ျပညေထာငစသမၼတျမနမာနငငေတာ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ၾကားျဖတ ေရြးေကာကပြမားအတြက

ႏငငတကာ ေရြးေကာကပြေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာေရးမစရင

ၾကားျဖတအစရငခစာ

ႏငငတကာ ေရြးေကာကပြေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာေရးမစရင (IEOM) အေၾကာငး

ျမနမာနငင၏ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ (၃) ရကေန႔ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားအတြက ANFREL ၏ နငငတကာ ေရြးေကာကပြ ေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာေရးမစရငက ႏငငတကာ ေရြးေကာကပြေစာင႔ၾကည႔ ေလ႔လာသ (၁၁) ဥးျဖင႔ ဖြ႕ စညးထားရာ ရနကနတြင သးပတခန႔ အေျချပ၍ ေရြးေကာကပြဆငရာ သရပခြဆနးစစေလ႔လာသ (Electoral Analysts) ႏစဥးအျပင ႏငင၏ ျပညနယႏင႔ တငးေဒသႀကးအႏ႔တြင ဆယရကခန႔ ေနရာခထားခ႔ေသာ ကာလတ ေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာသ (STO) ကးဥးတ႔ပါဝငသည။

IEOM အဖြ႕သည ၾကားျဖတေရြးေကာကပြက ေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာခ႔ၾကရာ မဆြယစညးရးမႈမားက ေစာင႔ၾကည႔ ေလ႔လာျခငး၊ ေရြးေကာကပြတြင အဓက ပါဝငပတသကေနသမားႏင အေသးစတ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား၊ မဆႏၵ နယေျမ (၁၃) ခတြင မရမားက အလဥးသင႔သလ နမနာေရြးခယၾကည႔ရႈျခငးမား လပေဆာငနငခ႔သည။ စစေပါငး အေရအတြကအားျဖင ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ (၂၄) ရကမ ႏဝငဘာလ (၂) ရကေန႔အၾကား ၾကတငမေပးရကမားအတြငး မရေပါငး (၂၅) ရကလညးေကာငး၊ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြေန႔ျဖစသည ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ (၃) ရကေန႔တြင မရေပါငး (၁၁၈) ရက ေလလာႏငခသည။

ဤၾကားျဖတအစရငခစာတြင မဆႏၵနယအတြငး ႀကတငမေပးျခငးလပငနးစဥ၊ ေရြးေကာကပြ စညးရးလႈ႕ေဆာျခငး ႏင႔ မဆြယျခငးရပနားကာလအပါအဝင ေရြးေကာကပြအႀက လႈပရားမႈမားသာမက ေရြးေကာကပြေန႔ လပေဆာငေန မႈမားျဖစသည႔ မရဖြင႔သည႔အခနမစ၍ မေရတြကျခငး၊ မမားေပါငးျခငးႏင႔ ရလဒေၾကညာျခငးတ႔အေပၚ ဆနးစစ ခကမား ပါဝငသည။

ANFREL သည အျပည႔အစပါဝငသည႔ မစရငအစရငခစာက ၾကားျဖတေရြးေကာကပြအၿပး တစလအၾကာတြင ထတျပနမညျဖစရာ ဤၾကားျဖတအစရငခစာတြငပါဝငသည႔ အခကအလကမားႏင႔ပတသကၿပး အေသးစတမား ပါဝငမည႔အျပင ေရြးေကာကပြအၿပး ေရြးေကာကပြဆငရာ အျငငးပြားမႈေျဖရငးျခငးအေပၚ ဆနးစစခကႏင႔ အႀကျပ ခကမားလညး ပါဝငမညျဖစပါသည။

ANFREL ၏ ေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာမႈသည ႏငငတကာေရြးေကာကပြ ေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာေရးအတြက မမား ေၾကညာခက၊ လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမားအတြက ဘနေကာကေၾကညာစာတမးႏင႔ ဒမ ကေရစနညးက ေရြးေကာကပြမားအတြက Dili ညႊနးကနးမားက လကနာေဆာငရြကပါသည။

အကဥးခပ

၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ (၃) ရကေန႔တြင ANFREL အဖြ႕သည ေအးေအးခမးခမးႏင႔ အမားလကခသည႔ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြက ေလ႔လာၾကည႔ရႈခ႔ၾကရာ ရလဒက အႏတလကၡဏာေဆာငေသာ သကေရာကမႈ ေပးမည႔ အေရးပါေသာအျဖစအပကမား မရေၾကာငးေတြ႕ခ႔ရသည။ ေရြးေကာကပြ မဆြယစညးရးမႈမားမာလညး ေယဘယအားျဖင႔ ၂၀၁၇ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြအတငးပင ေအးခမးစြာရခသည။ ေစာဒကတကမႈ အနညးငယ ရခ႔ေသာလညး အဓကေဝဖနမႈအေၾကာငးအရာမာ အာဏာရပါတ၏ မဆြယစညးရးရာတြင အသးျပေသာ ပစၥညးမားတြင အစးရတာဝနရ ပဂၢလမား၏ ပရပမားက အသးျပသညဆေသာ အေၾကာငးအရာ ျဖစသည။

သ႔ေသာလညး မဆႏၵနယအမားစတြင မရဝနထမးမား၏ ၾကတငျပငဆငမႈအဆင႔ႏင႔ မရေနရာခထား ပတ႔မာ တသမတတညးမျဖစမႈမားက မတသားခ႔ရသည။ ၿခင၍ဆရပါက ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြ ေကာမရင (ေနာငတြင UEC ဟ သးပါမည) ႏင႔ ၎ ၏ ေကာမရငအဖြ႕ခြအဆင႔ဆင႔၏ လပေဆာငမႈမား အဆငေျပသညဟ ယဆႏငေသာလညး ၂၀၁၇ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြကာလႏင႔ ႏႈငးယဥပါက မဆစေလာက အားနညးမႈမား ရေနပါသည။ မဆႏၵရငစာရငးတြင အမေထာငစအလကျပနစထားျခငး မးႏင႔ ရလဒမစာရငးမားေပါငးျခငးႏင႔ ေရးသြငးျခငးက ကြနျပတာျဖင႔ လပေဆာငျခငးက႔သ႔ေသာ အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ တးတကမႈမားသည လညး မဆႏၵရင အသအမတျပျဖတပငးစာရြက ထတမေပးျခငး၊ မရဝနထမးမားက ေရြးေကာကပြ ေစာင႔ၾကည႔ ေလ႔လာသမားအေပၚ တာဝနအရသာ လကခရၿပး လလားဟနမျပျခငး၊ ျပးျပည႔စေသာ ေရြးေကာကပြ အခနဇယားမရျခငးက႔သ႔ေသာ အႏတ လကၡဏာေဆာငသည႔ ကစၥရပမားၾကားတြင မေပၚလြငခ႔ရေပ။

