najteži su sušenje šuma i zakiseljavanje voda.

2.3.5. KLIMA

Klimatski uslovi na području Bjelasice određeni su geografskim položajem, reljefom, nadmorskom visinom, ekspozicijom pojedinih dijelova terena, udaljenošću od mora, biljnim pokrivačem i stanjem određenih klimatskih elemenata u bližem i daljem okruženju. Na području Parka prisutna su tri klimata:

• Umjereno-kontinentalni, u najnižim dijelovima doline Tare, izložen uticaju jadransko− mediteranske klime;

• Subplaninski, u srednjim visinskim zonama; • Planinski, u najvišim predjelima, koji su pod snažnim uticajem kontinenta.

Osnovne karakteristike klime koja vlada na najvećem dijelu prostora parka su duge i hladne zime, relativno kratka i svježa ljeta, slabije izražena smjena godišnjih doba, toplija jesen od proleća, te velike količine sniježnih padavina i dugotrajno zadržavanje pokrivača u zimskom periodu.

Temperatura vazduha – Najhladniji mjesec je januar sa srednjom temperaturom vazduha od -2oC, u najnižim dijelovima, do -6oC u gornjem slivu Biogradske rijeke i po obodu parka, dok



je najtopliji mjesec juli, sa srednjom temperaturom vazduha od 12o−16oC u većem dijelu parka, do 18oC u dolini Tare.

Relativna vlažnost vazduha – Tokom zimske sezone, vlažnost vazduha je relativno visoka. Najvišu srednju mjesečnu relativnu vlažnost vazduha ima januar (84 %), a najnižu avgust (70 %).

Oblačnost i insolacija – U zimskim mjesecima, najčešće u drugoj polovini januara, kada opšta vremenska situacija uslovljava vedro i tiho vrijeme, česte su pojave temperaturne inverzije. Prosječno godišnje sijanje sunca dostiže i do 1.900 časova.

Padavine – Srednja godišnja količina padavina od 2.120 mm svrstava park u područja sa velikim količinama padavina. Najveći dio padavina koji se izluči u zimskim mjesecima pretežno se javlja u obliku snijega.

Vjetar – Vjetrovi iz sjevernog pravca javljaju se u toku čitave godine, ali su najčešći zimi kada donose i niske temperature. Južni vjetar je relativno češći u novembru i decembru, a onda u proljeće. Naročito u aprilu donosi obimne kiše, povećava temperaturu i vlažnost vazduha doprinoseći naglom otapanju snijega. Istočni i zapadni vjetrovi djeluju stimulativno i okrepljujuće i imaju znatno manju čestinu i jačinu.

2.3.6. PEJZAŽ

Prirodni pejzaži su posebna vrijednost u Parku. Specifičnost pejzažima daje velika raznovrsnost šumske vegetacije i struktura šuma. Višegodišnjim istraživanjima utvrđeno je pet tipova pejzaža: močvarni, mezofilni, planinski, visokoplaninski i antropogeni. Dominiraju od Biogradskog jezera, preko livada i pašnjaka do viših predjela bjelasičkog planinskog masiva koji karakterišu planinski pašnjaci, vrhovi i litice.

Antropogeni tip razvijen je na širem prostoru Parka i vezuje se za one pejzažne vrijednosti koje je čovjek uslovio: objekti, putevi, staze, vidikovci, boravišta itd.

2.3.7. FLORA I VEGETACIJA

Planina Bjelasica, sa Nacionalnim parkom Biogradska gora predstavlja jedinstvenu biogeografsku i ekološku cjelinu koja, geografskim položajem, geološkom građom, reljefom, klimom, hidrografijom, bogatom i raznovrsnom florom i faunom, čini bogatstvo od izuzetnog značaja. Bogatstvo flore i vegetacije, kao i mozaičan raspored vegetacijskih jedinica je najbolji odraz raznovrsnosti i kompleksnosti ekoloških faktora i njihovog uzajamnog djelovanja.

Područje Parka se odlikuje izvanrednim specijskim i ekosistemskim diverzitetom koji ga svrstavaju u jedan od značajnih prostora i centara biološke raznovrsnosti na Balkanskom poluostrvu, pa i šire. Veliki broj raznovrsnih, dinamičnih i složenih ekosistema, bogatstvo vrsta flore različitog nastanka i starosti, visok stepen refugijalnosti staništa, kao i značajan broj endemičnih i reliktnih biljnih vrsta su rezultat biogeografskog položaja planine Bjelasice kao i specifične istorije i evolucije živog svijeta, od tercijera, preko ledenog doba, do današnjih dana. Zaštita biodiverziteta je od neprocjenjivog značaja, pogotovo što se radi o izvornim, očuvanim i u velikoj mjeri neizmijenjenim prostorima kakvi su u Evropi djelimično ili potpuno degradirani.

Dominantno obilježje nacionalnog parka su šumski ekosistemi, a pored njih i ekosistemi gorskih mezofilnih livada, livada i pašnjaka na silikatima i na krečnjacima, planinskih vriština na silikatima i krečnjacima, planinskih rudina, pukotine stijena, kao i vodeni ekosistemi sa bogatom algoflorom glacijalnih jezera.

Najznačajnija prirodna vrijednost Parka je prašumski rezervat u slivu Biogradske rijeke i Jezerštice, površine 1600 ha, u kojem je uspostavljen najstroži stepen zaštite.



Prepuštena spontanom razvoju, prašuma je jedinstven primjer evolucije različitih šumskih zajednica. Karakterišu je raznovrsnost i mješovitost vrsta šumskog drveća, spontanost svih razvojnih faza, stabla velike starosti i gorostasnih dimenzija, brojne izvale i u mnogim djelovima gotovo potpuna neprohodnost. Konstatovano je čak 16 šumskih zajednica (dominiraju bukove i bukovo-jelove) sa preko 220 biljnih vrsta, od toga 86 vrsta dendroflore.

Na području Parka brojne endemske i rijetke vrste imaju nacionalni status zaštite: grčki javor – Acer heldreichii, balkanski endem (u gornjem pojasu prašume); Pinus peuce, molika – endem Dinarida (u blizini Ursulovačkog jezera); Taxus baccata, tisa – (Međedak – Zejnilove rupe, Jezerine – Vranjak); Allium phthioticum, grčki luk – balkanski endem (kod Šiškog jezera); Gentiana lutea subsp. symphyandra, lincura – (Jarčeve strane, Bendovac, Krnjača, Razvršje); Gentiana punctata, pjegava lincura – (na silikatima Troglava, Zekove glave, Lalevića dolova, Bjelila); Silene macrantha, crvena pucalina – balkanski endem (pukotine krečnjačkih stijena subalpiskog pojasa); Trollius europaeus, jablan – (Otaševo lice i na drugim manjim lokalitetima); Daphne blagayana, jeremičak – balkanski endem (u prašumskom rezervatu, Strmenici, Strugi, Kriještelskim rupama); Eryngium alpinum, alpski kotrljan; Pinguicula balcanica, balkanska debeljača - balkanski endem (rijetka insektivorna i ugrožena vrsta. Naseljava vlažna mjesta uz izvore i potoke); Narthecium scardicum, šarski kostolom – balkanski endem i glacijalni relikt (silikatna staništa na tresetištima uz izvore i potoke); Adenophora lilifolia, ljiljanolista zvončica – (poznata je za dolinu rijeke Tare, a kao podvrsta montenegrina navodi se za Bjelasicu: oko izvora i potoka, kao i na rubovima mezofilnih šuma); Dianthus nitidus ssp. lakusicii, Lakušićev karanfi – (Lalovića dolovi); Potentilla montenegrina, crnogorska petoprsta – balkanski endem; Verbascum durmitoreum, durmitorska divizma – crnogorski endem (Zekova glava); Valeriana pancicii, Pančićev odoljen – crnogorski endem (u okviru vegetacije pukotina stijena); Viola elegantula, ljubičica – endem Dinarida; Viola orphanidis ssp. nicolai, Nikolina ljubičica – endem Dinarida (Jelovica) i dr.

U bogatoj flori Parka nalazi se veliki broj ljekovitih, medonosnih, aromatičnih, jestivih i drugih ekonomski značajnih vrsta koje treba čuvati kao dio ukupne autohtone flore.

Zbog prisustva izuzetno velikog broja endemičnih biljnih vrsta i habitata, područje Biogradske gore je prepoznato kao IPA područje (Important Plant Area – važno stanište biljaka).

Od habitata koji se nalaze u Appendixu I Bernske konvencije (habitati koji su obuhvaćeni projektima EMERALD i NATURA 2000) na području Bjelasice prisutno je njih jedanaest. Dominantni su habitati sa bukvom (Fagetum) i sa smrčom (Piceetum abietis) dok je sa nacionalnog aspekta posebno značajni habitati sa molikom (Pinetum peucis). Identifikovani IPA habitati: 31.46 (Bruckenthalia) heaths – (Bruckenthalia) vrištine 3130 Obale oligotrofnih do mezotrofnih stajaćih voda sa amfibijskom vegetacijom Littorelletea uniflorae i/ili Isoeto-Nanjuncet 3230 Obale planinskih rijeka obrasle vrijesom (Myricaria germanica) 34.3 Dense perenial grasslands & middle European steppes 41.1 Bukove šume 41.2 Hrastovo-grabove šume 42.7 Visoke oro-mediteranske šume munike i molike 44.1 Priobalne formacije sa vrbom Identifikovani NATURA habitati: 4060 Alpijske borealne vrištine; 6150 Alpijske i subalpijske silikatne travne zajednice; 6170 Alpijske i subalpijske krečnjačke travne zajednice ; 6230 Vrstama bogati pašnjaci tvrdače (Nardus stricta); 8220 Silikatne stijene sa hazmofitskom vegetacijom; 9110 Acidofilne bukove šume (Luzulo-Fagetum);



91W0 Šume mezijske bukve; 95A0 Visoke oro-mediteranske šume munike i molike.

Vrste značajne po međunarodnim kriterijumima (IUCN crvene liste, IPA, Habitat direktiva, Bernska konvencija, CITES): Allium phthioticum, Amphoricarpos autariatus subsp. bertisceus, Cephalaria pastricensis, Cerastium dinaricum, Dianthus nitidus subsp lakusicii, Eryngium alpinum, Euphorbia montenegrina, Gentiana lutea ssp. symphyandra, Melampyrum doerfleri, Minuartia baldacci, Narcissus augustifolius, Narthecium scardicum, Pinguicula balcanica, Pinus heldreichii var. heldreichii, Silene asteria, Valeriana pancicii, Verbascum nicolai, Viola orphanidis subsp. nicolai, Viola speciosa, Wulfenia blecicii, vrste fam. Orhideaceae.

2.3.7.1. Šume

Šume u Parku su šume posebne namjene, naročite prirodne vrijednosti, a namijenjene su za naučna istraživanja, nastavu, oporavak, odmor i rekreaciju i dr. Upravljanje šumama Parka ima za cilj ispunjavanje svih njihovih funkcija, na održiv i izbalansiran način. To podrazumijeva integraciju ciljeva i mjera zaštite prirode, nedrvnih proizvoda, očuvanje faune, zaštite šuma, rekreacije i turizma, u planove upravljanja. Te funkcije u većini slučajeva podržavaju jedna drugu i postizanje njihovih ciljeva može i treba da se ostvari na istoj površini u istom vremenskom periodu.

Šume su dominantna komponenta strukture prostora Nacionalnog parka i njegove zaštitne zone i pokrivaju 16.850 ha.

Na prostoru Parka je zastupljeno 16 raznolikih biljnih zajednica od kojih su najkarakterističnije tipične brdske bukove šume (Fagetum moesiacae montanum), subalpske bukove šume sa javorom (Fageto-Aceretum visianii), šume krivulja (Pinetum mugi) i jelove šume (Abietum alba).

Šumski ekosistemi – Na području parka šumski ekosistemi predstavljaju primarnu vrijednost. Karakteriše ih diferenciranost vegetacije u vertikalnom i horizontalnom smislu, bogatstvo biljnih zajednica i zastupljenost reliktnih i endemičnih vrsta.

Na visinama između 500 i 600 mnv utvrđeni su sistemi zajednice Querceto confertae-cerris i Quercetum petreae-cerris gde se nastavlja Quercetum cerris mediterraneo-montanum i Querco- Carpinetum montenegrinum. Idući dalje ka višim nadmorskim visinama utvrđeni su ekosistemi Quercetum petreae-cerris, Fagetum moesiacae montanum koji se penju i do 1000 mnv, na koje se nastavlja Abieto-Fagetum moesiacae, koji se na sjevernim ekspozicijama prostire i do 1300 mnv. Na zapadnim stranama, na visinama do 1100 mnv, utvrđen je prirodni sistem Seslerio-Fagetum moesiacae, a iznad njega, do1300 mnv, zajednica Abieto-Fagetum moesiacae. Na ovaj sistem se nastavlja ekosistem zajednice Abietetum subalpinum, koji se penje do 2000 mnv. Na visinama između 1500 do 1800 mnv pojavljuje se zajednica Pinetum mughi. Ovaj sistem se nastavlja do najviših vrhova i čini gornju granicu šumske vegetacije

Šume prašumskog rezervata – Prašumski rezervat zahvata površinu od 1600 ha i nalazi se u slivu Biogradske rijeke, Biogradskog jezera i Jezerštice. U rezervatu je konstatovano 16 šumskih zajednica i skoro 90 vrsta drveća i žbunja. U rezervatu se primjenjuje poseban režim zaštite, koji ima karakter stroge zaštite prirodne sredine. Sama prašuma je jedinstven primjer evolucije različitih šumskih zajednica. Karakteristike ovog šumskog ekosistema su raznovrsnost i mješovitost vrsta šumskog drveća, spontanost svih razvojnih faza, stabla velike starosti i gorostanskih dimenzija, brojne izvale, suva stabla ("na nogama") i u mnogim djelovima skoro neprohodnost. Na području prašumskog rezervata su evidentirane sljedeće vrste šumskih zajednica:



• zajednica bukve i planinskog javora (Fageto-Aceretum visianii) • zajednica bukve i kosice (Asyneumo-Fagetum moesiacae) • zajednica jele i bukve (Abieto-Fagetum moesiaceae) • zajednica bukve i maljenice koja povezuje bukove sa jelovim šumama (Elimo-Fagetum

moesiacae) • zajednica bukve i češljike (Seslerio-Fagetum moesiaceae) • zajednica javora i jasena (Aceri-Fraxinetum montenegrinum).

Moguće je navesti i niz drugih šumskih zajednica koje su fragmentarno

rasprostranjene u okviru prašumskog rezervata i u drugim zonama parka, kao: Luzulo-Piceetum montanum, Blechno-Piceetum abietis, Oxali-Alnetum incanae, Pinetum mughi i druge. Na samoj granici rezervata, pored stabala jele i planinskog javora u prizemnom sloju je prisutna kleka (Juniperus nana).

Šume van prašumskog rezervata – Zoni II stepena zaštite pripadaju sve šume na području nacionalnog parka Biogradska gora koje se nalaze van prašumskog rezervata. U ovoj zoni su šumski kompleksi u dolini Suvodola, Gnionika u dolini Tare i zajednica bora krivulja na gornjoj granici šumske vegetacije. Ovdje su dozvoljene samo sanitarme mjere njege u ograničenom obimu, izvlačenje izvala i vjetroloma i liječenje oboljelih vrsta. Takođe se dozvoljava i sakupljanje šumskih i drugih plodova, kao i onih vrsta ljekovitog bilja koje se brzo regenerišu. Može se dozvoliti i sakupljanje jestivih gljiva, ali samo pod kontrolom i da otkup vrši stručna služba Nacionalnog parka.

Šumski kompleks "SUVODO" – Nalazi se u sjeveroistočnom dijelu nacionalnog parka, u slivu rijeke Bistrice. Površina šuma u ovom kompleksu iznosi 298 ha. Nalaze se na nadmorskoj visini od 1500 do 3130 metara, pretežno na sjevernim ekspozicijama. Karakteristične su : Šume subalpske bukve (od 1650 do 1900 mnv) – čija površina iznosi 102,55 ha. Nalaze se ispod pojasa bora krivulja ili predstavljaju gornji pojas šumske vegetacije. Zdravstveno stanje ovih šuma je loše i najveći broj stabala je sa rak ranama. Šumska zajednica bora krivulja (od 1900 do 2130 mnv) – pokriva površinu od 64 ha i prostire se na sjevernim padinama Crne glave (2139 mnv), oko Ursulovačkog jezera se javlja sa jelom, a zatim grupno ili pojedinačno i na drugim lokalitetima. Kao sastojina je zaštićen, pa je njegova sječa i spaljivanje zabranjeno. Na jednoj maloj površini javlja se i molika (Pinus peuce Gris.) – koja habitusom, uskom piramidalnom i svijetlozelenom krunom, čini izuzetnu ljepotu te je s pravom mnogi nazivaju biserom Balkana. Molika se spontano širi na područja koja nijesu obrasla drugim šumskim vrstama (na progalma i ogoljelim područjima).

Šumski kompleks ,,GNIONIK’’– Šumski kompleks Gnionik nalazi se na desnoj obali rijeke Tare, od granice opština Kolašin i Mojkovac do ušća Bjelojevićke rijeke u Taru. Ovaj kompleks čine mješovite šume bukve, graba i drugih lišćara. U manjem obimu ovom kompleksu pripada i zajednica planinskih šuma bukve. Ukupna površina pod šumama u ovom kompleksu iznosi 107,80 ha. Određeni problemi u ovoj zoni su nastali zbog izgradnje željezničke pruge i pojava erozije na dijelu šumskih zemljišta kao posljedica šumskih sječa u prošlosti.

2.3.7.2. Gljive

Na prostoru Parka do sada je konstatovano više od 700 vrsta gljiva. Njihov diverzitet

direktno je uslovljen bogatstvom šumskog ekosistema, prije svega prisustvom endemičnih biljnih vrsta.



Najčešće vrste gljiva su: pravi vrganj (Boletus edulus), lisičarka (Cantharellus cibarius), mrka truba (Craterellus cornucopioides), jež gljiva (Hydnum rufescens), vilin karanfilić (Marasmius oreades), olovasta i crnkasta jajača (Bovista plumbea, B. nigrescens), sunčanica (Macrolepiota procera), kračun (Agaricus macrosporus), livadski šampinjon (Agaricus campestris), bukovača (Pleurotus ostreatus), stožasti smrčak (Morchellaconica), trud (Fomes fomentarius) i dr.

Posebnu vrijednost čine vrste gljiva koje se kao međunarodno ugrožene, nalaze na Crvenoj listi Evrope: bukov igličar (Hericium clathroides), jelenovo uho (Polyporus umbellatus), suva vlažnica (Hygrocybe intermedia), velika vlažnica (Hygrocybe punicea), maglen (Albatrellus pescapre), pustenasti vrganj (Boletus impolitus), kraljevka (Boletus regius), žuta reževača (Boletus rhodoxanthus), ludara (Boletus satanas), šiljatonogi vrganj (Boletus appendiculatus), pasji stršak (Mutinus caninus), crna lisičarka (Cantharellus cinereus), golemi hrčak (Gyromitra gigas) i dr. Zbog prisustva međunarodno značajnih vrsta, područje prašumskog rezervata Biogradske gore predstavlja potencijalno IFA područje (važno stanište gljiva).

2.3.8. FAUNA

Ekosistem prašume čini jezgro Nacionalnog parka najveće biološke vrijednosti i ovom strogo zaštićenom rezervatu prirode treba obezbjediti nesmetanu komunikaciju sa ostalim obližnjim ekosistemima. Podaci o životinjskom svijetu ukazuju na postojanje velikog broja zakonom zaštićenih vrsta na području parka. Među njima su i endemske vrste čije se prisustvo objašnjava prije svega geoistorijskim procesima koji su se dešavali na ovim prostorima i omogućili opstanak nekih vrsta iz dalekog geološkog perioda. To su tzv. tercijarni i glacijalni relikti i Bjelasica je poznata po njima (simboli ledničnih jezera – repati vodozemci). Najznačajnija je fauna ptica. Ptice regulišu nekontrolisano množenje štetnih insekata i glodara, štiteći na taj način šumski ekosistem od izmjena. U fauni sisara značajna je fauna malih sisara koji se direktno vezuju za prašumski ekosistem. Krupni sisari se ne vezuju samo za prašumski ekosistem, već za mnogo veću teritoriju. Doprinos očuvanju ekološke ravnoteže prašume daju i populacije insekata, gmizavaca i vodozemaca. Osim autohtone faune riba, od značaja je i fauna vodenih insekata čiji larveni stadijumi čine osnov u lancu ishrane nekih ptica i sisara.

