Modele Mësimdhënie KIMI XI, Biologji XI byirenakotobelli

2010 [MODELE MËSIMI KIMI –BIOLOGJI /PUNOI IRENA KOTOBELLI ]

Lenda Kimi

1


Klasa XITema Studimi i krahasuar i elektrolizes dhe elementit galvanik Objektivat: Ne fund te ores se mesimit nxenesit do te jene ne gjendje te

Te konceptojne drejt elektrolizen dhe elementin galvanik Te tregojne ndertimin e elementit galvanik dhe elektrolizes Te shkruajne reaksionet redoks qe ndodhin ne elekktroda Te vene ne dukje levizjen e drejtuer te joneve dhe elktroneve Te shkruajne reaksionin e pergjithshem te elektrolizes dhe elementit galvanik Te tregojne ne menyre krahasuese ndyshimet dhe ngjashmerite ndermjet dy

proceseve Te japin shembuj praktik e te zbatimit te elektrolizes dhe elementit galvanik

Konceptet kryesore : element galvanik ,elektrolize ,elektroda, oksidim ,reduktim etj

STRUKTURA E MESIMIT

Fazat e struktures Strategjite mësimore metodat

Veprimtarite e nx Organizimi i klases

Parashikimi(përgatitja për te nxënë )

Ndertimi i njohurive(perpunimi i permbajtjes)

Perforcimi(konsolidimi i të nxënit )

Dy te verteta nje genjeshter

Mardheniet pyetje pergjigje

Grupet e eksperteveC’fare /Eç’fare

Po tani c’fareBrain storming

Shkrimi i shpejte

Diskutimi i ideveZhvillimi i fjaloritdhe i imagjinates

Nxit ndertimin e shprehive te te

shkruarit dhe te bashkepunimit

Nxitja per te persosur te shkruarit

Te menduarit

Pune me gjithe klasen

Pune ne grupeDhe individuale

Pune ne grupePune individuale

Mjetet e punes ; tabela , kompjuter , letra te bardha lapustina

2


Parashikimi : Dy te verteta nje genjeshter (5’)

Mesuesi : Ju jap detyre nxenesve te shkruajne ne heshtje tre pasione te tyre, ku njera te jete e genjeshter

Kujdes ! Genjeshtra nuk duhet te jete e dukshme

Nxenesit e tjere te klases gjejne se cili pohim eshte i genjeshter Nxenesi nr 1

Moda Sporti Face book

Nxenesi nr 2 Kercimi Punet e shtepise Deti

Nxenesi nr 3 Shkoj ne fshat tek gjyshja Celulari Studjoj shume Mardheniet pyetje pergjigje (10’)

Falenderoj nxenesit per mendimet e dhena dhe bej nje permbledhje te shpejte te asaj qe kemi trajtuar ne mesimet e fundit dhe mbi menyren se si do te zhvillohet mesimi i dites Mesuesi A mund te hartoni disa pyetje per njeri tjetrin ne lidhje me elektrokimine Nxenesi 1 Ç’eshte elektrokimia ?Nxenesi 2 Nje dege ndermjet kimise dhe fizikes Nxenesi 3 Ç’fare studjon ajo ?Nxenesi 4 Objekti i studimit te elektrokimise eshte elektroliza dhe elementi galvanikNxenesi 5 A mund ta konceptojme elektrolizen dhe elementin galvanic ?Nxenesi 6 Elektroliza eshte proçesi fiziko-kimik gjate te cilit energjia elektrike kthehet ne energji kimike si pasoje e ndodhjes se reaksioneve redoks ne tretesiren ujore te nje elektroliti Nxenesi 7 Po elementin galvanic ?Nxenesi 8 Elementi galvanic eshte nje proçes fiziko kimik ku energjia kimike kthehet ne energji elektrike ne saje te ndodhjes se reaksioneve redoks ne tretsirat ujore te dy elektroliteve Nxenesi 9 Ku ndodhin keto proçese ?

3


Nxenesi 10 Elektroliza ndodh ne elektrolizier ndersa elementi galvanic ndodh ne nje aparat te ndertuar nga dy elektroda te ndara nga njera tjetra Nxenesi 11 Si jane te ndertuara keto aparate ?Nxenesi 12 Aparati per funksionimin e elementit eshte i ndertuar nga tre pjese: qarku i jashtem ( percjelles i lidhur me nje llampe ) qarku I brendshem ( ura prej qelqi ) dy elektrodat ( pllaka metalike te zhytura ne tretesiren e elektrolitit parkates )Nxenesi 13 Po elektrolizieri ka te njejtin ndertim?Nxenesi 14 Po , kane te njejtin ndertim pra qarku i jashtem qarku i brendshem dy elektrodatNdryshimi qendron ne faktin se tek elektroliza ,elektrodat nuk jane te veçuara nga njera tjetra Nxenesi 15 Si funksionon elektroliza po elementi galvanic?.........Nderhyn mesuesi :Me pelqen qe jeni te afte te ndertoni pyetje dhe te pergjigjeni njekohesisht , por per keto do te diskutojme me gjere se bashkune pjesen tjeter

Ndertimi i njohurive grupet e eksperteve 35’ ; Ç’fare /E ç’fare 10’Mesuesi :

Tani do të bëjmë një veprimtari me të ndryshuar vendet. Do te numeroj nga 1 tek 5 , ku çdo numer i korrespondon nje eksperti

Do t’ju jap në tavolinat tuaja pese pyetje ,per secilin ekspert .

Eksperti Nr 1Si funksionon elementi galvanic Mg/Mg2+ // Cu 2+/Cu Me sa gram do te rritet masa e katodes n,q,s anoda do te tretet me 2,4 gr Eksperti Nr2 Cilat jane rastet e elektrolizes Si ndodh elektoliza e Ca Cl2 (t) ?