တးတကေအာငလပေဆာငရနမား လအပေသာ ျပနာျဖစနငသည႔ နယပယအခ႕ ရေနေသးရာ အခ႕က ေဖာျပရပါက ႀကတငမေပးျခငးစနစမား၊ တပရငးတပဖြ႕ မားအတြငးမ မရမား၊ မဆႏၵရငစာရငးက ေနာကဆး အေျခအေနႏင႔အည ျပငဆငေနျခငး လပငနးစဥတ႔တြင ပမေကာငးမြနေအာင လပေဆာငရနမား ရေနေသးသည။

ANFREL အေနျဖင႔ ၂၀၁၈ ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားတြင ျမငေတြ႕ ခ႔ရေသာ အားနညးခကမားက ေကာလႊားႏငရန အႀကျပခကမားေပးထားရာ ၂၀၂၀ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြမားတြင ပမ၍ စနစတကလပေဆာငရနႏင႔ ေကာငးမြနစြာ စမခန႔ခြႏငရန ေမာမနးခကျဖင႔ အႀကျပထားျခငးျဖစသည။ သ႔မသာ ကာလအပငးအျခားအလက ျပလပေနကျဖစေသာ လြတလပ၍မတေသာ ေရြးေကာကပြမား၏ လအပခကမားက ျပညစေစႏငသည ေသခာစြာ ဂရတစကလပေဆာငျပး ပြငလငးျမငသာေသာ ဒမကရကတစ လပငနးစဥမားအေပၚ ျမနမာျပညသမားအေနျဖင ယၾကညမႈရလာမညျဖစသည။

အစရငခစာ အေသးစတ

၁။ ေရြးေကာကပြမဆြယစညးရးျခငး

၂၀၁၈ ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားအတြက မဆြယစညးရးမႈမားမာ အနညးငယေသာ အျဖစအပကမားအား သတငးေပးပ႔မႈမားမလြ၍ ေယဘယအားျဖင ၿငမးၿငမးခမးခမးရသညဟ ဆႏငရာ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾကားျဖတ ေရြးေကာကပြမားအတြငး မဆြယစညးရးမႈမား၏ ၿငမးၿငမးခမးခမးရခ႔သည႔ အစဥအလာက ဆကလကထနးသမး ခ႔သည။ ႏငငေရးပါတမားႏင႔ ကယစားလယေလာငးမား လကနာရမည႔ ကင႔ဝတမားတြငပါဝငေသာ လမးညႊနခက မားက ပါဝငပတသကၾကသမားအားလးမ သေဘာတခ႔ၾကၿပး တငးမာမႈမားထြကေပၚလာမႈက ကာကြယရာတြင အေထာကအကျဖစခ႔သည။

ႏငငတဝမးတြင ေရြးေကာကပြမဆြယစညးရးမႈမားမာ ျပငးျပငးထနထနမရလဘ အမားျပညသပါဝငေသာ ပြအနညးငယသာရကာ ကယစားလယေလာငးမားႏင႔ ႏငငေရးပါတမား၏ လႈပရားမႈမားတြင မဆႏၵရင အနညးငယ သာ ပါဝငခ႔ၾကသည။ မညသ႔ဆေစကာမ မဆႏၵနယအမားစတြင ေဒသခ ေရြးေကာကပြ ေကာမရငအဖြ႕ခြမားသည နငငေရးပါတမား၏ မဆြယစညးရးမႈမားတြင တစဥးႏင႔တစဥး ပဋပကၡမျဖစေစရန လညးေကာငး၊ လကနာအပေသာ ကင႔ဝတမားႏင႔ ဆန႔ကငမႈမရေစရနလညးေကာငး ပါတမားအၾကား ဝငေရာကညႏႈငးေပးခ႔သည။

မဆြယစညးရးသည႔ ကာလတေလာကလးတြင ေစာဒကတကမႈအနညးငယသာရခ႔သည။ ေဝဖနမႈအမားဆးေသာ အေၾကာငးအရာမာ အာဏာရပါတ၏ မဆြယစညးရးရာတြင အသးျပေသာ ပစၥညးမားတြင အစးရတာဝနရသ မား၏ ပရပမားက အသးျပသညဆေသာ အေၾကာငးအရာျဖစသည။ ထ႔အျပင အတကအခပါတမားကလညး မဆြယ စညးရးသည႔ကာလအတြငး ၾကားျဖတေရြးေကာကပြကငးပမည႔ မဆႏၵနယမားသ႔ ျပညေထာငစအဆင႔ႏင႔ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအဆင႔ ႏစခလးမ ထပတနးတာဝနရ ပဂၢလအေတာမားမား သြားေရာကၾကသညဟ ေစာဒကတက ခ႔ၾကသည။ ထသ႔ေသာ ေစာဒကတကမႈမားထြကေပၚလာရျခငးမာ ေရြးေကာကပြဥပေဒဆငရာ မေဘာငတြင ပါဝငေသာ စကားရပမား၏ မရငးလငးမႈေၾကာင႔ျဖစရာ ထစကားရပမား ရငးလငးမႈရေရးအတြက ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငအေနျဖင႔ ျပညေထာငစအဆင႔တြင လပေဆာငရလမ႔မညျဖစသည။

