NA CIEK ACH WYOBRANI - Podręczniki szkolne, e …sklep.wsip.pl/uploads/litb/2070_litb.pdfTo ona...
Transcript of NA CIEK ACH WYOBRANI - Podręczniki szkolne, e …sklep.wsip.pl/uploads/litb/2070_litb.pdfTo ona...
Autorzy: Kinga Łapot-Dzierwa, Robert Małoszowski, Marta Śmigla
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany
do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego do nauczania plastyki, na podstawie opinii rzeczoznawców:
prof. dr hab. Wiesławy Limont, dr. hab. Zbigniewa Bani, dr. Jarosława Pacuły.
Etap edukacyjny: II.
Typ szkoły: szkoła podstawowa.
Rok dopuszczenia 2012.
Numer ewidencyjny w wykazie dla wersji tradycyjnej i elektronicznej podręcznika: 550/1/2012
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.
Warszawa 2013
Wydanie I (2013)
ISBN 978-83-02-13838-6
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Iwona Ramotowska (redaktor koordynator, redaktor merytoryczny)
Redakcja językowa: Rozalia Słodczyk
Redakcja techniczna: Jolanta Dąbrowska
Projekt okładki: Artur Matulaniec
Projekt grafi czny: Urszula Gardy, Anna Wielbut
Opracowanie grafi czne: Urszula Gardy, Anna Wielbut
Fotoedycja: Natalia Marszałek
Skład i łamanie: Grzegorz Brodowski
Zalecane wymagania systemowe i sprzętowe
Podręcznik elektroniczny w formacie PDF otwierany na komputerach PC i MAC wymagazainstalowania bezpłatnego programu
Adobe Reader (http://get.adobe.com/reader/); otwierany natabletach i telefonach z systemem Apple iOS wymaga zainstalowania
bezpłatnego programu iBooks(do pobrania ze sklepu App Store); otwierany na tabletach i telefonach z systemem Android wymaga-
zainstalowania bezpłatnego programu Adobe Reader (do pobrania z Google Play).
Pomoc techniczna: [email protected]
Materiały, do których masz dostęp, nie mogą być rozpowszechniane publicznie, nie mogą byćprzedmiotem dalszego obrotu. Rozpo-
rządzanie ich opracowaniem wymaga uzyskania zgody.Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzial-
nością
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieod-
płatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz,
czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
JAK KORZYSTAĆ Z PODRĘCZNIKA? ..........................................................................4
DLACZEGO POWSTAJĄ DZIEŁA SZTUKI? 1. Wyobra�nia, czyli o wyobra�eniach artystów .....................................................6
CO MOGĄ PRZEDSTAWIAĆ DZIEŁA SZTUKI? 2-3. Portret i posta�, czyli jak namalowa� cz�owieka .............................................. 10 4. Martwa natura, czyli przedmioty na obrazach .................................................. 16 5. Pejza�, czyli cztery pory roku w obrazie ............................................................ 20
O EMOCJACH W SZTUCE 6-7. Mi�o�� i rado��, czyli jak wyrazi� uczucia w sztuce ....................................... 26
EKSPERYMENTY TWÓRCZE, CZYLI W PRACOWNIACH ARTYSTÓW 8-9. Warsztat rysownika, czyli czym i jak mo�na rysowa� .................................. 34 10-11. Warsztat malarza, czyli czym i na czym mo�na malowa� ..............................40
Z CZEGO SKŁADA SIĘ DZIEŁO SZTUKI? 12-13. Kompozycja – co to takiego? .................................................................................48 14-15. Punkt i kreska, czyli plastyczny alfabet ............................................................ 56 16. Barwne fantazje, czyli �wiat w kolorach t�czy ................................................ 62
SZTUKA OBOK NAS 17. Sztuka u�ytkowa, czyli sztuka pi�knego przedmiotu .................................68 18. Sztuka ludowa, czyli si�a tradycji ....................................................................... 72
SKĄD PRZYCHODZIMY, KIM JESTEŚMY? 19-23. Muzeum, czyli gdzie mo�na znale�� dzie�a sztuki ........................................... 77
SŁOWNIK. Poj�cia i trudne wyrazy jeszcze raz ......................................................... 92
DLA CIEKAWSKICH – informacje o artystach .......................................................... 95
SPIS DZIEŁ ........................................................................................................................... 97
Spis tre�ci▶
▶
▶
▶
▶
▶
▶
▶
▶
▶
▶
3
Obraz Jana Heema przedsta-
---
--
-
JAN DAVIDSZ. DE HEEM, Waza z kwiatami,
około 1645
(olej na płótnie,
69,6 x 56,5 cm)
Przygotujcie kartkę A3
i kolorowe pastele.
