Mi̇lli̇ Forklor f. Kırzıoğlu

8/19/2019 Mıl̇lı ̇Forklor f. Kırzıoğlu

1/185

Millî Folklor 1

Cilt/ Volume/Tome: 8 • Y›l/ Year/Année: 15 • Say›/ Number/Nombre: 58 • Yaz/Summer/Été: 2003 • ISSN 1300-3984

M ‹ L L Î F O L K L O RÜç Ayl›k Uluslar Aras› Halkbilimi Dergisi

International and Quarterly Journal of Folklore

Revue Internationale et Trimestrielle des Arts et Traditions Populaires

‹Ç‹NDEK‹LER / Contents / Sommaire

Türkiye’de

ilk halkbilimi

enstitüsü 1966

ylnda bu adla

kuruldu.

Hakem Kurulu /Editorial Board / Comité d'Experts............................................................................3

Birkaç Söz/ Foreword/ Par l'éditeur ........................................................................................................ 4 M. Öcal O⁄UZ

Prof. Dr. M. Fahrettin K›rz›o¤lu: Hayat› ve Eserleri/ A scholarly works and autobiography of Prof. Dr. Fahrettin K›rz›o¤lu/Ouvrages et autobiographie de Prof. Dr. Fahrettin K›rz›o¤lu .......5Yunus ZEYREK

Birincil Sözlü Kültür Ça¤› ve Karac’o¤lan fiiiri/ The First Oral Cultural Era and the Poems of Karac’o¤lan/L’ère de la première culture orale et la poésie de Karac’o¤lan.................................31 Prof. Dr. M. Öcal O⁄UZ

Türk Dünyas› Folklor ve Halk Edebiyat›na Hizmet Edenler-I/ Folklore Scholarship In TurkishWorld - I/Serviteurs du folklore et de la littérature populaire du monde turc I ..........................39

Doç. Dr. Metin ERGUN

Evliyâ-y› Cedid ve Zeyl-i Evliyâ-y› Cedid Adl› Eserlerde Halk Bilimsel Ö¤eler/ Folklorik Elementsin the Works of “Evliya-Cedid” and “Zeyl-i Evliya-y› Cedid”/Eléments folkloriques dans

Evliyâ-y› cedid et son appendice Zeyl-i Evliyâ-y› cedid..................................................................47 Doç. Dr. Abide DO⁄AN

Fu-Yü K›rg›zlar›n›n Günlük Hayatta Kulland›klar› Baz› Kelimeler/ An Evaluation On SomeWords Used in the Daily Life of Fu-Yü K›rg›z People/De certains vocables utilisés par les

Kirghizes Fu-Yü dans la vie quotidienne ........................................................................................58 Prof. Dr. Hu ZHEN-HUA Aktaran: Doç. Dr. Hülya KASAPO⁄LU ÇENGEL

Türk Kahramanl›k Destanlar›n›n Öksöz-Yetim Bahad›rlar›/ The Orphan Heroes of Turkish Heroic Epics/Les héros orphelins des épopées turques ..............................................................................67 Doç. Dr. Mehmet AÇA

Erzurum Çarfl› Pazar/ The Folksong “Erzurum Çarfl› Pazar”/Le chant populaire “ErzurumÇarfl› Pazar”......................................................................................................................................76Yard. Doç. Dr. Dilaver DÜZGÜN

Samsun’da ‹cra Edilen Bir Ya¤mur Duas› Ritüeli ve Türk Kültür Tarihi Ba¤lam›ndaDüflündürdükleri/ A Rain Prayers Ritual As Performed In the Region of Samsun and An

Evaluation of This Ritual According to Turkish Cultural-Historical Context/Rituel d’une prière pour la pluie pratiqué à Samsun et pensées sur la culture turque dans ce contexte .........86Yard. Doç. Dr. Bekir fi‹fiMAN

Masallar›n Metafizi¤i Üzerine/ On the Metaphysics of Folktales/Sur la métaphysique des contes...93Yard. Doç. Dr. Saadet KARAKÖSE


2/185

K›rflehir Yöresinde Berdi Yast›kç›l›k/ “Berdi” Style Pillow Making Tradition in K›rflehir Region/ La tradition de l’oreiller au style de “Berdi” de la région de K›rflehir.........................................106Yard. Doç. Dr. Filiz Nurhan ÖLMEZ

