Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

28

TOMASZ CZELEKO1, ANDRZEJ LIWCZYSKI1,2, WALDEMAR KARNAFEL3

CUKRZYCA ZWIKSZA ZAPADALNO I UMIERALNO Z POWODU NIEKTRYCH

NOWOTWORW ZOLIWYCH W POLSCE: ANALIZA BAZY DANYCH NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA

OBEJMUJCEJ 1 840 973 OSOBY Z CUKRZYC W OKRESIE 2008-2014

DIABETES MELLITUS INCREASES THE INCIDENCE AND MORTALITY DUE TO CERTAIN TYPES OF CANCER IN POLAND: ANALYSIS OF THE NATIONAL HEALTH FUND DATA BASE COMPRISING 1 840 973 DIABETES MELLITUS CASES IN THE

PERIOD 2008 2014

1) Narodowy Fundusz Zdrowia, Warszawa 2) Oddzia Zdrowia Publicznego, Wydzia Nauki o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w odzi,

3) Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materii Warszawski Uniwersytet Medyczny.

STRESZCZENIE. Wiele bada wskazuje, e cukrzyca zmienia ryzyko wystpienia nowotworu zoliwego oraz umieralno ogln wrd chorych. Autorzy na podstawie danych pochodzcych z caej Polski, zawartych w rejestrach Narodowego Funduszu Zdrowia, przeprowadzili analiz retrospektywn zapadalnoci i umieralnoci poczwszy od 01.05.2008 do 30.04.2014 wrd 1 840 973 chorych na cukrzyc, u kt-rych przed 30.04.2008 roku nie znaleziono w bazie danych o wystpowaniu nowotworu zoliwego i agodnego.Cukrzyca powodowaa zwikszenie czstoci wystpowania nastpujcych nowotworw zoliwych: pcherza moczowego, wtroby, jelita grubego, trzustki i gruczou krokowego.Cukrzyca powodowaa take zwikszenie wskanikw umieralnoci oglnej u osb ze stwierdzonym nowotworem zoliwym pcherza mo-czowego, wtroby, trzustki, gruczou krokowego i trzonu macicy.

Sowa kluczowe cukrzyca, nowotwr zoliwy, zapadalno, umieralno.

SUMMARY. Several studies have suggested that diabetes mellitus may alter the risk of incidence and mortality due to the variety cancers.An electronic search was performed using Polish National Health Fund data base from 01.05.2008 until 30.04.2014. The authors of examined the relations between diabetes mellitus and the incidence and mortality due to selected cancers in a large, retrospective cohort of 1 840 973 patients with diabetes mellitus who had not reported history of cancer before 30.04.2008.Diabetes mellitus increases the incidence from bladder, liver, colon, pancreas, kidney and prostate cancers.Diabetes mellitus also increases the mortality due to bladder, liver, pancreas, prostate and endometrial cancers.

Key words diabetes mellitus, cancers, incidence, mortality.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

29

WPROWADZENIE

Prognozy dotyczce wystpowania cukrzycy na wie-cie podaj, e liczba chorych zwikszy si z 382 milionw obecnie do 592 milionw w roku 2035 (1). Rwnoczenie wzronie - na wiecie - liczba chorych z nowotworami z 12,7 milionw w roku 2008 do 22,2 milionw w roku 2030 (2).

Wiele bada epidemiologicznych w rnych popula-cjach wskazuje na zaleno pomidzy ryzykiem wyst-pienia raka a cukrzyc typu 2. Zarwno cukrzyca typu 2 jak i otyo s niezalenymi czynnikami, ktre zwik-szaj ryzyko wystpienia niektrych nowotworw zoli-wych, pogarszaj rokowanie, powoduj wysz umieral-no. Zaleno tak badano w wielu orodkach.

J. de Heer przedstawi metaanaliz ryzyka wy-stpienia nowotworu zoliwego u chorych na cukrzyc typu 2, z ktrej wynika, e ryzyko raka wtroby w tej populacji wzrasta o 87%, raka trzustki o 73%, raka trzo-nu macicy o 62%, raka skry o 43%, raka jelita grubego o 37%, raka odbytu o 34%, raka piersi o 20% Ryzyko raka gruczou krokowego ulega zmniejszeniu o 19% (3).