2.3.8.1. Beskičmenjaci

Do sada istražena fauna insekata (350 vrsta) već pokazuje izrazitu vrijednost u smislu endemizma i visokog procenta zakonom zaštićenih vrsta. Na prvom mjestu je šumski mrav (Formica rufa). Od tvrdokrilaca su zaštićene dvije vrste: jelenak (Lucanus cervus) i nosorožac (Oryctes nasicornis). Markantne vrste leptira: lastin repak (Papilio machaon ), apolonov leptir (Parnassius apollo) i jedarce (Papililo podalirius).

Od malo poznate faune mekušaca na ovom području žive: vinogradarski puž (rodovi Helix i Clausilia), pužić (Ancylis fluviatilis) iz planinskih potoka i jezera, kao i više vrsta pećinskih puževa.

U faunu ljuskara spadaju rakovi iz grupa: Cladocera, Copepoda, Isopoda, Amphipoda i Niphargus. Fauna stonoga je bogata ali još nedovoljno ispitana. Najpoznatije šumske vrste su: Julus terrestris, Glomeris pustulata, Scolopendra cingulata, Lithobius forficatus, Geophilus longicornis i dr.



2.3.8.2. Vodozemci i gmizavci

Biogradsko jezero i ušće Biogradske rijeke su staništa grčke žabe (Rana graeca), balkanskog endemita. Od vodozemaca koji nastanjuju prostor Parka, a nacionalno zaštićeni su: šareni daždevnjak (Salamandra salamandra), velika krastača (Bufo bufo), zelena krastača (Bufo viridis), gatalinka (Hyla arborea), žutotrbi mukač (Bombina variegata), planinski mrmoljak (Lissotriton alpestris) i mali mrmoljak (Mesotriton vulgaris). Nacionalno zaštićene vrste gmizavaca u prostoru parka su: barska kornjača (Emys orbicularis), sljepić (Anguis fragilis), zidni gušter (Lacerta muralis), planinski gušter (Lacerta vivipara), sivi gušter (Lacerta agilis), blavor (Pseudopus apodus), barska bjelouška (Natrix natrix), rječna bjelouška (Natrix tessellata), smuk (Coluber longissimus), poskok (Viperia ammodytes).

Treba istaći i prisustvo globalno značajne vrste zmije krški šargan (Vipera ursinii) koja se nalazi na Emerald listi i CITES listi konvencije o međunarodnoj trgovini ugroženim vrstama.

2.3.8.3. Fauna riba

U kontaktnim vodama rijeke Tare nađene su sljedeće vrste: Salmo labrax m. fario -potočna pastrmka, Thymallus thymallus – lipljen, Hucho hucho – mladica, Barbus balcanicus – potočna mrena, Phoxinus phoxinus – gaovice, Chondrostoma nasus – skobalj i Cottus gobio – peš (sve su autohtone).

Prve tri su u sportsko lovnom smislu vrlo cijenjene vrste, odnosno u svim vodama Crne Gore smatraju se za najatraktivnije. Pored ovih vrsta za sportski ribolov interesantne su i dvije ciprinidne vrste, Barbus balcanicus i Chondrostoma nasus, ali pored salmonidnih vrsta bivaju zanemarene.

Od ovih vrsta najbrojnija je potočna pastrmka (Salmo labrax m. fario), zatim lipljen (Thymallus thymallus), pa mladica (Hucho hucho).

Navedene lovne vrste riba mogu se naći u cijelom toku Tare koji pripada nacionalnom parku.

2.3.8.4. Fauna ptica Biogradska gora i planina Bjelasica u cjelini su značajna i očuvana staništa šumskih i planinskih ptica. Sastav, distribucija i dinamika ptica Biogradske gore nije sasvim poznata za mnoge vrste. Ornitofauna Biogradske gore može se grupisati po najkarakterističnijim biotopima planine. Ptice visokoplaninskih kamenjara, litica i stijena su: Aquila chrisaetos – suri orao, Apus apus – crna čiopa, Corvus corax – gavran, Pyrrhocorax gracilus – žutokljuna galica, Montifringilla nivalis – planinski popić i dr. Neki tipični predstavnici visokoplaninskih pašnjaka su: Athene noctua – obični ćuk, Alauda arvensis – obična ševa, Eremophila alpestris – ušata ševa, Lanius coluris – rusi svračak. Četinarske šume Biogradske gore su mješovitog sastava, često pomiješane sa lišćarima, te se u njima nalaze tipični predstavnici i četinarskih i lišćarskih vrsta: Tetrao urogalis – tetrijeb, Dendrocopus major – veliki šareni djetlić, Nucifraga cariocatactes – lješnjikara, Turdus torquatus – drozd ogrličar. Tipični predstavnici listopadnih šuma su: Buteo buteo – mišar, Accipiter gentilis - jastreb kokošar, Strix aluco - šumska sova, Turdus viscivorus – drozd pjevač, Sitta europea – brgljez, Parus major – velika sjenica i mnoge druge. Na Bjelasici nema većih vodenih staništa pa je tako i ornitofauna siromašna. Najveći vodeni objekat je Biogradsko



jezero, ali zbog velikog prisustva posjetilaca i uznemiravanja, ptice ga ne koriste kao stalno stanište. Značajno je prisustvo sljedećih specifičnih predstavnika: Anas platyrhynchos – divlja patka, Podiceps ruficollis – mali gnjurac, Cinclus cinclus – vodeni kos i dr.

2.3.8.5. Fauna sisara

Po podacima i istraživanju sprovedenom 2014. godine, do sada je na ovom prostoru zabilježeno 47 vrsta sisara, koji su svrstani u šest redova i to:

Red Insectivora – bubojedi. Zastupljene vrste: - jež (Erinaceus romanicus); krtice (Talpidae): obična krtica (Talpa europaea), slijepa krtica (Talpa caeca); rovčice (Soricidae): zlatna rovčica (Sorex araneus), mala rovčica (Sorex minutus), planinska rovčica (Sorex alpinus) vodena rovčica (Neomys fodiens), milerova vodena rovčica (Neomys anomalus), bjelozuba rovčica (Crocidura suaveolens).

Red Chiropter – slijepi miševi. Na osnovu najnovijih podataka iz 2014, 13 vrsta je zabilježeno na ovom prostoru, od kojih su dvije vrste, Barbastella barbastellus - evropski širokoušan i Myotis daubentonii - vodeni večernjak, jedino ovdje zabilježene. Takođe, ovaj park nastanjuje jedna od dvije porodiljske kolonije malog potkovičara (Rhinolophus hipposideros) u cijeloj Crnoj Gori. Svi slijepi miševi su nacionalno zaštićeni, kao i na međunarodnom nivou, Bonskom i Bernskom konvencijom, kao i Habitat direktivom.

Red Rodentia – glodari. Registrovano je 11 vrsta od kojih su: vjeverica (Sciurus vulgaris), obični puh (Glis glis) i šumski puh (Dryomis nitedula) zaštićeni Bernskom konvencijom, a šumski puh i Habitat direktivom.

Red Lagomorpha –glodari. Zastupljen je zecom (Lepus europaeus). Red Artidactyla – papkari. Zastupljene vrste su: divlja svinja (Sus scrofa); jelen (Cervus

elaphus) i srna (Capreolus capreolus). Red Carnivora – mesojedi. Zastupljene vrste su: vuk (Canis lupus), lisica (Vulpes vulpes);

mrki medvjed (Ursus arctos); kuna zlatica (Martes martes), kuna bjelica (Martes foina), hermelin - velika lasica (Mustella erminea), lasica (Mustella nivalis), tvor (Mustela utorius), vidra (Lutra lutra) koja se nalazi na spisku Direktive o staništima; spisku Bernske konvencije, CITES listi i listi Bonske konvencije, jazavac (Meles meles) i divlja mačka (Felis silvestris). 2.4. STVORENE VRIJEDNOSTI

2.4.1. STANOVNIŠTVO I NASELJA

Prostor Nacionalnog parka administrativno pripada opštinama Kolašin, Berane i Mojkovac, a zaštitna zona parka opštinama Andrijevica i Bijelo Polje.

U samom parku nema stalnih naselja, a naselja u okviru njegove zaštitne zone administrativno pripadaju opštini Kolašin. Osim Rovačkog Trebaljeva, sva naselja bilježe pad broja stanovnika u odnosu na prethodni period. Ovdje se nalaze i naselja Bjelojevići i Selišta, koja su skupštinskim odlukama Mojkovca, odnosno Kolašina pripojena gradskim područjima, demografski su stabilna, dakle, sa rastom broja stanovnika i povoljne starosne strukture stanovništva.

Mreža naselja zaštitne zone Parka ukazuje na činjenicu da se radi se o malim naseljima, seoskog, razbijenog tipa, bez elemenata urbane strukture i osobenosti, kao i objekata privrede i društvenih servisa. Saobraćajno su međusobno nepovezana, što čini da sistem naselja ne funkcioniše kao cjelina. Putna povezanost većine naselja u zaštitnoj zoni je slaba, a veza



naselja sa nacionalnim parkom ostvaruje se kvalitetnim ulazom u park samo iz pravca Podgorica – Beograd, na lokalitetu Kraljevo kolo. Kretanje ukupnog stanovništva u periodu 2003–2011. godine – okruženje Parka:

Opština 2003. god. 2011. god. Indeks 03/11 Andrijevica 5785 5071 -12,34 Bijelo Polje 50284 46051 -8,42 Berane 35068 33970 -3,13 Kolašin 9949 8380 -15,77 Mojkovac 10066 8622 -14,35 Ukupno 111152 102094 -8,15 Crna Gora 620145 620029 -0,02

Specifičnu naseljsku strukturu u okviru samog parka i zaštitne zone predstavljaju katuni,

formirani kao grupacije privremenih stočarskih stanova, vezanih za korišćenje uglavnom u toku ljeta. Ova naselja, s obzirom na karakter i način izgradnje (kolibe), imaju i etnografsku vrijednost.

Analiza privremeno prisutnog stanovništva pokazuje da se radi o veoma malom broju stanovnika, u naseljima zaštitne zone je svega pet kuća za odmor i rekreaciju.

2.4.2. PRIVREDNE I DRUŠTVENE DJELATNOSTI – EKONOMSKA ANALIZA

Od privrednih djelatnosti koje se odvijaju na prostoru Parka poljoprivreda je najvažnija, posebno stočarstvo. U posljednje vrijeme se ističe i ratarstvo, proizvodnja krompira i pratećih žitarica. Poljoprivreda je značajan oslonac i izvor prihoda, posebno u vrijeme stagnacije ostalih privrednih djelatnosti, prije svega industrije.

Opština Kolašin je daleko najrazvijenija opština Bjelasice u turističkom smislu, pa je i posebno značajna za razvoj turizma. U smještajnim objektima (hoteli, moteli, vile, apartmani, privatni smještaj), uglavnom na teritoriji opština Kolašin i Mojkovac, ima oko hiljadu ležajeva.

Razvijene mreže biciklističkih i pješačkih staza, kao i edukativnih staza, značajan su doprinos turističkoj ponudi ovog područja.

Eko-katuni su osnova budućnosti za ekonomsku valorizaciju sveukupnog prostora. Budući da se radi o proizvodnji ekološke – zdrave hrane, što je privredni i ekonomski potencijal, uspostavljena je saradnja Parka sa proizvođačima.

Park ostvaruje ekonomske prihode od naplate ulaznica, na ulaznom punktu Kraljevo kolo, zakupa restorana “Biogradsko jezero”, kao i izdavanjem dvanaest bungalova sa ukupnim smeštajnim kapacitetom 32 ležaja. Takođe je važno istaći djelatnost Centra za posjetioce i suvenirnice koji se nalaze na Biogradskom jezeru, gdje se kroz prodaju suvenira, određenog promotivnog i edukativnog materijala, takođe ostvaruje prihod.

Kada je u pitanju korišćenje dobara, zbog specifičnosti ovog parka u kojem je dominantna zaštitna funkcija, jedina aktivnost je sportski ribolov na Biogradskom jezeru. On je isključivo sezonskog karaktera i obavlja se od 1. maja do 21. juna.

Biogradska gora je prepoznatljiva po izletničkom turizmu, ali se razvija i sportsko-rekreativni i zdravstveni turizam.

U narednom periodu, ukoliko se pronađe tržište za korisnike mobil-homa, mogu se očekivati benefiti, jer Nacionalni park Biogradska gora ima za ovaj vid turizma kapacitete na zavidnom nivou i po kvalitetu i po prostoru.



Bitna je činjenica da je sve više turističkih agencija, kako iz okoline parka, tako i iz cijele države i regije, koji svake godine dovode sve više turista u vidu organizovanih tura. Ulaznice čine najveći dio prihoda parka.

Značajna ponuda je i džiping, koji iz godine u godinu postaje sve atraktivniji i prihodi se povećavaju po ovom osnovu.

Najznačajni turistički prostor parka je prašumski rezervat (jedan od posljednja tri u Evropi) u kojem se nalazi Biogradsko jezero, sa pratećom infrastrukturom.

Nacionalni park pruža mogućnosti za odvijanje ekonomskih djelatnosti za turističke agencije koje dovode turiste, vodiče, smještajne kapacitete koji graniče i koji su u blizini parka, proizvođače domaće hrane i sve vezano za turizam i proizvodnju hrane a što ne remeti prirodne potencijale ovog područja.

Potrebno je u budućem periodu osnažiti smještajne kapacitete, proširiti ponudu i povećati ugostiteljske sadržaje, kako u samom parku tako i u neposrednoj blizini. Naravno, ekonomski potencijal će umnogome zavisiti od infrastrukturnih sadržaja.

2.4.3. INFRASTRUKTURA

Područje parka karakteriše veoma dobra organizacija postojeće saobraćajne infrastrukture, odnosno željezničkih, magistralnih i regionalnih putnih pravaca.

Zahvat nacionalnog parka saobraćajno se napaja mrežom lokalnih puteva, koji su u veoma lošem stanju. Zapadnu granicu nacionalnog parka određuje putni pojas Jadranske magistrale, tj. magistralni put M-2 (Debeli brijeg – Herceg Novi – Petrovac – Podgorica –Kolašin – Mojkovac – Bijelo Polje – Berane – Rožaje – Špiljani), koja takođe dodiruje granicu parka sa sjeverne i sjeveroistočne strane. Ovo je ujedno jedini magistralni put u zoni zahvata nacionalnog parka Biogradska gora. Mrežu lokalnih puteva čine šumski, grubo prosječeni putevi sa izuzetkom dionice Kraljevo kolo−Biogradsko jezero (cca 3 km), koja je sa asfaltnim zastorom i prolazi kroz prvu zonu zaštite parka (zonu stroge zaštite). Takođe je značajno da se kroz zonu parka pruža transverzala „Planinama Crne Gore “ – CT – 1.

Željeznička pruga Beograd–Bar prolazi kroz park 12.5 km i čini područje parka veoma pristupačnim i dobro povezanim ovim vidom saobraćaja sa ostalim djelovima države, pa i šire.

U najužoj zoni su izgrađene male instalacije za obezbjeđivanje vode za postojeće turističke objekte na obali Biogradskog jezera. Provizorno je kaptiran obližnji izvor na lokaciji – livada Ganovača, doveden gravitacijom i tako je za sada zadovoljavajuće riješeno snabdijevanje tog punkta. Snabdjeven je i PTT punkt na vrhu Zekove glave, pumpanjem vode iz izvora iznad Pešića jezera. Upotrijebljene vode iz dva jedina izgrađena objekta - turističkog objekta pored Biogradskog jezera i PTT stanice na Zekovoj glavi – nijesu ispravno odstranjene. Kod povremeno nastanjenih katuna, količine upotrijebljene vode su minimalne.

Na cijelom ovom području, posmatrajući i njegovu zaštitnu zonu, nalaze se elektroenergetski objekti većine naponskih nivoa korišćenih u prenosnim i distributivnim mrežama u zemlji. Najveći broj ovih objekata prolazi zaštitnom zonom parka, ili se nalazi u njoj, dok samo područje parka nije narušeno izgradnjom elektroenergetskih objekata, izuzimajući manji sjeverozapadni dio (na potezu Podbišće − Kraljevo kolo) i djelimično jugoistočni dio (predio Zekove glave). Zona stroge zaštite parka je sačuvana od nadzemnih elektroenergetskih vodova, jer se napajanje postojećih sadržaja na Biogradskom jezeru vrši preko podzemnog, kablovskog voda.

Postojeća telekomunikaciona infrastruktura na teritoriji Nacionalnog parka Biogradska gora omogućava da se samo u jednom dijelu njene teritorije mogu ostvarivati telekomunikacione veze. Mobilni operateri pokrivaju svojim signalima cijelo ovo područje.



2.4.4. KULTURNO–ISTORIJSKO NASLJEĐE

U centralnoj zoni Nacionalnog parka Biogradska gora svjedočanstva materijalne kulturne

baštine vezuju se za neistražene arheološke lokalitete i tradicionalnu arhitekturu u katunima, dok je bogatstvo zakonom zaštićenih kulturnih dobara skoncentrisano na širem području parka, u opštinskim središtima Kolašina, Mojkovca, Berana i Andrijevice.

Kulturno-istorijsko nasljeđe Nacionalnog parka odlikuje krajnja neistraženost arheoloških lokaliteta i nevalorizovano i nezaštićeno specifično narodno graditeljstvo.

Na padinama Bjelasice u zaštitnoj zoni parka, nalaze se ostaci srednjovjekovnog grada Brskova, koji svjedoče da je ovo naselje bilo veliki rudarski i trgovački centar. Površinski iskopi i ostaci zgrada za stanovanje na lokalitetu Šiška, ukazuju na prisustvo rudara Sasa iz rudnika Brskovo.

U Nacionalnom parku i njegovom užem okruženju konstatovano je više lokaliteta sa nekropolama. Kako nijesu arheološki istraženi, ne može se sa sigurnošću precizirati kojem periodu pripadaju: Bardov do, Sjerogošte, Kraljevo kolo, Ganovača, Mican, Gradac, Svatovsko groblje.

Izvornu arhitekturu Biogradske gore odlikuje graditeljstvo brojnih katuna, sezonskih pastirskih naselja okolnih sela, formiranih ivicom prašumskog rezervata i njegove kontakt zone. Ova naselja, karakteristična za planinske predjele, formirana su uglavnom u prisojnim dolinama i uvalama planine Bjelasice, sa bogatim pašnjacima. Njihovu strukturu čine kolibe brvnare sa pratećim stočarskim objektima. Kolibe za stanovanje su građene od prirodnog materijala, drveta, kamena i slame, sa krovnom konstrukcijom na zarožje ili na dvije vode. Većina tradicionalnih pastirskih objekata i cjelina je napušteno i propalo, jer se ovdašnje stanovništvo sve manje bavi stočarstvom. S druge strane, autohtono graditeljstvo ovih krajeva uveliko nestaje i ekspanzijom savremene gradnje eko katuna.

