Ki e̒ki e̒ ʻo Hawai i̒ i luna o ke kai ʻo A̒lenuihāhāHoʻolono ʻo Maui i ke kai ʻo A̒lalākeikiHe keiki o̒ Kahoʻolawe na KanaloaNāna nō i kuhikuhi i KealaikahikiHiki na e̒ akula i Lāna i̒ i ke kai ʻo A̒u a̒uA̒u aku iā Pailolo, aia lā ʻo Moloka i̒ ē

A Kaiwi ke kai hānupanupa, ʻupu a e̒ ka manaʻo i ka pohu la i̒ o O a̒huAhuwale ʻo Kaua i̒ mai ke kai ʻo Ka i̒e i̒ewahoMa waho aku o Kaulakahi, i̒ke i̒a ka e̒hu kai o Ni i̒hau ēHauʻoli loa au i ka nani e pāhola i̒a maiMaika i̒ a hemolele ka maluhia o nā kai e̒waluUa i̒kea. Aloha kākou ē.

Hulō! Hulō! Ua ku i̒ ka lono ma nā pe a̒ a pau o nā kai ̒ ewalu o kēia ̒ āina aloha, ua pōmaika i̒ kākou i ka pa a̒ pono a̒na o ka puke piha na a̒uao o̒ Nā Kai ʻEwalu, Puke ʻEkahi. Na nā ali i̒moku kaulana ka wa a̒ e ho o̒kele, o̒ ia ho i̒ o̒ Kauanoe Kamanā lāua o̒ William H. Wilson. E e e̒ a e̒ kākou a holokai ma nā a̒le a̒le o nā kai e̒walu.

Ua ho o̒maka kēia huaka i̒ i ka makahiki 1977, o̒ ia ka ho o̒puka mua i̒a a̒na o Nā Kai ʻEwalu, Puke ʻEkahi. Ua pa i̒ i̒a ka puke e ka Hale Kuamo o̒ a na nā lima miki o̒i o ka Hale Kuamo o̒ i ho o̒pa a̒ kuiniho i kēlā me kēia a̒o a̒o o nā mokuna o ka puke. Na nā ali i̒moku kaulana e̒lua i ho o̒ponopono hou i ua puke nei i mea e ho o̒kā o̒i aku ai i ka i̒ke ma ke kino lahilahi o Nā Kai ʻEwalu, Puke ʻEkahi. I ka makahiki 1996, ua ho o̒puka hou i̒a ke kāmua o Nā Kai ʻEwalu i ho o̒ponopono hou i̒a. Na ka Hale Kuamo o̒ i pa i̒ hou a ho o̒pa a̒ i nā puke kāmua hou. Ua hana hou i kēia a̒no hana o ka ho o̒ponopono i ka makahiki 2009 a i ka makahiki 2011. Ua ho o̒loli hou i ka nānā a̒na o ka puke mua loa i o̒i aku ka ma a̒lahi o ka heluhelu a̒na i ka haumāna. ʻO Kaulana Dameg ka mea i hakulau maiau i ka nani o ia puke.

No nā puke kāmua hope e̒lua o Nā Kai ʻEwalu, a̒ o̒le i kū a̒i i̒a aku i ka lehulehu. Mālama i̒a kēia mau puke no nā haumāna a me nā kumu o Ka Haka ʻUla o Ke e̒likōlani. No ke kāmua o ka makahiki 1996, ua kū a̒i i̒a aku e ka Hale Kuamo o̒. Na ka Hale Kuamo o̒ e ho o̒una aku i ka puke i o̒ka i̒a e ka lehulehu mai kahi pae a kahi pae o ka honua. Ma waho aku a e̒ o nā mokupuni o Hawai i̒ nei, ua ho o̒una i̒a aku ka puke o̒ Nā Kai ʻEwalu i nā moku ā̒ina he nui o A̒melika Hui Pū i̒a e like me Nūioka, Kekeka, a me Wakinekona. Aia ho i̒ hā kekahi mau kope o ia puke i ho o̒una i̒a ma Iāpana. He mau hoa ō̒lelo Hawai i̒ ma nā welelau a pau o ka honua!