Campbell i wsp wykazali, na podstawie 26-letniej, prospektywnej obserwacji, e u osb z cukrzyc wzra-sta umieralno w porwnaniu do populacji oglnej bez cukrzycy w Stanach Zjednoczonych Ameryki Pnoc-nej z powodu raka pcherza moczowego, trzustki, piersi u kobiet, wtroby, jelita grubego i trzonu macicy (4).

W mniejszym doniesieniu przedstawiono wstpne dane epidemiologiczne dotyczce zapadalnoci zacho-rowa i umieralnoci na wybrane nowotwory zoliwe u chorych na cukrzyc w Polsce, w latach 2008-2014.

MATERIA I METODY

wiadczenia zdrowotne w Polsce s finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) na podstawie ustawy (5) oraz rozporzdze Ministra Zdrowia z niej wynikajcych (6,7).

Wykonywanie wiadcze z rozpoznaniem nowotwo-rw zoliwych grupy C albo nowotworw niezoliwych od D00 do D50 oraz Z51.1 i Z51.2 odbywa si w ramach lecznictwa zamknitego czyli umowy szpitalnej. Organi-zacj, finansowanie i rozliczanie takich wiadcze okre-laj zarzdzenia prezesa NFZ (8,9).

Wraz z wprowadzeniem w roku 2008 systemu rozli-cze w ramach jednorodnych grup pacjentw (JGP) fi-nansowanie terapii jest realizowane w systemie tego ro-dzaju grup W celu przeprowadzenia analizy na danych sprawozdawczych bdcych w bazie NFZ wykonano zapytanie do SQL (Structured Qury Language) do baz danych. Za niepowtarzalny identyfikator pacjenta zosta uznany numer PESEL (10). Doprecyzowanie numeru PE-SEL pacjentw z cukrzyc ze wiadczeniem rozpoznania i leczenia nowotworu nastpio w kilku etapach.

Przedstawiono to postpowanie poniej. W okresie od 1 maja 2008 roku do 30 kwietnia 2009 roku

znaleziono w zasobach Narodowego Funduszu Zdrowia sprawozdania ze wiadcze zwizanych z cukrzyc, z rozpoznaniem gwnym - cukrzyca z rozszerzeniem: E10.X cukrzyca insulinozalena, E11.X cukrzyca insulinoniezalena, E12.X cukrzyca zwizana z nie-doywieniem, E13.X inne nieokrelone postacie cuk-rzycy, E14.X cukrzyca nieokrelona. W tym samym czasie zarejestrowano, e pacjent zrealizowa recept na jakikolwiek lek z grupy: A10A.X (insuliny), A10B.X (leki przeciwcukrzycowe doustne) i testy diagnostyczne. cznie stanowio to (nr PESEL) 2 146 728 przypadkw.

Wrd tej kohorty chorych na cukrzyc byo 908 894 osb pci mskiej i 1 237 690 osb pci eskiej. redni wiek wynosi 62,2 16,76 lat. Chorzy w wieku do 59 roku ycia stanowili 40,14%, a od 60 roku ycia stano-wili 59,86% analizowanej populacji

W okresie od 2004 do 30 kwietnia 2008 roku znale-ziono sprawozdania wykonanych wiadcze, w ktrych rozpoznano nowotwory zoliwe grupy C i nowotwory niezoliwe grupy D00 do D50, Z51.1 lub Z51.2 w su-mie 305 411 wedug nr PESEL.

W grupie C liczba pacjentw wynosia 117 810 osb, a w grupie D 195 641 osb, w grupie Z liczba pacjen-tw wynosia 162 osoby.

Suma liczb rozpozna nowotworw wynosia wicej ni 305 411, poniewa w niektrych przypadkach spra-wozdano w dacie pierwszego rozpoznania wicej ni jedno rozpoznanie nowotworowe

Osoby z rozpoznaniami nowotworowymi przed 30.04.2008 nie byy analizowane w dalszej czci pracy.

