MSLMN SAHHNDE KTSATLA LGL HADSLER

smail Yurdakk

ismailyurdakok@gmail.comNDEKLER SayfaOn Be Ylda Tamamlanan alma: Mslim ve Sahhi 6Kuma Tccar Mslim: Niaburun Cmerdi Dkknda Hadis Dersi, rencilere 6 Bundan Sonra Yoksulluk Yok Ama.. Ve Hangi Rekabete Krmz Kart 8nc Kiinin Alc-Satc Arasna Girmesi 9Mtercim sm Efendinin Nec Tarifi 9Kkeni htikr Kelimesinin 10Mteri Haklar, On Drt Yzyl nce 10Tolerans Borlulara 11ekler, On Drt Yzyl nce ve Faize Kar nlemler, Sukkun Yasaklanmas 11 Cr Deposu, Kzldenizde 12Sukkun lk Ortaya k 12 Gizlememe, Ticr Mallarn Kusurlarn 15Tarm Tevik 15Koyun Datlmas, Yoksullara 16Toplanan Vergilerin Yoksullara Datlmas. Refah Devleti Ve slm Devletin Grevleri 16Endstri, Hz. Peygamber Zamannda 16Kozmetik Sanayi 17Yoksullara Yardm 18Zenginliin ve Yoksulluun Ktlklerinden ve Tembellikten ve

Bortan Allaha Snma 18Gsteri Tketimine Krmz Kart 18l Halkna Yardm Toplamas, Hz. Peygamberin 18ki ve Zina (Meyhane ve Zina Yaplan Yerler Ama) Yasa. Verimliliin

Genel Kurallar. Bilim ve Teknolojinin nemi 19 Maddi Dayanmadan Gz Kamatran rnekler 19Daha Az le Yetinme 20Altn ve Gm Olarak Kullanm Yasak Eyalar 20Hediye Vermek, Mslman Olmayanlara 21Azerbaycandaki Mslmanlara, Hz. merin Mektubu 21Lks ve Harcamann Snrlar 22Giysisi le Kibirlenmeme 22Kenz (Para Biriktirme) Gnah Deil 23Medinenin Pazar Yeri 23Su Hayrna Tevik 23Evcil Hayvanlara ve Heykele Para Vermek Yok 24 Duvar Hallarn ve Duvarlarn Sslenmesini Yasaklyor, Hz. Peygamber 24 Ressamlar Evlerde Tablolar Yapyor, Hz. Peygamberin Vefatndan Otuz Sene Sonra 24 Mal Sevgisi Konusunda, Hz. Peygamberin Uyars 25Hrs ve Agzlln Knanmas 25Hangi Servet Sahibini ldrr? 25Kskanlk ve Snf atmalarnn Olmamasnn Nedenleri, slm Toplumunda 26Tamah Etmemek, Zenginlerin Servetine 26Manastr Hayat Yaamak Yok 26Zenginlik Zarar Vermez, marlmazsa 27Halkn Ekonomik Taleplerine Kar Sabrl Olmak 27 Ahlk 27 Kadnlarn almas 28Sofrasnda Neler Var, Hz. Peygamberin? 28Hediye Olarak Et Yemei 29Sen Kral(Saylr)sn ! 29Geimde Asgar artlar 29Turizm, Fakat.. 30 slm Yardm Kurumlarnn, Hz. Peygamberin Sylemindeki Kkenleri 30Aileye Yaplan Harcama 30Sahbler alyorlar 31 nce badet, Sonra 31 Refah Devleti: Bin Drt Yz Yl nce 31lkede Bir Tek Fakir Yok 31ten Yorulmu Ama, Kazanc (Yine de) Hell Deil 32Adil Gelir Dalm ve Hz. Peygamberin Onaylad Enteresan Bir Uygulama 32Sosyal Devlette Fakir-Zengin Eitlii 32Krmz kart> ldrc Rekabete ve Ferdiyetilie 33arya m Diker, eytan Sancan ? 33i Ne di, Hz. Zeynebin ? 33Eb Zerrin nl Davran 33Muhacirler, Medine Pazarnda 33 Cmert Kasap Kle 34Devlet Deildir Rzk Veren, Allahtr 35Gizli Yardm, En Gzeli 35Kck Odas, Hz. ienin 35Yoksula Yardm Esas zerine Kurulmu slm Devletinin,

slmn lk Gnlerindeki Kkeni 35 Bortan Saknmak in Namazda da Dua Etmek 36Cmertlie Tevik 36 irket Yneticilerine, Ortaklarn Haklar Konusunda Uyar 36 Serveti Muhafaza Etmenin nemi 36 Ormana Git, Odun Topla, Sat 36Kimseden Bir ey stememek 37Toplumda Sknt Oluturacak Tiplere, Bteden Yardm Edip

Ktlklerini nlemek 37Devletin Yardm Edecei Snf 37Yoksullarla Dayanma 38Kibirlenmemek, Sahip Olduu Varlklarla 38 Gemie Fazla zlme, leriye Bak 38 Speklatif Davranlara Hayr 38Cimrilie Krmz Kart 38Alkoll eceklerin Yasaklanmas 39Borlulara Yardm Ve Devlet Destei 39Yoksullara Arpa Datm ve Bereketin nemi le lgili ki rnek 39 Serveti Koruma 40ilerin Haklar 41Aile Btesinden Harcamann Snr 41 Servet Edinmeye Snr Koymak Yok 41Yirmi Gn Misafir Oldular, Akam Yemeklerinde Hz. Peygambere 42Sahbnin Akam Yemeindeki Davran: Bu Olayn Benzeri Var Mdr Dnya Tarihinde ? 42Yardm Eder Allah Cmertlere: Gelirinin te kisini Datyormu Yoksullara 42Borlulara Yardm 43 Cami Yapmnda Bile Lks Yok 43Mslman Olmayanlarla Ticaret 43Bir Yllk Rzkn Depo Etmek 44 Cmertliin Prim Yapt Toplumdu, Medine Toplumu 44Sen Hayvanclk Yapmaya Devam Et! 45 Esnaf ve Halka, Hz. Peygamberin Uyars 46Gnde Be Defa Allahtan Rzk stemek 46Sadece Tarm, Hayvanclk ve Avclk in Kpek Beslenir 47Borlulara Hogr 47Para le Arazi Kiralama 48Bo Arazileri Ekmek 48Hayr Yapmann Farkl Yollar 49Barl Yollarla Klelerin zgrle Kavuturulmas 49 Meyva Suyu erken Bile, Yoksullar Dnmek 49Alkoll eceklerin Yasaklanmas 49Yamal Gmlei, Hz. merin 50pekli Giyemez Mslman Erkekler 50 Mslman Obur Olmaz 50 Misafire Orta Halli kram 51Zengin Baa Kakan Olmayacak, Fakir Kibirli Olmayacak 51Srtmzda Yk Tayarak 52Geici Olarak Samlk Hayvan Muhta Bir Aileye Vermek 52Suu/Gnah nlemek in, Maddi Yardm Yapmak 53ON BE YILDA TAMAMLANAN ALIMA: MSLM VE SAHH Mslim b. el-Haccc (206- 261 H./ 821-875 M.) Cmius-Sahh adl almasyla tannan hadis bilginidir ki, bu alma slm kaynaklar ynnden, Buhrnin hadis kitab ile birlikte Sahhayn ki Sahih (iki salam(iki hastalksz) olarak anlrlar. Mslim, Niaburda domutur ve Orta Asya ve Orta Dounun btn ilim merkezlerini dolap, yllarca hadis dersleri aldktan sonra, yine Niaburda vefat etmitir. Yaar Kandemir, mam Mslimle ilgili u bilgiyi verir: Bir eitimci olan babasndan ve evredeki dier bilginlerden yararlanan Mslim, on iki yanda hadis renmeye balad. nce Nburda el-Muvatta nakleden lim Yahy b. Yahy el-Minkar ile shaq b. Rhye gibi byk hadisilerden yararland. ki yl sonra hacc iin Hicaza gitti. Medinede smil b. Eb Uveys, Mekkede Kaneb, Sad b. Mansr ve dier baz limlerden faydaland. Hicr 230 (845 M.) ylndan nce hadis renmek iin seyahate kt. Arkada ve talebesi Ahmed b. Seleme ile Basraya giderek Ali b. Nasr el-Cehdamden, oradan Belhe geerek Quteybe b. Sadden rivayette bulundu. Ardndan Badata gidip Ahmed b. Hanbel ve Ahmed b. Men gibi limlerden faydaland. Daha sonra da defalarca Badata gitti. Kfede Ahmed b. Ynustan hadis rendi; birka defa gittii Reyde el-Cmius-Sahhini batan sona kendisine okuyarak eletirilerini ald Eb Zra er-Rz ve bn Vre ile hadis mzkere edip onlardan rivayette bulundu. Hicr 250 ylndan nce (864 M.) nce Msra geti ve Harmele b. Yahydan hadis rivayet etti. Gezdii yerlerde kendilerinden yararland dier hocalar arasnda bn Numeyr, Eb Bekir bn Eb eybe, Ebl-Hasan bn Eb eybe, Eb Sevr, Eb Hayseme Zuheyr b. Harb, Abd b. Humeyd, bnul-Musenn, Bndr lakabyla tannan Muhammed b. Ber, Abdullah b. Abdurrahman ed-Drim de vardr. On be ylda kaleme ald el-Cmius-Sahhte sadece 220 hocasndan rivayette bulunmutur. Mslimin nde gelen talebeleri arasnda, Eb s Tirmiz, bn Huzeyme, Eb Avne el-sferyn, bn Sid el-Him, Degl, bn Eb Htim gibi muhaddisler bulunmaktadr. (mam) Mslim b. Haccc, 25 Receb 261de (5 Mays 875) Nburda vefat etti.

KUMA TCCARI MSLM: NABURUN CMERD.

DKKNDA HADS DERS, RENCLERE

Hocas Bndr, o devirde drt byk hadis hfz bulunduunu sylemi, bunlarn Reyde Eb Zra er-Rz, Nburda Mslim, Semerkantta (mam) Drim ve Buharada (mam) Buhr olduunu belirtmitir. (mam) Mslim ayn zamanda, rviler hakkndaki tenkit ve deerlendirmelerine gvenilen cerh ve tadl limlerinden biridir. Onun sika (ok gvenilir) bir hadis hfz olduunu syleyen bn Eb Htim, babasnn Mslim Hakknda sadk dediini belirtmitir. Elbise veya kuma ticareti yapt iin bezzz diye anlan ve dkknnda talebelerine hadis rivayet eden Mslim servet sahibiydi. Yardm etmeyi sevdiinden Nburun cmerdi diye anlr; onu yakndan tanyanlar hayatnda kimseyi ekitirmediini ve incitmediini sylerlerdi. Hocalarna kar son derece saygl idi. Buhr Nbura gelince, onun derin bilgisine hayran kalm ve kendisinden hi ayrlmamtr. Buhrye kar baz devlet adamlar ve limler cephe alnca, Mslim onu savunmutur. Hem Zuhlden hem Buhrden ok faydalanan Mslim, hocalar arasndaki anlamazlkta Buhrnin tarafn tutmakla beraber, el-Cmius-Sahhinde her iki hocasndan da rivayette bulunmamtr. Mslimin dier ehl-i hads gibi Selef akdesini benimsedii, mam Mlik, mam fi ve mam Ahmed b. Hanbelin grlerine meyli bulunmakla beraber, fkh mezheplerinden hibirine mensup olmad bilinmektedir. Cmius-Sahh isimli hadisleri toplayan bu almas, Sahh-i Mslim diye de bilinen eserdir ve sahih hadislerden tekrarlaryla birlikte 12.000 (farkl saymlara gre 7275 veya 7582), tekrarsz 4000 (veya 3033) hadisi iermektedir. En belirgin zellii, bir hadisin gvenilir rivayetlerinin tamamn eitli senetlerle bir araya getirmesidir. Sahh-i Buhr ile birlikte Kurn- Kermden sonra en gvenilir iki kaynak kabul edilmitir. Rab b. Hd Umeyr el-Medhal, Draqutnnin Kitbt-Tetebbu adl eserinde Sahh-i Mslimdeki doksan be hadise ynelttii tenkitleri ve Qd yz, mam Nevev ve mam bn Hacer el-Asqaln gibi muhaddislerin bu tenkitlere verdikleri cevaplar, Beynel-immeyn Mslim ved-Draqutn adl yksek lisans tezinde incelemi (1396/1976, Cmiat mmil-Qur Ed-Dirstl-Uly), daha sonra bu almasn yaymlamtr (Riyad 1420/2000). (Kandemir, 2006, XXXII/93-94)Yaar Kandemir, Mslimin Cmius-Sahh isimli bu hadis almas ile ilgili olarak unlar da not eder: mam Mslimin, 300.000 hadisten seerek hazrladn syledii eserini, hicr 235 (849 M.) ylnda henz yirmi dokuz yanda iken tasnife balad, on be yl sren titiz bir alma sonunda 250 (864 M.) ylnda tamamlad anlalmaktadr. Daha sonra bu almasn Eb Zra er-Rznin incelemesine sunmu, onun kusur bulduu rivayetleri kitabndan karmtr. Sadece sahih hadisleri toplama konusunda, hocas Buhrnin metodundan faydalandnda phe yoktur. Hadis Says: Cmius-Sahhte 54 kitb (blm), 1329 bab (alt balk) bulunmaktadr. Kitb (blm) adlarn bizzat Mslim tesbit etmekle beraber, bab adlarn (tercemeler) o yazmamtr. Bunu mam Nevevnin dedii gibi- kitabn hacmini bytmemek iin mi, yoksa konu btnln salamak iin mi yapt bilinmemektedir. Baz limler eseri erhederken uygun grdkleri ekilde bab adlar yazmakla beraber, hibiri bu konuda mam Nevev (631-676 H./ 1234-1277 M.) kadar baarl olamamtr. Bugn elimizde bulunan basl Sahh-i Mslimlerin bab balklar Nevev tarafndan konmu ve bylece konular birbirinden kesin hatlarla ayrlmtr. Mslimin ilm seyahatlerinde yol arkada olan ve Sahhi tasnifi srasnda on iki (veya on be) yl onunla birlikte bulunan muhaddis Ahmed b. Selemenin belirttiine gre, eserdeki hadis says tekrarlaryla birlikte 12.000 (bazlarna gre 8000), tekrarsz olarak 4000dir. Fakat Muhammed Fud Abdlbqnin be cilt halindeki nerinde, eserin tekrarsz olarak 3033 hadisi, dolaysyla bu kadar konuyu ierdii tesbit edilmitir. artlar: mam Mslim, sahih rivayetlerin hepsini derlemeyi dnmemekle beraber, eserine alaca hadislerin sahih olmasn prensip edinmi, bunun iin de bir hadisin sahih artlarn tamasnda Sad b. Mansr, Yahy b. Man, Osman b. Eb eybe ve Ahmed b. Hanbel gibi devrinin nl muhaddislerinin ittifak etmesini yeterli grmtr. bn Salhn dedii gibi Mslimin en belirgin art, senedin bandan sonuna kadar hepsi gvenilir olan kimselerin birbirinden muttasl (kesintisiz) isnadlarla (zincirlerle) -z ve illetli olmayarak- rivayet etmeleridir. Dier taraftan Mslim, eserinde yer almayan rivayetleri zayf kabul etmediini zellikle belirtmitir. (Kandemir, 1993, VII/124-129)BUNDAN SONRA YOKSULLUK YOK AMA VE HANG REKBETE KIRMIZI KART