Etnografska baština Područje Biogradske gore sa prostranim pašnjacima, dolinama, rijekama i jezerima,

omeđeno je planinom Bjelasicom sa kojom čini jedinstvenu prostornu cjelinu. Ona s pravom nosi epitet planine katuna, kao mjesta boravka stočara sa ovih prostora u toku ljeta.Ovdje se u prošlosti najveći dio stanovništva bavio stočarstvom koje je bilo utkano u sve životne procese. U sklopu stočarskog života javljaju se specifična planinska naselja koja su od XII vijeka poznata pod nazivom katuni, a rasprostranjeni su po rubnom dijelu prašumskog rezervata obrazujući interesantne etnografske cjeline: Vranjak, Slađevac, Goleš, Suvodo, Ocka, Vragodo, Rupe ravanjske, Reljina, Šiška, Riva, Dolovi Lalevića. Za formiranje ovih katuna birana su zaklonjena mjesta , uvale, ivice šuma, i mjesta gdje ima izvora vode. Od pažljivo birane i obrađene drvene građe, ruke vještih narodnih neimara gradile su kolibe brvnare sa strmim krovovima, pokrivenim složenom šindrom, klisom. Uz kolibe su podizani i drugi prateći objekti, mljekari – manje zasebne kolibe koje služe isključivo za rad oko mlijeka. U zavisnosti od broja stoke postojali su i torovi ili priboji za ovce i posebno za goveda, kućeri (pokretni kreveti uz tor) za čobane koji čuvaju.

Nekadašnje tradicionalne vrijednosti, pastirski stanovi, polako nestaju, mali je broj katuna koji se koriste. Savardak je najstariji i najtipičniji primjerak tradicionalnog sezonskog graditeljstva na ovom području. U prošlosti se koristio kao prostor za stalno življenje. Objekti koji su u potpunosti građeni od drveta su zbog trošnosti ovog građevinskog materijala propali pa autentično očuvanih savardaka i koliba nema mnogo. Po koja pastirska koliba opstaje zahvaljujući pojedincima i njihovoj velikoj ljubavi prema tradiciji i planini, kao proizvodi turističke privrede i preduzimljivih pojedinaca.



Za ovu regiju, kako u prošlosti tako i u današnjem vremenu, domaća radinost je bila dominantna – izrađivani su predmeti za potrebe pojedinačne kuće, porodice ili domaćinstva. Ona je vezana najčešće za proizvodnju tekstilnih predmeta (za koju se najčešće koristila ženska radna snaga), uslovljena dominantnim zanimanjem stanovništva – stočarstvom. Još se može (iako) rijetko, naći poneka žena koja se bavi tkanjem, više iz ljubavi i zadovoljstva, izrađujući suvenire. Narodne rukotvorine lokalnog stanovništva, kroz ručni rad i pletenje vunenih odjevnih proizvoda, plijene ljepotom i načinom izrade. Za ovaj kraj se vezuje i drvodjeljstvo kao i izrada tradicionalnih muzičkih instrumenata - gusala.

Što se tiče tradicionalne izvođačke kulture (pjesma i igra), ona je sve češće predmet interesovanja folklornih stručnjaka. Svakako treba odati priznanje kolašinskom KUD-u “Mijat Mašković“ koji naročitu pažnju posvećuju onom dijelu iz crnogorske tradicije – tzv. pjevanju „na glas“, kojem prijeti opasnost da se polako izgubi, zatim igranju na stari način, kao i obradi običaja koji sve više iščezavaju usljed promijenjenog načina života. Bogata usmena tradicija predstavljena je kroz legende, priče i anegdote koje se generacijama prenose.

2.4.5. INFORMATIVNO–PREZENTACIONI I EDUKATIVNI SADRŽAJI

Nacionalni park Biogradska gora svojim planovima upravljanja dizajnira turističku funkciju na osnovu održivosti turističkih ponuda, koje se temelje na prirodnim vrijednostima područja i ne ugrožavaju biološku raznolikost i ciljeve očuvanja parka. Sljedeća bitna funkcija parka je stvaranje novih specifičnih ponuda za posjetioce na principu aktivnog odmora.

2.4.5.1. Centri za posjetioce i ekspo prostori

Park raspolaže Centrom za posjetioce, na obali Biogradskog jezera. Centar je opremljen interaktivnom prezentacijom i eksponatima koji predstavljaju prirodne i kulturne vrijednosti parka. Prilikom opremanja i planiranja osmišljen je i prostor u kojem se održavaju predavanja i prezentacije. U Centru se dešava prvi kontakt posjetilaca sa Nacionalnim parkom, tu mogu dobiti informacije o prirodnim i kulturnim vrijednostima, kao i mogućnostima aktivnog odmora u zaštićenom području.

2.4.5.2. Planinarske, pješačke staze i staze posebne namjene

Šest planinsko-pješačkih staza markirano je standardnom signalizacijom. Po stjepenu zahtjevnosti spadaju u srednje teške, prosječne dužine oko 12 km. Svaka vodi do najviših kota i ledničkih jezera.

U parku za sada ne postoji nijedna uređena ili markirana staza za planinski biciklizam. S tim u vezi, a radi unapređivanja turističke ponude neophodno je formirati staze za planinski biciklizam, sa odgovarajućim odmorišnim mobilijarom.

Obodom Biogradskog jezera, u dužini od 3,5 km pruža se edukativna staza opremljena interaktivnim mobilijarom, sa 6 interaktivnih punktova koji pružaju informacije o flori i fauni ovog područja. Sama staza, sa interpretacijskim sadržajem, jedna je od glavnih atrakcija Parka.

2.4.5.3. Vidikovci

U parku postoji veliki broj vidikovaca (Lumer, Međedak, Zekova glava, Crna glava, Razvršje), bez odgovarajućeg mobilijara. Najatraktivniji je Bendovac sa kojeg se pruža pogled na prašumu i Biogradsko jezero. Planom se predviđa opremanje vidikovaca sigurnosnim ogradama, kao i informativnim i odmorišnim mobilijarom.



U mjestu Lazovi nalazi se osmatračnica visine 20 m, kapaciteta i nosivosti 15 osoba. Sa njene platforme se pruža pogled na prašumu. Usljed nepovoljnih vremenskih uslova osmatračnica je oštećena, te je Planom predviđena njena rekonstrukcija i ponovno stavljanje u funkciju.

2.4.5.4. Turistička infrastruktura

U blizini Centra za posjetioce se nalazi suvenirnica i dvanaest bungalova namjenjenih za višednevni smještaj posjetilaca tokom turističke sezone.

Na samom ulazu u park, na Kraljevom kolu instaliran je prostor za mobil-home koji posjetiocima pruža mogućnost da u prijatnom ambijentu netaknute prirode provedu ugodan odmor.

U Centru za posjetioce postoji mogućnost iznajmljivanja čamaca, bicikala, štapova za pješačenje, šatora, krplji i kajaka.

Planom je predviđena adaptacija postojećeg objekta na Kraljevom kolu u edukativni centar sa smještajnim kapacitetima, kao i adaptacija i stavljanje u funkciju zgrade objekta mrijestilišta u interpretativne svrhe.

2.4.5.5. Sistem upravljanja posjetiocima

Shodno Pravilniku o unutrašnjem redu, u parku se mogu vršiti turističke i sportsko-rekreativne aktivnosti, koje po karakteru, obimu i načinu sprovođenja ne narušavaju prirodne i radom stvorene vrijednosti, a u skladu sa posebnim režimima zaštite i korišćenja po zonama i graničnim kapacitetima koji su utvrđeni Prostornim planom posebne namjene za Nacionalni park Biogradska gora.

U Zoni prašumskog rezervata aktivnosti naučnih istraživanja i istraživačke edukacije odvijaju se po posebnim programima i pravilima ponašanja, pretežno tokom ljetnjeg perioda. Neorganizovan pristup turista i kretanje kroz rezervat nisu dozvoljeni. Organizovane turističke posjete podrazumijevaju samo aktivnosti perceptivnog karaktera. Ovdje je potrebno zasnovati efikasan sistem upravljanja posjetiocima da bi se kontrolisala njihova brojnost i aktivnost. na način da se minimizuju negativni uticaji na životnu sredinu. Na Biogradskom jezeru, kao glavnom rekreativnom lokalitetu zone, predviđene su šetnje po utvrđenim stazama, plivanje, veslanje i sportski ribolov.

U Zoni II stepena zaštite, izvan prašumskog rezervata, turistička posjeta odvija se po strogo utvrđenim pješačkim i kolskim stazama, sa kontrolisanim brojem posjetilaca, pri čemu se od sportsko-rekreativnih aktivnosti predviđaju, kao uobičajene, pješačenje i "foto-safari"; staze za šetanje moraju biti vođene tako da ne naruše prirodne i estetske vrijednosti prostora, posebno na dionicama koje prolaze veoma osjetljivim travnim površinama pašnjaka;

Posjetioci koji dolaze u Park prolaze kroz jedan ulazni punkt – Kraljevo kolo, a njihovo kretanje unutar parka dozvoljeno je samo na područjima i stazama koje su označene i namijenjene razgledanju i posjećivanju.

U pružanju usluga dominantan je izletnički turizam, organizovan u vidu jednodnevnih tura koje uključuju šetnju oko Biogradskog jezera i upoznavanje prirodnih vrijednosti parka. Osim izletničkog turizma, u manjem obimu prisutni su i drugi vidovi turizma: pješačenje, biciklizam, vožnja čamcem po Biogradskom jezeru, sportski ribolov i sl.

Radi bolje pristupačnosti, u Parku postoji sistem informativnih tabli, koje upućuju i informišu posjetioce o prirodnim i kulturnim vrijednostima i turističkim ponudama. Sistem pješačkih i biciklističkih staza obilježen je standardnom signalizacijom i markacijom.

Park posjećuju grupe organizovane preko turističkih agencija, turoperatera, individualno, organizovane studijske posjete i đačke ekskurzije. Veći broj posjetilaca spada u grupu stranih. Najveći broj posjetilaca posjeti park od juna do oktobra.



U toku prethodnog planskog perioda, a zarad unapređivanja turističke ponude, preduzete su aktivnosti na razvijanju novih turističkog proizvoda (crosscountry i freeride staza), razvoju tematskih staza, unapređivanju edukativne staze i turističke infrastrukture, kao i izradi i štampi različitih promotivnih materijala (katalog, vodič, liflet, brošura, cjenovnik i sl.)

2.4.6. SISTEM AMBIJENTALNE HIGIJENE

Poslovi sakupljanja, transporta i odlaganja otpada organizovani su u okviru Javnog komunalnog preduzeća na čijoj se teritoriji prostire park, a kome je to osnovna djelatnost. Na području parka najviše je zastupljen komunalni, biorazgradljivi i eventualno građevinski otpad (usljed izgradnje rekonstrukcije turističkih kapaciteta i stambenih objekata). Jedinica lokalne samouprave ima obavezu praćenja aktivnosti upravljanja otpadom na svojoj teritoriji i to u saradnji sa Ministarstvom nadležnim za poslove zaštite životne sredine i Agencijom za zaštitu životne sredine kao i da sačinjava izvještaje o svim pitanjima zaštite životne sredine i otpada.

Područje parka pripada opštinama Kolašin, Mojkovac, Berane i Andrijevica. Sakupljeni komunalni otpad sa tog prostora biće odvožen na deponije opštinskih komunalnih preduzeća.



2.5. MJERE ZAŠTITE, OČUVANJA, UNAPREĐIVANJA I KORIŠĆENJA PROSTORA PARKA

2.5.1. FIZIČKA ZAŠTITA

Služba zaštite je temelj očuvanja prirodnih i stvorenih vrijednosti parka i osnov za ostvarivanje zacrtanih ciljeva zaštite. U skladu sa unutrašnjim aktima Javnog preduzeća, ova služba obavlja sledeće poslove: kontrola terena, sprečavanje i prijavljivanje nezakonitih radnji, prijavljivanje svih fizičkih promjena u parku, rad na kontrolno-naplatnim punktovima i druge poslove u funkciji zaštite i očuvanja prostora parka.

U prethodnom periodu radilo se na jačanju kapaciteta ove službe, radi kvalitetnijeg obavljanja poslova zaštite. Nadzornici su u skladu sa Zakonom o zaštiti lica i imovine, završili obuku na Policijskoj akademiji u Danilovgradu, čime su ispunili kriterijume propisane ovim zakonom i stekli uslove za obavljanje poslova zaštite prirodnih vrijednosti parka. Služba zaštite je takođe, shodno Zakonu o zaštiti lica i imovine, ispunila uslove predviđene ovim zakonom za dobijanje odobrenja za rad, koje joj je izdala Uprava policije.

Takođe, pospješena je saradnja sa službenicima policije, što je rezultiralo razmjenom informacija i efikasnijom koordinacijom zajedničkih akcija. Ovo je doprinijelo većoj upućenosti službenika Uprave policije na koordinaciju i asistenciju sa Parkom na suzbijanju nezakonitih radnji u ovom zaštićenom području, kao i efikasnijoj operativnoj koordinaciji starješina ovih službi na terenu.

2.5.2. STRUČNA ZAŠTITA

Poslove monitoringa u oblasti zaštite prirode obavlja stručna služba JPNPCG, sprovodeći istraživanja i koristeći rezultate istraživanja dobijene od referentnih institucija koje su prema Zakonu o zaštiti prirode nadležne za biomonitoring. Rezultati brojnih aktivnosti na poslovima zaštite i unapređenja biodiverziteta objavljuju se putem elektronskih i štampanih medija.

2.5.2.1. Monitoring i primijenjena istraživanja radi konzervativne zaštite

Tokom prethodnog planskog perioda, rad Stručne službe bio je usmjeren ka sticanju novih saznanja radi zaštite i popularizacije nacionalno i međunarodno značajnih vrsta i njihovih staništa.

2.5.2.2. Monitoring i primijenjena istraživanja radi očuvanja biodiverziteta

Flora i vegetacija Obilaskom staništa endemoreliktne vrste molike – Pinus peuce, na padinama Male

ostrovice i Cmiljače (između Malog i Velikog Ursulovačkog jezera), korišćenjem GPS metode usnimavanja i zapažanjima na terenu, evidentirani su podaci o granicama rasprostranjenja zajednice, njenoj strukturi i ekologiji, kao i dendrometrijski podaci o visini i prečniku reprezentativnih primjeraka. Trenutno stanje zajednice ukazuje da je u ranijoj prošlosti bila pod antropogenim uticajem, ali da se uspješno oporavlja, razvijanjem brojnih podmladaka. Ovo stanište je identifikovano kao potencijalni Natura habitat po osnovu EU Habitat direktive.



Evidentirane su endemske, nacionalno i međunarodno zaštićene vrste na lokalitetima gdje je prisutnost turista mogući faktor ugrožavanja florističke raznovrsnosti (oko Biogradskog jezera, na izvorištu Biogradske rijeke, i na različitim staništima na Zekovoj glavi). Uspostavljanjem monitoringa i uporednom analizom stanja za odabrane vrste, ustanoviće se da li postoje ugrožavajući pritisci na populacije tih vrsta.

Fauna Po posljednjim istraživanjima iz 2013, može se zaključiti da su jelen, srna, veliki tetrijeb,

divlja svinja, zec, lisica, divlja mačka, vuk, medvjed, prisutni u Nacionalnom parku Biogradska gora. Veoma je mala vjerovatnoća da se divokoza i ris uopšte pojavljuju u granicama Nacionalnog parka.

Trend populacije srne je stabilan sa tendencijom opadanja. Trend populacije medvjeda je stabilan. Pozitivan je trend populacije vuka.

2.5.2.3. Monitoring i primijenjena istraživanja radi zaštite etnografskog nasljeđa

U okviru Službe za promociju, marketing i edukaciju JPNPCG, kroz sprovođenje Plana upravljanja 2011-2015. god., otpočelo je evidentiranje i dokumentovanje raspoloživih oblika naslijeđene tradicionalne arhitekture stočara, sa njihovim primarnim zanimanjima na bjelasičkim katunima. U narednom periodu biće nastavljena ova istraživanja s ciljem valorizacije, prezentacije i promocije ovog segmenta etnografskog nasljeđa.

Kroz strateški projekat „Zaštita nematerijalnog kulturnog nasljeđa Crne Gore“ koje su 2012- 2015 zajednički pokrenuli Ministarstvo kulture, Uprava za zaštitu kulturnih dobara i Narodni muzej Crne gore, urađeno je u prvoj fazi rekognosciranje područja po svim opštinama. Na osnovu prikupljene dokumentacije, sačinjena je lista (od 250 elementa), za nacionalni Registar, koji je preduslov za UNESCO reprezentativnu listu zaštite. Cijeneći značaj NKN, Nacionalni parkovi su dali i daju svoj doprinos ovoj važnoj misiji, rekognosciranjem, identifikovanjem i evidentiranjem nematerijalnih kulturnih dobara u parku („listanog“ lisnatog sira, punomasnog, tradicionalnih jela kačamaka i cicvare).

2.5.3. ODRŽIVO KORIŠĆENJE RESURSA

Održivo korišćenje resursa parka se zasniva na raspoloživim prirodnim resursima i njihovom održivom korišćenju:

Lokalno stanovništvo i u današnje vrijeme izdiže stoku na planinske katune. S tim u vezi je i razvijena proizvodnja tradicionalnih stočarskih proizvoda ovog područja (lisnati sir, kajmak, kiselo mlijeko, jardum, skorup iz mješine i jagnjetina);

Organizovano ribarstvo postoji samo u Mušovića Rijeci i Rovačkom Trebaljevu kao i sportski ribolov na Biogradskom jezeru u tačno utvrđenim terminima.

Sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova su jedne od aktivnosti koje su izražene na ovom prostoru, a pčelarstvo je samo uzgredna djelatnost i ograničava se samo na proizvodnju meda.

U zoni prašume isključena je bilo kakva poljoprivredna aktivnost, dok je u njenom širem području, odnosno u slivnom području Biogradske rijeke i Jezerštice, dozvoljena ispaša.

U okviru samog parka nema privrednog korišćenja šuma, niti se ona planira. Na području Šiške I Suvodola vrši se jedino sanitarna sječa, koja je dozvoljena i na ostalom području parka, izvan prašumskog rezervata, u kojemu je zabranjen svaki vid šumarskih aktivnosti.



Prirodni sklop područja parka omogućava široku lepezu vidova turističke ponude, obuhvatajući zimski i ljetnji, seoski i katunski, tranzitni, izletnički, naučni i obrazovni turizam, kao i druge vidove turističko-rekreativnih aktivnosti. 2.6. ANALIZA I OCJENA USLOVA ZA OSTVARIVANJE CILJEVA ZAŠTITE

Izradom Plana upravljanja nastaju uslovi za unapređenje zaštite, koji proizilaze iz činjenice da je park zbog svojih prirodnih i istorijskih vrijednosti zaštićen nacionalnim zakonodavstvom.

Budući da su po IUCN kategorizaciji nacionalni parkovi uvršćeni u II kategoriju zaštićenih područja, proizilazi da obaveze za ostvarivanje zaštite, unapređenje prirodnih i radom stvorenih vrijednosti moraju biti na najbolji način organizovane.

Prostor parka sa izuzetnim prirodnim vrijednostima na relativno malom prostoru je i geomorfološki predisponiran kao odbrambeni mehanizam jedinstvenog biodiverziteta. Kao da se i sama prirodna postarala da nepristupačnošću, koja je barijera samo zlonamjernima, sačuva sebe i svoju tajnovitost. Ovakvo “opredjeljenje” prirode pratila su i zakonska rješenja koja su odredila da ovaj park bude sa najstrožim režimom zaštite koji ne podrazumijeva korišćenje prirodnih dobara, već samo njihovu valorizaciju kroz turističku funkciju i naučnoistraživački rad. To je pratila i fizička zaštita Nacionalnog parka, tako da sa punom odgovornošću možemo konstatovati da je i u periodu od donošenja Programa zaštite i razvoja Nacionalnog parka Biogradska gora do danas obezbijeđen kontinuitet epiteta netaknute prirode, što mu daje posebnu draž jer sve nastaje, razvija se i nestaje bez uplitanja čovjeka, kao što se to dešavalo prije hiljadu i više godina.

Ovaj prostor je pod minimalnim antropogenim uticajem. Osim sporadičnih primjera nelegalne gradnje i nelegalne sječe šume, nije bilo drugih značajnijih uticaja koji bi devastirali prostor samog parka ili uslovili druge pejzažno-ambijentalne promjene.