Dla pozostaych pacjentw to znaczy 1 840 973 osb sprawdzono sprawozdania wiadcze z rozpoznaniem no-wotworu zoliwego C albo niezoliwego od D00 do D40 w okresie od od 01052008 roku do 30042014 roku

ROK 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Pe eska 1 023 924 986 415 951 090 916 228 881 001 845 559

Pe mska 785 502 754 552 725 581 697 801 669 793 642 385

CZNIE 1 809 426 1 740 967 1 676 671 1 614 029 1 550 794 1 487 944

Tab. 1. Zestawienie liczbowe analizowanej subpopulacji chorych na cukrzyc w kolejnych latach obserwacji.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

30

Dat pierwszego sprawozdania wiadcze z rozpozna-niem nowotworu uznawano arbitralnie za rok wystpienia nowotworu u osoby okrelonej wg PESEL.

Daty zgonw analizowanych chorych pozyskiwano z Centralnego Wykazu Ubezpieczonych.

Wszystkie dane liczbowe opracowano przy wykorzysta-niu narzdzi SAS, Statistica oraz zapyta SQL.

WYNIKI BADA

I. Dane statystyczne oglne.W okresie od 1 maja 2008 roku do 30 kwietnia 2014

roku w analizowanej kohorcie chorych na cukrzyc znale-ziono 342 876 chorych z nowotworami w tym: z nowotworami agodnymi 238 314 osb (12,94%) oraz 104 562 (5,68%) osb z nowotworami zoliwymi. w analizowanej kohorcie 1 840 973 osb chorych na cuk-

rzyc w okresie od 01.05.2008 roku do 30.04.2014 roku zmaro 371 553 osb tzn. 20,18%.

W okresie od 01.05.2008 do 30.04.2014 roku zmaro 206 380 osb pci eskiej i 165 173 osb pci mskiej.

W powyej wymienionym okresie stwierdzono nowe no-wotwory zoliwe u 104 562 osb w tym u 54 009 osb pci eskiej (51,65%) i u 50 553 osb pci mskiej (48,35%).

Spord 104 562 osb w okresie od 1 maja 2008 roku do 30 kwietnia 2014 roku zmaro 45 249 osb (43,27%), a przeyo 59 313 osb (56,73%).

Spord osb, ktre zmary 22 746 (50,27%) stanowiy kobiety, a 22 503 (49,73%) stanowili mczyni.

Wrd osb z nowym nowotworem zoliwym w okresie analizowanym do 30 kwietnia 2014 roku przeyo 57,88% osb pci eskiej i 55,49% osb pci mskiej.

II. Wpyw wieku.W tabeli 3 zestawiono liczby osb z rozpoznaniem

nowy nowotwr zoliwy w poszczeglnych przedzia-ach wiekowych oraz odsetki dotyczce 104 562 chorych na cukrzyc w latach 2008-2014.

U 14,09% osb stwierdzono nowotwr zoliwy w przedziale wiekowym od 0 do 59 roku ycia. Natomiast 85,91% osb liczyo 60 lub wicej lat.

III. Wpyw pci.W tabeli 4 zestawiono odsetki okrelajce czsto

zachorowalnoci na poszczeglne nowotwory zoliwe u osb obu pci, w analizowanej populacji chorych na cukrzyc - w latach 2008-2014.

Wrd osb pci mskiej nowotwory zoliwe doty-czyy najczciej: jelita grubego i odbytu; gruczou kro-kowego; pcherza moczowego; puca; skry; nerki; o-dka; trzustki.

Natomiast wrd osb pci eskiej nowotwory zoli-we obserwowano najczciej w nastpujcych narzdach: 1/piersi; 2/jelito grube i odbyt; 3/skra; 4/trzon macicy; 5/puca; 6/nerki; 7/trzustka; 8/odek.

W tabeli 5 przedstawiono stosunek czstoci wy-stpowania poszczeglnych nowotworw zoliwych u pci mskiej do czstoci wystpowania ich u pci e-skiej w badanej populacji chorych na cukrzyc w latach 2008-2014

U osb pci mskiej z cukrzyc w porwnaniu do osb pci eskiej obserwowano nowotwory zoliwe czciej w nastpujcych narzdach: pcherz moczowy, krta, przeyk, puca, jelito grube, odbyt i w odek.

Natomiast u osb pci eskiej czciej obserwowano nowotwory zoliwe tarczycy i biaaczk szpikow.

ROK 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Pe eska 17 492 37 059 35 325 34 862 35 227 35 442 10 523

Pe mska 14 055 30 950 28 971 27 780 28 008 27 408 8 001

CZNIE 31 547 68 459 64 296 62 642 63 235 62 850 18 524

Tab. 2. Liczby zgonw w poszczeglnych latach okresu 2008- 2014.

Wiek chorych Liczba chorych Odsetek (%)

do 9 lat 106 0,10%

10 19 lat 119 0,11%

20 29 lat 301 0,29%

30 39 lat 609 0,58%

40 49 lat 1836 1,76%

50 59 lat 11 765 11,25%

60 69 lat 29 434 28,15%

70 79 lat 37 075 35,46%

80 lat i wicej 23 317 22,30%

Tab. 3. Zestawienie wieku i liczby chorych z nowymi rozpoznaniami nowotworw zoliwych u 104 562 chorych na cukrzyc w latach 2008-2014.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

31

Nowotwr zoliwyNarzd Pe mska / pe eska

Przeyk 2,64

odek 1,69

Jelito grube i odbyt 1,75

Wtroba 1,22

Pcherzyk ciowy 0,29

Trzustka 0,94

Krta 3,23

Puca 1,93

Czerniak skry 0,94

Pcherz moczowy 5,37

Mzg 0,81

Tarczyca 0,33

Szpiczak 0,74

Biaaczka limfatyczna 1,13

Biaaczka szpikowa 0,63

Lokalizacja nowotworu (ICD 10) Pe mska (%) Pe eska (%)

Przeyk C15 1,03 0,39

odek C16 5,10 3,01

Jelito grubeOdbytnica

od C18do C21

17,50 10,02

Wtroba C22 2,02 1,65

Pcherzyk ciowy C23 0,47 1,60

Trzustka C25 3,23 3,41

Krta C32 1,13 0,35

Puca C34 12,51 6,48

Czerniak skry C43 0,75 0,79

Skra C44 8,17 9,69

Piersi C50 13,87

Szyjka macicy C53 3,39

Trzon macicy C54 9,02

Jajnik C56 2,49

Gruczo krokowy C61 16,72

Jdro C62 0,46

Nerka C64 5,22 4,18

Pcherz moczowy C67 13,80 2,57

Mzg C71 2,02 2,05

Tarczyca C78 0,39 1,19

Szpiczak C90 1,03 1,39

Biaaczka limfatyczna C91 1,97 1,74

Biaaczka szpikowa C92 0,69 1,09

Tab. 5. Proporcja czstoci wystpowania poszczeglnych nowotworw zoliwych u pci mskiej do czstoci ich wystpowania u pci eskiej w badanej populacji chorych na cukrzyc, w latach 2008-2014.

Tab. 4. Zachorowalno na nowotwr zoliwy w subpopulacji osb z cukrzyc w Polsce, w okresie 01.05.2008 30.04.2014.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

32

W tabeli 6 zestawiono odsetki osb z grupy poszcze-glnych nowotworw zoliwych, ktre przeyy do 30.04.2014 roku z uwzgldnieniem pci.

Wrd osb pci mskiej najniszy odsetek osb, ktre przeyy w stosunku do oglnej liczby chorych u ktrych pojawi si nowotwr dotyczy nastpujcych narzdw: przeyk, trzustka, wtroba, puca, biaaczka szpikowa, mzg, pcherzyk ciowy.

Natomiast wrd osb pci eskiej odpowiednio najniszy odsetek osb, ktre przeyy obserwowano w przypadkach z nowotworami nastpujcych narzdw: pcherzyk ciowy, trzustka, wtroba, odek, przeyk, puca, jajnik i mzg.