(NO POVERTY FROM NOW ON, BUT... AND RED CARD TO WICKED COMPETITION AND WHICH REASONS DESTROYED OLD NATIONS ?) Amr b Lueyy Oullarnn mttefiki olan ve Bedir savanda Hz. Peygamberin yannda hazr bulunan Amr b. Avf yle demitir: Hz. Peygamber sava yapmakszn, Bahreyn halk ile bir bar anlamas yapm(ve Bahreynliler belirlenmi bir miktarda cizye demeyi kabul etmiler)di. Hz. Peygamber oraya Al b. Hadramyi vali olarak tayin etmiti. Tahsil olunan cizye mallarn getirmek zere de daha sonra Hz. Peygamber, Eb Ubeydeyi Bahreyne gndermiti. Hz. Peygamber sahblerle sabah namazn klp bitirmiti ki, (o alacakaranlkta) Eb Ubeydenin Medneye girdii develerin sesinden ve dier grltlerden anlald ve sahbler o tarafa doru hzlca gittiler. Hz. Peygamber sahblerini bu halde grnce glmsedi de sonra onlara yle dedi: yle sanyorum ki sizler, Eb Ubeydenin Bahreynden bir hayli dnyalk getirdiini iittiniz buyurdu. Sahbler: Evet Ey Allahn Elisi dediler. Bunun zerine Hz. Peygamber: Size mjdeler olsun (ki bundan byle her zaman byle nimetlere nail olacanz) umunuz. Allaha yemin ediyorum ki, bundan sonra size fakirlik geleceinden hi korkmuyorum (ummuyorum). Fakat sizin iin korktuum bir ey varsa, o da sizden nce gelip geen mmetlerin nne dnya nimetlerinin serildii (bol bol verildii) gibi, sizin nnze de serilerek, onlarn birbirleriyle yartklar gibi sizin de yarmanz ve bu halin de onlar helak ettii gibi sizi de helak etmesidir. buyurdu. (Ve onlarn ahsnda btn mmetini dnya mal konusunda dikkatli ve uyank olmaya ard. Mehmet Sofuolu). Bir farkl nakilde de: ve tulhiyekum kem elhethum dnya nimetlerinin onlar (daha nceki mmetleri, hiret sevabn elde etmekten alkoyup) oyalad gibi, sizi de (kandrp) oyalamasndan (korkuyorum) buyurmutur.(Mslim, K. Zuhd ver-Raqiq, Had., 6) fe-Vallhi mel-faqra ekh aleykum velkinn ekh aleykum en-tbsetad-duny aleykum kem busitat al men kne qablekum fe-tenfesh kem tenfesh ve thlikekum kem ehlekethum(ehit dmelerinin zerinden sekiz yl getikten sonra) Allahn Elisi vefatna yakn Uhut ehitlerinin cenaze namazn klp, Medineye dndkten sonra yle buyurmutu: ..Ve emin olunuz ki, bana yeryz hazinelerinin anahtarlar yahut yeryznn anahtarlar verilmitir. Vallahi ben, sizlerin benden sonra mrikler olacanzdan (Allaha ortaklar koacanzdan) endie etmiyorum. Fakat, sizlerin birbirinizle dnya konusunda nefsaniyet yarna girip, didimenizden korkuyorum.(Mslim, K. Fedil, B. 9, Had., 30) Mehmet Sofuolu (1923-1987) hadisle ilgili u aklamay yapyor: Hz. Peygamberin burada bir mucizesi: yeryz hazinelerinin anahtarlar bana verildi buyurarak haber verdii durumdur. Hz. Peygamberin bu haber vermesi, Hz. Peygamberden sonra mmetin, slm yeryznn (uzak) ufuklarna yayacaklarn, yeryznn birok blgesine hakim olacaklarn ifade ediyor. Bu durum, gerek medeniyet tarihi gerekse siyasi tarih asndan, gayet parlak bir ekilde gereklemitir. Hibir dinin, hibir medeniyetin gnllerde ve lkelerde bu kadar sratle yerleip yaylmasnn tarihte ikinci bir misali yoktur. .Hz. Peygamberin tek endiesi, mmetinin dnyev ihtiraslara kaplarak aralarnda hasetleme douran tenfs (rekbet) idi. Hadisteki bu tabirin, ahlk olarak neyi iaret ettii, lgat manasndan da anlalr: Tenfs lgatta kymetli bir eye en evvel nail olarak, imtiyaz ve infirad kazanmak iin, muraza (mcadele, yarma) suretiyle o nefis eye rabet edimek diye tarif olunuyor ki, hadisteki tenfs kelimesinin tam ahlk manasdr. Hz. Peygamberin bu endiesinin ne kadar yerinde olduunu, aradan ok zaman gemeden birbirini takip eden zc olaylar gstermitir.(Sofuolu, Mslim Tercmesi, VII/177) NC KNN ALICI-SATICI ARASINA GRMES (BUSINESS ETHICS)Hz. Peygamber, ticaret maddelerinin pazar yerlerine ulamadan nce karlanmasn yasaklamtr. (Neh en-tteleqqs-sileu hatt teblugal-esvqa) (Mslim, K. Buy, B. 5, Had., 14) Abdullah b. merin verdii bu bilgiden sonra, Mslim Abdullah b. Mesdun benzer bir naklini not eder: (Hz.) Peygamber, satlk mallar yolda karlamay yasaklad.(Mslim, ayn yer, Had., 15) Eb Hreyrenin nakli de benzer ifadeler ierir: Hz. Peygamber, satmaya mal getiren atllarn karlanmasn, ehirlinin (ihtikr vdiyle) bedevi maln satmasn, satc ile alc arasnda mteri kztrmay, satlacak st hayvanlarnn stlerini samayarak gslerinde biriktirmeyi ve kardeinin kararlatrd fiyatta artrma yapmay, yasaklamtr.(Mslim, ayn yer, Had., 12) Mehmet Sofuolu hadislerin izahnda unlar sylyor: Bu blmn (Kitbul-Buy =Alveriler Kitab/Blm) hadislerinde Hz. Peygamber tarafndan (on drt yzyl nce) Mslman olsun gayr- Mslim olsun, btn insanln mptel olduu toplumsal hastalklara deinilmi, bunlarn tedvleri iin gerekli tedbir ve tavsiyeler yaplmtr. Bunlar ylece zetlenebilir:

a) Satc ile alc arasna girerek ve kendisini alc gibi gstererek mteriyi kandrp fiyatn ykseltmeye almak yasaklanmtr

b) Bir kimsenin dierinin alveriine mdahale etmesi yasaklanmtr. Yasaklanan bu mdahale de iki ekilde olabilir: nc kiinin, muhayyerlik (alverii fesih) hakk olan bir mteriye: Alveriini feshet, ben sana ayn mal daha ucuz fiyatla alrm der; yahut bir mal satm olan bir kiiye: alverii feshet, ben maln daha yksek bir fiyatla satarm der. te bu ekillerde nc bir ahsn alverie mdahale etmesi ve bozmaya almas yasaklanmtr.

c) Maln satmak isteyen bedev (l halkndan) kyllerin, ehir tccar ve komisyoncular tarafndan daha yolda karlanmalar, pazara gelmekte olan mallarn araclarn eline geerek, halkn zararna fiyatn ykselmesine sebep olacandan, yasaklanmtr. Ayn zamanda pazara gelmi olan mallarn, bu gibi komisyoncular tarafndan toplanp, fiyat ykseltmek iin sattan geri brakmak suretiyle piyasay tazyik ve halk zarara ve darla drme ekilleri de yasaklanmtr.d) Satlacak salmakta olan hayvanlarn stlerini memelerinde biriktirmek suretiyle ok stl gsterip sata sunmak ve benzeri hileli yollar tamamyla yasaklanmtr.(Sofuolu, Mslim Tercmesi, V/12) (Zamanmzda da, ambalajlarn byk yaplmas, insanlarn o ambalajn iinde daha fazla yiyecek var veya daha fazla deterjan.. var zannederek almalarna sebep olduunda, bu da ayn eitten yasaklanm bir hiledir. i.y.) MTERCM SIM EFENDNN NEC TARF.

Mtercim sm Efendi (1755-1819) nec kelimesini yle aklar: Nec: maln sahibi (satc), mteriye maln verken ve zelliklerini sylerken, satcnn bir arkadann da bu alverii gereklemesini salamak iin ona uyarak mal beraberce vmeleridir. Bir gre gre de, satn almak arzusu deil iken, daha pahal satlsn diye yapmack olarak o mala daha ok fiyat vererek, mteri olmak manasnadr. Bir gre gre de, insanlara bir mal zemmedip (ktleyip) nefret ettirerek, dier bir mala ynlendirmek manasnadr (Qms Tercmesi, II/1131). Alm satm ilerine bu menfur (nefret edilen) ekillerden hangisi ile olursa olsun mdahalenin irkinlii besbellidir. Erzak (gda) ve ticari eya getiren pazarclar, pazar yerlerine gelmeden evvel yolda karlamaya telaqq rukbn denilir. Mal sahiplerini byle pazar dnda karlamak, bu mallarn pazara gelip herkesin grmesini nlemek gayesine yneliktir. Bundan hem satclar yani mallarn pazara getirmekte olanlar zarar grr, hem de kamunun (toplumun) haklar kayba urar. te bu trl ticari ve iktisadi ktlkler, Hz. Peygamber tarafndan yasaklanarak, ferdin ve toplumun haklar korunmu olmaktadr.(Sofuolu, Mslim Tercmesi, V/15)

KKEN HTKAR KELMESNN.