၂။ ေရြးေကာကပြေန႔၌ လပေဆာငမႈမား

ႏဝငဘာလ (၃) ရကေန႔တြင မမတ႔၏ ေလလာေစာငၾကညသမားသည ၿမ႕ နယ (၁၀) ၿမ႕ နယရ မ႐ (၁၁၈) ႐တ႔၌ ရေနခၾကရာ မရဖြငသည႔ လပငနးစဥအတြက (၁၅) ႐၊ မေပးေနသညအခနမားအတြက (၉၃) ႐ႏင မရပတသည႔ လပငနးစဥအတြက (၁၀) ႐တ႔တြင ေလ႔လာၾကည႔ရႈခ႔ၾကသည။ မ႐အခ႕တြင ဆႏၵမလကမတ၏ မနကနမႈက ထ ခကမႈမရခ႔ေသာ ေသးငယေသာအမားမားေတြ႔ရေသာလညး မေပးျခငးေဆာငရြကမႈမားက ေခာေမြ႔စြာ ေဆာငရြက နငခၾကသည။

သ႔ေသာ မ႐ဝနထမးတ႔၏ ႀကတငျပငဆငမႈအဆငႏင မ႐ေနရာခထားေရးတ႔တြငမ ကြျပားမႈမားစြာရေၾကာငး ေတြ႔ခရသည။ မဆႏၵရငစာရငးစာအပတ႔တြင မဆႏၵရငမ လကမတထးရန လအပခက သ႔မဟတ မဆႏၵရငတ႔၏ လကသနးမားရ မငက စစေဆးျခငးကသ႔ အခ႕ေသာ အေျခခအကဆးစညးမဥးမားကပင အခ႕ေသာေနရာမား၌ စညးမဥးမားႏင႔အည အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကနငျခငးမရခ႔ေပ။ ယငးကသ႔ တသမတတညး မရမႈတ႔သည မ႐ဝနထမးမားအား ေလ႔ကင႔သငတနးေပးမႈတြင ညမမႈမရျခငးေၾကာင ဟလညးေကာငး၊ မ႐ဝနထမးအခ႕မာ ေရြးေကာကပြဆငရာ စမခန႔ခြမႈတြင ယခငကအေတြ႔အႀကမရျခငးေၾကာင႔ ဟလညးေကာငး ANFREL က မတယသည။

ထျဖစရပမားက ကငတြယရနအတြက UEC အေနျဖင ယငးသ႔ေသာ အေသးစားကစၥရပမားကေျဖရငးရန ဝနထမး

အားလးအား ျပငးထနသည ေလ႔ကင႔သငတနးေပးျခငးမားက အာရျပလပေဆာငရမညျဖစၿပး၊ ဆႏၵမေပးျခငး လပငနးစဥတြင တစပစတညးျဖစရနက အာမခခကေပးရမညျဖစသည။ ANFREL အေနျဖငလညး UEC က “၂၀၁၇ ခႏစ ျမနမာႏငင၏ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမား - မ႐မး၊ လကေထာကမ႐မးႏင မ႐အဖြ႔ဝငတ႔၏ လကစြစာအပ” ကသ႔ေသာ အသးျပနငသည ေထာကကျပပစၥညးမားအား ျပနလညအသးျပရန အားေပးပါသည။ ယငးလကစြ စာအပက ယခႏစတြင ျဖန႔ေဝထားေသာလညး မ႐ဝနထမးတ႔က သးစြမႈမး မေတြ႕ ရေပ။

၂၀၂၀ ခႏစ အေထြေထြႏင ေဒသဆငရာ ေရြးေကာကပြမားအတြက ႀကတငျပငဆငရာ၌ အထးသျဖင႔ လာေရာကမေပးသအေရအတြက နညးပါးနငသညကစဥးစားလက လစလေဝး စမခန႔ခြမႈကလညး တးတကေအာင လပေဆာငရမညနယပယတစရပအျဖစ မမတ႔က ရႈျမငပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစႏင ၂၀၁၇ ခႏစတ႔တြင ထတေဝေပးခ ေသာ မဆႏၵရင အသအမတျပျဖတပငးစာရြကမားက ဆကလကမသးစြေတာျခငးႏငစပလဥးၿပး ANFREL က ျပနလညတမးတမသည။ ယငးျဖတပငးက ထတေပးျခငးသည မဆႏၵရငမားက ပညာေပးရာတြငႏင ေရြးေကာကပြ ေန႔ လပငနးလပေဆာငမႈတ႔တြင အဆငေျပေခာေမြ႔ေစေရး ႏစရပစလးအတြက အေထာကအကျဖစသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ၌ မဆႏၵရငျဖတပငးထတေပးသည ေနရာအနညးငယတြငမ မဆႏၵရငႏင မ႐ဝနထမးတ႔သည မစာရငးတြင အမညမားက ပမလြယက ျမနဆနစြာ ရာေဖြႏငၿပး၊ လပငနးစဥ ေျပျပစမႈက ပမအားေကာငးေစခပါသည။

မေရတြကျခငးႏင ရလဒမားက ေပါငးျခငးႏင႔ စာရငးေရးသြငးျခငးက ပြငလငးျမငသာမႈရစြာျဖင ေဆာငရြကခၿပး၊ အေသးစားအမားအယြငးအနညးငယသာရေၾကာငး သတငးရခ႔သည။ သ႔ေသာ တခါတရတြင အခနအလြနၾကာ သညအတြက မ႐ဝနထမးမားက ေလ႔ကင႔သငတနးေပးျခငးမား တးျမငေပးျခငးျဖင တးတကေအာင လပေဆာငႏငပါသည။ ဤေနရာတြင ANFREL အေနျဖင႔ ရလဒမားက ေပါငးျခငးႏင႔ စာရငးေရးသြငးျခငးအား ကြနျပတာျဖင ကနဥးစတငေဆာငရြကေနသညကမ ႀကဆလကၿပး၊ ယငးသ႔ေဆာငရြကျခငးသည ေနာကဆး ရလဒက ထတျပနရာတြင ပမေသခာေစၿပး၊ ပမျမနဆနမႈရေစပါသည။

