Na Tui ni Wasaliwa: Viti me taqomaki ka maroroi kina na qio
-
Upload
marine-ecology-consulting -
Category
Education
-
view
1.326 -
download
4
Transcript of Na Tui ni Wasaliwa: Viti me taqomaki ka maroroi kina na qio
1
Na Tui ni Wasaliwa:Viti me taqomaki ka maroroi
kina na qio
Sa oti oqo e 400 na milioni na yabaki na nodra bula tu e vuravura na qio.
(Ni oti sara e vica na milioni na yabaki era qai sucu mai na Dinosaur, ia era sa mate oti tale yani).
Na qio e vakavuna na nodra bula veicurumaki vinaka na i yaubula era bula tu e wasaliwa.
Era qai dau vakasucu na qio ni ra sa yacova na yabaki 7 ki na 12 ka ra dauya 1 ki na 10 wale ga na luvedra.
Kena i balebale ke ra vakamatei koso sa na lutu sara vakatotolo na kedra i wiliwili.
Dakuwaqa
Na keda i sema na i Taukei kei
na qio ka da kila levu tu,
vakabibi na qio o Daukwaqa
era veivolekati sara kei na yavusa
Ai Sokula mai na Yasana Vakaturaga ko Cakaudrove.
Era se vakila tu ga e na gauna oqo na kena mana.
Yaga ni qio e na Saravanua
Levu na saravanua era
gade mai Viti me ra mai
nunu (12%), sarava na
lase se sisili (60%).
96% na daununu
na qio e tiko e na i ka
tolu ni ka e saravi.
42% na daununu era
mai sarava na qio.
Na bisinisi ni sara qio bula e dua na tiki ni saravanua e Viti
ka rawa ni kauta mai e bilioni na dola.
E veiyabaki e rawata tiko na matanitu e $150+ na milioni na i
vakacavacava mai na cakacaka oqo.
7
Na qio bula e ka bibi e Viti• Maroroya me ra bulabula ka veimaliwai vinaka
kina na ka bula era tu e wasaliwa• E ka bibi ki na noda i toto vakavanua • E rawa i lavo vakalevu kina o Viti
E vakavuna tiko na nodra vakamatei
yakayauyau ka yacova sara na 70% ki na 80%
e vuravura raraba.
8
Bisinisi ni qolie vakaleqa vakalevu na bula ni qio -
Morgan, A.C., 2010.
Sharks: The State of the Science,
Ocean Science Division, Pew Environment Group, Washington, DC
9
Morgan, A.C., 2010.
Sharks: The State of the Science,
Ocean Science Division, Pew Environment Group, Washington, DC
Rauta ni 73 na milioni na qio era vakamatei e vuravura e na dua na yabaki me baleta ga na
volitaki ni tukitukitoa. Na vo ni kena gacagaca e kolotaki tani.
Veika e caka mai na tukitukitoa• Caka me su (soup) – vakabibi e na vakamau vaka-Jaina• Wainimate ni kasi qarisui – vuanikau ni mate tale e so
Rawa ni leqa
Voleka ni Kawaboko
Voleka ni leqa
Lomaleqataki
Sega ni vakadeitaki
Qio ni Viti35 vei ira na mataqali qio era tiko voli ga e veibaravi kei na cakau e Viti, ka ra dau siwati vakalevu maivei ira na vakabisinisi ni qoli.
residents
coastal vistors
oceanic
Tiko voli vakalevu ga e Viti
Wasawasa
Veitosoyaki vakalevu e noda yasa ni vuravura. (laukune vakalevu e veilase kei na veicakau)
58 na mataqali qio e laukune e na wasawasa e Viti. Levu vei ira e ririkotaki ni rawa me ra na yali vakadua yani.
Tukutuku levuIra na dausiwa qio
Vica na yabaki sa oti e laurai ni sa veisau sara vakatotolo na i vakarau ni siwa qio me
bisinisitaki ki vanua tani. Sa tubu sara vakalevu na kedra i wiliwili.
E na i ka 29 ni Maji 2011, a tabaki lo kina e dua na kabani dauvolitaki dri ni cakava tale tiko ga na
volitaki tukitukitoa ki vavalagi
Tabaki e Suva, 29 Maji, 2011
Kaya e dua na kabani ni dau volitaka tiko i vavalagi e veivula
e rauta ni DUA NA TANI
(1,000 Kg) dua na vula na
tukitukitoa mamaca.
Ka sa yaco tiko e Viti
Tabaki e Suva, 29 Maji, 2011
Tu o ya mai muri: Sivia e 100 na taga, levu vei ira na dri kei na 35 na taga tukitukitoa ni qio.
Tu yani oqo e liu: Vica na i binibini tukitukitoa rauta ni
3,000 dua na i binibini.
So tale na i yaloyalo ni volitaki tukitukitoa
Rauta ni 9,000 na tukitukitoa,
(= 2,250 na qio),kei na 35 na taga
Qio tukiloa
Qio tukivula Qio bulubulu
Veimataqali Qio e laurai e na volau ni caka tukitukitoa e Viti:
Tabaki e Suva, 29 Maji, 2011
The Fiji Shark Sanctuary Campaign
Tokona na sasaga ni Matanitu me vakatabui
na vakamate qio e na i yalayala ni
qoliqoli nei Viti se na EEZ.
Naki ni vunau:• Me mudu vakadua na volitaki ni gacagaca ni qio kei na
bisinisi ni qolivi ni ika oqo e Viti.• Me vakalawataki na vakamate qio e na EEZ me
taqomaki kina na veimataqali qio kece.
• Vakadidike se vei na vanua e laurai vakalevu kina na qio, nodra i tikotiko se vanua era vakaluveni kina.
• Soli tukutuku (data) ki na matanitu me vakaukauwataka na sasaga ni nodra maroroi.
Vakatetei e na tabana ni tukutuku.
Qarai ni veitokoni maivei ira na i liuliu ni vanua, lewenivanua raraba, tabana ni saravanua kei na tabana ni
maroroi ni yaubula.
Walewale ni vunau
Kena vakateteiTabana ni tukutuku (media),
veibose e so kei na tabana ni vuli, talanoa vakaiyaloyalo (posters)
30 Minute Documentary
Vakatakilakila (logo) ni T-shirts, pepa kabi (stickers) kei na so tale.
Vakaitavi e na kena vunautaki e VitiTokona na vakaukauwataki na tabu ni nodra qolivi na qio.
Talanoa vakaiyaloyalo (posters)
- - - Kerei me va-kabiri e na dua na vanua e laurai levu.
Vakauta nomu veitokoni ki na
CORAL, PO Box 2558, Govt Bdgs, Suva, se Email [email protected]
Yadudua: www.facebook.com/FijiSharkDefenders
Na digidigi
e noda
Me da
maroroyana Qio
e Viti