W tabeli 7 zestawiono odsetki umieralnoci oglnej osb z cukrzyc, u ktrych w okresie 2008-2014 wystpi-y nowotwory zoliwe.

Wrd osb pci mskiej najczciej zgony wystpo-way u osb z cukrzyc i nowotworami zoliwymi nast-pujcych narzdw: puca; jelito grube i odbyt; gruczo krokowy; pcherz moczowy; odek; trzustka.

Natomiast wrd osb pci eskiej najczciej zgony obserwowano u osb z cukrzyc i z nowotworami zoli-wymi nastpujcych narzdw: jelito grube i odbyt; pier-si; puca; trzustka; trzon macicy; odek.

IV. PorwnaniaPrzedstawione odsetki okrelajce czsto zachoro-

wa na nowotwory zoliwe u chorych na cukrzyc po-rwnano z odsetkami czstoci zachorowa na nowotwo-ry zoliwe w populacji oglnej w Polsce w 2010 roku,

ktre s przedstawione w Krajowym Rejestrze Nowotwo-rw (11).

Z tego porwnania wynikao, e u osb pci mskiej w badanej przez nas subpopulacji nowotwory zoliwe nast-pujcych narzdw wystpuj czciej w porwnaniu do po-pulacji oglnej: pcherz moczowy, wtroba, biaaczka limfa-tyczna, jelito grube i odbyt, trzustka, nerki i gruczo krokowy.

Niektre nowotwory zoliwe u mczyzn wystpuj czciej w populacji oglnej w porwnaniu do badanej populacji cukrzycy. Naley do nich rak jdra, rak krtani, czerniak skry i rak puca.

Natomiast w populacji kobiet chorych na cukrzyc w porwnaniu do kobiet z populacji oglnej czciej wy-stpuj: nowotwr zoliwy wtroby, biaaczka limfatycz-na, nowotwr zoliwy trzustki.

W populacji oglnej u pci eskiej w porwnaniu do populacji chorych na cukrzyc czciej wystpoway: no-wotwr zoliwy jajnika, szyjki macicy, piersi i tarczycy.

Wikszy odsetek umieralnoci oglnej chorych na cukrzyc w porwnaniu z danymi z Krajowego Rejestru Nowotworw z 2010 roku (1) dotyczcego populacji oglnej, zaobserwowano u pci mskiej w nowotworach zoliwych pcherza moczowego, wtroby, trzustki i gru-czou krokowego.

Natomiast odsetek umieralnoci u osb pci mskiej z populacji oglnej by wyszy w porwnaniu z odsetka-mi umieralnoci badanej populacji chorych na cukrzyc w nastpujcych nowotworach zoliwych: jdro, krta, czerniak skry, pcherzyk ciowy, puca.

Nowotwr zoliwy narzd Pe mska (%) Nowotwr zoliwy narzd Pe eska (%)

Przeyk 20,23 Pcherzyk ciowy 15,38

Trzustka 22,38 Trzustka 21,22

Wtroba 23,16 Wtroba 21,26

Puca 33,13 odek 30,57

Biaaczka szpikowa 35,38 Przeyk 35,21

Mzg 40,41 Puca 41,08

odek 43,23 Jajnik 42,41

Pcherzyk ciowy 44,17 Mzg 46,89

Szpiczak 53,15 Jelito grube i odbyt 53,01

Krta 64,21 Szpiczak 53,43

Biaaczka limfatyczna 67,10 Szyjka macicy 56,70

Jelito grube i odbyt 69,85 Biaaczka szpikowa 68,89

Czerniak skry 72,75 Krta 69,69

Nerka 75,86 Nerka 71,51

Pcherz moczowy 78,84 Piersi 72,01

Skra 82,83 Trzon macicy 74,20

Tarczyca 83,00 Czerniak skry 75,12

Skra 82,89

Tarczyca 85,85

Tab. 6. Zestawienie odsetkw osb z cukrzyc i poszczeglnymi nowotworami zoliwymi, ktre przeyy do 30.04.2014 roku, z rozdziaem na pe msk i esk.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

33

Lokalizacja nowotworu oliwego (ICD 10) Pe mska (%) Pe eska (%)

Przeyk C15 1,86 0,60

odek C16 6,50 4,96

Jelito grube od C18do C21

17,50 10,02

Odbytnica od C18 2,02 1,65

do C21 11,86 11,18 1,60

Wtroba C22 3,48 3,07

Pcherzyk ciowy C23 0,60 2,63

Trzustka C25 5,62 6,38

Krta C32 0,91 0,25

Puca C34 19,37 9,06

Czerniak skry C43 0,46 0,47

Skra C44 3,14 3,94

Piersi C50 9,21

Szyjka macicy C53 3,48

Trzon macicy C54 5,53

Jajnik C56 3,40

Gruczo krokowy C61 9,83

Jdro C62 0,25

Nerki C64 3,19 2,67

Pcherz moczowy C67 6,55 2,11

Mzg C71 2,71 3,15

Tarczyca C78 0,15 0,40

Szpiczak C90 1,09 1,53

Biaaczka limfatyczna C91 1,45 1,29

Biaaczka szpikowa C92 1,01 1,05

Tab. 7. Umieralno oglna w odsetkach u osb z cukrzyc i nowotworami zoliwymi w Polsce w latach 2008-2014.

W populacji chorych na cukrzyc u pci eskiej za-obserwowano wzrost odsetka umieralnoci oglnej w po-rwnaniu do odsetka umieralnoci w populacji oglnej w nastpujcych nowotworach zoliwych: trzon macicy, pcherz moczowy, wtroba.

Natomiast odsetek umieralnoci pci eskiej z popu-lacji oglnej w nastpujcych nowotworach zoliwych by wyszy w porwnaniu do badanej populacji chorych na cukrzyc: jajnik, puca, piersi i pcherzyk ciowy.

DYSKUSJA

Od wielu lat obserwuje si wzajemne zalenoci za-burze metabolicznych i ich skutkw, ze szczeglnym uwzgldnieniem chorb nowotworowych. Zwizek no-wotworw z cukrzyc zauwaono ju w XIX stuleciu. Po wprowadzeniu insuliny i doustnych lekw przeciwcuk-rzycowych dugo ycia chorych z cukrzyc wzrastaa, lecz jednoczenie stwierdzono u nich czste powstawanie

powika naczyniowych oraz chorb nowotworowych (12). W Polsce jednym z pierwszych autorw opisujcych zalenoci pomidzy cukrzyc a nowotworami by Artur Czyyk (13).

W dyskusji tak zoonych patogenetycznych i klinicz-nych zalenoci nie da si unikn coraz liczniejszych kontrowersji. Niektrzy badacze uwaaj, e wystpowa-nie nowotworw u chorych na cukrzyc i osb bez cuk-rzycy jest ilociowo porwnywalne; wikszo epidemio-logw wyraa jednak pogld, e nowotwory u chorych na cukrzyc wystpuj czciej anieli w oglnej populacji.

Shikata i wsp. przeprowadzili obszern metaanaliz tej problematyki i podali, e ryzyko wystpienia raka w-troby, trzustki i trzonu macicy u osb z cukrzyc jest dwu-krotnie wysze w porwnaniu z populacj ogln, za ryzyko wystpienia raka jelita grubego, piersi i pcherza moczowego jest 1,2-1,5 razy wiksze. Nie znaleli kore-lacji w przypadku raka puc, obserwowali zmniejszenie ryzyka raka gruczou krokowego (14).

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

34

We wasnych obserwacjach nie stwierdzono redukcji czstoci wystpowania raka gruczou krokowego, ale jej wzrost o 50% u osb z cukrzyc. Rnice takie mog wynika z faktu, e w kohorcie chorych na cukrzyc z ra-kiem gruczou krokowego w populacji polskiej byy oso-by w starszym wieku - ponad 90% stanowili mczyni powyej 60 roku ycia w grupach chorych na cukrzyc oraz 87% mczyzn po 60 roku ycia byo w populacji oglnej. W przedstawionych w pimiennictwie metaana-lizach chorych z rakiem gruczou krokowego z cukrzyc s osoby w wieku modszym. Problem ten wymaga dal-szych obserwacji i wyjanie jak dotd rnice te nie zostay wyjanione. Wskamy na dalsze badania. W badaniu Northern Sweden Health and Diseases Co-

hort Study stwierdzono zwizek czstszego wystpo-wania raka gruczou krokowego z obecnoci cukrzycy (15).