ၿခင၍ ဆရေသာ ႏဝငဘာ ၃ ရကေန႔တြင ဖြငလစခသည မ႐မားသည ANFREL ေလ႔လာၾကည႔ရႈခ႔ေသာ ၿပးခ႔သည႔ ေရြးေကာကပြ ႏစခႏင႔မတဘ ေရြးေကာကပြဆငရာ လပထးလပနညးမားက တသမတတညး ျဖစေအာင အေကာငအထညေဖာနငျခငး မရခပါ။ ဤေနရာတြင ၂၀၁၈ ခႏစၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားသည ႀကးမားသည မညသညတးတကမႈကမ မလပေဆာငနငခ႔ေပ။ ထသ႔ တးတကမႈမရဘ တန႔ေနျခငးသည မခငမာေသးသည႔ ဒမကရကစေနာကခတြင အခြငအေရးတစရပ လကလြတဆးရႈးရသလ ခစားရသည။ ေရြးေကာကပြတြင ပါဝငပတသကသအားလး၏ ႀကတငျပငဆငမႈမား၊ မဆႏၵရငတ႔အား လေလာကသညပညာေပးမႈမားႏင အ မားအယြငးမျဖစေအာင ႀကတငကာကြယသည႔ လအပေသာ ဥပေဒစညးမဥးမားက လကနာမႈရေရးတ႔ ေသခာမႈ ရေအာင ေနာကထပအဆငမားစြာ ထပမလပေဆာငသငပါသည။

၃။ ႀကတငမေပးျခငး

၂၀၁၈ ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားတြင ႀကတငမေပးျခငးမာ ျပနာျဖစနငသည နယပယတစရပအျဖစ ရေနဆျဖစသည။ စနစမာ ေယဘယအားျဖင ပြငလငးျမငသာေသာလညး၊ ေစာငၾကညေလလာမႈတ႔က အခကအခ ျဖစေစခသည႔ ရႈတေထြးေသာ အခနဇယားမားႏင ႀကတငမေပးနငရန ေဘာငဝငရမည႔ သတမတခကမားေၾကာင႔ စနစက အားနညးသြားေစကာ သတငးအခကအလကမားက ပငနငသ ေရြးေကာကပြဆငရာ တာဝနရသအခ႕ ပငလင ႐ႈပေထြးမႈက ျဖစေပၚေစခသည။

ANFREL မ ေစာငၾကညေလလာသတ႔၏ အစရငခစာမားတြင မဆႏၵနယတြငး ႀကတငမေပးျခငးစနစမားက အေကာငအထညေဖာရာ၌ တသမတတညး မရျခငးကေတြ႔ရရာ မ႐မားသည ၎တ႔ ဖြငသငသညရကထက

ေနာကက၍ ဖြငခၾကသည ျဖစရပအခ႕က ေတြ႔ခရသည။ ထျဖစရပမားသည မေပးပငခြင ဆးရႈးသြားျခငးသ႔ ဥးတညႏငသည။

ယခငႏစမထက သသာထငရားသည တးတကမႈမာ ႀကတငမေပးမႈအတြက ဆႏၵမလကမတေပၚတြင ေဘာပငအစား တဆပတးကအသးျပခသည ျဖစရပမားမရခဘ မလကမတမား၏ ေျဖာင႔မနမႈ သ႔မဟတ လ႕ဝကမႈတ႔တြင စညးမဥးအတငးမလကနာသည႔ ျဖစရပႏစခကသာ ေတြ႔ရခရသည။ သ႔ေသာျငားလညး ႀကတငမေပးျခငးဆငရာ လပထးလပနညးမားႏငပတသက၍ မ႐ဝနထမးတ႔၏ ႀကတငျပငဆငမႈအဆငမာ မေပးသညေန႔ႏငယဥလင နညးပါးလက ရေနဆပငျဖစသည။

မသနစြမးသမားႏင အသကအရြယႀကးရငသတ႔အေနျဖင ၎တ႔၏ ေဒသဆငရာ ေရြးေကာကပြေကာမရင အဖြ႕ ခြမားတြင မေပးရနမတပတငခပါက ၎တ႔အတြက ေရႊ႕လားစနစျဖငမေပးျခငးက စစဥေပးခသည အားထတမႈ မားကမ ANFREL က အသအမတျပပါသည။ ထ႔အျပင UEC အား ယငးလပငနးစဥက တးျမငလပေဆာငရန အားေပးပါသည။ သ႔မသာလင အနာဂတတြင ထလြယခကလြယေသာ မဆႏၵရငမားအေနျဖင ပမ၍မေပးခြင႔ရမည ျဖစသည။ သ႔ေသာ ယငးလပေဆာငျခငးေၾကာင႔ မသနစြမးသမား အသးျပႏငသည မ႐မားက မထားရေတာ႔ျခငး မးေတာ႔ မျဖစသငေပ။

မဆႏၵနယျပငပ ႀကတငမေပးျခငးမားႏငစပလဥး၍ ၂၀၁၇ ခႏစက မမတ႔ထတျပနခသည စးရမမႈမားသည အႀကးဝငေနဆပငျဖစရာ သတငးအခကအလကရရနငမႈ အနညးငယသာရၿပး UEC အေနျဖင႔ လပထးလပ နညးမားႏငအညျဖစရန ကငတြယနငမႈတြင အကန႔အသတရေနသည။

ေရြးေကာကပြဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ပမသဟဇာတျဖစၿပး၊ ပမေအာငျမငမႈရသည ႀကတင မေပးျခငးလပငနးစဥတစရပ ေသခာေစေရးအတြက ေဆာငရြကသငသည အဆငမားက စဥးစားသငရာ ယငးတြင အေၾကာငးအရာႏငစပလဥးသည လကစြစာအပတစအပက ပႏပျဖန႔ေဝျခငး၊ မ႐ဝနထမးမားအတြက သးသန႔ သငတနးေဆာငရြကေပးျခငး သ႔မဟတ တနညးအားျဖင လကရ ဥပေဒ၊ စညးမဥးမားက မဆႏၵရငမားႏင ေရြးေကာကပြ တာဝနရသမားအတြက အသးျပႏငေစရန ရးရငးေအာငျပလပေပးျခငးတ႔ ပါဝငႏငသည။