Pozitivna refleksija koja ide u prilog lakšem upravljanju ovim zaštićenim područjem jeste relativno velika udaljenost od većih urbanih cijelina kao što su Kolašin, Mojkovac, Bijelo Polje pa i Berane.

Prema tome, stepen očuvanosti u prethodnom periodu, dostignuti nivo fizičke zaštite, podizanje nivoa infrastrukture koja je u funkciji zaštite i valorizacije, i pored nezadovoljavajućeg stručnog tretmana, čini izuzetno povoljnim uslove za ostvarivanje ciljeva zaštite. 2.7. ZONIRANJE PARKA

Režimi i stepeni zaštite po zonama Na osnovu Zakona o zaštiti prirode (Sl. list CG 51/08) i Prostornog plana posebne

namjene, u Nacionalnom parku su utvrđene tri zone zaštite. Planiranje i organizacija prostora parka i njegove zone zaštite uslovljene su zatečenim

stanjem i ranije stvorenim odnosima. Izvornost i stabilnost prirodne sredine, u pojedinim djelovima područja, bili su ključni

kriterijumi za izdvajanje tri zone ili kategorije prirodnih vrijednosti (dobara) i saglasno tome utvrđivanje zona I, II i III stepena zaštite.

S obzirom na to da I i II zona zahvataju preko 90 % teritorije parka, ispunjen je kriterijum IUCN-a da površina pod I i II zonom mora da zauzima preko 75 % površine.



Prva zona zaštite Zona I kategorije prirodnih vrijednosti obuhvata predio izvorne, stabilne prirodne sredine,

sa izuzetnim svojstvima i univerzalnim značenjem, te izvanrednim ambijentalnim i pejzažnim vrijednostima.

To je prašumski rezervat, u slivu Biogradske rijeke, Biogradskog jezera i Jezerštice, koji je kao temeljni fenomen Nacionalnog parka, Zakonom dobio status strogo zaštićenog rezervata. Granica prašumskog rezervata dijelom se poklapa sa granicama Nacionalnog parka, dijelom sa vododjelnicama pomenutog sliva i Tare, a na najvećem dijelu slijedi gornju granicu šumske vegetacije rezervata, jasno prepoznatljivu u odnosu na susjedne pašnjačke površine. Dio zone u području Kraljeva kola, ispod željezničke pruge, isključuje se iz granica ovog stepena zaštite. Takođe, kolski put od Kraljeva kola do Biogradskog jezera sa najužom okolinom je izuzet iz I zone zaštite. Područja oko Biogradskog jezera na kojima se nalaze postojeći objekti i infrastruktura se nalaze u III zoni zaštite.

Osnovni cilj zaštite u ovoj zoni je održavanje postojećih ekoloških procesa u neizmijenjenom stanju i održavanje genetskog fonda.

Zona ima namjenu naučnog istraživanja i edukacije, koje će se izvoditi prema jedinstvenom programu za teritoriju parka, i uz posebne dozvole koje daje uprava parka. Neorganizovan pristup turista i kretanje kroz rezervat nijesu dozvoljeni, kao ni izgradnja i unošenje bilo kakvih promjena u prirodi i iskorišćavanje bilo kog prirodnog izvora. Organizovane turističke posjete podrazumijevaju samo aktivnosti perceptivnog karaktera. Kretanje turista nije doizvoljeno van utvrđenih staza oko Biogradskog jezera.

Druga zona zaštite Zona II kategorije prirodnih vrijednosti obuhvata predjele izmijenjene, relativno stabilne

prirodne sredine, sa karakteristikama od značaja za šire regionalno područje, te velikim vrijednostima predstavljenim raznovrsnim ambijentima i specifičnim pejzažom planinskih prostora.

Ovoj zoni pripadaju svi predjeli Nacionalnog parka van prešumskog rezervata, odnosno tri prostrane travnate površine visokoplaninskih pašnjaka, sa velikim brojem rijetkih i endemičnih florističkih elemenata, zaštićene šume bora krivulja na gornjoj granici šumske vegetacije, zaštićene prirodne šume u dolini Tare i na padinama okrenutim ka dolinama Jelovice i Suvodola, lednička jezera, cirkovi i valovi, planinski vrhovi visoki preko 2000 mnv i druge geomorfološke tvorevine, te veći broj staništa rijetke i endemične faune. Zona povezuje sve prirodne znamenitosti i rijetkosti prostora nacionalnog parka u jedinstvenu cjelinu, služeći pritom i kao glavna zaštita prašumskog rezervata od spoljnih uticaja, pošto obuhvata značajan dio površine sliva Biogradske rijeke.

Osnovni cilj zaštite prirodnih vrijednosti je optimalno održavanje ekoloških procesa u čitavoj zoni. Ovdje su dozvoljene: naučno-istraživačke i edukativne aktivnosti; sportsko-rekreativne i turističke aktivnosti u slobodnom prostoru, koji sa stanovišta fizičkih i klimatskih odlika posebno pogoduje sportsko-rekreativnom skijanju, uz strogo kontrolisano korišćenje prirode; te u ograničenoj mjeri aktivnosti stočarstva. Dozvoljeno je sprovođenje sanitarnih i sanitarno-uzgojnih mjera pod strogo kontrolisanim uslovima.

Treća zona zaštite U okviru I i II zone zaštite formirana je III zona zaštite koja obuhvata predjele izmijenjene

izvorne prirodne sredine sa karakteristikama za područje Bjelasice, ali i značajnim ambijentalno-pejzažnim i estetskim vrijednostima prostora od posebnog značaja za područje Nacionalnog parka. U sačuvanim prirodnim vrijednostima ovih predjela, zastupljenim velikim površinama pod šumama i travnom vegetacijom livada i pašnjaka, kao i većim brojem staništa rijetke i endemične flore i faune, kao rezultat antropogenog djelovanja prisutna su naselja, aktivnosti vezane za poljoprivredu, šumarstvo i turizam, te saobraćajna i tehnička infrastruktura.



Zona ima funkciju zaštite užeg područja parka. U njoj se posebno štite pejzažno-ambijentalne i estetske vrijednosti. Naselja u okviru ove zone su funkcionalno povezana sa okolnim poljoprivrednim površinama i njihov razvoj se odvija u okviru već angažovanih površina, u stilu tradicionalne arhitekture sa upotrebom autohtonih materijala. 2.8. OCJENA STANJA NACIONALNOG PARKA (SWOT ANALIZA)

Zadatak SWOT analize je da, polazeći od mogućnosti budućeg razvoja, izdvoji uslove koji predstavljaju razvojne snage, odnosno razvojne slabosti i ukaže na osnovne prilike, odnosno prijetnje koje proizilaze iz analize.

U SWOT analizi identifikuju se: PREDNOSTI – koje će se kroz mijere pojačati i iskoristiti za razvoj. NEDOSTACI – koje treba prevazići gdje je to moguće. MOGUĆNOSTI – prepoznaje za koje se treba pripremiti i iskoristiti ih u najvećoj mogućoj mjeri. OGRANIČENJA - koje će se nastojati svesti na najmanju moguću mjeru PREDNOSTI

• Integrisanost prirodnog i kulturnog pejzaža • Blizina važnih turističkih tržišta • Blizina opština Kolašin, Mojkovac, Berane, Andrijevica i Bijelo Polje • Nadmorska visina preko 1.000, idealna destinacija ljeti kao vazdušna banja, a zimi za ski

sportove • Bogatstvo vodom • Zaštićenost područja (nacionalni status i međunarodni status) • Očuvan ekosistem prašume • Hidrološki potencijal (jezera i rijeke) • Rijeka Tara, zaštićeno područje prepoznato na međunarodnom nivou (UNESCO, M&B) • Velika raznovrsnost biljnih i životinjskih vrsta • Odsustvo industrije • Nema zagađivača • Bogato i raznovrsno kulturno nasljeđe u užem okruženju parka • Očuvano ekstenzivno stočarstvo • Održana tradicija • Dobra organizacija postojeće saobraćajne infrastrukture, odnosno željezničkih,

magistralnih i regionalnih putnih pravaca NEDOSTACI

• Monitoring biodiverziteta nije usklađen sa standardima EU • Nepostojanje kompletnih lista biljnih, životinjskih vrsta i vrsta gljiva • Nedostatak kapaciteta u institucijama (ljudski resurs) za izradu akcionih planova i

kvalitetan monitoring • Nedovoljna izdvajanja finansija za naučna istraživanja • Podaci o prirodnim vrijednostima su zastarjeli i nesistematizovani • Nedovoljna edukacija javnosti • Odliv lokalnog stanovnistva • Nedovoljna iskorišćenost kulturnih potencijala • Neistraženost arheoloških lokaliteta



• Potreba za stvaranje prihoda i (samo)zapošljavanje smanjuje interes lokalnog stanovništva za održivim razvojem i idejom o pojačanoj zaštiti prirodnih resursa

• Napuštanje tradicionalnih ekonomskih aktivnosti • Nedostatak koordinacije u sektoru turizma • Neregulisan tretman otpadnih voda • Nizak nivo kvaliteta smještajnih kapaciteta • Kategorizacija postojećeg smjestaja nije urađena • Nedostatak odgovarajućih objekata za promovisanje eko-turizma • Slabo organizovan javni prevoz za turiste koji dolaze sa strane • Prilazni putevi u lošem stanju, • Vodosnabdijevanje tokom ljeta je neredovno pa je potrebna kompletna rekonstrukcija

vodovoda • Nepostojanje treće trake iz pravca Kolašina kao I nedovoljna širina mosta na Kraljevom

kolu • Elektromreža u veoma lošem stanju tako da je neophodno hitno prići rekonstrukciji 10Kv

dalekovoda • Nepostojanje vodičke sluzbe • Nedovoljan broj stručnih saradnika na implementaciji strateških i operativnih planova • Nedovoljna tehnička opremljenost i broj zaposlenih u službi zaštite

MOGUĆNOSTI

• Raznolikost i bogatstvo prirodnih i ambijentalnih vrijednosti, • Atraktivan položaj koji pruža priliku za razvoj ljetnjeg i zimskog turizma • Kulturno nasljeđe kao resurs za razvoj turizma, • Trendovi turističkog tržišta nude mogućnost za razvoj proizvoda održivog turizma (koji se

mogu povezati sa poljoprivredom, zanatstvom i drugim uslugama) • Rastuće poznavanje održivog razvoja i potrebe održavanja prirodne i kulturne baštine • Veliki broj markiranih staza • Pogodan teren za biciklizam • Razvoj svih vidova turizma (rekreativni, sportski, naučno-istraživački, edukativni) • Postojanje naselja u granicama NP je šansa za razvoj ruralnog turizma • Donošenje novog Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta

predstavlja osnovu za unapređenje strukture zaposlenih, uprave Nacionalnog parka. • Promovisanje značaja biodiverziteta i kulturne baštine • Interes međunarodne zajednice za prekogranična zaštićena područja može omogućiti

pristup dodatnim fondovima i institucionalnu podršku • Izrada programa informacionog sistema i trajne stručne dokumentacione baze zaštićenih

objekata prirode, potencijalnih objekata za zaštitu kao i zaštićenih i potencijalnih vrsta za zaštitu biodiverziteta.

• Obezbjeđivanje stručnog usavršavanja kadrova putem specijalizacija, razmjene stručnjaka, studijskih boravaka u zemlji i inostranstvu

• Uticati da se putem javnih glasila, televizije, radija, interneta, popularnih tribina, okruglih stolova, brošura, plakata i drugog propagandnog materijala, populariše značaj biodiverziteta

OGRANIČENJA

• Nepostojanje kompletnih lista biljnih, životinjskih vrsta i vrsta gljiva • Nedefinisanje adekvatnih smjernica za zaštitu i razvoj kulturne baštine • Propadanje i neodržavanje tradicionalne arhitekture



• Slabo interesovanje za saradnju na području zaštite vrijednosti tradicionalnog graditeljstva

• Nepostojanje više edukativnih staza, • Nedostatak mapa za biciklističke staze • Postojeći magistralni putevi u lošem stanju • Loša prohodnost tokom zimskog perioda • Nepostojanje planinarskih kuća koje nude smještaj sa hranom • Neobilježene granice parka • Niska ulaganja u marketing i reklamu • Loše tehnički opremljena poslovna zgrada • Saradnja sa lokalnom samoupravom nije na zadovoljavajućem nivou.



3. PLANSKI DIO 3.1. STRATEŠKO OPREDJELJENJE – VIZIJA

Nacionalni park Biogradska gora je jedinstveno područje planine Bjelasice, očuvanih prirodnih vrijednosti i jedinstvenog doživljaja divlje, netaknute prirode sa prepoznatljivim i očuvanim fenomenom Biogradskog jezera, i njihovoj valorizaciji kroz održivi turizam za dobrobit lokalne zajednice i zadovoljstvo posjetilaca.

Vizijom se naglašava posebnost ovog prostora, apsolutno očuvanog dijela Bjelasice i veličanstvenog Biogradskog jezera, sa izuzetnim florističkim, faunističkim i geomorfološkim vrijednostima. Vizija uključuje očuvanje jedinstvene biološke raznolikosti i omogućavanje nesmetanih prirodnih procesa, osiguravajući zaštitu područja s neznatnim ljudskim uticajem, kroz saradnju lokalne zajednice i uprave parka u sprovođenju lokalnog razvoja i dostupnost istinskog doživljaja prirodnih vrijednosti parka za naučno-istraživački rad i turističku valorizaciju. Strateško opredjeljenje budućeg planskog upravljanja parkom se zasniva na setu strateških oblasti, i u vezi sa tim definisanih ciljeva. Ovakvim pristupom će se obezbijediti neometano funkcionisanje i integrisanje različitih ciljeva u jednu cjelinu. Postavljeni koncept čini set strateških oblasti koji su sadržajno ovako definisani:

• Zaštita prirodnih vrijednosti, • Očuvanje kulturnih vrijednosti, • Unapređivanje turizma i rekreacije, • Unapređivanje sistema edukacije i interpretacije, • Unapređivanje promocije i marketinga, • Unapređivanje saradnje sa korisnicima parka, • Unapređivanje saradnje s inostranim organizacijama, • Unapređivanje prekogranične saradnje.



3.2. STRATEŠKE OBLASTI

3.2.1. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA PRIRODNIH VRIJEDNOSTI

U Parku se upravlja po osnovu razvijene i unaprijeđene legislative, s jasnim i definisanim spoljnim granicama parka i jasnim i definisanim razgraničenjem zona, u skladu sa zahtjevima međunarodne dobre prakse upravljanja. Neprihvatljive i nezakonite aktivnosti, degradacija i značajni negativni uticaji na prirodne procese, staništa i vrsta flore i faune su eliminisani. U skladu sa zoniranjem, samo u određenim dijelovima ovog područja dozvoljeno je kontrolisano korišćenje pojedinih resursa.

3.2.1.1. Poseban cilj: Unapređivanje fizičke zaštite

U saradnji sa državnim institucijama potrebno je preduzimati mjere kako bi se u vršenju poslova sprečavanja protivpravnih radnji na prostoru parka u većoj mjeri angažovale inspekcijske službe, a naročito: šumarstva, lovstva i zaštite bilja, slatkovodnog ribarstva, zaštite životne sredine, zaštite prostora i građevinske inspekcije.

Isključivo nadzornici Službe zaštite u ovom parku evidentiraju događaje koji su iz nadležnosti inspekcijskih organa i njima prosljeđuju dokumentaciju na dalji postupak. Takođe, dosadašnja praksa ukazuje na to da inspekcijski organi u veoma malom broju slučajeva vrše samostalno kontrole u ovom zaštićenom području, čime su nadzornici jedina ovlašćena lica, koja registruju i procesuiraju protivpravne radnje.

Zakonskim rješenjima definisanim Zakonom o zaštiti lica i imovine, nadzornici nacionalnih parkova i službenici MUP-a upućeni su jedni na druge prilikom sprečavanja nezakonitih radnji na prostorima nacionalnih parkova, kako bi bili efikasni.

Radi unapređivanja Službe, za mjesto nadzornika potrebno je propisati visoku stručnu spremu, pri čemu bi težište angažovanja nadzornika pored fizičke zaštite bilo na ostvarivanju tješnje saradnje sa lokalnim stanovništvom i posjetiocima s ciljem podizanja svijesti o vrijednostima i značaju ovog zaštićenog područja i preduzimanju aktivnosti na praćenju stanja flore i faune.

3.2.1.2. Poseban cilj: Unapređivanje stručne zaštite

U parku se omogučava zaštita i očuvanje svih staništa i ekosistema u njima kao i njihovih prirodnih procesa. U skladu sa zoniranjem, samo u određenim dijelovima ovog područja dozvoljeno je kontrolisano korišćenje pojedinih resursa.

Stručnu zaštitu sprovodi Služba za razvoj i unapređivanje JP, koristeći se sopstvenim istraživanjima i referentnim naučnim podacima. Dosadašnja iskustva ukazuju na potrebu unapređivanja nivoa istraživanja u odnosu na sve aspekte biodiverziteta, iIi na potrebu uspostavljanja tješnje i koordinisane međuinstitucionalne i konzistentnije međusektorske saradnje, naročito kada se imaju u vidu predstojeće obaveze definisane nacionalnim propisima, strategijama i međunarodnim konvencijama.

3.2.1.3. Poseban cilj: Očuvanje prirodnih vrijednosti

Koncepcija prostornog uređenja područja Parka temelji se na potrebi zaštite, uređenja i korišćenja prirode i njenih temeljnih fenomena na način da se očuva ekološka ravnoteža postojećih ekosistema. S tim u vezi, na prostoru parka dozvoljene su samo one aktivnosti koje



ne ugrožavaju izvornost biljnog i životinjskog svijeta i vegetacije, te njegove hidrografske, geomorfološke i pejzažne vrijednosti.

Radi potpunijeg upoznavanja ovog jedinstvenog područja neophodno je sprovesti dalja istraživanja flore, izvršiti kartiranje staništa i uspostaviti kontinuirani sistem monitoringa. Naučna valorizacija vodi ka trajnoj zaštiti i očuvanosti živog svijeta.

Takođe, jedan od prioriteta je očuvanje ili čak poboljšanje režima voda na čitavom prostoru Bjelasice i u obodnim rijekama, podrazumijevajući pod tim pojmom i kvantitativne i kvalitativne karakteristike svih površinskih i podzemnih voda.

Što se tiče problema oticanja Biogradskog jezera, treba prihvatiti neophodnost sanacije, uspostavljanja prvobitnog stanja što bližem (geološkom) vremenu i obliku kad je nastalo i shodno tome uraditi neophodna geodetska, geološka i hidrološka osmatranja i radove. Potrebno je pridržavati se strogo određene namjene korišćenja zemljišta, kao i zaštititi i očuvati poljoprivredno zemljište, šumu, pašnjačke platoe i vidikovce.

Uspostavljanjem ekološke mreže (NATURA 2000) obezbijediće se povezivanje i očuvanje stanišnih tipova i ekološki značajnih lokaliteta od interesa za Crnu Goru.

3.2.1.4. Poseban cilj: Obrazovanje i podizanje nivoa svijesti lokalnog stanovništva i posjetilaca o zaštiti prirode

Način na koji će ljudi iz lokalne zajednice ili posjetioci učestvovati u radu parka umnogome

će zavisiti od efikasnosti upravljanja u narednom planskom periodu. S tim u vezi će uprava parka kao i stručne službe nastojati da, kroz različit set mjera približe prirodne vrijednosti i istorijsku ulogu parka lokalnom stanovništvu i posjetiocima i zainteresuju ih i uključe shodno njihovim mogućnostima. Te mjere će se prvenstveno odnositi na pitanja podizanja svijesti o značaju očuvanja i zaštite prostora parka.

Konstantnim procesima edukacije putem medija ili kroz tematske radionice, osiguraće se

aktivno učešće lokalnih zajednica, koje kroz partnerski odnos s upravom parka mogu pomoći u očuvanju prirode i promociji lokalne tradicije i kulture.