Ua hō e̒a kākou, e nā hoa luina, i ke kau hāʻulelau o kēia makahiki me ka pōmaika i̒ o ka puke hou loa o Nā Kai ʻEwalu, Puke ʻEkahi. Ua pa i̒ o̒ihana i̒a kēia kāhope o ia puke na a̒uao. Ua lehulehu a manomano ka i̒kena o nā mokuna he ʻumikūmāhā. ʻOli o̒li ka maka i ka nani e pāhola i̒a mai ma nā a̒o a̒o o kēlā me kēia mokuna. Ua maika i̒ a hemolele ka maluhia o nā kai e̒walu. Ua i̒kea. Aloha kākou ē.

na Kanoe Elvenia

HiloKeiki Hula

E Ka LunaHo‘oponopono

Ua Puka Lanakila Ka Pua O Hilo,Ka ‘Ōlelo ‘Ōiwi

2

4

6

3

Kau I Ka Waÿa ÿImi Naÿauao

Kona Kai ‘Ōpua I Ka La‘i

2 Nowemapa 2012

Mai ka lā 19-21 o ‘Okakopa, 2012 i huaka i̒ ai he 28 mau haumāna o Ke Kula o̒ Nāwahīokalani ō̒puʻu a me Ka Haka ʻUla O Ke e̒likōlani i Ke e̒i, ma Kona Hema. Ua hele mākou i laila me ka mana o̒ e ho o̒nui i̒ke no Kona, no ka hula a no ka ō̒lelo Hawai i̒. Ua kipa aku mākou iā Hulihe e̒ a hula iā Kona Kai ʻŌpua. Ua a o̒ e pili ana i ka mo o̒kū a̒uhau o Kamehameha mā. Ua kipa mākou i ka Puʻuhonua o Hōnaunau a i̒ke i ka nani kamaha o̒ o ia ā̒ina. A o̒ ka o̒i loa o nā hana a pau, ua kolekole mākou ma kā kākou ō̒lelo makamae mai ka pi i̒ a̒na o ka lā a i kona nāpo o̒ a̒na aku. ʻO ka launa aku, launa mai kā mākou hana punahele, inā ma loko o nā minuke pōkole ma ka a̒u a̒u kai, a i o̒le paha ma ka holoholo a̒na ma ka pō, ua maika i̒ wale nō ka noho a̒na me nā hoa ō̒lelo Hawai i̒!

Na Kuʻumomi Awai lāua ̒ o Kalāmanamana Harman i haku. (papa 6, Nāwahī a he mau haumāna papa lehua o Māhu i̒lauola)

Kona Kai ‘Ōpua I Ka La‘i I ka hopenapule o ka lā 19-21 o ‘Okakopa, ua huaka i̒ nō ka papa hula kahiko a Kumu Kekoa, nā haumāna o Nāwahīokalani ō̒puʻu, a me nā haumāna o ka papa i a̒ a Kumu Henani i Ke e̒i. I laila nō mākou i launa pū ai me A̒nakala Tava, ke kahu o ia ̒ āina. ̒ Oiai, ke hula nei mākou ma ka papa hula kahiko i ka hula ‘o Kona Kai ʻŌpua I Ka La i̒, ua makemake nō ke kumu e huaka i̒ i laila me ka mana o̒ e o̒i loa aku ke komo ̒ ana o ka na a̒u ma ia hula ke i̒ke maka mākou i ka mana o̒ o ia hula. Ma ia hopenapule ho o̒kahi, ua huaka i̒ nō mākou i Hulihe e̒ a pēlā pū ma Puʻuhonua o Hōnaunau. Ua o̒i loa aku ko mākou i̒ke ma ka māka i̒ka i̒ a̒na i kēia huaka i̒. ʻO ka mea keu a ka maika i̒ ma kēia huaka i̒, o̒ ia nō ka launa pū a walawala a̒u a̒na me nā haumāna o Nāwahī.

Na Lepeka English a me Kai a̒nui Andaya

E ku‘u wahi ‘elele o ka pae ‘āina nei, ka mea nāna e lawe hele ana i ka leo o ka Lāhui i nā kihi ‘ehā o ka ‘āina. E ‘olu‘olu mai ko na‘au palupalu i ku‘u wahi pū‘olo nei, a ho‘okomo ‘ia i kahi ka‘awale o ko kino lahilahi. Eia ma lalo iho nei he ho‘olaha nūhou i kū maoli i ka hoi.

