PERRAN öZBENKüJıi;UPı;IANEC!L!K öDüLU

YARJ~MASI

VER1 TABANI Yti.NET!.M S!STEMLERİVE KUTüPHANELERDEK! UYGULAMALARI

!C!N BIR ÇöZUM öNERIS!

AYKUT ARIKANtSTANBUL UN1VER1STES1

EDEB1YAT FAKüLTES1KUTUPHANEC!LtK BöLüMU

DOKÜMANTASYON VE ENFORMASYON J.\NAB!L!MPALI4. SINIF öGRENC!S!

?~-.

LER

UYARILAR

G:tR:tS

VER:t TABANI YöNET!M S!STEMLER:t

1 VER:t TABANI KAVRAMI

2 VER! TABANI YAKLAŞIMININ AMAÇ VE KAPSAMI

.3 VERİ TABANI GEL!ŞT:tRME SUREC:t

1.4 VER! TABANLARININ TURLER:t

1.5 VERİ TABANI YöNET:tM S:tSTEMLER:tN:tN :t$LEVLER:t

1.6 VER! TABANI UYGYULAMA YAZILIMLARI

2 Kt(ftjF1HA.l'1ELER[ıE iJER! TABANI YöNET:.tM S r ::;TE:~-11:UYGULAMALARI VE B!R ÇöZUM öNER!S!

. .., \lER!. Ti\BANI ~'{ ;:i t,fET t IVI :3tSTEM.:t UYGULAMALARININl{:JTfjPI-IA!JELERE (3E1-.!2I)il(L1:R1 YEN!L!KLER

2. 2 I{tJT{İPHAl,JELERDE VE.RtTABA.i>TI Y(jL'TETİM S!STEM!NE [:AYALIUYGULAMALAR ı Ç !N PARADOX FOR WINDOW::, VER! TABANIYöNET!M .S!STEM! ALTINDA GEL!ŞT!Fi!LEB!L:tECEI< :EHRÇOZUM or,JER!S!

·:ı·.~ı SONUÇ

KAYNAKLJ,R

YASAL UYARILAR

Bu araştırmanın büt ün hakları Aykut Arıkan'a aittir.tırma metni, Aykut Arıkan'ın yazılı izni olmaksızın, hiçbiçimde hiç bir ortama kopyalanamaz, kısmen ya da tamamenltılamaz; kaynak g6sterilmeden metinden alıntı ya da­

tarma yapılamaz.

Are at ı rme d0 çözüm o Le r ak öneri len "Bölünmüşbl .iyogrı.:q:±k y.t?ri Tabanı Yapısı' nın (B. B. V. T. Y. 'nin) bütün

le r ı Aykut.,.,Arıkan'a aittir. B.B.V.T.Y. 'yi kullanmaksteyeD ko.rnuya. Ait Arşiv, Kü t iiphe rıe , Belge-Bilgi .Merkezleri

ve benzeri kuniLuşların kar amacı gUtmeyen kurum içi bilgiişlem bjl:"inı.li~ri, söz konusu kurulu~:larda, bunu ancak AykutArıkan'ın yazılı izni ile ücretsiz olarak kullanabilirler.

B.B.V.T.Y'nirı bü t ürı tica.ri hak l ar ı Aykut Arıka.n'aaittir. Aykut Arıkan'dan yazılı izin a Lı nmaks ı z ı n •B.B.V.T.Y. 'yi oluşturan dosyalar, veri tabanı ye p ı l ar r.a.l e n l , ve r i ya.pıla:c1 .. \/e oz e l Li k le e l/an Ler a.rı:ıs1 .iliç;}~ilerya da nzeri B.B.V.T.Y. 'ye has unsurlar, alan türleri, an

k PARADOX ve BORLAND, BORLAND INTERNATIONAL.tescilli ticari markalardır.

ait

ad l e.rı .. cl(Jsy;:ı ad l t:t:r :ı .. n es ne ya dö iliç;}<i ad.La.r ıd.eğişt r ; l{:3f'B}<: vey e bun le ı-e he.r he nqidahi t cari yazılım ve ürünlerdeed i l eme.z.le r.

bir td< 18rne yap 1La.ral<~' "I ı . 1-t ax ı ı ....k L~ l l a n ı l arnez .

B.B.V.T.Y. 6zellikle Borland International şirketininPARADOX* FOR WINDOWS** acl l ı Lir· ün ün un 4.5 sür ümü için

t ebe n ı yöne timtas ör l eı nmı.s t ı r . Bu ürün dışındaki· verisi st. ernl.e r .i.nde e t i r i Le cek olan uy.. gu l erne l a.r~d.ı:t meyd anege l eJJ ı 1 e c e k ,) l.arı e k s e k I ı k ve sor un l ı:t.::---- ı rı s orurn I u I 1-1ğ":J, ya d.auygula.ma, kull,:ı.nı ve veri gir s i he t e.ı e rı Aykut Arya, da Bor larıd Lnt er ne t.i orıe l 'a. e i degi Ld i r.

Yukarda.ki metnin aksine davrananlar hakkındaMahkemeleri yetkilidir.

WINDOWS.maı-ke d ı ı-.

WINDOWS c;cıRFOR}\ Tİ01'T I Cl ,Ü l i t i car ı

t~d By

ut Y l v a ç

öNSöZ

iye gUn geçtikçe ilerlemekte. kimi kesimleri en sonye ayak uydurmaya ca l ı smak t e kimileri ise hala

çagın karanlıgını özlemektedir.

!kinci gruba söyleyecek sdzUmüz yok, ancak günümüzdeişim, gelişme ve ilerleme kavramlarını benimseyenlerin bu

ların geregini yapıp degişimin sadece fiziksel degilünsel de olması gerektigini, gelişmenin sadece yapısalil, zihinsel de olması gerektigini ve ilerlemenin dogrusalil çok boyutlu olması gerektigini görmeleri gerekiyor.

Amacım burada yeni degerleri savunmak degil; onuyapanlar zaten televizyonda yorumculuk yapıyorlar. Amacımprofesyonelligi ve meslege saygıyı'savurunak.

Bir kUtUphaneci dUşUnUn ki son teknoljiyi TUri<iye'yegetirmek ve kütüphane alanında uyg~lamak için 1990' larda1970'leriılyaklaşımı olan MARC'ı savunuyor. Bir başkasınıdUşffi1Un ki bir iletişim standardı olan MARC'ı veri tabanıyapısı olmadıgı halde, üstelik de veri tabanı yaklaşımı MARCile. 1<.ı3.psanı be k ı m ı nd. e rı te be n tabctr1a. zıt o l duqu he l de .. ve r itctl)örıırıırı ye p ı s ı n ı I\1AF~C b i c i m i nde n al r yor.

Mesleçimize :::::aygı duymamız (Jerekiyor. P1·0£esyonellik neey ıptır . ne e ırne r ı k lı k t ı ı- rıe ele burnu büyük Lük t ür .Profesyonellik mesleginde en iyisini yapmaktır.

Eger mes l eq i ra i z ve r ı tabanı ye k Las ı m ı n ı bilmemizigerektiriyorsa vakit k aybe t.med e rı ögrenmeliyiz. Bu bakımdan buaraştırmanın getirdigi yeni bakış açısının Türkiye için birbaşlangıç olmasını diliyorum.

"Ort.eya ortak bir bibl iycgrafk veri U.ı.bakonursa ulusal düzeyli bir MARC biçimine gerekdedigimde bunu ort.:ı.ya koymam korıusundö banamat i vasyonu. ve:ren ve bu e.r.a.s t r rme metnini 1994Küt.üpha ci l ik .ödü l ü yarışmtlsınet göndermemeProf. Dr. Me1~a ı .. ALPAY' a t e s ekkür-ü bir borç bil

Ayrıca ar.:ı.stırma evresinde beni yazılım,ile destekleyen Bimeks Bilgi t s l em ve Dışgen,31 .müdürü Doc , Dr. Vedat AKG!RAY'aiçin tBşekkUr ederim.

i

19.2.1994Aykut Arıkan

Giriş

l

amacı öncelikle TUrkiye'de kufamsaleks ik ligi nedeniyle uyg·ulernal arda

Bu araştırman rıtemelsizlik ve b lgiye,nfışL:tra ye ,:tJ<~3a.J{ l ı J< Iara Çfidilen veri tabanı yönetimsistemleri konusuna kürarnsal açıdan genel bir temel saglamak,uygulamalara yöntem, yaklaşım ve ke pssern konusunda bilgisagJayarak on l ar ı de s t ek I emekt i r-.

Bu nedenle a.raştı:nm:ı.nın ilk bö l ümünde veri tabanıyönetiı:n sistemleri yı:tkJaşırı11 tarihse gelişimi içinde, yöntemve. kuram açısından bir .büt ürı oLarak rdelenmiştir.

Kütüphane ve Bilgi bilimleriyle bu kadar yakınkonunun klitüphane e Lari ı.ndak i uygulamaları ..yenili:kler, yant ı s l er-. eksikler ve yapılmasıikinci bölümde somut bir örnek çerçevesinde eleBir çözüm olarak örier i len Paradox for Windowsyönetim e i s t emi , konuya yatkını ıgı açısındanve her hangi bir aksaklık karşıl ılötesine geçip - ürün için "en iyisi"tutarlı bir yaklaşımdır.

Araştırma getirdigi çözüm önerisbir yaklaşımın başlangıcı olabisayılacaktır.

1 !lişkisel sistemler ve digerleri. ~· s.Bilgisayar .~ (Temmuz 1993). ~ s. 38'de

38-44

1

Veri Tabanı Yönetim

1.1 Veri Tabanı Kavram1

Günü.nıLi~.d7. ge.J:"~}</.J.cütüp11aneci1 ik gerekse b i.Iç i s ayar-.' konuluyayınlarda v7ri tabanı kavramı çogunlukla kerıd ı s f.nde nı başkabir kavram·· olan veri tabanı yönetim sistemi kavramınınyerine .. sanki 9pu.n bir kısaltmasıymış gibi, yanlış olarakku 11 anılrn~J~'t,g..<iıX;/cQysa veri tabanı kavramı, aşagıda da e 1 eal ınacagı ..gibi, . öze 11ikl e bilgi sayar ortamındakiuygulamçı.lq.rdcı., >ye.ri lerin yüklü bulundugu örgütlü teknikdüzenegi.>(kütµp11gnecilik bakış açısıyla bir belgeyi)beI irtirken., ve.ri. tabanı yönetim sistemi kavramı bu düzenekile 'işlem yapmaya, onu söz konusu örgütlenme içinde yönetmeyeyarayan bir- ti..i.r uygulam,:ı. yazı 1 ımını be 1 irtmektedir.

İlk bakışta iç te önemsenmeyen ba.şka bir hata ise,özellikle bil;gjşayar piyasasınd,:ı. .. veri tabanı yönetim sistemiolarak hiç bir ayrım yapılmadan.. veri tabanı yönetimsistemlerj>pazarında "baskın bir egilimi temsil ettiğinden""·,degişiK türl.erd.eld veri tabanı yörıe t im sistemlerinden sadecebiri o.l.a n i}işJ.cişe 1 veri tabanı yönet im sisteminin kastedilmesidir.

Bu hat.a he Lkel ar ı b ı r-bi r Ler-ine eklenip de or t.aye çıkanz i.rıci r-Lemeihata yukarki gibi cözüm I end i q i nde konunun gerçekboyutları ortaya çıkmaktadır: günümüzde veri tabanıkavramıyla aslında kast edilen, .veri tabanı yönetimsistemlerinin .bir türü olan ilişkisel veri tabanı yönetimsistemleridir. Bu bakımdan veri tabanı kavramının ortayaçıkrnasınJ..şagJayan ve ilişki 1 i diger J-::avramların tek tekincelenerek konunun çözümlemeli olarak ele alınmasıg<Srekl i.di.r:

Veri:

a]Latinolan "datolan" gibisözcüğLinün

2 AmericanBoston367'de

heritage dictionary.Houghton Mifflin. Company,

2nd college ed.~·C. 1982. - S. 366-

Türkçe Sözlük, kavramıartışmanın, bir uslamlamanın

temeli olan ana öge•ı:,!;·olarak

araştırmanın, biryargılamanın]

öte yandan Arne.rican Heritage Dictionary kavramı "bilgi,özel 1 jkle çözümlerrıe i2tl} ... örgütlenmiş ya da bir kararın.teme11endiriJmes'i<i(;ifl):£ı\'/')'/ kUl Lanı 1 an bilgi O 1 ar-ak":"-t.anıml amaktad:ır. :l31.,t :.rıoktada kavramın en önemli yanı arındanpiri· ortaya · · 6;ı.l<ıypp.:. .kavram bi 1 igi kavramıyla yakındanilişkilidir. · '

Veri, .zihinseL/bir yargılamaya temel olan başlıca ögedirve sonuçta bilgiden farklı bir şey olmayan (ya. da bir türçıkarsanmış bilgi olan) bir yargı veya kararı ortayaçıkartmaktadır.>Yani bilgi 1 veri olarak adlandırılan başkabilgilerden çıkarsamalar yoluyla türetilir.