3.2.2. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA KULTURNO-ISTORIJSKIH VRIJEDNOSTI

Nacionalni park omogučava zaštitu i očuvanje svih znamenitosti kulturne baštine i aktivno podržava istraživanje i revitalizaciju vrijednih lokaliteta i tradicionalnih graditeljskih cjelina.

3.2.2.1. Poseban cilj: Očuvanje, unapređivanje i popularizacija kulturno-istorijskih vrijednosti i potencijala

Na osnovu postojećeg stanja materijalne kulturne baštine Nacionalnog parka Biogradska

gora sa užim okruženjem, u dugoročnom planskom periodu nameće se potreba definisanja posebnog strateškog cilja – očuvanja, unapređivanja i popularizacije kulturno-istorijskih vrijednosti i potencijala, kojima se treba rukovoditi u realizaciji budućeg planskog koncepta. Arheološkim lokalitetima i specifičnom tradicionalnom arhitekturom Biogradske gore nauka se nije ozbiljnije bavila. Ne postoje studije istraživanja i valorizacije na osnovu kojih se mogu sprovoditi procedure zaštite.

Predviđenim posebnim ciljem predlažu se mjere i aktivnosti rekognosciranja, zaštite, valorizacije i prezentacije potencijalnih arheoloških lokaliteta i izvornog graditeljstva.



3.2.2.2. Poseban cilj: Očuvanje, unapređivanje i popularizacija etnografskih

vrijednosti i potencijala

Sveobuhvatna analiza postojećeg stanja, nematerijalne kulturne baštine iz koje proizilaze sve materijalne manifestacije kulture u parku, određuje pravac djelovanja u narednom planskom periodu. Predviđen je nastavak procesa evidentiranja i dokumentovanja raspoloživih oblika naslijeđene tradicionalne arhitekture stočara, sa njihovim primarnim zanimanjima, kroz definisanje posebnog strateškog cilja očuvanja, valorizacije, popularizacije i promocije ovog segmenta etnografskog nasljeđa.

Veoma važan aspekt kulturne baštine na prostoru parka je nematerijalna kulturna baština koja se ogleda u običajima, praksama i vještinama lokalnog stanovništva, i ona će biti bitna i u narednom planskom periodu. Predviđen je nastavak saradnje sa Centrom za konzervaciju i arhelogiju Crne Gore, koja je počela istraživanjima arheoloških lokaliteta na području Kolašina, prošle godine. Planirane su i aktivnosti vezane za edukaciju i podizanje nivoa svijesti javnosti o vrijednosti i značaju očuvanja etnografske baštine i afirmaciji i promociji vizure jedinstvenog prirodnog i kulturnog pejzaža.

3.2.3. STRATEŠKA OBLAST: TURIZAM I REKREACIJA

Zahvaljujući pejzažnim, prirodnim i kulturnim vrijednostima, Park pruža idealne uslove za ravoj različitih vidova turističkih i rekreativnih aktivnosti, koje će se razvijati u okviru održivog razvoja.

3.2.3.1. Poseban cilj: Unapređivanje turističke infrastrukture

U narednom planskom periodu planiraju se aktivnosti na poboljšanju i formiranju nove turističke infrastrukture, kao i unapređivanje osnovnih informativno-prezentacionih, edukativnih i rekreativnih elemenata.

Planirano je unapređivanje Centra za posjetice dopunom postavke novim eksponatima i poboljšanjem njegove servisne funkcije, adaptacija enterijera u objektu mrijestilišta u funkciji posjetilaca, kao i izgradnja autentičnog glavnog ulaza u park.

Za unapređivanje sistema pješačkih i biciklističkih staza, neophodno je postaviti odgovarajuće putokaze, informativne table i objekte za odmor. Plan predviđa i uređenje vidikovaca, osmatračnice u mjestu Lazovi i revira na rijeci Tari.

3.2.3.2. Poseban cilj: Unapređivanje turističkih proizvoda

Radi obogaćivanja turističke ponude Parka preduzeće se aktivnosti na unapređivanju postojećih i razvoju novih turističkih proizvoda, prvenstveno revitalizacija katuna i njihovo uključivanje u programe obilazaka, formiranje staze za boso hodanje, posmatranje divljih životinja i sl.

3.2.3.3. Poseban cilj: Uspostaviti efikasan sistem upravljanja posjetiocima

Prema rezultatima anketa sprovođenih u prethodnom planskom periodu, posjetioci sve više pokazuju tendenciju da boravak u parku ispune ne samo aktivnim odmorom nego i edukacijom o prirodnim vrijednostima, lokalnoj kulturi, tradiciji i načinu života. U vezi sa tim budući programi obilaska će se bazirati na aktivnom doživljaju i sticanju iskustava, kojim će se postići:



• Povećanje ličnog zadovoljstva posjetilaca i sticanje novih iskustava • Širenje svijesti o značaju parka • Podsticanje pozitivnog odnosa i stava prema parku

Kako bi se izbjegla sezonalnost, kreiraće se programi obilazaka u pred i post sezoni, koji će biti usmjereni prvoshodno na domaće posjetioce.

U periodu najveće posjećenosti (jul – avgust), pratiće se brojnost posjetilaca na najfrekvetnijim zonama tj. edukativnoj stazi oko Biogradskog jezera.

Aktivnosti vezane za anketiranje posjetilaca nastaviće se i u narednom planskom periodu Ispitivaće se struktura posjetilaca, njihova mišljenja, potrebe i očekivanja, zadovoljstvo uslugama koje pruža park, kako bi se ponude, sadržaji i usluge poboljšavali i uključivala inovativnost.

3.2.4. STRATEŠKA OBLAST: EDUKACIJA I INTERPRETACIJA

Parkovi kao mjesta svojevrsne škole u prirodi u budućem planskom intervalu će se baviti unapređivanjem i razvojem novih edukativnih i interpretativnih sadržaja.

3.2.4.1. Poseban cilj: Unapređivanje edukativnih sadržaja

U budućem planskom intervalu parkovi će se baviti edukacijom djece školskog uzrasta, studenata, posjetilaca (domaći i inostrani), lokalnog stanovništva, privrednika, kako bi se podizala svijest o značaju zaštićenih područja.

Aktivnosti će biti usmjerene na razvoj i unapređivanje različitih edukativnih sadržaja parka, kao što su edukativne staze i edukativni mobilijar, osmišljavanje interaktivnih edukativnih programa, organizovanje edukativnih radionica za različite ciljne grupe, obilježavanje važnih ekoloških datuma i organizovanje ciljnih predavanja.

3.2.4.2. Poseban cilj: Unapređivanje interpretativnih sadržaja

Polazeći od činjenice da je interpretacija jedno od najmoćnijih sredstava edukacije, predviđa se niz aktivnosti na osmišljavanju i sprovođenju interpretativnih programa za različite ciljne grupe, koji će podržavati program interakcije u učešću.

3.2.5. STRATEŠKA OBLAST: PROMOCIJA I MARKETING

Aktivnosti na promociji Parka biće usmjerene na unapređivanje njegovih turističkih proizvoda zasnovanim na temeljima održivog razvoja, kojim se posjetiocima nudi jedinstven doživljaj njegovih prirodnih i kulturno-istorijskih vrijednosti.

Marketinške aktivnosti usmjeravaju se na stvaranje jedinstvenog imidža parka i usluga koji on nudi (izrada različitih marketinških materijala, organizovanje manifestacija, autohtona gastronomska ponuda, autentični suveniri, tematski obilasci i sl).

3.2.5.1. Poseban cilj: Promocija parka na nacionalnom i međunarodnom tržištu

Radi unapređivanja turističke funkcije parka i jačanja konkuretnosti na tržištu, preduzeće se niz aktivnosti na promociji parka, na nacionalnom, regionalnom i međunarodnom nivou.



Prirodne i kulturne vrijednosti parka, njegova turistička ponuda, usluge i imidž, promovisaće se učešćem na različitim turističkim sajmovima (regionalnim i međunarodnim), turističkim expoima, preko elektronskih i štampanih medija, izradom novog sajta, upravljanjem društvenim mrežama, izradom i štampom različitih promotivnih materijala.

3.2.5.2. Poseban cilj: Prezentovati Park posjetiocima i široj javnosti

Za unapređivanja prezentacije, osmisliće se tematske multimedijalne prezentacije za različite ciljne grupe i organizovati manifestacije i sajmovi zasnovani na tradicionalnim vrijednostima područja i autohtonoj ponudi.

3.2.5.3. Poseban cilj: Unapređivanje marketinga

Tokom narednog planskog perioda predviđena je izrada marketing strategije Nacionalnog parka, na godišnjem nivou, radi što boljeg marketinškog pozicioniranja.

Takođe, biće izrađen promotivni materijali sa logoom i/ ili motivima parka (kape, majice, olovke, privesci, torbice, posteri i sl.). Marketinški materijali će se distribuirati u prodajnim objektima nacionalnih parkova (suvenirnicama), kao i na različitim manifestacijama, događajima i sajmovima.

Kao podrška boljem plasmanu i promociji lokalnih suvenira i autohtonih proizvoda domaće radinosti, kontinuirano će se raditi na unapređivanju saradnje sa lokalnim proizvođačima kako bi se njihovi proizvodi prodavali u suvenirnicama nacionalnih parkova.

3.2.6. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE SARADNJE SA KORISNICIMA PROSTORA PARKA

3.2.6.1. Poseban cilj: Unapređivanje saradnje sa lokalnim stanovništvom

Unutar svojih granica park nema stalnih naselja, a samim tim nema stalnih stanovnika. Međutim, uvijek je prisutna i naglašena potreba za izgradnjom vikend naselja ili već postojećim vikendicama u kojima mještani borave uglavnom tokom ljetnje turističke sezone. Među prioritete u razvoju partnerstva uprave parka i lokalnih zajednica spada stimulacija ekoloških procesa, od kojih su ključni:

• Razvoj turizma zasnovanog na prirodi, • Zajednička kontrola nelegalnih aktivnosti i djelatnosti, • Jačanje ekološke svijesti o posebnosti područja, • Zajedničke ekološke akcije na uređenju prostora parka.

Saradnja će biti važan mehanizam za efikasnije uvažavanje interesa lokalnih zajednica, pospješivanje sprovođenja mjera upravljanja, poboljšanje informisanosti zainteresovanih strana i upravljača o aktivnostima koje se planiraju ili sprovode u nacionalnom parku, postizanju koncenzusa o važnim pitanjima i dr.



3.2.6.2. Poseban cilj: Unapređenje saradnje sa nosiocima privrednih i ostalih aktivnosti i podsticanje razvoja

Unapređenje saradnje sa korisnicima prostora Parka i nosiocima privrednih aktivnosti biće

fokusirano na lokalne učesnike koji svoj rad i poslovanje imaju na prostoru parka. Sa pojedinim subjektima će se realizovati zajedničke aktivnosti koje će unaprijediti turističku ponudu i obezbijediti adekvatniju promociju turističkih aktivnosti i potencijala prostora parka.

Takođe, kroz zajedničko djelovanje podstaći će se ekonomski rast i razvoj na održivim osnovama, koji prije svega podrazumijeva uključivanje što šireg kruga zainteresovanih strana, naročito za razvoj turističkih aktivnosti i programa koje će dovesti do većeg broja posjeta i mogućnosti zarade za više subjekata koji svoje privredne aktivnosti vežu za prostor parka.

3.2.6.3. Poseban cilj: Unapređenje nivoa svijesti lokalnog stanovništva o održivom razvoju

Unapređenje koncepta održivog razvoja u uskoj je korelaciji sa edukacijom lokalnog

stanovništva, kao jednom od najvažnijih funkcija Uprave parka. Pored očuvanja biološke raznovrsnosti i ukupne zaštite prostora, važan zadatak Uprave parka je unapređenje ekonomija lokalnih zajednica koje se postiže unapređenjem nivoa svijesti lokalne zajednice o potrebi održivog korišćenja prostora i pravilnom razumijavanju uloge koju imaju nacionalni parkovi. Dosadašnje, uglavnom preovlađujuće mišljenje da su aktivnosti lokalnog stanovništva limitirane režimima zaštite nacionalnog parka, mogu se prevazići smislenim planiranjem aktivnosti i mjera koje će doprinijeti da same lokalne zajednice počinju osjećati konkretne benefite od činjenice da je upravo njihov prostor tako visoko vrednovan, da to više razumiju kao doprinos da sami podignu stepen svojih aktivnosti koji povećevaju njihov životni standard, ali i da osjete važnost postojanja prirodnog područja koje se štiti, da pravilno razumiju osnovne funkcije parka, da reprodukuju svoja znanja i povećaju nivo svijesti o njemu.

To takođe podrazumijeva napuštanje stereotipa o nacionalnom parku kao izolovanom prostoru čiji je osnovni cilj strogo očuvana priroda, bez prisustva i saradnje sa lokalnom zajednicom.

Da bi se dosegnuo ovaj cilj neophodno je u narednom petogodišnjem periodu sprovesti niz konkretnih mjera koje će rezultirati unapređenjem nivoa svijesti lokalnog stanovništva o vrijednostima prostora parka i njegovog održivog razvoja koje će imati sinergetski efekat, kako po funkcionisanje nacionalnog parka, tako i na život i rad lokalnih zajednica koje su konzumenti prostora parka.

3.2.7. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE SARADNJE SA DOMAĆIM, REGIONALNIM I INOSTRANIM ORGANIZACIJAMA I DONATORIMA

3.2.7.1. Poseban cilj: Unapređivanje i ostvarivanje saradnje sa domaćim,

regionalnim i inostranim organizacijama i donatorima

U kontekstu saradnje sa međunarodnim organizacijama koje će na području Crne Gore djelovati narednih godina, ključna saradnja će se odvijati sa sljedećim međunarodnim organizacijama i donatorima:

UNDP – U narednom planskom periodu očekuje se implementacija brojnih projektnih aktivnosti u saradnji sa UNDP-om, a kroz PAF i PAS, a koje će se fokusirati na podizanje kapaciteta zaposlenih u nacionalnim parkovima sa naročitom pažnjom na unapređenje Službe fizičke zaštite, katalizacije finansijske održivosti zaštićenih područja, uvođenje novih softvera i dr.



WWF – Saradnja sa svjetskim fondom za zaštitu prirode odvijaće se kroz projektne aktivnosti koje će se implementirati posredstvom Asocijacije ’’Parkovi Dinarida’’. Ključne projektne aktivnosti odnosiće se na dalje jačanje regionalne saradnje zaštićenih područja u regiji, sprovođenje zajedničkog monitoringa prekograničnih područja u regiji, jačanje kapaciteta zaposlenih u zaštićenim područjima, dalje kreiranje brenda Dinarida i kreiranje ukupnog imidža regije kao prepoznatljive eko-urističke destinacije na evropskom i svjetskom nivou.

IUCN – Svjetska unija za zaštitu prirode (IUCN) je krovna organizacija na svjetskom nivou koja determiniše rad zaštićenih područja i služi kao referentna za međunarodnu kategorizaciju zaštićenih predjela, definisanje ciljeva i smjernica za upravljanje i sprovođenje upravljačkih ciljeva. JPNP je punopravna članica ove organizacije, i kroz svoje planove upravljanja i druge projektne aktivnosti inkorporira ključne preporuke ove organizacije koji su kompatibilni sa ustanovljenim principima i standardima zaštite prirode i održivog korišćenja prirodnih potencijala.

Parkovi Dinarskog luka – U narednom periodu se planira bolja saradnja nacionalnih parkova na Balkanu i to radi jačanja održivog turizma, zaštiti retkih vrsta i edukaciji osoblja, kao i na širenju turističke ponude.

Veliki doprinos povećanju umrežavanja predstavlja i projekat „Parkovi Dinarskog luka“, koji je pokrenuo Svjetski fond za prirodu (WWF), kroz koji će se potpomognuti izgradnja kapaciteta, edukacija o procjeni prednosti zaštićenih oblasti, integraciji u EU, održivom turizmu i klimatskim promjenama.

Parkovi Dinarida će posebno raditi na planu zaštite biodiverziteta i razvoja zaštićenih područja Dinarida, održivog regionalnog razvoja i unapređenja kvaliteta življenja, podizanja svijesti o zaštiti prirode i održivom razvoju, brendiranja Parkova Dinarida i saradnje sa međunarodnim institucijama. Kao regionalni model, mreža parkova Dinarida će uspostaviti komunikaciju sa drugim sličnim asocijacijama i priključiti se najznačajnijim globalnim i lokalnim naporima u očuvanju biološke raznovrsnosti i održivog upravljanja zaštićenim prostorima. Osim ovih organizacija, Javno preduzeće za nacionalne parkove u narednom planskom periodu imaće funkcionalnu saradnju sa drugim organizacijama iz sfere bilateralnih odnosa, kao što je očekivana podrška od: Vlade Kraljevine Norveške, Švedske organizacije SIDA, Švajcarske Mave, EURONATUR fondacije, Noa Conservation i dr.

U narednom planskom periodu očekuje se nastavak saradnje sa svim relevantnim domaćim institucijama koje se bave zaštitom životne sredine i drugim organizacijama koje iskažu interes za sprovođenje zajedničkih aktivnosti na unapređenju prirodnih vrijednosti ili izgradnji i uređenju turističke infrastrukture Parka, a sve radi poboljšanja turističke ponude. Saradnja sa NVO sektorom je jedan od uslova rada Uprave parka. Shodno aktivnostima i potrebama parka nastaviće se i u narednom planskom periodu saradnja sa NVO organizacijama iz Kolašina, Mojkovca, Berana i Bijeloga Polja, ali i ostalih gradova u Crnoj Gori. Poseban fokus biće na NVO organizacijama koje tretiraju problematiku zaštite prirode i zaštite životne sredine, kao što su Natura i Green Home i razmotriće se mogućnost zajedničkog apliciranja kod inostranih organizacija i donatora za pojedine konkretne aplikacije u sferi unapređivanja sistema zaštite prirodnih i kulturnih vrijednosti.

3.2.8. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE PREKOGRANIČNE SARADNJE

3.2.8.1. Poseban cilj: Izrada projekata u okviru komponente IPA II, Jadransko jonskog transnacionalnog ADRION 2014-2020. programa i drugih fondova

IPA II postavlja novi okvir za obezbjeđivanje pretpristupne pomoći za period 2014-2020.u

kojem je predviđeno da će se opredijeliti sredstva u indikativnoj visini od 270,5 miliona EUR. U


http://ec.europa.eu/enlargement/instruments/overview/index_en.htm%23ipa2


skladu sa tim animiraće se partneri iz zemalja u regionu radi izrade zajedničkih projekata iz oblasti zaštite životne sredine a kroz regionalnu i teritorijalnu saradnju (CBC projekti). U narednom peridu očekuju se sljedeći bilateralni programi:

• Crna Gora - Albanija • Crna Gora - Bosna i Hercegovina • Crna Gora - Srbija • Crna Gora - Kosovo

Takođe i transnacionalni programi:

• Program saradnje jugoistočne Evrope • Mediteranski program

Jadransko-jonski transnacionalni ADRION 2014-2020. program - Program saradnje

jugoistočne Evrope ima za cilj da razvije transnacionalno partnerstvo u pitanjima strategijskog značaja kako bi se unaprijedio proces teritorijlne, ekonomske i socijalne integracije i doprinijelo koheziji, stabilnosti i kompetitivnosti regije. U tu svrhu program zahtijeva realizaciju projekata visokog kvaliteta orijentisanih na postizanje rezultata strategijskog karaktera relevantnih za programsku oblast.

Programski opšti cilj je da unaprijedi teritorijalni, ekonomski i socijalni integracioni proces u jugoistočnoj Evropi i pridonese koheziji, stabilnosti i kompetitivnosti oblasti kroz razvoj transnacionalnih partnerstava i zajedničkih akcija na pitanjima od strategijskog značaja. Specifični ciljevi Programa su definisani kroz 4 prioriteta: Prioritet I – Pojednostavljivanje inovacija i preduzetništva Prioritet II – Zaštita i unapređenje okoline Prioritet III – Unapređenje pristupnosti Prioritet IV – Razvoj transnacionalnih sinergija za održiv razvoj oblasti

HORIZON 2014–2020 – Do sada je najveći okvirni program EU za istraživanje i inovacije sa budžetom u iznosu od gotovo 80 milijardi € za period 2014-2020.