I ke ahiahi 22 o ‘Okakopa i hala iho nei, ua kū mai kekahi moho lae‘ula me ke kūpale ‘ana i kāna pepa nui lae‘ula. ‘O ia ho‘i ka moho kaulana a puni ka pae ‘āina nei, ‘o Larry Lindsey “Kauanoe” Kimura. Ua kaulana kona inoa i ka ‘āuna kūpuna i ka‘a hope aku nei, a kaulana ho‘i i ka po‘e e ‘imi‘imi ana i ka ‘ike a me ka na‘auao ma ka ‘ōlelo aloha o kākou. Kaulana pū ho‘i kona leo i ho‘olele mau ‘ia ma ka lēkiō KCCN ma Ka Leo Hawai‘i. He me‘e nō ‘o ia no ka lāhui,

Ua ā̒koakoa mai nā kumu kula kaiapuni mai ō̒ a ō̒ o Hawai i̒ a puni ma Hilo ma ̒Aukake a ma Nowemapa ho i̒. Ua mālama i̒a ka papa ho o̒nui i̒ke kumu e ka Hale Kuamo o̒ no ka ho o̒launa a̒na i ka puke ō̒pa a̒ ha a̒wina hou o̒ Ka ʻŌlelo ʻŌiwi: Nā Ha a̒wina ʻŌlelo Waha. He mau ō̒pa a̒ ha a̒wina kēia e ho o̒ikaika ai i ka pilina ō̒lelo, ke kuana i̒ke, a me ka ō̒lelo waha ma ka papa. Ua nānā ka maka, ho o̒lohe ka pepeiao a pa a̒ ka waha o nā kumu. A̒̒ole na e̒ i liʻuliʻu a komo akula i ka hana. Pōmaika i̒ nā keiki i ka nui ̒ i i̒ni o nā kumu i ka ̒ imi na a̒uao a̒na.

nāna nō i ku‘upau aku i ka paipai ‘ana i nā kūpuna e kōkua i ka ho‘ōla hou ‘ana i kēia ‘ōlelo Hawai‘i a kākou. ʻE‘ole kēia ka‘aka nani kamahoi, ola ai ka ‘ōlelo Hawai‘i me ka ikaika ma Hawai‘i a puni.

He pōmaika‘i wale nō ka po‘e i hele a ho‘olohe aku i kā Kimura i ‘ōlelo aku ai. He waiwai wale nō ka ‘ike i waiho aloha ‘ia e nā kūpuna i ka houpo ona. A he ho‘ōho ka hopena o ia ahiahi i ka ho‘omoloa ‘ia ‘ana ona i ke kīhei a i ka lei ‘ia ona i ka lehua, i kau ai kona hanohano i Mōkaulele, a lele aku i luna loa a kau i ka puaaneane.

Eia ho‘i ma lalo iho nei ku‘u wahi aloha iā ia ma kēia mau lālani mele.

Hiehie Hanakahi noho i ka la‘iI ka lihi mai a ke KanilehuaUa kamaha‘o ka ‘ike a ka makaIā Hāla‘i kau maila i luna‘Au aku ka mana‘o no MokuolaE ‘ike i ke kai hāwanawanaE huli a kau aku nā maka i ka lehua keaE makalapua mai ana o ka ukaHanohano wale Waiākea-uka‘O Pualeimamo noho i ka ‘oluPuana ka inoa ua lohe ‘iaNo Kauanoe lā he aloha.

‘O ia ihola ka mana‘o o ko Ulehawa keiki hāwanawana,Iā ‘oukou pākahi a pau ku‘u aloha palena ‘ole.

Na Pu‘uohulu

Ua Puka Lanakila Ka Pua O Hilo Nei

Ka ‘Ōlelo ‘Ōiwi

3Nā Maka O Kana

4 Nowemapa 2012

Ua ‘uehe kaiao, kāholo ke ao ‘ōpiopio, kāhelahela ka lani, a puka mai ka lā ma ka hikina. He lā kupaianaha kēia no ko Hilo kini. Ua mālama hou ‘ia ka ho‘okūkū hula ‘o E Mālama Mau I Ka Hula Festival i kēia ‘āina o ka ua nui, ‘o Hilo! He ho‘okūkū hula ‘auana kēia no nā ‘ōpio mai ke kula ha‘aha‘a a hiki i ke kula ki‘eki‘e. Kohu mea lā, he Mele Manaka no nā keiki!

Ua lewa ke kīkala o nā ‘ōlapa o nā hālau ma ka papahele o ka hale nui ‘o Edith Kanaka‘ole Multipurpose Stadium. He ‘umi ka nui o nā hālau i hula ma kēia ho‘okūkū hula mai Hawai‘i mokupuni, no Hilo, no Waimea, no Kona, a pēlā wale aku. Ua komo pū he ‘elima kaikamāhine ma ke ‘ano he moho o ka hālau no ka ho‘okūkū hula kū pākahi.