XVIII. Yüzy›l fiairi Edirneli Nât›k’›n Kaleminden Bir Aflk Hikâyesi/ A Love Story in XVIII. CenturyWritten by Edirneli Nât›k/Un récit d’amour d’ Edirneli Nât›k au XVIII siècle ........................114

Doç. Dr. ‹. Hakk› AKSOYAK

‹ki Türkçe Cevâhir-Nâmeye ve Cevherlerin Etkilerine Dair/ On Two Turkish “Cevahir-Names” andthe Influence of the “Cevhers”/Sur deux Cevâhir-nâme en langue turque et sur l’influence des

pierres précieuses ............................................................................................................................121Yard. Doç. Dr. Fatma S. KUTLAR

De¤iflik Bir Na’t Örne¤i: Feyzî-i Kefevî’nin Müstezâd Kasidesi/ A Different Example of “Na’t” Genre:The “Müztezad Kaside” of Feyzi- Kefevi/Un éloge particulier du prophète (na’t): La Qasida de

Feyzî-i Kefevî ..................................................................................................................................129 Muvaffak EFLATUN

XIX. As›rda Sosyo-Kültürel ve Folklorik Özellikler Tafl›yan Bir Kaside: Kâside-i Garrâ-y› ‹nek/ A 19th Century “Kaside” That Includes Social, Cultural and Folklorik Elements: “Kaside-iGarra-y› ‹nek”/Une Qasida du dix-neuvième siècle ayant des particularités socio-culturelles

et folkloriques : “Kaside-i Garra-y› ‹nek” ......................................................................................133 ‹srafil BABACAN

Afyon’da Yunan ‹flgali: Gazilerin Dilinden Kurtulufl Savafl› ve Yunan Mezalimi/ Greek Occupationin Afyon: The War of Independence and Greek Atrocities from the Veterans/L’occupation greque à Afyon: la guerre indépendance et la torture greque selon les guerriers........................150 Dr. Ahmet O⁄UZ

Halk Bilimi (Folklor) ve Antropoloji/ Folklore and Anthropology/Folklore et anthropologie ...........162Yazan: William R. BASCOM Çeviren: Doç. Dr. Metin EK‹C‹

Sözlü fiiir/ Oral Poetry/Poésie orale......................................................................................................171 Ruth F‹NNEGAN Çev: Sema DEM‹R

Yugoslavya’dan Gelerek Ege Bölgesine Yerleflen Türk Kökenli Arnavutlara Ait Dü¤ünGelenekleri/ The Wedding Traditions of Turkish-Albanians Migrated from Former Yugoslaviato Turkey and Settled In Aegean Region/Traditions nuptiales des Albanais d’origine turquevenus de Yougoslavie et établis dans la région de la Mer Egée....................................................175

Kadriye TÜRKAN

K›rg›z Atasözleri/ K›rg›z Proverbs/Proverbes kirghizes ......................................................................178 Hüseyin YILDIZ

Kitaplar Üzerine / Comptes rendusKarl Reichl, “Türk Boylar›n›n Destanlar› (Gelenekler, fiekiller, fiiir Yap›s›)” Ankara 2002,

Türk Dil Kurumu Yay›nlar›: s: 441 ...............................................................................................182Tuba SALTIK ÖZKAN

Millî Folklor-Uluslararas› Halkbilimi Dergisi Yay›n ‹lkeleri /The Publication Principles/ Principes de publication........................................................................................................................186

2 Millî Folklor


3/185

Millî Folklor 3

Prof. Dr. Ziyad AKKOYUNLU Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Ali Berat ALPTEK‹N Selçuk Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Ensar ASLAN Dicle Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Sarah G. Moment ATIfi University of Madison-Wisconsin (A.B.D)Prof. Dr. Muhan BAL‹ Atatürk Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. ‹lhan BAfiGÖZ Yüzüncü Y›l Üniversitesi (Türkiye)