W prospektywnym badaniu obejmujcym 467 922 mczyzn i 588 321 kobiet, trwajcym 16 lat, znale-ziono wpyw cukrzycy na zwikszone ryzyko zgonw z powodu raka pcherza moczowego, jelita grubego, wtroby u mczyzn oraz zwikszone ryzyko zgonu z powodu raka trzustki, jelita grubego i piersi u kobiet - w porwnaniu do populacji bez cukrzycy. (16)

Campbell i wsp. wskazuj, e cukrzyca powoduje zwikszone ryzyko umieralnoci chorych na cukrzyc i raka krtani. (4)

Niektrzy autorzy wi wzrost umieralnoci chorych na cukrzyc z obecnoci szczeglnej skonnoci do dlegych przerzutw nowotworowych w przypadku raka piersi, puc i jelita grubego (17,18,19).

Wiele bada epidemiologicznych wskazuje take, e cukrzyca typu 2 powoduje wzrost ryzyka wystpienia tylko niektrych nowotworw. Wyniki bada tego prob-lemu s niejednokrotnie sprzeczne; czsto ze wzgldu na brak ujednoliconych metod badawczych

W wielu badaniach - podobnie jak w naszych - nie udao si osobno okreli wpywu nadwagi i otyoci, typu cukrzycy oraz sposobu leczenia. Cukrzyc rozpo-znawano na podstawie sprawozdanych dla Narodowego Funduszu Zdrowia wiadcze oraz realizowanych recept. Nie mona byo z tego powodu oceni czasu trwania cuk-rzycy oraz poziomu jej metabolicznego wyrwnania

Rozpoznanie nowotworw ustalano na podstawie wiadcze sprawozdawczych do Narodowego Funduszu Zdrowia. Nie mona byo wic wczy do analizy cho-rych na cukrzyc i na nowotwory, ktrzy byli poza sy-stemem Narodowego Funduszu Zdrowia W analizie nie uwzgldniono take wieku chorych, co moe wpywa na charakter wynikw. Taki wpyw ogranicza moliwo analizy danych dotyczcych chorych na cukrzyc w Pol-sce ustalanych w cile okrelonym przedziale czasu lat 2008-2014

WNIOSKI

1 W kohorcie chorych na cukrzyc analizowanych w la-tach 2008-2014 w Polsce - w porwnaniu do popu-lacji oglnej - zaobserwowano zwikszenie czsto-ci zachorowa na nastpujce nowotwory zoliwe - u mczyzn: pcherza moczowego, wtroby, biaacz-ki limfatycznej, jelita grubego i odbytu, trzustki, nerki, gruczou krokowego i skry oraz u kobiet: wtroby, biaaczki limfatycznej i trzustki.

2 Wrd chorych z nowymi nowotworami zoliwymi i cukrzyc w latach 2008-2014, obserwowano wzrost umieralnoci oglnej w porwnaniu do populacji ogl-nej - wrd pci mskiej na nastpujce nowotwory: pcherza moczowego, wtroby, trzustki, gruczou kro-kowego oraz odpowiednio wrd pci eskiej: trzonu macicy, pcherza moczowego oraz wtroby.

PIMIENNICTWO

1 The global dominance of diabetes. Lancet. 2013 Nov 23;382(9906):1680.

2 Bray F, Jemal A, Grey N, i wsp Global cancer trans-itions according to the Human Development Index (2008-2030): a population-based study. Lancet Oncol. 2012 Aug;13(8):790-801.

3 J de Heer Adipositas, metabolisches Syndrom und Krebsentstehung Der Diabetologe September 2012, Volume 8, Issue 6, pp 455-462

4 Campbell PT, Newton CC, Patel AV Jacobs EJ, Gapstur SM. Diabetes and cause-specific mortality in a prospective cohort of one million U.S. adults. Diabe-tes Care. 2012 Sep;35(9):1835-44.