Loiloi ‘ia nā hō‘ike hula e nā maka loea o ka hula. ‘O Glen Vasconsales, Holoua Stender, Sandra Lee, a me Leolani Pratt Ha‘o nā luna loiloi. He ‘ekolu pae o kēia ho‘okūkū hula, ‘o ke kula ha‘aha‘a, ke kula waena, a me ke kula ki e̒ki e̒ i kaulike nā makana.

Ua pa‘a ho‘i hā nā noho a pau o ka hapa mua o ia hale nui i ka ‘ohana, nā hoa, a me nā kānaka puni i ka hula. ‘Ōlinolino nā maka o nā ‘ōpiopio e hula mai ana no ke anaina nānā. Aheahe maoli nō nā leo hīmeni e kū ha‘aheo ana ma hope o nā ‘ōlapa. ‘Oli‘oli nō ho‘i ke ‘ike aku. A pau nā hō‘ike hula i ka hula ‘ia, ua hula ‘o Ku‘uhiapo Jeong, kekahi ‘ōlapa a Johnny Lum Ho, i kāna mele ho‘okūkū i hula ai ma ka ho‘okūkū hula o̒ Lili‘uokalani Keiki Hula Competition. Ua hula nā kumu hula kekahi i kekahi mau mele ‘auana e like me Pāpālina Lahilahi a me Lei Nani. A pau kēia, ua noho ha‘alulu nā ‘ōlapa a me nā kumu i ke kakali ‘ana no nā makana.

Hilo Keiki Hula

Kula Ha‘aha‘aKūlana ‘Ekahi - Ka Ua Kani Lehua, Johnny Lum HoKūlana ‘Elua - Hālau Nā Pua U‘i o Hawai‘i, Etua LopesKūlana ‘Ekolu - Hula Hālau Kala‘akeakauikawēkiu,

Kenneth Aloha Victor

Kula WaenaKūlana ‘Ekahi - Hula Hālau Kala‘akeakauikawēkiu,

Kenneth Aloha VictorKūlana ‘Elua - Ka Ua Kani Lehua, Johnny Lum HoKūlana ‘Ekolu - Nā Lei Liko O ‘Ōla‘a, Kimo Kekua

Kula Ki‘eki‘eKūlana ‘Ekahi - Ka Ua Kani Lehua, Johnny Lum HoKūlana ‘Elua - Hula Hālau Kala‘akeakauikawēkiu,

Kenneth Aloha VictorKūlana ‘Ekolu - Hālau Hula ‘O Kahikilaulani, Nāhōkū

Gaspang

Hula Kū PākahiKūlana ‘Ekahi - Tehani Kaleohoneonālani Barrett, Ka Ua

Kani Lehua, Johnny Lum HoKūlana ‘Elua - Tyra Kaimuloa-Bates, Hula Hālau

Kala‘akeakauikawēkiu, Kenneth Aloha VictorKūlana ‘Ekolu - Bailey Mahuna, Hālau Hula ‘O

Kahikilaulani, Nāhōkū Gaspang

Hula Hālau Kala‘akeakauikawēkiu

Ka Ua Kani Lehua

Ka Ua Kani Lehua

Tehani Kaleohoneonālani

Barrett

Ka Ua Kani Lehua

Na Kanoe Elvenia20 ʻOkakopa 2012

Eia lā nā hālau i kū i ka hanohano a lanakila:

E nā makamaka o ka ua Kanilehua e ‘imo‘imo mai

nei. E kau ka uluna, e hi‘olani i ka moena, a e kau ka

maka i luna i ka lani. Mai ka lani nō a ka honua, he nani

launa ‘ole ka ‘imo‘imo ‘ana o Kekāomakali‘i. Linohau

ku‘u maka i ka la‘i aloha. Aloha nui kākou.

Kau ho‘i ka hali‘a i ka waihona no‘ono‘o o nā po‘ohina

i ia wā o ka ua māhuahua i ka lani a penei ia, “Kau ke

po‘o i ka uluna, ‘o Welehu ka malama.” ‘O Welehu kēia

māhina o ka ua nui. Hana‘i‘o nō ka ua i ia wā ho‘oilo.

Pulu pē, ‘elo‘elo, ma‘ū ho‘i ka ‘āina i ka nui o ka ua a he

hiki ‘ole i nā kānaka ke mālama i ka māla‘ai a hele i ka

holoholo paha. ‘O ka mea walē nō e hana ai, ‘o ia ho‘i ka

hiamoe i maha ke kino nui.

Ke ‘imo‘imo nei ka maka linolino o Makali‘i i ka hale

lani. Ke kau nei ka hoaka i luna a ‘a‘ole i wehewehe

maila kaiao. Hāli‘ili‘i kahi moena, kau ka uluna, uhi

ka huluhulu. Moekāhua ke keikikāne, makahia kona

mau maka, a pīhole ke kino i ka wana‘ao i ke kūloloku

‘ana o ka paka ua ma kona hale. He pīhoihoi ho‘i kāna

i ka hiki koke ‘ana mai o ka wā o ke akua nona ka

makahiki hou. Ho‘i ē ‘o ia e hiamoe. ‘A‘ole i li‘uli‘u iho,

aia ho‘i he leo i pua mai, mai loko mai o ka waha o ke

kupunakāne. Ua ala maila ‘o Kaiki no ka iho ‘ana i kai i

ma‘ema‘e ke kino a me ka na‘au. Naue aku, naue mai ka

honua i ke ko‘ele wāwae ‘ana o nā kupa ‘āina e iho ana

i kai i ka ua kilikili noe. A ma‘ema‘e nā kino a pau o nā

kupa ‘āina i ka hi‘uwai, ho‘omākaukau akula ke kanaka

i wahi ho‘okupu no ke akua. Kuku ‘ia ke kapa, kālai ‘ia

ka wa‘a, huki ‘ia ke kalo a mākaukau ho‘i ma ke ‘ano he

‘ālana no ia akua. Hāpai akula kēlā kanaka kēia kanaka

i wahi ‘ālana a kō ka makemake o ke akua. Ke piha ka

‘ōpū o ka makemake, ‘uā akula, "Lonoikamakahiki,

“Kau Ke Po‘o I Ka Uluna, ‘O Welehu Ka Malama”Lonoikamakahiki, Lonoikamakahiki." ‘O ka ho‘omaka

akula nō ia o ka le‘ale‘a o ia wā kupanaha. Uhele nui

akula ko kula uka a me ko kula kai i ke kahua ho‘okahi

o ke ahupua‘a. I ka helele‘i ‘ana o ka ua ko‘iawe,

mokomoko ke kino, holo ka wāwae, a pahe‘e ka ihe. A

kau ka lā i ka lolo, hō‘ike maila nā ‘ōlapa i ka ‘ike i pa‘a iā

lākou ma o ka hula ‘ana. Pā maila ka makani kolonahe

ahiahi a hakahaka ho‘i nā ‘ōpū. Pū pa‘akai ke kanaka a

kena ka pu‘u a mā‘ona ho‘i ka ‘ōpū. ‘Oli‘oli ke kanaka i

ka nanea, ka luana, a me ka walea i ka nani o ka ua noe

anuhea.

E nā hoa, hia‘ā kekahi o kākou i ka wana‘ao ma muli

o ke kau nui ‘ana o ka mana‘o. Kau ke po‘o i ka uluna i

ka ua kilikili noe a kani koke akula ka uaki kani. Ala

akula kākou i ka ua ko‘iawe a komo koke i ke kililau

i mea e ma‘e ai ke kino a i mea e ka‘aka‘a ai ka maka.

A laila, pa‘u kākou i ka hana nui ma ke kula, ma ka

hana, ma ka hale. A pau kēia, hana hou. Hia‘ā, kau

ka uluna, uaki kani, ‘au‘au, hana, ho‘i hale. I loko nō

o ka ua o ia wā ho‘oilo, oi ho‘okō kākou i ke kuleana.

Like ho‘i me ka ho‘omākaukau ‘ana o kānaka i ka wā o

Lonoikamakahiki, helele‘i maila ka ua, mau nō ke kuku

kapa, ke kālai wa‘a, a me ka huki kalo. ‘A‘ole i ‘ae iki ‘ia

ka pulu pē, ka ‘elo‘elo, a me ka ma‘ū e lanakila ma luna o

lākou. Piha ka ‘ōpū o ka makemake o Lonoikamakahiki i

ka hana maiau a hana nui o kānaka. Ua kō ke kuleana.

E ho‘omau kākou i kēia ‘ano hana, oi ho‘okō i ke

kuleana i loko nō o ia wā ho‘oilo. E mahalo aku i ka nani

o ka ua noe anuhea o Welehulani. I ka wā kūpono, e

kau lahilahi kou po‘o i ka uluna ‘olu‘olu nō a moe ‘oe me

Niolopua a lohe ho‘i i ka leo e pua ana o ka uaki kani a

ala ho‘i ke kino nui i ka ua kilikili noe o ke Kanilehua. Na Kanoe Elvenia

5Nā Maka O Kana

6 Nowemapa 2012

E Ka Luna Hoÿoponopono,Ma kēia honua nei, o̒ mākou nō nā hanauna e̒lima o nā

kupa o ka ā̒ina ho o̒pulapula o̒ Kamalō; o̒ mākou nō nā kahu o ia ā̒ina, o̒ Kamalō ka inoa. Ua mālama i̒a nā lā kūikawā, pā i̒na lā hānau, pā i̒na puka kula a ho o̒lewa ho i̒ ma ia ā̒ina a mākou i kapa ai he ā̒ina home.

Ua ho ā̒hewa i̒a mākou no ka mālama pono o̒le a̒na i ia ā̒ina aloha, o̒ ka ā̒ina na e̒ kahi e ho o̒nanea ai nā kānaka, kahi a nā o̒hana e ho o̒maha ai no ka lā, kahi a nā keiki e a̒u a̒u mua ai i ke kai, ka ̒ āina kahi like a nā kānaka hoe e hoe ai he 10 mile i ke kaona no ka ho o̒ikaika kino i kēlā me kēia lā. ʻO ka ā̒ina nō na e̒ ia i ulu ai kahi meakanu i̒no i kapa i̒a ke kukunaokalā.

Kau nui kuʻu no o̒no o̒, ma ka ho o̒nanea a̒na o nā kānaka ʻē a e̒ ma Kamalō, inā paha ua no o̒no o̒ lākou i ke kumu i ola maika i̒ ai kēia ā̒ina me ke kukunaokalā o̒le? He laki paha? He ā̒ina a ke Akua paha? A i o̒le ua pōmaika i̒ wale i ka loa a̒ o̒le o ia mau kukunaokalā i laila?

Ua ahuwale mai nō ka ha i̒na: o̒ nā mo o̒puna o ka o̒hana Buffalo a me ka ̒ohana Mahi a̒i nā mea nāna i mālama i ia ̒ āina. He pua koke wale mai nō ka leo ikaika a kuʻu kupunakāne i kuʻu pepeiao, "Ke hele o̒e i ka uapo, e huki i e̒lima kukunaokalā. A ke ho i̒ mai o̒e, e huki hou i e̒lima kukunaokalā." ʻO ia ka ō̒lelo ho o̒kahi a kuʻu makuahine i nā mo o̒puna. A i kēia, o̒ ia ka ō̒lelo e kūpina i̒ ana i ka pepeiao o kā mākou mau ̒ ohana keiki. Kū ka paila nā kukunaokalā malo o̒ ma ka pā pōhaku i waiho i̒a e nā lima o nā pulapula no e̒lima hanauna.

He mau loli nui ko kēia makahiki nei: ua kuhi i̒a mākou he maika i̒ o̒le no ka ā̒ina a ua kauoha i̒a mākou e wāwahi aku i ka hale ā̒pulu o pau i ke kakapila i̒a. I mea e mālama i̒a ai nā hali a̒ aloha a kā mākou mau keiki, ua wāwahi mākou i ka hale. A̒̒ole na e̒ i lawa kūpono i nā maka o nā mea nāna i kauoha mai. Pau wale ia wahi i ke kakapila i̒a i loko nō o kā mākou hana, a hāmama wale ko mākou pūnana o ka maluhia o̒lu o̒lu. Ua kaula i̒ maoli i̒a nō ko mākou mau iwi. Ma muli o ka e̒ha e̒ha o ka na a̒u a me ka huhū, ua ho o̒laha wau no ke oki a̒na i ka ho o̒ilina waele kukunaokalā. "E kū ana mākou i kū i ka inoa i kapa i̒a mai, ʻO ke kahu maika i̒ o̒le."