Eksperti Nr 3N,q,s duam te veshim nje ENE me baker , atehere çfare roli do te luaj ky metal ne elementin galvanic dhe ne elektrolize

4


Eksperti Nr 4 5ooml tretesire 2,5 M ZnSO4 i neneshtrohen procesit te elektrolizes Gjeni sa litra gaz do te vecohet ne anode

Eksperti Nr 5 Nje pllake plumbi zhytet me rradhe ne tretesiren ujore te joneve Mg2+ dhe pastaj Cu2+ Me cilat jone do te veproje pllaka e Pb ,Pse ,shkruani reaksionet jonike

Secili prej jush ,duhet të jetë në gjëndje të jap një përgjigje të sakte për secilën prej tyre

Ne kete moment ne tavolinën e parë mblidhen vetëm 1 shat; në të dytën vetëm 2-shat; në të tretën vetëm 3-shat në të katërtën vetëm 4-rat dhe ne te pesten vetem 5-sat

Secili grup do të jetë përgjegjës për pyetjen e tij. Diskutoni në grup përgjigjen dhe vendoseni se si t’i pergjigjeni. Duhet ta mësoni këtë përgjigje sepse do t’ia mësoni grupit bazë. Keni 8 minuta kohe për ta mësuar secili anetar i grupit

Pasi ta keni mesuar secili prej jush do te kthehet ne grupet baze ku keni përgjegjësinë të mësoni njëri-tjetrin.

Perfasues te eksperteve do te shkruajne ne tabele konkluzionet perkatese psh,eksperti me numrin 1 jep pergjigjen e ekspertit 3 etj

Pefaqsuesi i ekspertit nr 1

A (- ) K ( +)Mg/Mg2 + Cu 2+/Cu [

A(-) Mg ─2e-→Mg2+ ( proçesi i oksidimit,reagenti oksidues ) K(+) Cu 2+ + 2e-→Cu0( proçesi i reduktimit ,reagenti reduktues )

Mg + Cu 2+→ Mg2+ + Cu0 ( reaksioni ipergjithshem )N,q,s anoda do te tretet me 2,4gr sasia e katodes do te rritet me :

24 gr Mg 64 gr Cu 2,4 gr x gr

X= 2,4 gr × 64gr 24gr = 6,4gr Cu

5


Perfaqesuesi i ekspertit nr2Elektroliza mund te ndodhe ne elektrolit ne gjendje te shkrire elektrolit ne tresire ujore , dhe me anode active Le te shikojme si ndodh elektroliza e CaCl2(t)

OH-A(+) K(-)

H2O→ H+ + OH-

CaCl2→Ca2+ +2Cl-

K: 2H+ + 2e→H2A: 2Cl- -2e- →Cl2 Ne katode veçohet H2 ndersa ne anode Cl22H+ +2Cl-→ H2 + Cl22H2O +CaCl2 → H2 + Cl2 + Ca (OH)2

Perfaqesuesi i ekspertit nr 3 Nqs duam te veshim nje ene me baker ose nje metal tjeter si ne elektrolize (me anode active ) dhe ne elementi galvanic duhet qe ena luaje rolin e katodes

A(+) K(-) A(-) K(+)Zn Cu

Pllake bakri (activ

Perfaqsuesi i ekspertit Nr4V = 5ooml= 0,5l A(-) K(+)CM =2,5M A VO2 = ?

H2O→ H+ + OH-

ZnSO4 →Zn2+ SO4 2-

6


K: 2Zn2+ + 4e→2ZnA: 4OH- -4e- →2H2O +02 Ne katode veçohet Zn ndersa ne anode O2Zn2+ +4OH- →2Zn +2H2O+O22Zn SO4 +4H2O → Zn + 2H2O + O2 +2 H2 SO4 2Zn SO4 +2H2O → Zn + + O2 + 2H2 SO4

n= CM× V= 2,5 M ×0, 5L=1,25 mole Nga barazimi : 2mole Zn SO4 1mol O2 22,4LO21.25 mole Zn SO4 XLO2

X=14LO2

Perfaqesuesi i ekspertit nr 5Pb

Pb

MgCl2CuCl2

Pb +MgCl2 →nuk ndodh Pb +CuCl2→PbCl2 +CuSepse Pb me pak aktiv se Mg

Mesuesi:Mbasi degjuam me kujdes pergjigjet e secilit ekspert le te japim konkluzionet kryesore

Ndertoj ne derrase tabelen Ç’fare / Eç’fare / Po tani c’fare

U kerkoj nxeneve te tregojne ç ‘fare dine per elektrolizen dhe elementin galvanic dhe ku qendron rendesia e studimit te tyre Mendimet e e tyre i shenojme ne kollonen ç’fare

7


C’fare dime

Ç’fare eshte me e rendesishme

Po tani c’fare

Jane proçese fiziko kimike Shnderrojne energjine EK→EELEK

dhe anasjelltas Studjohen nga elektrokimia Zhvillohen ne aparate te veçantaNe thelb kane ndertim te njejte Q i jashtem

Q i brendshem Dy elektrodaNe anode ndodh oksidimi Ne katode ndodh reduktimiAnoda tek elementi galvanik eshte negative ndersa tek elektroliza pozitive Elementi galvanik ka rendesi ne prodhimin e baterive te ndryshme dhe akumulatoreve te makinave etj..... Perdorim ne industri ne veshjen e metaleve me metale te tjere ( galvanostegji ) Elektroliza pervec te gjitha ketyre perdoret ne industri per perftimin e metaleve jometaleve dhe veshjen e metaleve me metale te tjere

Shtroj para nxenesve pyetjet 1)Cilat jane rrjedhojat praktike te ketyre proçeseve ? 2) A kane rendesi studimi i tyre ,n,q,s po, pse ? 3) A sjellin ndryshime ne jeten tone ?

8


Duke marre mendimet e nxenesve plotesojme kollonen e dyte bashke me nxenesit

C’fare dime

Ç’fare eshte me e rendesishme

Po tani c’fare

Jane proçese fiziko kimike Shnderrojne energjine EK→EELEK

dhe anasjelltas Studjohen nga elektrokimia Zhvillohen ne aparate te veçantaNe thelb kane ndertim te njejte Q i jashtem

Q i brendshem Dy elektrodaNe anode ndodh oksidimi Ne katode ndodh reduktimiAnoda tek elementi galvanik eshte negative ndersa tek elektroliza pozitive Elementi galvanik ka rendesi ne prodhimin e baterive te ndryshme dhe akumulatoreve te makinave etj.....