öyleyse verir işT enerek yeni bi 1 gil er türetilen bi 1 gidiP,yanifbir tür/ işlenmemiş, ham bilgidir. Ancak buradakuFlaınlan "hern bilg·i" ifadesi aslında yanıltıcı bir ifade.Konuyı]>bu noktada. örneklerle açmak gerekir:

örnegin 3 sayısı bir veridir. Aynı zamanda kendi anlamıdışında herha.11gi bir bilgi vermediginden ham bir bilgidir. Busayı her haflgicbi çocugun yaşı, bir öğrencinin aldıgı not yada. bir nesneye ait bir ölçü (en, boy, yükseklik. v.b. gibibüyüklükler) olabilir. Sayı diğer her hangi bir nesne iletanımlanmış 1 ı.sk ı ye girdiği zaman ortaya b,ir bilgiçıkmaktadır. örnegin "3" sayısı "araba" adlı nesne ile "metrecinsinden uaun-l uqu olma" olarak. tanımlanan ilişkiyegirdig-inde ortaya "arabanın metre cinsinden uzunlugu 3'tür"gibi önerme biçiminde bir bilgi çıkmıştır.

Ancak sözge 1 imi yukardak i önermede anı 1 an "araba" ad 1 ınesne ''garaj" adlı kümenin bir ögesi olsun. Aynı kümeninctiger iki öges.i de "kemyoriet" ve "otobüs" ad Lı nesrıe1er oJsunve "kamyorıetJ' adlı nesne "4" sayısı, "otobüs" adTı nesne de"5" Sayısı ile l'ffietre cinsinden uzunlugu olma" olaraktanımlanaTL ilişkiye girdiginde ŞU Önermelere ulaşılır:

er) "araba.hifıJ!m.etre = ns ıride n · uzun1 ugu . tür"(2) "kamyonetin metre cinsinden uzunlugu 4'tür"(3) "otobüsün rnetre cinsinden uzun-luqır 5'tir''

Aslında başlı Psty.ıpabirer bilgi olan. bu üç.önermedençıkarasama yoluyla bir dördüncüsüne de ulaşılabilir:

( 4) "garajdaki araç 1 arın metre cins inden uzun 1 ukl arınınortalaması 4'tür"

3 Türkçe sözlük. - genişl. 7. bs. - [Ankara]Kurumu, 1983. - s. 1253 de

Türk Di 1.

4 American heritage dictionary ...

2

!şte ham bilgi·· kavramının .ya.11}].fic::1T1g1(da burada yatar:ve 3 numara 1 alı . önerme 1 eri as l.inda 4 numara 1 ı önermeye

ulaşmak için çıkarsamaya tutulacak birer veridirler, ancak))unlara ha.m biligi demek doğru değildir, çünkü üçüde başlıbaşına birer bilgidir.

Bu nedenle .veri kavramını,olarak açıklamak . yukarda sozuka ldıracagından d.aha ·uygundur.

işlenmeye hazır bilgi ögesiedilen yanılgıyı ortadan

Bilgi:

Burada pilgi kavramının, Türkçe'nin yapisındankayanak1anan, ve çe Lı ek l i l er-e yol açabilecek bir eşsesliliknederı.iyle, ke[ıdi içindeki ,iki anlamını ayrımsamak gereklidir:

Bilgi terimi birbirinden farklı iki kavram olan"e nf o.rrneeryorı" ve "birikim" (ing. knowledge) kavramlarınıkarşı 1 ayabilmektedir1''';. Ancak bu are s t ırmada. gene 1 ku 11 anımgözönünde bulundurularak "bilgi" terimi dogrudan dogruya"enformasyon'.' .}.:avramı yerine kul lanı lmışt r r .

Kavr.erru.n. ''veri" kavramı i 1 ebu 1 unduru 1 acak .• ol ursa şu sonucaişlenmeye ha.zır bilgi ögeleri yasonuç, varı1a.ÇaJ< yargıdır".

olandeda

ilişkisi göz önündeulaşılabilir: "bilgiveriden çıkarsanacak

Veri. tabanı:

Yukarda da belirtildigi gibi veri tabanı kavramıözel 1 ikle bilgisayar ortamındaki uygulamalarda, verilerinyüklü bul.lJrıçlugu örgütlü teknik düzenegi (kütüphanecilik bakışaçısıyla l:>ir belgeyi) belirtir. Anca.k gene de kavramı çeşitlibakış. a.çılarındarı irdelemekte yarar vardır:

YazıLırp. pcı.zsırındaki en gelişmiş ticari ilişkisel veritabanı yön.eJ;im sistemi yazılımlarından biri ol an Parado,<:,veri tabanı kavramını özellikle kütüphane ve bilgibilimler.inin ycı.kJaşırrılarına koşutluk gösterecek tarzda,''örgütl.ü.< tıtr\. i>·RJ:Jgi. ya da . veri dermesi ıı,ı,, Qlarakta.nımtarnaktadır. .• :Stlgi dermesinin · örgüt 1 enmes irıi 11 bu ikibil.im dalını temel a.lanlarından biri oldugu düşünülecekolursa kavramın ö:z~llil-<le .b.ilgi .b i Li m açısından önemi/9çıkça

5 Yontar, Aysel. Bilgi bilime giris[!stanbul] (y.y.], [1992] .. -- Not

-·· s. 6'da

[ders notları]. -: Me.tin ..'. teksirdir.

6 Paradox for Windows. Get i ng started. - Scotts Va11 ey,Cel-i f or-rıi a : Borland International, 1992. -- s. 2'de

:ıııııı:ıııııııııııııııııııııııııııımmı I

çıy·taya çıkmaktadır: kütüphaneler\, arşivler ve belge~pkezleri,. örgütlLi bir be.lge> dermesinin yöne t.i-l.di q i

s±Stemlerdir; bilgi merkezleri ise bunun diger bir boyutuörgütlü bilgi dermelerinin yönetildigi sistemlerdir.·

Buna göre denebilir kimerkezlerinin temel unsurudur. Veriise bilgi merkezleri ne işlevctynıdırJar. ."

Dermenin bt1gi mi yoksa· verj n:ı1' dermesi'0\16ldugu sorusununbu tanımda ya.n.ıt}anmannş o.Imasıv'yuke ı-de da söz edilen veri vebi li.gi .. kavramları.nın anlam yakını ıgından kaynaklandıgı birgerçektir Ancak bu iki kavramın ayrımı da göz önündebulundurularak. veri kavramını benimsemek gerekmektedir.

veri tabanları bilgitabanı yönetim sistemleribakımından koşut hatta

Tanımın çözümlenmesi sonucunda ulaşılan nokta ise verit.abarr ı.nr n bir'. veri dermesi o l duqu , ve ayırd edici özel l i ç.rn i.nise ••·.örg·U t lenrnet3i<O lduguclur.

Ancak önemli olan bir diger nokta ise yukarki tanımdaveri abanının fizik~el biçimine deginilmedigidir. özelliklebilgisayar çevrelerine yap ı lan önemli bir hata da buradayatmaktadır:/kullanılagelenin aksine veri tabanı kavramıöze 11 ikle bi+.igşayara ait bir kavram degi Ldi r . yani verita.b,:ı.nının fiziksel b i c i m i ille de bilgisayar ortamı degildir.örgütlü olan.her biçimdeki, her türden ve her ortamd'aki veridermesi biri vexi tabanıdır: örnegi n bir te 1 ef on rehberi, birsözlük, h<SJ:' .ha.ngi bir çizelge özellikle de "ki.itüphanelerinkart J<.:,:ı.talpgJarı\17 hep birer veri. tabanıdırlar.

konusundaki araştırmaları veı düzeyde bir üne sahip olan Robert

"kullanıma uygun, makinei dosyası "111 olarak tanımlamaktadır.isayar ortamındaki veri tabanı kavramının

veri tabanı makine di 1 ine uygun birgisayar dosyasıdır.

Yetkfrı.cl~~~J{mğ kaynaklarından American ....•...HeJGi .•ta.g-eDiCffonary is~. V@J:"İ · tabanı kavramını şöyle tanımla.ınct:ktadır:"örnegin bilgisayarda olduğu gibi kolay ve hızlı bilgierişimi.ni saglayac:ak ş.eki.lde.•dijzenlenmiş veri toplulugu11."i'.

7 Paradox for Windows.

8 Hayes, Robert Mayo. Handbook of data processing forlibraries I Robert M. Hayes. - 2nd ed. - Los AngelesMelville Publishing Company, '.1,974 s.. 656'da

9 American heritage dictionary ... - s. 366'da

:·1;.4

Tanımda ilk göze çarpan nokta.f)arado)('Un tanımına koşutpJcı.:rq.k,bj.1gisayar dosyasının veri tabanının fizikselJ:.?iyiınle:r-inden. sadece ... biri oldugudur. Ancak bilgisayar(?ftaıfının hızlı ve kolay bilgi erişimini sag·laması bu tanımınasıl önemli yanıdır. Bu hız ve kolaylığı ise söz konusu veri<±ermesinin düzerıi.. vani veri tabanı ö:rgüt 1 erımes is.a~namaktadır.

Ver.i ta.banı.rı.:ı.xı. ö:rgiltl.E.rnme düz erıi nj' , . ise yazı 1 ımp)y1:ısas1nda:l<i j:.icari veri tabanı yönetiın sistemiyazıl.1.mlar1111rı.ö.zt9l .. 1.J)sJe 80'1i yıllarda en yaygın olarakkullanılanla:rında.n biri olan, Dbase 3 Plus adlı yazlım, veritabanıi.kav:ı;amı.na ):5nEır-d.igitanı.mda şöyle aç ık 1 amaktadır: "birçok varı ık hakındaki aynı türden bilgi 11 ,ı.,:,. Yani bir veritabanı dosyası yapısındcı. birden çok varlık hakkında bilgiyp.rdı.r, ve bu .... bilgi . hepsi için aynı düz.endedir: örnegjnçlıeÇJişikelementlere ait bir veri tcı.banında her elementin e.t omrıume.r aeı , özgi..i.l ağırı ıgı, elektron sayısı v. b. gibie1ementlaein doğasını açıklayan bilgiler bulunabilir. Bu;bilg.iLerin.düzeni ise tüm elementler için aynıdır, yani pere1egı<:rnti atom numarası, özgül agırlıgı v.b. bu veritabanında yer alm.:ı.ktadır.

Bu. tanım ilerde de ele alına~agı gibi söz konusuyazıbmın do~a:3ı ge3regi öz e ll i.k.le ilişkisel veri tabanlarınınyal<l a~J.mına .kpşut Luk göstmektedir.. Ancak gene de veril:ı:I'.b.:ı.-nlqt:\lı:nn örgütlenme düzeı::ı..i. 11..akk ı nda bir fikir verdi.gi nden}(ayda <:l@çl'EJJ:"'dir·. ··· · ·

ıyla sıkça karıştırılan bir kavram iseır. !ki kavram arasındaki ayrım

lardı:ı. ortadan kalktıgından her iki kavramaltında birleşmiştir. Bunun nedenini veriHayes' in öne r d i qi tanımla açıklamak

bankasını "genelliJ<le çok büyük ölçekteolan bir veri tabanı":L:L olarak

bankası bir tür verildıgı nokta nicel olarakhakkında veri içermesi,

ından erişilebilir ve

Ancak geçen zaman içinde gelişen veri tabanı teknolojisibu ayrımı ortadan kaldırmıştır. Artık neredeyse her' veritabanı birden fazla kullanıcı tarafından erişilebilir veişlenebilir durumdadır; ve örnegin Paradox for Windows ileyaratılan veri tabanı dosyalarına iki milyar adet civarındaöge .hakkında veri girilebilmektedir. Bu nedenle de veritabanı terimi veri bankası kavramını da artık içerdiginden

10 P9ç1se 3 Plus... Inrtodt.tct.ion to. ir.ıpase i3 Plus [bilgisayar·dosyası]. - [y.y) : Ashton-Tate, .. [1.Q86?]

11 Hayes, Robert Mayo..

5

·~-

.~

·zel l ikle günümüzdeankası kavramının

olarak da verikalınamamıştır.

kll}Janılan ..veri tabanları ile veriayp.J.nn ortadan. kalkmıştır. Buna koşutbankası teriminin bir geçerli 1 igi

Bu arada veri tabanı terimi kimi zaman da belirliJ{onularda veri .. iç.E:ır,E:ıp / bilgi sistemi anlamında daJcııllanılmaktadır. Tepimin bu yanlış kullanımı.nın. yaygınlıgınakarşın ortaya çıl<.al:ıi1ecek yanı a s anlaşılmaların ön.l-enmes ıiç.in veri tabanı ve bilgi· sistemi terimlerinin birbirlerindena.yrrlmasında yarar vardır.

Veri Tabanı Yönetim Sistemi:

Veri tabanı yönetim sistemi veri tabanı kavramınınaksine· özel 1 ikfe bilgisayara yönelik bir kavramdır Tanımıfazla tartışmalı olmayan kavram kısaca bilgisayar ortamınc:lcı.kiveri tabanlarını yaratarak, biçimlendirerek. değiştirerek,onlara eklemeler ve çıkartmalar yaparak hepsinden önenıJ{sjsorgulayarak yöneten, bilgisayar işletmeninin veri tabanJ.nc:lcll"lyararlanmasını sağlayan, çoklukla ticari bir genel uyguLa.rrıayazılımı olarak tanımlanabilir.