၄။ ေရြးေကာကပြဆငရာ စမအပခပမႈ

ၿခငသးသပရပါက UEC ႏင ၎၏ ေကာမရငအဖြ႔ခြမား၏ လပေဆာငခကမားသည ၂၀၂၀ အေထြေထြ ေရြး ေကာကပြမားအတြက ႀကတငျပငဆငရာတြင ေနာကထပ ပတးတကလာေအာင လပေဆာငရနမားရပါသည။ UEC သည ၂၀၁၈ ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားအတြက ျပညစသည အခနဇယားတစရပက ေၾကညာျခငး မျပခ႔ျခငးေၾကာင႔ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥ၏ ပြငလငးျမငသာမႈအေပၚ အေရးပါစြာပင သကေရာကမႈရခသည။ ဥပေဒ၊ စညးမဥးအမားစမာ အေျခခသေဘာအရ ၿပးခသညႏစကအတငးပငျဖစၿပး၊ ေရြးေကာကပြဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အဖြ႔အစညးမားသည အဆငတငး၌ မမကယပငဆငျခငစဥးစားမႈက ပမအသးျပ၍ အေကာငအထညေဖာခၾကရရာ ရလဒမာ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥအတြငး၌ အထကတြငေဖာျပထားခသညအတငး မ႐တစ႐ႏငတစ႐ စညးမဥး မားအတငး တသမတတညး မရေတာ႔ေပ။

မ႐ဝနထမးမားအေနျဖင ေရြးေကာကပြေန႔ဆငရာ လပထးလပနညးမားႏငစပလဥး၍ လေလာကေသာ သတငး အခကအလကမား သ႔မဟတ ညႊနၾကားခကမားက မရခၾကေပ။ မ႐လပသားမားအေနျဖင ႏစရကတာ သငတနးတကခသညဟ ေျပာခၾကေသာလညး၊ အခ႕ မာ တာဝနေကရသာ လပေဆာငေနေၾကာငး ျပသေနသည။ ထ႔ေၾကာင မ႐ဝနထမးမားအား ေရရညသငတနးေပးရန ANFREL မအႀကျပလၿပး UEC အား ၂၀၂၀ ခႏစ ႏငငတဝမး ေရြးေကာကပြတ႔အတြက ေရြးေကာကပြအခနဇယားက ႀကတင၍ ျပညသအမားသရေအာင ေၾကညာရနတကတြနးပါသည။ သ႔မသာလင ေရြးေကာကပြဆငရာ ပါဝငပတသကေနသမားအေနျဖင ၎တ႔

ကယတငအတြက မနကနေသာ ျပငဆငမႈမား လပေဆာငႏငမညျဖစသည။

ေဒသဆငရာ ေရြးေကာကပြေကာမရငအဖြ႕ ခြမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား သ ႔မဟတ ေကးရြာလႀကးတ႔ထမ သးျခားႀကးပမးအားထတမႈမားမလြ၍၊ ANFREL ၏ ေလလာေစာငၾကညသတ႔မ မးေမာငးထးျပခသည မဆႏၵရင ပညာေပးလပငနးအတြက သသာထငရားသည ႀကးပမးအားထတမႈမားမရခေပ။

UEC သည စစေပါငးအားျဖင ျပညတြငး ေရြးေကာကပြေစာငၾကညေလလာသ (၁၁၇၃) ဥး၊ ႏငငတကာ ေရြးေကာက ပြ ေစာငၾကညေလလာသ (၂၅၆) ဥးႏင မဒယာကယစားျပပဂၢလ (၂၂၀) ဥးက အသအမတျပလႊာ ထတေပးခ သည။1 သ႔ေသာ မ႐ဝနထမးမားသည ေရြးေကာကပြေစာငၾကညေလလာသမားက တခါတရတြင ေနရာ ေပးမႈမရေၾကာငးေတြ႔ခရသည။ အခ႕ေသာကစၥရပမားတြင မ႐ဝနထမးမားသည ေရြးေကာကပြေကာမရင တာဝနရ သမားမ ဝငေရာကေျပာဆသည အခနမတငခငအထ ေစာငၾကညေလလာသတ႔၏ အခနးက႑တ႔က မသရျခငး မား သ႔မဟတ ေစာငၾကညေလလာသမားအား ႀကဆမႈမရခသညျဖစရပမားလညးရခသည။

ေစာငၾကညေလလာသတ႔မာ မေပးသည႔လပငနးစဥတြင ပြငလငးျမငသာမႈရေရးက ေသခာေအာင ေဆာငရြကရာ တြင မရမျဖစလအပသည႔အေလာက ANFREL အေနျဖင UEC အား ယငးကစၥရပႏင ေရြးေကာကပြေစာငၾကည ေလလာသတ႔၏ အခြငအေရးႏင တာဝနဝတရားတ႔က ပမသရလာေရးတ႔အတြက ဆကသြယေဆာငရြက ေပးပါရန အႀကျပပါသည။ ေရြးေကာကပြ စမခန႔ခြမႈအဖြ႕ အစညးမားႏင႔ CSO မားအၾကား ပမနႏင႔ အျပသေဘာေဆာငေသာ ေတြ႕ ဆေဆြးေႏြးမႈမားသည အားေကာငးေသာ ဒမကေရစက ထနးသမးရာတြင မရမျဖစလအပသည။

၅။ မဆႏၵရငစာရငး

ျပညသတငးအတြက ၎တ႔၏အမညမားက စစေဆးရနႏင လအပလင အမနျပငႏငရန ၾကားျဖတေ႐ြးေကာကပြ မတငမတြင မဆႏၵရငစာရငးက ႏစႀကမျပသေသာလညး မဆႏၵရငအနညးငယကသာ ထအခြငအေရးက ရယနငခ႔ သည။ အမားျပညသ ျမငသာေသာေနရာမား၊ ဥပမာ - ရပကြက/ေကး႐ြာ အပခပေရးမး႐းမားအစား ေစးကသ႔ ေနရာမားတြင မဆႏၵရငစာရငးမားက ျပသျခငးသည ျပညသမားအတြက ၾကည႐ႈရန ပမလကလမးမေစၿပး၊ အခကအလကမားက စစေဆးရန ၾကည႔ရႈသဥးေရတးလာႏငသည။ ျပညသအမားစ အသအမတျပၿပး ထေရာကေသာ မဟာဗဟာျဖစသည႔ တစအမတကဆငးစစစျခငးျဖင မဆႏၵရငစာရငးက ေနာကဆးအခက အလကမားျဖည႔သြငးရနႀကးစားမႈက ေ႐ြးေကာကပြေကာမရငအဖြ႕ခြအနညးစကသာ တာဝနယလပေဆာင ေသာလညး အမားစက လပေဆာငျခငးမရပါ။ ရလဒအေနျဖင ၂၀၁၈ ခႏစ မဆႏၵရငစာရငးသည ၂၀၁၅ ခႏစ မဆႏၵရငစာရငးထက မဆသေလာက တးတကမႈရခသည။