Perdorim ne industri ne veshjen e metaleve me metale te tjere ( galvanostegji ) Elektroliza pervec te gjitha ketyre perdoret ne industri per perftimin e metaleve jometaleve dhe veshjen e metaleve me metale te tjere

Prodhojne rryme Prodhimin e baterive ( shume te perdorshem ne jeten tone te perditeshme )Prodhimin e akumulatoreve Perftimi i metaleve dhe i jometaleve ne industri Veshja e metaleve me metale te tjere pra ruajtja nga korrozioni etj....Studimi i tyre shume i rendesishem per vete rendesine praktike qe ata kane Por nga ana tjeter ndotin mjedisin Shkarkimi i baterive nuk behet plotesisht Baterite permbajne lende toksike dhe kane aftesi te vetendizen Elemente te tille si Pb,Hg,Cd,si metale te rende jane ndotes te fuqishem te ujerave te lumenjve liqeneve dhe ujit te pijshemHedhja e baterive kudo rrezik per gjallesat

Çfare detyre del para nesh Ç’fare duhet e bejme ..........

Organizojbrain stormming!

Ne fazen e perforcimit

Perforcimi: Po tani ç’fare / Brain storming 10’ Prezantim me power point 10’ Shkrim i lire 10’Mesuesi:

9

C’fare duhet te bejme


Shtroj para klases pyetjen

Po tani ç’fare do te bejme ?

Organizoj nje brain storming per te plotesuar kollonen e trete

te hidhen mbeturinat ne vendin e duhur [ Te sensibilizojmte riciklohen baterite

te ndergjegjesohemi

te dalim me nje objektiv

te çohen baterite ne nje planet tjeter ‘’ gjithçka fillon nga une ‘’Prezantim me power point 10’ ‘Studimi te krahasuar te elektrolizes dhe elementit galvanic ‘Shkrim i lire 10’Per rreth 5’ nxenesit shkruajne si e kuptojne shprehjen: ‘ Gjithçka fillon nga une !’Degjohen disa nga shkrimet 5’Brisilda ‘Ne nje bote si kjo e jona ku njerezit jane gjithmone faktori kryesor i ndryshimit me teper flitet sesa veprohetKjo ndodh edhe ne ndikimin e njeriut per mjedisin.Njerezit gjithmone perpiqen te bejne diçka ,por realisht nuk bejne asgje Per te patur nje mjedis te paster dhe nje vend te mire per te jetuar gjithçka duhet te filloje nga ne si individe Keshtu ne sherbejme si factor ndryshimi jo vetem per dobine e komunitetit por edhe tonen personalisht!

Vleresimi: Vlerseoj nxenesit ne lidhje me faktin se sa : U aktivizuan dhe moren pjese ne oren mesimit,sa origjinal ishin. Sa dhane mendime te sakta dhe te pjekura ne lidhje me problemet

10

ç’fare duhet te bejme?


e tajtuara gjate punes ne grup,ku vleresoj nxenesin me aktiv te grupit Sa jane te afte te krahasojne elektrolizen me elementin galvaniNga pervoja :Teknika Ç’fare / E ç’fare/Po tani ç’fare eshte mjaft efikase dhe me produktivitet ne kete teme mesimi ku lidhja e njohurive teorike me praktiken eshte shume realeLenda Kimi Klasa XITema Elektroliza me anode aktive Objektivat: Ne fund te ores se mesimit nxenesit do te jene ne gjendje te

Te shkruajne reaksionet redoks qe ndodhin ne elektroda gjate elektrolizes me anode aktive

Te parqes produktet e elektrolizes ne tretesire ujore me elektroda pasive dhe aktive

Te dalloje reaksionet qe ndodhin ne elektroda nga reaksioni i pepergjithshem Te krahasojne procesin e elektrolizes gjate zhvillimit te saj me elektroda aktive

dhe pasive Te japin te dhena dhe shembuj te perdorimit praktik te elektrolizes dhe elementit

galvanik

Konceptet kryesore : elektroda, elektrode aktive , oksidim ,reduktim , galvanostegji

STRUKTURA E MESIMIT





Perforcimi

Permbledhje e strukturuar

Di /dua te di / mesova

Di /duate di / mesova

Diskutimi i ideveZhvillimi i fjalorit


shkruarit dhe te bashkepunimit Nxitja per te


Pune ne grupe

11


(konsolidimi i të nxënit ) Di /dua te di /mesova persosur te shkruarit

Te menduarit

Pune ne grupePune individuale

Mjetet e punes ; tabela , letra te bardha, lapustina

Parashikimi : Permbledhje e strukturuar Di /dua te di / mesova

Mesuesi : Permbledh ne menyre te shkurtuar pikat kryesore ku do kaloje tema e re , per te nxitur sado pak kureshtjen e tyre Shtroj para tyre pyetjen: Ç’fare dini per elektrolizen ? U kerkoj atyre te mendojne e pastaj te shkruajne ç’fare dine per elektrolizen Vizatoj ne derrasen e zeze tabelen Di /dua te di / mesova Plotesoj se bashku me nxenesit kolonen ‘’DI’

DI

DUA TE DI MESOVA

Eshte proçes fiziko kimike Shnderron energjine EELEK→EkNdodh ne elektrolizier Eshte e ndertuar nga Q i jashtem( levizja e drejtuar e elektroneve) Q i brendshem( levizja e drejtuar e joneve ) Dy elektroda ( anoda ,katoda )Ne anode ndodh oksidimi (+ )Ne katode ndodh reduktimi (- ) Elektrodat jane pasive Ndodh ne elektrolit ne gjendje

12


te shkrire dhe tretesire ujore Shoqerohet me veçim substancash Veçimi i sustancave ne elektroda realizohet sipas disa rregullave te caktuar

Ndertimi i njohurive ‘Dua te di’ Mesuesi :Edhe njehere cila eshte tema e mesimit te dites Nxenesit : elektroliza me anode active Mesuesi : A mund te thoni , çfare doni te dini ne lidhje me kete teme ?Mendimet e tyre I hedhim ne kollonen e dyte te tabeles Di /dua te di / mesova

DI

DUA TE DI MESOVA

Eshte proçes fiziko kimike Shnderron energjine EELEK→EkNdodh ne elektrolit ne gjendje te shkrire dhe tretesire ujore Ndodh ne elektrolizier Eshte e ndertuar nga Q i jashtem( levizja e drejtuar e elektroneve) Q i brendshem( levizja e drejtuar e joneve ) Dy elektroda ( anoda ,katoda )Ne anode ndodh oksidimi (+ )Ne katode ndodh reduktimi (- ) Elektrodat jane pasive Shoqerohet me veçim

Si ndodh ?A ndodh per elektrolite ne gjendje te shkrire dhe tretesire ujore Si ta kuptojme shprehjen ‘‘anode aktive ‘’A jane elektrodat pasive A shoqerohet me veçim sustancash A ndiqen te njejtat rregulla per shkarkimin e joneve ne elektroda A gjen zbatim ne

13


substancash Veçimi i sustancave ne elektroda realizohet sipas disa rregullave te caktuara

industri A eshte i rendesishem A eshte i ngjashem me ndonje proçe tjter

Perforcimi : Mesova Mesuesi : Nxenesit per te gjetur pergjigjet e pyetjeve te tyre lexojne tekstin ne menyre individuale Idete e tyre sherbejne per te plotesuar kollonen e trete te tabeles ‘’ MESOVA ‘’

DI

DUA TE DI MESOVA

Eshte proçes fiziko kimike Shnderron energjine EELEK→EkNdodh ne elektrolit ne gjendje te shkrire dhe tretesire ujore Ndodh ne elektrolizier Eshte e ndertuar nga Q i jashtem( levizja e drejtuar e elektroneve) Q i brendshem( levizja e drejtuar e joneve ) Dy elektroda ( anoda ,katoda Ne anode ndodh oksidimi (+ )Ne katode ndodh reduktimi (- ) Elektrodat jane pasive Shoqerohet me veçim substancash

Si ndodh ?A ndodh per elektrolite ne gjendje te shkrire dhe tretesire ujore Si ta kuptojme shprehjen ‘‘anode aktive ‘’A jane elektrodat pasive A shoqerohet me veçim sustancash A ndiqen te njejtat rregulla per shkarkimin e joneve ne elektroda A gjen zbatim ne industri A eshte i rendesishem A eshte i ngjashem me ndonje proçe tjter

A(+) K(-)

CuSO4pllake bakri

A: Cu – 2e → Cu2+

K : Cu2++2e→Cu0

Cu + Cu2→ Cu2++ Cu0

Ndodh per elektrolite ne gjendje te shkrire dhe ne treteire ujore Pllaka e bakrit merr pjese aktive ne elektrolize Elektrodat nuk jane

14


Veçimi i sustancave ne elektroda realizohet sipas disa rregullave te caktuara

pasive Vecimi i substancave eshte i pjesshem Muk ndiqen te njejtat rregulla per shkarkimi e joneve Proces shume i rendesishem gjen zbatim ne galvanostegji

Detyre : Paraqisni skematikisht elektrolizen e ZnSO4( t ) me elektroda grafiti dhe me anode zinku Shkruani reaksionet qe ndodhin ne elektroda dhe reaksionin e pergjithshem per secilin rast

Vleresimi i nxenesve :

Per : Saktesine e pergjigjeve te tyre Aftesine e te formuluarit te pyetjeve Shkrimin sakte te reaksioneve ne elektroda dhe te reaksionit te pergjithshem

15


Nga pervoja :Nepermjet kesaj teknike nxenesit nxene me mire sepse Ata kujtojne ato qe dine Aftesohen ne berjen epyetjeve Jane me active dhe mesimi eshte me gjithe perfshires

Lenda Kimi Klasa XITema Gatitja dhe vetite e alkoleve Objektivat: Ne fund te ores se mesimit nxenesit do te jene ne gjendje te

Te listojne disa nga vetite fizike te alkoleve me numer te ndryshem atomesh karboni

Te krahasojne dhe shpjegojne vetite fizike te alkoleve me ato te hidrokarbureve me masa molare te peraferta me to

Te pershkruajne me fjale reaksionet e gatitjes te alkoleve Te shkruajne reaksionet qe paraqesin vetite kimike te alkloleve Te zbatojne ne praktike gatitjen e alkoleve te ndryshme

Konceptet kryesore :

STRUKTURA E MESIMIT



16





Diskutim per njohurite paraprake

Veprimtari e leximit te drejtuar

Harta e konceptit

Parashikimi me terma paraprake



shkruarit dhe te bashkepunimit

Nxitja per te persosur te shkruarit te

menduaritNxit imagjinaten

Pune me gjithe

klasen

Pune ne grupe

Pune ne grupe

Pune individuale

Mjetet e punes ; tabela , letra te bardha, shkumesa

Parashikimi: Diskutimi i njohurive paraprake Mesuesi :Ne tabele shkruhen formulat strukturore te disa alkoleve Nga nxenesit kerkoj Te emertojne keto perberje Te grupojne alkolet ne varesi te structures , te pozicionit , te grupit –OH , dhe nr te grupeve -OH Ndertimi i njohurive Veprimtari e leximit te drejtuar (V/L/D)Mesuesi :

Pas etapes se parashikimit kaloj ne etapen e ndertimit te njohurive me veprimtarine e leximit te drejtuar

17


Ndaj klasen ne tre grupe te medha dhe pergatis nga nje pyetje per secilin grup

Vetite fizike te alkoleve

Vetite kimike te alkoleve

Gatitja e alkoleve

Mesuesi :Mbasi ndaj mesimin ne tre paragrafe kryesore , rekomandoj nxenesit te lexojne ne heshtje , secili grup paragrafin perkates per t’ju dhene pergjigje pyetjeve te hartuara.