Burada üstünde titizlikle durulması gerekenvardır: Asbnc:l.a Ç()ğll öze.l amaç1 ı uygu 1 ama yazı 1 ımıözel ver.i .. t.cı.Jpa..f1J. ... }'öne.tirrl >SiEJtemidir. Bunların genelveri tabanı. Yönytiırı\ ..J3i.st.eru1.erincten ayrı 1 an yanı, öze Iuygulama y,:1.zılımlarırıda kl,lJl.a.nılan veri tabanı yapılbelirli ve çoklukla degitirilemez olması ve yapılişlemlerin de buna koşut olarak belirli ve kısıtlı oancak.gene) amaçlı veri tabanı yönetim sistemlera.Jıı:sirı.egerek veri tabanı yapılarının gereksecee'i s ı t Ler-a.nı n sınırsız ·olmaları, yani tamamen kulgereksinimlerine göre düzenlenebilir olmalarıdır.

Veri Tabanı Uygulama Yazılımı:

Veri tabanı uygulama yazılımları veriststem1erinde kimi .. özel uygulamalardayordamları·••oluşturan komutlarınbelirlenen üst başlıklar altında biroluşan yez a l ıml ar-dır-, Bu yazılımlarınyönetim sistemleri ile gerçekleştirilenkolaylaştırmak ve tümleşik bir yapıya

6

Bµ tür yazı 1 ımların veri tabanı yönetim .sistemlerinintşleyi.şinden hiç bir f.arkJay-ı yol<tyç. . . Eelirlenmiş olankomutl.ar veri tabanı yönetim •. si.~t\3mir1t:r<... a.it komutlardır.Uygulama yazılımı işlerken kulla111cı ...a.sJ1nda. veri tabanıyönetim sisteminin işlediginin ayrımınd.a degi ldir ve sistemi.uygulama yazı 1 ımının o.l.enak l er ı içinde kendi ihtiyaçlarınagöre, ayrıntılı olarak yapılan işlemleri bilmeksizin vegBrmeksizin, yönlendirir. · ·

Uygul<3.ınaY<3.Zll.ım Le r ı Ta. kendi baş Iar1naar; ancak bir yo.r uml ay ı c ı yazılım, yani veri tabanı

sistemi altında.·h::lerler. Buna karşın son zamanlardaılımları kendi baş.larına iŞier biçime dönLiştürecek

l er de-, fazla yaygınlık kazanmamaJ~l a beraber,yerlerini almışlardır.

. özellikle yogun. bir bilgi işleme olanişletmelerde bu tür uyqu.lema yazılımlarınıntabanı yönetim sisteminde yorumlakı 1 c ı bi çözümdür, çünkü der Ikodlarına girerek zaman içideg-işikliklerin, ekleme ve çıkartmalancak bu, der 1 enmiş o 1 an yazı 1 ıml arkodları makine koduna çevrilmişdegilclir. Yani derlenmiş bir yazıişlemler, kurulabilecek olan veri tabanıyapıları, belirli ve sabitken, ke yrıak kodundakiyazılımlarda bunlar1 değiştirme olanakları sını

Bu kavramlarınulaşılabilir:

çözümlenmesinden $1.1 s

örglitlü bir veri derrrree-i n idosyasıdır.yönetim sistemi veri tabanı

yarayan genel amaçlı ticariuygulama yazı 1 ımları

stemlerinde kimi özel uyguyoni.aml arı o 1 uşturan

.ı.nde n.. belirlenen Listarayc1. . get iri lmes inden

< '~ .......• ····.·.·.·<---', L2_iJ ········

Sauer aşag.1ki ne be rrzer: bi:ı:"

sonku l l.an ı c ı

uygula.mayazı 1 ımı

v.t.y.s. veritabanları

Sauer, Hermann. Relationale Datepl;.apK13n : )Th.eqrie undP,:-a~is, inklusive SQL.-.2 I HermannŞaµer· .. ~·.··.2. kprrig.

· Aufl. - Bonn ... [ve ö:te . .] : Add.ison~Wesley,-- s. 11 'de

7

·-··· ,, ... · H:I~ll:lllllllllllllllllllllllllllllii ··~·····-·····~- .... .. ··--~~-··---· ····=

Veri Tabanı YaklaşımınırıAmaç y~ Kap;ıamı

Veri tabanı yaklaşımı 1960'ların sonlarına dogru13,

ı!:ıfişniekte olan b:ilg:isôyar teknolojisinde anlık işlemler ve<§saplama 1 ar yeri ne be 1 p mant ıkal yapı 1 ar iç inde saklanacak

lgi 1 ere dayanarak yüksek düzey ı .i , karmaş ık ve her şeyden:ce planlamaya/karar vermeye veya denetimi saglamaya yönelik

9Jara.J<l,4 sorgulamaların y ep ı labi l e ceq.i sigt€lmler an l ayı ş a n ı r;a.gırlık.kazanmasındo:tn sonra .. çründeme gelmeye başlamıştır.

Veri tabanı düşüncesinin o zanama kadar geçerli liginikorumuş c.l an ''gelenekı:::el dosya yaklaşı.ını"ndan1~',; temeLfarkıl:1er hangi bir k onudak i verinin "ayrı dosyalarda saklananbagırnsız birimlerde degi ı de tek birimde" :ı}, salda.nmasıçlüşüncesidir. Bu düşünce dogrultusunda ortaya çıkan ŞQ.Dltf.iseverin.in derl.enerek bel 1 i bir örgü.tlenme içinde tfJs. q..p~yq.p.,a,kısaca aynı be 11 i tabanda, yani yukarda da sözü edilş.n.veritabanı dosyasında saklanmasıdır.

Burada özellikle belirtilmesi gereken noktadosya .yakla.şımı nda verinin sakı e nd ı q ı bixbirl erindendosyaların kendiler:ini yöneteceJı;: olan yazılımaplarak . .s.ı.k.ı .sıkıya bagımlılıklctrıdı:ı:. Bu yak l as ı mrnny.i.tixtmL aynı. verinin ayrı ıs t ev ıer a yüklenmiş o l e nyı3.zı)ımlörla. birUkte, yazı 1 ını.lar ancak birbirlerisı:ra.)çalıştırıJabi ldiginden, gereksiz yereedilmesidir:ı.7. Oysa devrim nit.e.Li qi.n i taşıyanyaklaşımında, aynı veri tabanı dosyası ile .

. uyglf.l.a.ma.Yapı1ctl:>ilırti3]{t.eclir . Sözge 1 imi ge 1 enekse 1yak~aşımında J;.:ütüphane ya.z1l11nları saglama,d9la~31mJye işbirli.gi gip:i. ayrı yaz 1 ımlardcmSggJarnayp, ai veri sadece sa\'.;tlamakutJanılabildiginden aynı veri kataloglamabilgisayara tekrar yüklenmekte, eğer kataloglananveriı:::i>dolaşım ya da işbirligi yazılımlarında ku Llaynıiveri tekrar< tekrar bi lgisc'lyara girilmektebellek harcanmaktadır. Oysa veri tabanJ. yaklaşverisi sadece katalog ve ri tabanında saklkataloglama, dolaşım ve işbirlig.i yazıJımları ..programlama yaklaşımıyla yorda.mlar.ı, bu veriortaklaşa• ku l lanmaktadırlar.

Sauer. . s. [ 1 J 'de

14 Oxborrow, Elizabeth A. Databases andsystems : concepts and issues I El2nd ed. - Bromley, Kent, England :1989. ~ s. 3'ge

15 Oxborrow, Elizabeth A ...

16 Oxborrow, Elizabeth A ...

Sauer ... ~ s. 13'9e

8

1975'te yayınlanan, ANSI/SPARC Modeli olarak da anılanµya•ilişkin standart, veri t.abani yaklaşımını birbi.rleri

e<dikey baglantılı üc temel ke trnande ele almaktadı:ı:<'.~'ı:

katman Kullanıcıbakışı

uygulamayazılımı...•~

2. Kavramsal katman Mantıksal genelbakış

v.t.y.s.

3. İç katman Fizikselbakış

veri tabanı

o

ANSI/SPARC Modeli'ne göre bu Uç katm~n da birbfiziksel olarak tamamen bagımsız~or-undacl1rlar''·9• Böylel ilde verinin uygulamat..arnamenbag-ımşı Z Olması Si:l.g tanını Ş ! kayraµ1sa 1 . kaele alınan veri tabanı yönetim sıstemı. ıle ılemantıksal açıdan bir· genel genel bakış sağlfiziksel olarak ay rı yerleşimlere sa.hip olantabanı dosyalarına, kurulan mantıksal baglant:ılarleriş:im>o }anagı veri Irn i s t t r .

KurUlan marrt ı kea l baglantılarla sağlanan birolcı.nak ise, . uyçul.erne yazıl ımlörının son kullanıcıti:3.panı yönetim sisteminin •olanaklarını .. veri tabansisteminden bagımsız olarak saglaıncrnıdır.

Al'fSI/SPARG Modelinin özellikle TUrkiye'yeY.a.pancr Jfteratürde gereksinim duyulmadıgıalınmayan,· çok önemli başkı:ı. bir olanak ise sond i.l sorunundan kurt,:ı.rmasıdır. Yazıl ırn pazarındasunulan veri tq.JJarıı yönet im sistemleri, s öz cükhesap tahloLarı v.b .. g·ene1 aırıoçlı. uygulamabüyük. bir. bölümü, yurt dışında üretildikleridegildirler./Bu . >.da. son ku Llan ı c ı y ıyazıl rmt ar-r ndarı yararlana.bilmek için yabancıde !ngi 1 i zce bi .ıme]\° .zortında b ı r-akmakt ad ı r .Mod.e.line göre gel:i.ştirilecek olan özeldiJi Türkçe olabileceginden bukullanabilecektir.

18 ··Sauer ... --. s .. 12

Sauer ...

9

. ··•:ltlill:111111111111111111111111!!1 1111111

Bunun en güzel ke nı t r yı:1.zı l ım pazarında son kul lan ı c ı yaözel amaçlı Türkçe uygulama yazılımlarının

arının derlenerek veri tabanı yönetim sisteminden dilnde n tamamen bagımsız bir biçime çevrilmiş yazılımlar

Veri tabanı yaklaşımının getirdigi başlıca yeniliklerözetle şöyrs sıralanabilir:

3.4.

1. 3

1. Gereksiz tekrarlar önl 1 l ek tasarrufusag-lanmıştır.Degişik veri tabanı dosyaları yönetimsisteminden merkezi BrişimMerkezi denetim sonucu veriVeri tabanı yönetim sistemisaglanarak basit işlemlergereği ortadan kalkmıştır.Veri tabanı yapısı nedeniyle erişimVeri tek dosya yapısına yüklendiarasındaki tutarsızlıklar t a...,-,.·-kalkmıştır.Veri dosyalarınınsag-lanclıgırfdarı özel 1 ildekuruluşların arasında veri alışverişibirbirlerinden bagımsız sistemler telebirbirlerine veri aktannanın ötesinde biveri tabanlarına erişerek, hatta onlyaparak, zaman ve veri taşıma masraflarıke ze nc 1 ar :3ag 1 e rım ı s t ı r.

2.

5.6.

7.

Veri Tabanı Geliştirme Süreci

" Oxborrow çeşitli araştırmacılarca önerilerigeliştirme yöntemlerini özet olarak aşagıdasonuçta elde edilmek istenen son ürünleri belirtsüreçten o 1 uae n şu sürece oturtmuştu:r<.-,:o:

Amaç

1. Veri araştırması:

Son ürün

Verinin dogasınınta.nımlanma.sıjskelGt, veri sözlügü

ve kullanımının

2. . Veri· örneklemesi:

Amaç Gerçekl ige ait o lgulc1r-ır1 kendileriniyansıtacak bir örneğ"e yüklenmesiGenellenmiş mantıksal örnekSon ür-ün

Oxborrow. . .- s . 17' d.e

10

·• ıı::ı:ıııııııııııııııııııııııııııııımı•••••••••••••iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii

3. Veri tabanı tasarımı:

Amaç

Son ürün

Mantıksal örnegin v.t.y.s. 'ne özgü veriörnegine yansıtılması ·v.t.y.s. 'ne özgü mantıksal örnek

4. Veri tabanı işletimi:

Amaç

Son ürün

verinin fiziksel veri tabanına

dosyası

Amaç

yeniden yapılElvefişli veri

düzenlenmesi veveri tabanının

Son urün

Oxborrow tarafındarr oraya konan. sisa.ndıri'iJT bu süreci ortaya ç a karan a 1 t süree 1 er:konuya yaklaşımı daha dı:ı. ı:ı.nlaşılır kılacaktır.