Većina sredstava EU za istraživanje dodjeljuje se na osnovu pojedinačnih poziva za određene oblasti.

Sredstva u iznosu od 15 milijardi €, koje je Komisija opredijelila za 2014. i 2015. god. biće namijenjena za unapređenje evropske ekonomije zasnovane na znanju i rješavanje pitanja koja će unaprijediti kvalitet života ljudi. Prvi put je Komisija odredila prioritete za dvije godine, omogućavajući na taj način istraživačima i predstavnicima privrede da se što bolje povežu i usmjere na postizanje ciljeva istraživačke politike EU.

Sredstva u iznosu od 7.8 milijardi € koja su opredijeljena za 2014. godinu, biće namijenjena za finansiranje tri ključna prioriteta u Horizon 2020 od kojih je za Društvene izazove opredijeljeno 2.8 milijarde € (zdravlje; poljoprivreda, pomorstvo i bioekonomija; energija; saobraćaj; klimatske akcije, životna sredina, efikasnost izvora i sirovine; reflektujuća društva; bezbjednost.

Dunavski program – Programska teritorija budućeg programa će obuhvatiti 14 država,

od kojih su 9 države članice EU, 3 države kandidati i potencijalni kandidati za članstvo u EU i 2 susjedske zemlje, koje su istovremeno članice Dunavske strategije. Prioriteti i specifični ciljevi definisani Operativnim programom su sljedeći: Prioritet I : Inovativna i društveno odgovorna Dunavska regija, Prioritet II: Životna sredina i kultura Dunavske regije, Prioritet III: Bolje povezana Dunavska regija, Prioritet IV: Bolje upravljanje Dunavskom regijom,



Mediteranski program (MED) – U MED programu učestvuje 13 zemalja, od kojih 10

država članica EU: Francuska, Grčka, Hrvatska, Italija, Kipar, Malta, Portugal, Slovenija, Španija i Velika Britanija, i 3 zemlje kandidata/potencijalna kandidata: Albanija, Bosna i Hercegovina i Crna Gora.

Prioriteti i specifični ciljevi definisani Operativnim programom su sljedeći: Prioritet I: Promocija inovacionih kapaciteta Mediterana s ciljem „pametnog“ i održivog rasta, Prioritet II: Podsticanje nisko-karbonskih strategija i energetske efikasnosti u specifičnim teritorijama MED programa: gradovima, ostrvima i udaljenim oblastima, Prioritet III: Zaštita i promovisanje prirodnih i kulturnih resursa Mediteranske oblasti, Prioritet IV: Jačanje upravljanja u oblasti Mediterana



3.3. IMPLEMENTACIJA PLANA UPRAVLJANJA

Ovaj dio Plana upravljanja propisuje specifične aktivnosti upravljanja koje će se obavljati u periodu 2016-2020, a koje će biti usmjerene na ispunjavanje definisanih ciljeva upravljanja. Ciljevi upravljanja i odgovarajuće aktivnosti koje će se sprovoditi objedinjeni su u operativne programe upravljanja (Strateške oblasti) koji su direktno povezani sa strateškim ciljevima upravljanja i vizijom za upravljanje Parkom.

Kroz Operativne programe (Strateške oblasti) upravljanja reflektovani su izazovi za razvoj i upravljanje Parka. Programi (oblasti) su formulisani na osnovu prethodno definisanih prijetnji i ograničenja koje se odnose na ciljeve očuvanja Parka, a proizilaze iz prirodnih, socio-ekonomskih, kulturnih, političkih, administrativnih i finansijskih uslova koji su prisutni na teritoriji parka i u njegovom okruženju. Kroz implementaciju strateške oblasti o zaštiti prirode u fokusu će biti očuvanje izvornih svojstava prašume Biogradske gore koja se nalazi u režimu stroge zaštite. Na ovaj način, primarno će se dati naglasak na očuvanje prirodnih vrijednosti i rijetkosti. U pogledu ove strateške oblasti, kao jedna od priroritetnih aktivnosti biće pokretanje istraživačkih aktivnosti vezano za poniranje i gubljenje voda Biogradskog jezera, utvrđivanje dodatnih činjenica i uzroka, kao i izrada glavnog projekta sanacije Biogradskog jezera i Lalevog potoka. Unapređenje službe fizičke zaštite biće jedan od priroriteta Uprave parka i radiće se na njenoj konstantnoj edukaciji i materijalno-tehničkom opremanju. U strateškom dijelu zaštite prirode sprovodiće se aktivnosti na praćenju stanja i monitorngu krupnih sisara, definisanju lokaliteta na rijeci Tari na kojima će se obavljati sportski ribolov i dr. U dijelu Plana koji se odnosi na turizam i rekreaciju, navode se aktivnosti da restoran ‘’Biogradsko jezero’’ radi u punom kapacitetu, adaptacija objekta na Kraljevom kolu, rekonstrukcija mosta na tom lokalitetu, izgradnja treće trake iz pravca Kolašina.

Strateška oblast unapređenja prekogranične saradnje i saradnje sa međunarodnim organizacijama i donatorima, sprovodiće se uglavnom kroz aktivnosti Asocijacije ‘’Parkovi – Dinaridi’’. Park će kroz rad Socio-ekonomskog savjeta sprovesti završne aktivnosti na dobijanju sertifikata - Povelje o održivom razvoju turizma od Europark federacije. U kontekstu ove saradnje, razviće se nov turistički proizvod, a to je ‘’Posmatranje medvjeda’’ koji će biti podržan od švedske organizacije SIDA i kroz implementacionu podršku WWF-a.

3.3.1. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA PRIRODNIH VRIJEDNOSTI

3.3.1.1.Poseban cilj Unapređivanje fizičke zaštite 3.3.1.1.1. Cilj Jačanje kapaciteta Službe zaštite 3.3.1.1.1.1. Aktivnost Povećanje broja izvršilaca u službi zaštite 3.3.1.1.1.2. Aktivnost Opremanje službe neophodnim materijalno-tehničkim sredstvima 3.3.1.1.1.3. Aktivnost Propisivanje potrebnih pravila i uputstava za rad 3.3.1.1.1.4. Aktivnost Stručno usavršavanje izvršilaca kroz vršenje obuka 3.3.1.1.2. Cilj Održavanje čistoće i ambijentalne higijene

3.3.1.1.2.1. Aktivnost Postavljanje standardizovanih znakova o načinu odlaganja otpada

3.3.1.1.2.2. Aktivnost Izraditi liflete kojima će se posjetioci informisati i edukovati o načinu odlaganja otpada

3.3.1.1.2.3. Aktivnost Postavljanje toaleta na odgovarajućim lokalitetima

3.3.1.1.3. Cilj Poboljšana saradnja sa državnim institucijama radi sprečavanja i procesuiranja protivpravnih radnji



3.3.1.1.3.1. Aktivnost

Redovni kontakti i koordinisana kontrola nelegalnih aktivnosti sa nadležnim inspekcijskim službama (šumarstvo, lovstvo i zaštita bilja, zaštita životne sredine, zaštita prostora i građevinska inspekcija)

3.3.1.2.Poseban cilj Unapređivanje stručne zaštite 3.3.1.2.1. Cilj Jačanja kapaciteta stručnih službi 3.3.1.2.1.1. Aktivnost Jačanje kadrovskih kapaciteta 3.3.1.2.1.2. Aktivnost Stručna usavršavanja zaposlenih 3.3.1.2.1.3. Aktivnost Nabavka materijalno-tehničkih sredstava 3.3.1.2.2. Cilj Unaprijediti nivo istraživačkih aktivnosti 3.3.1.2.2.1. Aktivnost Jačanje međuinstitucionalne saradnje i učešće u projektima

3.3.1.2.2.2. Aktivnost Logistička podrška Javnog preduzeća i uprave parka istraživačkim aktivnostima drugih stručnih i naučnih institucija iz zemlje i inostranstva,

3.3.1.3. Poseban cilj Očuvanje prirodnih vrijednosti 3.3.1.3.1. Cilj Zaštita i očuvanje Biogradskog jezera

3.3.1.3.1.1. Aktivnost Izrada glavnog projekta antierozione zaštite desne obale Jezerštice.

3.3.1.3.1.2. Aktivnost Speleo-ronilačka istraživanja dna i oboda Biogradskog jezera radi otkrivanja eventualnih ponora.

3.3.1.3.2. Cilj Praćenje kvaliteta voda na prostoru Parka

3.3.1.3.2.1. Aktivnost Vršiti bazno ispitivanje kvaliteta voda ledničkih jezera na području Bjelasice.

3.3.1.3.3. Cilj Očuvanje florističkog diverziteta

3.3.1.3.3.1. Aktivnost Inventarizacija vaskularne flore – prikupljanjem taksonomskih, stanišnih, ekoloških i konzervacionih podataka, radom na terenu i obradom relevantnih literaturnih sadržaja.


Kartografski prikaz rasprostranjenja endemskih, nacionalno i međunarodno (IUCN Crvene liste, Bernska konvencija, EU Habitat direktiva, IPA, CITES) značajnih vrsta, na osnovu raspoloživih podataka

3.3.1.3.3.3. Aktivnost Identifikovati prioritetne rijetke vrste za koje će se sprovesti istraživanja njihove rasprostranjenosti i distribucije na području parka

3.3.1.3.3.4. Aktivnost Kartirati staništa vrsta obuhvaćenih istraživanjima 3.3.1.3.3.5. Aktivnost Definisanje mjera zaštite i njihova implementacija 3.3.1.3.4. Cilj Očuvanje staništa i populacija biljnih vrsta


Praćenje vrsta endemskih i nacionalno zaštićene flore oko Biogradskog jezera za koje je u prethodnom planskom periodu, ustanovljeno da se javljaju u malom broju primjeraka ili se klasifikuju kao rijetke i ugrožene

3.3.1.3.4.2. Aktivnost Kontrola ubiranja ljekovite flore i šumskih plodova u komercijalne svrhe: primjena propisa, nadgledanje aktivnosti, praćenje stanja komercijalno korišćenih površina i populacija

3.3.1.3.4.3. Aktivnost Kartiranje staništa obuhvaćenih programom praćenja 3.3.1.3.4.4. Aktivnost Definisanje mjera zaštite i njihova implementacija 3.3.1.3.5. Cilj Popularizacija rijetkih i zakonom zaštićenih vrsta flore

3.3.1.3.5.1. Aktivnost Popularizacija značaja očuvanja nacionalno i međunarodno zaštićenih vrsta i njihovih staništa, kroz rad Centra za posjetioce i obogaćivanjem prezentacionih sadržaja



3.3.1.3.6. Cilj Zaštita i očuvanje šumskih ekosistema 3.3.1.3.6.1. Aktivnost Donošenje Plana zaštite šuma od požara 3.3.1.3.6.2. Aktivnost Donošenje internog pravilnika za upravljanje šumama 3.3.1.3.6.3. Aktivnost Sanitarne, uzgojne i mjere njege u šumskim ekosistemima 3.3.1.3.6.4. Aktivnost Unapređivanje saradnje sa vlasnicima šuma u parku 3.3.1.3.7. Cilj Unapređivanje upravljanja šumskim ekosistema 3.3.1.3.7.1. Aktivnost Uspostavljanje multifunkcionalnih baza podataka

3.3.1.3.7.2. Aktivnost Uspostavljanja saradnje sa naučnim institucijama radi usklađenosti polja istraživanja i učešća zainteresovanih strana

3.3.1.3.7.3. Aktivnost Istraživanja koja se odnose na šumske ekosisteme sa aspekta različitih oblasti (entomologije, fitopatologije, zaštite, uređivanja, gajenja, i drugih oblasti šumarstva)

3.3.1.3.8. Cilj Praćenje stanja šumskih ekosistema 3.3.1.3.8.1. Aktivnost Određivanje granice i površine rezervata Biogradske prašume

3.3.1.3.8.2. Aktivnost Pokretanje inicijative kod nadležnih institucija za proglašenje Biogradske gore rezervatom

3.3.1.3.8.3. Aktivnost Monitoring zdravstvenog stanja šuma parka 3.3.1.3.9. Cilj Stabilnosti populacija riba 3.3.1.3.9.1. Aktivnost Evidencija ulova sportskog ribolova 3.3.1.3.9.2. Aktivnost Kontrola porijekla riba kojom se vrši porobljavanje

3.3.1.3.9.3. Aktivnost Održavanje salmonidne ihtiofaune tokom sezone u mrijestilistu na Biogradskom jezeru s ciljem edukacije posjetilaca

3.3.1.3.10. Cilj Uspostavljanje monitoringa mrkog medvjeda (Ursus arctos)

3.3.1.3.10.1. Aktivnost Sprovesti istraživanja o prisutnosti mrkog medvjeda u parku u saradnji sa ekspertima

3.3.1.3.10.2. Aktivnost Dostavljanje podataka od službe zaštite o distribuciji mrkog medvjeda, na osnovu definisane metodologije

3.3.1.3.10.3. Aktivnost Određivanje najznačajnijih staništa i brojnosti mrkog medvjeda

3.3.1.3.10.4. Aktivnost Formiranje baza podataka radi uspostavljanja dugoročnog monitoringa

3.3.1.3.10.5. Aktivnost Godišnje analize sakupljenih podataka radi izrade mjera zaštite 3.3.1.3.11. Cilj Očuvanje srne (Capreolus capreolus) i njenih staništa

3.3.1.3.11.1. Aktivnost Dostavljanje podataka od službe zaštite o distribuciji srne, na osnovu definisane metodologije

3.3.1.3.11.2. Aktivnost Formiranje baza podataka radi uspostavljanja dugoročnog monitoringa

3.3.1.3.11.3. Aktivnost Sprovođenje mjera zaštite sa akcentom na zimski period

3.3.1.3.12. Cilj Utvđivanje prisutnosti i najznačajnijih staništa vidre (Lutra lutra)

3.3.1.3.12.1. Aktivnost Utvrditi potencijalna staništa vidre Lutra lutra u slivu Biogradskog jezera

3.3.1.4. Poseban cilj Obrazovanje i podizanje nivoa svijesti lokalnog stanovništva i posjetilaca o zaštiti prirode

3.3.1.4.1. Cilj Unapređenje svijesti lokalnih zajednica o značaju zaštite prirode na prostoru parka

3.3.1.4.1.1. Aktivnost Organizovanje tematskih radionica u Centru za posjetioce

3.3.1.4.1.2. Aktivnost Obilježavanje značajnih ekoloških datuma u saradnji sa lokalnim zajednicama

3.3.1.4.1.3. Aktivnost Organizovanje zajedničkih aktivnosti na uređenju prostora parka



3.3.2. STRATEŠKA OBLAST: ZAŠTITA KULTURNIH VRIJEDNOSTI

3.3.2.1. Poseban cilj Očuvanje, unapređivanje i popularizacija kulturno-istorijskih vrijednosti i potencijala

3.3.2.1.1. Cilj Rekognosciranje, valorizacija, zaštita i prezentacija materijalne kulturne baštine

3.3.2.1.1.1. Aktivnost Inicirati arheološko rekognosciranje i istraživanje parka kod nadležnih institucija

3.3.2.1.1.2. Aktivnost Identifikovanje i dokumentovanje tipičnih objekata i cjelina izvorne arhitekture

3.3.2.1.1.3. Aktivnost Evidentiranje podataka od lokalnog stanovništva 3.3.2.1.1.4. Aktivnost Literaturno i arhivsko istraživanje 3.3.2.1.1.5. Aktivnost Izrada tematskih publikacija

3.3.2.1.1.6. Aktivnost Pokretanje inicijativa za uspostavljanje zaštite lokaliteta i objekata sa prepoznatim kulturnim vrijednostima

3.3.2.1.1.7. Aktivnost Učešće u kreiranju i implementaciji projekata valorizacije tradicionalnih vrijednosti parka;

3.3.2.1.1.8. Aktivnost Osmišljavanje i organizovanje tematskih izložbi povodom značajnih datuma

3.3.2.2. Poseban cilj Očuvanje, unapređivanje i popularizacija etnografskih vrijednosti i potencijala

3.3.2.2.1. Cilj Očuvanje, valorizacija i prezentacija tradicionalnih vrijednosti koji su integralni dio ovog prostora

3.3.2.2.1.1. Aktivnost Afirmacija i promocija vizure jedinstvenog prirodnog pejzaža parka

3.3.2.2.1.2. Aktivnost Nastavak procesa evidentiranja i dokumentovanja raspoloživih podataka o oblicima autohtonog katunskog graditeljstva

3.3.2.2.1.3. Aktivnost Stručna i logistička podrška, za korišćenje tradicionalnih materijala prilikom infrastrukturne gradnje, obnove i sanacije ili rekonstrukcije objekata

3.3.2.2.1.4. Aktivnost Podsticati i podržati pozitivne primjere lokalnog stanovništva (primjer Eko katun Vranjak)

3.3.2.2.1.5. Aktivnost Iniciranje i pokretanje procedure za pravnu i drugu zaštitu vrijednih etnografskih cjelina kod kojih se prepoznaje autentičnost koja je sastavni dio kulturnog pejzaža ovog prostora

3.3.2.2.1.6. Aktivnost Aktivnosti i podsticanje obnove katunskog stočarskog privređivanja (proizvodnje domaćih mlječnih proizvoda)

3.3.1.4.2. Cilj Unapređenje nivoa svijesti posjetilaca o zaštiti prirode 3.3.1.4.2.1. Aktivnost Izrada Programa upravljanja posjetiocima

3.3.1.4.2.2. Aktivnost Edukacija zaposlenih o načinu ophođenja prema turistima i pravilna interpretacija prirodnih vrijednosti parka

3.3.1.4.2.3. Aktivnost Izrada raznovrsnog promotivnog materijala o prirodnim vrijednostima (mape, lifleti, brošure)

3.3.1.4.2.4. Aktivnost Postavljanje informativnih tabli na pojedinim lokacijama sa ključnim informacijama o pojedinim prirodnim vrijednostima u parku



3.3.2.2.1.7. Aktivnost Pokretanje inicijative da specifična vrsta lisnatog sira, kolašinskog kraja, dobije zaštićenu oznaku porijekla i izvornosti koji se pravi po tradicionalnoj recepturi

3.3.2.2.1.8. Aktivnost Nastavak uspostavljene saradnje sa Centrom za konzervaciju I arheologiju Crne Gore na projektu rekognosciranja, evidentiranja, mapiranja, arheoloških lokaliteta

3.3.2.2.1.9. Aktivnost Raditi na promociji i širenju tržišta za proizvode iz parka (gljive i ljekovito bilje) koji bi u budućnosti mogli biti pokretač oživljavanja ovog prostora

3.3.2.2.2. Cilj Zaštita, valorizacija, promocija i popularizacija nematerijalne kulturne baštine

3.3.2.2.2.1. Aktivnost Nastavak identifikovanja i dokumentovanja nematerijalne kulturne baštine – običajne prakse, izvođačke djelatnosti, starih zanata i vještina ljudi u Parku

3.3.2.2.2.2. Aktivnost Uspostavljanje kontakta i prikupljanje podataka od lokalnog stanovništva

3.3.2.2.2.3. Aktivnost Literaturno i arhivsko istraživanje u fondovima relevantnih institucija

3.3.2.2.2.4. Aktivnost Popunjavanje Upitnika za identifikaciju elementa NKN

3.3.2.2.2.5. Aktivnost Učešće u projektima zaštite, valorizacije nematerijalne vrijednosti kulturne baštine, pod pokroviteljstvom relevantnih institucija zaštite

3.3.2.2.2.6. Aktivnost Edukacija i podizanje svijesti javnosti o vrijednosti i značaju očuvanja etnografske baštine

3.3.2.2.2.7. Aktivnost Osmišljavanje i organizovanje manifestacija, sajmova, festivala, izložbi i kulturno-umjetničkih programa, koji promovišu ljude i njihov način života