Nje ose disa perfaqesues nga secili grup duke plotesuar mendimin e njeri tjetrit japin pergjigje per pyetjet e parashtruara me siper

Mesuesi: Cilat jane disa nga vetite fizike te alkoleve ?

Nxenesi : 1 ( Perfaqesues i grupit te pare ) Pasi diskutuam se bashku ne grup menduam te listojme disa nga vetite fizike te alkoleve 1) Alkolet me nr te vogel karbonesh 1-3 treten mire ne uje 2) Me rritjen e nr te carboneve ne varg tretshmeria e tyre ulet 3) Alkolet jane ne gjendje agregate te ndryshme C1- C11 jane lengje C11 e siper jane te ngurta

18

Grupi i pare

Grupi i dyte

Grupi i trete


Mesuesi : Pyes nxenesit nese kane paqartesi dhe ftoj nje nxenes tjeter te vazhdoje mendimin e shokut

Nxenesi : 2 ( Perfaqesues i grupit te pare ) 4) temperaturat e vlimit dhe te shkrijes te alkoleve jane me te medha se te hidrokarbureve me mase te perafert me to , psh. etanoli me mase molare 46g/mol vlon ne 780C ndersa propani me mase molare 44g/mol eshte gaz 5) alkolet sherbejne si tretesa te perberjeve organike

Mesuesi ; Pse ndodh nje dukuri e tille?

Nxenesi : 2 Sepse molekulat e alkoleve lidhen me lidhje hidrogjenore ,arsye kjo qe ndikon dhe ne tretjen e alkoleve ne uje

Mesuesi: Mund te rendisim disa nga vetite kimike te alkoleve ?Nxenesi : 3 ( Perfaqesues i grupit te dyte ) Po mund te themi se vetite kimike te alkoleve i dedikohen grupit –OH Alkolet jane aktiv nga pikpamja kimike ,dhe shfaqin disa lloj reaksionesh 1) veprimi i alkoleve me metalet tregon aciditet

CH3 –OH + Na → CH3 ONa + ½ H2

metanolat natriumi

Mesuesi: Si shfaqen vetite acide tek alkolet Nxenesi : 3 Vetite acide jane shume te dobeta , kripa e formuar mund te shperbehet nga uji

CH3 ONa + H2O → CH3 –OH + NaOH

Mesuesi: Mund te vazhdoje nje nxenes tjeter?

Nxenesi : 4 ( Perfaqesues i grupit te dyte )Ne lidhje me mendimin e shokut mund te themi : 2 ) Meqe kane veti acide te dobeta alkolet nuk mund te veprojne me bazat CH3-OH + NaOH → NUK NDODH 3 ) Por alkolet mund te veprojne me acidet H2SO4

19


CH3-OH + HCl CH3Cl + H20Mesuesi: A japin alkolet reaksione djegie ?Nxenesi : 4 Po alkolet japin reaksione djegie 2CH3-OH + 3O2 → 2CO2 + 4H20

Mesuesi: Tani eshte momenti te njihemi me menyrat e perfitimit te alkoleve Kush deshiron te paraqesi ne tabele reaksionet perkatese Nxenesi : 5 ( Perfaqesues i grupit te trete )Alkolet mund t’i perftojme ne dy menyra kryesore M1 Duke u nisur nga halogjen alkanet me baza alkaline R-Cl + Na OH → R-OH +NaCl psh :, CH3-CH2 Cl +Na OH →CH3-CH2OH +NaClM2: hidratimi I alkeneve CH3-CH=CH2 +H2O→CH3-CH-CH3 │ OH

Perforcimi: Harta e konceptit Parashikim me terma paraprake

Harta e konceptit Gjate kesaj faze u kerkoj nxenesve te plotesojne tabelen e meposhteme Pas plotesimit nga ana e nxenesve TABELA DUHET TE KETE KETE PAMJE

VETITE FIZIKE R-OH VETITE KIMIKE R-OH GATITJA R-OH1) Alkolet me nr te vogel karbonesh 1-3 treten mire ne uje 2) Me rritjen e nr te carboneve ne varg tretshmeria e tyre ulet 3) Alkolet jane ne

1)veprimi i alkoleve me metalet CH3 –OH + Na → CH3 ONa + ½ H2

M1 Duke u nisur nga halogjen alkanet me baza alkaline R-Cl + Na OH → R-OH +NaCl psh

20


gjendje agregate te ndryshme te lenget ngurte 4) temperaturat e vlimit dhe te shkrijes te alkoleve jane me te medha se te hidrokarbureve me mase te perafert me toper shkak te lidhjes hidrogjenore 5) alkolet sherbejne si tretesa te perberjeve organike

2)veprimi i alkoleve me bazat CH3-OH + NaOH → NUK NDODH

3)veprimi i alkoleve me acidet CH3-OH + HCl → CH3Cl + H20

3)djegia e alkoleve

2CH3-OH + 3O2 → 2CO2 + 4H20

,CH3- Cl +Na OH →CH3-OH +NaCl

M2: hidratimi I alkeneve

CH3-CH=CH2 +H2O→CH3-CH-CH3 OH

Mesuesi: Per te perfunduar mesimin ju jap nxenesve fjalet Alkol Udhetim Trishtim 24 ore Ju le 5’kohe per te krijuar nje tregim te shkurter Paraqes me poshte disa nga punimet e nxenesve

Kristjana Alkoli ishte dashuruar marrezisht pas nje baze te quajtur hidroksid natriumi.Por ajo jetonte mjaft larg tij ,gati nje dite nate udhetim me avion .Ai beri gati valixhet dhe u nis me shpresen se ajo do ta pranonte .Kur mberriti ,mori nje taksi dhe u nis per tek shtepia e saj Trokiti ne dere dhe ajo doli .Megjithese ai I beri nje delklarate te forte dashurie , ajo nuk epranoi duke I thene ‘’Ti nuk je tipi im ‘’Ai i trishtuar u nis per te gjetur rrugen e tij , ndoshta ne kete rruge do te takonte vajzen e endrrave .Dhe ai e gjeti ,ajo vajze ishte acidi klorhidrik .Ajo dhe ai u martuan dhe jetuan te lumtur

Vleresimi i nxenesve : Vlerseoj nxenesit ne lidhje me faktin se sa : U aktivizuan dhe moren pjese ne oren mesimit Sa dhane mendime te sakta ne lidhje me problemet e tajtuara gjate punes ne grup , ku vleresoj nxenesin me aktiv te grupit Sa origjinal ishin ne krijimet e tyre

Nga pervoja :

21


Teknika V.L.D eshte nje teknike qe mund te zbatohet shpesh ne shkencat egzakte Kjo teknike simulon te lexuarit e kuptimshem,ndjenjen e pergjegjesise se punes ne grup dhe shpesh jep rezultat

Lenda Kimi Klasa XITema Perberjet inorganike dhe organikeObjektivat: Ne fund te ores se mesimit nxenesit do te jene ne gjendje te

Te pershkruajne perberjet organike si perberje te karbonit Te identifikje elementet kryeore te perberjeve organike Te listojne disa nga karakteristikat kryesore te perberjeve organike Te krahasojne perberjet organike me ato inorganike Te rendisin disa nga dallimet midis perberjeve organike dhe atyre organike Te argumentoje ne baze te vecorive unitetin e perberjeveinorganike me ato

organike

22


Konceptet kryesore : perberje organike , kimi organike kimia e karbonit

STRUKTURA E MESIMIT






Leviz /ndalo /krijo dyshe

Lexim permbledhje ne dyshe

Role te specializuara ne diskutim



shkruarit dhe te lexuarit

ndervepruev

Nxitja per te persosur Imagjinaten


Pune ne dyshe

Pune ne dyshe

Pune ne grupe

Pune individuale

Mjetet e punes ; tabela , letra te bardha, shkumesa Parashikimi: Leviz/ndalo / krijo dyshe Mesuesi :

Ju bej te njohur nxenesve se do hyme ne studimin e nje pjese te re te kimise e cila eshte ‘ Kimia organike’’Ne kete faze te mesimit zbatoj tekniken leviz/ndalo /krij dyshe Nxenesit levizin ne klase dhe me dhenien komandes ‘ngrij ata ne menyre te rastesishme behen partnere

23


dhe diskutojne ne dyshe me shokun /shoqen qe kane prane ne lidhje me pyetjen

Ç’fare dini ju per perberjet organikeNxenesit marrin kohen e duhur per te diskutuar me njeri tjetrinDisa nga opinionet dhe mendimet e tyre ne dyshe i paraqesim ne tabele

Dyshja e pare Jane perberje kimke thote ANA Fjala organike i kujton te gjallen , keshtu qe IRA mendon se perberjet organike jane brenda se gjalles

Dyshja e dyte Ne biologji ne kemi permendur si perberje te tilla lyrnat karbohidratet proteinat dhe acidet nukleike tha ENDRI Ndersa DANIELI mendon se keto perberje duhet t’ i studjoi kimia organike , qe ju mesuese permendet ne fillim te ores se mesimit

Dyshja e trete Dyshja jone kishte te njejtin mendim ,qe perberjet organike prodhojne ose jane burim energjie

Dyshja e katert Krista me tregoi se ne nje emision ne TV,ne lidhje me perberjet organike,kishte kuptuar qe gjithçka qe ne konsumojme ne jeten e perditeshme eshte me natyre organike …………………………..Po eshte e vertete,edhe pijet ,parfumet, detergjentet kremerat, esencat, etjjj ………..

Ndertimi i njohurive Lexim permbledhje ne dyshe

Mesuesi :Mesimi ndahet ne paragrafe dhe nxensit lexojne dhe permbledhin ne dyshe , ku njeri ben pyetjen tjetri permbledh me fjalet e veta

Per secilin paragraf ,synoj te aktizoj disa dyshe

Dyshja e pare ; PARAGRAFI PARE Nx 1 Si i grupojme perberjet ne natyre ?Nx 2 Perberjet ne natyre i gupojme ne inorganike dhe organike:

Nx 3 Cilat u quajten substanca organike

24


Nx 4 substanca organike jane ato qe nxirreshin nga e gjalla

Dyshja e dyte PARAGRAFI I DYTE Nx 5 Ç’jane perberjet organikeNx 6 Perberjet organike jane te gjitha ato perberje qe kane elementin karbon, atomet e te cilit lidhen me njeri tjetrin per te formuar vargje karbonik

Mesuesi :Kerkoj qe nxenes te tjere te perserisin konceptin ne formen e nje loje ku secili nxenes i le ‘pas’ shokut ose shoqes se vet konceptin perberje organike

Nx 7Perberjet organike, ndodhen vetem tek organizmat e gjalla? Nx 8Jo ne ditet e sotme me zhvillimin e shkences dhe teknikes ato mund te prodhohen ne menyre sintetike

Dyshja e trete PARAGRAFI I TRETE Nx 9 Si mund te dallojme perberjet organike nga ato inorganike ?Nx 10 Jane disa veti qe bejne dallimin midis ketyre perbejeve Nx 11 Perberjet organike: jane vetem te perbera Kane nje numer te vogel elementesh (C, H,O,N,S,P,Cl..) Numri i tyre arrin deri ne pese milion Kane lidhje kovalente polare dhe kovalente Mund te denatyrohen ne menyre te parikthyeshme Ndodhen shume pak ne gjallesa dhe shume ne gjallesa Perforcimi: Role te specializuara ne diskutimMesuesi : Organizoj nxenesit ne grupe sipas inteligjencave dhe aftesive te tyre Gr gjykues ; Gjykatesin dhe dy ndihmes gjyqetare Roli i tyre eshte te percaktojne se kush jane me te domosdoshme per njeriun perberjet organike apo ato inorganikeGr hetimit ; Hetuesit dhe ndihmesit e tij Grumbullojne informacione dhe ja japin trupit gjykues Gr i te drejtave te perberjeve organike dhe inorganike

25


Evidenton anet pozitive te perberjeve organike dhe inorganike Gr i letrareve krijon pese vargeshin e shprehjes perberjet organike

Gr i letrareve si deshmitare

P organike P inorganike

Mesazhi qe percillet ( nga gjykatesi )

‘’Te gjitha perberjet kimike jane te rendesishme qofshin keto organike apo inorganike’’

Vleresimi i nxenesve :Saktesine e pergjigjeve te tyre Aftesine e te permbledhurit dhe te formuluarit te pyetjeve Aftesine e te gjykuarit per rendesine eperberjeve organike dhe inorganike

26

Gr Hetuesve

Gjykatesi me ndihmes gjyqtaret

Jane vetem te perbera Kane nje numer te vogel elementesh (C, H,O,N,S,P,Cl..) Numri i tyre arrin deri ne pese milion Kane lidhje kovalente polare dhe kovalente Mund te denatyrohen ne menyre te parikthyeshme Ndodhen shume pak ne gjallesa dhe shume ne gjallesa

Jane te thjeshta dhe teperbera Kane nje numer te madh elementesh (C,,O,N,S,P,Cl,Na,Zn,K Cu, Fe, Cr.gjith sistemi periodik) Numri i tyre arrin deri ne 800 mije Kane lidhje kovalente polare dhe kovalente, jonike ,bashkerenditese Mund te shnderrohen nganjera forme ne tjetetren ne menyre te rikthyeshme Ndodhen ne gjallesa dhe jogjallesa shume ne gjallesa


Lenda Biologji Klasa IXTema Ndarja qelizore Objektivat: Ne fund te ores se mesimit nxenesit do te jene ne gjendje te

Te pershkruajne se ç fare jane fjalet ndarje qelizore,mitoze,mejoze,profaze, metafaze,anafaze dhe telofaze.

Te pershkruaje cfare ndodh gjate procesit te mitozes dhe mejozes.ne qelize Te krahasoje mitozen me mejozen,dhe te tregoje ndryshimet dhe ngjashmerite

midis tyre.

Te analizoje pse ndarja qelizore eshte e rendesishme

Konceptet kryesore : mitoze, mejoze, ndarje qelizore,profaza,metafaza, anafaza, telofaza, gamente

STRUKTURA E MESIMIT






Diskutim i lire

Leximi me kodim

Harta e konceptit




nderveprues

Nxitja per te persosurImagjinaten


Pune ne dyshe

Pune ne grupe Pune individuale

27


Mjetet e punes ; tabela , letra te bardha, shkumesa paraqitje grafike te gateshme te mitozes dhe mejozes

Parashikimi: Diskutim i lire Mesuesi : Imagjinoni sikur nuk do te mund te riprodhoheshin,sikur qelizat te mos ndaheshin pra te shumoheshin.

Nxenesi 1: Nuk do te kishte dashuri. Nxenesi 2: Bota nuk do te egzistonte. Nxenesi 3: Bota do te ishte e vjeter dhe e plakur. Nxenesi 4: Nuk do te kishte as vdekje. Nxenesi 5: Do te egzistonin te njejtat gjallesa. Nxenesi 6: Nuk do te kishim larmi: Gjallesash, Bimesh,

Lulesh shume ngjyrshe, Kafshesh Sjellesh......................Nxenesi 7: Bota nuk do te ishte e bukur.!Mesuesi: Imagjinata juaj shkon shume larg,te gjitha thenjet tuaja jane te verteta,por ne boten reale nuk ndodh keshtu,apo jo?

Nxenesi 8: Sigurisht qe po! Ne dime qe e gjalla ka aftesi te lere pasardhes , pra te riprodhohet

Mesuesi: Ne temen e sotme do mmarrim njohuri mbi ndarjen qelizore dhe menyrat e realizimit te saj

Ndertimi i njohurive Leximi me kodim

28


Mesuesi: Shkruaj ne tabele kater kode qe ju korespondojne 4 fjaleve kyce.

NDARJE QELIZORE

F FAZA

KROMOZOM

MEMBRANE BERTHAMORE

Mesuesi:Ne heshtje, hapni librat ne fq 90, dhe lexoni me kujdes mesimin e dites, krahas seciles fjale kyce vendosni kodin perkates.(Nxenesit lexojne me kujdes mesimin)Mesuesi: Vizatoj ne derrase tabelen, me kodet perkatese,ku secili kod vendoset ne kllapa.

F Ndarja qelizore procesi gjate te cilit qeliza meme jep qeliza bia. Eshte vecori per qelizat e trupit dhe gamenet. Realizohet ne dy menyra: mitoze dhe mejoze. Mitoza, ndarje qelizore ku nga qeliza meme dalin dy qeliza bija me te njejten nr kromozomesh. Realizohet me ane ten je ndarje mitotike.Mejoza, ndarje qelizore ku nga qeliza meme dalin 4 qeliza bija me ½ e numrit te kromozomeve. Realizohet me ane te dy ndarjeve njepasnjeshme mejotike dhe mitotike.