Prof. Dr. Mustafa CEM‹LO⁄LU Uluda¤ Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Ali DUYMAZ Bal›kesir Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. fiükrü ELÇ‹N Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Gürbüz ERG‹NER Ankara Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. ‹smail GÖRKEM Erciyes Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Nevzat GÖZAYDIN Ankara Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Umay GÜNAY Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Abdurrahman GÜZEL Gazi Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Abdulhamid HÉN‹A Tunus Bir Üniversitesi (Tunuseli)Prof. Dr. fiakir ‹BRAYEV Ahmet Yesevî Türk-Kazak Üniv. (Kazakistan)Prof. Dr. Metin KARADA⁄ Dokuz Eylül Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Kamil V. NER‹MANO⁄LU Azerbaycan Devlet Üniversitesi (Azerbaycan)Prof. Dr. James P. LEARY University of Madison-Wisconsin (A.B.D)Prof. Dr. Hasan ÖZDEM‹R Ankara Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Karl REICHL University of Bonn (Almanya)

Prof. Dr. Saim SAKAO⁄LU Selçuk Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Bilge SEY‹DO⁄LU Atatürk Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Abdeljelil TEM‹M‹ Temimi Vakf› (Tunuseli)Prof. Dr. Ali TORUN K. Dumlup›nar Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Ege Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Dursun YILDIRIM Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Kemal YÜCE Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Mehmet AÇA Bal›kesir Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Erman ARTUN Çukurova Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Pakize AYTAÇ Gazi Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Ali ÇEL‹K Karadeniz Teknik Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. ‹smet ÇET‹N Gazi Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Ahmet DO⁄AN Karadeniz Teknik Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Metin EK‹C‹ Ege Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Metin ERGUN Selçuk Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. fieyma GÜNGÖR ‹stanbul Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Nerin KÖSE Ege Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Nebi ÖZDEM‹R Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Hayrettin RAYMAN Yüzüncü Y›l Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Esma fi‹MfiEK F›rat Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. Naciye YILDIZ Gazi Üniversitesi (Türkiye)Bu Say›ya EkProf. Dr. Hakk› ACUN Gazi Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. fierif AKTAfi Gazi Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Ahmet B. ERC‹LASUN Gazi Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Osman HORATA Hacettepe Üniversitesi (Türkiye)Prof. Dr. Ahmet MERMER Gazi Üniversitesi (Türkiye)Doç. Dr. ‹smail Hakk› AKSOYAK Gazi Üniversitesi (Türkiye)

HAKEM KURULU

Editorial Board/Comité d'Experts


4/185

4 Millî Folklor

ARMA⁄AN OLSUN

Sayg›de¤er okur,52. say›y› Prof. Dr. fiükrü Elçin, 56.

say›y› Prof. Dr. Umay Günay arma¤an›olarak sizlere sunmufltuk. Alan›m›zauzun y›llar hizmet ettikten sonra üniver-sitedeki görevlerinden ayr›lan bu iki de-

¤erli halkbilimci için haz›rlad›¤›m›z ar-ma¤an say›lar meslektafllar›m›zdan çokbüyük ilgi gördü. Bu arma¤an say›lar›haz›rlarken alan›m›za hizmet eden veemekliye ayr›lan hocalar›m›za arma¤ansay› haz›rlamaya devam edece¤imizi bil-dirmifltik. Bu ilke do¤rultusunda bu sa-y›m›z› Dr. Yaflar Kalafat’›n önerisiyle, Yunus Zeyrek’in kaleminden okuyaca¤›-n›z gibi hayat›n›n büyük bir bölümünühalkbilimi derleme ve incelemelerinevermifl olan Prof. Dr. M. Fahrettin K›rz›-o¤lu’ya ay›rd›k. Bu arma¤an, hocan›n

al›n›m›za katk›lar›na küçük bir teflek-kür say›l›rsa ne mutlu bize.

60. say›m›z› yine halkbilimi araflt›r-malar›na sa¤lad›¤› katk›lar dolay›s›ylateflekkür borçlu oldu¤umuz ve geçti¤i-miz günlerde üniversitedeki resmî göre-vinden emekliye ayr›lan önceki Mu¤laÜniversitesi Rektörü Say›n Prof. Dr. Et-hem Ruhi F›¤lal›’ya ay›rd›k. Halkbilimi,özellikle tasavvufî Türk edebiyat› ve tek-ke gelenekleri üzerine yapt›¤› çal›flma-larla tan›nan hocam›z›n biyografisi veeserleri öneri sahibi Yrd. Doç. Dr. Ali Ab-

bas Ç›nar taraf›ndan haz›rlanmaktad›r.Millî Folklor, bundan sonra da halk-

bilimi alan›nda çal›flmalar›yla tan›nanve üniversitedeki resmî görevlerindenemekli olan hocalar›m›za arma¤an say›haz›rlamaya devam edecek ve bu konu-daki kararlar›n› sizinle buradan payla-flacakt›r.