A̒ne a̒ne ho o̒kahi mahina i hala a mākaukau au no koʻu holo hou a̒na i Kamalō. I ko mākou kā a̒lo a̒na i ka hulina o ke alanui a ma ka iho a̒na ma ke ala iki i kai, ua kulu nō ka waimaka, ua e̒ha e̒ha a luʻuluʻu nō koʻu na a̒u. Ua o̒ko a̒ loa kēia wahi aʻu i aloha nui ai, kahi o nā hali a̒ aloha o koʻu wā

kamali i̒, ua o̒ko a̒ maoli nō. ʻO nā okaoka kiawe a me nā lālā kukunaokalā, nā mea e waiho wale ana ma ia wahi. ʻO ka hewa, ̒ o ia nō ka ̒ ae ̒ ana i kekahi hoa e noho i laila. Ua no o̒no o̒ wau iaʻu iho, a̒ o̒he loa a kā mākou hiki ke hō e̒ha wale aku i ka ā̒ina i like me ka mea e waiho ana i mua o kuʻu mau maka, he ā̒ina panoa māneoneo wale ho i̒ aʻu e i̒ke ana. He kūpono o̒le ke kapa a̒na i ia he mea o̒le "he ā̒ina", he lawa o̒le ia ō̒lelo i ka ikaika o kuʻu mana o̒. A̒ne a̒ne he e̒kolu mahina ma hope mai a mākaukau au no ka ho i̒ hou a̒na i Kamalō.

No laila, pehea lā e hiki ai iā o̒e ke komo i kēia mō a̒ukala? Ma ka lā 26 o Mei, 2012 ka Lā ʻOhana ma Kamalō, a o̒ kekahi o nā hana o ia lā, o̒ ia nō kō mākou awaiāulu pū, o̒ nā keiki me nā mākua, i ka holoholo ma ka uapo, a eia lā, e huki i e̒lima kukunaokalā ma ka holoholo a̒na aku a e̒lima ho i̒ ma ka holoholo mai. Ua ho o̒holo au, ̒ a o̒le wau e hō o̒le ana i kaʻu mau mo o̒puna a me nā o̒hana keiki e i̒ke i ka nani o Kamalō, kuʻu "palekaiko" ma kēia honua nei. ̒ Upu a e̒ ka mana o̒ no koʻu lohe a̒na i ka leo o kuʻu mau kūpuna e ō ana i ke awāwa a pā mai ko lākou aloha a puni kākou.

Naʻu nō, Kau i̒onalani English

Pepeluali 2012, Kaunakahakai, Moloka i̒

Ka Hanauna 6

Ka Hanauna 7

E kahalina i nā mea ‘oko‘a he ‘umi ma waena o kēia mau ki‘i ‘elua.He aha ka ‘oko‘a?

OLA Moloka‘i

ʻO mākou nā o̒hana o OLA Moloka i̒ (̒ Ohana Learning

Alliance). He papahana ho o̒na a̒uao ō̒iwi kēia no nā keiki kula

home. Ua ho o̒kumu i̒a ka papahana i kēlā makahiki aku nei i

kekahi makua i i̒ i̒ke ai i ka pono e komo piha i ke ola o kāna

keiki.

Ma kēia papahana, ho o̒ili i̒a ka i̒ke o ka o̒hana ma luna o ke

keiki. Ao̒ pū kekahi mau kānaka loea o ke kaiaulu i kā mākou

keiki ma o nā a̒no ho i̒ho i̒ honua like o̒le. ʻO kā mākou nuʻukia, o̒

ia ho i̒ o̒ “E ola o̒ Moloka i̒!” ʻO ka hānai a ho o̒ulu i ka mauli o ke

keiki, kona pikoʻu a me ka i̒ke honua, ma o ko Moloka i̒ mo o̒lelo,

o̒ ia nō kā mākou ala nuʻukia. Me kēia, o̒ kā mākou kālaimana o̒

ko i̒ko i̒, o̒ ia o̒ “ A̒̒ohe pau ka i̒ke i ka hālau ho o̒kahi.” Ua nui a

manomano ka i̒ke i hō i̒ke i̒a ma ua papahana nei, mai loko a mai

waho mai o ka papahana.

I nā pukana o Nā Maka O Kana e puka aku ana, na nā keiki e

pa i̒ i nā mo o̒lelo o Moloka i̒ a lākou e ha i̒ hou ai ma kekahi a̒no

puke. E o̒hi o̒hi i̒a ana ka i̒kepili ma o ka nīnauele i nā kūpuna a

me ka noi i̒ pū. E ka a̒ka a̒ ka maka i nā pukana hou, e heluhelu i nā

mo o̒lelo o Moloka i̒; ha i̒ i̒a e nā keiki no nā keiki!

Inā ua ulu ka hoi ou, hiki ke leka uila mai iā mākou ma

olamolokai@gmail.com.

Aloha Ā̒ina!

Mai Ka e̒lelani o Lanikāula a hiki i Ka e̒lehonua o A̒ikaʻau,

Mai Ka e̒lekū o Ha e̒ha e̒kū a hiki i Ka e̒lemoe o Kaioea lāua o Kalamaʻula

E Ō Moloka i̒!

