Muzeum Wsi w Odrzykoniu
description
Transcript of Muzeum Wsi w Odrzykoniu
![Page 1: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/1.jpg)
Muzeum Wsi w Odrzykoniu
![Page 2: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/2.jpg)
Muzeum Wsi w Odrzykoniu powstało 16 sierpnia 1998r. z inicjatywy
Stowarzyszenia Odrzykoniaków, Ochotniczej Straży Pożarnej oraz władz samorządowych gminy Wojaszówka. Mieści się ono w Domu
Strażaka (dawnym Domu Ludowym). W muzeum zgromadzone są liczne eksponaty związane z historią naszej wsi oraz
Kamieńca; wyroby rzemiosła ludowego, zbiory etnograficzne, archeologiczne.
Eksponaty i fotografie dotyczące Stowarzyszenia Odrzykoniaków , chóru oraz
orkiestry dętej. Ilustrują one niemal wszystkie dziedziny życia wsi w trakcie jej,
wielowiekowych dziejów.
![Page 3: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/3.jpg)
Żarna – prymitywne urządzenie do mielenia ziarna, składające się z dwu płaskich kolistych kamieni, które stykają się płaszczyznami.
![Page 4: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/4.jpg)
Wrzeciono – drewniany przyrząd do ręcznego przędzenia.
![Page 5: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/5.jpg)
Brony – narzędzie rolnicze w formie kraty opatrzonej zębami; służą do spulchniania i oczyszczania roli oraz do przykrywania wsianego ziarna.
![Page 6: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/6.jpg)
Warsztat stolarski
![Page 7: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/7.jpg)
Strug – narzędzie stolarskie, drewniane z wymiennym ostrzem, służące do wyrównywania i wygładzania powierzchni drewna; hebel.
Wiertarka – maszyna do wiercenia i pogłębiania otworów w metalu, drewnie.
![Page 8: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/8.jpg)
Dłubanka robiona z jednego kawałka drewna (misa).
![Page 9: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/9.jpg)
Łopata z długą rączką do wyciągania chleba z pieca.
![Page 10: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/10.jpg)
Sierp – narzędzie rolnicze do żęcia zbóż i traw; składające się z półkoliście zakrzywionego ostrza osadzonego w drewnianej krótkiej rękojeści. Niezbędny do pracy w czasie żniw.
![Page 11: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/11.jpg)
Ekspozycja przedmiotów wykorzystywanych w życiu codziennym; dłubanka, maśniczka, prasa do wyciskania sera, pakuła do czesania lnu, cepy, łyżki.
![Page 12: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/12.jpg)
Młynek do zboża
![Page 13: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/13.jpg)
Kuźnia
![Page 14: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/14.jpg)
Oryginalna magielnica firmy „Piast” Magielnica – przyrząd do wygładzania (wałkowania)
wypranej bielizny.
![Page 15: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/16.jpg)
Kobiety chodziły w szerokich spódnicach z plisami lub ubranych krepinką, bądź też haftowanych. Nosiły batysikowe koszule z haftowanymi „łoszywkami” lub przybrane tiulem. Przy koszulach był haftowany kołnierz i wyszywane zanadrze. Na głowę ubierały czepce lub „różki”, a zimą lub w czasie żałoby „kazimierki”. Okrywały się w białe „rańtuchy” własnego wyboru, a zimą w grube chusty złożone w trójkąt.
Uwagę zwiedzających skupiają stroje ludowe zarówno kobiece jak i męskie .
![Page 17: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/17.jpg)
W niedziele i święta kobiety ubierały aksamitne gorsety ozdobione cekinami, koralikami lub tasiemkami tworzącymi motywy roślinne lub geometryczne. Z przodu gorset wycięty był na kształt dekoltu, sznurowany lub zapinany na haftki, dół ozdobiony był „tackami”. Nosiły buty z cholewkami, na niewysokim obcasie, sznurowane. Dziewczęta i kobiety nosiły korale, a ilość ich świadczyła o bogactwie. Dziewczęta splatały włosy w warkocze.