YAZILARINIZSay›n yazarlar›m›z›n dergimize

gönderdi¤i yaz›lar›n Yay›n ‹lkelerimizebiçim ve içerik bak›m›ndan uygun ol-mas› gerekmektedir. Gereksiz yaz›flma-larla zaman ve kaynak ›sraf›n› önlemekiçin Yay›n ‹lkelerimize uymayan yaz›la-r› hakemlere göndermemekteyiz. Di¤er

yandan halkbilimi konu ve incelemeyöntemlerine göre haz›rlanmayan yaz›-lar›n dergimize gönderilmemesi konu-sunu -gelen bu tür yaz›lar›n çoklu¤un-dan dolay›- bir kez daha hat›rlatmakzorunda kald›k.

ESK‹ TÜRK EDEB‹YATIDOSYASIEski Türk Edebiyat› ve Halkbilimi

etkileflimini öne ç›karan bir dosya haz›r-lad›k. Eski Türk Edebiyat› alan›nda ge-lenekten nas›l yararlan›ld›¤› konusunude¤erlendiren bu dosyan›n bu konuyla

ilgilenenlerin dikkatini çekece¤ini umu-yoruz.B‹LKENT ÖZEL SAYISIBildi¤iniz üzere, 55. say›m›z› “Türk

Halkbiliminde Genç Bilkentliler ÖzelSay›s›” olarak haz›rlam›flt›k. Bu say›meslektafllar›m›zdan umdu¤umuzdanfazla ilgi gördü ve yeni say›lar için bizicesaretlendirdi. Yaklafl›k alt› ayd›r Bil-kent Yüksek Lisans ö¤rencilerimizle ye-ni bir özel say›n›n haz›rl›¤› niteli¤indeçal›flmalar yürütüyoruz. Bu çal›flmalarolumlu sona ulafl›rsa gelecek say›m›z›

“Türk Halkbiliminde Bilkent Yaklafl›m›Özel Say›s›” olarak yay›mlamay› plânl›-yoruz.

Bu say›n›n da Frans›zca düzeltme-lerini yapan Dr. Laurent Mignon’a teflek-kür ediyor ve yeni özel ve özellikli say›la-r›m›zda buluflmak üzere...

M. Öcal O⁄UZYay›n Yönetmeni

B ‹ R K A Ç S Ö Z


5/185

Prof. Dr. Fahrettin K›rz›o¤lu

K›rz›o¤lu, Cengiz Aytmatov ve Yaflar Kalafat ile


6/185

6 Millî Folklor

A) Hayat›1914 y›l›nda bafllayan Birinci Dün-

ya Savafl›, bütün cephelerde fliddetle de-vam ediyordu. O zamanlar Rus iflgalindebulunan Kars ve çevresinde, savafl orta-m›ndan yararlanan ve Ruslar›n da des-te¤ini alan Ermeniler, gemi az›ya alm›fl,bölge halk›na yapmad›klar›n› b›rakm›-yorlard›. ‹flte böyle bir ortamda, korku-nun her tarafa sindi¤i bir günde, Rus or-dusunda görev yapan Kazan Türklerin-den Tatar as›ll› Yarbay Ablayev, Karsl›

Mehmet Dervifl Efendi’ye, “fiehirden d›-flar› ç›k›n›z. Ermeniler Erzurum-Gümrühatt›nda anayol boyunca büyük bir katli-ama haz›rlan›yorlar!” diye uyarmas›üzerine Mehmet Dervifl Efendi, o akflamulaflabildiklerine haber vererek gecele-yin Kars yak›nlar›ndaki Susuz’un Ma-mafl köyüne gitti.

Kars’›n en eski ve yerli bir ailesinemensup olan K›rz›o¤lu Mehmet DerviflEfendi ve efli Hesna Hoca Han›m›n, s›-¤›nd›klar› Mamafl köyünde, bir akraba

evinde ilk çocuklar› dünyaya geldi. Ba-ba, Kur’an-› Kerim’in son sayfas›n›n yantaraf›na flu derkenâr› düfltü: “O¤lum Fahreddin, 25 fiubat 1332 Cumartesi gü-nü sabaha karfl› Mamafl’da Dülger Ali A¤an›n misafir odas›nda dünyaya gel-di.” Buradaki Rumi tarih, yeni takvimle

10 Mart 1917 gününe tesadüf etmekte-dir.1

1917 y›l›nda Rusya’da Bolflevik ‹h-tilâli oldu ve Çarl›k idaresi y›k›ld›. Bu-nun yerine kurulan Sovyet yönetimiyleOsmanl› Devleti aras›nda yap›lan ant-laflmalarla k›smî bir rahatlama görüldüve hatta 3 Mart 1918 tarihinde imzala-nan Brest-Litovs Bar›fl Antlaflmas›’ylaKars Türkiye’ye b›rak›ld›. Ruslardankurtulan flehir, Ermeni iflgaline u¤rad›.25 Nisan 1918’de Türk ordusu Kars’a gi-

rince, dört y›ldan beri Mamafl’ta yaflayanMehmet Dervifl Efendi, ailesini alarakKars’›n Kaleiçi Mahallesindeki evinedöndü.

Böyle bir ortamda dünyaya gözleri-ni açan Fahrettin’in ailesi, çevredeki“okumufl” ailelerden biriydi. Ana dedesiolan Müderris Yemenhalifeo¤lu Muhyid-din Efendi ve efli K›ymet Hoca, ayr› ayr›mahallenin k›z ve erkek çocuklar›n› oku-tuyor, onlara dinî ve millî bilgiler veri-yorlard›.

Fahrettin’in babas›, Kars’›n savun-mas› s›ras›nda yaralanm›flt›. Buna çoküzülen genç anne, henüz 13 ayl›k bir ço-cuk olan Fahrettin’i öksüz b›rakt›. BabaMehmet Dervifl Efendi, bald›z›yla evlen-di; Fahrettin de öksüzlükten kurtuldu.Daha sonra bu han›m da vefat edecek,

PROF. DR. M. FAHRETT‹N KIRZIO⁄LU:

HAYATI VE ESERLER‹

A scholarly works and autobiography of Prof. Dr. Fahrettin K›rz›o¤lu

Ouvrages et autobiographie de Prof. Dr. Fahrettin K›rz›o¤lu

Yunus ZEYREK*

* Gazi Üniversitesi Türk Dili Bölümü.


7/185

Mehmet Dervifl Efendi üçüncü defa evle-necekti. Böylece üç han›mdan toplam onçocuk dünyaya gelmiflti. Bu kardefllerinen büyü¤ü Fahrettin’di.

Fahrettin, küçük yafllarda iken aileiçinde okutuldu ve halas› Safiye Hoca-dan iki hatim indirdi. 1923 y›l›nda ma-halle mektebine verildi. 1928 y›l›nda al-t› y›ll›k ilkokulu ve 1931’de ortaokuluKars’ta tamamlad›ktan sonra ErzurumLisesine gönderildi. Haziran 1934’te bu

liseyi hususî yat›l› olarak bitiren gençFahrettin, Maliye Tahsil Müfettifli ola-rak Arpaçay’da memuriyete bafllad›. Bumemuriyeti, bir y›l sürdü.2 Bu s›ralardababas› da Belediye Tahsildar› olarak gö-rev yapmaktayd›.

1935 y›l› a¤ustosunda, Sa¤l›k Ba-kanl›¤› hesab›na yat›l› olarak ‹stanbulÜniversitesi T›p Fakültesinde tahsilebafllad›. O, bu fakülteyi bitirip doktorolacak ve Afganistan’a giderek oradanTürkistan’›n kurtulufluyla ilgili faaliyete

kat›lacakt›. Bu hayallerle fakülteninFKB k›sm›n› tamamlad›; sertifika ald›.‹stanbul’da ö¤renci oldu¤u bu s›ra-

da Kars’taki evleri soyuldu. Bu soygun,aileyi fakir düflürmüfltü. Art›k ‹stan-bul’da tahsile devam etme imkân› kal-mam›flt›.

Fakülteyi b›rak›p Kars’a dönenFahrettin, ailenin geçimine katk›da bu-lunmak için yeniden memuriyete bafllad›ve yine Hususî Muhasebe Tahsil Müfet-tifli olarak Posof’a gitti. Burada on ay gö-rev yapt›.3 Köy tahsildarlar›n› denetle-mekle görevli atl› memur olarak ilçe, ka-saba, köy, yayla ve k›fllaklar› dolaflarakbölgeden yetiflen âfl›klar›n deyiflleri, hi-kâyelerini ve bölgenin folklor ve etnog-rafyas›yla ilgili hayli malzeme toplad›.O, bu görevi zevkle yapt›¤›n› söylemek-tedir.

Posof’taki görevindeyken yedek su-

bay olarak Sar›kam›fl’ta askere al›nd›.Bu birinci askerlik dönemi, on sekiz aysürdü.

Soyad› Kanunu yürürlü¤e girinceaile adlar› verilmeyip Çelik soyad› veril-diyse de, 9 Kas›m 1943 tarihli mahkemekarar›yla tashih edildi ve aile, K›rz›o¤-lu soyad›n› ald›. Bundan sonraki yaz›la-r›nda imzas›n›, genellikle K›rz›o¤lu M.Fahrettin fleklinde kulland›.

Askerlik dönüflü, 1938 y›l›nda Kars

Lisesinde Yard›mc› Türkçe ö¤retmenli¤iyapma¤a bafllad›. Bu arada Kars Halke-vi dergisi Do¤ufl’un idaresini üstlendi. Ayl›k olarak neflredilen bu dergi, onunyönetiminde yeni bir döneme girdi. Bafl-ta ‹stanbul ve Ankara olmak üzere yur-dun dört bir yan›ndan ses getirdi. Dahaönce Posof ve Arpaçay’da derledi¤i halkkültürü verimlerini ve ilk tarih araflt›r-malar›n›, bu dergide yay›mlad›. Do-¤ufl’taki bu yaz›lar› ona, bu alanda çal›-flanlar aras›nda yurt çap›nda bir ün ka-

zand›rd›. Yine bu dönemde Kars gazete-sinde birçok araflt›rma yaz›lar› neflredil-di.

K›rz›o¤lu, Alman-Rus Savafl› baflla-y›nca 1941 y›l›nda yeniden yüksek tahsilyapma f›rsat› buldu. ‹stanbul Üniversi-tesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümün-de okumaya bafllad›. Bir yandan da ‹s-tanbul Süleymaniye Kütüphanesindememurluk yapt›.4

1941 y›l›nda Ülkü dergisinde ç›kanDede Korkut Kitab›’ndaki Co¤rafî ‹sim-ler bafll›kl› incelemesiyle, ilim âleminindikkatini çekti. Bu çal›flma, 1952 y›l›ndakitaplaflacak ve K›rz›o¤lu Dede KorkutDestanlar› mütehass›slar›ndan biri say›-lacakt›.

K›rz›o¤lu, 1943’te ikinci defa silâhalt›na al›narak Sar›kam›fl’taki k›tas›nagitti. Bu on yedi ayl›k ikinci askerlik dö-nemiyle toplam 35 ay askerlik yapt›ktan

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 7


8/185

sonra Topçu Te¤meni olarak terhis edil-di. Askerli¤i s›ras›nda kayak sporuna il-gi duydu ve bu sporla meflgul oldu. ‹kin-ci askerlikle fakülte ö¤renimi kesintiyeu¤rad›ysa da, 1944’te tekrar fakülteyedönerek tahsile devam etti.

K›rz›o¤lu, üniversite ö¤rencisiykenaraflt›rmalar›n› neflretmeye devam edi-yordu. Bu s›ralarda Ç›naralt›, Türk Yur-du, Tanr›da¤, Türk Amac›, Halkbilgisi Haberleri, Tarihten Sesler ve Yücel der-

gilerinde araflt›rmalar›n› neflretti. Sevi-len ve kendisinden çok fley beklenenmüstakbel bir bilim adam› olarak ‹stan-bul’un ünlü ayd›nlar› ve bilim muhitinegirdi.