3.3.2.2.2.8. Aktivnost Učešće u kreiranju i osmišljavanju tematskih staza - ruta

3.3.2.2.2.9. Aktivnost Kreiranje programa i organizovanje obilježavanja važnih datuma i dešavanja u parku

3.3.2.2.2.10. Aktivnost Izrada promotivnog materijala

3.3.3. STRATEŠKA OBLAST: TURIZAM I REKREACIJA

3.3.3.1. Poseban cilj Unapređivanje turističke infrastrukture 3.3.3.1.1. Cilj Izgradnja smještajnih kapaciteta 3.3.3.1.1.1. Aktivnost Revitalizacija katuna i njihova valorizacija 3.3.3.1.1.2. Aktivnost Stavljanje u funkciju restorana ‘’Biogradsko jezero’’ 3.3.3.1.1.3. Aktivnost Stavljanje u funkciju apart hotela 3.3.3.1.2. Cilj Unapređivanje rekreativnih sadržaja 3.3.3.1.2.1. Aktivnost Održavanje sistema pješačkih i planinarskih staza

3.3.3.1.2.2. Aktivnost Uspostavljanje nove pješačke staze (Veliko Šiško jezero, Malo Šiško jezero, Ševarina)

3.3.3.1.2.3. Aktivnost Uspostavljanje tematske staze na Dolovima 3.3.3.1.2.4. Aktivnost Formiranje skloništa za bicikliste 3.3.3.1.2.5. Aktivnost Rekonstrukcija postojeće osmatračnice 3.3.3.1.2.6. Aktivnost Uređenje vidikovca Bendovac adekvatnim mobilijarom 3.3.3.2.1.7. Aktivnost Formiranje staze za boso hodanje 3.3.3.1.3. Cilj Poboljšati pristupačnost parka posjetiocima



3.3.3.1.3.1. Aktivnost Izraditi glavni ulaz u nacionalni park na Kraljevom kolu

3.3.3.1.3.2. Aktivnost Formiranje treće trake na putnom pravcu KL-MK (40m); proširenje kolovoznog zastora na mostu (1m)

3.3.3.1.3.3. Aktivnost Obnoviti postojeću i postaviti novu signalizaciju unutar parka

3.3.3.1.3.4. Aktivnost U saradnji sa lokalnom samoupravom izvršiti postavljanje putnih znakova na javnoj saobraćajnoj infrastrukturi

3.3.3.1.4. Cilj Rekonstrukcija vodovodne infrastrukture

3.3.3.1.4.1. Aktivnost Izgradnja vodovodne mreže od Ganovače do objekata na Biogradskom jezeru

3.3.3.1.4.2. Aktivnost Rekonstrukcija postojećeg vodoizvorišta 3.3.3.2. Poseban cilj Unapređivanje turističkih proizvoda 3.3.3.2.1. Cilj Razvoj turističkih proizvoda

3.3.3.2.1.1. Aktivnost Razviti nov turistički proizvod posmatranje divljih životinja – “Posmatranje medvjeda”.

3.3.3.3. Poseban cilj Upravljanje posjetiocima 3.3.3.3.1. Cilj Analiza strukture posjetilaca 3.3.3.3.1.1. Aktivnost Anketiranje posjetilaca

3.3.3.3.2. Cilj Utvrđivanje eventualnog uticaja posjetilaca na prirodne vrijednosti parka

3.3.3.3.2.1. Aktivnost Analizirati uticaj posjetilaca na najfrekventnijem prostoru parka – zona Biogradskog jezera

3.3.3.3.3. Cilj Unapređivanje turističkih programa obilazaka parka

3.3.3.3.3.1. Aktivnost Osmisliti i organizovati programe bazirane na prirodnim i kulturnim vrijednostima parka

3.3.4. STRATEŠKA OBLAST: EDUKACIJA I INTERPRETACIJA

3.3.4.1. Poseban cilj Unapređivanje edukativnih sadržaja 3.3.4.1.1. Cilj Formiranje edukativnog centra 3.3.4.1.1.1. Aktivnost Revitalizacija i adaptacija objekta na Kraljevom kolu

3.3.4.1.2. Cilj Unapređivanje postojećih i formiranje novih edukativnih staza

3.3.4.1.2.1. Aktivnost Unapređivanje edukativnih staza 3.3.4.1.3. Cilj Sprovođenje ekološko – edukativnih programa

3.3.4.1.3.1. Aktivnost Izrada publikacije edukativnih aktivnosti za organizovane posjete vrtića, osnovnih i srednjih škola

3.3.4.1.3.2. Aktivnost Izrada edukativnih programa 3.3.4.1.3.3. Aktivnost Izrada programa za "nadzornik-volonter" (za odrasle i djecu) 3.3.4.1.3.4. Aktivnost Sprovođenje interaktivnih programa nastave u prirodi 3.3.4.1.3.5. Aktivnost Obilježavanje značajnih ekoloških datuma 3.3.4.2. Poseban cilj Unapređivanje interpretativnih sadržaja 3.3.4.2.1. Cilj Unapređivanje interpretativnih programa

3.3.4.2.1.1. Aktivnost Osmisliti i sprovesti ciljane interpretativne programe obilaska parka



3.3.5. STRATEŠKA OBLAST: PROMOCIJA I MARKETING

3.3.5.1. Poseban cilj Promocija parka na nacionalnom i međunarodnom tržištu 3.3.5.1.1. Cilj Unapređivanje sistema promocije i informisanja 3.3.5.1.1.1. Aktivnost Učešće na turističkim sajmovima

3.3.5.1.1.2. Aktivnost Izrada i štampa promotivnih materijala (katalog, vodič, liflet, brošura, cjenovnik i sl.)

3.3.5.1.1.3. Aktivnost Promocija putem štampanih i elektronskih medija 3.3.5.1.1.4. Aktivnost Izrada novog veb sajta

3.3.5.1.1.5. Aktivnost Ažuriranje veb stranice i promovisanje parka na društvenim mrežama

3.3.5.2. Poseban cilj Prezentacija parka posjetiocima i široj javnosti 3.3.5.2.1. Cilj Osmisliti tematske multimedijalne prezentacije

3.3.5.2.1.1. Aktivnost Osmisliti tematske multimedijalne prezentacije za različite ciljne grupe

3.3.5.2.2. CIlj Organizovanje sajmova i manifestacija 3.3.5.2.2.1. Aktivnost Organizovati manifestaciju Dani katuna 3.3.5.2.2.2. Aktivnost Organizovati Prvomajsko otvaranje sezone u parku

3.3.5.2.2.3. Aktivnost Podsticati i promovisati autohtonu gastronomsku ponudu parka, zasnovanu na lokalnim proizvodima

3.3.5.3. Poseban cilj Unapređivanje marketinga 3.3.5.3.1. Cilj Izrada marketing strategije 3.3.5.3.1.1. Aktivnost Izraditi marketing strategiju - priprema i izrada marketing plana 3.3.5.3.2. Cilj Izrada marketinškog materijala 3.3.5.3.2.1. Aktivnost Izrada autentičnog suvenira parka

3.3.5.3.2.2. Aktivnost Izrada i štampa prodajnog marketinškog materijala (majice, kape, čaše, olovke i sl.)

3.3.5.3.3. Cilj Podrška proizvodnji lokalnih proizvoda sa područja parka (suveniri i autohtoni proizvodi domaće radinosti)

3.3.5.3.3.1. Aktivnost Inicirati uspostavljanje sertifikata za lokalne proizvode 3.3.5.3.3.2. Aktivnost Unapređivanje saradnja sa lokalnim proizvođačima 3.3.5.3.3.3. Aktivnost Organizovati takmičenje za najbolji originalni suvenir parka

3.3.6. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐIVANJE SARADNJE SA KORISNICIMA PROSTORA PARKA

3.3.6.1. Poseban cilj: Unapređivanje saradnje sa lokalnom zajednicom 3.3.6.1.1. Cilj Uspostavljanje organizovane saradnje sa lokalnim

zajednicama 3.3.6.1.1.1. Aktivnost Organizovanje rada Socio-ekonomskog savjeta 3.3.6.1.1.2. Aktivnost Organizovanje najmanje dvije sjednice savjeta sa temama:

priprema, praćenje i realizacija turističke sezone i druge aktivnosti od značaja za unapređenje saradnje

3.3.6.1.1.3. Aktivnost Saradnja sa lokalnim školama, lokalnim institucijama, nevladinim organizacijama i preduzetnicima

3.3.6.1.2. Cilj Izrada Plana objekata privremenog karaktera 3.3.6.1.2.1. Aktivnost Određivanje lokacija i objekata privremenog karaktera u Parku 3.3.6.1.2.2. Aktivnost Izmjene i dopune Plana objekata privremenog karaktera



3.3.7. STRATEŠKA OBLAST: SARADNJA SA DOMAĆIM, REGIONALNIM I

INOSTRANIM ORGANIZACIJAMA I DONATORIMA

3.3.7.1.Poseban cilj Unapređenje i ostvarivanje saradnje sa domaćim, regionalnim i inostranim organizacijama i donatorima

3.3.7.1.1. Cilj Unaprijediti i ostvariti saradnju sa inostranim organizacijama i donatorima

3.3.7.1.1.1. Aktivnost Uspostaviti saradnju sa donatorima i međunarodnim organizacijama koje iskazuju interes za prostor parka

3.3.7.1.1.2. Aktivnost Implementacija dogovorenih zajedničkih projektnih aktivnosti 3.3.7.1.2. Cilj Unaprijediti saradnju sa regionalnim organizacijama

3.3.7.1.2.1. Aktivnost Kroz rad kancelarije za Parkove Dinarida, razviti aktivnu saradnju u razmjeni informacija i iskustava o zaštiti prirode i održivom razvoju.

3.3.7.1.2.2. Aktivnost Izrada Plana zaštite biodiverziteta i razvoja zaštićenih područja Dinarida

3.3.7.1.2.3. Aktivnost Brendiranje Parkova Dinarida 3.3.7.1.2.4. Aktivnost Učešće u realizaciji državne platforme BIG WIN 2

3.3.7.1.3. Cilj Unaprijediti saradnju sa domaćim organizacijama i NVO sektorom

3.3.7.1.3.1. Aktivnost Zajedničko djelovanje na realizaciji aktivnosti i ekoloških programa od značaja za prostor parka

3.3.8. STRATEŠKA OBLAST: UNAPREĐENJE PREKOGRANIČNE SARADNJE

3.3.8.1. Poseban cilj Unapređenje i ostvarivanje prekogranične saradnje kroz program IPA II 2014–2020.

3.3.8.1.1. Cilj Unaprijediti i ostvariti prekograničnu saradnju kroz program IPA II 2014–2020.

3.3.8.1.1.1. Aktivnost Učešće na treninzima za osnaživanje kapaciteta u funkciji pisanja projekata

3.3.8.1.1.2. Aktivnost Izrada i implementacija projekata iz oblasti zaštite životne sredine, održivog turizma i socio-ekonomskog razvoja u okviru bilateralnih programa kojima se prepoznaje projektno područje.

3.3.7.2. Poseban cilj Unapređivanje i ostvarivanje projektnih aktivnosti kroz IPA Jadransko-jonski transnacionalni program ADRION 2014–2020. i HORIZON 2014–2020.

3.3.8.2.1. Cilj Unaprijediti i ostvariti projektne aktivnosti kroz transnacionalne programe

3.3.8.2.1.1. Aktivnost Izrada i implementacija projekata iz oblasti zaštite životne sredine, održivog turizma i socio-ekonomskog razvoja u okviru bilateralnih programa kojima se prepoznaje projektno područje



3.4. POBOLJŠANJE I UNAPREĐIVANJE INSTITUCIONALNIH KAPACITETA

3.4.1. USPOSTAVLJANJE SISTEMA UPRAVLJANJA INFORMACIJAMA I MONITORINGA NA NIVOU PARKA SAGLASNO SISTEMU UPRAVLJANJA NA NIVOU JAVNOG PREDUZEĆA

Shodno savremenim sredstvima komunikacije neophodno je uspostaviti efikasan

sistem upravljanja informacijama i efikasan sistem protoka informacija na relaciji Park - stručne službe javnog preduzeća. Za takav pristup neophodno je uspostaviti sljedeće sistemske pristupe:

• Dobro postavljanje organizacionog sistema saglasno unutrašnjim aktima Javnog preduzeća

• Pravovremen odabir i selekcija informacija • Postojanje efikasnih organizacionih i stručnih sposobnosti zaposlenih unutar stručnih

službi i Parka • Uspostavljanje propisa i procedura za upravljanje informacijama

3.4.2. USPOSTAVLJANJE SISTEMA UPRAVLJANJA FINANSIJAMA NA NIVOU JAVNOG PREDUZEĆA

Sredstva za rad Javnog preduzeća obezbjeđuju se:

• Iz budžeta Crne Gore, u skladu sa godišnjim programima, planovima upravljanja i projektima u oblasti zaštite životne sredine.

• Iz naknada za korišćenje dobara nacionalnih parkova; • Iz donacija.

Budući da Javno preduzeće upravlja nacionalnim parkovima na osnovu plana upravljanja i godišnjih programa upravljanja, koji u svakom nacionalnom parku (pojedinačno) sadrže, stanje, ciljeve i aktivnosti vrlo eksplicitno definisane, sa neposrednim izvršiocima, svi izvori prihoda, radi dosljedne primjene Zakona i propisa o platnom prometu u zemlji, slivaju se na žiro-račun Javnog preduzeća.

Upravljanje finansijama se vodi centralizovano preko softvera za finansije Javnog preduzeća. Organizacione jedinice takođe imaju pristup finansijskom softveru preko kojeg se vodi djelimično knjigovodstvo. Svakodnevno se prati priliv i odliv novčanih sredstava. U skladu sa zakonskim propisima pazari se uplaćuju svakodnevno i organizacione jedinice dokumentovano prate promjene. U Službi za finansijske poslove se u skladu sa propisima i pravilnicima vezanim za finansije evidentiraju i prate sve poslovne promjene. Rezultati finansijske analize se koriste u procesu finansijskog planiranja kao ulazne informacije za izradu finansijskog plana. Rezultati te analize takođe čine polaznu osnovu koja služi kao referentna tačka za praćenje i evaluaciju tokom implementacije plana finansijske održivosti. U narednom periodu potrebno je osnažiti sistem upravljanja finansija kroz uvođenje novih softverskih rješenja, prvenstveno kroz naplatne punktove u nacionalnim parkovima, kao i kroz zaposlene koji će direktno odgovarati službi za finansijske poslove a raditi posao u organizacionim jedinicama nacionalnih parkova.

Kvalitetne i brze informacije i podaci koji će se akumulirati bilo kroz nove programe, bilo fizički uvažavajući sve propise će doprinijeti da i odluke vezano za finansije budu realne i doprinose većoj održivosti nacionalnih parkova.

Realne finansijske informacije u finansijskoj analizi ostaju glavno sredstvo ne samo za osmišljavanje finansijskog plana i poboljšanje finansijskog upravljanja, već i za ubjeđivanje



mogućih donatora u jasne finansijske potrebe zaštićenih područja koje je moguće provjeriti, a samim tim i za obezbjeđivanje njihove finansijske podrške.

Preduzeće kao pravno lice, kroz platni sistem (koji se sastoji od seta instrumenata i sistema međubankarskog transfera) omogućava protok novca i time determiniše ekonomsku politiku i finansijsko poslovanje.

Saglasno navedenom utvrđuje se operativni cilj osposobljavanja upravljačkih struktura po svim osnovama za upravljanje sistemom finansija i njegovo praćenje, od rukovodne strukture Javnog preuzeća.

3.4.3. USPOSTAVLJANJE SISTEMA KONTROLE I PRAĆENJA PLANIRANIH AKTIVNOSTI

Sistem kontrole kao i praćenje planiranih aktivnosti potrebno je sprovoditi kako na nivou

Parka tako i na nivou Uprave Javnog preduzeća. Sam sistem obuhvata i organizacionu strukturu, metode i postupke rada i unutrašnju

reviziju, utvrđen i implementiran od rukovodioca Javnog preduzeća, s ciljem uspješnog upravljanja i ostvarivanja zadataka na transparentan, pravilan, ekonomičan, efikasan i efektivan način.

Kontrolne aktivnosti uspostavljaju se radi ostvarivanja ciljeva Javnog preduzeća svođenjem rizika na prihvatljiv nivo, primjenom pisanih pravila, principa i postupaka. Godišnjim planom upravljanja preciziraju se nosioci planiranih aktivnosti i njihova dinamika sa potrebnim finansijskim sredstvima i izvorima finansiranja. 3.5. SMJERNICE ZA NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD

U narednom periodu će se inicirati sprovođenje istraživanja u parku, sa naučnim i stručnim Institucijama iz zemlje i inostranstva, koja bi produbila sadašnji nivo znanja o biološkoj raznovrsnosti, zaštićenim prirodnim i kulturnim vrijednostima, posebno specijskog biodiverziteta vrsta koji imaju konzervacijsku vrijednost.

Istraživanje ekosistema i njegovih komponenti treba da bude u fokusu, kao i nastavak započetih speleoloških istraživanja:

• Istraživanja flore i vegetacije (ekosistema parka) i nastaviti započeta, • Istraživanja faune (entomofauna, hidrofauna, herpetofauna, ornito fauna, mamalia itd.) • Istraživanja stanja i uspostavljanja monitoringa šumskih ekosistema sa posebnim

akcentom na sušenje, eksploataciju i pojavu, kao i uzroke požara u šumama Nacionalnog parka;

• Logistička podrška Javnog preduzeća i uprave parka, istraživačkim aktivnostima drugih stručnih i naučnih institucija iz zemlje i inostranstva.



3.6. DINAMIKA I SUBJEKTI REALIZACIJE PLANA

3.6.1. DEFINICIJA PRIORITETA

Nacionalni park i upravljačke strukture Javnog preduzeća u skladu sa Zakonom o nacionalnim parkovima izrađivaće godišnje programe upravljanja, kao izvode iz petogodišnjeg plana.

Shodno strateškim ciljevima datim u petogodišnjem planu za svaku godinu biće definisani prioriteti, koji će se naročito odnositi na sljedeće segmente upravljanja prostorom parka:

• Fizička zaštita prostora; • Stručna zaštita prirodnih vrijednosti i kulturno-istorijskog nasljeđa; • Razvoj turizma, promocija i edukacija; • Unapređenje saradnje sa lokalnim strukturama; • Unapređenje prekogranične i ukupne međunarodne saradnje parka.

Sve ove aspekte imaće godišnji programi upravljanja i upravljačke strukture će voditi računa da implementiraju aktivnosti po svojim prioritetima.

3.6.2. DEFINICIJA NOSILACA REALIZACIJE PLANA

S obzirom na Zakon o nacionalnim parkovima i unutrašnje akte Javnog preduzeća, za upravljanje prostorom Nacionalnog parka zaduženo je ovo preduzeće uz sinhronizovano djelovanje sa službama organizacionih jedinica, kako bi se Plan efikasno sprovodio u praksi.

Shodno navedenom, možemo posmatrati realizaciju i nosioce subjekata kroz tri komplementarna i međusobno povezana nivoa;

Za fizičku kontrolu prostora zadužena je Služba fizičke zaštite koja se nalazi pod neposrednom rukovodnom kontrolom direktora organizacione jedinice;

Stručnu zaštitu, kao i razvoj i unapređenje prirodnih i radom stvorenih vrijednosti Parka implementiraće Služba za zaštitu, razvoj i unapređenje nacionalnih parkova. Ista služba organizovaće i koordinirati međunarodnu saradnju parkova, kao i pripremu projektnih predloga koji za cilj imaju obezbjeđivanje odgovarajućih donacija.

Za promociju, edukaciju i interpretaciju prirodnih i radom stvorenih vrijednosti baviće se Služba za edukaciju, marketing i promociju.

Sve planske aktivnosti sprovodiće se uz koordiniran rad svih zajedničkih službi sa nivoa Javnog preduzeća i direktora Parka, koji će za sve aktivnosti pružati neophodnu logističku i tehničku podršku na samom terenu.