Veri Araştırması

alt süreci her yönden verönemli ı:ı.lt sürecidir. Bu önemin

veri araştırmas1nın tve amöca uygunlugu, gerçekligi

teliklerinin ve r I tabanınınclogrudan etki 1 eyeg I b i amacı

anması olan veri arae t a rme e ı.liştirilmek istenen veri tabanı hangi

ırılacak verinin sistem içindekianalizi b:ilgisi olan;

Araştırılarak·•• derlenecek "b i lgi,alacak nesnelere özgLi ayrıntıları,kıSıtl ama 1 arı,· birbir 1 eriy 1 e kurduk 1 arıniteliklerini v.b. 'ni Lce rme l Ld ı r-"=>.

sistem inesnelere

i 1 iı;:ki l e r i .

Buna ek o l ar ak kullanılacak verinin sistem. içinde nasılişlene.ceg.i de be 1 i r 1 e nme 1 j_dir::;,~::,,ı. Böy 1 e 1 ikl e b.ir sOrı.raki a. lt

Oxborrow ...

Oxborrow ... ·-·, s. 18 'de.

11

:ı::l:llll:111111111111111111111111111111 _

:tı,;

:ı{eçte beli:ıdenecek olan veri örneginin s.ıs t eme uygunlugunun!anmasına da olanak tanınacaktır.

Bu alt süreçte derlenecek olan bilgi, ya da yukarda daE)Jirlenmiş olan j.Jd kavr-erm n ayrımı göz önündeulundurularak, veri. veri t abe n ı nda yer alacak ver~nın

g.asına özgü veridir. Bu tür veri ise metaveri (ıng.ta.data ya.ni veri. ötesi ol.ara.k a.dla.ndırılmaktadır:.-.;~::,!:.

son üründen ilkiolmayacaktır.

tabanıve

Veri1 veri

Veri örneklemesi

örneklemesi alt sürecinin amacı v.eri araştırmçı.sında.yı:ıp;i.yi, yani met aver iyi, gerçek 1 igi n mantıksal bir

"<ı;ıjegiirieyansıtmaktır.

\Tf;\r.r örpekl emesi ni n temellerinin neo-pozi ti vist felsefe:ı.ınıJT}.D üye l erLrıde n Ludwig Wittgenstein'ın (1889-1951) bilgi:ı:zpJX'l.l JE)pfstı:ımoloji) konusundaki çalışmalarında yatabilı:ıçE!~liQ'-l.silfD.çl.al:ıaz1spekülatif göstergeler dışında şu anda herpg:i..J:ıjr\h:i.limsel k en ıt. olmamasına karşın, her iki konunun:r:t>iriyl.e. ör.tüşme derecesinde i 1 işki.l i olma,ları tartışmasız

g.ercett.ir.

lflittg<?rı.st.ein yedi temel felsefi önerme ve bunların

0111el§r-indfnoluşan "Tractatus logico-phi losophicus":.r,:r:.'; adlı

elemesinde<önce gerçekligin ve olguların ne oldugunu

şu önermeye ulaşır

''Bizler olguların resimlerini yaparız." (önerme 2. 1).

Buna baglı olarak da "resmin gerçeklig,in bir örnegi"unu belirler (önerme 2 .12).

Wittgenstein, Ludwig.,l.,qgisch:-philosophische

Frankfurt am Main- s. 16-18'cle

Tractatus logico-phiolısophicµs =Abhandlung I Ludwig Wittgenstein.

Suhrkamp Verlag, c. 1963, 1989.

12

A,

Wittgenstein daha sonra şu önermeyi saptar:

''Nesneleri resimde resmin ögeleri karşılar" (önerme2 .13) .

Buna göre gerçek lige ait nesne 1 eri mantıksa 1 örnektepeg-in ögeleri keır-s ı Lamakt.ad ı ı-.

,ıı,._

" 1 i bir tarz ve(önerme 2 .14).

Yani mantıksaltarz ve biçimde

ittgenstein saptamalarına

"ögelerin buolasılıg-ı da(önerme 2 .15).

i 1 işkisi resmin y ap ı sres imlemenin biç imini

"Buna göre resme bir de onu resim. yapanilişki aittir" (önerme 2.1513).

"Resimleyen i 1 işki nesneleri resminkarşı lamasından oluşur" (önerme 2 .1514).

"Olgu resim olabilmek için resimlenen ile ortak birşeye sahip olma.l ıclır" (önerme 2 .16).

"Resim ve resimenencle, birininolabilmesi için, bir şeyin özdeş(önerme 2.161).

diğerinin ı..·esrniolması gerE!kirJ'

"Resmin, gerçekligi kendi tarz ve biçiminde -dogru.ya.da yanı ış- resimleyebilmesi için, gerçeklik ileortcı.k sahip olması gereken şey resimlemeninbiçirnidir" (önerme 2 .17).

olsunlar, bütün resimlerinlış- resimleyebilmeleri

olarak sa.hip olmalarııksal biçimdir, ki bu da

biçimidir" (önerme 2.18).

Kısacası mantıksal örneğin yapısı doğrudan dogruyag~:t"çGkLis}"in mantıksal b r cirndn i yansıtmalı, hı:ı.tta ona koşutQ1nıalıdır. Bu nok t ad e veri ör rıeq i n i oluşturan ögeleri'tq.DJ.Illakta. yarar vardır:

13

-·•iltlill:llllllllillllllllllillllllll-------------·

1.2 Varlıklar ve Yüklemler

"Varlıklar gerçekl:iJde var olan, bizim ilgimizi çekenli nitelikleri taşıyan nesnelerdir. Yüklem ise birgın nitelikle:inin her biri olarak ta.nımlanabilir27

Varlıklar Wittgenstein'ınnelericlirler.

ele e l d ı qı gerçekliğ'in

"Domain" ve Tanımlc1yıcıla.r

"Domain" sözcüğünün ne yazık ki tı::ı.m bir Türkçe ka.rşılıgıçık. Ancak varlıkların ve yi.lklemlerin a.it oldukları •.• özelınıf::;,:rnıanlamına geldigi söylenebilir. ''Domain"ler özellikle~ri .. tabanı geliştirme sürecinin bir sonraki alt süreci olan.ı::!ri tabanı tasarınnnda. verinin clog-asının belirlenmesindeLiyük önem taşırlar; yani veri bir tarih mi olacaktır, bir9-yı mı yoksa bir k i s i adı mı, v. b.

'I'anımlayıcılar ise gerçekl igin nes.nele.rinin mantıksaljnekteki soyut karsılıgı olacaklardır.

Veri örneginin SaptanmasınınAşaınaJarı

Veri örneği tüm bu ög·elere daya.m.larq.k şu akış içindeısaptanıı-::,;:,,,:

1.2.3.4.5.6.

Varı ık kümeleri ve il i:;>kil er; tanımlc;1.n1r·Yüklemler tanımlanırİlişki kümeleri tanımla.n.ırTan ı m 1 a. y ı c ı 1 ar s ep.ten ı r"Domain"ler belirlenirBUtUn bu ögeler bir a.rı::ı.ya. getirilBrek tam mantıksalörnek kurul.ur

1. 3. 3 Veri Tabanı Tasarımı

Veri tabanı tası::ı.rırrrı yukarıda kurulan mantıksal verio:rnegi nin, ol us t urıu Irnak istenen veri tabo.nınıngel iştiri 1 ecegi veri tabanı yönetim sisteminde yerı i l::)aşJ:o.ntasarlanması, sistemin olanakları göz önünde bulundurularakmantıksal s is t em.in veri tabanı yapısına uyarlanmasıdır.Yukarıda da belirti lcUg·i gibi elde edilecek son urµp. 'v'ı::!ritapanı dosyasının bi 1 gi s.ayar: orta.mı nda.ki merrtı kaa ; · yapJ.;:ııç:lır.

Oxborrow ... - S~ 25'te

-- s. 26'da.

Oxborrow ... - ~; ~ 27-3719:&.

15

:ll:l:ll:11111111111111111111111111111! _.

2.1 Veri ö:rneginin ögeleri

.2.1.1 !li$kiler

Çeşitli araştırmacılar tarafından otaya. konmuş olaniişki gruplamaları va.rdır. AncaJ<: bunların ötesinde veri

için etkili olabilecek nokta ilişkilerin degişik

İlişki türlerinin iki belirleyiciinin derecesi ve varlıgı26.

özel ligi vardır:

!lişkinin derecesi ya t.e n ı meı zd ı rı. ¥9-. b_ire b_ir lişkikonusudur, ya bire çok ilişki ya daço};:a çok ilişki

Tanımsız ilişkiler bu araştırmanı dışıdır.

Bire bir i 1 işkiye veri 1 ebi 1 ecek i~gl"_erıcinumarg.sı i 1 işkisidir. Her·gr:-enci numarası vardır ve her ögregpenciyeaittir.

Bire çok ilişki anne (ya da çocuklrarıg.r?cısında vardır. Her çocugun mutlaka i (ya dap_g.l:>g.S.1) vardır, ancak her annenin (ya birden çok

ocugu olabilir.

ÇoJrn çok j_lişJd ise ögrerıcil arasındavardır. Her ögrenci birden çok dersi i birdençok ögrenci alır.

!lişkinin ve r l ı qı ise ya zorunul seçmeli ya daolası.

Zorunlu i 1 işk:i gene ögrenci ı i 1 işJ<isiyleaçıklanabi 1 ir. Her ögrencinin i numarasıolmalıdır ve her ögrenci ögrenciye aitolmalıdır.

okul arasında;r ve her yüksek

lece·gi gibi burada

Ol ası i ı işki ·. bUrrlafin en karmaş ık o lanıd.ır. Burada birtaraf için bir. z or-un l u l uk. \ı'.a.rktel)n, digeri için seçim vardır.:~x kit.abın rnutl.aka. bLr. yaz9rı. vardır ancak h,er yazarırıutl aka bir ki tap yazmış olması gerekmez.

Oxborrow ... ~ s. 23'te

14

Veri Tabanı !şletimi

Veri tabanı işletimi veri tabanındaalt sürecinde,rnesi oluşturulacak veri, artık fiziksel olarak bilgisayar

:ı:tt;amındaki veri tabanırı_ç\ gjr:ilmeyı3 be s ıe n ı r. ~u aür-e c icj.ng.)eepekli görülen girdi duzeltrnelerı yapılır. Son urun 01.a.rı:1.ı::sErveri tabanı dosyası elde edilir.

Bu arada geliştirilebilecek diger bir şey ise bu dosyayasorgulama yordamlarıdır.

Veri. Tabqnı. Ayarı.aması

Veri tabanı geliştirme süreci ashiç bitmeyecek bir süreçtir. Zaten verve içeriginin gLincel şartlartı. vesaglayabilmesi için en saglıklı yaklaşım

Veri Tabanlarının Türleri

Ver tabanları örgütlenme yapıları açısıiçinde farklılıJdar çröstermü,ler ve böylecetaba;nlarının degişik türleri ortaya çıkmıştır. Ancake.eı darı' konuya yaklaşıldıgında., yaklaşım olarak veridüeünce s.ı-nan degişmediği, aksine deg-işimin yapısal noldugu görülür. Bu yüzdendir ki yeni bir tUrçıktıglrıda eskisi etkisini yitirmektedir.

Veri>.ta.banlarında yae ane n bu yapısal degişikl ikJertnbaşlıca necıeni veri tabanının yapısının qi der ek gerçe~lig·inbir örnegtni11. bilgisayar ortamındaki yansını.ası olm9-}<.'t:.9.11i,

· tıygul ama/ a.maçına .• yöne 1 ik o 1 arak yeniden bi c.irn Lerıd i.r i lmt(;> .}.:ıt.ryc1pıya yönelmesidir. örnegin ilk türlerden olan hiyer.ı:ı..rı;3t}s:veri tabaı:ı.ta.rıncıa veri tabanı yapısı uygulama (öze ı Li1$'.lıq .4e$OJ:"gUl ama}}<.aygıBY. taşımaJ{Ş1 Zl 11, gerçekl igin, f e 1 sef.i•···· arılçımcl.i''t,tamamen koşut bir yans:ı.mcrn r d ı r , Ag yapı 1 ı veri taba.nl.q:t."ındabu yapı biraz daha uygulamaya yönelik bir biçime sokµlrrıa.yaçalışılmış, ancak elde edilen hiyerarşik veri ta.banınınyapısındakinden biraz daha büyük bir karmaşa o lrnue.t ur .

Veri tabanı dünyası nd.a ilk devrim ni te Ugini tg.ş ıyangelişme yapı bakımından dig-erlerinden o l dukc.a yalın ..özellikle sorgulamalarda büyük kolayı rk l ar: sag·layan ilişkiselveritabanlarının ortaya crkmaa ı d ı r .

30 ,, Oxborrow ... -- s. 20 'de

16

!lişkisel veri t.abe.n Ler ı ndeôc i kimi eks ak l rk Lar- veitlamaların giderj.lmeye ce Lıs ı Imee ı y l a da özellikle .90' lıtara damgasını vuracak gibi görünen nesne yönelimli verianları ortaya çıkmıştır.

Bu. noktada tarihsel açıdan başlı başına egilimlerj.msil eden bu dört t ürü özet niteliginde genel olarak elemak, dig-erlerine de, sadece isim olarak da olsa deginmekte!'ar vardır.