![Page 18: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/18.jpg)
Strój męski stanowiła długa, lniana, sięgająca kolan koszula własnego wyrobu, przepasana rzemiennym pasem i spuszczona po wierzchu szerokich, zgrzebnych spodni . Na co dzień mężczyźni wiązali koszule pod szyją tasiemką, a w święta ubierali koszule z kartonu z kołnierzykiem, a częściej z wąską łoszyweczką. Zamożniejsi mężczyźni nosili koszule ozdobione tzw. zanadrzami zakładkami. Mężczyźni nosili też białe płócionki, a na nie zarzutki. W zimie ubierali długie kożuchy. Okrycie głowy stanowiły kapelusze lub czapki sukniane, zwane „żarnami”. Na nogach nosili buty – cholewy karbowane. Do kościoła chodzili z mieczami. Po II wojnie światowej dawny strój kobiet i mężczyzn został zastąpiony nowoczesnymi, fabrycznymi wzorami.
![Page 19: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/19.jpg)
W zamku wyższym –odrzykońskim w 1894 roku wzniesiono wysiłkiem mieszkańców Odrzykonia pomnik Tadeusza Kościuszki, którego autorem i wykonawcą był pochodzący z Krościenka, znany rzeźbiarz krośnieński Andrzej Lenik. Przedsięwzięcie to zrealizowano w setną rocznicę Powstania Kościuszkowskiego.
Znamienny jest napis na cokole pomnika :
TADEUSZOWI KOŚCIUSZCEPOLSKI LUD
ZODRZYKONIA
1794-1894 Obecnie popiersie znajduje się w Muzeum Wsi.
Popiersie Tadeusza Kościuszki
![Page 20: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/20.jpg)
Mundury i odznaczenia żołnierzy, uczestników ruchu oporu oraz osób
zasłużonych dla wsi.
![Page 21: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/21.jpg)
Życiorys Jana Krasowskiego
![Page 22: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/22.jpg)
Do powstania Ochotniczej Straży Pożarnej w Odrzykoniu przyczynili się m.in. działacz ludowy – Paweł Nawrocki oraz proboszcz ks. Ernest Józef Świątek. Za datę powstania straży w Odrzykoniu przyjmuje się rok 1910.
Eksponaty związane ze Strażą Pożarną
![Page 23: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/23.jpg)
Zespół Orkiestry Dętej został zorganiazowany w Odrzykoniu z inicjatywy Piotra Haręzgi w 1904 r., poparcia udzielił ks. Ernest Świątek.
Początki powstania orkiestry dętej sięgają pierwszych lat XX wieku. Najstarsi członkowie wywodzili się z kapel ludowych obsługujących różnego rodzaju uroczystości jak: wesela, zabawy ludowe, uroczystości kościelne i narodowe. W 1904 wśród najzdolniejszych muzyków zrodziła się myśl zorganizowania zespołu muzycznego. Duży wpływ na jej powstanie miała ówczesna sytuacja polityczna Polski. Wśród młodzieży istniały silne dążenia narodowo-wyzwoleńcze, obserwowano łączenie się młodzieży w zwarte grupy zorganizowane pod szyldem działalności społecznej.
![Page 24: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/24.jpg)
Jednym z organizatorów orkiestry dętej był Piotr Haręzga, patronat nad zespołem objął ówczesny proboszcz parafii ks. Ernest Józef Świątek. Orkiestra przyjęła nazwę „Towarzystwo Muzyczne św. Cecylii”. Z chwilą organizowania jej zaczęto gromadzić środki na zakup instrumentów. Przeprowadzono zbiórkę pieniędzy wśród parafian, a za zebrane środki ks. Świątek zakupił instrumenty w firmie A. Osmanek w Schonbach - Bohmen w Austrii.
![Page 25: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/25.jpg)
Dzieje Teatru i Chóru Włościańsko - Ludowego w Odrzykoniu obejmują rozległe czasy i niewątpliwie należą do bogatej historii miejscowości. Wielkim nieszczęściem stało się to, że cały dobytek chóru; nuty, zdjęcia, książki, wszelka dokumentacja, wyposażenie sceny, stroje po części zostały zgrabione, a reszta spłonęła. Chór cieszył się sławą w całym powiecie krośnieńskim, a występował i reprezentował Odrzykoń w różnych miejscowościach zarówno w kraju jak i poza jego granicami.