Przynieście do szkoły kwiaty,
gałązki i może trawy. Będą Wam
potrzebne do zrobienia okazałego
bukietu w dużym naczyniu. Tłem
może być na przykład tablica.
Kwiaty są świeże i piękne, lecz
wkrótce zapewne zwiędną.
Spróbujcie namalować waszą
kwiatową martwą naturę.
Postarajcie się zakomponować
ją centralnie i wypełnić całą
przestrzeń kartki.
Wystawę prac zróbcie
w kolejnym tygodniu. W ten
sposób spróbujcie zatrzymać
piękno nie tylko wspomnieniem.
19
WIKTORIA 11 lat
18
AUGUSTE RENOIR, Truskawki, 1905 (olej na płótnie,46 x 28 cm)
---
---
Będą ci potrzebne trzy kartki
formatu A4, farby plakatowe lub
klejowe, a także czarny pisak.
Jedną z kartek zamaluj kolorami,
które kojarzą ci się z kwaśnymi
owocami, na przykład cytryną,
agrestem, niedojrzałym jabłkiem,
a drugą takimi, które przychodzą
ci na myśl, kiedy wyobrażasz
sobie słodkie owoce, na przykład
poziomki, truskawki, maliny.
Teraz użyj zarówno ,,kwaśnych’’,
jak i ,,słodkich’’ kolorów i pomaluj
trzecią kartkę w dowolny sposób;
mogą na niej powstać pasy, kratki
lub kropki. Kolory możesz mieszać
w dowolnych proporcjach
i dodawać – jeśli zechcesz
– czerni lub bieli.
Twoim zadaniem będzie
przygotowanie deseru
,,Owocowe smaki’’.
Wydzieraj lub wycinaj
z dwóch pierwszych
pomalowanych kartek
różne owoce, pamiętając
o ich rzeczywistych
kształtach, kolorach
i wielkościach. Trzecia,
,,słodko-kwaśna’’ kartka
może stać się materiałem tła,
obrusa lub patery.
Jeśli zechcesz, możesz dodać
pisakiem dowolne szczegóły do
twojej martwej owocowej natury.
Smacznego!
MARYSIA 11 lat
Obraz Jana Heema przedsta
---
--
-
JAN D
Przygotujcie kartkę A3
i kolorowe pastele.
Przynieście do szkoły kwiaty,
gałązki i może trawy. Będą Wam
potrzebne do zrobienia okazałego
bukietu w dużym naczyniu. Tłem
może być na przykład tablica.
Kwiaty są świeże i piękne, lecz
wkrótce zapewne zwiędną.
Spróbujcie namalować waszą
kwiatową martwą naturę.
Postarajcie się zakomponować
ją centralnie i wypełnić całą
przestrzeń kartki.
Wystawę prac zróbcie
w kolejnym tygodniu. W ten
sposób spróbujcie zatrzymać
piękno nie tylko wspomnieniem.
1999191919999
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWIIIIIIIIIKTOKTOKTORKTORKTOTTKTORKTORKTORKTORKTORRKTORORTORKTORKTORORTORORRKTTORKTOOORTTKTOTT IAIAIAIAIAIAAAAAAAIAAAIA 11 lat11 lat11 lat11 lat11 lat11 lat11 lat1 lat1 lat1 lat1 l11 lalat11 latt1111 lat11 latlaatt11 t11 lat1 at
AUGUSTE RENOIR, Truskawki, 1905 (olej na płótnie,46 x 28 cm)
---
---
lub kropki. Kolory możesz mieszać może stać się materiałem tła,
obrusa lub patery.
Jeśli zechcesz, możesz dodać
pisakiem dowolne szczegóły do
twojej martwej owocowej natury.
Smacznego!
MARYSIA 11 lat
Jak korzysta� z podr�cznika?