Hakr zulmetmektir. Haker ise fiyat ykselmesi iin hapsedilmi mala denilir. htikr ise fiyatlarn ykselmesini gzetleyerek, halkn muhta olduu mallar satmayp hapsetmektir. Fakhler (alimler, fetva verenler, slm hukukular) buna baz artlar eklemilerdir. Nevevye gre erzak fiyatlarnn ykselmeye yz tuttuunu grerek mal alp, daha yksek bir piyasay beklemek suretiyle hapsetmektir. Erzaktan baka mallara gelince, Nevev bunlarda ihtikr yoktur, diyor. mam Mlik ise ihtikr hakkndaki nasslarn geneli ile hkm kararak, haram olan ihtikr, yenilen ve yenilmeyen, halkn muhta olduu her eit eyada geerlidir demitir. Bazlar konumuz olan bu hadiste ihtikra iaret eden: rzklar haps keyfiyeti yoktur demilerse de, eklen ihtikr olmasa bile, gerekte vardr. Erzak, teslim alnarak ve (sonra da) nakledilerek kamunun grebilmesine imkn verilmeyerek, bir depoya konularak ihtikr sahiplerinin oyunca olmaktadr. Hadiste bildirildii zere, halk tarafndan bu eit teslim alnmakszn sata engel olunarak, o mal oradan alp da nakledinceye kadar ihtikrc mteriler dvlmtr. htikrn ktl hakknda ve bu fena alkanlktan sakndrmak iin pek ok hadisler vardr. Zamanlarnda insanlarn gd ve hayati maddeleriyle oynayarak servet kazanmaya alan, halkn felketiyle mutluluk salamak isteyen ihtikrclar, insanln en sefil (alak) zalimler tabakas olduu iin, slm dni bunlara kar etin bir mcadele balatmtr.(Sofuolu, V/24)MTER HAKLARI ON DRT YZYIL NCE (CONSUMERS RIGHTS 14 CENTURIES AGO). ..Sata karlacak olan deve ve koyunlarn stlerini samamak suretiyle, memelerinde biriktirmeyiniz. Herkim st salmayp gsnde biriktirilmi hayvan satn alrsa, alan kii bu alveri akdinden sonra muhayyerdir. Eer bu hayvandan raz olursa, hayvan alkoyar (geri vermez). Raz olmaz ise, hem o hayvan geri verir, hem de (stn samas karlnda) bir sa ( kilo) hurma verir (Medinede o zamanki hurma fiyatnn, pazarlama imkan da snrl olduundan, gnmzden ok daha dk olmas muhtemeldir) (Mslim, K. Buy, B. 4, Had., 11) Abdullah b. mer nakleder: Hz. Peygamber yle buyurmutu: Hurmalar aa zerinde kzarp sararmak suretiyle olgunlamadka hurmay satmaktan, tamamyla beyazlap afetlerden eminlik noktasna ulamadka da, baa satmaktan yasaklamtr. Hz. Peygamber, bu tip sat yapmaktan alcy da satcy da yasaklamtr.(Mslim K. Buy, B. 13, Had., 50) Hz. Enes de Hz. Peygamberin bu emrini bir gn yanndakilere anlatm, oradakiler m zehvuh (hurmann zehv denilen alacalanmas ne demek?) diye sormular, o da tehmarru ve tasferru (kzarr ve sararr) dedikten sonra, Hz. Pegamberin bu konuda syledii sz tekrarlamtr: haydi syleyin bakalm. Allah (satn alann ald bu) hurmalar, (bir afetle) men ederse, satan kii, (Mslman) kardei olan alcnn parasn nasl helal sayp da yiyecek? Bu konu Cbirin naklettii hadiste daha ak olarak Hz. Peygamber tarafndan yle aklanmtr: Cabir der ki, Allahn Elisi yle buyurdu: Eer kardeine bir hurma satm olsan, daha sonra o hurmaya bir afet isabet etse, artk ondan herhangi bir ey almak, sana hell olmaz. Sen (ey bu sat yapan kii !) (Mslman) Kardein demek olan, alcnn maln (parasn) haksz olarak neye karlk olarak alacaksn? (..fel-yehllu leke en-tehuze minhu eyen bi-me tehuzu mle ehke bi-gayri-haqqn) Hz. Cbir (kendisi hurma yetitiren bir kii olduundan ve Hz. Peygamber zamanndan beri sektrn problemlerini bildiinden, ayrca bu konuda Hz. Peygamberden duyduu bir noktay daha akla kavuturuyor: Hz. Peygamber, afetlerin telef ettii zarar karlayacak miktar paray, satn alan kiiden indirmeyi emretmitir.(Mslim, K. Musqt, B. 3, Had., 14-17)Hz. Peygamber zamannda bir kii, satn alm olduu meyvelere afet isabet ettii iin zarara urad. Bu yzden borcu oald. Hz. Peygamber: buna sadaka veriniz buyurdu. Halk da o kiiye sadaka vererek yardm ettiler. Fakat verilen sadakalar, o kiinin borcunu deyecek miktara ulamad. Bunun zerine Hz. Peygamber o kiinin alacakllarna: bulduunuz kadarn alnz. Baka yok (bu kadar bu adamn gc). buyurdu.(Mslim, K. Musqt, B. 4, Had., 18) (Bu hadisten hem ticr ahlk asndan, hem de ticr hukuk ynnden sonular karmak lazmdr. Eer, borlunun deyecek gcnn/mal varlnn olmad ortaya karsa, daha fazla da zorlamamak lazmdr. Yani borluya hacizi devam ettirmenin veya onu hapse attrmann bir anlam yoktur. Adam mali ynden bitmitir. Hi olmazsa, bundan sonra tekrar almaya balasn da, kendi geimini salasn ve topluma yk olmasn. Alacakllar da, bu iten zarar ettik deyip, o alacaklarn unutmaldrlar. nsan her iten kr edecek deildir. i.y.) TOLERANS BORLULARA (TOLERANCE TO DEBTORS)

Kb b. Mlikin olu Abdullah anlatrd ki: babas Kab, bn Eb Hadreddeki alacan, Mescidin nnde (yakasna yaparak) istemi. Her ikisinin de sesleri, o srada evde bulunan Allahn Elisi tarafndan iitilecek kadar ykselmi. Bunun zerine Hz. Peygamber, odasnn perdesini am ve Kb b. Mlike: Ey Kb ! diyerek seslenmi. Kab da Lebbeyk (Buyur, emret) Y Raslellh ! deyince, Hz. Peygamber eliyle iaret ederek: Alacandan yarsn bala buyurmu. Kb: Baladm, Ey Allahn Elisi! demi. Bunun zerine Hz. Peygamber, bn Eb Hadrede: (imdi) Kalk (sen de), borcunu de demi.(Mslim, K. Musqt, B. 4, Had., 20) (Bu blmdeki ve baka blmlerdeki benzer hadisler, baka hibir ekonomik sistemde olmayan insn ve merhamet esaslarn iermektedirler, borlular hakknda. i.y.)

EKLER, ON DRT YZYIL NCE VE FAZE KARI NLEMLER SUKKUN YASAKLANMASI (PROHIBITION OF SUKUK. CHEQUE 14 CENTURIES AGO AND PRECAUTIONS TO INTEREST DOUBT)Eb Hureyre (bir gn), (Medine Valisi olan) Mervna: sen faiz alp vermeyi hell yaptn dedi. Mervan: ben ne yaptm ki? dedi. Eb Hureyre: sen kiiler adna baz haklar yazlm olan eklerin (maa tayini pusulalarnn) alnp satlmasn helal kldn. Hal buki Allahn Elisi tamamyla (teslim) alnp da teslim edilmedike (verilmedike), gda maddelerinin alnp satlmasn yasaklamtr dedi. Bunun zerine Mervan, insanlara (Mescitte) bir konuma yapt ve bu eklerin alnp satlmasn yasaklad (ehllte beyar-rib fe-qle Mervnu m-fealt? feqle Eb Hurayrate: ehllte beyas-skki ve kad neh Raslllahi an beyt-tami hatt yustevf..Qle Suleymnu fe-nazart il harasin yehuzneh min eydin-nsi). O gnleri hatrlayan tbinden Sleyman b. Yesr (34-107 H./ 654-725 M.): Muhafz askerlerini, bu ekleri halkn ellerinden alrlarken grdm demitir.(Mslim, K. Buy, B. 8, Had., 40) Eb Hureyrenin: faiz satn helal kldn yani ondan yasaklamay terk etmek suretiyle, bunu caiz kldn (sakncaszm gibi yaptn/sakncasz hale getirdin) demesi, Mervana kar ii arlatrmaktr (bu iin ok nemli olduunu vurgulamaktr). Mervan o zaman Muaviye tarafndan Medine valisi atanm bulunuyordu. Eb Hureyrenin sz zerine, kendi iini anlamak iin: ben ne yaptm ki dedi. Eb Hureyre de: sen eklerin alveriini hell yani caiz (sakncasz) kldn. Bu ekilde sanki sen bu ii hell kldn dedi. ekleri satmak, ilerinde ahs adna yazl bulunan haklar satmak demektir. Arapadaki bu sakk kelimesi, Farsadaki ekin Arapalam telffuzudur. oulu sukk ve sikk olarak gelir. Ordudan ve dierlerinden hak sahiplerine tayin edilmi bulunan belirli rzklar (gda maddeleri) ekler halinde yazlrd. Sonra da bunlar yazlm olarak piyasaya kar ve alnp satlrd. Bugnk tabirle bunlar birer maa tayini pusulas idi..Mervann hutbesinden sonra bunlar halkn elinden toplatld ve adlar yazl kimselere verildi. Mehmed Zihni(Sofuolu, V/25)

CR DEPOSU, KIZILDENZDE

Sukkun tarihesi ile ilgili olarak, Kzldenizdeki Cr deposu konusunda, Abdlkerim zaydnn verdii bilgiler nemlidir: Cr: Eskiden Medinenin Kzldeniz kysndaki zahire ithal liman olan ve bugn Bureyke adyla anlan kk bir yerleim merkezi. Yaklak olarak Bedire 28, Cuhfeye 150, Medineye 200 km. uzaklktadr. Asr- Sadette ve daha sonraki dnemlerde Msr, Habeistan, Aden, in ve Hindistandan gelen ticaret gemilerinin, rahatlkla yanap yklerini boalttklar kk bir sahil ehri ve nemli bir limand. Medineden kalkan bir kervan drt be gnlk bir yolculuktan sonra Cra ulard. ehrin bir blm sahilde, bir blm de Karfe kynn bulunduu adada yer alyordu. zellikle Habeistandan gelen tccar gemileri Karfede demir atard. ehir halk ticaretle urar ve su ihtiyalarn Vdiiyelyeldeki kaynaklardan karlard. Habeistana hicret eden mslmanlar dnlerinde Kzldeniz yoluyla Cr Limanna kmlardr. Hz. mer, Msr Valisi Amr b. sa Medine halknn erzak sknts ektiini bildirerek, hara olarak alnan hububat deniz yoluyla gndermesini emretti. Bunun zerine Msrdan Cr Limanna gnderilen hububat ve zeytinya, buradan Medineye sevkedildi. Cra gelen erzakla yakndan ilgilenen Hz. mer, bizzat Cra giderek yirmi gemiyle gnderilen erzakn korunmas iin iki depo yaptrmtr. Zeyd b. Sbite de halk durumlarna gre bir deftere kaydetmesini ve gelen erzakla ilgili olarak her biri iin bir senet yazp altn mhrlemesini istedi. slm tarihinde senetle hububat satyla ilgili ilk rnek budur. Cr zerinden Medineye erzak nakli, Hz. Osman zamannda karklklar kncaya kadar srd. Daha sonra Muviye ve Yezd devrinde yeniden balayan sevkiyat, i isyanlar yznden zaman zaman sekteye uramakla beraber Abbs Halifesi Eb Cafer el-Mansr zamanna (754-775 M.) kadar devam etti. Ortaan sonlarna doru Yenb Liman daha fazla nem kazanarak Crn yerini ald. Bugn Breyke adyla anlan Crda tarih eserlere ait baz kalntlar mevcuttur.(zaydn, 1993, VII/158)

SUKKUN LK ORTAYA IKII

Cengiz Kallekin konu ile ilgili almas olduka ayrntldr: Sak ve oulu Sukk: istihkak belgesi, deme emri, ek gibi anlamlara gelen bir hukuk, maliye ve ticaret terimidir. Farsada muahede, tasdiknme anlamndaki ek kelimesi Arapaya sakk (oulu sukk) eklinde gemi olup geni mnasyla yazl belge, resm tutanak demektir. Dolaysyla eitli ilem, ikrar ve edimleri yazl olarak belgeleyen mahzar, istihkak senedi, deme emri, ek, temliknme, icre ve bor senedi, ibrnme, kefletnme, vekletnme, rehin ve emanet makbuzu, mktebe senedi, tayin menuru, ed tezkiresi, iktnme, mahzar gibi resm veya kymetli evrak sak olarak adlandrlmaktadr. Sak dzenleyene sakkk veya ktibs-sak ad verilir. nceleri sakler hazrlandklar malzemeye nisbetle, rakk veya ruka (deri paras) adyla da anlm, ancak sonralar ise retimi gerekletirilen ktlara yazlmaya balanmtr. Sak kelimesinin e anlamls olarak vesika, sahfe, varaka, kitap, hat, risle, mektup gibi kelimelere rastlanmaktadr. lk defa Malezya hkmeti tarafndan 2002 ylnda gerekletirilen, daha sonra Batda ve slm lkelerinde yaygnlamaya balayan varla dayal tahvil veya faizsiz bono yahut kira sertifikas uygulamasnda yatrmcya verilen belgeler de sukk diye adlandrlmaktadr. stihkak senedi ve karne olarak kullanlan ve hak sahiplerinin isimlerini ve istihkaklarnn veya erzaklarnn / maalarnn miktarn gsteren, devlet bakan ya da dier yetkililerce onaylanm belgelere de sak ad verilir. Halife mer hicr 18 (639 M.) ylnda balayan bir kuraklk dneminde Msr, am ve Irak valilerinden yardm istemiti. Amr b. sn gnderdii temel tketim mallar Cr Limannda depolanm ve Zeyd b. Sbitin sorumluluu altnda dzenlenen farkl deerlerdeki mhrl kt istihkak belgeleri (sak) ihtiya sahiplerine datlmt. Bylece Hz. mer, slm tarihinde resm mhrl sak hazrlatan ilk halife saylr (Yaqb, Trh, II/154-155). Baz hak sahipleri istihkaklarn ekmek yerine, ellerindeki sakleri byk sermaye sahibi tccara piyasa fiyatndan devretmeye balamt ki, bu durum onlarn hamiline dzenlendii fikrini vermektedir. Hz. mer, borsaya dntrlen limanda sak alm satmyla uraan Hakm b. Hizmn 100.000 dirhemlik ilem yaparak % 100 kr elde ettiini renince, ona bu muamelelerin tamamn feshedip, kazand paray hak sahiplerine geri vermesini emretmiti. Ancak kaynaklarda, halifenin mal kabzetmeden satma sayd bu tr ilemleri yasaklayan bir genelgesi bulunduuna dair bir kayda rastlanmamtr. (O dnemle ilgili kayt olmasa da, bir sonraki dnemde, sahblerin bunun yasaklanmas iin tavr aldklar ve bu isteklerini de gerekletirdikleri, sahbiler arasnda Kurn en iyi bilen kii olarak tannan Zeyd b. Sbitin olaya mdahalesinde grlmektedir: i.y.) Zeyd b. Sbit ve Eb Hreyre, muhtemelen Muviye dnemindeki Hicaz valilii srasnda Mervn b. Hakeme giderek, kendisini Cr saklerinin alnp satlmasn engellemedii iin eletirmilerdir. Gereke olarak mallarn Hz. Peygamberin yasana ramen kabzedilmeksizin alnp satlmasn gsterdikleri, ilemin kendisini de faizli sat saydklar anlalmaktadr. Bunun zerine Mervn sakleri toplatp hak sahiplerine iade ettirmitir (Cengiz Kallek, Asr- Sadette Ynetim-Piyasa likisi, 83-85). Daha sonra sak datm Abdlmelik b. Mervnn hilfetine kadar kesintiye uramtr. Muhtemelen onun dneminde Sad b. Mseyyebe sorulan bir soruya ve cevabna dair Mlik ulemsnn yorumlarndan Cr saklerinin 1 (altn) dinar civarndaki kk apl ilemlere konu olduu izlenimi edinilmektedir (el-Muvatta, By, 53; Muhammed b. Abdlbk, ez-Zrkn, erhul-Muvatta, III/377-378).

deme Emri / ek. Emre hazr mevcut bir karlk zerine ekilmi yazl deme emri anlamndaki sak gvene dayal ilemlerin nemli aralarndandr. Bu anlamyla sak kelimesi muhtemelen Hal seferleri srasnda Arapadan Bat dillerine de gemitir (ng. cheque, Fr. chque, Alm. Scheck). deme emri niteliindeki belgelerin Hz. Peygamber devrinden itibaren kullanld anlalmaktadr. Hz. Peygamber, kendisinden yardm isteyen Uyeyne b. Hsn ile Akra b. Hbis adna, istedikleri eyi kendi blgelerinin zekt gelirlerinden tahsis eden mhrl birer deme emri (kitb) dzenletmitir (Eb Dvd, Zekt, 24). Sakler ilk defa Hz. merin hilfeti dneminde tarihlenmi, kendisine yl belirtilmeden ban ayna vadelenmi bir ekten kaynaklanan bir dava getirilince, hicr takvim uygulamasna balanmtr. Resm saklerin onun devrinde mhrlendii anlalmaktadr. Nitekim Man b. Zide isimli bir kii, hilfet mhrn taklit edip sahte evrak dzenleyerek Kfe hara dairesinden para ekince Hz. mer tarafndan celde (sopa) ve hapis cezasna arptrlmtr. Benzer sahtekrlklar, nlemlerin kurumsallatrlmasn salamtr. Daha sonraki dnemde Muviye, Irak Valisi Ziyd b. Ebhe, Amr b. Zbeyr b. Avvm iin 100.000 dirhemlik bir deme emri karm, Amr evrakta tahrifat yaparak mebla 200.000 dirheme ykseltmitir. Durum anlalnca Muviye tedbir olarak Dvnl-htemi kurdurmu, Amr da zimmetine geirdii 100.000 dirhem deninceye kadar hapsettirmitir. Sakler beytlml, divan, cehbez ve vekillere ekilmitir. Emevler dneminde memurlarn maalarnn sak ile dendiine dair eitli rnekler vardr. Mesel Vali Ziyd b. Ebh, beytlml emni Eb Vil akk b. Selemeye mutfak sorumlusu adna dzenlenmi 800 dirhemlik bir deme emri ekmitir. Halife mer b. Abdlazz, borlu olduklar gerekesiyle kendisinden yardm isteyen iki kiiye, Ben Kelbin zektnn artanndan beytlmle aktarlan ve borlulara yardm iin ayrlan fondan denmek zere 400er dinarlk birer sak vermitir. Hicr 4. (mild 10.) yzylda sak kullanmnn yaygnlat, zerindeki deerlerin artt, hata ve suistimllerin nlenmesi iin ek tedbirler alnd grlmektedir. Hrnrred, kardei Aliye veliahtlktan feragat etmesi karlnda divana ekilmi 20 milyon dirhemlik bir sak vermitir. Fazl b. Yahy el-Bermeknin aracl ile de Muhammed b. brhime 100.000 dirhemlik bir sakki bizzat yazmtr. Mktef-Billh devrinde Dvnl-harc ktiplii yapan bnl-Furt el-kl, ordu atlarndan sorumlu Eb Abdullah bnl-Cerrhn 120.000 dinarlk sakki, mkerreren dediini beytlml emni Ebl-Abbasn da hazr bulunduu bir mecliste ispatlam ve kendi nian olmayan saklerin denmesini yasaklamtr. Qudme b. Cafer (260-337 H./ 874-948 M.), yanllklarn nlenebilmesi iin Beytlml divan sorumlusunun saklere nian koyduunu, bunun eksiklii halinde vezir ve yardmclarnn onlara itibar etmediini belirtmektedir (el-Harc, s. 36). Abbsler devrinde memur maalar ve hazine yardmlar sak ile denmitir. Bveyhler tarafndan ordu mensuplarnn maalar iin Dvnl-ceye sak ekildii bilinmektedir. Yetkililerin genellikle dzenli memur maa ve erzak demeleri, bazan da dzensiz ihsanlar iin beytlmle, muqtaa sahibi cehbezlere veya sarraflara tasdikli tahsisat belgeleri yazmalar uygulamas zamanla yaygnlamtr (mesel bk. Eb Ali et-Tenh, Nivrul-Muhdara, I/223; bn Miskeveyh, Tecribul-Umem, I/158; Hatb, Trhu Badd, IV/68). Cehbezlere kk tutarl almlar iin dahi deme emri ekildii anlalmaktadr. Nitekim bn Miskeveyh hicr 332 (944 M.) ylna ait 9 dirhemlik bir sakten bahsetmektedir (Tecribl-Umem, II/80). Nsr- Hsrev, Basray ziyaret edenlerin paralarn bir sarrafa yatrarak ek (defteri) aldklarn, ehirde kaldklar sre boyunca yaptklar alveriler iin ek yazdklarn sylemektedir (Sefernme, I/146). Ancak baz rneklerden, ilgili ilemler iin komisyon aldklar anlalan cehbezlerin demelerde sorun karabildikleri grlmektedir. Nsr- Hsrevin, Asvanda oturan bir dostunun Ayzbdaki vekiline, Nsra diledii her eyi benim hesabmdan ver eklinde bir ak deme emri ektiine dair kaydettii bilgi, dostlar arasndaki gveni yanstmas asndan ilgintir (a.g.e., I, 119-120). slmn douundan sonraki birka yzyl iinde, iktisad ve ticar hayatn canlanmasyla beraber alacak veya borcun bir yerden baka yere naklini salayan sak ve sftece gibi aralarn yaygnlk kazand ve cehbezlerin bunda nemli rol oynad anlalmaktadr.

Bor Senedi. Chiliye dneminden beri kullanld bilinen bor senetleri de (huccetd-deyn, zikru hak) sak adyla anlmaktadr. Bunlara borcun miktarndan baka, ahitlerin adlar ve vade yazlmaktadr. Bor senetleri, kefilleri de ieriyorsa ayn zamanda kefletnme zellii tar. Birden fazla alacaklya olan borlar ikrar eden senetlerin dzenlenmesi, mer grlmtr. Mecellede, Mktebe muhtabe gibidir (md. 69) ve, Kitbetle yani yaz ile ikrar, lisan ile ikrar gibidir (md. 1606) maddelerinde belirtildii zere ilmuhaber, mahkeme sicili, mektup ve ticar defterlerle dier hususi evrak vb. yazl belgeler, ikrar vastas olarak kabul edilmektedir (md. 1606-1612). Kad, yetimin parasn bor senedi dzenleyerek ikraz edebilir. Alacan ayn karlnda devri meselesi tartmaldr. mam Zfere gre mesel 1000 (gm) dirhemlik bir sakkin pein 100 dinara sat, dirhemlerin akit meclisi dalmadan teslim edilmemesi halinde ciz deildir. ab, nc bir ahs zerindeki alaca belgeleyen sak ile, kuma veya buday gibi bir mal satn alnmasn (deyn ile aynn deitirilmesini) garar, ilgili akdi de fsid saymtr; kabzettii sak elinde telef olan satc, onun nakd karln tahsil hakkna sahiptir. brhim en-Neha, sak ile mal mbadelesine cevaz verirken, Sfyn es-Sevr, sak sahibinin borluya aynn satcsnn huzurunda borcunu ikrar ettirmesi artyla ciz olduu kanaatindedir.

Abbs Halifesi Memnun arivinde, Abdlmuttalib b. Himin Sanal bir Himyerden istendiinde denecek 1000 yeni lek dirhemi tutarnda alaca olduunu belgeleyen, deri zerine yazl bir bor senedi bulunduu rivayet edilmektedir. Qudme b. Cafer, ilk dnemlere ait saklerde mebla yazlrken -piyasada farkl dirhemler dolat iin- sikkenin arlnn da belirtildiini, ancak buna standartlama sebebiyle kendi devrinde gerek kalmadn sylemektedir (el-Harc, s. 61). Bor senetleri zamanla ok yaygnlamtr. Abbsler dneminde Basra, Kfe ve Badatl tcirler devaml olarak Kuzey Afrikaya mal sevkediyor, orada dzenlenen ahitli saklerle muamele yapyorlard. Drdnc hicri/onuncu milad yzyln slm corafyacs bn Havqal, Muhammed b. Eb Sadn adnda Sicilmse asll bir tcir tarafndan Evdegutlu (Merrke) Eb shak brhim b. Abdullah lehine dzenlenmi ve ahitlerce onaylanm 42.000 (altn) dinarlk bir bor senedi grdn, Dou slm topraklarnda bu tutara ulaan saklerin varln duymadn kaydetmektedir (Sretul-Arz, s. 61, 99, 100).(Kallek, 2008, XXXV/584-586)GZLEMEME TCAR MALLARIN KUSURLARINI (NOT TO HIDE THE CHARACTERISTICS OF MERCHANDISE AND TO BE TRANSPARENT IN BUSINESS (FOURTEEN CENTURIES AGO).

Hz. Peygamber buyurdu: Satc ile alc birbirlerinden ayrlmadka, muhayyerlik (alverii fesih) haklar vardr. Her ikisi de doru olup da (mala ve paraya ait konular birbirlerine olduu gibi) aklarlarsa, bu alverileri kendilerine mbarek (bereketli) klnr. Eer iki taraf (mal ve fiyat ile ilgili konular) gizlerler ve yalan sylerlerse, bu alverilerinin bereketi giderilir.(Mslim, K. Buy, B. 11, Had., 47) (..ve in kezeb ve ketem muhqat beraketu beyhim) TARIMI TEVK (ENCOURAGEMENT FOR AGRICULTURE).