W lutym 1984 r. jeden z wieloletnich członków chóru, Franciszek Krasowski, wykonał tablicę poświęconą historii zespołu i przekazał ją do Izby Pamięci w Odrzykoniu.
DZIAŁALNOŚĆ CHÓRU I TEATRU
![Page 26: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/26.jpg)
Gazeta „Krakus” podaje wiadomość, że w roku 1894 chór odrzykoński śpiewał w czasie uroczystości poświęcenia pomnika Tadeusza Kościuszki w ruinach Kamieńca. Był on najstarszą organizacją działającą na terenie wsi. Założycielem chóru był organista Stanisław Jagiełło.
![Page 27: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/27.jpg)
Wzrost napięcia w stosunkach polsko-niemieckich mieszkańcy Odrzykonia przyjmowali z niepokojem. Zbierano się przy nielicznych odbiornikach radiowych, z zainteresowaniem czytano prasę i słuchano opowiadań tych, którzy przyjeżdżali z dużych ośrodków miejskich. Czyniono dodatkowe zakupy takich towarów jak: nafta, sól, cukier. Ofiarność i gotowość niesienia pomocy zagrożonej Ojczyźnie znalazły odbicie w akcji Funduszu Obrony Narodowej oraz w wysyłaniu drobnych datków do redakcji gazet m.in. "Plonu" na zakup broni dla wojska. W kronice szkoły powszechnej kierownik zanotował, że dzieci zebrały 120 zł i przesłały do Polskiego Radia na zakup karabinu maszynowego.
Odrzykoniacy podczas II wojny światowej
![Page 28: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/28.jpg)
Latem 1939 roku, w obliczu narastającego niebezpieczeństwa, Liga Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej organizowała w Krośnie publiczne szkolenia jak należy zachować sie podczas ewentualnego ataku gazowego oraz na temat niesienia pierwszej pomocy rannym i poszkodowanym. Wybuch wojny 1 września 1939 roku był dla wszystkich zaskoczeniem. Kilku dziesięciu Odrzykoniaków otrzymało kary mobilizacyjne. Pod koniec pierwszego tygodnia września zaczęło się ogóle poruszenie.
Legitymacja Jana Guzka odznaczonego krzyżem pamiątkowym Monte Cassino.
![Page 29: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/29.jpg)
Fragment numeratora placówki AK „Oleander” z Odrzykonia.
![Page 30: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/30.jpg)
Niemcy starali się rozbijać jedność społeczeństwa przez werbowanie konfidentów. Starania te dawały mierne wyniki. Łukasz Grzywacz-Świtalski w swojej książce "Z walk na Podkarpaciu" pisze tak: "Niemcy czynili w tym kierunku największe wysiłki, ale na przeszkodzie stanął wysoki poziom patriotycznego uświadomienia społeczeństwa polskiego i to na całym obszarze od Biecza po Ustrzyki. Niektóre wsie i miasteczka były istnymi twierdzami patriotyzmu. Należał do nich ...Odrzykoń...".
![Page 31: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/31.jpg)
Inną formą walki było prowadzone na terenie Odrzykonia tajne nauczanie. Odbywało sie ono w ramach obowiązującego systemu szkolnego oraz na tajnych kompletach. Prowadzono naukę w domach prywatnych u Janiny Urbankowej i Józefa Chłynia. Działały też komplety tajnego nauczanie w zakresie szkoły średniej. Do Odrzykonia, gdzie najpierw wkroczył konny zwiad kawalerzystów generała Baranowa, dotarły główne oddziały uderzeniowe i przejęły linię frontu wzdłuż Wisłoka. W szczególnie trudnej sytuacji znalazła się ludność zamieszkała w strefie przyfrontowej-Dół, Łęg i Zawodzie, która narażona była na ciągłe ostrzały i zmuszona do zamieszkania w przepełnionych piwnicach i ziemiankach. Grozę sytuacji powiększały pożary, Niemcy, chcąc oświetlić przedpole wzniecali je przy pomocy pocisków zapalających. Wypalony został w ten sposób przysiółek Łęg. W strefie przyfrontowej swój dobytek straciło wielu mieszkańców. Odrzykoniacy ginęli w wojnie obronnej we wrześniu 1939 roku, w oddziałach partyzanckich, w obozach koncentracyjnych, obozach jenieckich, obozach pracy, w szeregach Armii gen. Władysława Andersa i Ludowego Wojska Polskiego, w wyniku terroru hitlerowskiego, podczas działań wojennych, z rąk zbrodniczego NKWD, umierali z głodu i zimna "na nieludzkiej ziemi".