DAVIDSZ. DE HEEM,Waza z kwiatami,
około 1645
(olej na płótnie,
69,6 x 56,5 cm)
y kartki
ow
pisak
kolorami,
aśnymi
tryną,
abłkiem,
ychodzą
żasz
przykład
liny.
śnych’’,
i pomal
y sposó
asy, kra
lub kropki. Kolory możesz mi
w dowolnych proporcjach
i dodawać – jeśli zechcesz
zerni lub bieli.
m zadaniem będzie
wanie deseru
smaki’’.
wycinaj
ych
rtek
ęta
j
k
ając
a
d
aluj
ób;
atki
prz
,,Owo
Wydzier
z dwóch p
pomalowany
różne owoce,
o ich rzeczywis
kształtach, kolo
i wielkościach. Tr
,,słodko-kwaśna’’
kartki
we lub
k.
oraorami,
mi
lu
ii d
– czer
Twoioimmm
przprzygotowa
wocowe smsm
ierajerajeraj llublub wy
pierwszyc
nynych kach kaarrt
e, pamięt
istych ch
orachch
Trzecia,
’ kakartkrtk
,
kka
Analizy dziełKrótkie omówienia
reprodukowanych
dzieł,
przedstawienie
problemów
związanych
z tematem i formą,
a czasem dodatkowe
informacje, w tym
ciekawostki.
Ćwiczenie plastyczneKażdy obraz
jest inspiracją
do ćwiczenia
plastycznego, które
można realizować
podczas lekcji lub
w domu.
Proponujemy
niebanalne tematy
oraz ciekawe
i oryginalne techniki.
25
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
!1.
2.
3.
44.
5.
Tekst lekcji Zawiera przedstawienie
głównego tematu,
przykładowe
dzieło i jego krótką
analizę.
Sprawdź swoją wiedzęPo każdym rozdziale
podsumowanie, a w nim
pytania i zadania dotyczące
zdobytej wiedzy.
PojęciaWyjaśnienie pojęć
wyróżnionych w tekście
rozdziału, ważnych
i wartych zapamiętania.
6
W szystko to, co stworzy� cz�owiek na przestrzeni wieków, zawdzi�cza nie tylko swojej ogromnej pracy, lecz tak�e
pomys�om. To one powoduj�, i� tworzymy ci�gle co� nowego. Bez pomys�ów nie mog�yby powsta� wspania�e budowle, rze�by, obrazy, urz�dzenia techniczne, samoloty, rakiety kosmiczne, komputery...
G�ównym sprawc� tego bogactwa jest ludzka wyobra�nia. To ona pozwala nam „zobaczy�” rzeczy, przedmioty i zjawiska, które nigdy wcze�niej nie istnia�y. Ka�dy z nas ma wyobra�ni� i jest ona przydatna w wielu sytuacjach. Pozwala przewidzie� i zaplanowa� nasze post�powanie, wi�c sprzyja podejmowaniu m�drych decyzji. Dzi�ki niej cz�owiek nieustannie d��y ku przysz�o�ci, rozwija si�, tworzy. Próbuje dorówna� przyrodzie, podgl�da jej wzory, poszukuje pi�kna i harmonii.
W sztukach plastycznych wyobra�nia nieustannie podpowiada�a artystom nowe rozwi�zania. Dzi�ki niej powstawa�y nowe kierunki w sztuce, wybitne i odkrywcze dzie�a, a tak�e nowe techniki plastyczne.
Wyobra�nia artystów wyprzedza czas, budzi nasze zdziwienie i nieustannie nas zaciekawia. Tworzy zwi�zek tego, co ju� by�o, z tym, co dopiero nast�pi.
Wyobra�nia,czyli�o�wyobra�eniach artystów
JOAN MIRÓ, Karnawał arlekina,
1924–1925
(olej na płótnie,
66 x 93 cm)
� WYOBRAŹNIA to zdolność
do tworzenia we własnym umyśle
nowych i niespotykanych dotąd
sytuacji. Wyobraźnią jest obdarzony
każdy człowiek, ale nie każdy ją
wykorzystuje w taki sam sposób.
Kiedy mówimy, że ktoś ma bardzo
bujną czy bogatą wyobraźnię, to
znaczy, że posiada szczególną
zdolność i łatwość zmieniania
istniejącej rzeczywistości w nowy,
często zaskakujący sposób.