(Zeyd b. Hrisenin hanm) mm Mbir el-Ensriyye kendi hurma bahesinde iken, (oradan gemekte olan) Hz. Peygamber hurmala girdi ve kadna: Bu hurmal kim dikti? Mslman m kfir mi dedi. Kadn: Mslman dedi. Bunun zerine Hz. Peygamber: Bir Mslman bir aa diker, bir ekin eker de onun rnnden herhangi bir insan veya herhangi bir canl yerse, bu, o Mslman iin sadaka olarak yazlr.(Mslim, K. Musqt, B. 2, Had., 8) Mehmet Sofuolu hadisi yle izah ediyor: Hadis aa dikimine ve ekin ekmeye en tevik edici bir sluptadr. Hi phesiz, Hz. Peygamber ekim ve dikime pek byk nem vermi ve bunu sahblerine daima tavsiye etmitir. Aa cr bir sadakadr (devaml olarak, kiiye salnda da, lnce de sevap yazlmasna vesile olur.) Bir memleketin salk, zenginlik, mmurluk ve mutluluk vesilelerinin banda, o memleketin ziraat ve ormanlar gelir. Ormanlar ve aalar olmayan lkeler, yaanmaya elverili deildir.(Sofuolu, V/72) (Bu hadis ayn zamanda, Peygamberimizin evreye, doal hayatn, kularn, hayvanlarn korunmasna verdii nemin on drt yzyl ncesinden, net olarak iaretini gsteren ak bir kanttr da. i.y.) KOYUN DAITILMASI YOKSULLARA (HELP TO THE POOR, STATES AID TO THE CITIZENS)

Bir kii, iki da arasnda otlayan (epeyce fazla) koyunu grd de, bunlar Hz. Peygamberden istedi. Hz. Peygamber de, koyunlarn hepsini ona verdi. O kii kavminin yanna varnca yle dedi: Ey toplumum ! Mslman olunuz. Allaha yemin ederim ki, Muhammed fakir olmaktan hi korkmayarak, veriyor. Olay anlatan Enes unu da eklemitir: Bazen bir kimse sadece dnyay isteyerek Mslman olurdu. Fakat slma girdikten bir sre sonra, artk Mslmanlk kendisine dnyadan ve dnya zerindeki her eyden daha sevimli gelirdi.(Mslim, K. Fedil, B. 14, Had., 58) Abdullah b. Abbas da yle demitir: Allahn Elisi hayr(datma)da insanlarn en cmerdi idi. En cmert olduu zaman da, Ramazan ay idi.(Mslim, K. Fedil, B. 12, Had., 50) TOPLANAN VERGLERN YOKSULLARA DAITILMASI. REFAH DEVLET VE SLM DEVLETN GREVLER (DISTRIBUTION OF THE COLLECTED TAXES TO THE POOR. WELFARE STATE. THE DUTY OF THE ISLAMIC STATE).(Babas Uhudda ehit dtnden Hz. Peygamberin zaman zaman yardm ettii) Cbir b. Abdullah (bir hatra olarak) anlatmt ki: Hz. Peygamber bir gn dedi ki: Eer Bahreyn mal (vergisi) gelirse, sana (iki elini birletirip, bir avu dolusu) vereceim (yardm yapacam). Fakat Bahreynden toplanan vergi gelmeden, Hz. Peygamber vefat etti. Daha sonra Bahreynden gelen o gelir Medneye ulanca, (Hz.) Eb Bekir bir tellla emretti de, o da Medineyi dolaarak ilan yapt ve: Her kime Hz. Peygamberin bir vaadi veya bir borcu varsa, gelsin diye yksek sesle Medne sokaklarnda dolat. Bunun zerine ben de kalkp Eb Bekirin yanna vardm ve Allahn Elisi: Bahreyn malnn gelmesi gerekleirse, sana kesin ..u kadar veririm buyurmutu. dedim. Eb Bekir hemen bir avu (para) avulad ve bana hitaben: bunu say dedi. Ben paray saydm, be yz (gm dirhem) olduunu grdm. Eb Bekir bana: bununla beraber iki katn daha al dedi.(Mslim, K. Fedil, B. 14, Had., 60) ENDSTR, HZ. PEYGAMBER DNEMNDE (INDUSTRY IN THE TIME OF THE PROPHET. HIST OF ISLAMIC ECON).

Enes b. Mlik anlatr: Hz. Peygamber (bir sabah) yle demiti: Bu gece benim bir ocuum dodu. Onu (byk) babam brahimin ismi ile isimlendirdim. Sonra Hz. Peygamber ocuu Eb Seyf (Klcn Babas/Ustas/stad) denilen bir demircinin hanm olan mm Seyfe (st annesi) olarak teslim etti. Sonra bir defasnda Allahn Elisi, ocuu grmek iin (Medinenin kenar semtinde olan Eb Seyfin evine doru) yola kt. Ben de kendisini takip ettim. Sonunda Eb Seyfin evine vardk. Eb Seyf (o srada) demirci krn ekmekte (altrmakta) olduundan, ev ve evresi duman iinde idi. Ben hemen nden sratlendim ve Ey Eb Seyf, kr tut da (altrmay brak da, duman olmasn) (Hz.) Peygamber geldi dedim. O da kr durdurdu. Hz. Peygamber ocuu grmek istediinden, ierden ocuk getirildi. Allahn elisi onu barna bast..(Mslim, K. Fedil, B. 15, Had., 62) (brahim, hicr 8. yln Zilhiccesinde domu, 10. yln Rabul-evvelinde vefat etmiti) KOZMETK SANAY (COSMETICS DEODORANTS). Enes b. Mlike: Allahn Elisi sa ve sakaln boyad m? diye soruldu. Enes: Hz. Peygamber, ok az dnda salarn aarm olarak grmemitir. Fakat Eb Bekir ve mer, kna ve ketem ile salarn boyamlardr.(Ketem bir ottur ki, knaya katlp, onunla sa ve sakal boyanr)(Mslim, K. Fedil, B. 29, Had., 100)Hz. Peygamber, erkek kiinin zaferan (safran) srmesini yasaklad (veya erkeklerin (sslenmek iin) zaferan ile elbisesini boyamasn yasaklamtr.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 23, Had., 77) mam Ahmed b. Hanbel ve snen sahiplerinin Eb Ummeden sahih olarak naklettiklerine gre Hz. Peygamber: el-Bezzet minel-mn (Hayatta) Sadelik mandandr buyurmutur. Bundan tr erkeklerin renkli eylerle yaplacak vcut ve yz tuvaleti mekruh ve irkin saylmtr. Yalnz yeni evlenen genler, bu kerahetin istisnas kabul edilmitir.(Sofuolu, VI/355) Erkeklerin (kna gibi topraktan olan boyalarla) sa ve sakallarn boyamalar konusunda da Sofuolu unlar kaydediyor: Mslimin naklettii hadiste yle buyrulmutur: Yahdler ve Hristiyanlar (sa ve sakallarn) boyamazlar. Siz onlara muhalefet ediniz(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 25, Had., 80). slmn ilk yllarnda Hz. Peygamber, hakknda kendisine bir emir gelmeyen konularda Yahudilerin ve Hristiyanlarn uygulamalarna uyar ve (puta tapan) mriklere muhalefet ederdi. Fakat zellikle Medine dneminden itibaren, Yahudi ve Hristiyanlarn adetlerine muhalefet etmitir. Fakat yukardaki hadiste muhalefet ediniz emri, vcb bir emir deil, ibh bir emirdir (mutlaka uyulmas gereken bir emir deil, yapp-yapmamak kiinin kendisine braklm bir emirdir). Yani sa ve sakal boyamak konusu da mubahtr ve mendubtur, isteyen boyar istemeyen boyamaz. Mesel Hz. Peygamber kendisi hi boyamamtr. Geri Hz. Peygamberin boyamaya ihtiyac yoktu nk vefat ettiinde sakallarndaki beyaz tellerin says yirmiye bile ulamamt. Fakat (Hz.) Eb Bekirin ve (Hz.) merin boyad nakledilmitir. Ancak boyamak da, her boya ile deil, zellikle kna gibi sar ve krmzya alan renkteki boyalarla tavsiye olunmu, siyah renge boyamak yasaklanmtr. Bu nedenle mam Nevev (631-676 H./ 1233-1277 M.) de, siyah boya ile sa sakal boyamak tahrmen mekruhtur demitir. Fakat kadnlarn salarn siyaha boyamalarnda bir saknca yoktur.(Sofuolu, VI/358)

Sahblerden Cbir b. Semura anlatr ki: Hz. Peygamberin ba ve sakalnn n tarafnn kllarna beyaz krllk karmt. (Be on beyaz kl ancak vard, vefat etmezden evvel, baz nakillerde banda ve sakalnda yirmi tel ak sa yoktu). Ya srd zaman bu krllk belli olmazd. Bann sa dank ve dzensiz olduu zaman ise, krllk belli olurdu.(Mslim, K. Fedil, B. 29, Had., 109) Rabatur-Rey yle demiti: Ben Hz. Peygamberin sann bir telini grdm, krmz idi. Bunu Enes b. Mlike sordum: Hz. Peygamber san boyad m ki, bu grdm tel krmzdr. dedim. O da: Hayr boyamad. O krmzlk sana srd kokusundandr (kokunun brakt izdir). dedi. (Buhr, K. Menqb, Bbu SfetiNeb, V, 28 54). Bu sa telini mer b. Abdlaziz de grm, o da Enes b. Mlike sormu, Hz. Enes ona da ayn cevab vermi: Allahn Elisinin sana koku srmek deti idi, ondan kzarmtr demitir.(Sofuolu, VII/222)

Hz. Peygamber buyurdu: Kendisine reyhan (kokusu) sunulan kimse bunu reddetmez (reddetmemelidir). nk reyhan, hem tamas hafif, hem de kokusu hotur.(Mslim, K. Elfz minel-Edeb ve gayrih, B. 5, Had., 20)

Azatl klesi Nfnin naklettiine gre, Abdullah b. mer koku ve buhur kullanmak istedii zaman, baka bir koku kartrlmam olarak, buhur ubuu (d aac) ve kfr ile kokulanp buhurlanrd. Kfuru, buhur ubuu ile beraber karrd. Sonra da, ite Alllahn Elisi de byle buhurlanrd derdi.(Mslim, K. Elfz minel-Edeb ve gayrih, B. 5, Had., 21)

YOKSULLARA YARDIM (AID TO POOR).

Hz. Peygamber buyurdu: Her kim bir mminin dnya gamlarndan bir gamn giderirse, Allah da onun kyamet gnnn gamlarndan bir gamn giderir. Her kim, darlkta olan bir kimseye kar kolaylk gsterirse, Allah da ona dnya ve hiret darlklarnda kolaylk ihsan eder. Mslman bir kul, din kardeinin yardmnda bulunduka, Allah da onun yardmnda bulunur.(Mslim, K. Zikr ved-Du ve-Tevbe vel-stifr, B. 11, Had., 38) ZENGNLN VE YOKSULLUIN KTLKLERNDEN VE TEMBELLKTEN VE BORTAN ALLAHA SIINMA (TO SEEK REFUGE IN ALLAH FROM THE WICKEDNESS OF RICHNESS AND THE WICKEDNESS (BADNESS) OF POVERTY AND BADNESS OF LAZYNESS AND BADNESS OF DEBT).

Hz. ie nakleder ki: Allahn Elisi u kelimelerle dua ederdi: Allahumme inn ezu bike min-erri-fitnetil-gn ve erri-fitnetil-faqri Allahumme inn ezu bike minel-keseli vel-merami (Ey Allahm ! Zenginlik fitnesinin (imtihannn) ktlnden ve fakirlik fitnesinin ktlnden Sana snrm. Ey Allahm ! Tembellikten ve bortan sana snrm.(Mslim, K. Zikr veDu vet-Tevbe vel-stifr, B. 14, Had., 49)

GSTER TKETMNE KIRMIZI KART (RED CART TO DEMONSTRATION EFFECT. SAVINGS// CONSUMPTION).Hz. Peygamber buyurur: phesiz ki sizler, kendinizden nce gelen milletlerin yoluna kar karna, arn arnna tpa tp muhakkak uyacaksnz. O dereceye kadar ki, ayet o mmetler bir kertenkelenin (darack) deliine girseler, siz de muhakkak onlarn peinden gideceksiniz. Biz dedik ki: Ey Allahn Elisi, onlar Yahdler ve Hristiyanlar m? Buyurdu: Baka kim olabilir?(Mslim, K. lim, B. 3, Had., 6) Buhrnin benzer bir notunda ise Fars (ran) ve Rm (Bizans) kelimeleri gemektedir: Hz. Peygamber buyurdu: Benim mmetim, kendisinden evvelki mmetlerin yolunu kar kar, arn arn takip etmedike kyamet kopmaz. Ey Allahn Elisi (yollarnda gidilecek olanlar) Fars ve Rum gibi milletler midir? denildi. Hz. Peygamber: Onlardan baka kim var ki? diye cevaplad.(Buhr, K. tism) (Fars dnyas Douyu, Bizans da Arabistana gre Baty temsil ediyordu. Hz. Peygamberden bin drt yz sene sonra, hala da durum ayndr. Bizansn/Hristiyanln hkim olduu Batdaki bir moda, slm alemine hzla yaylmaktadr. Giyimdeki veya ev, ofis, araba ve dier aralarda (cep telefonu, bilgisayar..) yeni kan bir moda/model ksa zamanda slam dnyasnda da taklit edilmektedir. Modadan/ taklitten vazgeilebilse, hem israf nlenecek, hem de tasarruflar artrlabilecektir. i.y.)L HALKINA YARDIM TOPLAMASI, HZ. PEYGAMBERN (ENCOURAGEMENT TO CHARITY).