Materijalno- tehnička sredstva za efikasan rad i implementaciju Plana upravljanja obezbjeđuje menadžment Javnog preduzeća, na čijem čelu stoji direktor kao odgovorno lice.

3.6.3. GODIŠNJI PROGRAMI UPRAVLJANJA

Shodno čl.14. i čl.15 Zakona o nacionalnim parkovima, za operacionalizaciju Plana upravljanja donosi se godišnji program upravljanja. Njega donosi javno preduzeće u skladu sa Prostornim planom posebne namjene i Planom upravljanja, uz prethodnu saglasnost



Ministarstva. U skladu sa istim ovim zakonom, Javno preduzeće dužno je d a dostavi jednogodišnji program resornom ministarstvu do 30. novembra tekuće godine za narednu godinu. 3.7. FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE PLANA

3.7.1. PROCJENA SREDSTAVA PO GODINAMA

Na nivou Javnog preduzeća za nacionalne parkove Crne Gore izrađuju se godišnji finansijski planovi i godišnji inansijski izvještaj.

Finansijski plan zajednu godinu se radi na bazi prihoda i rashoda ostvarenih u prethodnoj godini i procjene prihoda po osnovu korišćenja dobara i pružanja usluga u narednoj godini, te sredstava odobrenih državnim budžetom za narednu godinu.

Kod procjene potrebnih sredstava za sprovođenje plana za petogodišnji Plan upravljanja 2016–2020.god. ulaze sljedeći elementi:

-Bruto plata i ostala primanja zaposlenih -Materijalni i drugi troškovi koji prate poslovanje -Konkretni programi koji se odnose na park -Kapitalni projekti Za nacionalni park Biogradska gora u troškove ljudskih resursa ulaze bruto plate

zaposlenih u parku, kao i dio bruto plata stručnih službi srazmjerno broju zaposlenih u NP Biogradska gora prema ukupnom broju zaposlenih u svim nacionalnim parkovima.Takvim ključem se dijele osim bruto plata i ostali troškovi, dok se finansiranje programa projektuje prema planu potrebnih sredstava za angažovanje konkretnih poslova i izvođenja određenih radova u nacionalnom parku. Godišnji rast troškova projektovan je po stopi od oko 5%.Troškovi finansiranja godišnjih programa upravljanja projektovani su da se finansiraju iz državnog budžeta. Prethodnih godina su troškovi ljudskih resursa djelimično pokrivani iz državnog budžeta, dok se ostali troškovi (materijalni troškovi koji prate poslovanja Javnog preduzeća i nacionalnih parkova: bruto zarade, troškovi goriva, održavanja osnovnih sredstava, komunalne usluge, električna energija i ostali troškovi) finansiraju od sopstvenih sredstava koje nacionalni parkovi ostvare u skladu sa Odlukom o visini i načinu plaćanja naknada za korišćenje dobara nacionalnih parkova. Kapitalni projekti se finansiraju iz državnog budžeta namijenjenog za kapitalna ulaganja u infrastrukturu i ostalo, dok se od eventualnih donatora obezbjeđuju sredstva za kapitalna ulaganja i opremu u skladu sa namjenom opredijeljenih sredstava.

Slijedi tabelarni pregled procjene sredstava po godinama za NP Biogradska gora:

Elementi 2016. god. 2017. god. 2018. god. 2019. god. 2020. god. Troškovi ljudskih resursa 173.000,00 180.000,00 188.000,00 200.000,00 210.000,00

Ostali troškovi 115.000,00 120.000,00 126.000,00 133.000,00 140.000,00 Finansiranje programa 42.000,00 45.000,00 48.000,00 53.000,00 58.000,00 UKUPNO (€) 330.000,00 345.000,00 362.000,00 386.000,00 408.000,00



3.7.2. PLAN KAPITALNIH AKTIVNOSTI

Vrsta investicije Izgradnja novih i rekonstrukcija postojećih objekata

1. Plan Izgradnja smještajnih kapaciteta 3.3.3.1.1. Cilj

Opis

NP Biogradska gora raspolaže sa dvanaest bungalova,odnosno 32 ležaja. Pošto se radi o skromnim smještajnim kapacitetima, neophodna je izgradnja novih, savremenijih smještajnih kapaciteta na Biogradskom jezeru. Smještajni kapaciteti su planirani na mjestu gdje je pedesetih godina prošlog vijeka takav objekat i postojao. Prema već urađenom glavnom projektu, objekat bi se sastojao od suterena, prizemlja i potkrovlja u ukupnoj bruto masi 578,32 m² neto površine.

Finansijska vrijednost 350.000,00 € Vremenski okvir 2 godine

2. Plan Rekonstrukcija i adaptacija objekta na Kraljevom kolu 3.3.4.1.1. Cilj

Opis

Na Kraljevom kolu postoji objekat površine 150 m² koji se nalazi u solidnom građevinskom stanju, sa očuvanom fasadom i stolarijom. Za razliku od toga, krovni pokrivač je u jako lošem stanju i neophodno je pristupiti njegovoj rekonstrukciji. Objekat bi imao funkciju tematskog centra sa edukativnim sadržajima za posjetioce. Njegova rekonstrukcija je planirana novim PPPN za region Bjelasice i Komova, odnosno PPPN za NP Biogradska gora.

Finansijska vrijednost 80.000,00 € Vremenski okvir 1 godina

3. Plan Uređenje vidikovca na lokalitetu Bendovac 3.3.3.1.2. Cilj

Opis

Bendovac je jedan od najljepših vidikovaca u nacionalnom parku. Sa njega se pruža impresivan pogled na prašumu u čijem središtu se nalazi Biogradsko jezero. Njegovim uređenjem dodatno bi se obogatila turistička ponuda.


4. Plan Rekonstrukcija osmatračnice u mjestu Lazovi 3.3.3.2.1. Cilj

Opis

Na mjestu Lazovi postoji već izgrađena osmatračnica, koju je neophodno rekonstruisati i bezbjednosno opremiti, kako bi poslužila kao jedan od ključnih punktova za posmatranje medvjeda. Projekat ”Posmatranje medvjeda’’ je u fazi realizacije i treba da doprinese daljoj valorizaciji turističke ponude


5. Plan Rekonstrukcija mosta Kraljevo kolo 3.3.3.1.3. Cilj

Opis Most na Kraljevom kolu je sagrađen 50-ih godina prošlog vijeka i gabaritima onemogućava prilaz većim autobusima za prevoz



turista.Takođe se iz tih razloga stvaraju veće saobraćajne kolone na magistralnom putu Kolašin–Mojkovac, a često dolazi i do saobraćajnih nezogoda. Iz svih ovih razloga neophodno je pristupiti rekonstrukciji mosta kao jednoj od prioritetnih aktivnosti. Prilikom rekonstrukcije mosta potrebno je izgraditi i ulaznu kapiju parka, koja bi bila ambijentalno uklopljena


6. Plan Izgradnja treće trake iz pravca Kolašina prilaz NP 3.3.3.1.3. Cilj

Opis

Dio magistralnog puta od Kolašina do Mojkovca na 18 km, u blizini skretanja za NP Biogradska gora–Kraljevo kolo je izuzetno tehnički problematičan za prevoz turista, kao i za ostale učesnike saobraćaja. Zbog nepostojanja treće saobraćajne trake iz pravca Kolašina stvaraju se velike saobraćajne kolone, pa je neophodna njena izgradnja u što je moguće kraćem vremenskom periodu


7. Plan Rekonstrukcija vodovodne mreže 3.3.3.1.4. Cilj

Opis

Neophodno je pristupiti izgradnji nove vodovodne mreže, kako bi se zadovoljile potrebe za vodom u objektima nacionalnog parka, a koji se nalaze u fazi rekonstrukcije, ili je planirana njihova izgradnja u narednom planskom periodu.

Finansijska vrijednost 50.000,00 € Vremenski okvir 2 godine Ukupan iznos

Vrsta investicije Rehabilitacija

1. Plan Sanacija i antieroziona zaštita Biogradskog jezera 3.3.1.3.1. Cilj

Opis

U skladu sa zaključcima sa sjednice Naučnog savjeta JPNPCG iz decembra 2014. godine, neophodno je pristupiti sljedećim aktivnostima: Izradi glavnog projekta antierozione zaštite desne obale Biogradske rijeke i Lalevog potoka; Speleoronilačkim istraživanjima dna Biogradskog jezera radi otkrivanja eventualnih ponora i njihovog injektiranja; Postavljanje mjernih hidroloških profila na: Biogradskoj rijeci, na pogodnom mjestru na samom Biogradskom jezeru i na Jezerštici –na profilu gdje nikada ne presušuje

Finansijska vrijednost 500.000,00 € Vremenski okvir 3 godine Ukupan iznos 1.500.000,00 €



3.7.3. PROCJENA UKUPNIH SREDSTAVA ZA SPROVOĐENJE PLANA

Na osnovu procjene godišnjih potrebnih sredstava za sprovođenje Plana upravljanja

2016–2020. god., dolazi se do ukupnih sredstava neophodnih za realizaciju plana.

Slijedi tabelarni pregled procjene sredstava za Plan upravljanja 2016–2020. god. za NP Biogradska gora: Elementi 2016–2020. godina Troškovi ljudskih resursa 951.000,00 Ostali troškovi 634.000,00 Finansiranje programa 246.000,00 Kapitalni projekti 1.500.000,00 UKUPNO (€) 3.331.000,00 Ukupna procjena vrijednosti kapitalnih projekata 1.500.000,00 eur.

Analitika finansiranja programa i ostalih troškova za period 2016–2020. god. Zaštita prirodnih vrijednosti 1.501.000,00 Zaštita kulturno-istorijskih vrijednosti 30.000,00 Turizam i rekreacija 60.000,00 Edukacija i interpretacija 25.000,00 Promocija i marketing 55.000,00 Unapređivanje saradnje sa korisnicima prostora parka 25.000,00 Unapređivanje saradnje sa domaćim i inostranim organizacijama i donatorima 25.000,00

Unapređivanje prekogranične saradnje 10.000,00 Unapređivanje sistema ambijentalne higijene 100.00,00 Kapitalni projekti 1.500.000,00 UKUPNO (€) 3.331.000,00

NACIONALNI PARK BIOGRADSKA GORA - FINANSIJSKA ODRŽIVOST Prihodi

R.b. PRIHODI Plan 2016. Procentualno učešće u ukupnim prihodima

1 Ulaznice 90.000,00 56,93 2 Ribolovne dozvole 3.000,00 1,90 3 Kampovanje 6.500,00 4,11



4 Korišćenje dobara(privremeni, stalni objekti, štandovi) 1.000,00 0,63

5 Smještajni kapaciteti (NP Biogradska gora

7.000,00 4,43 6 Izdavanje čamaca 6.500,00 4,11 7 Šumske takse 100,00 0,06 8 Ostali poslovni prihodi

(loženje vatre, izdavanje krplji,bicikla,naplaćena otpisana potraživanja, prodaja os.itd.) 3.000,00 1,90

9 Prodaja suvenira 4.000,00 2,53 10 Džiping ture 5.000,00 3,16 11 Izdavanje poslovnog prostora 30.000,00 18,98 12 Snimanje filmova 1.000,00 0,63 13 Izdavanje kajaka 1.000,00 0,63

U K U P N O 158.100,00 100,00%

Elementi 2016. god. 2017. god. 2018. god. 2019. god. 2020. god. Projektovani prihodi po godinama

158.100,00 166.000,00 174.000,00 183.000,00 192.000,00

UKUPNO (€) 873.100,00 Ukupno planirana sredstva za petogodišnji period za Plan upravljanja NP Biogradska

gora iznose 3.331.000,00 Eura. Planom analize za sopstvena sredstva došlo se do mogućih sopstvenih sredstava u iznosu od 873.100,00 Eura. Dakle, da bi se finansijski pokrile sve aktivnosti i programi, uključujući i kapitalne investicije potrebno je iz budžeta obezbijediti ukupno za pet godina 2.457.900,00 Eura.

Prema Zakonu o nacionalnim parkovima Javno preduzeće za nacionalne parkove Crne

Gore, a samim tim i nacionalni park Biogradska gora sredstva za rad obezbjeđuje iz sljedećih izvora:

• iz državnog budžeta • Iz naknada za korišćenje dobara, odnosno sopstvenih prihoda • iz donacija • kredita • drugih izvora u skladu sa zakonom.

Upravljanje finansijama uopšte, a posebno, finansijskim rizikom, u savremenim

uslovima postaje preduslov opstanka gotovo svakog subjekta. Javno preduzeće kod upravljanja finansijama ima dvije vrste rizika i to rizik kod ostvarivanja planskih prihoda i



rashoda, kao i rizik da li će se ostvariti planirana sredstva iz budžeta. Od ostvarivanja prihoda iz budžeta kao i sopstvenih prihoda zavisiće i realizacija Plana upravljanja. Donacije kao mogući oblik finansiranja nije moguće preciznije definisati ovim planom, već se kroz godišnje programe upravljanja može jasnije definisati njihov obim, a sve u skladu sa planiram projektima koji će eventualno biti podržani.

Finansijska održivost još uvijek nije dostignuta jer sistem zaštićenih područja ne posjeduje dovoljan iznos stabilnih sredstava za dugoročno zadovoljenje ukupnih troškova poslovanja. Zaštićena područja u Crnoj Gori su slabo opremljena u pogledu mogućnosti za ostvarivanje prihoda koje zaštićena područja obezbjeđuju kroz potrošačka i nepotrošačka korišćenja biodiverziteta.

Pored obezbjeđivanja odgovarajućih finansijskih sredstava, rukovodioci u zaštićenim područjima takođe moraju poboljšati kvalitet, oblik, vremenski okvir, postavljanje ciljeva, namjene i izvore finansiranja. To znači da upravljanje zaštićenim područjima mora biti dvosmjerno. Jedan smjer podrazumijeva finansiranje strane „ponude” koja nastaje zbog ostvarivanja većeg nivoa prihoda na nivou cjelokupnog sistema. Drugi pravac, jednako značajan, se odnosi na izazove na strani „tražnje” u pogledu upravljanja finansijskim potrebama zaštićenih područja (na lokacijama i na centralnom nivou). Finansijsku održivost zaštićenih područja treba rješavati sa obje strane ove uravnotežene finansijske jednačine. Da bi Crna Gora dostigla finansijsku stabilnost zaštićenih područja i sistema zaštićenih područja potrebne su joj snažne i djelotvorne institucije za ostvarivanje, upravljanje i ulaganje sredstava u nacionalne sisteme zaštićenih područja. Dugoročno posmatrano, finansijska održivost ne treba da podrazumijeva samo obezbjeđivanje resursa za premošćavanje finansijskog jaza; sistemi zaštićenih područja treba da budu usmjereni ka pronalaženju uslova za omogućivanje i obezbjeđivanje djelotvornog učešća i razmjene ostvarenih koristi sa različitim zainteresovanim stranama u sistemima zaštićenih područja.



3.8. OCJENA SPROVOĐENJA PLANA

3.8.1. PRAĆENJE SPROVOĐENJA SA NIVOA RUKOVODNE I UPRAVLJAČKE STRUKTURE

Petogodišnji plan upravljanja NP Biogradska gora (2016-2020), obezbjeđuje okvirne

smjernice iz kojih proizilaze jednogodišnji (operativni) programi zaštite i razvoja, finansijski i drugi planovi. Analizom donijetih programa i planova, prati se nihovo sprovođenje i prave izvještaji o radu Nacionalnog parka, što omogućava uvid u dinamiku i mogućnost blagovremenog djelovanja sa nivoa rukovodne i upravljačke strukture, radi optimalnog sprovođenja Programa zaštite i razvoja.

3.8.2. IZRADA GODIŠNJIH IZVJEŠTAJA O SPROVOĐENJU PROGRAMA UPRAVLJANJA

U izvještajima o radu, koji se daju kroz podatke o fizičkoj i stručnoj zaštiti, korišćenju

dobara, pružanju usluga, razvoju, naučno-istraživačkom radu i saradnji sa domaćim i inostranim organizacijama, treba prikazati realno stanje u Parku.

Kroz sagledavanje i analizu tog stanja stvaraju se uslovi za uočavanje svih pozitivnih pomaka, kao i eventualnih objektivnih poteškoća koji prate rad i poslovanje u Parku. Na osnovu takvog zapažanja, izvode se zaključci koji će biti u skladu sa petogodišnjim planom upravljanja i dinamikom njegove realizacije, a radi što uspješnijeg poslovanja i svestrane afirmacije Biogradske gore u planom predviđenom periodu. 3.9. SMJERNICE I PREPORUKE

Plan upravljanja je nakon Prostornog plana posebne namjene osnovni dokument za upravljanje prostorom Parka, njegovim razvojem i održivim korišćenjem prirodnih i kulturno-istorijskih vrijednosti. U njemu se sublimiraju osnovni interesi i ciljevi, koji usmjeravaju uređenje i korišćenje prostora i osiguravaju zaštitu prirodnih procesa u Nacionalnom parku. U ovom smislu treba :

• Poštovati međunarodne standarde i kriterijume zaštite prirode i održavanje prirodnih procesa bez uticaja ljudskih aktivnosti na prirodno okruženje;

• Ciljevi upravljanja parkovima moraju biti specifični, uzimajući u obzir različite fizičko-geografske i biotičke uslove, kao i pitanja vlasništva i interesa uz uvažavanje potrebe očuvanja staništa;

• Uspostaviti geografsko- informacioni sistem radi obezbjeđenja neophodnih informacija o stanju i promjenama ekosistema šuma i šumskih zemljišta i šumskog fonda;

• Sprovesti inventuru šuma koja treba da obuhvati sve šume i šumska zemljišta i naročito uključi informacije o površinama, tipovima i strukturi šuma, drvnim zalihama, prirastu, biološkoj raznovrstnosti i drugim pokazateljima o šumama, u skladu sa međunarodnim standardima;

• Izvršiti potrebne radove na sanaciji Biogradskog jezera i njemu pripadajućih vodotoka (Biogradska rijeka, Lalev potok i Jezerštica) kako bi se zaustavilo gubljenje voda iz



jezera, vodeći računa o izboru tehničkih rješenja koja neće izmijeniti njegov izgled u prirodnom ambijentu;

• Ustanoviti "nulto stanje" životne sredine na području Nacionalnog parka i njegove zaštitne zone, kao i šireg okruženja;

• Identifikovati površine sa izrazitom erozijom, opožarene, paljene i druge degradirane površine i predložiti način i mjere njihovog saniranja;

• Edukovati lokalno stanovništvo i posjetioce o prirodnim i kulturno-istorijskim vrijednostima parka;

• Podsticati naučno istraživački rad na prostoru parka; • Vršiti zaštitu biodiverziteta i unapređenje predionih raznovrsnosti parka; • Uspostaviti stalno praćenje stanja osnovnih elemenata prirodne sredine - zemljišta,

voda, vazduha i šuma; • Unaprijediti prekograničnu i ukupnu međunarodnu saradnju; • Uspostaviti efikasan sistem upravljanja posjetiocima; • Održavati turizam za obrazovne, kulturne i rekreativne svrhe na nivou koji omogućuje

zaštitu prirodnih uslova ili uslova najbližih prirodnim.

Upravljanje NP Biogradska gora mora biti specifično, uzimajući u obzir različite fizičko-geografske i biotičke uslove, uz uvažavanje potrebe očuvanja staništa. Sve to mora biti praćeno povećanim nivoom finansiranja, kako od državnog budžeta tako i stvaranjem uslova za povećanje sopstvenih prihoda i donacija, kako bi se na efikasan način implementirale navedene smjernice i dostigli ciljevi definisani Planom upravljanja za svaku stratešku oblast pojedinačno.


NACIONALNI PARK „PROKLETIJE“stari.nparkovi.me/sajt/images/stories/PU_NP_Bio... · NACIONALNI...

Documents

Transcript of NACIONALNI PARK „PROKLETIJE“stari.nparkovi.me/sajt/images/stories/PU_NP_Bio... · NACIONALNI...