IPDET

Модуль 11:Цогц оролцоог үнэлэхүй

IPDET © 2009 2

Удиртгал • Хөгжлийн үнэлгээний том зураг

үзэл бодол • Хамтын үнэлгээ • Улсын хөтөлбөрийн үнэлгээ • Салбарын хөтөлбөрийн үнэлгээ • Сэдэвчилсэн үнэлгээ• Дэлхийн болон бүс нутгийн

хөтөлбөрийн үнэлгээ

IPDET © 2009 3

Том зургийг харах • Нийт туршлага, нөлөөн дэх төвлөрлийн

зүг чигийг өөрчлөх • Хөндлөнгийн нэг оролцооноос цааш

харж, дараагийн бүх олон талын оролцооны үр нөлөөг харах:– Бүхий л улс орон, бүс нутаг болон дэлхий – Нэг салбар – Жендэр гэх мэт нэг сэдэв– Нэг салбар дахь дэлхийн болон бүс нутгийн

нийтийн сэдэв (биологийн төрөл зүйл)

IPDET © 2009 4

Илүү цогц хойшуулашгүй асуудал

• Дараахийг улам илүү шийвэрлэх хэрэгтэй болж байна:– Улс орны бодлогын шинэтгэл– Улс орны болон бүс нутгийн чадавхийг бий

болгох – Дэлхийн санаа зовоосон асуудал

• Үнэлгээг дараахад хандууулан өргөтгөх хэрэгтэй:– Үнэлгэний төвлөрлийг төслийн түвшнээс

улс орон, сэдэв, эсвэл дэлхий дахины түвшинд чиглүүлж өөрчлөх

– Дээд түвшинд болон тогтолцооны түвшинд хэрэглэгдэх боломжийг хайх

Хамтын үнэлгэээ • Янз бүрийн хандивлагч болон\эсвэл

түншүүдийн оролцоонд үнэлгээ хийх – хандивлагч + хандивлагч– хандивлагч + хандивлагч орон– олон талт хандивлагч + олон талт

түншлэл– түнш + түнш

IPDET © 2009 5

Төлөвлөж, удирдахуй• Үл явцын эхнээс нь үйл явц болон хийх

ажлын хүрээ заагыг боловсруулах, тохиролцоход хангалттай хугацаа олго

• Удирдлагын тогтолцоо – энгийн: тогтмол уулзаж, санал бодлоо солилц,

бүгэд адил тэгш оролц, нэг манлайлагчтай бай – Удирдлагыг нэг байгууллагад төлөөлөн

гүйцэтгүүлэхээр өгч, бусад нь гол гарцыг хяна – хоёр шат: хяналтын хороо болон удирдлагын

цомхон бүлэг

IPDET © 2009 6

Хамтын үнэлгээний тохиролцоо

• Үнэлгээг удирдах үндсэн дүрэм • Үнэлгээний багийн ажил гүйцэтгэх

удирдамж (TOR) • Үнэлгээний багийг сонгох • Төсөв, зардал, санхүүжилт • Дүгнэлтийг тайлагнах түүний

дотор нээлттэй болгох дүрэм орно

IPDET © 2009 7

IPDET © 2009 8

Улсын хөтөлбөрийн үнэлгээ

• Байгууллага /хандивлагч/-аас аль нэг улс оронд олгосон бүхий л тусламжийн хөтөлбөрт төвлөрнө

• Хийхээр төлөвлөсөн зүйлийг нь хийсэн зүйлд нь харьцуулдаг ихэнхдээ нэрлэсэн судалгаа байдаг

IPDET © 2009 9

Улсын хөтөлбөрийн бусад хэрэглэгдэхүүн

• Хандивлагч орны тусламжийн хөтөлбөрийг авч буй улс орны хэрэгцээнд нь хамаатуулан түүний стратегийн хамаарлыг тооцож үнэлнэ.

• Янз бүрийн салбар, хандалага дахь амжилт, бүтэлгүйтлийг таниж тогтоох, гүйцэтгэлд хувь нэмэр болж байгаа хүчин зүйлийг тодорхойл

• Тухайн оронд хандивлагчийн өгч байгаа тусламжийн үр нөлөөг тооцож үнэлнэ.