Bedevlerden (l halkndan) zerlerinde sadece kaba ynden giysiler bulunan (yoksul) baz kimseler, Hz. Peygamberin yanna gelmilerdi. Balarnda (o srada) iddetli bir fakirlik (derdi) vard. Hz. Peygamber onlarn bu kt durumunu grnce, insanlar sadaka vermeye tevik etti. Fakat insanlar sadaka vermekte biraz ar davrandlar. Hatta Hz. Peygamberin yznde, bundan tr bir znt alameti grld. Daha sonra Ensardan bir kii, iinde gm (akeler/dirhemler) dolu bir torba ile geldi. Sonra bir bakas daha (baz eylerle) geldi. Daha sonra da birok kimseler arka arkaya (yiyecek ve giyecek getirmekte) birbirlerini takip ettiler. O kadar ki Hz. Peygamberin yznde sevin (alameti) hissedilmiti. Bunun zerine Allahn Elisi yle buyurdu: Her kim slm (Mslmanlar) iinde gzel bir r aar, bu gzel r kendisinden sonra da uygulanp srdrlrse, bu kiinin sevaplarndan hibir ey eksilmeksizin, onu srdrenlerin sevaplarnn benzeri bu (ilk) kiiye yazlr. Ve her kim de slm (Mslmanlar) arasnda kt bir r aarsa, bu kiiye de (kendisinden sonra) o kt uygulamay yapanlarn gnah yazlr, o gnah ileyenlerin gnahlarndan da bir ey eksiltilmeden.(Mslim, K. lim, B. 6, Had., 15) K VE ZNA (MEYHANE VE ZN YAPILAN YERLER AILMA) YASAI. VERMLLN GENEL KURALLARI. BLM VE TEKNOLOJNN NEM. (PROHIBITION OF ALCOHLIC DRINKS AND ADULTERY (AND TAVERNAS AND BROTHELS). GENERAL RULES FOR PRODUCTIVITY. IMPORTANCE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY).

Hz. Peygamber buyurdu: lmin kaldrlmas (yok olmas/azalmas), cahilliin kklemesi (chil=din kart kklerden/kaynaklardan retimin devam etmesi), arabn iilmesi ve zinann ak hale gelmesi, kyamet almetlerindendir.(Mslim, K. lim, B. 5, Had., 8) (ki ve zina yasa, toplumlarda servet/tasarruf birikiminin de sebeplerindendir. Bu toplumlar helak edici iki zarar nlendiinde, aileler/toplumlarn tasarruflarnn fazlalaacan sylemeye bile ihtiya yoktur. i.y.) (Prohibition of alcoholic drinks and adultery prevent to spend much money and this is a good way for savings.)MADD DAYANIMADAN GZ KAMATIRAN RNEKLER (BRILLIANT SCENES FROM STRONG BROTHERHOOD/SOLIDARITYHE SHOULD TAKE THREE PERSONS, HE SHOULD TAKE FIVE POORS)Abdurrahman b. Eb Bekirin naklettiine gre (Mescidin bahesinde oturan) suffe ashb baz fakir insanlard. Bir defasnda (bunlar ok a kalmlard da) Hz. Peygamber: (evinde) iki kiilik yiyecei olan (bu kardelerinizden) bir ncsn; drt kiilik yiyecei olan bir beincisini yahut altncsn (bir veya iki yoksulu alp (kendisiyle) birlikte (evine) gtrsn. buyurdu. (Babam) Eb Bekir de bunlardan n eve getirdi. Allahn Elisi de (o akam, bu yoksul sahblerden) on tanesini birlikte evine gtrd.(Mslim, K. Eribe, B. 32, Had., 176) (Bu sahblerin yaad) Suffe, Hz. Peygamberin Mescidinin arka tarafnda, (ya) yeri-yurdu, (veya) ailesi (kalacak yeri) olmayan (bir ara Hz. merin ocuu olan Abdullah b. mer de genliinde burada kalmt) kimselerin barna olarak yaplm, (sadece) st rtl (yanlar ak) bir yerdi. Orada bulunan fakir sahblere Ehl-i Suffe veya Ashb- Suffe denirdi. Bunlarn says ilerinden evlenen, vefat eden yahut (bir kabileye dini retmek veya bir Medine evresinde on-be gnlk, bir aylk bir devriye grevine giden birlie katlmak iin) sefere gidenlerin adedine gre- bazen azalr, bazen artard. Bir aralk saylar yetmii bulmutu. (Hadis) Hfz() Eb Nuaym Hilyetul-Evliysnda suffede oturmu sahblerin isimlerinden yzden fazlasn saymtr.(Sofuolu, VI/296) O sralarda btn sahbler, maet darl ektikleri iin, nfuslu eve yalnz bir; drt nfuslu olana yine bir veya iki fakir ayrlmtr ki, bu takdirde nfus bana den yiyecein yalnz te biri, drtte biri yahut bete biri sr edilmi bulunuyordu. Sahbleri daha fazla fakir doyurmakla ykml tutmak, suffenin fakirleriyle beraber (kendi) aile halklarnn da a kalmasna sebep olabilirdi. Buradan ktlk zamanlarnda yoksul olanlar, varlkl olanlarn evlerinde yemek yedirmelerinin cevaz hkm kyor ki, byle zaruret zamanlarnda zenginlerin fakirlere bakp a brakmamasnn farz olduu anlalyor.(Sofuolu, VI/297) (zellikle Mekke dneminde inen ayetlerde fakirlerin doyurulmas ile ilgili kesin emirler vardr ki, sahbler bu emirler ile yetitirilmilerdir. Yukardaki hadiste Hz. Peygamberin kulland kelimeler de emir kalbndadr: ..fel-yezbeb bi-selsetin..fel-yezheb bi-khmisin (.. yoksulu gtrsn..be yoksulu gtrsn.. i.y.) DAHA AZI LE YETNME (TO BE CONTENDED/TO BE SATISFIED WITH FEWER)

Hz. Peygamber buyurdu: Bir kiinin yemei, iki kiiye yetiir; iki kiinin yemei de drt kiiye yetiir; drt kiinin yemei de sekiz kiiye yetiir.(Mslim, K. Eribe, B.33, Had., 179) ALTIN VE GM OLARAK KULLANIMI YASAK EYALAR

(PROHIBITION OF GOLDEN AND SILVER GOODS)

(Sahblerden) Ber b. zib demitir ki: Allahn Elisi bize yedi eyi emretti, yedi eyi (de) yasaklad: Hz. Peygamber yzklerden, yahut altn yzk takmaktan, gm kaptan imekten, eer ve semerlerin stne, binicinin altna ipekten yaplm gzel altlklar koymaktan, qssy, harr, istabraq, dbc denilen ipekli ve lks kumalar kullanmaktan yasaklad.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 3) Sofuolunun notu: Erkekler gm yzk kullanabilirler. Fakat gerek erkeklere ve gerekse kadnlara altn veya gmten yaplm buhurdanlk, misk kutusu, makyaj takm, kak, tepsi ve buna benzer eyalar kullanmak yasaktr. Buhrde de yer alan benzer bir bilgi de yledir: Abdullah b. Ukaym anlatr ki, Biz (fethedilmi olan ran mparatorluunun baehri) Medin ehrinde (o srada bakomutan ve genel vali olan ve Hz. Peygamberin yakn sahblerinden) Huzeyfe ile birlikte idik. Huzeyfe (bir sohbet esanasnda) su imek istedi. Medin erafndan birisi, gm bir bardak iinde iecek bir ey getirdi. Huzeyfe gm barda, getirene frlatt ve: unu syleyeyim ki, bana gm kap iinde su vermemesini ona ka defa syledim. nk Allahn Elisi yle buyurmutur: Altn ve gm kaplardan su imeyiniz. nk bu eyalar, dnyada onlarn (Mslman olmayanlarn), hirette ise sizindir.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 4) Sofuolunun notu: Medin (daha sonra kurulacak olan) Badatn 30 km. kadar gneyinde, Dicle zerinde o devrin en byk ehirlerinden biri idi. (ran hkmdar) Kisrnn mehur saray da burada idi. Hi phesiz ran batanbaa fethedilmekle beraber, ran medeniyetinin aileler arasndaki debdebe ve ihtiam devam ediyordu. O zaman rann genel valisi olmasndan tr, Huzeyfeye kim bilir ne kadar ssl gm bir bardakla su verilmiti. Hal buki slm dini insanlar iin sade bir hayat ve sade bir medeniyet kurmak, zenginlerin ipekli kumalarla, altn gm kaplarla fakirlere kar vnmesini bbrlenmesini ortadan kaldrmak istiyordu. nsanlara sade ve mmkn olduu kadar eit bir hayat yolu gsteriyordu. Hz. Peygamberin hedef edindii bu ahlk ve toplumsal gaye ile birlikte, ikinci bir gayesi de iktisd olup, halk israftan men etmekti. Nice haneleri sndren ve byk medeniyetleri ve saltanatlar ykan israf ortadan kaldrmak, zengin, fakir herkesi tutumlu bir hayata altrmak istiyordu. Huzeyfe, Hz. Peygamberin en sekin sahblerinden olduundan, Hz. Peygamberin vnme ve israfa sebep olan eyleri kullanmaktan halk men etmesindeki sebep ve hikmeti ok iyi biliyordu. Bu sebeple Huzeyfe, eski medeniyetin vnme/bbrlenme arac olan barda tereddtsz frlatm ve Hz. Peygamberin bu konudaki yasan, kesin bir ekilde uygulamaya balamt. Bu kaba bir hareket de deildi. nk Mslmanlarn ran genel valisi olarak, daha nce katld btn ziyafetlerde defalarca ve zerine basa basa bu yasa ilan ve ihtar etmi bulunuyordu. Buna ramen hl inat eder gibi, byle bir lks atafatl bir bardakla su getirilmesi, esasnda byk bir kabalk idi.(Sofuolu, VI/311. Sofuolu, bu notu Tecrdi Sarhten, Kmil Mirastan alnt yapmtr.)

HEDYE VERMEK, MSLMAN OLMAYANLARA (TO GIVE GIFT TO THE NON-MUSLIMS).

Bir defasnda (Hz.) mer, Mescidin kapsnda (Utarid b. Hcibin satmakta olduu) ipekten bir giysi grd ve Ey Allahn Elisi ! Bunu satn alsan da, Cuma gnleri veya yanna (misafir) heyetler geldii zaman giysen. dedi. Hz. Peygamber: bunu ancak hiretten nasibi olmayan kimseler giyer. buyurdu. Daha sonra Hz. Peygambere benzer giysiler (bir yerden vergi olarak) geldi. Hz. Peygamber de bu giysilerden birini (Hz.) mere verdi. Bunun zerine Hz. mer: Ey Allahn Elisi ! Bunu (imdi) bana veriyorsun, hal buki Utaridin giysisi iin yle yle demitin dedi. Hz. Peygamber de cevaben: bunu sana, sen giyesin diye vermiyorum. buyurdu. Onun zerine mer de bu giysiyi, Mekkede o srada henz mrik olan kardeine gnderdi.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, had., 6) (Erkeklere ipekli elbise giymelerinin haram olduu bilindii halde, (Mslman olan) Utaridin bunlar satabildiini gryoruz. Muhtemelen, Yahdler ve Medine iinde ve evresindeki mriklere satyordu ve bunda dinen bir saknca grlmemiti. Utarid, Mslman bir tccard ve rana gider gelirdi ve muhtemelen oradan ran mal veya Hint mal ipekliler getiriyordu. Temm kablesindendi ve Medine pazarnda sk sk ipekli elbiseler satarken grlrd.(Buhr, Tecrd-i Sarh, III/33-34, Had., 483; Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 7)AZERBAYCANDAK MSLMANLARA HZ. MERN MEKTUBU (INCOME DISTRIBUTION, HELP TO THE POOR. AVOID FROM DEMONSTRATION (SHOW OFF). AVOID TO KEEP UP WITH FASHIONS IN CLOTHING, DRESSING FASHIONABLE SUIT.)