Hiyerarşik Veri Tabanları

Oldukça ke.rme s ı k bir yapıya s ah t p ôLan hiyerarşüç veri·~banlarırıda veri tabanının yapısı, bir köJ<tekt yüklemle birgq.cın d.a.ll ar rrı ı andıracak biçimde::,!:.:ı. hiyerarşik olarak

J.lişkile.nd.irilmiş başka yLiklemlerclen oluşµp.. Kendi için deutarlı olan .bu yapılanmada yüklemler })aşka bir köke de ait

yyklem1ef .o..Idukları z arne.n • yani birden çok lliyerarşik yapıiçi~de. yer almaya .ba:;:dad:ıkları zaman, veri tctbanının yapısıçl.ogruçlan. dogruya ag yapı s 1na dörü.işijr.

\

Ag Yapılı Veri Tabanları

Ag yapı 1 ı veri tabanı e rı öz e 11 ik 1 e CODA§YF ( CQmmit tee onSYstems tan(JUi.".lges = Veri .SistemlepJ ., f)i1Leri Komitesi)

adfı. ç;rurubun ca l ı smel ar a e orıu curidzi 196.0lların sonlarındaprtaya .. ç ıkmı s t 1r=!, ...,..

veri tabanında tabanının fizikselyüklemler ve ve rI ıkların i 1 işki lerinden kurulan

ag b i ci m i nd e bir araya getirilmesindenlesi ne ke rme s r k inde

l.ernl er i.n i de geti eminç1karrn,:ı.r:ı1naneden

hiyerarşik veri tabanlarındasorun ise bu karmaşık yapının

fiziksel olarak degişil< adres erebu nedenle I l er id.e yapı mak

yapılandırmanın çok güç

:tlişkisel sisteınler V13 dig-erleri ... - s. 38 'de

Oxborrow. . . -·- s . 6 8 ' ele

Oxborrow ... -- s. 68-77'de

Sauer ... -- s. 14-15' te

17

:3 !liskisel Veri Tabanl~rı

!lişkisel+11da .. ortaya

işkise 1 ve r içek 1 eşi r::!ı:.s;, .

veri tabanı düşüncesi E. F. Coddıun 1970koydugu kur-ams a l yaklaşımı.n bir üri..inüdüJ:'.''::!:::.,.tabanlarının örgütlenmesi tablolar bıçımınde

örgütlenme yapısı ilişkiselraparı ve. ilişkiselI.irlenmiştir::!r:7•

ögeler, ilişkisel bütünlükişlemlerin tanımlarıyla

İlişkisel ögel k.ı ae c

"domai.n".Jer!lişkilerdereceyi.iklemlertutanaklarbirincil anahtarikincil anahtaraday anahtaryabancı anahtarlar

Bunlar bir tabloya yansıtılacak olursa:

yüklem/\

* Soyadı Adı3 degiş le "domain11.den

} 3 degiş k yUklem

9008DE0059008Kü031

·. 9008Kü054

ArıkanDog a nayEkici

AykutHakanAynur

} tutanak

~~~~~~~~~~~~~~->derece= 3

s • 19 I da

Windows. Getting started ...

s. 19-20'de

s. 20-27'de

18

"Domain" ler, ilişkiler ve yük l eerrıl.er-, ki çogu veriı::1.11ı yönetin si s.t.eminde bunlara. "alan" da. denir, ilişkiseli tabanlarında dı:ı. digerler:iyle aynı işlevleri taşırlar,9-):<:j ilişkisel yap:ıda. :ilişkilerin y ap ı Lendı r-ı Imes ı rıa ,eiarsik ve ag ya.pılı veri tabanlarının aksine. önem

l"i.lmemiş. yüklemler arası ilişkiler dogrudan yüklemlehinlsel ment ı ç ı rıde qerçeklestirilmiştir. Bunun s'onucurıdeı err.ı ık için yapı be'k ı m ı nde n dogrusa.l i 1 işki1er kurulmLJ.S,) aynı~x-uda. yer alan yüklemler o ve r Lı k ioin ort.c:ıya çıkctn tablodar.satırı oluşturmuşlar, buna. da tut~l"l9-Jc adı verilnıiştir.

çS.xıeJ.ik 1 e bir veri tabanını o 1 uşturaıı 9-ynı sınıftan ya daty.rden farklı var 1 ık 1 ara. ait tutanah).al",( -: .yapı bakımından

.i:r.J?irleriyle .özdeş hale gelmişlerd:i.r. Bllt:U.f1.i)3ÇınucundctQ]:"taya.··;L<kan. veri tabanı yapısı, yukar-k i örneJ<.:i_:e cl~;•g<:i:rüldüg.q gibi

<::)11 derece yarın ve kolay e n le s a l ı r bir.piç.irxı.e g.irmiş, buna~.9ş.ut o l.ar-ak .da sorgulamet işlemleri hiç .• gö:rülmı3digi kadar}soJayla:;:rnış ve dolayısıyla da h ı z Lerrrrue l arıdır".

B.unun yalı sın, tabloların şu 4 özeJLigi .il:işJdser.yapıçısından çok öneml idir:::ı:"P:

1. Aynı tabloda, birbirinin yaniyükleınlerinin degerleri aynı tutanakbulunamaz. Sözge l imi ayn ı tutanaktutulamayacagı çribi.

2. Tutanaklarıntutanakların hangitamamen kullanıcınınYüklemlerin s.ı r.ae ı bolsırada tablkullanıcının

4 Yüklemlerirıyüklemin ctlacag

Bu özelliklerin ışıgında ilişkisel ögelerden a.nahtar1a.rlnl aırıak daha kola.yd ı r.

Birincil anahtar yukaı-d a anılan ilk özelligin bironucudur. Ta.bloda yer a l e cek her tutanak birbirinden fa.rkiı

91mak zorur19-sı-ysa, tutanagını n. en; az bir yük 1 eminin . clege.r-.fr1.inp(Yüklemın •. ı:l.ige3e tutanakl için çerdigi degerlf~rden .. farklı8Jmas:ı. gex-kmekd:edir. Bu yLildem ise birinci I anahtarıc:ıluştLJ.rur. .131. .:rt.rısi 1 . ctnr:t.tıta:t"lr:. ·.• a lacagı deg·er ler tek vellbiı' i C ik II (ing .. µrıj..q.ı.ıe) oJma l .ı.dır .

! 1 işk 1 yapı ge.;r·.(:)gj aynı tabloda hepsj birbirndenfarklı olan kayıtlı:ı.r bu.lunur, ancak bu kayıtlçırın tıangitlJ<.lemdeg erinde fark l ık gösterecegi. hi 1 a nemez ·• 9rı:1.eg:irı

Sauer. . . - s. 24 '_g.e

19

nüfus tutanakları tablosunda kişilerin ya adlar , yaçıdları, ya dog-urntarihleri. ya anne-baba adları,p.og~m yerleri v.b .. özellikleri farklı olacaktır. Aynı

geri taşıyan bir insanın var Lıq ı mantıksal olarak olası~~(Jildir. Ancak farklılıçpn nerede olabilecegini degil bilmekkestirmek ela.hi olanaksızdır.

içinnumaraları, kişler

sosyal güvenlik num~raları

!kinci 1 anahtarlar, ki bunlara kimianahtar da denir, g·ene bir tablo içindedışında anahtar özelligini taş1yan yüklem.1:).llahta.rlar da. bu özel 1 iÇfi tfü;::ırlar ancak ikincilfarklı olarak, aynı ili:;;,Jcilere başka bir bakış açısı'.bazı yüklemler bu bakış açısına göre başka~1uşturduklarında. aday anahtarlar bu tablolarda&nahtar rolünü üstlenirler.

Yabancı anahtarlar ise, bir tabloda yertablonun da birincil anahtarı

ır.

alan,olan

ancakaday

dügü gibi .ilişkisel veri tabanındatemelini ille de olgusal gerçekliktentamamen uygulamaya yönelik konular

e ı n ı etkiler.

veri tabanlarında şu iki ilişkisel bütünlüketmek gerekir39:

1. Eger bir yüklem b iri nc i l anahtarsa, bunun d~geyiasla boş birakılamaz (varlık bütünlügü kuralı) ..

2. Yc:ı.bancı anahtara. sahip olan biranı:.ı.1Jtcı.reger bcı.şka bir tablonun biriyönlendirme yapıyorsa ilk tabanahtarının deg-erleri diger tanahrtarlarının degerleriyle yaboş bıra.Jo lmal a.d ı r' (yönlendirme

Sauer ... ~ s. 28'ge

20

li.şkisel veri t.abe n l e rı nde aşagıda grafikle de ifadeşu İ$1emler özellikle biiy iik önern t e s ır l e r+v :

(reştri et) !zd.UsUm (Proje on)

odan belli ölclitleretutanakların çeki Imee i

tablodan belirli yllk l eml er-Lnçı3kilmesi

••Kesişim

(Intersection)

.'I\,

lişkisel sistemler ve dig-erleri ... s. 42'de

1.4.4 Neerıe Yöne 1 imli Veri Taban 1 arı

Nesne yönelimlilik y ak l ae ırru özellilde 1990'11 yıllaınından itibaren bilgi işlem çevrelerindeki gliçlU bir

imin adıdır. Dogruclcın ve r I tabanları na ela yansıyan,· ilişkisel veri tabanlarının bir takım a.ksa.klıkla.ri

ısında. akılcı ve uygula.na.bilir çözLimler sunclugundan,sel sistemlere henUz son verememekle birlikte kimi

lerde çok çabuk kabul görmüştür.

veri taban l er ı n ın en büyük yitirimlerindenbe e it tablo yapısı Jçipc:ie özelljkleyönelik ke rme e ık y,1pıları barındıra-

örnegin katalog dosyası içindeutanak yapısında b i r-den çok deg-erataloglanacak olan kitap genelde birden

donatılır. Bu durumda ya t ut ene.k bileşikdonatılacak, ya ela diger konu başlıklarıdiger yUklemlerin degerleri ikinci bir t

aşlıklarıyla donet ı l ar-ak veri ta.barn ya.klgereksiz yere yineleneceklerdir. Basitkatalog tutanagı ortalama 3 konu be e l z q ı

tabanının he r ce.dı q ı bellek e l e.rı ı 3 katına

Ancak bu durum nesne yönelimli veri t$özkonusu d<i?~Jidir. Cürıkü "nesne yöne 1 imlib~sn~lerin niteliklerini belirlemek içinyapılarının dışında bunların teJi:n:trlctnabilirvardır''

Yani ilişkiselkatalog tutanagı:

' .verı tabanında şu biçimde

___.,._________Yazar adı Kitöp adı

Heuer,

Heuer,

.,.

Heuer, Andr ees . Qbjekto:rientierte datenbankenKonzepte, Modelle, Systeme Andreas Heuer. - Bonn ...[ve öte. J : Addison-We~ıl ey, 1992. - s. 52 '9.e

Heuer, Andreas ...

22

~\ yönelimli ,:ı.r ı nde şu b.i ç i111d12 Yer alacaktır:

-..---···-------- ...-- ....--...,adı Kj. t.a.p edı Konu be e l r kl a.r ı

VER! TABANLARIObjektorientierte ...

NESNE YöNEL!ML!L!K~~-~~~---~~~~~~~~----~~ ...•'-------~~~--~~..,..~~---

Yani kısacası i 1 işJdsel veri tabanlarında tutanaklaranl ar<:lan o l14şurken nesne yönel irnl j_ veri taban 1 arında

.ı...ı..tanak.Lar .· n.esne ile doğrudan ·i 1 i sk i kur-ab i J. en ve sayı earrı ı r-s a z ola.bilen alt alanlardan da oluşabilir.

Nesne yönelimli veri tabalc-1rıncla bu ne d.erı l.e . nesnenerıinapısında zamanın akışı içinde ortaya çıkabilecekegişJJd ikler, t ut.e ne k y e.p.ıe ı diğer nesnel er inozulmaksızın veri tabanına yansıtı J..:ıbiJmşktedi Bu

pe_(ls)hle<cl.e nesne yöne 1 iml :l o 1 a.rak adlandırılmaktadır la.r[a.tırlanacag-.ı gibi i J. i şJdse l veri tabanlarında 1 işkablolarındaki t ut.arrak l e r ı n yr:ı.p1sırıda tLir bireyseeg-fşikliklere gitmek o l anake ı zdı .

Dig·er

Bu t.ürlerüı dıçpnda bir de art ık çreçerlilikleri kalmamışkul lanı I mayan, Ra.stge 1 e Erişimli, Sıra 1 ı Erişimli, Dizinli

ve Sırasız Liste ol c:ı.rak a.dl e.nd ı.rı l a.n veri tabanla:r,-.1 davardır;

Veri Tabanı Yönetim Sistemlerdntn.lşlevteri

1.5.1 Tasarım

Yapılan i

1 Yük 1 em ( a. l en') adla:r ının he lii'leinmEısi2 Yükl emler in (al c-:rnJ arın) cins I erinin belirlenmesi

(sayı, t.e r r h , cı.lfa.rı.umerik o.izi y.l).)

43 Heuer, Arn)re,:rn ... - s. 56 'dü

23

3. Yüklem degerlerinin uzunluklarının(alfanumerik diziler için)

4. Veri tabanı dosyasının yapısının birsaklanması

ad

:fS;~ \ \JflrJ~~~\·-.r . ~~· ;JI :-1. \

il'.! e '"--"' <?- < ,\t v<o' JJ.~

Sonuçta ortaya içi bos bir veri tabanı çıkar.

Güncelleştirme

Veri tabanı işletimi silrcini gerçekleştirenevdir. Bu iş 1 evde ya ya da içerikse 1iş .. iklik.lere gidjlt3J:"ek veri t ulur. Veri"'nına yeni. tutanakların verinında içerikse 1 . deg i!;';l bi:r·e 1 le s t; innedir .

..3 Sorgulama v~ Raporlama

Bu işlev veri tabanı yönetim sisteminin en önemlievidir. Veri t abe n ı yönetim sisteminin birine.il amacı nef tabanlarını kurmak, ne de onları gUncelleştirmf.ll<t}:r;i ta.banı yönetim e i e t eml er-i n i n birincil amacıi k.ullarıJ.cıya

fgi f.3.a.Çj'Jamaktır. Bunun yolu de sorgulamadan geçer.

Sorgulama işlevi ne kada.r etkinse veri tabanı da aŞIJ,.na}qJacak olursa o kadar etkindir. Bu nedenle sorgulama tegin.

Lc1.rakçok amaçlı bt r yap ıy e sahip olmalıdır. Yani öı-:rı.egin.Ji.ş~.iEıel sis t eml er de sorgulama yalnızca anahtarlar Uzer-jnc:le.nEı~JJ,~,diger yükl eml cr Ln alcı.caçp degerler iizerindE.:ın deo.p!)abilmelidir. Tıpkı küt üphe ne katalog·larının kişi ...ödı,clişL1k, k9nu ...:Paşlıgı, dizi adı v.b. öqe l er-e a ıt g·irişleı-dEını3.y-anması gibi. Sorgulama bunun yanı sıra hata paylar-ır.ı.ıc1.rş1Ja.ya.ça.k dereçede esnek olmalıdır.

Rap9rıc1.rr1cı..sorgu.lamanın bir ilerki{cı:t"çrül>cı.rrıcı.cta. .elde edilen karşı l ıklctr bu aşamada·ştt:ıginEı/V1r.< .. gereksinimlerine ba.glı olarak her't>ç;jmde .e};:Y-ani .ya da yazıcı c ik t ı e ı olarak

(1.J..l}Ulurlar. Y'c:ı.zrcıdan alınacak re po rl ar- için kimiyönetim sisteınl~l"i . grafik ve deği:;.ıik font seç91 ancı.kl arı ela. kttJJı::ını c ıya sag 1 amakta.d ır 1 ar.

Dagıtık Veri Yönetimi

G.ünUmüzde çogu veri tabanı yönet im.<3.gJaJ:"1.119-13. da c a.I ışabiJme qzeı ı Elinihir bilgis,:ı.yarda is 1 eyen bir veridiger bir bi lgisaycu--da işleyento.banı ı.-ıa ya . y13re1 f.tÇl bag larıt; ı l arte1e:(.on. veya veri i l e t i s.Irmeriş~:Pilmekte, onu sorgulayabipaylaşa.bilmektedir.

24

Dagıtık Veri Yönetimi (Distributed Datayaklaşımıyla degişik bilgisayar sistemlerinirebiraraya getirilebilmekte olması44 özellikle veri

yönetim sistemlerini bu yaklaşıma uyumlu haleya da en azından desteklemeye ycineltmektedir. Bu

ım özellikle bilgisayara dayalı kütüphaneler arasıigi alanında yasanan bazı sorunları da çözebilecek gibi

edir.

Diger !şlevleri

tabanı yönc t.im sistemlerininsilme, yeni ad verme gibi

leridir. Ancak bu işlevlerin veri tabande yer alması kullanıcıya büyük rahatlınlukla tercih ed i Le n bir durumdur. Aksi

ıcı veri tabanı yönetim sistemi yazılım~ndane çıkmak zorunda kalacaktır.

Veri Tabanı Uygulama Yazılımları

tabanı uygula.ma yazı 1 ımları gel iştiri ldikleryönetim s i s t.enıi y I.e uyumlu, onun tara

ilen bir özel uygulama dili ile kodlanmış

Veri tabanı Uygulama Dilleri

bölümde özellikle y az ıLım pazarında. satışalımla.r hakkında genel bilgi verilecektir.

Dbas.e/Cl ipper

Dba.se* günümüzde işletmelerde en çok kullanılanyönetim sistemidir. Bu ku l Le n rm çokluğununn ge1işmişliçri deg-il aksine az gelişmişligid

özellikle belirtmekte yarar vardır ki yogunı 1 an Dbase sürümü son s ür-üm l erden o 1 an Dbasebundan y e.k l a e ı k 9 yıl öncesinin sürümü olan

Genis bir kullanıcı kesimi tarafındançoklukla kerıdi e ı y I.e tam uyumlu ol.mayanici ile derlennüş., orta.ya çıkan uygulamal9r k

1 1 iBorland International Corpotation'ın

Inside IBM's Distributed Data Management. archit~cture /by R. A. Demers... [vı:; öte.]. - s. 459-487. --.. IBMSystems Journal. -vol 31, No. 3 (1992). -463'de

25

rehberi gerJ,~sirıimlefini başarıyla karşılamış, ancakuyq u Lerne.l a r r gibi karmaşık uygulamalarda sonuç

olarak be eer ı s ı z l.rk ve hayal k ı r-ı k l ı qı olmuştur;ta Kutup örneginde oldugu gibi .

. 1.2 SQL (Yapılandırılmış Sorgulama Dili)

IBM tarafından geliştirilen SQL zaman içinde uluslarasıveri tabanı uygulama di 1 :i standardı o I muştur. BundaJikle kişisel bilgisayarlardan, iş istasyonları ve(büyük

sistemlerinde uygulanabilir olması"'X? yı3.tnmktadır. Kimiekiciler ürünlerinde SQL standardın:ı. desteklemekte ..mileri de kendi uygulama dillerini SQL il uyumlu haletirmektedirler.

ObjectPAL

Ob_iectPAL, Object Based Paradox Application La!"l.9'~q.g~uyçu l erne dilinin k ıae l t tl m ıs adıdır. ObjectPAL Windows