Njihen 4 faza ne procesin e ndarjes qelizore. Profaza : qeliza perg per ndarje, ndodh 2 fishimi kromozomeve, prishet membrane berthamore Metafaza: kromozomet vendosen ne mes te qelizesAnafaza: qeliza fillon te zgjatet Telofaza. Formohet membrane dhe krijohen 2 qeliza te reja

Jane pjese e ndarjes qelizore. Ne faza te ndryshme te ndarjes jane te ndryshemNe profaze kromozmet paraqiten njelloj, pra dyfishohen. Metafaza I ndryshon nga metafaza II sepse ne te paren kromozomet vendosen ne qender cift ndersa ne te dyten tekNe anafaze kromoz shkojne drejt poleve te qelizesNe telofaze kromoz riorganizohen per te formuar 2 qeliza te reja

M Berthamore Ne profaze prishetMetfaze s’egzistonAnafaze s’egzistonTelofaza riformohet

29


Perforcimi:Harta e konceptev eMesuesi: Ne tabele ndertoj bashke me nxenesit harten ekoncepteve

∙

2 n 2 n

n n n

2n 2n

n n n Vleresimi i nxenesve: Saktesine e pergjigjeve te tyre Aftesine e te permbledhurit dhe te formuluarit te koncepteve kryesore

Lenda Biologji

30

Mitoza Ndarja qelizore Mejoza

Proces gjate te cilit qeliza meme jep qeliza bija.

n

Ndarje qelizoreNdahen qelizat e trupitRuhet materiali gjenetikRealizohet me ane te nje ndarje mitotikeMitoza kalon ne kater faza

ProfazaMetafazaAnafazaTelofaze

Ndarje qelizoreFormohen qelizat riprodhuesePergjysmohet materiali gjenetikRealizohet me ane dy ndarjeve te njepasnjeshme, mitotike dhe mejotike. Te dyja ndarjet kalojne ne 4 faza

ProfazaMetafazaAnafazaTelofaze


Klasa XITema ADN Objektivat: Ne fund te ores se mesimit nxenesit do te jene ne gjendje te

Te pershkruajne se ç fare jane acidet nukleike, ADN, nukleotide dhe kodi gjenetik

Te listojne disa nga vecorite kryesore te ADN Te pershkruajne ndertimin e ADN Te tregojne rolin e kodit gjenetik Te argumentojne pse ADN eshte gjuha e jetes.

Konceptet kryesore : Acidet nukleike, ADN, nuleotide dhe kodi gjenetik

STRUKTURA E MESIMIT






Permbledhje e strukturuar

Ditar dy pjesesh

Shkrimi i shpejte




nderveprues

Nxitja per te persosur Imagjinaten


Pune ne grupe Pune me gjithe

klasen

Pune individuale Ne dyshe ne grupe

Mjetet e punes ; tabela , letra te bardha, shkumesa paraqitje grafike te gateshme te ADN mitozes dhe mejozes

31


Parashikimi: Permbledhje e strukturuar Mesuesi Shkurt permbledh momentet ne te cilat do te kaloje mesimi I dites Kerkoj nga nxenesit te japin te dhena dhe informacion se sa ata enjohin AND dhe ç’fare duan te dine per te T heksoj dhe njehere qe do te ndalemi ne tre moment kryesore Çperfaqeon AND, Si eshte e ndertuar Roli I kodit gjenetik Ndertimi i njohurive DITAR DY PJESESH Ndahet klasa ne grupe ne menyre rastesore ku per secilin grup kam pergatitur nj e tabele te thjeshte

ADN KOMENTI I NXENEVE

NDERTIMI KOMENTI I NXENEVE

KODI GJENETIK KOMENTI I NXENEVE

Ju jap mundesine nxenese te lexojne mesimin per te bere komentet e duhura ne grup .Ndertoj tabelen permbledhese

32


KONCEPTET

ADN

KOMENTI I NXENESVE

Acid nukleik Emertohet acidi dezoksiribonukleikEshte makromolekule e cila nuk mund te shihet me sy te lire por me mikroskop elektronikPergjejgese per trashegimine e tipareveNdodhet ne qelize → berthame → →kromozomeSegmente te vogla te AND perfaqesojne genetNje gen mban informacionin per nje enzime , nje protein, nje tiparGen → Proteine → Tipar

NDERTIMI

Ne vitin 1953 Watson – Krik zbuluan ADNKa nje structure spiralore te dyfishteNjesia baze e cdo vargu te AND eshte nukleotidi. Cdo nukleotid eshte I ndertuar nga tre pjesse : baza e azotuar, sheqer, grup fosfatikNjihen kater baza te azotuara : adenine, guanine, citozina, timinaVargjet e ADN lidhen me njeri tjetrin ne baze te parimit te perplotesimit ku : Adenina → Timina Guanina → Citozina

KODI GJENETIK

Shkruhet informaconi gjenetikPerftohet nga te githa kombinimet e mundeshme te bazave te azotuara

Bazat e azotuara kombinohen tre e nga tre ku cdo treshe mban informacionin per nje tipar

33


Perforcimi: Shkrimi i shpejte

Mesuesi: Orientoj nxenesit te shkruajne pa ndalur doren per 3 minuta ne lidhje me ADN

Sqaroj se nuk eshte e nevojshme te shkruash bukur por mos te shkeputesh doren .Lexohen disa nga punimet e nxenesve !Kristi ,shkruan:Une jam acidi dezoksi ribonukleik shkurt mund te me therrisni ADN , jam nje makromolekule , por shume e rendesishme per trashegimine e tipareve ‘’shtepia ime ndodhet ne kromozome ‘’

Aty qendroj se bashku me disa mikeshat e mia proteinat . Nuk mendojme asnjehere te largohemi nga kromozomet sepse ia kalojme shume mire se bashku dhe perfaqsojme me dinjitet ate ç’ka jemi.Familja ime perbehet nga kater anetare Adenina , Guanina, Citozina , Timina . Adenina dhe Timina jane shume te lidhura me njera -tjetren po keshtu edhe Guanina me Citozinen Me pelqen puna qe bej sepse keshtu kryej nje veprim ne dobi te njerzimit ………

Eee ….. dhe diçka tjeter …….Jam e vetmja molekule biologjike qe kam aftesine te riprodhoje veten Jam thjesht unike !

Vleresimi i nxenesve :Per : Saktesine e pergjigjeve te tyre Aftesine e te permbledhurit dhe te formuluarit te pyetjeve

34

Modele Mësimdhënie KIMI XI, Biologji XI byirenakotobelli

Education

Transcript of Modele Mësimdhënie KIMI XI, Biologji XI byirenakotobelli