(Olay nakleden Eb Osman dedi ki: Biz Azerbaycanda bulunurken, (Hz.) mer, Utbeye hitaben bizlere yle bir mektup yazmt: Ey Utbe b. Farqad! Senin yannda bulunan mal, ne senin, ne babann ve ne de anann yorulmas sonucu kazanlm bir mal deildir. O btn Mslmanlarn maldr. O nedenle, sen o maldan, kendi evinde nasl ne kadar yemekle doyuyorsan, dier Mslmanlar da o ekilde doyur (o kadar ver.) Refah iinde nimetlere gmlmekten ve mriklerin giyim modasndan ve ipek elbiselerden saknn. nk Allahn Elisi, halis ipek giymekten (erkekleri) yasaklamtr. Yalnz Hz. Peygamber bize, ehadet parma ile orta parman bititirip kaldrarak iaret edip u kadar mstesna demitir.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 12) Mehmet Sofuolu burada yine Kmil Mirasn bir notunu Buhr tercmesinden naklediyor: Hz. Peygamber en iyi giysi olarak pamuk, keten ve yn elbise tavsiye eder. Bunlarn da ne kibir ne gurur vesilesi olacak derecede ok gzel olmalar, ne de insanlarn hakaretine (aleyhte konumalarna) sebep olacak derecede berbat olmalar arzu edilmez. te bu bir zaruri (asgar) giyim eklidir. Bunun bir de mstehap ksm vardr. O da Allahn nimetlerini ortaya koyma iin sslenmektir: Ey dem Oullar ! Mescide her gidiinizde zinetinizi taknnz. Yiyiniz, iiniz, fakat israf etmeyiniz. Allah israf edenleri sevmez. De ki: Allahn kullar iin kard zneti, temiz ve ho rzklar kim haram etmi? De ki: onlar dnya hayatnda iman edenler iindir. Kyamet gn ise, yalnz onlara (Mslmanlara) mahsustur. te Biz yetleri, bilen bir topluluk iin bylece ayrntl aklarz (rf sresi, 31-32. yetler). Bu iki ayet, konuyu btn ayrntsyla ortaya koymaktadr. Hz. Peygamber de yle buyurmutur: Allah, kullarna verdii nimetlerinin eserini, o kul zerinde grmeyi ister/buna sevinir (nnellhe yuhibbu en-yer esere nimetih al abdih). Giyim konusunda bir de mubah derecesi vardr ki, o da, cumalarda, bayramlarda, halk toplantlarnda gzel elbise giyilmesidir. Hz. Peyagmberin dar karken bin dirhem deerinde bir elbise giydii nakledilmektedir.(Buhr Tecrd-i Sarh terc., III/33-34 (483 nolu hadisin izah), (Kmil Mirasn dipnotu) Dmetul-Cendel (Kuzey-Bat Arabistanda, rdnn gneyine den blgede) Beyi (yneticisi olan) Ukeydir, Hz. Peygmbere saf ipekten bir elbise hediye etmiti. Hz. Peygamber de o elibiseyi (Hz.) Aliye verdi ve: Bunu Fatmalar arasnda ba rtleri olarak taksim et buyurdu. Bu Fatmalar: Hz. Peygamberin kz Fatma, Hz. Alinin annesi Fatma ve Hz. Hamzann kz Fatma idi.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 2, Had., 18) pekli giymenin erkeklere haram olmasnn sebepleri: erkeklere israf olmas, gurur vesilesi olmas ve kadnlara layk olan eitten bir sslenmeye kakarak, kadnlara benzemesi gibi sebeplerdir.(Sofuolu, VI/320)LKS VE HARCAMANIN SINIRLARI (LIMITS OF LUXURY, LIMITS OF CONSUMPTION).

mam Mslim, Kitbul-Libs vez-Znetin yedinci babnn baln Bbu Cevzi ttihzil-Enmt olarak koymutur ki Ev Demeleri Almada Bir Saknca Olmad anlamna gelmektedir. (Sahblerden Cbir nakleder ki: Ben evlendiim zaman, Hz. Peygamber bana: Etraf saakl oda demelerinden (hal, kilim gibi) aldn m? diye sordu. Ben: Bizim nasl saakl ssl oda demelerimiz olur? (mmkn deil) dedim. Hz. Peygamber: Yakn zaman sonra olacak buyurdu. (Yani arya kamamak artyla, hal, kilim gibi ev demelerini satn alp yaymakta bir sakncas olmadna iaret ediliyor. i.y.)NO EXTRAVAGANCE, NO WASTEFUL BEHAVIOURS, NO DEMONSTRATION EFFECT IN ISLAMIC COMMUNITY. THE LIMITS OF EXTRAVANGE IN THE EARLY YEARS OF ISLAM

Cbirin naklettiine gre, Hz. Peygamber Cbire yle demitir: Bir yatak erkek iin, bir yatak hamn iindir. nc yatak da misafir iindir. Drdncs ise eytanndr (israftr.)(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 8, Had., 41). (Firun lir-Raculi ve firun limraetih ves-Slisu lid-dayfi ver-rbiu li-eytani)

GYSS LE KBRLENMEME (NOT TO BE TOO PROUD WITH HIS/HER CLOTHES/SUITS (Limits of Consumption).

Abdullah b. mer nakleder ki, Hz. Peygamber yle buyurdu: Her kim byklk taslayarak elbisesini (uzun eteini) yerde srrse, Allah kyamet gnnde ona (merhamet bak ile) bakmaz.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 9, Had., 44) Buhrde u bilgi de vardr: Hz. Peygamber: etein (pantolonun) iki topuktan aa sarkan, atetedir buyurmutur. (Buhr, Libs, Bbun m esfele minel-kabeyn fe-huve fin-nri) zar, Araplarn giydikleri boy elbisesidir ki, bunun topuktan aa lzumsuz uzatlmas kibirlenmenin iareti idi. Bu sebepten tr, hadiste iddetli bir ceza haber verilerek, kibirlilik ifade eden bu trl uzun ve lks giyiniler yasaklanmtr.(Sofuolu, VI/336)

KENZ (PARA BRKTRME) GNAH DEL (TO BURY TREASURE IS NOT A SIN (IF ZAKAT OF THIS WEALTH IS PAID).Hzr aleyhisselm, Musa peygambere u cevab vermiti: Dzelttiim duvara gelince: Bu o ehirdeki iki yetim olancnd. Rabbin diledi ki, ikisi de rtlerine ersinler de definelerini karsnlar (diye bu yklmak zere olan duvar dzelttim de, duvar yklp hazine ortaya kp, bakalar defineye ulaamasn diye)(Mslim, K. Fedil, B. 46, Had., 172) GAYR-I MSLMLERN ARISINDA DOLAMA (VISIT/GO TO THE MARKET OF NON-MUSLIMS.)

Eb Hureyre anlatr ki, bir gn gndz vaktinde Hz. Peygamberin ktn grp, ben de onu takip ettim. Hz. Peygamber (Yahudi) Qaynuq Oullar arsna varncaya kadar yrd. Sonra buradan dnp, Fatmann evine kadar geldi.(Mslim, K. Fedilis-Sahbe, B. 8, Had., 57) (Hz. Peygamber, kendisini bir manastra kapatm deildi. Devaml arnn, pazarn iinde/ortasnda idi. Artk ticaret yapmayan ama yllarca ticaret yapm bir insan olarak, bu ziyaretlerinde ar ve pazarda yanl grd davranlar da sahblerine sylyor, onlar uyaryordu. i.y.) MEDNENN PAZAR YER (MARKET PLACE OF MADINA CAPITAL CITY)Doma byme bir Medineli olarak Enes b. Mlik anlatr: Hz. Peygamber ve Onun sahbleri Zevrda idiler. (Nakleden rv: Zevr, Medinede arnn ve mescidin bulunduu ite u civarda bir yerdir dedi.)(Mslim, K. Fedil, B. 3, Had., 6) Zevr: Medinede, Hz. Peygamberin mescidine yakn bir yerdir (Qms Tercmesi). Zevr Medinede Pazar yeridir. Hz. Osman kendi halifelii zamannda, burada Cuma gnleri d ezan okutmaya balamtr.(Sofuolu, VII/156-157)

SU HAYRINA TEVK (ENCOURAGEMENT OF WATER CHARITY)Hz. Peygamber bir gn yle bir ey anlatmt: Fahie bir kadn, scak bir gnde bir kuyunun etrafnda dolamakta olan bir kpek grmt. Kpek susuzluunun iddetinden tr, dilini karm dolayordu. Bu fahie kadn, hemen o kpek iin ayandaki ayakkabs ile kuyudan su karp, kpee su verdi. te bu nedenle bu fahie kadnn gnahlar silindi.(Mslim, K. Selm, B. 41, Had., 154) Sofuolunun notu: Bu hadisten su hayrnn Allaha yaklamaya arac olduu hkm karlmtr. Baz alimler: gnah ok olanlar susuzlar sulasn demilerdir. Susuz bir kpei sulamak, balanmaya vesile olursa, bir mminin/mminlerin susuzluunu gidermenin rahmete vesile olaca kesindir. Bir baka hadiste de getii gibi, Hz. Peygambere: hangi sadaka daha stndr? diye sorulduunda, Hz. Peygamber: su sadakas buyurmulardr. Hatta bu konuda Mslman veya kfir ayrm da gzetilmemitir. Bu sebeple slm toplumsal yaamnda su hayrna ok nem verilmitir. slm diyarnda her nereye gidilirse, ya bir emeye yahut bir kuyuya tesadf edilir. Hatta su bulunmayan krlarda ve sahralarda, etraftaki ky halk tarafndan yol atraklarna kpler gmlerek scak mevsimlerde her sabah doldurulup, yolcularn su ihtiyalar giderilir.(Sofuolu, VII/111) EVCL HAYVANLARA VE HEYKELE PARA VERMEK YOK (NO MONEY FOR PADS AND STATUES. Limits of Consumption)

Hz. Peygamber iinde kpek ve sret bulunan eve, melekler girmez buyurmutur.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 26, Had., 83) DUVAR HALILARINI VE DUVARLARIN SSLENMESN YASAKLIYOR, HZ. PEYGAMBER (THE PROPHET PROHIBITED EVEN WALL CARPETS OR OTHER HANGED MATERIALS ON THE WALLS.)

(Hz) ie (Radyallhu Anh) anlatt ki: Hz. Peygamber, (Medine dna) bir gazaya (savaa) gitmiti. O gnlerde ben kenar saakl bir yatak rts alm ve bunu kap zerine asmtm. Hz. Peygamber dnp geldiinde bu perdeyi kapda grd. Ben Hz. Peygamberin yzndeki honutsuzluu hissetmitim. Allahn Elisi perdeyi ekti, hatta onu yrtt kopard da yle buyurdu: phesiz ki Allah, duvarn tan ve topran byle giydirmeyi bize emretmedi. buyurdu. (Hz.) ie dedi ki, daha sonra biz bu rty kestik de, ondan iki yastk yaptk. Bu iki yastn iine hurma yapraklar doldurum. (Bunu yapnca) Hz. Peygamber benim bu yaptm ayplamad.(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 26, Had., 87) Aliyyul-Qr (vefat 1014 H./ 1605 M.) bu hadisin erhinde yle demitir: (Hz.) ienin bunu asmas znet (ssleme) iindi, perde olsun (da ak bir yeri rtsn) diye deildi. Bundan tr Hz. Peygamber tarafndan azarland. Bu hadisle, yastk, yayg gibi konularda ekilli kuma kullanmakta bir saknca olmadna, fakat duvara znet iin resimli kuma gibi eyler asmann haram olduuna deil, tenzhen mekrh olduuna kant getirilir. Hz. Peygamberin Allah bize talar, topra byle (insan veya hayvan resmi olan) kumala giydirmemizi emretmedi sz, tam bir yasaa iaret etmez.(Mirqtul-Mefth, IV/ 485) Konuyla ilgili olarak Mehmet Sofuolu da u notu dyor. Hz. ienin naklettii bu hadiste, ie tarafndan (Hz. Peygamber Medine dnda iken) yaplan alveri feshedilmemitir. Bu fesh etmemeden karlabilecek bir hkm: bu resimli yastk hakknda Hz. Peygamberin aklamas haram olduunu deil, mekruh olduu manasna dnlebilir. Nitekim Hz. Peygamber perde gibi yukarya asl olan resimli eya kullanmay irkin grm, fakat yaynmak, rtnmek gibi tazime (saygya) yol amayan ekilde kullanmay irkin saymamtr.(Sofuolu, VI/362)RESSAMLAR EVLERDE TABLOLAR YAPIYOR, HZ. PEYGAMBERN VEFATINDAN OTUZ SENE SONRA (ARTISTS ARE WORKING IN THE HOUSES OF MADINA. RICH STATE WAS REALIZED AFTER THIRTY (EVEN TEN) YEARS).Hz. Peygamberin vefatndan otuz sene sonra, ressamlarn Medneli ynetici ve zenginlerin evlerinde tablolar yapmas, ksa zamanda ulalan zenginlii gsterirken, ayn zamanda lksn ve israfn, lzumsuz harcamalarn hakim olduu/olaca bozulma dneminin de baladn gstermektedir. Eb Zra dedi ki: Ben Eb Hreyre ile birlikte Medinede Sad yahut Mervan iin ina edilmekte olan bir eve girdik. Eb Hreyre orada resimler yapan bir ressam grd. Bunun zerine (hemen) yle dedi: Allahn Elisinden iittim yle buyuruyordu: Azz ve Cell olan Allah yle buyurmutur: Benim yarattm gibi yaratmaya alan kiiden daha zalim kim vardr? Haydi onlar (yoktan) bir zerre yaratsnlar yahut bir (buday) dane(si) yaratsnlar yahut arpa danesi yaratsnlar(Mslim, K. Libs vez-Znet, B. 26, Had., 101) Eb Hreyrenin girdii bu ev, ya Mervann yahut da yine onun gibi Emevlerden olan Sad b. sa aitti. Bu iki ahs arka arkaya Muaviye tarafndan Medine valisi olarak tayin edilmilerdi. Bir nota gre de, bu ressam binann st katnda resim yaparken Eb Hreyre tarafndan grlm ve Eb Hreyre hi ekinmeden uyarsn yapmt. Bu evin vali kona olma ihtimali de vardr.(Sofuolu, VI/372)ZEKT TOPLAMA MEMURLARI (TAX COLLECTORS)bnus-Sd Mlik anlatt ki: Beni (Hz.) mer, zekt toplamakla grevlendirdi. Zektlar topladm ve kendisine teslim ettim. alma cretimin bana verilmesini emretti. Bunun zerine ben: Ben Allah iin altm. Benim cretim Allahadr. dedim. (Hz.) mer cevaben: Sana verileni al. nk Hz. Peygamber zamannda ben de bu ite altm da, O, benim alma cretimi bana verdi. Ben Allahn Elisine, senin bana sylediin gibi syledim. Bunun zerine Allahn Elisi: stemeden sana bir ey verildi mi bunu ye ve (istersen bakasna da bundan) hayr yap buyurdu.(Mslim, K. Zekt, B. 37, had., 112)MAL SEVGS KONUSUNDA HZ. PEYGAMBERN UYARISI (WARNING OF THE PROPHET FOR NOT TO BE LOVER OF WEALTH).Hz. Peygamber buyurdu: demolu ihtiyarlayp ker fakat kendinden iki ey genleir: mal zerine hrs ve mr zerine hrs (yalandka daha fazla mal sahibi olmak ister, daha fazla yaamak ister)(Mslim, K. Zekt, B. 38, Had., 115)HIRS, A GZLLN KINANMASI (GREEDY AND TO CONDEMN THE GREEDY) Hz. Peygamber buyurdu: demolunun iki vd dolusu mal olsa, nc vdyi de ister. demolunun iboluunu (ihtirasl gnln) topraktan baka bir ey doldurmaz. u kadar ki, (ihtirastan) tevbe eden kiinin tevbesini, Allah kabul eder.(Mslim, K. Zekt, B. 39, Had., 116) Bu hadisten sonraki benzer bir nakilde de: Lev kne libni deme vdin min zehebin.. demolunun altndan bir vdisi olsa..(B., 39, had., 117)

HANG SERVET SAHBN LDRR (WHICH WEALTH KILLS ITS OWNER).Hz. Peygamber (hutbe okuduu basamakl) minberin zerine oturdu. Biz de etrafna oturduk. Benden sonra dnya ieinden ve dnya zinetlerinden nnze alacak nice nimetler, sizin iin korktuum kesin olan eylerdendir. buyurdu. Yanmzdaki arkadalardan biri: Hi mal/servet ktlk getirir mi? (ki korkuyorsunuz) Ey Allahn Elisi? dedi. Hz. Peygamber, buna cevap vermeyip, bir mddet sustu sonra yle devam etti: u kesin ki mal, ktlk getirmez ama u da kesin ki, baharn bitirdii otlardan (zehirli) bir ksm vardr ki, bu ot (yiyeni) ldrr yahut ldrmese de zehirler, hasta yapar. Fakat (zehirsiz) yeil ot byle deildir. Hayvan bu yeil otu yer, sonunda karn doyar, (gezinir ve) gnelenir ve kolayca tersler ve ier, sonra da yine bol bol otlamaya devam eder. te bu dnya mal da, yeil ot gibi ekici ve tatl bir eydir. Bu nimetten (Sahip olduu bu maldan) yoksula, yetime ve yolda kalma hayr vererek yardm eden Mslman ne iyi insandr. Kim de bu serveti haksz olarak, hakk olmad halde elde eder de yerse, (yese de) doymaz ve bu servet kyamet gnnde aleyhinde tanklk yapar.(Mslim, K. Zekt, B. 41, Had., 123)

KISKANLIK VE SINIF ATIMASININ OLMAMASININ NEDENLER SLM TOPLUMUNDA (JEALOUSY AND CLASH OF CLASSES HAVE NOT BEEN SEEN IN ISLAMIC COMMUNITIES. WHY? NOT TO DESIRE MUCH MORE MONEY)

Hz. Peygamber buyurdu ki: u kii kurtulua ermitir ki Mslman olmutur ve kendisine (Allah tarafndan ihtiyacna) yetecek kadar rzk verilmitir ve Allah o kiiye verdii nimetlere karlk kanaatkr bir gnl vermitir.(Mslim, K. Zekt, B. 43, Had., 125) Hz. Peygamber yle dua ederdi: Ey Allahm ! Muhammed ailesine yetecek (geinebilecek) kadar rzk ver (Hz. Peygamberin servete/paraya kar bu tr bir tavr al, slm toplumlarnda kskanlk ve snf atmalarn nlemitir. i.y.) (This kind of sentences of the Prophet Muhammad prevented jealousy and clash of classes in Islanic communities.)Hz Peygamber buyurdu: Yemein en kts, o dn yemeidir ki, muhta olan fakirler arlmaz (da), yemeye ihtiyac olmayan (can istemeyen) zenginler arlr.(Mslim, K. Nikh, B. 16, Had., 107 ve 110) (Bu tr slm reti ve Hz. Peygamberin uyarlar, yzyllar boyunca, toplumda snflar olumasn ve bu snflarn atmalarn nlemitir. i.y.)TAMAH ETMEMEK ZENGNLERN SERVETNE ( DO NOT LOOK AT (THE WEALTH OF) THE RICH.

Hz. Peygamber yle buyurdu: Sizler kendinizden daha aa halli olanlara baknz da, sizin stnzde olan kimselere bakmaynz. nk byle hareket etmeniz, Allahn sizin zerinizdeki nimetini hakir (kk, az) grmemenize daha uygun (daha yardmc) olur.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 9)

MANASTIR HAYATI YAAMAK YOK GIVE EVERY ONE HIS/HER RIGHT

(The Prophet did not permit to fast every day and he advised not to fast much more than fifteen days every month)

Ayn ou gnlerini orulu geirmek isteyen Abdullah b. Amr b. sa, Hz. Peygamber yle diyordu: Ey Abdullah b. Amr !..nk vcudun iin senin zerinde bir pay vardr. Gznn, senin zerinde bir pay (hakk) vardr. Ein iin senin zerinde bir pay (hak) vardr (Mslim, K. Sym, B. 10, Had., 193) ..Allaha, kendi canna, ailesine, topluma ve insanla kar hak ve grevlerini zetleyen Hz. Peygamberin bu veciz ifadesini, Selmn- Fris de din kardei EbDerdya kar tekrarlamt: nne li-Rabbike aleyke haqqan ve li-nefsike aleyke haqqan ve li-ehlike aleyke haqqan feti klle z haqqn haqqahu (Buhr, K. Savm, Men Eqsame al ekhhi li-yuftra fit-tetavvu) Hz. Peygamber, kendilerini ksrlatrmak isteyen sahblere de izin vermemiti ve bu sahbler daha sonra bunu eer izin verseydi kendimizi ksrlatrrdk le-khtesayn.. diyerek anlatmlardr ki, bunlardan biri de ilk sahblerden Sad b. Eb Waqqst: Allahn Elisi Osman b. Maznun kadnlardan uzak (bekr) yaamak konusundaki isteini reddetti. Eer (ona) izin verseydi, biz (daha da ileri giderek) husyelerimizi kartp hadmlardk. (Mslim, K. Nikh, B. 1, Had., 6)ZENGNLK ZARAR VERMEZ, IMARILMAZSA.

(RICHNESS DOES NOT GIVE HARM IF..)Sad b. Eb Vaqqs bir gn develerinin arasnda iken olu mer geldi. Sad onun kardan geldiini grnce Ezu Billhi min erri hzer-rkib u atlnn ktlnden Allaha snrm. dedi. (Olu) mer hayvanndan indi ve Sada hitaben: Sen develerinin ve koyunlarnn iinde(onlarla megul oluyorsun)sin ve insanlar braktn iktidar ekimesinin ortasnda (O srada (Hz. Ali ve Muaviyeyi brakp da Sad b. Eb Vaqqsa biat etmek isteyenler hzla oalyordu, Sad ise kamuoyundaki bu hareketlenmeye olumsuz cevap vermiti. Olu mer tekrar anlalan babasn ikna iin gelmiti.) Sad onun gsne vurdu da yle dedi: Sus ! Hz. Peygamberden iittim yle diyordu: phesiz Allah, zengin mtteki (Allahtan korkan ve emirlerine uyan) ve mnzev (pek insanlarn arasnda grnmeyen kulunu sever(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 11) (nnellhe yuhibbul-abdet-teqyyel-ganiyyel-khafiyye (Zengin insan sk sk grnmek, her yerde konumaktan holanr. Serveti ona her yerde boy gsterme imkan salar ve her yerde rahat konuma imkan verir. te mutteki zengin bundan kanr/kanmaldr. Byle gsteriten kanan zengin kulunu Allah sever. Yani Sad oluna diyor ki, benim byle kendi halimde hayvanlarmla megul olmamda bir saknca yoktur. Sad hazretleri zaten ikiye blnm olan slmn gcnn, bir de kendisine biat edenlerle e blnm olacan dnyordu. Bir tarafta Hz. Ali Efendimize bal olanlar, dier yanda da Muaviyeye biat etmi olan kemiklemi iki kitle mevcuttu. Kendisine biat etmeye hazr binlerce insan olsa da, e blnme kanlmaz olacakt. i.y.) HALKIN EKONOMK TALEPLERNE KARI SABIRLI OLMAK TO BE PATIENT TO THE ECONOMIC DEMANDS OF THE PEOPLE

Enes b. Mlik anlatr ki: Ben Hz. Peygamberle yryordum. Hz. Peygamberin zerinde Necran dokumalarndan kaln kenarl bir cbbe vard. Derken bir bedevi Hz. Peygambere arkadan yetiip, sert bir ekilde Peygamberin cbbesinden ekti. Allahn Elisinin boynuna baktm, bu iddetli ekmeden tr, cbbenin kenar boynunda iz brakmt. Bu ekiten sonra bedevi Hz. Peygambere: Y Muhammed ! Yannda bulunan Allahn malndan bana (da) bir eyler verilmesini emret ! dedi. Hz. Peygamber, bedeviye doru dnd ve gld, sonra da ona (istediinin) verilmesini emretti. Hemmmn notunda ise: Bedevi Peygamberin yakasn o kadar iddetli bir ekilde ekti ki, cbbe yrtld ve hatta cbbenin bir kenar, Hz. Peygamberin boynunda (asl) kald ilavesi vardr.(Mslim, K. Zekt, B. 44, Had., 128) AHLKI (BUSINESS ETHICS).

Hz. Peygamber buyurdu: Mslman olan bir kii, kardeinin pazarlk kestii fiyat zerine pazarla girimesin(Mslim, K. Nikh, B. 6, Had., 54) Mmin kimseye, kardeinin almak zere olduu mal almaya kalkmas hell olmaz(Mslim, K. Nikh, B. 6, Had., 56)

KADINLARIN ALIMASI (WORKNG OF WOMEN).

Cbir b. Abdillh anlatyor ki: Teyzem boanmt. Sonrasnda gidip de, kendi hurma bahesindeki hurmalar toplamak istedi fakat birisi (yeni boandndan evden) kman gnah olur dedi. Teyzem Hz. Peygambere gelerek durumu sordu. Hz. Peygamber: Kendi hurmalarn topla. nk (hurmalarn) sadakasn zektn vererek veya (bu gelirle) baka bir iyilik yapacan umulur.(Mslim, K. Talq, B. 7, Had., 55) Bu hadiste rn toplamada, toplayan kiilere sadaka ve hediye vermeleri ve arazi/bahe sahibini byle iyilie tevik edici hatrlatmalar yapmann gzel olduu anlalmaktadr. Hz. Peygamber de o kadnn dar kabileceini bildirirken, ince bir uslup ile sadaka yapmasn, iyilik etmesini de tevik etmitir. Nevev, Mslim erhi. Bu hadis, boandktan sonra iddet bekleyen kadnlarn, kendi ihtiyalarn ve ilerini grmek iin darya kmalarnda bir saknca olmadnn kantdr. Nevev yle der: mam Malik, mam Sevr, mam fi ve mam Ahmed b. Hanbel ve dier byk imamlar, drt ay on gnlk srenin bitmesini bekleyen kadnlarn, kendi ihtiyalar iin gndz kmalarnda bir saknca yoktur demilerdir. Kocas len kadn iin de, ayn hkm verilmitir.Sofuolu, IV/449 dipnot: 24) SOFRASINDA NELER VAR, HZ. PEYGAMBERN

Hz. Peygamber yle dua ederdi: Ey Allahm! Muhammed ailesinin rzkn, bedeni ayakta tutacak miktarda kl (Mslim, K. Zhd veRaqiq) (Allahummecal rizqa li Muhammedin qten)

(Peygamberimizin ei Hz.) ie (Radyallhu anh) yle anlatt: (Hz.) Muhammed ailesi Medineye hicret ettii zamandan, Hz. Peygamnber vefat edinceye kadar (on sene), arka arkaya gn buday ekmei ile karnlarn doyurmadlar.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had., 20) (Hz.) ie yine anlatmtr ki: (Hz.) Muhammedin ev halk olan bizler, bir ay kadar beklerdik de, yemek piirecek bir ate yak(a)mazdk. O esnada yediimiz (sadece) hurma ve su idi.(Mslim, K. Zhd ver-Raqiq, Had, 26) ..letemks erhan m-nestevqd bi-nrin in-hve illt-temru vel-m (Bir ay Allahn Elisinin evinde hi ocak yanmyor, hi yemek piirilmiyor, kilerden hurma karp yiyorlar ki, hurma Trkiye iin ekmek ve uzak dou insan iin de pirin gibi, Araplar iin yemek hkmnde olmayan bir yiyecektir. i.y.) Yine (Hz.) ie demitir ki: Allahn Elisi benim rafmda (yemek dolabmda) cier sahi