5 Ustawa z dnia 27.08.2004 roku o wiadczeniach opie-ki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicz-nych. (Dz.U. 2008 nr 164 poz. 1027. z pn. zm.)

6 Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 stycznia 2010 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie wiad-cze gwarantowanych z zakresu programw zdrowot-nych (Dz.U. 2010 nr 05 poz. 29. z pn. zm.)

7 Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 02 marca 2010 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie wiad-cze gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. 2010 nr 30 poz. 157. z pn. zm.)

8 Zarzdzenie Nr 101/2007/DGL Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 5 listopada 2007 r zmienia-jce zarzdzenie w sprawie przyjcia Szczegowych materiaw informacyjnych o przedmiocie postpo-wania w sprawie zawarcia umw o udzielanie wiad-cze opieki zdrowotnej oraz o realizacji i finansowa-niu umw o udzielanie wiadcze opieki zdrowotnej w rodzaju: leczenie szpitalne

9 Zarzdzenie Nr 36/2008/DGL Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 19 czerwca 2008 r w spra-

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 1www.medycyna-metaboliczna.pl

35

wie okrelenia warunkw zawierania i realizacji umw w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie terapeutyczne programy zdrowotne

10 http://www.msw.gov.pl/portal/pl/381/32/PESEL.html11 http://onkologiaorgpl/k/epidemiologia/12 Marble A Diabetes and Cancer N Engl J Med 1934;

211:339-34913 Czyyk A, Szczepanik Z. Diabetes mellitus and can-

cer. Eur J Intern Med. 2000 Oct;11(5):245-252.14 Shikata K, Ninomiya T, Kiyohara Y Diabetes mellitus

and cancer risk: review of the epidemiological eviden-ce. Cancer Sci. 2013 Jan;104(1):9-14.

15 Stattin P, Rinaldi S, Biessy C, i wsp High levels of circulating insulin-like growth factor-I increase pro-state cancer risk: a prospective study in a population--based nonscreened cohort J Clin Oncol 2004 Aug 1;22(15):3104-12.

16 Coughlin SS, Calle EE, Teras LR, i wsp. Diabetes mellitus as a predictor of cancer mortality in a lar-ge cohort of US adults. Am J Epidemiol. 2004 Jun 15;159(12):1160-7.

17 Schrauder MG, Fasching PA, Hberle L, i wsp. Diabe-tes and prognosis in a breast cancer cohort J Cancer Res Clin Oncol. 2011 Jun;137(6):975-83.

18 Varlotto J, Medford-Davis LN, Recht A, i wsp. Confir-mation of the role of diabetes in the local recurrence of surgically resected non-small cell lung cancer. Lung Cancer. 2012 Mar;75(3):381-90.

19 Stein KB, Snyder CF, Barone BB, i wsp Colorectal cancer outcomes, recurrence, and complications in persons with and without diabetes mellitus: a syste-matic review and meta-analysis Dig Dis Sci 2010 Jul;55(7):1839-51.

Adres do korespondencji:Prof dr hab n med Waldemar KarnafelKatedra i Klinika Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materii WUM02-097 Warszawa, ul Banacha 1Ae-mail: klingast@amwawedupltel. (22) 599 28 38

Zalecenia KlasaEBM Poziom dowodw

Wszyscy pacjenci z cukrzyc powinni by zachcani do zaprzestania palenia papierosw

IIA B

Zaleca si zaprzestanie stosowania innych form uywania tytoniu u osb z cukrzyc

IIA C

Nikotynowa terapia zastpcza powinna by proponowana osobom palcym wicej ni 10 papierosw dziennie.

IIA B

Osoby niepalce z cukrzyc powinny unika biernego naraenia na dym tytoniowy

IIA C

Ocena zalece dotyczcych palenia tytoniu u osb z cukrzyc wedug zasad Evidence Based Medicine (Euro Heart J 2013 doi: 10.1093/eurheart/eht108.