မဆႏၵရငစာရငးမားတြင မတကေသာအခကအလကမားႏင အမားမားက ANFREL မ ေစာငၾကညေလလာသမားမ ေတြ႔ရခသည။ ၎တ႔မာ မမနကနေသာ လပစာမား၊ ကြယလြနသြားသမား မစာရငးထတြင ပါဝငေနျခငးမား ျဖစသည။ ၎အမားမားေၾကာင႔ အနညးငယေသာ ကစၥမားတြငသာ မဆႏၵရင၏ မေပးပငခြငဆး႐ႈးမႈျဖစခ႔သည။ ၿခငၾကညလင မဆႏၵရငစာရငး၏ မနကနမႈသည ျမနမာႏငငအတြက အေရးပါေသာကစၥတစခအျဖစ ရေနဥးမည ျဖစၿပး၊ တးတကမႈအတြက လပေဆာငရနမားစြာရေနေသာလညး ယငးက မဆႏၵရငတ႔၏ မေပးႏငစြမးက အႏတ လကၡဏာေဆာငေသာ သကေရာကမႈမရခ႔ေပ။

ဘာသာစကားအခကအခမားသည ေဝးလေသာနယေျမမားတြင ဆကလကရေနပါသည။ ယငးေနရာမားတြင တငးရငးသားလနညးစသည ျမနမာစာလးမားကမဖတႏငျခငး သ႔မဟတ မမတ႔၏ အမညတ႔က အမနအတငး 1 ႏငငတကာေစာငၾကညေလလာသ (၂၅၆) ဥးတြင သ႐း (၂၂) ႐းမ သ႐းေစာငၾကညေလလာသ (၁၅၉) ဥး၊ ေရြးေကာကပြဆငရာ ကညပပးေပးသညအဖြ႔ (၈) ဖြ႔ (EAPs) ထမ ေစာငၾကညေလလာသ (၇၀) ဥးႏင ႏငငတကာေရြးေကာကပြဆငရာ ေလလာေစာငၾကညမႈအဖြ႔အစညးမား (ဆလသညမာ ANFREL ကသ႔) ထမ (၂၇) ဥးတ႔ျဖစပါသည။

မေရးသြငးနငျခငးမား ရသည။ သာဓကအားျဖင ရမးျပညနယရ ေဝးလေသာ႐ြာတစ႐ြာတြင အမးသား မဆႏၵ ရငအားလးအတြက နာမညတစခတညးသာရၿပး၊ အမးသမး မဆႏၵရငအားလးအတြက အျခားနာမညတစခသာ ရေၾကာငး သတငးေပးပ႔မႈရခပါသည။

ယခႏစ၏ အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ တးတကမႈမာ ၂၀၁၇ ခႏစတြင အသးျပခေသာ အကၡရာစဥအတငး စျခငးအစား အမေထာငစအစဥအတငးစျခငးျဖစသည။ ၎သည မားစြာေသာမဆႏၵရငမားက ၎တ႔၏ အမည မားအား ပ၍လြယကစြာ ရာေဖြႏငေစေသာလညး မဆႏၵရင အသအမတျပျဖတပငးစာရြက မရျခငးေၾကာင အနညးငယအားနညးသြားသည။ အေကာငးဆးမာ ျမနမာႏငငသားမားအေနျဖင႔ မဆႏၵရငစာရငးက အကးရရ အသးျပႏငရန ႏစခစလးက အသးျပသငသည။

လာမည ၂၀၂၀ ေ႐ြးေကာကပြမားအတြက UEC သည မဆႏၵရငစာရငးတစခလးက ကယျပန႔စြာ ျပျပငေျပာငးလ ျခငးလပေဆာငသငသည။ သ႔မသာလင တကေသာ အခကအလကမားပါဝငလာၿပး၊ ႏငငသားတငး မေပး ႏငမညျဖစသည။ မဆႏၵရငစာရငးမားက ျပညျပညစစေရးသြငးနငရန တစအမတကဆငးစစစျခငးက အေလး ေပးသငသည။ ထ႔ျပင မဆႏၵရငမားသည ႏငငတဝမး ေ႐ြးေကာကပြမားအတြက ၎တ႔၏ မသားစအခက အလကမားက UEC သ႔ မညသ႔အခနမတငျပရမညက နားလညရန မဆႏၵရငအသပညာေပးလပငနးက တး ျမငလပေဆာငသငသည။

၆။ ဥပေဒဆငရာ မေဘာင

ေ႐ြးေကာကပြဥပေဒဆငရာ မေဘာငတ႔မာ ၂၀၁၇ ၾကားျဖတေ႐ြးေကာကပြမားအတငးပင ဆကလကရေနသည။ ၎သည ျမနမာႏငငတြင ဥပေဒလကနာမႈ ခငမာေစရန အေထာကအပျဖစေသာလညး၊ ပ၍ပြငလငး ျမငသာေသာ ေ႐ြးေကာကပြမားႏင ပ၍မတေသာ ယဥၿပငနငမႈအတြက ေနာကထပျပျပငေျပာငးလမႈမား လအပသည။ ဥပမာ အားျဖင အျပည႔အဝေ႐ြးခယတငေျမာကထားေသာ လႊတေတာတစရပက ထေထာငျခငးသည ဒမကေရစနညးက အပခပေရးတြင အေျခခကေသာ အဆငတစခအျဖစ ရေနဆျဖစသည။

ထပတနးတာဝနရပဂၢလမား မဆႏၵနယမားသ႔ သြားေရာကျခငးႏင ၎တ႔၏ ပရပကအသးျပျခငးတ႔အေပၚတြင အထကပါေစာဒကတကမႈမားႏငပတသက၍ ဥပေဒဆငရာမေဘာငအေနျဖင မဆြယစညး႐းမႈ သ႔မဟတ ပါတ လႈပရားမႈမားဆသညမာ မညသညတ႔ပါဝငေနသညက တတကကေဖာျပနငျခငးမရေပ။ ရလဒအေနျဖင ေ႐ြးေကာကပြဆငရာ စမခန႔ခြမႈ အဖြ႔အစညးမားသည ရငးလငးေသာ ဥပေဒမားက ရညညႊနးရသာ လပေဆာငရ မည႔အစား ဥပေဒက အဓပၸါယဖြင႔ဆျခငးတြင အျငငးပြားစရာမားျဖစလကရသည။

ANFREL မစရငက ေတြ႔ဆခၾကသည အဖြ႔အစညးမားမ ပဂၢလအမးမးသည ထသ႔ေသာ မရငးလငးသည႔ အရာမား က ဥပေဒ၊ စညးမဥးမား ပမျပဌာနးရန လလားၾကၿပး ပ၍မတေသာ ႏငငေရးဆငရာယဥၿပငမႈက ေသခာေစရန အေျခခစညးမဥးမားက ခမတရနႏင ႏငငပင အရငးအျမစမားက အလြသးစားျပလပႏငေျခတ႔က ကာကြယရမည ဟဆၾကသည။

၇။ တပမေတာ ဆႏၵမေပးျခငး

၂၀၁၇ ခႏစကကသ႔ပင ႏငငတကာႏင ျပညတြငးမ ေရြးေကာကပြ ေလလာေစာငၾကညသမား၊ ပါတကယစားလယ မားသည တပရငးတပဖြ႔ နယေျမမားအတြငးရ မရမားက ေလလာေစာငၾကညႏငခၾကသည။ ထအခကသည စြမးေဆာငနငရညေကာငးေသာ အတငးအတာက ေယဘယအားျဖင ျပသေနေသာလညး ထနးခပနယေျမမား ျဖစသည တပရငးတပဖြ႔နယေျမမားတြင မရမားထားျခငးသည လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြဆငရာ ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင ေသြဖယေနျခငးက ANFREL အေနႏင အေလးထားေဖာျပရန လအပသည။

သာဓကတစခအေနႏင ANFREL ေလလာေစာငၾကညသမား သြားေရာကခေသာ တပနယေျမ မရတစခတြင လစလေဝးစမခန႔ခြမႈအားနညးျခငးႏင တးေဝ႔တနးစမႈမားက ေတြ႔ျမငခရၿပး အေရအတြကမားျပားေသာ မဆႏၵရငမား အတြက လ႕ဝကဆႏၵျပခနးမားမလေလာကမႈေၾကာင ပမနမဟတေသာ မေပးမႈမားက ျဖစေပၚေစသညက ေတြ႔ရရသည။

၈။ လျခေရး အေျခအေန

သြားေရာကေလလာခေသာ မဆႏၵနယ (၁၃) ခစလးတြင ANFREL ေလလာေရးအဖြ႔ဝငမားအတြက အစရငခရန သသာထငရားသည အၾကမးဖကမႈ ျဖစရပမားမရခေပ။ ထအခကသည သကဆငရာ ပါဝငသကဆငသအားလး အထးသျဖင UEC ႏင အစးရ၏ လျခေရးသကဆငရာမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈေၾကာင ရရေသာေအာငျမငမႈ ျဖစသည။

သ႔ရာတြင အခ႕မရမားသည စစတပႏင တငးရငးသားလကနကကင တပဖြ႔မားအၾကား၊ ႀကၾကားႀကၾကား တကခကမႈမား ျဖစပြားေနေသာ ေကးရြာမားတြင တညရသည။ ထ႔အျပင ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယတြင ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာတမးေရာငသမား (IDPs) အတြက စစေဘးေရာငစခနးမားစြာ ျပန႔ကတညရေနသည။ အဆပါ တညၿငမမႈမရသည ေနရာမားတြင မစာရငးတြင နာမညမပါျခငး၊ မဆႏၵရင အသပညာေပးမႈမရျခငးႏင ႏငငေရးအရ သမးသြငးမႈကသ႔ေသာ ျပနာကစၥမား မားေသာအားျဖင ျဖစေပၚခသည။ အဆပါအေရးႀကးေသာ နယေျမမားတြင မရအတြက ေနရာသစရာျခငးႏင ေဒသချပညသမားအတြက ႏငငေရးရပငခြငမား တးတကမႈရေအာင ေနာကထပ အေျဖရာရန ANFREL အေနႏင အၾကျပလသည။

၉။ မဆႏၵရင ပညာေပးလပငနး

အထးသျဖငေကးလကေဒသမားတြင မဆႏၵရငမားသည ၾကားျဖတေရြးေကာကပြႏငပတသကသည သရနားလညမႈ အားနညးၾကသည။ ၎တ႔သည မားေသာအားျဖင ေကးရြာသ႔ မဆြယရန လာေရာကေသာ ကယစားလယ ေလာငးမားထမသာ ထအေၾကာငးက ၾကားသၾကရသည။ ထအခကသည ႏငငအဆင မဒယာမား၏ ၾကားျဖတ ေရြးေကာကပြအေၾကာငး ေဖာျပမႈနညးပါးျခငးေၾကာင ပဆးသြားခသည။ ေရြးေကာကပြအစအစဥမားႏင ကယစား လယေလာငးမား၏ ေနာကခအေၾကာငးအရာက မဆႏၵရငမား မသရၾကေသာေၾကာင မညသ႔အား မေပးရမညက ကးေၾကာငးခငလစြာ ဆးျဖတျခငး မျပလပႏငၾကေၾကာငး ေယဘယအားျဖင ေတြ႔ရရသည။

၂၀၁၅ ႏင ၂၀၁၇ ေရြးေကာကပြႏစခစလးတြင မဆႏၵရင အသပညာေပးလပငနးအတြက CSO မားႏင မဒယာမား၏ ႀကးမားေသာအားထတမႈမား ရခေသာလညး ၂၀၁၈ ခႏစတြင ထက႑ႏငပတသက၍ လပေဆာငမႈအနညးအကဥး သာရခသည။ ေရြးေကာကပြမား ေအာငျမငစြာ ကငးပႏငေရးအတြက ပါဝငသကဆငသ အားလးထမ တကၾကြေသာ ပါဝငေဆာငရြကမႈက လအပသည အားလးႏငဆငေသာ ႏငငေရးလပငနးစဥ တစချဖစသည။ မဆႏၵရငအသပညာ ေပးရာတြင UEC ကသာ အဓကေဆာငရြကျခငးမး မျဖစသငဘ မဒယာမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားႏင ရပရြာအသငးအဝငးမား အားလးကလညး လႈပရားရငသနေနေသာ ဒမကေရစ ပတဝနးကငတြင ၎တ႔ ကယစဝတရားရသညအပငးက ပါဝငလပေဆာငသငသည။

၁၀။ အမးသမးမား ပါဝငမႈ

မဆြယစညးရးမႈကာလအတြငး ႏငငေရးပါတအားလး၏ လႈပရားမႈမားတြင အမးသမးမားပါဝငျခငးက ေတြ႔ျမင ရသည။ သ႔ရာတြင အမးသားမားက ဆကလကလႊမးမးေနေသာ ႏငငေရးပါတမဆြယစညးရးေရးအဖြ႔မား၊ ႏငငေရးပါတဖြ႔စညးပမား၏ အေရးႀကးေသာေနရာမား၌ အမးသမးမားပါဝငမႈရားပါးေနသည။ ျမနမာႏငငတြင ႏငငေရး၊ အပခပေရးႏင စးပြားေရးနယပယမားရ ဆးျဖတခကခမတေသာက႑မားတြင အမးသမးမားပါဝငမႈမာ

မားစြာအကန႔အသတရသည။

ကယစားလယေလာငးအျဖစ အမးသမးမား ပါဝငမႈအခးသညလညး ၂၀၁၇ ႏင ၂၀၁၅ ေရြးေကာကပြမားထက သသာစြာ ကဆငးသြားၿပး စစေပါငး (၆၉) ဦးတြင အမးသမး (၇) ဦးသာ ပါဝငကာ မဆႏၵနယ (၁၃) ခတြင (၄) ခ၌ ပါဝငယဥၿပငခသည။ အလားတပင UEC မ အသစထပမခန႔အပထားေသာ ေကာမရငအဖြ႔ဝင (၅) ဥးမာလညး အမးသားမားပငျဖစေနသည။ ေရြးခယမႈလပငနးစဥသည အမးသမးမားပါဝငမႈက လကခအားေပးရာတြင တးတကမႈရသငၿပး ျမနမာႏငင၏ အားလးတနးတညမပါဝငေရး ကတကဝတက ထငဟပရမညျဖစသည။

ႀကဆရမည တးတကမႈတစခမာ မရဝနထမးအျဖစ ပါဝငေဆာငရြကသည အမးသမးအေရအတြက မားစြာ ျမငတကလာမႈျဖစသည။ ၂၀၁၇ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမားႏငႏႈငးယဥလင အေရအတြက ပမားလာသညအျပင မရမးတာဝနက ထမးေဆာငမႈပမားလာသညက ANFREL ေစာငၾကညေလလာသမားက ေတြ႔ရခသည။ ဤအ ေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ ေရြးေကာကပြေန႔ လပငနးစဥအဆငအားလး၌ အမးသမးမားပါဝငမႈက ဦးစား ေပးသည ေဆာငရြကခကမားက လပေဆာငခသညအတြက UEC က ANFREL က ခးကးမတတမးတငပါသည။

အၾကျပခကမား

အထးသျဖင ၂၀၂၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြမားအတြက ႀကတငျပငဆငမႈတြင တးတကမႈရေစရန ANFREL မစရင၏ ဆနးစစခကအေနႏင ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမားအေပၚ ေအာကပါအၾကျပခကမားက တငျပလသည -

• “၂၀၁၇ ျမနမာႏငင ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမား - မရမး၊ လကေထာကမရမးႏင မရအဖြ႔ဝငမား လကစြ စာေစာင” ကအသးျပရန၊

• ေခာေမြ႔ေသာ မေပးမႈလပငနးစဥျဖစေစရနအတြက သငေလာမနကနေသာ လကစြစာအပႏင လမးညႊန ခကမားက ထတေဝျခငး၊ မရဝနထမးမားက သငတနးေပးသညအလပမား ဆကလကေဆာငရြကရန၊

• ပမရးစငးေသာ၊ စမရလြယကေသာ၊ ပြငလငးျမငသာေသာ လပငနးစဥျဖစေစရနအတြက ႀကတငမ ေပးျခငးလပထးလပနညးမားက ေျပာငးလျပငဆငေရးက စဥးစားရန၊

• မဆႏၵရငမားအၾကား ရႈတေထြးမႈက ေလာခရနႏင မစာရငးတြင နာမညရာေဖြရာတြင လြယကေစရန အတြက မဆႏၵရငအသအမတျပ ျဖတပငးစာရြကစနစက ျပနလညကငသးရန၊

• ပယမအေရအတြက ေလာခရနႏင လာေရာကမေပးသ အေရအတြက ျမငတကလာေစရန၊ မဆႏၵရင အသပညာေပးလပငနး ႀကးပမးမႈမားက ဦးစားေပးရန၊ မဆႏၵရငအသပညာေပးမႈသည မစာရငး မတပတငျခငးမသည မေပးျခငးအထ ေရြးေကာကပြလပငနးစဥ အဆငအားလးက ျခငမေအာင ကယျပန႔ မႈရရမည၊

• အနာဂတေရြးေကာကပြမားအတြက ေရြးေကာကပြစမခန႔ခြမႈႏင ပါဝငပတသကေနသမား၏ လပငနးစဥ မား လကေလာညေထြရေစရန လမးညႊနခကအျဖစ ေရြးေကာကပြ ျပကၡဒနက ႀကတငထတျပနရန၊

• ႏငငသားမဟတသႏင မေပးပငခြငဆးရႈးသ အေရအတြကက ေလာခရနအတြက ဥပေဒပငးဆငရာ မေဘာငက ေျပာငးလျပငဆငရန၊

• ေရြးေကာကပြလပငနးစဥ က႑အားလးတြင အမးသမးမား ပါဝငမႈက ျမငတကေစမည၊ အားေပးမည ေဆာငရြကခကမားက လပေဆာငရန၊

• အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား၏ စဥဆကမျပတ ပါဝငပါတသကျခငးမတဆင ဒမကေရစစနစက တး တကေစရနအတြက UEC ၊ ေရြးေကာကပြ ေလလာေစာငၾကညသမားႏင အျခား CSO မားအၾကား ပမန ဆကသြယေဆာငရြကမႈက ထေထာငရန အႀကျပလပါသည။