� WYOBRAŹNIA ARTYSTYCZNAto umiejętność przekazywania
1DLACZEGO POWSTAJĄ DZIEŁA SZTUKI?
Poj�cia i trudne wyrazy
7
� Obraz Joana Miró przedstawia �wiat nieskr�-powanej zabawy. Rytmicznie rozproszone kszta�ty przybieraj� form� postaci i przedmiotów. Zajmuj� na chwil� miejsca, które zapewne zaraz opuszcz�. Obraz pe�en jest koloru i ruchu, a jego kompozy-cja jest dynamiczna. Postacie i przedmioty tacz�
w rytm muzyki wydobywaj�cej si� z instrumentu trzymanego w d�oni fantastycznego stwora. Wn�-trze pokoju nie ogranicza ruchliwej zabawy. Wydaje si�, �e za moment pojawi� si� nowi go�cie. W oknie na tle ciemniej�cego nieba równie� wida� tajemni-cze kszta�ty. Ka�dy z nich ma swoje nieznane imi�.
w dowolnej formie plastycznej
(w malarstwie, rzeźbie, grafi ce)
swoich wyobrażeń i pomysłów.
� PIĘKNO w dziele sztuki to zespół
cech takich jak zasada zachowania
równowagi albo harmonia
barw czy kształtów, które
odpowiednio ze sobą połączone
sprawiają, że dane dzieło budzi
nasz zachwyt.
� ZASADA ZACHOWANIA RÓWNOWAGI, inaczej harmonia,
to takie zestawienie ze sobą
barw, kształtów lub brył,
które sprawia, że oglądanie
dzieł sztuki dostarcza nam
przyjemności i pobudza nas
do rozmyślań.
� Obraz Krzysztofa Kiwerskiego przedstawia au-tomatyczne ptaki. To jakby pod��czone przewo-dami do �ród�a energii roboty, którymi by� mo�e kto� kieruje. Odpoczywaj� na ga��ziach drzewa. Os�ania je widoczna w tle, mechaniczna zas�ona, która przypomina kszta�tem cienie splecionych krzewów. Mieszaj� si� tu �wiaty natury i techni-
ki – pozwala im si� po��czy� wyobra�nia artysty. Mo�emy tylko odgadywa�, jakie zadanie maj� do wykonania te dziwne ptaki.Krzysztof Kiwerski to wspó�czesny artysta dzia�a-j�cy w Krakowie. Oprócz malarstwa zajmuje si� gra k� komputerow� oraz – jako scenarzysta, re-�yser i plastyk – lmem animowanym.
• Przygotuj kartkę A4, farby
akwarelowe, czarno-białe gazety
i czarny pisak.
• Za pomocą gąbki lub grubego
pędzla zmocz kartkę czystą wodą
i od razu namaluj jasnymi, czystymi
kolorami tęczowe, baśniowe niebo.
Możesz poruszać kartką i pozwalać
farbie swobodnie spływać.
• Z gazety wytnij sylwetkę ptaka,
możesz wykorzystać zarówno druk,
jak i fragmenty zdjęć.
• Umieść go na kolorowym niebie.
Zastanów się, jaki ma być. Malutki,
średni, a może ogromny?
• Użyj czarnego pisaka, żeby dodać
szczegóły i podkreślić charakter
twojej kompozycji. Każda praca
może stać się inspiracją
i początkiem opowiadania.
KRZYSZTOF KIWERSKI, Ptaki I, 2000 (akryl na płótnie, 130 x 100 cm)
8
ć
p adania.
�wiczenie 1
KASIA, 10 lat
� Obraz Jacka Yerki (czytaj jerki) przedstawia p�y-n�cy mi�dzy chmurami statek, obci��ony pot��-nym zamkiem i majestatycznie unosz�cy si� nad drzewami. Rozwiewa i, jak sugeruje tytu�, �amie chmury, przep�ywaj�c przez nie jak przez otwart� bram�. Fantazja uwalnia przedmioty od ich funkcji i powoduje, �e z ci��kich staj� si� lekkie. Grawitacja,
czyli przyci�ganie ziemskie tutaj nie dzia�a. Rzeczy i�przedmioty ��cz� si� ze sob� w nowe ca�o�ci. Wol-no�� i swoboda panuje w �wiecie wyobra�ni!Jacek Yerka to wspó�czesny polski malarz i projektant plakatów. Wiele swoich obrazów wykonuje w tech-nice gicleé (czytaj: �ikle), która polega na druku nie-blakn�cymi tuszami na papierze wysokiej jako�ci.
• Potrzebujesz kartki A3 lub A4
w wybranym przez ciebie kolorze,
kredek, pisaków i długopisów.
• Wyobraź sobie ogromną
i bardzo ciężką budowlę, która
za chwilę wyląduje delikatnie
i bezszelestnie na potężnym
drzewie.
• Narysuj to drzewo, a na nim
zamek, a może inną budowlę.
Pokaż, że relacja między budowlą
a drzewem jest pełna harmonii.
Drzewo przyjęło niezwykłego
lokatora. A może zdarzy się tam
coś jeszcze? Zastanów się i narysuj
swój pomysł.
JACEK YERKA, Chmurołamacz, 1994 (akryl na płótnie, 54 x 61,5 cm)
9
�wiczenie 2
TOMEK, 11 lat
11
J ednym z najtrudniejszych zada malarzy by�o malowanie portretów i postaci. Przez wiele wieków,
tak�e dzisiaj, portret przedstawiaj�cy twarz, posta�, a czasem nawet grup� ludzi by� wa�nym tematem malarskich opowie�ci.
Trud przedstawienia i opisania cz�owieka bra� si� nie tylko z konieczno�ci uchwycenia podobiestwa jego rysów. Wa�na by�a tak�e, szczególnie w�dawnych czasach, umiej�tno�� namalowania bogatych ubiorów, dekoracyjnych tkanin, koronek i haftów. W tym celu arty�ci pos�ugiwali si� �wiat�ocieniem oraz perfekcyjnie ��czyli barwy. Pragn�li wiernie odda� wygl�d g�adkiej lub pomarszczonej ludzkiej twarzy i tym samym stworzy� dzie�o jak najwierniej odtwarzaj�ce rzeczywisto��. Najtrudniejsze by�o jednak uchwycenie charakteru cz�owieka i jego emocji.
� Portret Mony Lisy, �ony bogatego � orenckiego kupca Francesca Giocondo (czytaj: franczeska d�iokondo), to jeden z najdoskonal-szych portretów w historii malarstwa. Jego autorem jest genialny twórca w�oskiego renesansu – Leonardo da Vinci (czytaj: da winczi). Artysta przedstawi� posta� kobiety na tle krajobrazu. Jej twarz jest realistyczna i sprawia wra�enie �ywej. By ukaza� delikatno�� rysów twarzy o�wietlonych mi�kkim �wiat�em, malarz pos�u�y� si� �wiat�o-cieniem, �agodnie przechodz�c od ciemniejszych do ja�niejszych to-nów. Zacieraj�c wyrazisto�� konturów ust, uzyska� efekt tajemniczego u�miechu. Harmoni� malarskiego wyrazu dope�nia lekko zamglony krajobraz, równie tajemniczy jak posta� kobiety.
LEONARDO DA VINCI, Mona Lisa, 1503–1505 (olej na desce, 77 x 53 cm)
Portret i posta�,czyli jak namalowa� cz�owieka
� PORTRET, inaczej wizerunek,
podobizna. W sztukach
plastycznych to przedstawienie
postaci z dbałością o wierne
odtworzenie jej cech
fi zycznych i psychicznych.
W zależności od sposobu
przedstawienia postaci
możemy spotkać różne rodzaje
portretów, na przykład:
POPIERSIE, czyli ujęcie tylko
głowy postaci lub głowy wraz
z ramionami;
AUTOPORTRET, czyli
namalowany przez artystę
portret własny.
� ŚWIATŁOCIEŃ,
inaczej rozmieszczenie na
przedmiotach światła i cienia.
W sztukach plastycznych to
taki sposób zastosowania linii
i kresek oraz barw, aby na
płaskiej powierzchni obrazu
uzyskać efekt trójwymiarowości
i podkreślić przestrzenny
wymiar przedstawień.
� RENESANS, inaczej
odrodzenie. To epoka w dziejach
kultury i sztuki europejskiej
XV i XVI wieku.
2-3CO MOGĄ PRZEDSTAWIAĆ DZIEŁA SZTUKI?
Poj�cia i trudne wyrazy