IPDET © 2009 10

Улсын хөтөлбөрийн үнэлгээний төвлөрөл

• Нөлөө, хамаарал, үр ашгийн ХТХ-ийн шалгуур – Нөлөөний үнэлгээ нөөц их

шаарддаг – Хамаарал, үр ашиг нөөц бага

шаардна (цөөн асуудал)

IPDET © 2009 11

Улсын хөтөлбөрийн үнэлгээний сорилт

• Уялдаа холбоотой зорилго байхгүй • Хэрвээ олон эх үүсвэрээс санхүүжүүлсэн

бол тэнд шаардлагагүй давхардал, хөндлөнгийн оролцоо бүрт зориулсан өөр өөр мэдээлэл бэлтгэх зэрэг будлиан гарч болох юм

• Хандивлагч орны тусламжийн зураглал байхгүйгээс бусад нь юу хийж байгааг мэдэхэд бэрх

• Хөтөлбөр болон Засгийн газрын албаны хүмүүс үнэлгээний үр дагвараас айж болох юм. Тэд ёс зүйн болон хоригдох хүртэл арга хэмжээнд орж болно гэж айна.

IPDET © 2009 12

Улсын хөтөлбөрийн үнэлгээний зөвлөмж

• Үнэлгээний ихээхэн хэсэг тусламж хүлээн авагч болон бусад түншүүдийг бүрэн, идэвхитэй оролцоотой хамтарч хийх үнэлгээ байх ёстой

• Хөгжиж байгаа орнуудыг үнэлгээ төлөвлөх, зохицууулах, товлоход тэргүүлж оролцоход ихээхэн санаачлага гаргах явдлыг урамшуулах ёстой.

• Хөгжиж байгаа орнуудыг хамтын үнэлгээ санаачлах, тэргүүлэхэд зориулж зохион байгуулалтын чадавхиа бий болгоход нь дэмжлэг үзүүлэх шаардлагатай (үргэлжлэл нь дараагийн слайданд)

IPDET © 2009 13

хөтөлбөрийн үнэлгээний зөвлөмж (үргэлжлэл)

• Тусламж хүлээн авагч орны дотор төрөл бүрийн түншүүд хооронд зохицуулалт сайтар хийх, мэдлэгээ хуваалцах явдал чухал шаардлагатай. Үндэсний ХШҮ-ний сүлжээ, мэргэжлийн холбоодыг байгуулж, өргөжүүлэх хэрэгтэй.

• Хэд хэдэн хөгжиж байгаа орон оролцсон томоохон хамтын үнэлгээ хийхдээ тэднээс өөрсдийн үзэл бодол, орцоогоо зохицуулахаар уулзалт хийж байх явдлыг дэмижих ёстой

IPDET © 2009 14

Улсын хөтөлбөрийн үнэлгээний Ажил гүйцэтгэх удирдамж (TOR)

• Ойлгомжтой тодорхойлсон TOR байх шаардлагатай:– Тодорхой мэдэгдсэн зорилго, үнэлгээний

шалгуур, дүгнэлтийг яаж ашиглах арга зам

– Улсын хөтөлбөрийн ойлгомжтой тодорхойлсон зорилго

– Ойлгомжтой тодорхойлсон тайлагнах, түгээн дэлгэрүүлэх, бататгах талаар тусгах

IPDET © 2009 15

Салбарын хөтөлбөрийн үнэлгээ

• Хөтөлбөрийн гол салбарт хийх үнэлгээ • Салбар дараах үйл ажиллагааны

онцлог талбарыг хамардаг: боловсрол, эрүүл мэнд, аж үйлдвэр, орон сууц, тээвэр, эсвэл хөдөө аж ахуй

• Байгууллагын гүйцэтгэл, үйл явц, өөрчлөлт, харилцан хамтын ажиллагаанд илүү төвлөрнө

• Нэг оронд, эсвэл орон даяар нэг салбарт байршсан төрөл бүрийн тусламжийн үйл ажиллагааны үнэлгээ

IPDET © 2009 16

Салбарын хөтөлбөрийн үнэлгээний сорилт

• Янз бүрийн зорилт болон олон төрлийн хандивлагчтай олон төслийг хардаг учраас илүү цогцолбор байдаг

• Гол асуудал:– Хандивлагчдын санаа тавих зүйл нь туламжийг

хүргэж өгөх болон хариуцлагын тогтолцоо – Түнш байгууллагын санаа тавьдаг зүйл нь

салбар дахь хөгжлийг сайжруулах • Хамтын үнэлгээ болохын хувьд зохицуулах

хэрэгтэй болдог.

IPDET © 2009 17

Сэдэвчилсэн үнэлгээ • Хөгжлийн олон үйл ажиллагаан

дахь сонгомол талыг буюу сэдвийг үнэлнэ.

• Сэдэв нь бодлогын мэдэгдлээс гарч ирнэ

• Үнэлгээний мэдээллийн янз бүрийн төрлийг харж, эдгээр эх сурвалжаас цогц мэдээллийг ялгаж ишлэнэ.

IPDET © 2009 18

Хөгжил дэх жендэр: сэдэвчилсэн хандлага

• Эмэгтэй, эрэгтэй хүмүүсийн нийгмийн үүргийн цогцолбор шинжийг хүлээн зөвшөөрөх

• Үнэлгээний төлөвлөлтөд жендэрийн төвлөрлийг илээр оруулж өгнө

• Бодлого гаргах, төлөвлөх, хөрөнгө оруулах асуудал жендэрийн мэдрэмжтэй байх ёстой.

IPDET © 2009 19

Хөгжлийн үнэлгээн дэх жендэр

• Үнэлээчдэд хөгжлийн олон үйл ажиллагаа, тэдгээр нь жендэрийн хөгжилд үзүүлж байгаа үр нөлөөг харах боломж олгодог

• Ихэнх үнэлгээ эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүст үзүүлж байгаа янз бүрийн нөлөөг тогтолцоотойгоор шинжилдэггүй.

• Жендэрийн сэдвийг шийдвэрлэх гэж буй үнэлгээ нь хөгжил дэх жендэрийн үүргийг олж харах арга зам юм.

IPDET © 2009 20

Хөгжлийн үнэлгээн дэх жендэрийн ач холбогдол

• Жендэрийн тэгш бус байдал эдийн засгийн өсөлтийг бууруулж, төрийн үйлчилгээний хүртээмжийг хязгаарладаг

• Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс эдийн засгийн өөр өөр үүрэгтэй учраас тэдний үүрэг хариуцлага нь: – Ядуурлыг янз бүрээр хүлээн авна – Янз бүрийн тэргүүлэх зорилттой – Өөр, өөр саад бэрхшээлтэй нүүр тулдаг – Хөгжлийн хөтөлбөрийн үр нөлөө өөр, өөрөөр

тусдаг

IPDET © 2009 21

Жендэрийн мэдрэмж ба хэрэгсэл

• Үнэлгээнд хэрэглэгддэг олон арга, хэрэгсэл жендэрийн мэдрэмжгүй байдаг – Судалгаа “өрхийн аж ахуйн тэргүүн”-ээс мэдээлэл

авах ба тэр нь голдуу эрэгтэй хүн байдаг – Эмэгтэй хүнээс ярилцлага авах үед, бусад гэр бүлийн

гишүүн байж байвал, тэрээр чөлөөтэй ярьдаггүй – Эмэгтэйчүүд зөвхөн нутгийн хэлээр ярина – Эмэгтэйчүүд элгэн олны уулзалтад оролцохгүй байж

болох ба ярих боломжгүй, эсвэл оролцохын тулд эрэгтэй хамаатангаасаа зөвшөөрөл авдаг

– Олон судалгаанд эрэгтэй хүн ярилцлага авагч байдгаас эмэгтэй хүнтэй ярьж чаддаггүй байж болдог

IPDET © 2009 22

Өгөгдөл ба жендэр • Өгөгдөл цуглуулах арга нь эрэгтэй,

эмэгтэй хүмүүсийн талаар мэдээлэл үүсгэх явдлыг хангаж, түүнээс гарсан жендэрийн гол асуудлыг шийдвэрлэнэ

• Мэдээллийг зөвхөн “өрхийн аж ахуйн тэргүүн”-ээс бус түүний гишүүдээс буюу тэдний тухай мэдээлэл цуглуулсан байх явдлыг баталгажуулна.

• Өгөгдөл цуглуулахдаа жиндэр оролцдог аргыг хэрэглэнэ. (үргэлжлэл нь дараагин слайд дээр)

IPDET © 2009 23

Өгөгдөл ба жендэр (үргэлжлэл)

• Судалгааны багт эрэгтэй, эмэгтэйчүүд тэнцүү орох нөхцлийг бүрдүүлнэ

• Сонирхогч талууд үнэлгээний төлөвлөлт, шинжилгээ, түгээн дэлгэрүүлэх талаар зөвшөлцсөн байх явдлыг хангах ба тэрхүү зөвшөлцөлд эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийг оролцуулсан бүлэг хамрагдах ёстой

Дэлхийн болон бүс нутгийн түншлэлийн хөтөлбөрийн үнэлгээ (ДБНТХҮ)

• Хөгжлийн туслалцааг чиглүүлэх, хүргэхэд улам чухал болж байгаа дэг журам

• Салбар юмуу сэдэвт хамгийн онцлог байдаг • Хөтөлбөржсөн түншлэл нь:

– Түншүүд тохиролцсон зорилтдоо тодорхой хугацаанд хүрэхэд зориулж хувь оруулж, нөөцийн сан байгуулдаг

– Дэлхийн, бүс нутгийн, олон орны хэлбэртэй байна – Түншүүд засаглалын бүтэц, удирдлагын нэгж бүхий

шинэ байгууллага бий болгодог – Ихэнхдээ дэлхийн нийтийн бараанд төвлөрдөг

IPDET © 2009 24

ДБНТХҮ-ний жишэээ • Дэлхийн хөтөлбөр

– Олон улсын хөдөө аж ахуйн эрдэм шинжилгээний зөвлөлдөх бүлэг (нээлттэй эх үүсвэрийн үндсэнд шинжилгээ судалгаа болон сайн чанарын үрээр хангадаг)

– Бөмбөрцгийн хүрээлэн байгаа орчны хэрэгсэл (биологийн төрөл зүйлийг хамгаалах, уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөллийг тооцож үнэлэх, зөөлрүүлэх үйл ажиллагааг дэмжих)

• Бүс нутгийн хөтөлбөр --Найле Басины санаачлага (хамтын нөөцийг удирддаг)--Баруун африкийн ХДХВ/ДОХ болон Тээврийн хөтөлбөр

(хилийн тээвэрт халдварт өвчний тархалтаас хамгаалах хамтын стратегийг удирдана )

IPDET © 2009 25

ДБНТХҮ-ний цогцолбор шинж

• Түншлэлийн хэмжигдэхүүн, янз бүрийн сонирхогч талын хэтийн төлөвийг авч үзэх шаардлагатай; засаглалын механизмыг үнэлэх хэрэгцээтэй

• Нээлттэй-төгсөх хугацаа-хүрээ: Зорилт, стратеги нь цаг хугацааны туршид хувьсч, түүний шилжүүлэх, түүнээс гарах мэт дунд хугацааны асуудлын өсөлтийг үнэлгээнд хамруулах шаардлага гарч болно.

• Янз бүрийн түвшинд зардал гарч, үр өгөөж хуримтлагддаг (үр дүнгийн гинжин хэлхээ) (дараагийн слайд дээр үргэлжлэнэ.)

IPDET © 2009 26

ДБНТХҮ-ний цогцолбор шинж (үргэлжлэл)

• Бөмбөрцгийн болон бүс нутгийн хэмжигдэхүүн гэдэг нь зардал, үр өгөөжийн хоорондох хазайлтыг хэлдэг (өртөг-үр ашигийн үнэлгээ цогцолбор болж байгаа)

• Нээттэй төгсдөг болон урт хугацааны хүрээтэй учраас үнэлээчээс цогцолбор дунд хугацааны стратегийн зорилтын дэвшлийг авч үзэхийг хүсдэг

IPDET © 2009 27

IPDET © 2009 28

Санал, дүгнэлт • Хөгжлийн үнэлээчид олон төрлийн

сонирхогч талын хэрэгцээг хангахуйц өндөр чанартай үнэлгээ хийх гэж чармайхдаа эдийн засаг, улс төр, нийгмийн цогцолбор хүчин зүйлийн онцгой багцтай нүүр тулж байна.

• Эдгээр үнэлгээ орон нутгийн нөхцөл байдал, хөгжлийн асуудалд эмзэг байдаг биеэ ёс зүйтэй авч явж,үнэлгээг сайтар төлөвлөж, явуулсан байхыг шаардаж байна. (жендэр ба ядуурлыг бууруулах)

Төгсгөлийн тэмдэглэл…

IPDET © 2009

“Ертөнц заримдаа амьдралыг эргэлдүүлж орхидог. Бид тэнцвэртээ эргээд орсон үед бүхий л дүр зургийг гарган харснаар илүү

ихийг мэдэх болно.” --Дэвис Бартон

29

Асуулт ?