1etim sistemi altında çalışan Paradox for Windows vericıbanJ yönetim sisteminde Windows temel 1 i tümleşik .: ver.fctbanr uyg·ul. ama 1 arının gel .i e t iri 1 ebi 1 ecegi b di ldir?tı<bjectPAL ile gel:iştirilecek uygulamalar ür ünün üreticisiq.rafından ıieliştir:ilen ve e ee tı s a sunulan ürünle tam Olarak

ı..ı.yumluRUNTIME adlı derleyici ile derlenerek bagımsız birı.ıygulama yazıl1mı biçimine de dönüştürülebilir.

SQL tandardını sorgulamaları ile destekleyenözellikle Windows gibi bir gn:ı.f Ik kul lanı clyerdigi .oJanaklarl.::t i 1 işkürnl sistemin basitbirleştirmie ve her düzeyde kullanıcı içinWindows gibi güçlü bir sistemi kullanılabilir kıl

t

Uygulama Yazılımlarının Geliştirilınesfno.e DikkatEdilmesi Gerekenler

Dil

Veri tabanıaslında. digerKullanıcı-sisanlaşılır olmalıteri~lerin yerineterimler kullanılabi

Sauer ... - s.4:3'te~

Paradox for Windows. Guide to ObjectPAL. -- ScottsValley, California : Borland International, 1992. - s.l'de

26

ak veri t eı be n ı yönetim sistemine yönelik özeler kullanıcıya yansıtılmamalı, kavramlar herkesincagı genel terimler ile I f ecle edilmeye ce.Lı e ı Imal a d ır :

in yüklem yerine alan ye da hane, tutanak yerine deterimlerinin kul Len ı Irne s ı gibi .

. 2 Kullanıcı Dostlugu

yez ı Larnl ar ı n ' ku l Le.nı c ı dostu olması çok önemlidir.ırnda ekran görüntllleri 9özLi rahatsız edecek türden

lı, parlak renklerin yerine gözü da.ha az yoracak, sadelu renklerin ve renk bileşimlerinin kulı:tnılmalıdır.

Yazılımın işeyisi kullanıcınınlutusunda olmalı, yordarnlcırcla gereNsiz

lar bulunmamalıdır.

o l e re lc fare d.estekl i olmalı kullanıcıce sayısal ya da alfabetik deger gir:i.şlerine duyarlıerden kur t er ı lma.l ı, gerekiyorsa. "pop-up" ve< "pul 1-down"

kullanılmalıdır.

nedenle yazı 1 ımlar iyi bir grafik .ku l lcı.nıcı arayüzüWindows altında çalışarak, pencere ma.ntıgı, .dügme menüsügrafik kullan1c1 arayiJzlerinden yara.rlarıabilmelidir.

lımla.rda özellikle di kke t edilmesi gereken nokta iset.üm l e s i k olmasıdır. Kullnıcı

yazıl rrnde n l.ayabi lrnel .i , degişikyazıl a.Tışt ırmak zoründa

diger yazı aml ar-a n alt yordamlaryapısında t ürn l e s f k olarak bulunmasıyla

geçişler kolay, dolaysız ve çabuk

başkaise

are s ı

27

Kütüphanelerde Veri Tabanı YönetimUygulamaları ve Bir Çözüm önerisi

Sistemi

Veri Tabanı Yönetim Sistemi UygulamalarınnKütüphanelere Getirdikleri Yenilikler

Tümleşik Yapı

Gerek arşivlerin, gereklgi merkezlerinin yapıs:ıbirleriyle tUrnle:;.dfşturur: saglama, kataloglenle veri tabanıiştirilecek uygu1ndıgı gibi kul anıcısınakonusu kuruluşlar için yd.:;;a.msalkiye gibi otomasyon konusunda·nü dünya ülkelerinde.

Veri tabanı uygulcı.ma:31 ile geliştirilecekglama.katalogu veri tabanı saglama yordamının ver.is

:t.(bLası.l katalog ve r it aban ı na aktarılabilecek,ç1]:)a.n:ı. ise. okur tarafından :3on;;rulr::ı.narakbibl:iyogra

p:ı. Labil ecekt ir.

Bu kolaylıkr yapı içindere~ektir.

ise söz konusu kuruluşlara işlerini tüırı}~şJkeşgi.iclürnlLi b ir: tarzda yapmaları olanag.ını

Standardizasyon ve ! şl) irJi ~.i O 1 e nak 1 arı ve MARCBiçimine Duyulan Gerksinimin Ortadan Kalkması

Veri tabanı yönetim s ı st ernlerın ın sağladıgı önemli birgelişim kurulan ag- yapıları jle farklı bilgisayarlardakifarklı ver.ı .tabanlarına erişimdir. Bu sayede e i s.t.emle r- ha:;ı)1af::ıj'sıtemLere.<ait veri t e.ben l er ı n ı sorgulayı:ı.bilmekte onların~Eıtünde i.ş teı11Jer yapabi lınektedirl er. Bu ise mç1.kina.cagıxunabiUpbib.lj.ografü~ verinin bibliyografik kurulı..tşlarg:rası değişimini amaçlayan MARC biçimine gereksinimi teorikolanık ortadan kaldıracaktır.

MARC yaJ<la.ı;;.ıimının .ortaya atı ldıgı yı Uarda~.ndi J<r.tyıt..Iarıı)ı kerıd.i özgün veri yapılarında

kayıtların 4tg~r kUrUpbanelerullanılabilmeler için hepsinin ortak bir ilet@gişim biçimine oturtulması gerekmektedir.

yanıt vermek içi ta~arlanm:ı.ş. bir

Ancak kütüphanelerde yetkin bir üst··t.Uphaneler Genel MüdUrlLiğü) tarafından

kuruluşortak

(ö:çneginbir veri

28

nı yapısı belirlenirse kUtUphanelerin kullanacakları verinı satandartlarını destekleyen veri tabanı yönetimemleri ya da bunlara dayalı uygulama yazılımları ileiphaneler arası veri degü;:dmi zaten kendiliç;tinden;ana.bilecektir. Dolayısıyla MARC biçimine gerek

ltnayacakt r r .

Burada hemen be 1 irtınek gerekir ki MARC yaklaşımı:ıi]dye'de he nüz tam anlamıyla ke.vr-enamemı stı r . MARC B!Ç!M!

!LET!Ş!M B!Ç!M!D!R, KUTUPHANEN!NVER! TABANININ YAPISININ:tM! DEG!LD!R. BU NEDENLE KUTUPHANELER!N KATALOGLARINIŞTURANVER! TABANLARINI MARC B!Ç!M!NE DAYANDIRMAKTIKSIZLIKTIR. KUTUPHANELER!N VER! TABANLARI D!GERlJLUSLARIN VER! TABANLARI G!B! YARATILDIKI..AR] VER! 'TABANIET!M S!STEM!NDE EN !Y! NASIL SORGULANAB:tLECEI<L:E:RSEO!MDE KURULMALIDIRLAR. Ancak ne yazık ki kiJ.tliphane

limci lerimiz da.hi bu y en I ışı görememektedirler. öpneginre.Baysal "MARC I" ve "MARC II" için "veri tabanı der""'7•

ne, örnegin Anadolu Universitesi Kütüphanesi 'nde uygulamaılımı "SQL/DS veri tabanı yönet im sistemi i 1 e.

tiri l m i e t.Lr " ancak qe ne de "MARC s t andart alan kodlarılmıştır"; Kütüphane ve biligi işlem yetkilile:ri de

KUtUphaneciligi dergisinde kıvançla sözrler41;,ı.

konuda özel.likle yazılımcıların bu hatayao Lare k Türkiye 'de yazılımcıların I c l er- acısı

termektedir:· aklıevvel yazılımcılarımız ya verisürecini bi l ınernek t.e d i r' 1 er, ya da kendi I erine çQk

, aslında çok da zor olan, veri araştırması ve verisini yapmaya üeene r-e k ke r e ı I arına r l k " çıkan kaynak

ile soruna .saglıks1z bir ;;=;ekilde yaklaşmaJ.·..:tadıirlar.

Kütüphanecinin De~işen Konumu

üphanelerde veri tabanı yönetim sistemlerine dayalıın artması ile, ki genel egilim artacagı yönünde,

yönetici konumundaki kütüphaneci veri tabanıolmaya acla.ydır.

Baysal,•Jale. Kütliphanecilik alanında yenic l ar , yöntemler I Jale Baysctl. -- 2. bs. -

: !stanbul Universi tesi Edebiyat Fakü I t e s i1987. -- s. 160'd~

a l mez , Adnan. Veri tabanına da.yalı Tür-kc eotomasyonu yazı 1 ımı KYBELE I haz.Hüryaşa Aslan. -- s. [10]-17. - Türk Kütüphanec

[ C • ] 6 ., [ S . ] 1 (19 9 2) . - S • [ 1 Ü] ~11 ' de

9

nedenle gelecegin kü t üphe rıe c I leri öncel ilde kUtüphanen tümleşik y e'p ı s ın ı özüme emek zorundadırlar. Buna

larak ileri bir veri tabanı yönetim sistemi bilgisi detlardan b i rt olacaktır. özellikle kendi uygulamasını

rmek isteyen kü t üpharre c i Le ı- veri tabanı geliştirmeayrıntılı bir şekilde tanımak ve bunu gerçekleştire­

ırlar.

Kütüphanelerde Veri Tabanı Yönetim Sistemine dayalı. Uygulamalar için Paradox for Windows Veri TabanıYönetim Sistemi Al tında Gel iş,tiriJebilecek BirÇözüm önerisi

Paradox for Windows'aUygulanabilir ı igi

n

Veri Tabanı Yapısı Ve Tasarım

t ee.er ıın konusunda sanki 1<ütüphanşlt3Y'gibidir. Diğer veri tabanı yönşt.jm

numerik el an 1 arın uzul uk l arı öncedendeğerde sabit kalırJ<en, Paradox for Windows bu

adlı deg-işken uzunlık.lu alfanumerik alantUr49• Memo alanlarının uzun l uk.lar.ı . eger

sak 1 ene cakse 1 tu-so:t 1-240 karakter aras. ı d ır .d ı e ı nda saklanacaklan3a, bu sayı sadece manyet

tesindeki, yani ki$isel bi}gisayarlarıni bellek alanı ile sınırlanabilmektedir.

ı sistem t ar a f ı nde.n kurul.an mantıksal ilişkilealan dosya dışında saklı ols bile bunuve .sistemin i 1 işki se 11igi bozu hnaye cak.t ır.

değişken uzunluk sorunu da

for Windows'a özgU bir alan tUrU olanLinking and Embedding) alanında ise başlı

belgeler (resim, çizim, fotorafilmektedir:'.''i9. Bu ise belge hizmetiUphane l.er.e v. b. kuru 1 uş l ara veri

ur-u lmus kata.loçJda yapılacak tarama sonucundanin görüntüsünü ekrana yansıtabilme

Paradox for Winı:lows. Us.er Is guide. - Scottslifornia : Borland International, 1992.

Paradox for Windo,·;rs. User's guide ... -- s. 16'da

.2 !şletim ve Denetim

30

Windows'a daya grafik kullanıcı arayüzü sayesindeadox for Windows'da veri tabanı işletimi yapmak son derece

sitleşmiştir. Paradox for Winclows'un kul Lan ı c ı tanımlı veri:hişi "form"ları özelli.kle bir takım rutin işlevlerin

lenebilecegi dügmelerle donatılabilmekte51, bu ise veriJ::ıanı yönetim sist,eınirıclerı uygulama yazılınına geçmden basit~mlerin yapılmasını inanılmayacak kadarlaylaştırabilmektedir.

Sistem bel 1 i b i r "fcırm"dan birden çok veri tabanınairiş yapmaya olanak t.a n ı makt.e böylelikle ku l l rıı c ı , veri8banı degişik doey a le.r e p1'<1tik nedenlerle bölünmüş olsa bi leün 1 arı bir arada tek veri ta.ba.hJ.hcla iŞlet im yapar gibişJ etebi 1 ecekt ir.

Bu tümleşik yapı sayesindee.tIrrı l emea i r ve sınıflama gibi degişikapabilme olanag~na kavuşmuştur.

kütüphaneciişleri• aynı

katalogekrandan

Sorgulama ve Raporlama

Sistemin en can al 1c1 .is l evi olan sorgulama$cırgulama parametre 1 eri::•.:;:;: i 1 e hem de QBE (query byğrnege dayalı sorgu) yaklöş1rn1:'.'s::•r, ile . biblitabanında en kannaşık sorgulara herhangi biryazılımına gerek ka l ınade n daha veri tabanısistemindeyken çok esrıek h i r tarzda o 1 anak vermekted

Raporlamadı:ı küt.üp he rıeci l ik aç:ısından en büyük kazcı.rJıJnistemin ASCII dizi 1 imini kullanan çogu sistemin aksine

Jürkçe a I fabet ik dizi 1 imi clestekl emesi ve rapor-e I rı nı >·~ud.ogrultuda alfabetik olarak Uretebilmesidir. Bunun yanı S).rg.rapor I ar bir çok font ve :.:::a.yfadi..izeni seçenegine sa.hi pt irr:;;0.Bu ise sisteme gerekl j_ done n ı ın eşl iginde ke t el oç . kartındanbibliyografyaya kadar bir cok çıktı olanagını saglamakta.dlı-H

13istem bunun yanı s ı r-e rrıanye t i k ortamdaçeşitl~belge görüntülerinden de kullanıcıyavermektedir.

e ak l ıçıktı

bulunanolanagı

51 Paradox for Windows. User's guide ... - 8. 431'_g.e

52 Paradox for Windows. User's guide ... - s. 219-

53 Paradox for Windows. User's guide ... --- s. 1

54 Paradox for Window&. User's guide ... -- s.

31

Çözüm önerisi B.B.V.T.Y. *B.B.V.T.Y., yani Bölünmüş Bibliyografik Veri Tabanı

özellikle Paradox For Windows veri tabanı yönetimiçin tasarlanmış bir katalog veri tabanı önerisidir.

için Anglo-Anmerikan Kataloglamaele alınan bibliyografik betimleme

alınmıştır, yani yapı Anglo-Amerikanına uygundur.

Veri tabanının, degişı nı n a 1 t ı ncla p:catik

köymı.klanarı. p.ksaJ.;:J ı

larına bölünmüş:İlişkisel

Bil indig:L .gibi kü t.üohe ne ket el.e r.ı.d ı r . Bununkaçının ya da

belli olmayan degişikyoklugu). Bu alanları

larında dogrusal olarak birbirleriş gibi a ı r a Larnalc olasıdır. Arıcak

la.myan al.anlar gereksiz bellek alanı~r doguracaklardır.

çozum ise basittir. Her alan içinbir veri tabanı dosyası açılmıştır. Bu dosyaya

başlı başımı farklı tutanaklarda çririlir.ı içinde alt e le n adı elan ı n ı rı yanı ıs ı r a bir anahtar

ir de yörılendirne alanı ek l e nm i s.t.Lr: bunlgerek duyulan ek alanlar da ekl e nm Le t Lr . kiyerde veri tabanının kendi yapısı içi

1 erinin .o 1 uerne s ı ~:ag l arımı at ır.

bir yerde kUtüphanwlercle kus ı.d ı r. Bu numaranın öz e l Li q i kata

e t.me a id i r . Aneht e.r alanın degeri katabütün veri tabanlarında aynı olbaglcrntı kurulacaktır. Yapı Il ı ek

bir.ine i 1 ya da iki ne i 1 anahtyapıyı ortadan kaldırmakta

Çö:zümün hukuksabaşlangıcındabakınız.

çerçevesi içinalan "YASAL

lUtfenUYARILAR"

Anglo-American cataloguing rules I prep. underof the Joint Steering Committee for Rev i e i orıed. by Michael Gorma.n and paul Winkler. -. 2ndrev. - Chiccı.go Ottawa ; London ALA ; CLA1988, 1989

lanılan öge dogrudan dogruya kataloglanan belgeninnesi ne yöne 1 ik o 1 dug-undan nesne yöne 1 imlilik benzeri bir