7Nā Maka O Kana

UHH/NĀ MAKA O KANA200 W. KĀWILI ST.HILO, HI 96720-4091

KE ‘IMI NEI MĀKOU I MEA KĀKAU,A ‘O ‘OE NŌ IA!

He leo kono kēia, e ka lehulehu, e ho‘ouna mai i nā leka, pepa, mana‘o, ki‘i, a pēlā wale aku iā mākou ma ka nūpepa ‘o Nā Maka o Kana. Ua pa‘i ‘ia ma kēia pukana nā mea i ho‘ouna ‘ia mai e nā kula like ‘ole a me nā pae like ‘ole, a ‘o kou manawa kēia! E ‘olu‘olu, e ho‘ouna mai i ka helu wahi a i ‘ole i ka leka uila i hō‘ike ‘ia ma lalo iho nei:

Nā Maka o Kana - Hale Kuamo‘o200 West Kāwili St.Hilo, HI 96720-4091

Leka Uila: hkuamoo@hawaii.eduFacebook.com/HaleKuamoo

Twitter: @HaleKuamoo

Nā Maka o KanaPuke 20, Pepa 1

No KanaHe kupu‘eu Hawai‘i kahiko ‘o Kana i kaulana i ke kīko‘o a ho‘olō‘ihi ‘ana aku i kona kino mai kahi pae a kahi pae o ka ‘āina. Pēlā nō ka ho‘omalele ‘ia ‘ana o nēia nūpepa a ma waho aku ho‘i o Hawai‘i pae ‘āina nei.

No ke Kino o KanaAlohalani Housman & Hi‘ilei Vuta, Nā Alaka‘i

Kanoe Elvenia

Ho‘onohonoho Lepeka English

Ho‘oponoponoKaulana Dameg

Māhealani KobashigawaKaliko Trapp

Nā Hoa Kāko‘oKu‘umomi Awai

Kalāmanamana HarmanKau‘ionalani English

Kai‘anui AndayaOLA Moloka‘i

Pu‘uohulu

Ke Ala Nu‘ukia o ka NūpepaHe nūpepa kaiaulu ‘ōlelo Hawai‘i e paipai ana i ke kaiaulu ‘ōlelo Hawai‘i e hō‘ike, ho‘olaha, a ho‘olalelale i ka mana‘o.

Ke KōkuaMahalo nui ‘ia ke kālā kōkua no nā hana a ka Hale Kuamo‘o. E ‘olu‘olu e ho‘ouna mai i nā pila kīko‘o ma ka inoa o ka UHF - Hale Kuamo‘o a ho‘iho‘i ‘ia iā ‘oe he likiki e hō‘oia ana i ka manawale‘a o kou kōkua ‘ana mai, he kūlana kū i ka ‘auhau ‘ole ‘ia.

Ke Pa‘i me ka Ho‘omalele.Pa‘i ‘ia ka nūpepa ‘o Nā Maka o Kana na ka hui ‘o Hawai‘i Hochi Ltd., ma lalo o ka Hale Kuamo‘o, Kikowaena ‘Ōlelo Hawai‘i o Ke Kulanui o Hawai‘i ma Hilo. He ‘ehā pukana o ka makahiki kula.

Ka LekaKono ‘ia ka po‘e heluhelu e ho‘ouna mai i ka leka, ka mo‘olelo, ka nūhou, ke mele, ke ki‘i, a me nā mea ‘ē a‘e o ia ‘ano. No ka pukana ‘ekahi o ka makahiki kula 2012-2013, e ho‘ouna mai ma ke kelepa‘i, ka leka a i ‘ole ka leka uila, ma mua o ka lā 3 o Kekemapa.

No nā Ki‘iMahalo nui ‘ia ka po‘e a pau nāna nā ki‘i o kēia pukana nūpepa.

Ke KuleanaKuleana kope © 2012 na ka Hale Kuamo‘o, Ka Haka ‘Ula O Ke‘elikōlani, Kulanui o Hawai‘i ma Hilo, nona nā kuleana a pau. ‘O nā mana‘o a me nā ‘ōlelo a pau o loko nei o kēia nūpepa, na ka mea kākau ia.

Nā Maka o Kana - Hale Kuamo‘o200 W. Kāwili St.,

Hilo, HI 96720-4091(808) 933-0666 (kelepona)

974-7686 (kelepa‘i)Leka Uila: hkuamoo@hawaii.edu