![Page 32: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/32.jpg)
„Kto ratuje jedno życie ratuje cały świat „
To była zima 1940r . Odrzykoń . Las.
A w nim zziębnięta, błąkająca się dziewczynka .Chociaż miała blond włosy i niebieskie oczy, Stanisław Dudek i Franciszek Filip, dwaj mężczyźni z Odrzykonia, którzy ją znaleźli, nie mogli mieć raczej wątpliwości , jakie jest jej pochodzenie.
Dwuletnią dziewczynkę zabiera do domu Stanisław Dudek. W raz z żoną Marią postanawiają ją przygarnąć. Są bezdzietnym małżeństwem .To dar od losu, ale również ogromne wyzwanie, próba ich człowieczeństwa i śmiertelne niebezpieczeństwo. Wszyscy wiedzą, że za przechowywanie Żyda grozi śmierć. W tej kwestii Niemcy byli bezwzględni. Dziewczynka została ochrzczona w kościele katolickim w Odrzykoniu i od tej pory nosi imię Cecylia.
Medal „Sprawiedliwi Wśród Narodów” dla Marii i Stanisława Dudków
![Page 33: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/33.jpg)
Kilkukrotnie bywała w niebezpieczeństwie, nachodzona przez Gestapo i wypytywana o swoje pochodzenie . Do końca wojny Czesia była bezpieczna . Jednak po niedługim czasie została odebrana polskim rodzicom i zabrana do domu dziecka w Krośnie . Stamtąd trafiała do innych domów dziecka aż w końcu w 1948 roku wyjechała do Izraela .
![Page 34: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/34.jpg)
Cały czas nosi na szyi złoty krzyż i twierdzi, że nie jest Żydówką. Wkrótce mówienie po polsku zostaje w żydowskiej szkole zakazane. Musi też zdjąć krzyżyk. Otrzymuje imię Cypi. Stopniowo zapomina o swoich polskich rodzicach. Po latach odnajduje się brat Czesi. Przetrwał on wojnę w Rosji, a po niej mieszkał we Wrocławiu, tam był profesorem medycyny. W 1956 roku wyjechał do Izraela i odnalazł siostrę. Cypia skończyła szkołę pielęgniarską, wyszła szczęśliwie za mąż za dyrektora szkoły, w której pracowała jako szkolna pielęgniarka. Urodziła czworo dzieci. To właśnie jej dzieci, teraz już dorosłe, postanowiły zorganizować dla niej wyjazd do Polski. W 2009 roku obchodziła siedemdziesiąte urodziny. I po raz pierwszy po latach przyjechała do Odrzykonia. Niestety za późno, aby spotkać matkę Marię. Mogła odwiedzić jej grób, kościół, w którym była chrzczona, miejsce w lesie, gdzie została odnaleziona.
![Page 35: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/35.jpg)
Zeszyty Odrzykońskie. Odrzykoń – wieś studium historyczne. Zeszyt 6/2000. Stowarzyszenie Odrzykoniaków.
Zeszyty Odrzykońskie. Dzieje teatru i chóru w Odrzykoniu. Zeszyt 11/2004. Stowarzyszenie Odrzykoniaków.
Zeszyty Odrzykońskie. Odrzykoń ziemia i ludzie. Zeszyt 10/2003. Stowarzyszenie Odrzykoniaków.
Zeszyty Odrzykońskie. Pomniki pamięci narodowej w Odrzykoniu. Zeszyt 3/1997. Stowarzyszenie Odrzykoniaków.
Mały słownik języka polskiego. PWN. Warszawa 1968. www.wojaszowka.pl www.muzeumwsi.wojaszowka.pl
Bibliografia
![Page 36: Muzeum Wsi w Odrzykoniu](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022062305/56816128550346895dd0823d/html5/thumbnails/36.jpg)
Karolina JózefczykAngelika SzurlejPatrycja ZajchowskaMonika GumiennaMaciej ZajchowskiMichał KrygowskiJakub Jucha
Opracowali: