KINEZIOLOGIJAMJERENJAAnatomske formacijePoseban dio je pregled motorikih sposobnosti i funkcionalnog stanja koji se sastoji od sljedeih metoda funkcionalnog testiranja: mjerenje pokretljivosti u zglobovima, mjerenje obima i duine ekstremiteta, manuelni miini test, Barthel indeks, Mini mentalni status, FIM. Mjerenje pokretljivosti u zglobovima Mjerenje obima pokreta u zglobovima obavlja se uglomjerom (goniometrom) raznih veliina. Mjerenje se vri od tzv. nultog ili neutralnog poloaja, a to je poloaj vojnika u stavu "mirno". Uvijek se mjeri odreeni put od neutralnog poloaja do maksimalnog ugla pokretljivosti. Prilikom mjerenja odreuje se aktivna i pasivna pokretljivost u zglobu. Mjerenje obima i duine ekstremitetaOvim mjerenjem se vri mjerenje miine mase, ali i mjerenje edema, patolokih afekcija zglobova (sinovitis, bursitis i sl.). Obim ekstremiteta se mjeri centimetarskom trakom na tano udaljenom mjestu od markirne take (anatomske formacije) kako bi kod ponovnih mjerenja mogli imati relevantnu vrijednost za kliniku upotrebu. Tako se mjerenje obima na nadlaktici vri na donjem pripoju m. deltoidesa i nivo mjerenja se odredi od vrha olekranona. Drugi nain je da se mjeri najizboeniji dio m. bicepsa brahii i nivo se odredi mjerenjem od akromiona. Lakat se mjeri preko vrha olekranona pri emu je lakat opruen. Podlaktica se mjeri na najizboenijem mjestu, a markirna taka je olekranon i rastojanje od olekranona do najizboenijeg dijela podlaktice. Utvrivanje izliva u zglobu se mjeri preko runog zgloba. Obim prstiju se mjeri preko metakarpofalangealnih zglobova II-V prsta. Mjerenje natkoljenice se vri na tri nivoa, na najdebljem mjestu, na sredini i na donjoj treini natkoljenice, a markirna taka od koje poinje mjerenje se odreuje od zglobne pukotine koljena. Obim potkoljenice se vri na najdebljem mjestu koje se oznai u centimetrima od zglobne pukotine koljena. Koljeno se mjeri preko sredine patele. Obim nonog zgloba i stopala se mjeri preko nonog zgloba i na najviem dijelu dorzuma stopala u visini navikularne kosti. Razlike u duini donjih ekstremiteta dovode do oteenja u predjelu kuka i slabinskog dijela kime, te je inegalitet neophodno korigovati. Duina ekstremiteta se mjeri kao totalna duina ili parcijalno pojedinanih segmenata ekstremiteta. Mjerenje duine gornjeg ekstremiteta se vri parcijalno: nadlakat - rastojanje od akromiona do olekranona; podlakat - rastojanje od olekranona do procesus stiloideus radiusa; duina ake - od sredine runog zgloba do vrha opruenog srednjeg prsta.Duina donjeg ekstremiteta se mjeri u leeem poloaju os spine iliake anterior superior (SIAS) do vanjskog maleolusa. Drugi nain je mjerenje od umbilikusa do unutranjeg maleolusa. Parcijalno mjerenje natkoljenice se vri od SIAS do zglobne pukotine koljena, a potkoljenice od zglobne pukotine koljena do spoljanjeg maleolusa. Za kliniku upotrebu je bitno mjerenje inegaliteta donjih ekstremiteta u stojeem stavu. Pacijent bos, stane uza zid, libela se postavi na spine iliake superior anterior, a ispod krae noge se redaju dacice dok se libela ne dovede u vodoravan poloaj. Izmjerena visina daica predstavlja duinu skraenja noge za koju treba uraditi korekciju. Manuelni miini test Manuelni miini test je subjektivna metoda mjerenja miine snage. Nekada je bilo uobiajeno da svako sljedee mjerenje vri isti terapeut ali se pokazalo da ako vie ispitivaa uradi test da se na osnovu njihovih mjerenja moe nai prosjena vrijednost, ime se test objektivizira. U novije doba manuelni miini test je posluio Amerikoj asocijaciji za povrede kimene modine da ovaj test upotrijebe za Neuroloku klasifikaciju povreda kimene modine (ASIA kriteriji) koja se u svijetu koristi od 1994 godine. Prema manuelnom miinom testu ocjene za miinu snagu su od 0 do 5. Ocjena 0- nema miine aktivnosti.

Ocjena 1- pojavljuje se miina kontrakcija u tragu, to se moe palpirati ili vizuelizirati i pri tome je sauvano 10% miine snage.

Ocjena 2 - mii je sposoban da savlada pun obim pokreta u zglobu kada je iskljuena sila zemljine tee ( u suspenziji, na kosoj ravni, u vodi) i pri tome je sauvano 25% miine snage.

Ocjena 3 - miinom kontrakcijom je mogue savladati pun obim pokreta bez iskljuenja zemljine tee i sauvano je 50% miine snage.

Ocjena 4 - miinom kontrakcijom je mogue savladati pun obim pokreta protiv sile zemljine tee i blagog otpora i pri tome je sauvano 75% miine snage.

Ocjena 5 - pokazuje da mii moe savladati pun obim pokreta uz maksimalni otpor koji manuelno prua terapeut, a to znai da mii posjeduje 100% snage.

Prednosti manuelnog miinog testa su: moe se raditi i u ustanovi i kod kue, ne iziskuje posebnu aparaturu, jednostavan je za izvoenje, ne zamara pacijenta, daje relativno objektivne podatke, prua uvid u efekte pravilne kineziterapije ili obrnuto, to nam omoguava blagovremeno korigovanje terapije. Osim manuelnog miinog testa za mjerenje snage miia (sinergista) koristi se dinamometrija za koju je neophodan dinamometar. Test aktivnosti svakodnevnog ivota (Barthel indeks) Test aktivnosti svakodnevnog ivota se vri Barthel indeksom i njime se testiraju sljedee aktivnosti: aktivnosti u krevetu, aktivnosti u invalidskim kolicima, aktivnosti samozbrinjavanja, aktivnosti kretanja i penjanja. Skor kod unoenja podataka kod Barthel indeks-a se kree od 0 do 100. Ako je skor od 0 do 20 onda to oznaava potpunu ovisnost, ako je od 21 do 60 oznaava teku ovisnost, od 61 do 90 umjerenu ovisnost, od 91 do 99 laku ovisnost dok 100 stepeni oznaava samostalnu osobu u svim aspektima svakodnevnog ivota. Testiranje aktivnosti svakodnevnog ivota se vri pri prijemu pacijenta na hospitalizaciju i pri otpustu i slui i kao evaluacioni pokazatelj rehabilitacionog tretmana. Mini mentalni status Poznato je da kognitivni deficiti ometaju kvalitet ivota neurolokog pacijenta tokom rehabilitacije. Smetnje u memoriji, sposobnosti uenja, psihomotorici, vizuo-spacijalnim vjetinama, govoru, sposobnosti rjeavanja problema, mogu se znatno interferirati sa sposobnou bolesnika da se ukljui u okolinu i terapijski postupak.Mini mentalni status je "screening" test za procjenu ireg dijapazona kognitivnih funkcija. Sadri 30 kratkih pitanja i svaki pravilan odgovor ocjenjuje se sa jednim bodom tako da ukupan skor iznosi 30 bodova. Od 24 do 30 bodova se MMS moe smatrati urednim. Ako je broj bodova manji od 24 potrebna je pomo psihologa i psihijatra zbog dalje dijagnostike kognitivnog poremeaja. Funkcionalno mjerenje nezavisnosti (FIM) FIM mjeri funkcionalnu nezavisnost i funkcionalnu adaptaciju (Forer, 1987). On je osnovni indikator stepena nesposobnosti. Objavljeno je dosta radova o koritenju FIM-a. FIM je dobar indikator odgovornosti prema pacijentu - njege, ali postoji potreba za daljim ispitivanjem (Dodds, 1993). Vezu izmeu oteenja i fizike onesposobljenosti mjereno FIM-om, istraivao je A. Heinemann (1993) i konstatovao da rezultati njegovog istraivanja omoguuju kliniarima da planiraju troak tretmana pod uslovom da se pravilno mjeri nesposobnost. Potreba za rehabilitacijom i procjena rehabilitacije pacijenata nakon ICV-a se moe ispitati upotrebom FIM-a (Oczhowski,1993). FIM-om se ispituje 18 funkcija, a za svaku od njih su ocjene od 1 do 7 tako da se ukupni skor moe kretati u rasponu od 18 do 126. Ocjene pojedinih aktivnosti su date u sedmostepenoj skali: Ocjena 7 -potpuna nezavisnost

Ocjena 6 - modifikovana nezavisnost

Ocjena 5 - modifikovana zavisnost (nadgledanje bez fizikog kontakta)

Ocjena 4 - modifikovana zavisnost (asistiranje uz minimalni kontakt, uee pacijenta= 75% i vie)

Ocjena 3 - umjerena pomo ( uee pacijenta = 50% do 75%)

Ocjena 2 - maksimalna asistencija (uee pacijenta =25% do 50%)

Ocjena 1 - potpuna zavisnost pacijenta (uee pacijenta = 0% do 25%)

FIM se radi timski po prijemu pacijenta, u toku hospitalizacije i pri otpustu pacijenta. Na testu se i vizualno vide podruja gdje je dolo do oporavka pojedinih funkcija. Zakljuak Funkcionalno testiranje motorikih i kognitivnih funkcija osoba nakon modanog udara je vano fizijatrima jer je osnovni zadatak medicinske rehabilitacije da se onesposobljene osobe funkcionalno osposobe za samostalan ivot, ali je ono vano i ljekarima medicine rada da bi znali interpretirati rezultate ovih testiranja i na osnovu njih mogli procjenjivati preostalu radnu sposobnost osoba nakon modanog udara. Literatura 1. Ferkovi V, Sinanovi O. Epidemioloke karakteristike neurolokih oboljenja na Tuzlanskom kantonu u periodu 1998. do 2001.godine.Acta Medica Saliniana, 2002;31(I):13-14. 2. Folstein MF, Flstein SE, Mc Hugh PR Mini Mental State: a practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiatr Res , 1975, 12: 189-198. 3. Forer S, Granger C et all. Functional Independence Measure. Buffalo NY: The Buffalo General Hospital, State University of New York at Buffalo, 1987.4. Dodds TA, Martin DP, Stolov WC, et al. A validation of the Functional Independence Measurement and its performance among rehabilitation inpatients. Arch Phys Med Rehabil 1993; 74: 531-536. 5. Heinemann A, Linacre JM, WrightBD, Hamilton BB, Granger C. Prediction of Rehabilitation Outcomes With Disability Measures. Arch Phys Med Rehabil 1994; 75: 133-143. 6. Oczkowski WJ, Barreca S. The Functional Independence Measure: Its Use to Identify Rehabilitation Needs in Stroce Survivors. Arch Phys Med Rehabil 1993; 74: 1291-1294.