ortaya çıkmaktadır. Bu yapı çerçevesinde anahtar alanıni dolaşım dosyasında da da kullanıcı numarası ile

şkilendirilerek hangj belgenin hangi okurda oldugu buşki ile saptanabilecektir.

Yönlendirine alanında yer alacak deg-er doğrudan dogruyaalan ögef3inüı he nq i eı l t. alan oldugunu belirleyecektir.

Kütüphaneci bu arada bütün bu karmaşık yapıdan uzaklarak kendi j_ş ek ı s ına göre .belirlenmiş bir ekrancrmvundan girişlerini y ape ceık , geliştirilecek uygulama

ılımı kataloglanan her kitaba bir anahtar numarası vererekalt alanları gerekli veri tabanı dosyalarına bu

ar numarası hangi alt alan odugunu belirleyenirme kodu ile dağıtacaktır.

Sorgulmalarda ü:ıe Paradox for Windows'ı.m güçlü sorgulamal er i yardımıyla uyq u l ama yazılımı, belli bir sorgulamaekranından girilen bir ya da bir den>fazla sorgulama

i denk düştükleri veri tabanından tcı.rayacak, yanıtlar.ak aldığı enaht aı- numaraları üstünden QBE yönterniyl

ldugu diğer alt alanları ve alanları anahtar numarası aynıları yönlendirme koduna göre ekranda geleneksel katalog

görüntüsü altında ya da. tercih edilebilecek başka bibir aray,::ı. getirecektir. Aynı yöntem raporla.ma.

kullanılabilecektir.

Bu aşamada. 1-ıer veri t.aba n ı n ı dosyfünnı tek tek ele almakdir:

B.B.V.T.Y. 11 ayrı veri tabanı dosyasından oluşur bunlarkişi adlarının bu 1 undugu KISI. DB, başlık 1 arın bu 1 urıduqi;BASL.DB, konu basl:ıklarının bulundugu KONUB.DB, belgenindoğasına ilişkin verinin bulunclugu BELGE.DB, sınıfTama

arının bulunduğu SINIF.DB, dizi kayıtlarının bulu11dugµDB, yayın ya da baskı yerlerinin bulundugu YER.DB,

ı ya basımevlnin bu l unduqu YABA.DB, yayın ya da baskıni içeren TARIH.DB, notları içeren NOT.DB, ve ISBN ya

numaralarını içeren STAND.DB,• veri tabanı!arıdır. ..

KISI.DB

Alan AdıANAHTARYöNLEND!RME!ŞLEVK!Ş! ADISAN

Tür\jNNMEMOMEMOMEMONMEMOTEKB!Ç!M ADI

33

Görüldügü gibi ANAHTAR e d l ı e l arı s ay ı se I bir alandır.nedeni yazıl .ı rn ı n ke t.el oql e.r-de.n kayıt eksi 1 ti lmesi

bütün numaraları düzeltebilmesi ve yeni numaralarıt ce sayarak k e ridi k e nd i rıe verebilmesi .ic i rıd i r .

say .ı. Ui:'l 1 a 1 <:HW önceden be 1 ir 1 erırni şal kodları yazıl1mın kataloglama yapılırken alt alanlarakaydederek gerekli hallerde gene degerlendirebilecektir.

öz e Ll ı k l e belirtmek gerekir k i kişi adları, sorumluemegigeçen adı! basım sorumlusu adı v.b. alt alanlara

olabilirler; hatta notlar alanından buraya gönderme bilela.bilir. Buna göre yönlendirme kodu önceden Anglo­ikan kurallarının ilgi 1 i maddelerine göre belirlenir ve

ılımda saptanır.

!ŞLEV alanı soumluluk alanında yer alan işlevhazırlayan", "resimleyen" , "derleyen" v.b. türülerin kısaltmalarını içerir. Uzunlugu belirsiz

"memo" Ulrü bir alön olarak belirlenmiştir.

ADI alanı clegişken uzunluklu bir e l and ı r . Bu alandogruya kişi adının gcivdede bulunan biçimini içerir

SAN alanında ilgili kural geregi -kişi adısanı taşıyorsa bu içerilir.

!ng:i 1 iz

DENET1M alanında k is i e.dı n ın tüz e l kişiye mi ait yoJrnmi ait oldugu belirl.erıir.

TEKB1Ç1M ADI e l e.n ı ise k i s ed ı n ı n özelliklealacağı biçimi içerir. Bu e l e n ile kişi

iginden bir yetke dizini de oluşur.

temel g1radları

BASL.DB

Tü:r_QNMEMO

BAŞLIK değişken aık, bilgi başlıgı,

ANAHTAR sayısal alanı digersaglar, YöNLEND1RME alanı

tabanlar ilealt a l e rı ı n ürünü

34

KONUB.DB

n Adıff AR

U BAŞLIGI

Jl:ixUNMEMO

KONU BAŞLHH degi,;:ı}:erı alan.ı konu başl:ıgını r c ı er ı r .

ANAHTAR sayısalgla.ntıyı saglar.

e l e n ı di ger veri tabanları ile

BELGE.DB

an AdıAHTAR

BB··zEL AYRINTI

ZUNLUK!Z!KSEL öZELL!KLEROYUTLAR!RL!KTEKI BELGELER

T[JyüNMEMOMEMOMEMOMEMOMEMOMEMO

ANAHTAR sayı:::;a.l e l e n ı diğer veri tabanları ile baglantıyı

D.iger değişken uzunluklu e Lerı l er Iütta.loglcı.mai.lgjl.i maddeleri gereği bel~renin do~ıasına i 1 işJ<i veri

SINIF.DB

Alan AdıANAHTARYER#SINIFLAMA#

IUrUNMEMOMEMO

35

ANAHTAR sayısölbaglantıyı sağlar.

YER # degişJrneştirme sistemi

aL:ı.nı di ger veri ile

SINIFLAMA# clegiç:ken uzunluklu kodları U.D. I.T.C .. b. sınıflama e i s t erm kodlarını içerirler.

· ....;ı,;ı;mrrrımııırıııııııııırıııırıııın-----------------

DIZI.DB

n Adı_.HTAR

1 ADINLEND!RMEKB1Ç!M D!Z!

Tür iiNMEMOMEMOMEMO

ANAHTAR sayı r3ô l ıJ. l e.rı ı cl iÇJer verç:1.g 1 ant ıyı sag 1 ar, YöNLEND1RME al anı altel irl er.

tabanları :ilealanın türünü

D!Z! ADI degi:-;:,ken uzunluklu alanı diz ı

TEKB!Ç!M D!Zl değişken uzunlulku alanındaegişi}$lik gösterebilecek dizi adları bir-oplanır. Böylelikle de veri tabanınınendiliginden bir yetke dizini oluşur.

zaman içindetekbiçimdeyapısında

YER.DB

Alan AdıANAHTARYöNLEND!RMEYERüLKE

TürüNNMEMOMEMO

ANAHTAR sayısal alanı diger veribaglantıyı saglar, YöNLEND1RME alanı abelirler.

YER degişken uzunluklu alanına.basım yeri/yerleri alt alanlrı bulunur.

ULKE degişken uzunlukluülke girilir. Bu alanın ilgilivardır, ve ülke ed ı ne göre yapıçförülmüştür.

36

YABA.DB

T[JriJNNNMEMOMEMO

ANAHTAR sayısal alanı diger verilantıyı sağlcı.r, YöNLEND!RME a.lanı alt

lirler.tabanları

a.lanınile

tUrünü

1ŞLEV sayı ea I a 1 anı Kat a. 1 og lama Kura 1 Farı ge:ı:-egi o ı upruluşun işlevini belirler.

YAYBASdeğişken uzunluklu alanıasımevinin adını alt alanlarını içerir.egişken uzunluklu a l e n ı zarnen içindeki

ö.nüne alıarak bu adı bir tekbiçime oturtur.

TARIH.DB

Alan AdıANAHTARYöNLEND!RMEBAŞLAMASONCPRIGHT

J'JJ_:rü_NNMEMOMEMON

ANAHTAR e ay ı s aI a l arı ı cliger veribağlantıyı sa.glar. YöNLENDiRME e l a n ı altbel irler.

BAŞLAMAdeg-işken uzunluklu alanıyayınlar için yay ı na be s l ame tarihinin girilyöneliktir. SON de1ğif;ken uzunluklu e l e n ıyayınlar için yayın bitiş tarihinin giriyöneliktir. Dizi yayın olmayalargirilebil:irler.

CPRIGHT alanında girilen tarihinolmadığı belirlenir .

.,.

37

NOT.DB

J'ilr~.j_

NMEMON

ANAHTAR e ayı s e l a le rıı dig-er ver.i tcı.banl.arı ilery ı saglar. Alt alanların sıralanışı Kataloglama

lları gereği öNCELlGl al.an:ırıda b91.ir-1;:.ildigi içinendirmeye gerek yoktur.

NOT değişken uzunlukluE:gi:;:ik alt alanı çJiriU.r.

alanına notlar alanının 22

STAND.DB

#

:ru_ruNA13

ANAHTAR sayısalbaglantıyı saglar.

alanı diğer veri tabanları ile

STANDART# alanıbasamaklı olduğu içinolarak~belirlenmiştir.belirtilebilir.

ISBN numarası tireler13 kaı·akterlik bir a

38

·'-

Sonuç

Günümüzde gerek kütUphanecilik gerekse bilgisayar konulu:üı'ılarda ve r i tabe n ı kavramı çogunlukla kendisinden başkakavram olan veri te be n ı yönetim sistemi kavramının

ine. sanki onun bir kısaltmasıymış gibi. yanlış olarakranılmaktcıcl1r. Oy se veri t.e beını kevr-ern ı . aşagıda da elenacagı ç:ribi, öz e l Lik l e bilgisayar ortamındakiularnalardc1, ve r i ı er jn y iik l ü bulundug·u ö:rgütl.ü teknikenegi (kütüpha.rıeci 1 ik bak ı s ctçısıy1a bir belgeyi)

lirtirken, veri t abe n ı yönetim sistemi Jrnvrann budüzenekEt iş 1 em yapmaya, onu söz konusu örgU.tl.enme• içinde yönetmeye

arayan bir tür uygulama ye z ı ı r m ı rı ı lJelirj.:,m.ektedir

Veri tabanı uygulamaistemlerinde kimi özelôrdamları ·oluşturan komu t.Le.rı nelirlenen üst başlıklar altında

pluşan yazılırrıla.rclır.

Veri tabanı yak Les ı m ı n ı n getirdigi yeniliJs:lerözetle söyle sıralanabilir:

1. Gereksiz tekrarlar önlenmiş, bellek tas.a:rrufusağlanmıştır.

2. Degişik veri tabanı dosyalarına veri 1:.(aban;ı.: yönetimsistenünden ınerke z I erişim sag lanmıştır.

3. Merkez:i elene tim sonucu veri gUvenligi saglanmışt ır.4. Veri t.e harıı yönetim sisteminden · merkezi erişim

sa.glenaral<: be s it işlemler j_çiı-ı\ ..y.azı.lım geliştirmegeregi ortadan kalkmı:;ıtır.

5. Veri t abe n ı ye p ı sa ned.eniy1e .. eris'.im hızı artmıştır.6. Veri tel<: clo::::ya yapısı na ytıkl encliÇfinden ver il.erin

aYasındaki tutarsızlıklar tamamen ortadank a 1 kmı e t .ı r· .

7: Veri dosyalarının yapısında stsaglancl1ğından özel l ilde kütüphanekuruluşların ,:.trctsındi:l veri alışverişi kobirbir 1 erinden bağımsız sistemler te.l e fonbirbirlerine veri aktörmanın ötesinde biveri tabanlarına erişerek, hatta onyaparak, zaman ve veri taş rrna masraf 1kazanç 1 ar saı;r 1 enmı şt r.r..

Veri tcı.panı g·e li :;:t:i r'me s i şu beş a J. t eüı:esüreçtir:

ı.2.3.4.5.

Veri. ara.stırmaşı. :t··· .. Veri örneklemesiVeri tabanı tasarımıVeri tabanı işletimiVeri tabanı ayarlaması

39

·."'\_.

Veri tabanlar1t£ ğ,rg-ilt l e rıme y e p ı ları a c ı e ı nde rı zamaniçinde fark l 1 l 1};: ler: ç;r.ci.şt;..e:ı::rni s 1 er ve böy 1 ece de veritp,:banları.nıni d-; e.g.i:;:~.i]<: tUrJ9.ri or t.aye c ı kmı s tı r-. Ancak t.arihselaçıdan kopuya. yakJaşhlcl1g:ınclı::ı, ye k l e s ı tn olarak veri t.e ban ıdüşüncesinin deg:i::ırnedig-:i, ak s ı ne clegi:;:imin yapısal niteliklio Lduqu görüı.ur .> /~P .. .yutc:ıer,qır.. ki yeni bir tür ortayaçıktıgında .. ~3skisi .etki::::ıini yitirrrıektedir.

Veri tabanlarında al degişikliklerinbaşlıca nedeni veri t giderek gerçek! iginbir örneginin bilgi ı olmaktan,uygulama amacına yöneli endirilmiş biryep.ı ye yönelmesidir. n hiyerarşi]<:

·veri tabanlarında veri t (özellikle desorgulama) kaygısı taşıınaks.ızı efi anlamdatamamen koşut bir yansımasıdır tabanlarındabu yapı b i.r-az daha uyqu l erneya soku lmayaçalışılmış, ancak elde edil.en ınınyapısındakinden bir<::12clöha bilyük

Veri tabanı diinyi'rn ı ncla i Lkgelişme yapı.,... beık.ı.m ı nde n eli ger9ze}J i.k1 e sorgu 1 erne 1 a.rclô büyüle kolveri~ tabanlarının ortaya çıkmasıdır.

İlişkisel veri tabanlarındakik ı s.ı t 1 a.mal er ı n g j. d.er il meye ça. l ışı lwasıyJyıllara. damgasını vur-e cak gibi

· ;,tabanları or-t ay e çıkmıştır.

veI 1 ı

Kütüphane alanında veriye11i 1 ikler, bi lgi::::ayc1ra elaya 1 ıyap.ıya. kavueme s a • veri t.e barı l er ı nrul.tısal düzeyde b ir- MARC b.içiırıinekütüphanecinin zamanla bir veri tgelecı;ıg edg'il imidir.

Paradox for Windows adlı5zellikle kütüphanelerde gerçehleştiçin sagladıçp geniş olanaklar,yapısı ile çöz Lim ol. <':I rıe.k l e r :ı 13ag 1

Bö l ünmüs Bibliyografik Veriöze 11 ik 1 e Paradox for Wind.owsgeliştirilıniş., s Ls t erni n o l arıak Lar­düzeyde hizmetine sokan bir çözUmdür.

en

40

KAYNAKLAR

American heritage diQtionary. -- 2nd college ed. - BostonHoughton Mifflin Compeny . c. 1982

Anglo-American cataloguing ruı es the. dir.th.e Joint Steerinq Committee f AACR ; ed.Michael Gorman and pe u l Wüıkler. 1988 rev .

. GJ-iicago ; Ot tı:l.wa : London : ALA ; 1988, 1989

ofby

Baysal, .JeLe , Kütüphanecilik a kavramlar,araçlar, yöntemler I cJale 13ctysal. - !stanbul!stanbul üniversitesi Edebiyat Fakültes 1987

Dbase 3 Plus.dosyası].

Dbase 3[1986'?]

Plus (bilgisayarInrtoduction to[y.y.J : Ashton-Tate,

Hayes, HoJJert . . Mayo . Handbook1 ibrar.ies • I•· Rcıpert M. Hayes.Me1ville Puhlishi.ng Company, 1974

of2nd ed.

Heuer, .Andreas. Objektorientie:rte datenbankenMode11e , Systeme I Andreas Heuer. -- •·Bonn...Addison-Wesley, 1992

Ipside ·IBM's Distributed Data ManagementA. Demers ... [ve öte.J. - s. 459-487.Journal. - vol 31 .. No. 3 (1992)

!Fiş}<iseJ sistemler ve digerleri.Bilgisayar .-- (Temmuz 199J)

Paradox for Windows. Geting started.California : Borland International, 1992

s.

Oxborrow, Elizabeth A. Databases andsystems : c.oncepts and issues I El izabeed.•-- Bromley, Ken t . England : Cha.rtwell

Paradox for Windows. Guide to ObjectPAL.California : Borland International, 1992

Parçı,.doX for Windows. User's guide.California : Bor la nd International, 1992

Sauer, Hermann. RelationalePraxis, inklusive SQL-2 I Hermannerw. Aufl. -- Bonn ... [ve öte.]

u.

TLirkç.e .•. aöz l ük . - ç;renişı. 7. bs.Kµrı ..ımu , 1983

41

9 .<ı,;