Mpp- Materijal Za II Kolokvij

7/26/2019 Mpp- Materijal Za II Kolokvij

1/31

MEUNARODNO PRIVATNO PRAVO MATERIJAL ZA II KOLOKVIJ

II ODREIVANJE MJERODAVNOG PRAVA

1. LINI PRAVNI STATUS, PORODINOPRAVNI I NASLJEDNOPRAVNI ODNOSI

U ovoj oblasti domini a !ov"#ivanj" !os "dstvom osoba$ tj% mj" odavno ! avo s" naj&"'("od ")*j" !o + it" ijima v"#anosti osoba sa d ,avama i nji-ovim #a+onodavstvima .d ,avljanstvo$ ! "bivali't"$ bo avi't"$ na/ionalnost ! avno0 li/a1% U !o0l"d* i#bo a dominantn" ta&+" v"#ivanja* t"o iji i ! a+si !ostoji s*! otstavlj"nost i#m")* d ,avljans+o0 i domi/ilno0 ! ist*!a% U+oli+o j"osoba d ,avljanin j"dn" #"mlj"$ a istov "m"no j" domi/ili ana na t" ito iji d *0"$ !ostavlja s" !itanj" +ojim ! avom j" "0*lisan nj"n li&ni stat*s$ !o odi&ni i naslj"dno! avni odnosi% V"(in"v o!s+i- +ontin"ntalni- #"malja$ Kina$ Ja!an i v"(i b oj d ,ava s "dnj" i j*,n" Am" i+"! i-vatad ,avljanstvo +ao osnov* !" sonalno0 ! ava% 2 d *0" st an"$ 2AD$ V%3 itanija$ #"mKomonv"lta$ t" dio latinoam" i&+i- d ,ava +ao osnov* ! i-vataj* domi/il%

P imj"na d ,avljanstva +ao t",i'no0 +onta+ta osi0* ava ! "dvidivost mj" odavno0 ! ava% 2 d *0st an"$ domi/il osi0* ava ! avo +oj" j" 4najbli,"5 osobi o +ojoj s" adi$ ali j" !odlo,an ! omj"nama% D ,avljanstvo j" * s*'tini j"dan 6o malno7! avni +on/"!t v"#ivanja$ do+ j" domi/il#asnovan na 6a+ti&+oj !ov"#anosti i !ola#i od "alni- o+olnosti !od +ojima osoba ,ivi% Pod*ti/aj"m Man&inij"v" t"o ij" o d ,avljanstv* +ao osnovi m")*na odno0 ! ava$ d ,avljans+i ! in/i! j" domini ao * !o&"t+* ada 8a'+" +on6" "n/ij" #a MPP% M")*tim$ d ,avljanstvo +aota&+a v"#ivanja j" *b #o *st*!ilo mj"sto ! "bivali't*$ odnosno "dovnom bo avi't*$ +oj" s"+o isti +ao + it" ij * svim novijim -a'+im +onv"n/ijama%

Na'" MPP *#ima ! in/i! d ,avljanstva +ao osnovni #a i#bo mj" odavno0 ! ava * stva imali&no0 stat*sa$ !o odi&nim i naslj"dnim stva ima$a domi/ilno ! avo s" ! imj"nj*j" +ao +o "+titj% s*!sidija no% N! %li&ni i imovins+i odnosi b a&ni- d *0ova na&"lno s* !odv 0n*ti #a+o#"mlj" &iji s* d ,avljani s*! i,ni/i$ a a+o s* a#li&ito0 d ,avljanstva$ ti s* odnosi !odv 0n*t#a+onima #"mlj" * +ojoj j" nji-ov domi/il tj% ! "bivali't"%

1.1. Pravni status fizikih lica

Pravna sposobnost. Danas !ostoji o!(a sa0lasnost o tom" da s" !itanj" nastan+a ! avno0s*bj"+tivit"ta 6i#i&+" osob" t "ba !odv 0n*ti !" sonalnom #a+on* osob" o +ojoj s" adi$ tj%#a+on* nj"no0 d ,avljanstva .+a+o i#m")* ostali- ! o!is*j" i na'" ! avo1$ #a+on* domi/ila ili#a+on* nj"no0 "dovno0 bo avi'ta% U !o0l"d* ! "t!ostav+i #a nastana+ ! avno0 s*bj"+tivit"ta !oj"dina svj"ts+a #a+onodavstva s" m")*sobno a#li+*j*% Dominantno j" stanovi't" sti/anja ! avno0 s*bj"+tivit"ta * t "n*t+* !" 6"+t*a/ij" !o o)aja$ ali ima i n"'to d *0a&iji- j"'"nja$ n! %

'!ans+om 0 a)ans+om #a+oni+* j" ! "dvi)"no da ! avna s!osobnost nastaj" !o ist"+* 9: sata odt "n*t+a 6i#i&+o0 odvajanja maj+" i dj"t"ta%

Pitanj" ! "stan+a ! avn" s!osobnosti 6i#i&+" osob"$ a +oj" nij" !oslj"di/a m"di/ins+i*stanovlj"n" sm ti$ ! "dstavlja !ovod #a s*+ob a#li&iti- #a+onodavstava$ !os"bno ob#i om na

a#li&it" ! avn" 6i+/ij" * v"#i sakomorijentima .osob" nast adal" * istom do0a)aj* 0dj" nij"mo0*(" *stanoviti +oja j" od nji- ! ij" *m la1% Kad s" adi o +omo ij"ntima$ t "n*ta+ ! "stan+ ! avn" s!osobnosti j"dn" osob" o/j"nj*j" s" * najv"("m b oj* #"malja ! "ma nj"nom


2/31

na/ionalnom ili !a+ domi/ilnom ! av*% M")*tim$ * *!o "dnom ! av* !ostoji i d *0a&ij" j"'"nj"$tj% j"'"nj" o


3/31

mj" odavnostilegis causae .! "ma +a*#i #bo0 +oj" s" od ")*j" ! avna s!osobnost$ tj% ! "ma ! avnom odnos* +oji ! "t!ostavlja !ostojanj" ! avn" s!osobnosti1.

P obl"m ! "stan+a ! avn" s!osobnosti n"stalo0 li/a +oli#iono s" ta+o)" "0*li a na 9 na&ina;domini a ! imj"na !" sonalno0 ! ava n"stal" osob" .lex nationalis odnosno lex domicilii 1$ do+ s"* n"+im #"mljama mj" odavnom *#imalex causae %

Poslovna sposobnost s" !o ! avil* o/j"nj*j" !o domovins+om ! av* ili domi/ilnom ! av* osob"o +ojoj j" ij"&% M")*tim$ danas s" * *!o "dnom ! av* s*s "(* #na&ajn" +o "+/ij" * +oli#iono

"0*lisanj* to0 !itanja% Ta+o n! %'vaj/a s+i #a+on o MPP ! o!is*j" da s" osoba n" mo," !o#ivatina !oslovn* n"s!osobnost !o ! av* svo0 "dovno0 bo avi'ta$ a+o ima !oslovn* s!osobnost !o#a+onima #"mlj" * +ojoj j" #a+lj*&ila ! avni !osao !ovodom +oj"0 s" i to !itanj" i !ostavlja%Uslov j" da d *0a st ana * !osl* nij" #nala niti mo ala #nati #a n"s!osobnost svo0 sa*0ova a&a%2li&n* +o "+/ij* ! "dvi)aj* i #a+oni * T* s+oj$ < an/*s+oj$ Nj"ma&+oj itd% Na' ZMPP sadova+v* od "db* +oja s" ! imj"nj*j" samo na *0ovo n" odnos"$ a savj"snost d *0" st an" nij"

"l"vantna% Da+l"$ od ! imj"n" !" sonalno0 ! ava odst*!a s" * +o ist ! avno0 !osla i sa /ilj"m das" #a+lj*&"ni !osao od ,i na sna#i *! +os tom" 'to s" st an+a !o#iva na to da nij" !oslovnos!osobna !o ! av* svoj" d ,av"%

Koli#iono "0*lisanj" !oslovn" s!osobnosti * an0loam" i&+om ! av* j" s!"/i6i&no$ j" s" !itanj"s!osobnosti t "ti a 6 a0m"nta no; ta+o s" !os"bno 0ovo i o s!osobnosti #a st*!anj" * b a+ .capacity to marrie 1$ s!osobnosti #a *0ova anj" .capacity to contract 1$ s!osobnosti #a *&"'(" *stva no! avnim odnosima itd%

Pitanja o0 ani&avanja i li'avanja !oslovn" s!osobnosti osob" s* ta+o)" * ! in/i!* !odv 0n*ta !" sonalnom #a+on* t" osob"% U v"#i sa ovim !itanjima s" javlja i#vj"sna ! "mo( domi/ilno0 *odnos* na d ,avljans+i ! in/i!% 2va+a d ,ava s" smat a od0ovo nom #a dob obit !oslovnon"s!osobni- li/a +oj" 6a+ti&+i bo av" na nj"noj t" ito iji% Ot*da sva sav "m"na #a+onodavstv !o#naj* instit*t t#v%! iv "m"ni- sta at"ljs+i- mj" a nad osobama +oj" nis* doma(i d ,avljani%

Ob#i om da s* i d ,avljanstvo i ! "bivali't" ! omj"njiv" +at"0o ij"$ !ostavlja s" !itanj" da li ! omj"na d ,avljanstva ili ! "bivali'ta n"!os "dno na+on 'to j" st"&"na !oslovna s!osobnostmo," *ti/ati na nj"n* ! omj"n*$ a+o n! %d ,ava novo0 d ,avljanstva ili domi/ila ! "dvi)a vi'"0odina sta osti #a sti/anj" !oslovn" s!osobnosti% 2 tim * v"#i * *!o "dnom ! av* !ostoji o!(asa0lasnost da s" j"dnom st"&"na !oslovna s!osobnost n" 0*bi ! omj"nom d ,avljanstva ili ! "bivali'ta$ b"# ob#i a na a#li&itost ! o!isa * 4novoj5 d ,avi%

Starateljstvo. Kad s* * !itanj* a#lo#i #a *s!ostavljanj" ili ! "+id sta at"ljs+" #a'tit"$ ! imj"nj*j"s" ! avo sa +ojim 'ti("ni+ ima najbli,* v"#*$ tj% !" sonalno ! avo 'ti("ni+a .na/ionalno ilidomi/ilno$ 'to #avisi od #a+ons+o0 j"'"nja * +on+ "tnoj d ,avi1% U# !" sonalno ! avo 'ti("ni+a$n"+a ! avila sta at"ljstva s* * *!o "dnom ! av* v"#ana i #a !" sonalni stat*t sta at"lja; n! %ona+oja s* v"#ana #a d*,nost ! i-vatanja i v '"nja sta at"ljstva% U !o0l"d* nad#o a nad v '"nj"m

sta at"ljstva naj&"'(" j" mj" odavnalex fori % Ta+o)" j" mo0*(" da s" !itanja sta at"ljstvaj"'avaj* !olex regi sitae % Ta+av sl*&aj j" * an0loam" i&+om ! av* a+o s" adi o n"+ "tninama'ti("ni+a% Za *s!ostavljanj" ! iv "m"ni- sta at"ljs+i- mj" a *vij"+ j" mj" odavnalex fori.

1.2. Pravni status pravnih osoba

Kad j" * !itanj* ! avni stat*s ! avni- osoba$ &inj"ni/" +oj" bi mo0l" !osl*,iti #a lo+ali#a/ij*.i#bo mj" odavno0 ! ava1 s* a#li&it" * odnos* na on" +oj" s" * MPP +o ist" #a i#bo


4/31

!" sonalno0 stat*ta 6i#i&+i- osoba% U t"o iji i ! a+si s* ! i-va("ni slij"d"(i + it" iji v"#ivanja+ it" ij d ,avljanstva &lanova ! avno0 li/a$ + it" ij osnivanja$ + it" ij sj"di'ta i + it" ij +ont ol

Dravljanstvo lanova pravne osobe +ao + it" ij j" danas ! "va#i)"no$ ob#i om nam*ltina/ionalni sastav osoblja mno0i- ! avni- osoba$ +ao i dioni&+a d *'tva sa dioni/ama nadonosio/a$ &iji s* vlasni/i +a!itala anonimni%

Mjesto osnivanja pravne osobe *!*(*j" na ! avo d ,av" * +ojoj j" ! avna osoba "0ist i ana +ao ! avni s*bj"+t% Ovo stanovi't" vladaj*(" j" * an0loam" i&+im #"mljama$ 0dj" s" na#iva sist"m

"0ist a/ij" ili in+o !o a/ij"% Osim an0loam" i&+i-$ ovaj sist"m j" ! i-va("n i * n"+im #"mljamlatins+" Am" i+" i Ev o!"% =lavna ! "dnost ovo0 sist"ma j" si0* nost$ j" s" "0ist a/ija ! avnoli/a mo," la+o *tv diti i to do(i do mj" odavno0 ! ava% =lavnom slabo'(* s" smat a to 'to s" on#asniva samo na 6o malno! avnim "l"m"ntima$ a #an"ma *j" !o ij"+lo +a!itala$ stva no sj"di't"*! av"$ mj"sto dj"lovanja i sl% Osim to0a$ ovaj + it" ij j" !o0odan #a #lo*!ot "b* * vid* 6i+tivni

"0ist a/ija%

Mjesto sjedita pravne osobe #asniva s" na s-vatanj* da s" +od od "ivanja ! i!adnosti ! avn"osob" mo a *#"ti * ob#i s "dina * +ojoj s" nj"na a+tivnost odvija% Taj + it" ij j" "lativnstabilan$ la+o s" *stanovljava i nij" !od"san #a fraus legis +ao 'to j" to + it" ij "0ist a/ij"%M")*tim$ #na&"nj" i# a#a 4sj"di't"5 nij" isto * a#li&itim ! avnim sist"mima%

Osnovno j" stanovi't" !o +om" j" sj"di't" ! avn" osob" * mj"st* * +om" s" nala#i sj"di't"*! av"% 2j"di't" *! av" mo," biti stat*ta no i "alno% 2tat*ta no sj"di't" j" ono +oj" j" nav"d"no *stat*t* ili ! avilima ! avn" osob"% Ono ! *,a mo0*(nost #a fraus legis $ t" s" #bo0 to0a v"(ina#a+onodavstava o! "dj"lj*j" #a + it" ijrealnog sjedita %

Nas*! ot stanovi't* +oj" !ola#i od sj"di'ta *! av" j" t#v%sist"m /"nt a "+s!loata/ij"% P "ma tomstanovi't*$ sj"di't" ! avn" osob" nala#i s" tamo 0dj" ona obavlja svoj* dj"latnost$ odnosnoostva *j" /ilj svo0 !ostojanja% Ovaj + it" ij o&i0l"dno nij" ! imj"njiv +od ! avni- osoba +oj"svoj* dj"latnost obavljaj* * vi'" d ,ava$ odnosno na vi'" lo+a/ija% Zbo0 to0a ovaj + it" ij i *#"mljama +oj" 0a +o ist" naj&"'(" ! "dstavlja do!*ns+o j"'"nj"$ odnosno +o "+/ij* *# "alnosj"di't" +ao osnovni + it" ij%

O&ito j" da sva+i od nav"d"ni- + it" ija ima i#vj"sn" n"dostat+"$ t" s" #bo0 to0a * ! a+si +o it"a#li&it" +ombina/ij" ti- + it" ija% Na' ZMPP na&"lno ! i-vata + it" ij mj"sta osnivanja$ ali

smat ati da ! avna osoba ! i!ada d ,avi * +ojoj j" nj"no stva no sj"di't"$ a+o t* ! i!adnost ima i !o ! av* t" d ,av"%

Kriterij kontrole pravne osobe javio s" * v ij"m" I sv% ata * v"#i sa s"+v"st a/ijom n"! ijat"ljs+"imovin"% Tada j" *o&"no da !ola#"(i od + it" ija sj"di'ta$ s"+v"st a/iji i#mi&* mno0" ! avn"osob" +oj" s* !o !o ij"+l* +a!itala ili na/ionalnosti &lanova bil" nj"ma&+" ili a*st ijs+"% Ot*da s" javio + it" ij !o +om" s" 4n"! ijat"ljs+im st an/"m4 smat aj* sv" ta+v" ! avn" osob"% P imj"n

ovo0 + it" ija j" na!*'t"na na+on ata$ ali s" !onovo ! imj"njivao * v ij"m" II sv% ata%8a'+a +onv"n/ija o ! i#nanj* svojstva ! avn" osob" st anim d *'tvima$ *d *,"njima i#ad*,binama i# >?@ %0odin" ba#i ana j" na +ombina/iji ! ini/i!a "0ist a/ij" i stva no0 sj"di'ta%Ev o!s+a +onv"n/ija o *#ajamnom ! i#navanj* t 0ova&+i- d *'tava i ! avni- osoba i#>? B%0odin" 0ovo i o ! i#navanj* st ani- ! avni- osoba * #"mljama EU% P itom s" ! ili+o ! i#navanja *va,avaj* + it" iji osnivanja i stat*ta no0 sj"di'ta%


5/31

1.3.Porodinopravni odnosi

Brak. U!o "dno! avna anali#a +oli#ioni- no mi +oj" s" odnos" na b a+ !o+a#*j" 9 + *!n"distin+/ij" o!("0 #na&aja% P vo$ a#li+*j" s" !itanj" 6o maln" od !itanja mat" ijaln" valjanost b a+a% D *0o$ +od mat" ijaln" valjanosti a#li+*j* s" 9 osnovna na&ina v"#ivanja; !os "dstvmj"sta s+la!anja b a+a .! imj"nalegis loci celebrationis 1 i v"#ivanj" !os "dstvom osoba.! imj"naleges personales b*d*(i- s*! *,ni+a1% Osim to0a$ s*s "(* s" !os"bn" +oli#ion" no m"#a d"jstva b a+a$ b a&no7imovins+i ",im$ ni'tavost i a#vod b a+a%

Ocjena materijalni pretpostavki % U *!o "dnom ! av* s" a#li+*j* 9 na&ina i#bo a mj" odavno0 ! ava; v"#ivanj" #a mj"sto #a+lj*&"nja b a+a i #a !" sonalno ! avo b a&ni- d *0ova% P vi na&sta iji i nj"0ov osnov l",i * t#v%stat*ta noj do+t ini ! "ma +ojoj j" mj"sto #a+lj*&"nja odl*&*j*(n" samo #a 6o m*$ v"( i #a sad ,aj ! avno0 !osla% P "ma toj do+t ini$ b a+ +oji j" valjan#a+lj*&"n * j"dnoj d ,avi valjan j" sv*da% Am" i&+o ! avo j" i danas na ovom stanovi't*%

U "n0l"s+oj j" * >?%vij"+* *v"d"no ! avilo ! "ma +om" mat" ijaln* valjanost b a+a t "ba /ij"niti ! "ma !" sonalnom #a+on* s*! *,ni+a .* En0l"s+oj to #na&i ! "ma domi/ilnom ! av*1% Mj"sto#a+lj*&"nja ostalo j" mj" odavno samo #a 6o m* b a+a%

U v"(ini "v o!s+i #"malja .sa i#*#"t+om Dans+" i No v"'+"1$ na o/j"n* mat" ijalni- *slova #as+la!anj" b a+a ! imj"nj*j" s" !" sonalno ! avo s*! *,ni+a% To !od a#*mij"va +*m*lativn* ! imj"n* na/ionalni- #a+ona oba b*d*(a s*! *,ni+a% Na' ZMPP navodi; C*slovi #a #a+lj*&"nj" b a+a o/j"nj*j* s" #a sva+o li/" ! "ma #a+on* d ,av" &iji j" ono d ,avljanin * v ij"m" st*!anja * b a+ %

2misao ova+vo0 dvost *+o0 v"#ivanja j" da s" osi0* a ! i#nanj" b a+a * ob" d ,av" &iji s*d ,avljani b a&ni d *0ovi% Ovdj" s" !ostavlja !itanj" +*m*lativn" ! imj"n" dvaj* a#li&iti#a+ona$ tj% da li s" adi o obi&noj ili dist ib*tivnoj +*m*la/iji% Obi&na +*m*la/ija bi #na&ilasva+i od b*d*(i- b a&ni- d *0ova mo a is!*njavati *slov" #a st*!anj" * b a+ i !o svom #a+on* i !o #a+on* svo0 b*d*("0 b a&no0 d *0a% Dist ib*tivna +*m*la/ija #na&i da b a&ni d *0 tis!*njavati *slov" #a st*!anj" * b a+ samo !o svom #a+on*% Dist ib*tivna +*m*la/ija j" ! "ovla)*j*(a * *!o "dnom ! av*$ a ! i-vata j" i na'" ! avo%

I#*#"/i od ! imj"n" dist ib*tivn" +*m*la/ij" s* t#v%dvost an" b a&n" sm"tnj" i "#" va javno !o "t+a% Dvost an" b a&n" sm"tnj" s! "&avaj* s+la!anj" b a+a b"# ob#i a na to da li s* sad ,an j"dnom ili d *0om na/ionalnom #a+on* .n! %+ vno s odstvo1% On" istov "m"no dj"l*j* ! "m b a&nom d *0* * &ij"m na/ionalnom #a+on* s* ! o!isan"$ ali i ! "ma onom d *0om% Ponav"d"no0$ odst*!anj" od na&"la dist ib*tivn" +*m*la/ij" mo0*(" j" i * sl*&aj"vima ! imj"n"*stanov" javno0 !o "t+a% N! % a+o j" b*d*(i s*! *0 v"#an anijim b a+om$ ali m* to !o nj"0ovona/ionalnom #a+onodavstv* nij" #a! "+a$ a ,"li st*!iti * b a+ sa n"*datom osobom &ijina/ionalni #a+on n" do#voljava !oli0amij*$ +ons"n+v"ntna ! imj"na dist ib*tivn" +*m*la/ij" binala0ala #a+lj*&"nj" b a+a j" oba s*! *,ni+a is!*njavaj* *slov"$ sva+o !o svojim #a+onima%

M")*tim$ a+o j" mj"sto #a+lj*&"nja * d ,avi b*d*(" s*! *0"$ b a+ n"(" mo(i biti #a+lj*&"n #bo0"#" v" javno0 !o "t+a%

Na' ZMPP *tv )*j" da s" *slovi #a s+la!anj" b a+a na&"lno ! os*)*j* !o na/ionalnom #a+on* b*d*(i- s*! *,ni+a$ ali b"# ob#i a na to b a+ ! "d na'im o 0anima n"(" biti #a+lj*&"n a+o !ostoj"sm"tnj" +oj" s" odnos" na b a&nost$ + vno s odstvo i n"s!osobnost #a as*)ivanj" .a!sol*tn" b a&n" sm"tnj"1


6/31

Od bilat" alni- *0ovo a +oji t "ti aj* ov* mat" ij*$ na sna#i j" +onv"n/ija sa < an/*s+om$ +oja !o0l"d* mat" ijalni- *slova #a s+la!anj" b a+a ! "dvi)a ! imj"n* na/ionalni- #a+onas*! *,ni+a% I#*#"ta+ s* sm"tnj" + vno0 i ta#bins+o0 s odstva +oj" s" o/j"nj*j* ! "ma mj"st*#a+lj*&"nja b a+a%

8a'+a +onv"n/ija o #a+lj*&"nj* i ! i#navanj* valjanosti b a+a i# >? %0odin" n" *tv )*j" samao!(" +oli#iono ! avilo #a #a+lj*&"nj" b a+a$ v"( s" oslanja na +oli#ion" no m" d ,ava*0ovo ni/a% P "ma +onv"n/iji$ b a+ (" s" #a+lj*&iti;>% U+oli+o b*d*(i s*! *,ni/i is!*njavaj* mat" ijaln" *slov" !o *n*t a'nj"m ! av* d ,av"

#a+lj*&"nja$ a j"dan od nji- j" d ,avljanin t" d ,av" ili * njoj ima "dovno bo avi't"F9% A+o sva+i od b*d*(i- s*! *,ni+a is!*njava mat" ijaln" *slov" !o *n*t a'nj"m ! av* na +oj"

*+a#*j* +oli#iona ! avila d ,av" #a+lj*&"nja%

Dejstva braka. Kad s* * !itanj* d"jstva b a+a sa m")*na odnim obilj",j"m$ na ad"+vatan i#bo ! ava *ti&" &inj"ni/a da s" !o svojoj ! avnoj ! i odi jasno a#li+*j* li&na od imovins+i- d"jstava b a+a% I# to0a ! oi#ila#i n*,na *!ot "ba a#li&iti- t",i'ni- +onta+ata * ovim dvj"ma oblastima%Osim to0a$ na !od *&j* li&ni- .o!(i-1 d"jstava nij" mo0*(a +*m*lativna ! imj"na vi'" ! ava$ aa6i ma/ija ! in/i!a avno! avnosti !olova on"mo0*(ava v"#ivanj" #a !" sonalni #a+on m*,a%Zbo0 to0a na/ionalna #a+onodavstva nastoj" 6i+si ati ta&+* v"#ivanja +oja j" #aj"dni&+a #a obas*! *,ni+a% Ta+o i#ab ano mj" odavno ! avo 0*bi obilj",j"legis personalis i !ostaj" lex familiae.!o odi&ni stat*t1% U "v o!s+im #"mljama naj&"'(" s" !ola#i od #aj"dni&+o0 d ,avljanstvas*! *,ni+a% A+o v"#ivanj" na taj na&in nij" mo0*("$ ! "la#i s" na i#bo mj" odavno0 ! av !os "dstvom #aj"dni&+o0 ! "bivali'ta ili "dovno0 bo avi'ta% A+o nij" mo0*(" do(i domj" odavno0 ! ava !omo(* j"dinstv"n" ta&+" v"#ivanja$ j"'"nja * *!o "dnom ! av* s* a#li&ita Na' ZMPP ! "dvi)a slij"d"(i "doslij"d s*!sidija nosti; #aj"dni&+alex nationalis $ #aj"dni&+alexdomicilii $ !oslj"dnja #aj"dni&+alex domicilii $ t" na + aj*lex fori. Za vanb a&n* #aj"dni/* ta+o)"s* ! "dvi)"na ! avila v"#ivanja i to ! v"nstv"nolex nationalis $ a #atim #aj"dni&+alex domicilii.

Ra#mat ana +oli#iona ! avila s" * v"(ini #"malja ! imj"nj*j* i na imovins+" odnos" s*! *,ni+a$

osim a+o sami s*! *,ni/i nis* svojom voljom i#ab al" n"+o d *0o ! avo%Po 8a'+oj +onv"n/iji o #a+on* +oji s" ! imj"nj*j" na b a&noimovins+i ",im i# >? B$ b a&noimovins+i ",im "0*li'" s" #a+onom +oji s* st an+" o#na&il" ! ij" st*!anja * b a+$ a a+i#bo nij" i#v '"n ta&+a v"#ivanja j" ! vo #aj"dni&+o "dovno bo avi't" s*! *,ni+a% Od to0a mo," odst*!iti * +o ist #aj"dni&+"lex nationalis * ta&no od ")"nim sl*&aj"vima$ a ! v"nstv"noa+o s*! *,ni/i nis* #asnovali #aj"dni&+o "dovno bo avi't"% A+o st an+" n"maj* ni #aj"dni&+

"dovno bo avi't" niti #aj"dni&+o d ,avljanstvo$ mj" odavno ! avo s" *tv )*j" ob#i om na svo+olnosti +on+ "tno0 sl*&aja%

!a"vod. Koli#ion" no m" +oj" s" odnos" na a#vod b a+a * "v o!s+om MPP s" na&"lno #asnivaj*na #aj"dni&+om d ,avljanstv* b a&ni- d *0ova% Novij" +odi6i+a/ij" i# i&ito *tv )*j* da s"

*# o+" i *&in+" a#voda b a+a ima ! imij"niti ! avo +oj" j" mj" odavno i #a li&na d"jstva b a+aU an0loam" i&+im #"mljama a#mat anj" +oli#iono0 "0*lisanja a#voda *0lavnom j" *smj" "na 9 !itanja; !itanj" m")*na odn" nadl",nosti #a i# i/anj" a#voda$ t" !itanj" ! i#nanja st ani-odl*+a o a#vod*% Ra#vod s" t "ti a +ao &isto !itanj" li&no0 ! avno0 stat*sa$ !a j" samo s*ddomi/il* tuenog nadl",an #a dono'"nj" odl*+"$ i to ! imj"nj*j*(i doma(i #a+on% Uti/aj ovo0

j"'"nja ! imj"tan j" * i "v o!s+om ! av*%


7/31

P "ma na'"m ZMPP$ ! ima na ta&+a v"#ivanja j" #aj"dni&+o d ,avljanstvo$ a s*!sidija na j+*m*la/ija na/ionalni- #a+ona s*! *,ni+a% Ova+vo j"'"nj" 0a anti a ! i#nanj" odl*+" o a#vod** #"mljama &iji s* d ,avljani biv'i s*! *,ni/i% ZMPP ta+o)" sad ,i i ! avilain favorem divortii+oja od ")*j* mj" odavnost doma("0 ! ava .lex fori 1 a+o j" j"dan od b a&ni- d *0ova na'd ,avljanin$ !a i onda +ad to nij" sl*&aj a+o j" * v ij"m" !odno'"nja t*,b" j"dan od b a&ni-d *0ova imao ! "bivali't" * na'oj #"mlji%

U bilat" alnom *0ovo * sa < an/*s+om$ ! ima na t",i'na v"#anost j" #aj"dni&+o d ,avljanstvos*! *,ni+a$ a s*!sidija no #aj"dni&+i domi/il$ odnosno !oslj"dnji #aj"dni&+i domi/il s*! *,ni+a%

8a'+a +onv"n/ija o s*+ob* #a+ona i nadl",nosti * mat" iji a#voda i astav" ba#i ana j" na ! in/i!* +*m*la/ij" na/ionalni- #a+ona s*! *,ni+a ilegis fori $ a *sl*&aj* a#li&ito0 d ,avljanstvaKonv"n/ija j" +ao mj" odavno ! "dvi)ala C!oslj"dnj" #aj"dni&+o #a+onodavstvo s*! *,ni+a %

#svojenje Na !od *&j* +oli#iono0 "0*lisanja *svoj"nja domini a t#v%!" sonalni stat*t$ i to *obli+* +*m*lativn" ! imj"n" na/ionalni-$ odnosno domi/ilni- #a+ona st ana+a ili * vid*mj" odavnosti !" sonalno0 #a+ona *svojit"lja *# +ons*lta/ij* !" sonalno0 #a+ona *svoj"ni+a * !o0l"d* !ot "b" i na&ina davanja nj"0ov" sa0lasnosti #a #asnivanj" *svoj"nja% $ex fori s" ovdj" javlja * +o "+tivnoj *lo#i$ *+oli+o nij" osnovno j"'"nj"%U n"+im #"mljama ista ! avila v"#ivanjv ij"d" #a #asnivanj"$ ! "stana+ i d"jstva *svoj"nja$ do+ s" * d *0im #"mljama na d"jstva ! imj"nj*j* !os"bna +oli#iona ! avila .n! %dist ib*tivna +*m*la/ija !" sonalni- #a+ona*svojit"lja i *svoj"ni+a #a #asnivanj" i ! "stana+ *svoj"nja$ alegis personalis *svojit"lja #ad"jstva *svoj"nja1%

U an0loam" i&+om ! av* * oblasti *svoj"nja j" dominantan ! in/i!lex fori in foro proprio $ !a s" ! obl"m i#bo a mj" odavno0 ! ava svodi na oblast j* isdi+/ij"% En0l"s+i G-ild "n A/t i# >? @+ao t",i'ni +onta+t #a *tv )ivanj" nadl",nosti *tv )*j" domi/il *svojit"lja$ *# 6i#i&+o ! is*stvo*svoj"ni+a na istoj t" ito iji * t "n*t+* #asnivanja *svoj"nja%

Na' ZMPP * !o0l"d* ! "t!ostav+i #a #asnivanj" *svoj"nja *tv )*j" +*m*lativn* ! imj"n*na/ionalni- #a+ona st ana+a% D"jstva *svoj"nja !odv 0n*ta s* ! av* #aj"dni&+o0 d ,avljanstvast ana+a$ a a+o s* d ,avljanstva a#li&ita$ onda ! av* nji-ovo0 #aj"dni&+o0 domi/ila% A+o st an"maj* #aj"dni&+i domi/il$ a j"dna od nji- j" doma(i d ,avljanin$ mj" odavno j"lex fori.na/ionalni #a+on doma("0 d ,avljanina1% A+o ni to nij" sl*&aj$ ZMPP daj" ! "va0* na/ionalnom#a+on* *svoj"ni+a%

Me%unarodno reguliranje. U bilat" alnom *0ovo * sa < an/*s+om$ ! ima na v"#anost j"#aj"dni&+o d ,avljanstvo st ana+a$ a s*!sidija na #aj"dni&+i domi/il$ odnosno !oslj"dnji#aj"dni&+i domi/il%

8a'+a +onv"n/ija o nadl",nosti$ ! imj"njivom ! av* i ! i#nanj* odl*+a +oj" s" odnos" na*svoj"nj" i# >? @%0odin" #asnovana j" na ! in/i!*lex fori in foro proprio % R"l"vantn" ta&+"

v"#ivanja s* "dovno bo avi't" *svojit"lja odnosno b a&ni- d *0ova +oji #aj"dni&+i *svajaj*$ +ai nji-ovo d ,avljanstvo% Na/ionalni #a+on *svoj"ni+a mj" odavan j" * !o0l"d* nj"0ovo0 ! istan+a$ +ao i ! istan+a t "(i- li/a +oja nis* * s odstv* sa *svojit"ljima%

&akonsko i"dravanje i"me%u srodnika j" o!("! i-va("no * *!o "dnom ! av*% M")*tim$ ! is*tn"s* #na&ajn" a#li+" * !o0l"d* "0*lisanja ov" obav"#"$ ! v"nstv"no * !o0l"d* + *0a li/a +ojaobav"#a t" "ti$ t ajanja obav"#"$ t" *tv )ivanja visin" i na&ina nj"n" "ali#a/ij"% Najo!'tiji #na&ima a#li+ovanj" jedinstvenog koli"ionog reguliranja $ +oj" s" b"# ob#i a na v st* i#d ,avanja


8/31

#asniva na istoj ta&+i v"#ivanja$ idiferenciranog koli"ionog regulisanja' +oj" s" #asniva naa#li&itim t",i'nim +onta+tima s ob#i om na a#n" vidov" obav"#" i#d ,avanja%

U sist"m* j"dinstv"no0 v"#ivanja +ao ta&+" v"#ivanja javljaj* s" mj"sto odl*&ivanja .locus fori 1ili d ,avljanstvo% P imj"nalegis fori j" +a a+t" isti+a #"malja Gommon LaH sist"ma$ mada *2AD n"ma !ot!*n* domina/ij*% D ,avljanstvo +ao ta&+a v"#ivanja nij" ! obl"mati&no a+o s* i !ovj" ila/ i d*,ni+ i#d ,avanja d ,avljani ist" d ,av"% A+o nis*$ otva a s" dil"ma i#m")* ! imj"n" na/ionalno0 #a+ona j"dn" ili d *0" st an"% V"(i b oj #a+onodavstava o! "dj"lj*j" s" #alegis nationalis debitoris +ao mj" odavno ! avo$ ,"l"(i 6avo i#i ati ! avni !olo,aj d*,ni+a%

U #"mljama +oj" ! imj"nj*j* sist"m di6" "n/ijalno0 v"#ivanja$ va," a#li&it" +oli#ion" no m" #aa#li&it" vidov" i#d ,avanja% Ta+o s" mo," #as"bno 0ovo iti o i#d ,avanj* i#m")* b a&ni

d *0ova$ i#m")* li/a * vanb a&noj #aj"dni/i$ odit"lja i dj"/"$ *svojit"lja i *svoj"ni+a$ t" oi#d ,avanj* i#m")* ostali- s odni+a%7 i"dravanje i"me%u roditelja i djece ( osnovno !itanj" +od ovo0 obli+a i#d ,avanja j"st"

o! avdanost *!ot "b" ist" ta&+" v"#ivanja b"# ob#i a na to +o s" javlja * *lo#i t a,io/a .tj% dali i#d ,avanj" t a,i odit"lj ili dij"t"1% 2tanovi't" +oj" !ola#i od na&"la !os"bn" d *'tv"n"#a'tit" dj"t"ta nala," da s" dij"t" +ao !ovj" ila/ i#d ,avanja 6avo i#i a$ odnosno da s" ta&+av"#ivanja odab" " ta+o da indi/i a ! avo blis+o dj"t"t* i nj"0ovim int" "sima% Indi/i anj" !" sonalno0 ! ava dj"t"ta n" mo a *vij"+ biti najbolj" j"'"nj"$ j" (" !on"+ad st ano ! avon*diti !ovoljniji !olo,aj #a dij"t"% Zbo0 to0a n"+a na/ionalna +oli#iona ! avila o#na&avaj*n"+oli+o #a+onodavstava +ao !ot"n/ijalno mj" odavna$ ta+o da !ovj" ila/ i#d ,avanja mo,"odab ati naj!ovoljnij"% 8a'+" +onv"n/ij" o ! av* mj" odavnom #a i#d ,avanj" i# >?@ % >? %0odin" n" omo0*(avaj* !ovj" io/* da #a s"b" bi a naj!ovoljnij" ! avo$ ali ! "dvi)aj*s*!sidija n" ta&+" v"#ivanja * sl*&aj* da ! ima no mj" odavno ! avo * +on+ "tnom sl*&an" ! "dvi)a obav"#* i#d ,avanja% A+o odit"lj t a,i i#d ,avanj" od svo0 dj"t"ta$ n"+a#a+onodavstva ! "dvi)aj* !os"bn* +oli#ion* no m* #asnovan* na d ,avljanstv*roditelja +aot",i'noj v"#anosti%

7 i"dravanje i"me%u usvojitelja i usvojenika ( !o ! avil* n"ma !os"bni- +oli#ioni- no mi%Mj" odavnim s" smat aj* ta&+" v"#ivanja *tv )"n" #a d"jstva *svoj"nja i odnos" i#m")**svojit"lja i *svoj"ni+a%7 i"dravanje i"me%u ostali srodnika ( #a ovo i#d ,avanj" !ostoj" !os"bn" +oli#ion" no m"$ b"# ! "/i#i anja o +ojim s odni/ima s" adi% V"#ivanj" s" *0lavnom *tv )*j" v"( !om"n*timta&+ama%

Na' ZMPP +ad j" * !itanj* od ")ivanj" mj" odavno0 ! ava #a obav"#* i#d ,avanja odit"lja idj"/"$ +ao osnovno j"'"nj" ! "dvi)a ! imj"n* #aj"dni&+i-legis nationalis odit"lja i dj"/"$ as*!sidija n" ta&+" s*; #aj"dni&+i domi/il$ doma(" d ,avljanstvo dj"t"ta ili j"dno0 od odit"lja$ t"na + aj* d ,avljanstvo dj"t"ta% Radi s" o o!(oj +oli#ionoj no mi #a odnos" odit"lja i dj"/"%Koli#iono "0*lisanj" i#d ,avanja i#m")* *svojit"lja i *svoj"ni+a !odv 0n*to j" o!(oj +oli#ionojno mi #a "6"+t" *svoj"nja%

Me%unarodno reguliranje. 3ilat" alni *0ovo sa < an/*s+om n"ma !os"bni- od "daba o ! av*mj" odavnom #a i#d ,avanj"$ !a s" na ta !itanja ! imj"nj*j* +oli#ion" no m" #a d"jstva b a+a$odnos" i#m")* odit"lja i dj"/"$ odnosno na d"jstva *svoj"nja% Za vanb a&n* dj"/* +ao !ovj" io/" i#d ,avanja mj" odavna j" nji-ovalex nationalis $ odnosnolex domicilii a+o j" !ovoljnij" #a dij"t"%

U o+vi * UN7a j" >?@ %0odin" don"s"na Nj*jo '+a +onv"n/ija o ostva ivanj* alim"nta/ioni-#a-tj"va * inost anstv*$ +oja j" na sna#i i +od nas% U o+vi * 8a'+" +on6" "n/ij" #a MPP don"s"n"


9/31

s* jo' : +onv"n/ij"$ od +oji- s" 9 odnos" na ! i#nanj" odl*+a i i#v '"nj" odl*+a o i#d ,avanj*$ a9


10/31

na mj" odavno ! avo% P va .ta+o)" !ot!isana >?@ %1 sad ,i +oli#ion" no m" +oj" od ")*mj" odavno ! avo #a obav"#* i#d ,avanja ! "ma dj"/i% P ima na ta&+a v"#ivanja j" "dovn bo avi't" dj"t"ta% Da bi s" odst*!ilo od to0 osnovno0 ! avila i ! imij"nilalex nationalis dj"t"ta$mo aj* +*m*lativno biti is!*nj"ni slij"d"(i *slovi; da j" * toj #"mljilocus fori $ da s* i dij"t" id*,ni+ i#d ,avanja nj"ni d ,avljani$ t" da d*,ni+ t* ima "dovno bo avi't"% A+o dij"t" n" bimo0lo dobiti i#d ,avanj" !o #a+on* svo0 "dovno0 bo avi'ta$ odnos s" s*!sidija no v"#*j" #a ! avo na +oj" *+a#*j* +oli#ion" no m"legis formi %

Konv"n/ija o #a+on* +oji s" ! imj"nj*j" na obav"#* i#d ,avanja i# >? %0odin" odnosi s" nai#d ,avanj" *o!("% Nj"na j"'"nja s* * #natnoj mj" i *s+la)"na sa j"'"njima ! "t-odn"+onv"n/ij" i ! ima na v"#anost j" "dovno bo avi't" !ovj" io/a i#d ,avanja% Odnos s"s*!sidija no v"#*j" #a #aj"dni&+*lex natinalis st ana+a$ a a+o ni to ! avo n" omo0*(*j"*s!ostavljanj" obav"#"$ odl*&*j*(a j" v"#anost #a ! avo d ,av" * +ojoj s" as! avlja o #a-tj"v*%

=odin" >?? % Konv"n/ija i# >?@ % imala j" > $ a Konv"n/ija i# >? %0odin" > ati6i+a/ija%

1.3. Nasljednopravni odnosi

U sav "m"nom MPP ! is*tna s* 9 ! ist*!a +oli#ionom "0*li anj* naslj")ivanja; U #"mljama+oj" ! i-vataj* sist"m j"dinstv"n" #aostav'tin" .unity principle 1$ v"#ivanj" s" v 'i !os "dstvomostavio&"vo0 d ,avljanstva * v ij"m" sm ti$ ili !os "dstvom nj"0ovo0 #adnj"0 domi/ila% U#"mljama +oj" ! i-vataj* sist"m !odij"lj"n" #aostav'tin" . scission principle 1$ #a n"+ "tnin" j" j"dinstv"na ta&+a v"#ivanja nji-ovo mj"sto nala,"nja . situs 1$ a * !o0l"d* !o+ "tn" #aostav'tin"domini a d ,avljans+i ili domi/ilni ! in/i!%

2-vatanj" o j"dinstv* #aostav'tin" #a0ova a s" * do+t ini mod" no0 MPP$ 'to (" * ! a+siosi0* ati ! av"dnij" j"'"nj" * ostavins+om !ost*!+*% M")*tim$ * novijim +odi6i+a/ijama MPP ! imj"tno j" i#vj"stan !oma+ +a ! in/i!* !odij"lj"n" #aostav'tin"%

Na' ZMPP +ao osnovni t",i'ni +onta+t * ovoj mat" iji ! "dvi)a d ,avljanstvo ostavio/a *t "n*t+* sm ti% Za a!at ida bi s" * ob#i *#"o ! "bivali't"$ odnosno bo avi't" * v ij"m" sm ti% As" ni ta+va v"#anost n" bi mo0la *stanoviti$ ZMPP ! "dvi)a ! imj"n* na'"0 naslj"dno0 ! ava%A+o bi s" +ao ostavila/ !ojavio bi!at id$ doma(" d ,avljanstvo is+lj*&*j" st ano% A+o doma("d ,avljanstvo nij" j"dno od 9 d ,avljanstva bi!at ida$ * ob#i s" *#ima d ,avljanstvo d ,av" *+ojoj j" bilo ! "bivali't" ostavio/a$ odnosno on" sa +ojom j" ostavila/ bio * najbli,oj v"#i%

U#imaj*(i * ob#i od "db" ZMPP o m")*na odnoj nadl",nosti #a as! avljanj" #aostav'tin"$vidljivo j" da !o+ "tna i n"!o+ "tna imovina ! a+ti&no !odlij",* a#li&itom ",im*% Na'" ! avos*)" j" is+lj*&ivo nadl",no samo #a as! avljanj" n"!o+ "tn" #aostav'tin" +oja s" nala#i nadoma(oj t" ito iji$ b"# ob#i a na d ,avljanstvo ostavio/a% P oi#ila#i da .a+o n" nast*!irenvoi 1 !o+ "tni i n"!o+ "tni dio #aostav'tin" i!a+ n"(" biti as! avljan !o istom ! av*%

Me%unarodno reguliranje. U 8a0* j" >?9B%0odin" don"s"n Na/ t +onv"n/ij" +oji j" ! i-vationa&"lo j"dinstva #aostav'tin" i d ,avljanstvo ostavio/a +ao ! ima n* odl*&*j*(* &inj"ni/*% Ova+onv"n/ija nij" ! i-va("na%

P "dna/ t 8a'+" +onv"n/ij" o #a+on* +oji s" ! imj"nj*j" na naslj")ivanj"$ don"s"n >?BB$ n"smat a dovoljno tij"snom v"#anost !os "dstvom j"dn" ta&+" v"#ivanja$ bilo da s" adi od ,avljanstv* ili o "dovnom bo avi't* ostavio/a% M")*tim$ a+o obj" ov" ta&+" * v ij"m"ostavio&"v" sm ti *+a#*j* na ist* d ,av*$ to(" s" smat ati najtj"'njom v"#om$ !a (" ! avo doti&n"


11/31

d ,av" biti mj" odavno #a naslj")ivanj"% U n"dostat+* ova+v" v"#anosti$ ! avo "dovno0 bo avi'ta ostavio/a * v ij"m" sm ti bi(" mj" odavno a+o j" Coja&ano d*,im +ontin*i anim bo av+om na t" ito iji t" ist" d ,av"% 2*!sidija no s" mo," ! imij"niti ilex nationalis ostavio/a *v ij"m" sm ti$ *+oli+o j" nj"0ova v"#a sa domovinom Coja&anaC d *0im v"#ama% Na taj na&id ,avljanstvo #a! avo ostalo +ao "#id*alno$ !oslj"dnj" j"'"nj" *+oli+o s" najtj"'nja v"#a nij"mo0la *stanoviti na d *0i na&in% P "dna/ t donosi i mo0*(nost 'i "0 +o i't"njalegis autonomiaevoluntatis % Naim"$ osoba mo," o#na&iti ! avo +oj" (" biti mj" odavno #a as!odj"l* /j"lo+*!n"#aostav'tin"%

Testa entarno naslje!ivanje. Postojanj" t"stam"nta don"+l" *+ida !ot "b* t a,"njaod0ova aj*(i- t",i'ni- +onta+ata$ j" !oslj"dnja volja ostavio/a * mat" ijalnom smisl* n" ! i!adani j"dnom ! avnom !o "t+*% I!a+$ ! avo mj" odavno #a #a+ons+o naslj")ivanj" ima od ")"no0*ti/aja i +od t"stam"nta no0 naslj")ivanja * oblasti n*,no0 naslj"dstva$ n"dostojnosti #anaslj")ivanj" i sl% Osim to0a$ MPP s" * oblasti t"stam"nta no0 naslj")ivanja +on/"nt i a na !itanj" +oj" j" ! avo mj" odavno #a o/j"n* 6o maln" valjanosti t"stam"nta%

U mat" iji 6o m" t"stam"nta /"nt alno mj"sto * MPP ima ! in/i!in favorem testamenti % 2misao ! o!isa o 6o mi t"stam"nta * svim d ,avama j"st" da osi0* a a*t"nti&nost ostavio&"v" !oslj"dnj"volj"$ a n" da s" t"stato * stva aj* ! obl"mi i ! "! "+" * ostva "nj* svo0 na*ma% Ot*da n"mastva no0 a#lo0a da s" insisti a na is+lj*&ivoj mj" odavnosti samo j"dno0 ! ava #a 6o mt"stam"nta$ *+oli+o j" ostavila/ #adovoljio ! avila o 6o mi n"+o0 d *0o0 ! ava sa +ojim j" sl*&ajta+o !ov"#an da s" nj"0ova ! imj"na mo," a#*mno ! i-vatiti%

Zbo0 to0a s" * *!o "dnom +oli#ionom ! av* !itanj" 6o m" t"stam"nta alt" nativno v"#*j" #alexloci actus ili lex nationalis t"stato a * v ij"m" sm ti$ a !on"0dj" s" v"," *# ! avo +oj" j"mj" odavno i #a #a+ons+o naslj")ivanj"% I 8a'+a +onv"n/ija o s*+ob* #a+ona * !o0l"d* 6o m"t"stam"nta ni- as!ola0anja i# >? >%0odin"$ +oja j" na sna#i i * 3i8$ *tv )*j" +ao ! ima n* ta&+v"#ivanja mj"sto sastavljanja t"stam"nta% Da+l"$ ! ima no j" mj" odavnalex loci actus $ * s+lad*sa ma+simomlocus regit actum $ +oja ima naj'i * ! imj"n* * *!o "dnom ! av* +ad s" adi o6o mi ! avni- a+ata% Konv"n/ija #a sl*&aj da t"stam"nt n" #adovoljava ! o!is" o 6o mi #"mlj" *+ojoj j" sastavlj"n$ ! "dvi)a dalj" +as+adno v"#ivanj"$ ! i &"m* j" "doslij"d alt" nativnomj" odavni- ! ava slij"d"(i;lex nationalis ostavio/a$ nj"0ovlex domicilii $ t" #a+on nji-ovo0

"dovno0 bo avi'ta% Ob#i om da s" adi o va ijabilnim ta&+ama v"#ivanja$ "l"vantan mom"nanji-ov* *!ot "b* mo," biti v ij"m" sastavljanja t"stam"nta ili v ij"m" sm ti ostavio/a$ ovisno otom" 'ta j" 6avo abilnij" #a t"stam"nt%

Na' ZMPP ! "*#ima alt" nativ" i# Konv"n/ij"$ * +oj" *0 a)*j" i j"'"nj" da s" valjanost 6o m"t"stam"nta * ")*j"lege fori $ tj% !o #a+on* d ,av" * +ojoj s" vodi !ost*!a+%

Zbo0 b oja s*!sidija ni- j"'"nja ! "dvi)"ni- +onv"n/ijom$ nij" ! i-va("na ni mo0*(nostvoljno0 i#bo a ! ava mj" odavno0 #a 6o m* t"stam"nta%


12/31

2. IZBOR MJERODAVNOG PRAVA ZA STVARNOPRAVNE ODNOSE

2.1. Nekretnine

2ama ! i oda n"+ "tnina daj" n"!obitan osnov #a nji-ovo !odv 0avanj" ! av* d ,av" na &ijojt" ito iji s" nala#"% P avilolex rei sitae j" j"dan od najsta iji- ! in/i!a MPP$ +oji j" !ostao*niv" #alni ! in/i! v"#ivanja +ad s* * !itanj* n"+ "tnin"%

2.2. Pokretne stvari

"op#e. U samom !o&"t+* a#voja MPP$ !o+ "tn" stva i s* bil" !odv 0n*t" !" sonalnom #a+on*vlasni+a ili d ,ao/a% M")*tim$ ta+av na&in v"#ivanja * dana'njim *vj"tima nij" ! i-vatljiv% A+o b ! avni ",im j"dn" stva i bio !odv 0n*t domi/ilnom ! av* nj"no0 vlasni+a$ to bi #na&ilon"stalnost ! avno0 ",ima stva i +oji bi s" mij"njao sa ! omj"nama domi/ila vlasni+a% Osim to0a$to *+lj*&*j" i n"! i-vatljiv* ! "t!ostav+* da +*!a/ ili !ovj" ila/ #naj*(i da j" domi/il vlasni+ai#van t" ito ij" na +ojoj s" stva nala#i !o#naj" i doti&no st ano ! avo% Na taj na&in$ domi/i ! in/i! bi ! "dstavljao sm"tnj* m")*na odnom ! avnom ! om"t*% Domi/il vlasni+a mo0ao bi biti ! i-vatljiv +ao ta&+a v"#ivanja +ad s* * !itanj* li&n" stva i vlasni+a$ +oj" +ao ta+v" #aista ! at" vlasni+a%

Danas j" vladaj*(" j"'"nj" ! avilolex rei sitae .mj"sto 0dj" s" stva nala#i1$ a ! obl"mi ! omj"n"mj"sta 0dj" s" !o+ "tna stva nala#i nastoji s" i#bj"(i ta+o 'to s" mj" odavnostlex rei sitae v"#*j"#a mom"nat !" 6"+t*a/ij" &inj"ni&no0 stanja ili ! avno0 a+ta +oji dovodi do sti/anja$ ! omj"n" ili0*bit+a stva no0 ! ava o +om" s" adi%

P i-vatanj" ! in/i!alex rei sitae a*tomats+i nam"(" !ot "b* #a dodatnim ! avilima v"#ivanja$+oja t "ba da ij"'" s*+ob #a+ona !ovodom stva i &ij" j" mj"sto nala,"nja n"i#vj"sno * t "n*t+* ! "no'"nja stva ni- ! ava .stva i * ! "vo#*1$ +ao i !ovodom ! "vo#ni- s "dstava%

$es in transitu %stvari u prevozu&. Naj'i " ! i-va("n" ta&+" v"#ivanja #ares in transitu s* locusexpeditionis .mj"sto ot! "m"1 i locus destinationis .mj"sto ! ij"ma stva i1. Mj"sto ot! "m" j"&inj"ni/a +oja s" la+o *tv )*j"$ ali s" adi o v"#anosti +oja s" ot! "mom as+ida i vj" ovatno s"vi'" n"(" ni *s!ostaviti% 2 d *0" st an"$locus destinationis j" v"#a +oja jo' nij" nastala i samimtim j" n"i#vj"sna% I!a+$ ova ta&+a j" ! i-va("na * #a+onodavstv* +ao b*d*(" mj"sto !o+ "tn"stva i . situs futurus 1 i * do+t ini ima najv"(* !od '+*%

Z"mlj" sa #na&ajnijim i#vo#om n"s*mnjivo vid" int" "s * ! imj"ni ! ava mj"sta ot! "m" .lex lociexpeditionis 1 +ao t",i'no0 +onta+ta$ do+ #"mlj" sa v"li+im *vo#om adij" ! i-vataj* #a+on mj"stad"stina/ij" .lex loci destinationis 1% Poj"dini do+t ina ni stavovi . ol61 i #a+ons+a j"'"nja. !anija i vaj/a s+a1 * ov* oblast *vod" mo0*(nost o0 ani&"n" st ana&+" a*tonomij"%

'snovna sredstva prevoza. O!("! i-va("no stanovi't" * *!o "dnom ! av* j" da s" stva no!avni

",im osnovni- s "dstava ! "vo#a * ")*j" ! avom d ,av" &ij* ! i!adnost s "dstvo ima% Ovo s" ! v"nstv"no odnosi na b odov" i # a+o!lov"$ +oji s* !odv 0n*ti #a+on* d ,av" * +ojoj s*"0ist i ani% Za stva na ! ava na ,"lj"#ni/i * na'oj sta ijoj do+t ini ! "dla0alo s" da s" ona

!odv 0n* ",im* stva i * ! "vo#*% Koli#ion" od "db" * *!o "dnom ! av* s* ij"t+"%

Specifini proble i * ovoj oblasti odnos" s" na stva na ! ava in+o !o i ana * v ij"dnosnim !a!i ima i +ad s" adi o n"mat" ijalnim stva ima% Kad j" ij"& o stva no! avnim v ij"dnosn !a!i ima$ !ostoji 'i o+a sa0lasnost o tom" da s" stva na ! ava na samom !a!i * imaj* *! avljatilex c artae sitae $ ! i &"m* j"lex c artae sitae samo !os"ban i# a# ! in/i!alex rei sitae.


13/31

Na' ZMPP n" ! avi a#li+* i#m")* n"+ "tnina i !o+ "tni- stva i * !o0l"d* mj" odavnostilegisrei sitae %

3. IZBOR MJERODAVNOG PRAVA ZA OBLIGACIONE ODNOSE

1.1. "(ovorni odnosi

U dana'nj"m MPP !a al"lno !ostoj" na&ina j"'avanja s*+oba #a+ona$ odnosno i#bo amj" odavno0 ! ava; v"#ivanj" voljom st ana+a$ v"#ivanj" !os "dstvom mj"sta ! "d*#imanja ! avni- adnji$ t" *tv )ivanj"najtjenje pove"anosti *#imanj"m * ob#i svi- v"#ani- o+olnosti inji-ovim Cbalansi anj"m * +on+ "tnom sl*&aj*%

Psiholo)ko vezivanje %vezivanje voljo stranaka& % Volja st ana+a +ao 6a+to v"#ivanja$ odnosno+aoakt !si-olo'+o0 v"#ivanja naj#na&ajnij" j" ! is*tna *! avo na !od *&j* +oli#iono0 "0*li anja*0ovo ni- odnosa% Mada j" * do+t ini bilo i mi'lj"nja da ! avo +oj" s* st an+" s!o a#*mnoi#ab al" #a svoj *0ovo ni odnos n" mo," biti t "ti ano +ao mj" odavni ! avni !o "da+$ v"( samo+ao sastavni dio sad ,aja *0ovo a$ danas ! "ovladava t#v%koli"ionopravno s vatanje autonomije.P "ma tom s-vatanj*$ st ana&+i i#bo ima !ot!*no +oli#iono d"jstvo ! "dstavlja ta&+* v"#ivanj+oaj odab ano ! avo &ini mj" odavnim$ *+lj*&*j*(i i nj"0ov" im!" ativn" no m"%

U do+t ini i ! a+si 2AD$ a*tonomija volj" +ao +oli#ioni ! in/i! ni+ad nij" #adobila !ot!*n*domina/ij*% Na *0ovo " s" na&"lno ! imj"nj*j" ! aov +oj" s* st an+" i#ab al"$ ali to ! avo n"( biti ! imij"nj"no a+o j" to ! avo d ,av" sa +ojom st an+" n"maj* Cni+a+av bitni odnos $ i a+o bi ! imj"na to0 ! ava bila ! otivna osnovnim ! in/i!ima ! avno0 !o "t+a d ,av"%

Za+onodavstva d *0i- #"malja danas 0otovo *niv" #alno ! i-vataj* ! in/i! !si-olo'+o0v"#ivanja * s6" i *0ovo ni- odnosa% 2 d *0" st an"$ * do+t ini s* jo' *vij"+ ! is*tni a#li& !o0l"di na n"+a !itanja v"#ana #a a*tonomij* volj"% P vo$ voljni i#bo s" ba#i a na s!o a#*mst ana+a$ +oji i sam mo," biti *# o+ s*+oba #a+ona% Postavlja s" !itanj" +oj"m ! av* j" !odv 0n*ta o/j"na valjanosti to0 s!o a#*ma ! av* 6o *ma +oji as! avlja .lex fori 1 ili ! av* na+oj" s" sam i#bo odnosi% U do+t ini s" a 0*m"nti a * +o ist i j"dno0 i d *0o0$ ali s" &ini ! "dnost ima ! vo stanovi't"%

D *0o !itanj" j" !itanj" dom"ta a*tonomij" volj"$ j" s" * ! a+si tom ! in/i!* stavljaj* manja iliv"(a o0 ani&"nja .* v"#i sa *0ovo ima +oji s" odnos" na n"+ "tnin"$ /"sijom i ! "*#imanj"md*0a$ *0ovo ima o ! "vo#*$ a * novij" v ij"m" i * v"#i sa t#v%!ot o'a&+im *0ovo ima1%

Kad s" 0ovo i o a*tonomiji volj" +ao a+t* v"#ivanja$ *0lavnom s" ima * vid* i# i&it i#bomj" odavno0 ! ava * 6o mi *0ovo n" +la*#*l"% M")*tim$ do+t ina i ! a+sa !o#naj* i t# ! "(*tn* a*tonomij*$ 0dj" s" namj" a st ana+a da svoj *0ovo ni odnos v",* #a od ")"no ! avoi#vodi i# &inj"ni&ni- v"#anosti +ao 'to s*; domi/il i d ,avljanstvo st ana+a$ lo+a/ija n"+ "tnin"$

val*ta * +ojoj 0las" nov&ana !ot a,ivanja$ *!ot "ba ti!s+i- *0ovo a$ j"#i+ na +om" j" *0ovo sa&inj"n itd%

=ovo i s" i o t#v%ipotetikoj a*tonomiji st ana&+" volj"$ tj% o C! "t!ostavlj"nom i#bo *mj" odavno0 ! ava% Radi s" o ! av* +oj" bi st an+" Ct "balo da s* -tj"l" +ao a#*mn ! iv "dni/i ili t 0ov/i% P "ma tom"$ ovdj" s" vi'" n" mo," 0ovo iti o s*bj"+tivnoj$ v"( oobj"+tivnoj v"#anosti%


14/31

*ezivanje in abstracto %objektivne take vezivanja&. Obj"+tivi#i an" ta&+" v"#ivanja * dana'nj"mMPP *0ovo ni- odnosa imaj* d *0o a# "dan #na&aj% Danas ! "ovladava mi'lj"nj" da j" *0ovo nodnos" ob#i om na nji-ov int"l"+t*alni +a a+t" $ t"'+oa priori lo+ali#i ati i !odv 0n*ti ! avnom !o "t+* +oji va,i na j"dnoj t" ito iji% Mo0*(nost ta+v" lo+ali#a/ij" v"#ana j" samo #a 9 mom"nta* +ojima j" obli0a/ija Cvidjiva ; mom"nat nastan+a i mom"nat i#v '"nja% Zbo0 to0a s" *0ovo niodnos #a od ")ni ! avni !o "da+ mo," v"#ati !os "dstvom mj"sta #a+lj*&"nja ili !os "dstvommj"sta i#v '"nja% U stat*tnoj t"o iji bilo j" vladaj*(" mi'lj"nj" o mj" odavnostilegis locicontractus. Ta+vo ! avilo v"#ivanja od0ova alo j" anij"m v "m"n* n" a#vij"no0 t ans!o ta i+om*ni+a/ija% Po0odnost ovo0 ! avila va,i i danas +ad s* * !itanj* b" #ans+i *0ovo i i javn" ! odaj"% U svim d *0im sl*&aj"vima ova ta&+a v"#ivanja i#0*bila j" svoj" ! "dnosti%

U dana'nj"m MPP dal"+o #na&ajnij* *lo0* imamjesto i"vrenja ugovora' ali ! imj"na i ov" ta&+"v"#ivanja ! oi#vodi #na&ajn" t"'+o("% Naim"$ s!o i# *0ovo a mo," nastati ! ij" i#v '"nja$ !a a+mj"sto i#v '"nja * *0ovo * nij" od ")"no$ to (" dati !ovod #a ! obl"m" +vali6i+a/ij" i t*ma&"nja%M")*tim$ mno0o o#biljniji ! obl"m j" * &inj"ni/i da j" v"(ina *0ovo a *smj" "na na i#v '"nj"dvij* m")*sobno v"#ani- obav"#a$ &ij" i#v '"nj" n" mo0a ! osto no +oin/idi ati% Po'to bi *ta+voj sit*a/iji ta&+a v"#ivanja *+a#ivala na 9 #a+onodavstva$ to bi mo0lo dov"sti do /ij"!anja j"dinstva *0ovo no0 odnosa$ a tim" i !o "m"(aja avnot"," ! ava i obav"#a *0ovo ni- st ana%

Nav"d"ni ! obl"m j" * MPP ! "va#i)"n t"o ijom t#v%karakteristine inidbe +ojom j" locus solutionis +ao ta&+a v"#ivanja ! "ob a,"n * mj"sto i#v '"njakarakteristine obav"#"% U do+t ini j" bilo dil"ma da li +ao "l"vantn* v"#anost *#"ti samo to mj"sto$ ili 6o mi ati j"dn* * s"bi+ombinovan* ta&+* v"#ivanja; dom/il d*,ni+a +a a+t" isti&n" obav"#"% V"(ina #a+onodavstav ! i-vata *! avo ta+v* i#v"d"n* ta&+* v"#ivanja$ istov "m"no ! "/i#i aj*(i +a a+t" isti&nobav"#* #a ti!i&n" *0ovo "%

U0ovo i +oji s" ti&* n"+ "tnina s* * 0otovo svim #a+onodavstvima !odv 0n*tilegi rei sitae %

+Balansiranje, veznih okolnosti u konkretno sluaju %utvr!ivanje +najtje)nje, povezanosti&.O!(" obilj",j" sav "m"no0 +oli#iono0 "0*li anja *0ovo ni- odnosa j" svoj"v sna "#" va ! "ma&v stim 6a+to ima v"#ivanja% To j" jasno vidljivo i# v lo 'i o+" ! i-va("nosti id"j" o lo+ali#a/ij*0ovo ni- odnosaa posteriori % Ova id"ja #asnovana j" na a#mat anj* svi- "l"vantni- v"#anosti j"dno0 *0ovo no0 odnosanakon nastanka spora % Ova id"ja j" ! is*tna * ovoj ili onoj 6o mi *0otovo svim na/ionalnim +oli#ionim sist"mima i * novij"m +onv"n/ijs+om ! av*% Ona ! "dstavlja o!("! i-va("n na&in v"#ivanja * ods*stv* s!o a#*mno0 i#bo a mj" odavno0 ! ava%3"# ob#i a na to da li s" 0ovo i o Cnajtj"'njoj !ov"#anosti $ C-i!ot"ti&+om i#bo * ! ava ili oC+la*#*lama odst*!anja $ smisao j" isti; i#bj"(i 6i+sno v"#ivanj"a priori i omo0*(iti da s" sva+i*0ovo t "ti a individ*alno$ tj% da s" * a#mat anj" *#m* sv" "l"vantn" v"#anosti i don"s" odl*a posteriori.

ZMPP ta+o)" *tv )*j" ! imj"n* ! ava najtj"'nj" v"#"$ * ods*stv* s!o a#*mno0 i#bo a st ana+a%Ovaj ! in/i! s" "ali#i a !os "dstvom +a a+t" isti&n" adnj"$ i to v"#ivanj"m #a ! "bivali't

d*,ni+a +a a+t" isti&n" adnj" * v ij"m" ! ij"ma !on*d"% Za+on v lo d"taljno daj" od0ova aj* ! "#*m!/ij" #a !oj"din" ti!ov" *0ovo a% P avo ! "dvi)"no na osnov* ! "#*m!/ija (" s" ! imij"niti Ca+o o+olnosti sl*&aja n" *!*(*j* na d *0o ! avo % Da+l"$ ovo ! avilo j" Cotvo "noa ! in/i! najtj"'nj" v"#" s" 6a+ti&+i javlja * 6o mi +la#*l" odst*!anja%


15/31

1.2.*anu(ovorni odnosi

Naj#na&ajnij" mj"sto * oblasti +oli#iono0 "0*lisanja van*0ovo ni- odnosa ima ! obl"mv"#ivanja 0 a)ans+i- d"li+ata sa m")*na odnim obilj",jima% U *!o "dnom MPP s* "lativno

ij"t+" od "db" +oj" s" odnos" na d *0" obli+" van*0ovo ni- obli0a/ija%

"lo(a proceduralno( vezivanja - le fori. Za+onodavstvo i do+t ina MPP na !od *&j*+oli#iono0 "0*lisanja 0 a)ans+i- d"li+ata jo' *vij"+ ista+n*t* *lo0* daj* doma("m #a+on* s*da ! "d +ojim s" s!o as! avlja$ b"# ob#i a nalocus delicti i d *0" o+olnosti sl*&aja%

Mada j" t"o ij* o is+lj*&ivoj ! imj"nilegis fori ! vi !ot!*no "labo i ao V"-t" $ a 2avinji j" j" odnj"0a ! "*#"o$ i!a+ s" 2avinji smat a Co/"m ! iavla da s" na d"li+tn* od0ovo nost ima *vij"+ ! imj"njivatilex fori $ !o'to s* sv" ! avn" no m" +oj" s" odnos" na d"li+t" im!" ativn"$ !a s"da+l" ! imj"nj*j* !o na&"l* t" ito ijalnosti%

2avinji"va t"o ija *ti/ala j" na 'vaj/a s+o i 6 an/*s+o ! avo$ ali j" nj"n *ti/aj najsna,niji na ! avoan0loam" i&+i- #"malja$ !o0otovo En0l"s+"% M")*tim$ i n"+i "n0l"s+i a*to i v"( odavno#a0ova aj* na!*'tanj" dvost *+o0 t"sta ! otiv! avnosti .dj"lo #a +oj" s" t*,i mo a biti ! otiv! avno i !o #a+on* s*da i !o #a+on* #"mlj" * +ojoj j" ono i#v '"no1%

'bjektivno vezivanje - le loci delicti .mj"sto i#v '"nja d"li+ta1 +ao t",i'ni +onta+t$ imanaj#na&ajnij* *lo0* na !od *&j* +oli#iono0 "0*li anja d"li+tn" od0ovo nosti #a na+nad* 't"t"P in/i!lex loci delicti j" s*v" "no vladao +od od ")ivanja d"li+tno0 stat*sa +a+o * "v o!s+om$ta+o i * am" i&+om ! av*% U dana'nj"m MPP j" do!*nj"n ili !otisn*t na mj"sto do!*ns+o0

j"'"nja$ a * n"+im #a+onodavstvima sv"d"n j" samo na j"dn* od indi/ija #a ! onala,"nj"Cnajbli,"0 ! ava$ odnosno ! ava sa +ojim j" odnos najtj"'nj" !ov"#an%

/riza pravila le loci delicti - nova rje)enja. Osnovni a#lo#i +oji v"#ivanj" d"li+tni- odnosa !os "dstvom mj"sta i#v '"nja d"li+ta &in" n"!od"snim s*;7 *ti/aj t"-ni&+i- s "dstava .!os"bno s "dstava ! "vo#a i +om*ni+a/ija1F7 d"li+tna adnja j" * dana'nj" v ij"m" &"sto ! osto no a#dvoj"na od osob" i nj"ni- 6i#i&+i-

a+ataF7 danas s* v lo &"sti t#v% dislo/i ani d"li+ti$ +od +oji- adnja i#v '"nja ! osto no n" +oin/id

sa mj"stom nastan+a 't"t"% Postavlja s" !itanj" da li j" * ta+voj sit*a/iji /j"lis-odnij" ! imij"niti ! avo d ,av" * +ojoj j" i#v '"na ! otiv! avna adnja$ ili on" * +ojoj j" nast*!ila't"ta%

Ovo ! avilo j" * +on+ "tnim sl*&aj"vima &"sto dovodilo do n"/j"lis-odni- j"'"nja$ an"#adovoljstvo ta+vim !oslj"di/ama s" naj! ij" javilo * 2AD% U D *0om R"stat"m"nt7*$locusdelicti danas ima *lo0* j"dn" od indi/ija +oj" t "ba *#"ti * ob#i da bi s" do'lo do ! ava +oj" *+on+ "tnom sl*&aj* ima naj#na&ajnij* v"#* sa do0a)aj"m i st an+ama% Za o/j"n* ta+v" v"#anost !o "d mj"sta i#v '"nja d"li+ta t "ba *#"ti * ob#i mj"sto 0dj" j" nast*!ila 't"ta$ domi/il$d ,avljanstvo i "dovno bo avi't" osoba$ mj"sto "0ist a/ij" i sj"di't" ! avni- osoba$ t" mj"sto *+om" j" sj"di't" n"+o0 anij"0 ! avno0 odnosa m")* st ana+ama$ *+oli+o j" ta+av odnos !ostojao% Po "d ovo0 o!("0 ! avila$ R"stat"m"nt sad ,i i ni# !os"bni- +oli#ioni- no mi #a !oj"din" v st" d"li+ata%


16/31

I n"+i "v o!s+i a*to i v"( od @ 7ti- 0odina #a0ova aj* i#vj"sn" +o "+/ij" * ! imj"nilegis locidelicti $ *+a#*j*(i i na d *0" #na&ajn" v"#anosti$ +ao n! % li&na v"#anost +od t#v% 6amilijad"li+ata 0dj" s* st an+" * s odstv* itd%

0e!unarodna re(ulacija. Odvajanj" na&"la najtj"'nj" !ov"#anosti od ! avilalex loci delicti $*o&ljivo j" i * +onv"n/ijs+om MPP% Na "dinb* '+oj sj"dni/i Instit*ta #a m")*na odno ! avo>? ?%0odin"$ *svoj"no j" stanovi't" ! "ma +oj"m * ods*stv* stva n" !ov"#anosti s!o no0 sl*&ajai legis loci delicti $ mj" odavno ! avo t "ba da s" od ")*j" *#imaj*(i * ob#i !os"bn" odnos"i#m")* sami- st ana+a ili !ov"#anost st ana+a sa samim do0a)aj"m%

O&it" ! omj"n" * na&in* v"#ivanja *b #o #atim donos" -a'+" +onv"n/ij" +oj" s" odnos" na *d"s"* d *ms+om saob a(aj* i na 't"t* od ! oi#voda$ +oj" j" ati6i/i ala biv'a 2?B %0odin" j" nastanovi't* di "+tno0 !o#ivanja na na&"lo najtj"'nj" v"#"% $ex loci delicti (" biti ot+lonj"n a+on"ma #na&ajn" !ov"#anosti i#m")* !oslj"di/" i #"mlj" * +ojoj s" d"li+t do0odio$ a s d *0" st an"sit*a/ija !o+a#*j" tij"sn* !ov"#anost sa n"+om d *0om #"mljom% U ta+voj sit*a/iji ! avomj" odavno j" ! avo t" d *0" d ,av"%


17/31

III SUKOB JURISDIKCIJA2*+ob j* isdi+/ija odnosi s" na ! avn" no m" +oj" "0*li aj* odnos" +o"0#ist"n/ij" ! avos*dni- iadminist ativno! avni- sist"ma a#li&iti- d ,ava% Ta +o"0#ist"n/ija s" mani6"sti a * !ot "b

a#0 ani&"nja nadl",nosti i#m")* a#li&iti- ! avos*)a .m")*na odna nadl",nost1$ !ot "bi

sa adnj" i#m")* nji- .m")*na odna ! avna !omo(1$ a !os"bno #na&ajno !itanj" j" ! obl"m ! i#nanja i i#v '"nja st ani- s*ds+i- odl*+a%

1. MEUNARODNA NADLENOST

1.1. Nekoliko ter inolo)kih napo ena

M")*na odna nadl",nost ! "dstavlja ! avo i obav"#* j"dn" d ,av" +ao /j"lin" da !ost*!a * ! "dm"t* +oji j" int" na/ionalno obilj","n% Radi s" o nadl",nosti d ,avni- ! avos*)a * oblasti ! ivatno! avni- odnosa sa int" na/ionalnim "l"m"ntom% P avila o m")*na odnoj nadl",nosti s"

a#li+*j* od *n*t a'nji- ! avila o mj"snoj nadl",nosti !o tom" 'to n"maj* * vid* +on+ "tan s*d$v"( d ,avno ! avos*)" +ao /j"lin*% To #na&i da j" m")*na odna nadl",nost !o svojoj ! i odi

a!st a+tna%1.2. Poja e!unarodne nadle nosti

Za ! "dm"t" +oji imaj* inost ana obilj",ja$ sva+a d ,ava !ostavlja i#vj"sn" 0 ani/" nadl",nostisvoji- o 0ana$ &im" s" j"dan dio ta+vi- ! "dm"ta ! "!*'ta nadl",nosti o 0ana d *0i- #"malja%Ovo samoo0 ani&avanj" mo," biti i# a# a#li&iti- motiva; bilo da !ostoji m")*na odni *0ovo+ojim s* d"limiti an" nadl",nosti d ,ava *0ovo ni/a$ da s" nastoji "s!"+ti ati nadl",nost d *0i-d ,ava #bo0 "/i! o/it"ta$ ili j"dnostavno #ato 'to d ,ava nastoji da ast" "ti svoj" o 0an" od

j"'avanja ! "dm"ta +oji s* sa njom samo n"#natno !ov"#ani%

Un*ta ova+o !ostavlj"ni- 0 ani/a ostaj" !od *&j" ! ivatno! avni- odnosa * +om" d ,ava svoj"

o 0an" smat a m")*na odno nadl",nim% P "dm"t" i# to0 dj"lo+ *0a d ,ava dalj" as!o ")*j !oj"dinim o 0anima na osnov* ! o!isa o stva noj i mj"snoj nadl",nosti% Ta+o !itanj"m")*na odn" nadl",nosti *vij"+ ! "t-odi !itanj* mj"sn" nadl",nosti% U sva+om sl*&aj*$ od0ovo na !itanj" da li (" o 0ani j"dn" d ,av" biti nadl",ni #a as! avljanj" s!o a sa inost anim"l"m"ntima ili n"$ s*v" "no daj" doma(i #a+onodava/ ili "v"nt*alno #a+lj*&"ni m")*na odni*0ovo % D ,av" samostalno od ")*j* nadl",nost svoji- o 0ana% Na m")*na odnom !lan* j" ! imj"tna t"nd"n/ija +a ! ibli,avanj* i *j"dna&avanj* + it" ija #a m")*na odn* nadl",nost% Ovat"nd"n/ija j" !os"bno i# a,"na * o+vi * EU i dola#i do i# a,aja * m")*na odnim *0ovo ima$ alito i!a+ n" #na&i da j" na 'i "m m")*na odnom !lan* ! is*tna *ni6i+a/ija ! avila o m")*na odnojnadl",nosti%

1.3. /arakter pravila o e!unarodnoj nadle nosti

2v -a ! avila o m")*na odnoj nadl",nosti j" a#0 ani&"nj" nadl",nosti doma(i- o 0ana i o 0anad *0i- d ,ava * ! "dm"tima sa inot anim obilj",jima% Ta+v* sv -* j" n"mo0*(" * !ot!*nosti !osti(i j" ova ! avila obav"#*j* samo i is+lj*&ivo doma(" o 0an"%

Pojam m")*na odn" nadl",nosti #asniva s" na od ")*j*(a "l"m"nta;>% adi s" o nadl",nosti * stva ima sa inost anim obilj",jimaF9% to j" a!st a+tna nadl",nost d ,av" i nj"ni- o 0ana !osmat ani- +ao /j"linaF


18/31

% ! avila o tom" +ad s* nj"ni o 0ani m")*na odno nadl",ni$ a +ada nis* s*v" "no ! o!is*j"sva+a d ,ava sama #a s"b" .* ods*stv* m")*na odno0 *0ovo a1%

1. . 'snovni principi re(uliranja e!unarodne nadle nosti

Naj!ot!*niji ! i+a# na&"la #a "0*li anj" m")*na odn" nadl",nosti ! is*tan j" +od 2#as# ja$ +ojidaj" > ! in/i!a sa nj"0ovim antit"#ama;>% princip skladnosti pravila o me%unarodnoj nadlenosti nala," da d ,ava *tv di svoj*

m")*na odn* nadl",nost samo a+o !ostoji odl*&na v"#a sl*&aja sa nj"nim s*v" "nit"tom$ ada * s*! otnom ! "!*sti ! "dm"t nadl",nosti st an" #"mlj" +oj* indi/i aj* o+olnosti sl*&aja% Nas*! ot tom" j" princip ne"avisnosti drave $ ! "ma +om" d ,ava samostalno donosi ! o!is"o m")*na odnoj nadl",nosti svoji- o 0ana i nij" obav"#na da s" oba#i " na ! avn" !o "t+"d *0i- #"maljaF

9% princip jedinstva pravila o me%unarodnoj nadlenosti i pravila o me%unarodnom pravu inj"m* s*! otan princip nji ove me%usobne neovisnosti odnos" s" na !itanj" "v"nt*aln"d"t" mini anosti m")*na odn" nadl",nosti +oli#ionim ! avilima$ odnosno nji-ov"samostalnostiF

% princip teritorijaliteta i princip personaliteta ( ! vi 6avo i#i a !ov"#anost sl*&aja sad ,avnom t" ito ijom$ a d *0i d ,avljanstvo st ana+aF

:% princip mjesta uruenja ( ! "ma ovom ! in/i!*$ +oji j" dominantan * an0loam" i&+om ! av*$ #a m")*na odn* nadl",nost s*dova odl*&na j" &inj"ni/a da s" na nj"noj t" ito iji mo,"t*,"nom * *&iti !o#iv ! "d s*dF

@% princip u"ajamnosti nala," da s" ! ili+om *tv )ivanja nadl",nosti #a st an/" mo a *va,avatistav st an" #"mlj" ! "ma doma(im d ,avljanima * istoj ! ili/iF

% )aelo autonomije volje stranaka do!*'ta st an+ama da !osti0n* s!o a#*m o tom" &iji (" s*d#a nji-ov s!o biti m")*na odno nadl",an% Ovo na&"lo j" ! is*tno * svim ! avnim sist"mimaF

% *rincip efektivnosti #a-tij"va da d ,av" *tv )*j*(i vlastit* m")*na odn* nadl",nost *#m* *ob#i mo0*(nost ! i#nanja i i#v '"nja odl*+" nji-ovi- s*dova * #"mlji &iji s* d ,avljanist an+"$ ili #"mlji * +ojoj st an+" to b*d* #a-tij"val"% Ovo na&"lo j" v lo va,no sa as!"+ta ! avn" si0* nosti i ! a+ti&niint" "sa st ana+aF

B% *rincip nemijeanja id" #a tim da s" i#bj"0n* s*+obi nadl",nosti ta+o 'to d ,av" n"("stavljati * svoj* nadl",nost ! "dm"t" +oji sa njima n"maj* t" ito ijaln" niti !" sonaln" v"#"v"("0 #na&ajaF

?% princip samouvaavanja *smj" "n j" na to da s" d ,av" *#d ," od ! od*/i anja s*ds+i-odl*+a +oj" (" biti d"+la a/ij" b"# i+a+vo0 d"jstva * inost anstv*F

> %naelo "abrane "loupotrebe prava ( d ,av" s* d*,n" on"mo0*(iti #lo*!ot "b* ! avila om")*na odnoj nadl",nost na 't"t* d ,avni- int" "sa i int" "sa st ana+a%

V"(in* ovi- ! in/i!a mo0*(" j" ! imij"titi * ! avilima o m")*na odnoj nadl",nosti s*dovaa#li&iti- #"malja% P itom s" mo," *o&iti da s* n"+i od nji- n"0dj" dominantni$ n"0dj" vi'"$ a

n"0dj" manj" *va,"ni% U! avo na tom" #asniva s" t adi/ionalna +lasi6i+a/ija sist"mam")*na odn" s*ds+" nadl",nosti naromanski' kontinentalno+evropski i angloameriki.

Romans+i sist"m i#0 a)"n j" * Na!ol"onovom +od"+s* i# >B :%0odin" i manj"7vi'" j" ! i-va("no * #a+onodavstvima nastalim !od nj"0ovom *ti/aj"m% U ovim #"mljama s" +od


19/31

*tv )ivanja m")*na odn" nadl",nosti !ola#i od d ,avljanstva st ana+a +ao ! "s*dn" v"#"% Uosnovi ovo0 sist"ma j" s-vatanj" +a+o doma(i s*dovi t "ba da sl*," #a'titi doma(i- d ,avljana%

Kontin"ntalno7"v o!s+i sist"m i#0 a)"n j" * nj"ma&+om Za+on* o 0 a)ans+om !ost*!+* i# >B %U ovim #"mljama s" !itanj" m")*na odn" nadl",nosti s*dova j"'ava ! "ma + it" ijma *tv )"nim#a *n*t a'nj* t" ito ijaln* nadl",nost% Doma(i s*dovi s* m")*na odno nadl",ni *+oli+o t*,"ni nadoma(oj t" ito iji ima ! "bivali't" odnosno sj"di't"% Ovo stanovi't" j" ! i-va("no i * na'"m MPP%

An0loam" i&+i sist"m s" s*'tins+i a#li+*j" od +ontin"ntalno7"v o!s+o0 sist"ma% Ev o!s+i sist"m+ao v -*ns+i /ilj nastoji !osti(i ! avn* si0* nosti ! "dvidivost nadl",nosti$ t" s" ba#i a na&v stim ! avilima i + it" ijima +oji s*d* n" ostavljaj* ! osto #a man"v i anj" vlastitomnadl",no'(*% 2 d *0" st an"$ * an0loam" i&+om ! av* !ola#i s" od j"dn" &isto ! o/"s*aln"+on/"!/ij" o nadl",nosti +oja osnovnim + it" ij"m smat a &inj"ni/* da j" t*,"nom na doma(ojt" ito iji * *&"n CH it o6 s*mmons .!o#iv na s*d1$ b"# ob#i a na d *0" v"#n" o+olnosti% T* *&"nj" j" * "n0l"s+om ! av* do#volj"no na na&ina; a+o j" t*,"ni 6i#i&+i ! is*tan na t" ito iV%3 itanij" b"# ob#i a na o+olnosti i d*,in* to0 ! is*stva$ a+o s" dob ovoljno !odv 0aonadl",nosti "n0l"s+o0 s*da ili a+o s*d ta+vo i# *&"nj" do#voli na st anoj t" ito iji% I!a+$ s*d n" ! i-vatiti nadl",nost a+o bi s" ona +osila sa is+lj*&ivom nadl",no'(* ili sa s!o a#*mom o i#bo * ! ava +oji s* !osti0l" st an+"%

1. . *rste e!unarodne nadle nosti

skljuiva e!unarodna nadle nost o 0ana j"dn" d ,av" !ostoji * ! "dm"tima &ij" a#mat anj"ona ,"li "#" visati samo #a s"b"$ odnosno svoj" o 0an"$ *na! ij"d is+lj*&*j*(i mo0*(nost da s"na nj"noj t" ito iji ! i#na i "v"nt*alno i#v 'i st ana odl*+a * istom ! "dm"t*% O!(" ! avilo j" das" ta+va nadl",nost ! o!is*j" samo i#*#"tno$ tamo 0dj" d ,avni int" "s ima ! "va0* nad ! ivatnim int" "sima st ana+a% T* s" obi&no adi o s!o ovima !ovodom doma(i- n"+ "tninastat*snim stva ima doma(i- d ,avljana$ s!o ovima !ovodom ! ava ind*st ijs+o0 vlasni'tva0a anti ani- * doma(oj d ,avi$ s!o ovima +oji s" ti&* 6inansijs+i-$ administ ativni- i sli&niint" "sa doma(" d ,av"%

ZMPP ! "dvi)a da is+lj*&iva m")*na odna nadl",nost na'i- o 0ana !ostoji;>% * b a&nim s!o ovima .a+o j" t*,"ni b a&ni d *0 d ,avljanin 3i8 sa ! "bivali't"m * 3i81F9% * s!o ovima o *tv )ivanj* ili os!o avanj* o&instva ili mat" instva .a+o j" t*,"no i dij"t" +oj"

j" na' d ,avljanin sa ! "bivali't"m ili bo avi't"m * 3i81F% * s!o ovima o &*vanj* i vas!itanj* dj"/" .a+o s* t*,"ni i dij"t" na'i d ,avljani sa

! "bivali't"m * 3i81F:% +od davanja do#vol" #a st*!anj" * b a+ * inost anstv* .a+o s* oba !odnosio/a #a-tj"va na'i

d ,avljani ili j" !odnosila/ malolj"tni d ,avljanin 3i81F@% +od odl*&ivanja o #asnivanj* i ! "stan+* *svoj"nja .*+oli+o j" *svoj"ni+ na' d ,avljanin sa

! "bivali't"m * 3i81F% +od *s!ostav" sta at"ljstva .a+o j" 'ti("ni+ na' d ,avljanin1F

% +od ! o0la'"nja n"stal" osob" *m lom .a+o j" n"stali na' d ,avljanin1FB% +od as! avljanja n"!o+ "tn" #aostav'tin" .a+o s" ista nala#i na t" ito iji R3i81$ t" #a sv"s!o ov" !ovodom n"+ "tnina +oj" s" nala#" na t" ito iji R3i8%

Is+lj*&iva m")*na odna nadl",nost na'"0 ! avos*)a !ostoji i * s!o ovima nastalim * to+* i !ovodom i#v 'no0 i st"&ajno0 !ost*!+a$ a na osnov* od "daba Za+ona o !a ni&nom !ost*!+*%

ZMPP i# i&ito navodi da s" st ana odl*+a n"(" ! i#nati * 3i8 a+o * stva i !ovodom +oj" j"don"s"na !ostoji is+lj*&iva nadl",nost s*da ili d *0o0 o 0ana R3i8% ZMPP ! "dvi)a i j"dan


20/31

i#*#"ta+ od ovo0 ! avila$ a +oji s" odnosi na st an" odl*+" * b a&nim s!o ovima% Ta+v" odl*+mo0* biti ! i#nat" * 3i8 *+oli+o to #a-tij"va sam t*,"ni$ !a &a+ i onda +ad on na to ! istaj"*+oli+o j" #a-tj"v #a ! i#nanj" !odnio t*,ila/%

/onkurentna e!unarodna nadle nost j" ! avilo i !ostoji *vij"+ +ad doma(a d ,ava svoj"o 0an" ! o0la'ava nadl",nim$ ali do#voljava i mo0*(nost ! i#nanja odl*+a st ani- o 0ana% Onamo," biti o!(a i !os"bna%Op,a me%unarodna nadlenost !ostoji * sl*&aj* a+o j" od ")"nana&"lno$ tj% b"# ob#i a na v st* ! avno0 odnosa% Nj"n #na&aj j" * tom" 'to omo0*(ava da s" #a-tj"vi ili t*,b" *smj" "ni ! otiv j"dn" osob" mo0* !odi(i ! "d s*dovima d ,av" * +ojoj taosoba ima ! "bivali't" .odnosno sj"di't"1%

*osebna me%unarodna nadlenost ! o!isana j" #a od ")"n" v st" ! "dm"ta i #a sl*&aj a+o n" !ostoji + it" ij #a o!(* nadl",nost% ZMPP ! o!is*j" !os"bn* m")*na odn* nadl",nost #aslij"d"(" ! "dm"t";>% sporove o vanugovornoj odgovornosti "a tetu $ 0dj" j" + it" ij nastana+ 't"t" na doma(oj

t" ito ijiF9% imovinskopravne sporove' 0dj" j" + it" ij &inj"ni/a da s" na doma(oj t" ito iji nala#i imovina

t*,"no0 ili stva +oja s" t*,bom t a,iF% sporove "bog ometanja posjeda na pokretnim stvarima ( + it" ij j" &inj"ni/a da j" om"tanj"

nastalo na doma(oj t" ito ijiF:% sporove povodom brodova i "rakoplova ( "0ist ovani- * 3i8F@% sporove o imovinskim odnosima brani drugova ( a+o * v ij"m" !odno'"nja t*,b" ba "m

t*,ila/ ima ! "bivali't" ili bo avi't" * 3i8F%brane sporove' a+o s* oba b a&na d *0a doma(i d ,avljani ili a+o j" t*,ila/ doma(i

d ,avljanin i ima ! "bivali't" * 3i8 ili a+o s* b a&ni d *0ovi imali !oslj"dnj" #aj"dni&+o ! "bivali't" * 3i8$ a t*,ila/ * v ij"m" !odno'"nja t*,b" ima t* ! "bivali't" ili bo avi't"F

% sporovi o utvr%ivanju ili osporavanju oinstva i materinstva $ a+o s* obj" st an+" na'id ,avljani ilii a+o j" t*,ila/ d ,avljanin 3i8 i ima ! "bivali't" * 3i8% U ovoj i ! "t-odnojv sti s!o ova #a na'* nadl",nost j" dovoljno da t*,ila/ ima ! "bivali't" * 3i8$ ali samo a+os* st an+" st ani d ,avljani$ a+o t*,"ni ! istaj" na nadl",nost na'"0 s*da i a+o to nij" ! otivno ! o!isima o m")*na odnoj nadl",nosti d ,av" o &ijim d ,avljanima s" adiF

B% sporovi o uvanju' podi"anju i vaspitanju djece' a+o s* oba odit"lja d ,avljani 3i8F?% sporovi o "akonskom i"dravanju djece $ a+o s* st an+" d ,avljani 3i8$ a+o j" t*,ila/

malolj"tni d ,avljanin 3i8$ ili j" t*,ila/d ,avljanin 3i8 i ima ! "bivali't" * 3i8$ t" a+o t*,b* !odnosi dij"t" &ij" ! "bivali't" j" * 3i8F

> % sporovi o "akonskom i"dravanju i"me%u brani drugova i i"me%u bivi brani drugova $a+o im j" #adnji #aj"dni&+i domi/il bio na t" ito iji 3i8$ a t*,ila/ * v ij"m" s*)"nja ima

! "bivali't" * 3i8F>>% svi sporovi o "akonskom i"dravanju' a+o s" * 3i8 nala#i imovina t*,"no0 i# +oj" s" mo,"

na!latiti i#d ,avanj"%

"(ovorena e!unarodna nadle nost ! oi#ila#i i# s!o a#*ma st ana+a$ *# is!*nj"nj" od ")"ni-*slova% Kod *0ova anja nadl",nosti$ ZMPP !ostavlja 9 v st" o0 ani&"nja% J"dno s"odnosi nmat" ij*$ a d *0o na osob"% to s" ti&" mat" ij"$ ZMPP n" do#voljava *0ova anj" nadl",nosti b a&nim i !at" nit"ts+im s!o ovima$ s!o ovima o &*vanj*$ !odi#anj* i vas!itanj* dj"/"$ o


21/31

#a+ons+om i#d ,avanj*$ o li'avanj*$ v a(anj* i ! od*,"nj* odit"ljs+o0 ! ava$ t" * !ost*!+*davanja do#vol" #a st*!anj" * b a+%

O0 ani&"nj" +oj" s" odnosi na osob" sastoji s" * tom" 'to mo0*(nost *0ova anja nadl",nostist ano0 s*da !ostoji samo a+o j"barem jedna od stranaka strani dravljanin ili ! avna osoba sasj"di't"m * inost anstv*% Analo0no tom"$ s!o a#*m o nadl",nosti na'"0 s*da bi(" validan samoa+o j" ba "m j"dna od st ana+a na' d ,avljanin ili ! avno li/" sa sj"di't"m * 3i8%

U0ova anj" nadl",nosti mo," biti i# i&ito i ! "(*tno% I# i&iti s!o a#*m o nadl",nosti nastaj"*no'"nj"m prerogacione klau"ule * sam *0ovo .tj% ! ij" i#bijanja s!o a1$ ili #a+lj*&"nj"m !os"bno0 ! " o0a/iono0 *0ovo a na+on nastan+a s!o a% P "(*tni s!o a#*m !osti," s" *!*'tanj"mt*,"no0 * m" it*m s!o a ! ""d 6o *mom +oji j" odab ao t*,ila/$ a b"# isti/anja ! i0ovo an"nadl",nosti to0 6o *ma%

2a *stanovom *0ovo "n" nadl",nosti * MPP j" tij"sno !ov"#an !ojamarbitrae $ +ao n"d ,avn" ! avos*dn" instit*/ij" #a j"'avanj" s!o ova +oj" joj !ovj" " sam" st an+"% A bit a,a j"+a a+t" isti&na #a *0ovo n" !oslovn" odnos" +oji #a-tij"vaj* b #o i "6i+asno j"'avanj" s!o ova "lasti&an ! ist*! s!o nom odnos*$ ! i &"m* j" t",i't" na o&*vanj* dob i- !oslovni- odnosa$ a n"na 4istj" ivanj* ! avd"5%

A bit a,a mo," biti povremena' odnosnoad oc .+oja s" 6o mi a samo #a j"dan +on+ "tan s!o 1 i stalna -institucionalna arbitraa $ &ij" j" !ostojanj" n"ovisno o n"+om +on+ "tnom s!o nomodnos*% Ova+v" a bit a," imaj* svoja ! avila !ost*!+a$ ali sama nji-ova nadl",nost i mat" ijalno ! avo +oj" (" biti ! imij"nj"no #avis" od s!o a#*ma st ana+a% A+o s" adi o t#v% "atvorenojarbitrai $ ! "d nj* s" mo," i#nij"ti samo s!o * +om" j" j"dna od st ana+a &lani/a o 0ani#a/ij" ili*d *,"nja ! i +oj"m j" osnovana a bit a,a .naj&"'(" st *+ovno *d *,"nj"1%

2!o a#*m o a bit a,i st an+" mo0* !osti(i ! ij" i na+on nastan+a s!o a% P ij" nastan+a s!os!o a#*m s" !osti," ta+o s" * *0ovo *nosi t#v%kompromisna klau"ula' +ojom s" svi "v"nt*alnis!o ovi i# to0 *0ovo a !ovj" avaj* a bit a,i% A+o s" s!o a#*m o a bit a,i !osti," na+on nastan+s!o a$ to s" &ini !*t"mkompromisa $ +ao !os"bno0 s!o a#*ma%A bit a," * na&"l* ! imj"nj*j* mat" ijalno ! avo +oj" s* s!o a#*mno odab al" st an+"% n"dostat+* ta+vo0 s!o a#*ma st ana+a mo0*(a s* a#li&ita j"'"nja$ od ! imj"n" ! ava +oj"a bit i smat aj* ! i+ladnim$ do j"'avanja s!o a b"# oslon/a na mat" ijalno ! avo bilo +oj" d ,ava na osnov* o!(i- ! in/i!a ! avi&nosti ili ! imj"nom a*tonomno0 m")*na odno0 t 0ova&+o0 ! ava%

2. PRIZNANJE I IZVRENJE STRANI SUDSKI ODLUKA

2.1. Proble ekstrateritorijalno( dejstva sudskih odluka

"sto s" *+a#*j" !ot "ba da s" d"jstvo s*ds+" odl*+" ostva i na t" ito iji n"+" d *0" d ,av"$n! %#ato 'to s" imovina d*,ni+a nala#i * inost anstv*$ !a s" ! "s*da n" mo," i#v 'iti d *0a&ij" ili#ato 'to a#v"d"na osoba ,"li * inost anstv* s+lo!iti novi b a+$ !a s" * toj #"mlji ! "t-odno mo a ! i#nati doma(a odl*+a o a#vod* itd% Ova+vi i sli&ni sl*&aj"vi nam"(* !itanj" o tom" da li j"d"jstvo s*ds+" odl*+" mo0*(" i#van #"mlj" * +ojoj j" don"s"na% Zbo0 to0a s" * MPP a#vio


22/31

instit*t ! i#nanja st ani- s*ds+i- odl*+a .i odl*+a d *0i- d ,avni- o 0ana1 +ojima s" odl*&*j" o ! ivatno! avnim odnosima%

U t"o iji i ! a+si s" 0ovo i o pri"nanju i i"vrenju st ani- odl*+a% *ri"nanje s" odnosi na !ost*!a+ * +om" s" st ana odl*+a ! "is!it*j" .manj" ili vi'" i0o o#no1 i a+o s* od ")"ni *slovi is!*nj"ni$donosi s" odl*+a o nj"nom ! i#nanj* na+on &"0a ta odl*+a dobiva ! avno d"jstvo * doma(ojd ,avi% /"vrenje s" odnosi na ! in*dn* "ali#a/ij* odl*+" * t#v%i#v 'nom !ost*!+*% 2va+a st anaodl*+a ! ola#i !ost*!a+ ! i#nanja .t#v%davanja "0#"+vat* "1$ ali s" samo n"+" v st" ! i#natiodl*+a i i#v 'avaj*%

2.2. $azliiti siste i priznanja i izvr)enja stranih sudskih odluka

U svij"t* !ostoji vi'" sist"ma ! i#nanja i i#v '"nja st ani- s*ds+i- odl*+a% K it" ij #a +lasi6i+a/ij* j" st o0ost i obim ! "is!itivanja st an" odl*+"$ t" da li s" st ana odl*+a t "ti a +ao i#v 'ni naslovili samo +ao do+a# * novom !ost*!+* ! "d doma(im ! avos*)"m% U#imaj*(i * ob#i ov"+ it" ij"$ mo," s" 0ovo iti o 0lavna sist"ma; sist"m o0 ani&"n" +ont ol"$ sist"m n"o0 ani&"+ont ol" i sist"m prima faciae evidence.

Siste o(raniene kontrole !od a#*mij"va !ost*!a+ * +om" s" ! "is!itivanj" o0 ani&ava na6o malni as!"+t st an" odl*+"% Uslovi +oj" t "ba da is!*njava st ana odl*+a s* ta+sativno ! o!isani * #a+on* i !o ! avil* s" odnos" na nadl",nost i !ost*!a+% N"ma m" ito no0 ! "is!itivanja odl*+"$ niti j" mo0*(" nj"no mij"njanj"% Ova+av odnos j" int" na/ionalnonaj! i-vatljiviji j" i# a,ava *#ajamno !o'tivanj" s*v" "nit"ta d ,ava$ i +ao ta+av s" ! imj"nj*j" *ni#* #"malja%

Siste neo(raniene kontrole. U ovom sist"m* s" !o "d is!*njavanja *slova +oji s" t a," *sist"m* o0 ani&"n" +ont ol"$ is!it*j" i &inj"ni&no stanj" +oj" j" *tv dio st ani s*d$ +ao i ! avo/j"na to0 s*da% P a+ti&no s" adi o !onavljanj* !ost*!+a +oji j" ! "t-odio dono'"nj* odl*+" +ojas" is!it*j"% M")*tim$ ta odl*+a s" n" mo," mij"njati$ v"( s" ! i-vata ili n" ! i-vata ona+o +a+o j* j" donio st ani s*d%

Siste pokretanja novo( postupka +a a+t" isti&an j" #a an0loam" i&+i ! avni sist"m% U ovim#"mljama st ana odl*+a !o ! avil* n" mo," ostva iti n"!os "dno d"jstvo b"# dono'"njaod0ova aj*(" doma(" odl*+"% To #na&i da osoba * &ij* +o ist j" st ani s*d donio odl*+* mo !o+ "n*ti novi !ost*!a+$ * +om" (" st ana odl*+a biti samo do+a# prima faciae .na ! vi !o0l"d1%Da bi ! "s*da bila prima faciae evidence mo a #adovoljavati slij"d"(" *slov"; .>1 mo a biti ! avosna,na i +ona&na$ .91 don"s"na od s*da +oji j" m")*na odno nadl",an i . 1 mo alo j" bitiis!o'tovano ! avo t*,"no0 na odb an*%

Priznanje i izvr)enje stranih odluka u na)e 0PP. Za+on ta+sativno nab aja *slov" b"# &ij"0+*m*lativno0 is!*nj"nja st ana odl*+a +od nas n" mo," biti ! i#nata% To s*;>% Me%unarodna nadlenost suda koji je donio odluku ( ovaj *slov j" is!*nj"n a+o s" n" adi o

! "dm"t* #a +oji j" ! o!isana is+lj*&iva m")*na odna nadl",nost na'"0 ! avos*)a%9% *ravosnanost odluke ( !odnosila/ #a-tj"va #a ! i#nanj" odl*+" t "ba da !odn"s" i C!otv d*

nadl",no0 st ano0 s*da odnosno d *0o0 o 0ana o ! avosna,nosti t" odl*+" % Za o/j"n* ! avosna,nosti mj" odavno j" ! avo d ,av" * +ojoj j" odl*+a don"s"na%

% *otivanje prava na odbranu tuenog ( na' s*d (" odbiti da ! i#na st an* odl*+* *+oli+o !ovodom ! i0ovo a osob" ! otiv +oj" j" odl*+a don"s"na *stanovi da #bo0 ! o/"sni-n"! avilnosti ta osoba nij" mo0la *&"stvovati * !ost*!+*%


23/31

:% )epostojanje ranije odluke doma,eg suda u istoj stvari ( st ana odl*+a n"(" biti ! i#nata a+oo istoj stva i v"( !ostoji anija ! avosna,na odl*+a doma("0 s*da ili ! i#nata od*+a st ano0s*daF

@%0aglasnost sa doma,im javnim poretkom ( st ana odl*+a n"(" biti ! i#nata a+o j" *s*! otnosti sa CUstavom *tv )"nim osnovama d *'tv"no0 * ")"nja %

%#"ajamnost ( odl*+a n"(" biti ! i#nata a+o s" * st anoj d ,avi o &ijoj odl*/i s" adi n" ! i#naj* od0ova aj*(" odl*+" d ,avni- o 0ana .6a+ti&+i "/i! o/it"t1% N"+" #"mlj" insisti ana di!lomats+om "/i! o/it"t*% Pos"ban ! obl"m * v"#i sa *vim *slovim j" "/i! o/it"t *odnos* na slo,"n" d ,av"$ tj% d ,av" sa n"j"dinstv"nim ! avnim !o "t+om% A+o t" ito ijaln j"dini/a slo,"n" d ,av" ima *stavna ovla't"nja da sama odl*&*j" o ! i#nanj* i i#v '"nj*st ani- s*ds+i- odl*+a$ ona bi mo0la biti !osmat ana +ao Cs*bj"+t "/i! o/it"ta % U na'"mMPP$ * !ost*!+* ! i#nanja st ani- s*ds+i- odl*+a$ !ostojanj" "/i! o/it"ta s" obo ivo ! "#*mi a% U sl*&aj* s*mnj" * !ostojanj" "/i! o/it"ta$ s*d mo," t a,iti mi'lj"nj" nadl",no0minista stva ! avd"% Uvj"t *#ajamnosti s" n" t a,i a+o s" st ana odl*+a odnosi na b a&ni i !at" nit"ts+i s!o $ ili a+o j" !odnosila/ #a-tj"va #a ! i#nanj" na' d ,avljanin a b"# ob#i a nav st* s!o a%

% *osebni uslovi "a statusne odluke ( #a stva i osobno0 stat*sa ! "dvi)"ni s* n"+i !os"bni*slovi% N! % a+o s" adi o st anoj odl*/i +oja s"odnosi na osobni stat*s na'i- d ,avljana$ ! i#nanj" bi mo0lo i#ostati a+o ! imij"nj"no mat" ijalno ! avo bitno odst*!a od na'"0 ! ava%2 d *0" st an"$ ZMPP ! "dvi)a ola+'ano ! i#nanj" st ani- odl*+a +oj" s" ti&* stat*sa osoba+oj" s* d ,avljani #"mlj" !o ij"+la odl*+"% U ta+vim sl*&aj"vima n" mo aj* biti is!*nj"ni*slovi m")*na odn" nadl",nosti$ !o'tivanja javno0 !o "t+a i *#ajamnosti% to s" ti&"stat*sni- odl*+a +oj" s" ti&* d ,avljana t "(i- #"malja$ da bi bil" ! i#nat" * na'oj #"mlji t"odl*+" mo aj* is!*niti *slov" #a ! i#nanj" * d ,avi &iji s* d ,avljani t" osob"% U do+t ini ! "ovladava mi'lj"nj" da s" *slovi ZMPP i *slovi +oji s" t a," * doti&noj st anoj d ,avi+*m*li aj*%

to s" ti&"i"vrenja st ani- ! "s*da$ va," svi nav"d"ni *slovi #a ! i#nanj"$ s tim 'to !odnosila/

#a-tj"va #a i#v '"nj" mo a *# !otv d* ! avosna,nosti !odnij"ti i !otv d* o i#v 'nosti t" odl*+" !o ! av* d ,av" !o ij"+la odl*+"%

U na'"m MPP n"ma !os"bni- ! o!isa +oji bi "0*lisali postupak ! i#nanja i i#v '"nja st ani-s*ds+i- i d *0i- odl*+a% U ! a+si s* ! i-va("na od ")"na na&"la$ od +oji- s* najva,nija ona +ojas" odnos" na ods*stvo *sm"n" as! av"$ #ab an* m" ito no0 ! "is!itivanja st an" odl*+" iis!itivanj" samo ta+sativno ! o!isani- ! "t!ostav+i +oj" s* anij" nav"d"n"% to s" ti&"nadl",nosti$ stva no s* nadl",ni +antonalni s*dovi$ a mj"sno s*d na &ij"m !od *&j* t "ba ! ov"st !ost*!a+ ! i#nanja$ odnosno i#v '"nja% Za stat*sn" stva i to (" naj&"'(" biti s*d na &ij"m !od *&j* s" vod" od0ova aj*(" +nji0" 0 a)ans+i- stanja$ a #a imovins+" stva i to (" biti s*ddomi/ila odnosno sj"di'ta d*,ni+a$ ili s*d na &ij"m !od *&j* s" nala#i n"+a imovina d*,ni+a tj%i#v '"ni+a imovin"%

3. MEUNARODNA PRAVNA POMO!

3.1. Poja

U naj'i "m smisl*$ m")*na odna ! avna !omo( !od a#*mij"va sa adnj* i#m")* o 0ana a#li&iti-d ,ava * m")*na odnom ! avnom saob a(aj*% U 0 a)ans+im stva ima$ m")*na odna ! avn !omo( s" * ! avil* odnosi na dostavljanj" s*ds+i- i vans*ds+i- a+ata li/ima * inost anstv*$ t" naobavljanj" ! o/"sni- adnji * 0 a)ans+om !ost*!+* .i#vo)"nj" do+a#a i sl1 na osnov* #amolni/a%


24/31

3.2.'snov za ukazivanje pravne po o#i

Doma(i o 0ani !o ! avil* ! *,aj* ! avn* !omo( o 0anima d *0i- d ,ava a+o j" to ! "dvi)"no bilat" alnim *0ovo om .di!lomats+i "/i! o/it"t1$ ali i a+o !ostoji 6a+ti&+i "/i! o/it"t%

3.2. $e(uliranje e!unarodne pravne po o#i

Na&in ! *,anja m")*na odn" ! avn" !omo(i "0*li a s" m")*na odnim +onv"n/ijama i int" nim#a+onima d ,ava% Od m*ltilat" alni- +onv"n/ija +oj" obav"#*j* 3i8$ naj#na&ajnij" s* 8a'+a+onv"n/ija o 0 a)ans+om s*ds+om !ost*!+* i# >?@:$ +ao i 8a'+a +onv"n/ija o ola+'anj*m")*na odno0 ! ist*!a s*dovima i# >?B % Ta+o)" s* #na&ajn" 8a'+a +onv"n/ija o *+idanj* !ot "b" l"0ali#aij" javni- is! ava$ t" Nj*jo '+a +onv"n/ija o ostva ivanj* alim"nta/ioni- #a-tj"va* inost anstv* i# >?@ %0odin"%Post*!a+ +oji s" ! imj"nj*j" +od ! *,anja m")*na odn" ! avn" !omo(i * 0 a)ans+im stva ima* ")"n j" Za+onom o !a ni&nom !ost*!+*%

3.3. Nain ko uniciranja do a#ih i stranih or(ana

Kom*ni/i anj" mo," biti n"!os "dno i !os "dno% N"!os "dna +om*ni+a/ija mo0*(a j" samo a+o j" i# i&ito *0ovo "na% Ona !ostoji n! % +ad s" na' s*d di "+tno ob a(a st anom s*d* sa molbomon ! ov"d" n"+* ! o/"sn* adnj*%

Pos "dna +om*ni+a/ija j" ! avilo i ! imj"nj*j" s" *+oli+o d *0a&ij" nij" i# i&ito od ")"nom")*d ,avnim *0ovo om% Ona !od a#*mij"va da s" +onta+t i#m")* doma("0 i st ano0 s*da*s!ostavlja !os "dstvom d *0i- d ,avni- o 0ana .!o ! avil* j" to minista stvo vanjs+i- !oslova$di!lomats+o ! "dstavni'tvo ili +on#*l d ,av" molit"lji/"1% Danas s" *0lavnom ! imj"nj*j* va ijant" !os "dn" +om*ni+a/ij";>%Optenje diplomatskim putem j" ! "dvi)"no +ao osnovno ! avilo% Ovaj na&in +om*ni+a/ij"

! a+ti&no #na&i da (" n! % na' s*d od0ova aj*(* #amolni/* sa !ot "bnim ! ilo#ima dostavitminista stv* vanjs+i- !oslova$ +oj" (" j" ! oslij"diti na'"m DKP * d *0oj d ,avi$ a DKP j" ! oslij"diti minista stv* vanjs+i- !oslova t" d ,av" +oj" (" j" *!*titi nadl",nom s*d* na

"ali#a/ij*% Ovaj na&in j" najs!o iji$ najs+*!lji i najslo,"niji%9% Kon"ularni put j" b ,i i j"dnostavniji% Odvija s" na liniji doma(i s*d7doma(" MVP7na'

+on#*l * st anoj d ,avi7od0ova aj*(i st ani o 0an% Kod ovo0 na&ina o!'t"nja +ont o#amolni/a j" n"'to slabija$ !o'to * +om*ni+a/iji *&"stv*j" manji b oj o 0ana%

% Komunikacija posredstvom posebni organa j" noviji na&in +om*ni+a/ij" +oji s" sv" &"'(" ! "dvi)a * bilat" alnim *0ovo ima% D ,av" *0ovo ni/" sam" od ")*j* o 0an" ! "+o +oji- ("s" ! imati i *!*(ivati #amolni/"% Naj&"'(" s* to minista stva ! avos*)a #"malja *0ovo ni/a%

3.4. 5a olnica za pru anje e!unarodne pravne po o#i

Zamolni/a j" !ism"ni a+t +ojim s" t a,i ! *,anj" ! avn" !omo(i%


25/31

3.6. Postupak po za olnici

7ostavljanje akata osoba a u inostranstvu. A+o j" #amolj"na d ,ava &lani/a 8a'+" +onv"n/ij"o 0 a)ans+om s*ds+om !ost*!+* i# >?@:$ dostavljanj" s" * na&"l* v 'i !o ! o!isima #amolj"n"d ,av"% I#*#"tno$ a+o s" * #amolni/i t a,i !os"bna 6o ma dostavljanja$ ono (" biti i#v '"no *t a,"noj 6o mi *+oli+o s" to n" ! otivi #a+onodavstv* #amolj"n" d ,av"% 3ilat" alni *0ovo i &"s ! "dvi)aj* dostavljanj" ! "+o +on#*la ni- 6*n+/ion" a$ ali !od *slovom da s* ad "santid ,avljani d ,av" molit"lji/" i da s" dostavljanj" v 'i b"# *!ot "b" s "dstava ! in*d"% A+o !itanj"dostavljanja nij" * ")"no m")*na odnim *0ovo ima$ ! imj"nj*j* s" ! o!isi #amolj"n" d ,av"%.+od nas j" to ZPP1%

zvo!enje procesnih radnji u inostranstvu. U !o0l"d* 6o m" i#vo)"nja ! o/"sni- adnji ! "dst anim s*dom$ va,i ! in/i! ! imj"n"legis fori $ 'to #na&i da (" s" ! o/"sna adnja .sasl*'anj"svj"do+a$ *vi)aj i sl1 ! ov"sti !o ! o!isima #amolj"n" d ,av"% I#*#"tno$ od ")"na ! o/"sna

adnja s" mo," ! ov"sti i * !ost*!+* na +om" * #amolni/i insisti a st ani s*d$ a+o s" to n" ! otivi javnom !o "t+* #amolj"n" d ,av"%

I#vo)"nj" ! o/"sni- adnji * st anoj d ,avi !os "dstvom DKP d ,av" molit"lji/" !o ! avil* nij"do#volj"no% I!a+$ m")*na odnim *0ovo om ili +on#*la nom +onv"n/ijom i#m")* dvij* #"maljamo," s" do#voliti i#vo)"nj" ! o/"sni- adnji ! "+o +on#*la ni- 6*n+/ion" a$ a+o s" ! o/"sna

adnja odnosi na d ,avljan" d ,av" molit"lji/" i to b"# ! in*d"%

$azlozi za odbijanje za olnice strano( suda mo0* biti 6o malno! avn" ! i od"$ #atim a#lo#i#a'tit" javno0 !o "t+a ili n"!ostojanj" "/i! o/it"ta%


26/31

IV PRIVATNOPRAVNI POLOAJ STRANACA

1. POJAM

T"nd"n/ija +a int" na/ionali#a/iji ! avno0 stat*sa st an/a na t" ito iji od ")"n" d ,av" vi'" s"odnosi na slobod" i ! ava &ovj"+a$ n"0o na ! ivatna ! ava st an/a% Zbo0 to0a * oblasti ! ivatni- ! ava st ana/a jo' *vij"+ vi'" *ti/aja imaj* int" ni ! o!isi !oj"dini- d ,ava n"0o m")*na odna ! avila%

2. REGULIRANJE PRIVATNOPRAVNOG POLOAJA STRANACA

2.1. Pravna priroda nor i

No m" o dost*!nosti !oj"dini- ! ivatni- ! ava st an/ima donosi sva+a d ,ava na osnov* svo0t" ito ijalno0 s*v" "nit"ta% Za dono'"nj" ! avila ov" v st" !odlo0a nij" d ,avljanstvo$ v"( v"#aosob" sa t" ito ijom d ,av"% Zbo0 to0a st ana/ +ao "v"nt*alni nosila/ ! ivatni- ! ava n"ma isti !olo,aj +ao doma(i d ,avljanin%

Kad j" * !itanj* "0*lisanj" ov" mat" ij" m")*na odnim *0ovo ima$ najv"(i #na&aj imaj*klau"ula najve,eg povla,enja i klau"ula nacionalnog tretmana. Klau"ula najve,eg povla,enja j" *0ovo na +la*#*la +ojom s" sva+a d ,ava *0ovo ni/a obav"#*j" da d ,avljanima d *0"*0ovo ni/" osi0* a naj!ovoljniji t "tman +oji j" * !o0l"d* *,ivanja +on+ "tno0 ! ava v"( dala ili(" *b*d*(" dati d ,avljanima n"+" t "(" d ,av"% Ova +la*#*la j" *smj" "na na i#j"dna&avanj" !olo,aja d ,avljana a#li&iti- #"malja * doma(oj d ,avi i tim" na ! o'i "nj" osnova "/i! o/it"ta%

Klau"ula nacionalnog tretmana ima v"(i #na&aj$ ali i manj* *!ot "b*% Ovom +la*#*lom s"d ,avljani #"malja *0ovo ni/a * !o0l"d* dost*!nosti n"+i- ! ava i#j"dna&avaj* sa doma(imd ,avljanima% U n"+im m")*na odnim *0ovo ima s" id" i dalj"$ !a s" d ,avljanima #"malja*0ovo ni/a daj* t#v%minimalna prava $ b"# ob#i a na to da li i- *n*t a'nj" #a+onodavstvo*0ovo ni/a daj" i svojim d ,avljanima%

No m" o ! ivatnim ! avima st ana/alegis fori ja&" s* * ! imj"ni od +oli#ioni- no mi$ odnosnost ano0 mat" ijalno0 ! ava na +oj" t" no m" *!*(*j*% No m" o ! avima st ana/a imaj* ! io it"todnos* na doma(" +oli#ion" no m" i ! "dstavljaj* +o "+/ij* j"'"nja !osti0n*to0 +oli#ionimm"-ani#mom%

2.2. Pravni izvori

Ka a+t" isti+a ov" oblasti MPP j" os+*dnost i n"!ot!*nost i#vo a +oji "0*li'* ov* mat" ij*%Dono'"nj" !os"bno0 #a+ona #a ov* mat" ij* jo' *vij"+ j" ij"t+ost% Na ov* oblast s" naj&"'("odnos" !oj"din" *stavn" od "db" .lj*ds+a ! ava1$ t" !os"bni ! o!isi sad ,ani * va,nijim#a+onima +oji "0*li aj* ! ivatno! avn" odnos"% Kao va,nij" i#vo " * na'"m ! av*$ !o "d Ustavt "ba !om"n*ti i ZOVO$ Za+on o vanjs+ot 0ovins+om !oslovanj*$ Za+on o st anim *la0anjima$Za+on o ! "d*#"(ima$ Za+on o *slovima #a #asnivanj" adno0 odnosa sa st anim d ,avljanima%Ta+o)" s* #na&ajni i ! o!isi +oji s" odnos" na + "tanj" i bo ava+ st ana/a%


27/31

3. KATEGORIZACIJA PRIVATNI PRAVA STRANACA

Naj#na&ajnija +at"0o i#a/ija j" #asnovana na + it" ij* dost*!nosti ! ava st an/ima% 2 tim * v"#a#li+*j* s";

>%Op,a ili be"uslovna prava s* ! ivatna ! ava +oja s* st an/ima dost*!na !od istim *slovima

+ao i doma(im d ,avljanima% Ovdj" s!ada n! %! avo st an/a da st*!i * b a+ ! "d doma(imo 0anima$ ili da b*d" s*bj"+t najv"("0 b oja obli0a/ioni- odnosaF9% !elativno ili uslovno dostupna prava s* ! ava +oja s* st an/ima dost*!na !od !os"bnim

*slovima +oji n" va," #a doma(" d ,avljan"% Kao ta+vi *slovi s" naj&"'(" javljaj* "/i! o/it"tsa st an&"vom d ,avom$ domi/il st an/a na doma(oj t" ito iji ili ! "t-odno odob "nj"nadl",no0 o 0ana doma(" d ,av"F

% )edostupna prava ili ! ava a!sol*tno "#" visana #a doma(" d ,avljan" s* ! ava +oja st ana/n" mo," st"(i * doma(oj d ,avi% U n"+im #"mljama to j" sl*&aj n! % sa sti/anj"m vlasni'tvana n"+ "tninama%

". DOSTUPNOST POJEDINI PRIVATNI PRAVA STRANCIMA

1.1. Pitanja osobno( statusa

8izike osobe. Danas s" o!("nito smat a da j" sva+a 6i#i&+a osoba ! avni s*bj"+t$ tj% da ima ! avn* s!osobnost% U tom !o0l"d* svojstvo st an/a n"ma *ti/aja%

O/j"na !oslovn" s!osobnosti st an/a s" !o ! avil* ! "!*'ta nj"0ovom !" sonalnom ! av*%U!o "dno ! avo !o#naj" i#*#"t+"$ +ad s" st ana/ * doma(oj #"mlji smat a !oslovno s!osobnim$mada to svojstvo n" bi mo0ao imato !o svom domovins+om ! av*% Ta+vi i#*#"/i *s!ostavlj"ni s** +o ist ! in/i!ain favorem negotii i svojstv"ni s* mat" iji *0ovo ni- obli0a/ija$ ! v"nstv"no na !od *&j* mj"ni&no0 i &"+ovno0 ! ava% I na' ZMPP ! o!is*j" da j" 6i#i&+a osoba +oja j" !oslovnn"s!osobna !o svom na/ionalnom ! av*$ i!a+ !oslovno s!osobna 4a+o ima !oslovn* s!osobnost !o ! av* mj"sta 0dj" j" nastala obav"#a5% Ovaj i#*#"ta+ j" 'i o+o ! i-va("n i * *!o "dnom ! av*$a nj"0ova sv -a j" si0* nost ! avno0 ! om"ta i #a'tita savj"sni- *0ova a&a%

T "ba imati na *m* da i ovdj" * ob#i dola#i ! imj"na *stanov" javno0 !o "t+a$ *+oli+o j" a#lo0 !oslovn" n"s!osobnosti st an/a !o nj"0ovom na/ionalnom ! av* n"! i-vatljiv #a !o "da+ doma(" d ,av"%

Pravne osobe. U ! in/i!*$ stat*sna ! ava ! avn" osob" .osnivanj"$ o 0ani#a/ijs+i obli/i$ !oslovanj"$ #ast*!anj" i ! "stana+1 * !odv 0n*ta #a+onodavstv* d ,av" &ij* ! i!adnost ima taosoba% M")*tim$ +ad ! avna osoba t "ba dj"lovati na tl* doma(" d ,av"$ ovo na&"lo t !i #na&ajodst*!anja% To s" ! v"nstv"no odnosi na "0*lisanj" t#v%! ava na !oslovanj" st an" osob"$ +oj" s !odv 0ava #a+on* doma(" d ,av"%

3i8 ima v lo lib" aln" ! o!is" +oji s" odnos" na !oslovanj" st ani- ! avni- osoba% Za+on ost anim *la0anjima +ao avno! avan obli+ st ano0 *la0anja ! "dvi)a osnivanj" vlastit" ! avn"osob"% P avni s*bj"+t * +oji j" *lo,"n st ani +a!ital * na&"l* ima isti !olo,aj +ao i ! avni s*bj"+tosnovan is+lj*&ivo doma(im +a!italom%

A+o s" adi o *la0anj* * *stanov*$ st ana/ mo a imati dvost *+o odob "nj"; od d ,avno0 o 0annadl",no0 #a "+onoms+" odnos" sa inost anstvom i od o 0ana *! av" nadl",no0 #a n"! iv "dn*dj"latnost * +ojoj s" st ani +a!ital *la," * *stanov*%


28/31

Za+on o st anim *la0anjima ima "st i+tivno stanovi't" j"dino * !o0l"d* st ani- *la0anja * ! "d*#"(a #a ! oi#vodnj* i ! om"t ! "dm"ta nao *,anja i vojn" o! "m"$ * oblasti ,"lj"#ni&+o0 i# a&no0 saob a(aja$ v"#a i t"l"+om*ni+a/ija i javno0 in6o mi anja% U ovim oblastima *lost ano0 *la0a&a limiti an j" na :? *+*!no0 +a!itala ! "d*#"(a odnosno *stanov"$ a+o !os"bnim#a+onom nij" od ")"no d *0a&ij"%

Za+on o ! "d*#"(ima ta+o)" do#voljava mo0*(nost da sv" obli+" ! "d*#"(a ! "dvi)"n" timZa+onom mo0* osnivati 4doma(a i st ana 6i#i&+a i ! avna li/a5%

Po "d *la0anja * doma(" s*bj"+t" i osnivanja vlastito0 ! "d*#"(a odnosno *stanov"$ ! avo na !oslovanj" * 3i8 st an" ! avn" osob" mo0* ostva iti i !*t"m #a+lj*&ivanja #ast*!ni&+o0 *0ovo asa doma(im 6i mama$ #atim *0ovo a o ! odaji st an" ob" sa +onsin0na/ij" ili *0ovo a o v '"njs" visni- *sl*0a% Ova mat" ija "0*lisana j" Za+onom o vanjs+ot 0ovins+om !oslovanj*%

1.2. Porodina prava

Pravo stranca na brak +od nas j" o!(" ! avo dost*!no j" st an/ima j"dna+o +ao i doma(imd ,avljanima% U n"+im #"mljama s" ! avo st*!anja * b a+ *slovljava ! "bivali't"m na doma(ojt" ito iji ili "/i! o/it"tom sa st anom d ,avom%

Pravo stranca na usvojenje. Na&in ostva ivanja #avisi od *lo0" * +ojoj s" st ana/ nala#i% A+ost ana/ *svaja st an/a$ mo0*(" s* 9 sit*a/ij";>% a+o s* isto0 d ,avljanstva$ ! avo st an/a na *svoj"nj" j" o!("F9% a+o s* a#li&ito0 d ,avljanstva$ !ostavlja s" !itanj" +a+o j" stva ij"'"na !" sonalnim ! avom

*svoj"ni+a% P obl"m s" * ! a+si svodi na !ot "b* ! ibavljanja mi'lj"nja nadl",no0 o 0anasta at"ljstva * #"mlji d ,avljanstva$ odnosno ! "bivali'ta *svoj"ni+a%

A+o j" j"dna st ana * odnos* d ,avljanin 3i8$ ta+o)" s* mo0*(" 9 sit*a/ij";>% a+o s" st ana/ javlja +ao *svoj"ni+$ to ! avo j" #a nj"0a o!("$ tj% dost*!no m* j" b"#

o0 ani&"nja i *vj"tovanjaF9% a+o s" st ana/ javlja +ao *svojila/$ Po odi&ni #a+on 3i8 do#voljava mo0*(nost da st ana/

*svoji doma("0 d ,avljanina *# is!*nj"nj" 9 *slova; .>1 da #a to !ostoj" 4na o&ito o! avdania#lo#i5 i .91 da j" ! "t-odno ! ibavlj"no odob "nj" nadl",no0 o 0ana so/ijaln" !oliti+"%

Da+l"$ * ovom sl*&aj* ! avo st an/a j" "lativno%

Pravo stranca na starateljstvo. Ovdj" j" ta+o)" od #na&aja * +ojoj *lo#i s" st ana/ !ojavlj*j"%Postoji o!(a sa0lasnost o tom" da n" t "ba st an/* *s+ atiti ! avo da b*d" sta at"lj d *0omst an/* na doma(oj t" ito iji .a+o s* osob" isto0 d ,avljanstva$ na'i o 0ani n" bi bili ni nadl",ni#a !ostavljanj" sta at"lja1%

Najvi'" "#" vi d ,av" imaj* +ad s" adi o *s!ostavljanj* sta at"ljstva nad doma(imd ,avljaninom% Po'to sta at"ljstvo daj" sta at"lj* 'i o+a imovins+o! avna ovla't"nja +oja mo0* biti #lo*!ot ij"blj"na$ a !o'to sta at"ljstvo ima i "l"m"nt" 6*n+/ij" javno0 !ovj" "nja$ * do+t inis" ! "dla," da s" ovo ! avo *&ini dost*!nim samo st an/ima +oji imaj* domi/il na d ,avnojt" ito iji% To * od ")"noj mj" i 0a anti a nad#o doma(" d ,av" nad i#v '"nj"m sta at"ljs+6*n+/ij"% Ta+o)" s" ! "dla," da s" +ao sta at"lj doma("m d ,avljanin* mo," !ostaviti samost ana/ +oji j" bli,i + vni s odni+ 'ti("ni+a% Ova 9 *slova bi s" mo0la !ostaviti alt" nativno$ ! i&"m* j" v -*ns+i + it" ij i!a+ int" "s 'ti("ni+a%


29/31

1.3.Nasljedna prava stranaca

Pod naslj"dnim ! avima st ana/a !od a#*mij"va s" ! avo as!ola0anja vlastitom imovinom #asl*&aj sm ti i ! avo biti naslj"dni+om% U sav "m"nim d ,avama s" st an/ima n" o0 ani&ava ! a

as!ola0anjamortis causae i oni ta+vo as!ola0anj" mo0* v 'iti isto +ao i doma(i d ,avljani%

Kad j" ij"& o st an/* +ao naslj"dni+*$ ovo ! avo * v"li+om b oj* #"malja ta+o)" ima +a a+t"o!("0 ! ava% Pon"+ad s* i * tim #"mljama ! is*tna od ")"na !os "dna o0 ani&"nja% Naj!o#natiobli+ ta+vo0 o0 ani&"nja j" *stanova prelevmana' +oja s" ! imj"nj*j" * sit*a/iji +ad s" dio#aostav'tin" nala#i na doma(oj$ a dio na st anoj t" ito iji$ a m")* naslj"dni/ima ima i st ana/a idoma(i- d ,avljana% P i ta+vim o+olnostima$ ! avo ! v"nstv"no0 nami "nja i# dij"la #aostav'tin"+oja s" nala#i na doma(oj t" ito iji daj" s" doma(im d ,avljanima$ *+oli+o bi oni bili !ot!*no ilidj"limi&no is+lj*&"ni i# #aostav'tin" +oja s" nala#i * inost anstv*%

Pos "dna o0 ani&"nja mo0* s" odnositi na +at"0o ij" stva i +oj" s* ! "dm"t naslj")ivanja.n! %!oljo! iv "dno #"mlji't"$ #"mlji't" * !o0 ani&nim #onama i sl1%

U d *0oj 0 *!i #"malja st an&"vo ! avo da b*d" naslj"dni+ j" "lativno dost*!no i naj&"'(" j"*vj"tovano !ostojanj"m "/i! o/it"ta ili ! ibavljanj"m ! "t-odno0 odob "nja%

U na'"m ! av* st ana/ mo," as!ola0ati svojom imovinommortis causa !*t"m t"stam"nta$ ali n"i *0ovo a o naslj")ivanj* i * tom !o0l"d* j" i#j"dna&"n sa doma(im d ,avljanima% U !o0l"d*mo0*(nosti st an/a da b*d" naslj"dni+$ t "ba ! i-vatiti stanovi't" !o +oj"m j" to ! avo #a st an/a

"lativno dost*!no !od *slovom "/i! o/it"ta .6a+ti&+o01$ mada Za+on o osnovama vlasni&+i-odnosa o tom" n" sad ,i i# i&it" od "db"%

1.3. Stvarna prava stranaca

2tva na ! ava na !o+ "tnim stva ima +od nas s* st an/ima dost*!na b"# o0 ani&"nja$ ali s"o0 ani&"nja mo0* *v"sti * !oj"dinim oblastima !os"bnim #a+onom .n! %nabav+a o *,ja i sl1%

to s" ti&" n"+ "tnina$ i danas s* ij"t+" #"mlj" * +ojima j" ! avo vlasni'tva na n"+ "tninama #ast an/" dost*!no b"# dodatni- *vj"tovanja% 2 d *0" st an"$ i!a+ s* ij"t+" i #"mlj" * +ojima j" to ! avo st an/ima !ot!*no n"dost*!no% U najv"("m b oj* #"malja ovo ! avo j" danas "lativno

"#" vi ano$ ! i &"m* s" naj&"'(" !ostavlja *vj"t *#ajamnosti$ administ ativn" do#vol" ili &asti/anja doma("0 d ,avljanstva * od ")"nom o+*%

Ob#i om na od "db" na'"0 va,"("0 ZOVO$ ! in/i!ij"lno stanovi't" na'"0 ! ava j" da j" st anim6i#i&+im i ! avnim li/ima ! avo vlasni'tva i na !o+ "tnim i na n"!o+ "tnim stva ima j"dna+odost*!no +ao i doma(im d ,avljanima% Ta+o s" mo," "(i da j" ! avo sti/anja vlasni'tva nan"+ "tninama * na'oj #"mlji !ostalo o!(" ! avo% Ova+av avan0a dan +o a+ n

Mpp- Materijal Za II Kolokvij

Documents

Transcript of Mpp- Materijal Za II Kolokvij