K›rz›o¤lu’nun evrak› aras›ndakimektuplardan anlafl›l›yor ki o, çok geniflbir dost çevresine sahipti. Bu çevre, za-man›n ilim ve sanat âleminde zirvelereç›km›fl ünlü kiflilerden oluflmaktayd›. ‹fl-te onlardan birkaç›: Zeki Velidî Togan, Ziyaeddin Fahri F›nd›ko¤lu, fierafettin

Erel, Mirza Bala, Orhan fiaik Gökyay,Osman Turan, ‹smail Hami Daniflmend, Pertev Nailî Boratav, Arif Nihat Asya, Nihal Ats›z, Faruk Sümer, Hamit Zübe- yir Koflay, Cahit Öztelli, Necati Akder, R›fk› Salim Burçak, M. Halit Bayr›, Nec-mettin Esin, Tar›k Zafer Tunaya, Faruk Kaleli, ‹brahim Kafeso¤lu, Bekir Kütü- ko¤lu, M. Altay Köymen, Hikmet Dizda-ro¤lu, Nejat Diyarbekirli, ‹hsan H›nçer, Fazl›o¤lu Cemal O¤uz Öcal ve di¤erleri...

1946 y›l›nda üniversite ö¤reniminitamamlayan K›rz›o¤lu, iki y›l ‹stan-bul’da serbest çal›flt›. Bu s›rada hocas›Prof. Cavid Baysun ile Tezâkir-i Cev-det’in ilk 12 tezkiresini, müellif yazma-s›ndan kopya ile neflre haz›rlad›. Dört ta-ne tarih eserinin metin ve sadelefltirme-sini Türkiye Yay›nevi’ne verdi.5

K›rz›o¤lu, 1948 y›l›nda Kars Lise-sinde ö¤retmenli¤e bafllad›.6 Bu görevi

s›ras›nda, 15 Mart 1949 tarihinde,emekli Binbafl› Kâz›m Göksel’in k›z› veayn› lisede co¤rafya ö¤retmeni olan Ne-bahat (Göksel) Han›mla evlendi.

1951 y›l›nda iste¤i d›fl›nda Diyarba-k›r Lisesine tayin edildi. Bu flehirde, sos-yal ve kültürel faaliyetler yürüten K›rz›-o¤lu, bölge halk›n›n etnoloji, etnografyave folklorunu araflt›rd›. Bu araflt›rma veincelemelerinin bir k›sm›n› Diyarba-k›r’da ç›karmaya bafllad›¤› Kara Amid,

Dicle ve ‹ç O¤uz dergileriyle mahallî ga-zetelerde neflretti. Mahallî bas›n ve efl-rafla yak›n iliflkiler kuran ve çevrede se-vilen K›rz›o¤lu, bu flehirde silinmez izlerb›rakt›.

K›rz›o¤lu’nun Diyarbak›r’da yapt›¤›çal›flmalar, yine Diyarbak›rl› bir ayd›nolan Avukat fievket Beysano¤lu’nun 31Mart 1963 tarihli bir mektubunda flöyleanlat›lmaktad›r: “1939 y›l›nda Kars Hal- kevi dergisi Do¤ufl ve ‹stanbul gazetele-rinden Tanin, Vakit, Tasvir ve Hürses’te-

ki yaz›lar›yla tan›d›¤›m›z K›rz›o¤lu’nun,mutlu bir tesadüf eseri olarak 1951 mar-t›nda Diyarbak›r Lisesi Tarih hocal›¤›natayin edilifli, kendisini yak›ndan tan›ma-m›za vesile oldu. 1957 y›l› sonuna kadar Ziya Gökalp Lisesi ve arada da Diyarba- k›r Ö¤retmen Okulunda tarih hocal›¤› yaparken, Ziya Gökalp ailesi ve müzesi-nin incelenip tan›nmas›; Türk Milliyetçi-ler Derne¤i ve Diyarbak›r Tan›tma Der-ne¤inin kurucu azas› olarak çal›flmalar›,flehrin an›tlar›, yaz›tlar› ve Lice, Atak,Çermik kasaba ve kaleleriyle bölge folk-lorunun yak›ndan inceleyici ve araflt›r›-c›s› olarak Kara Amid dergimizde yay›n-lad›¤› makaleler, bölgemiz ve millî kültü-rümüz için çok verimli olmufltur.”

Diyarbak›r Ziya Gökalp Lisesi Ta-rih Ö¤retmeni bulundu¤u s›rada, 17 Ey-lül 1953 tarihinde Türk Dil Kurumuüyeli¤ine kabul edildi.

Y›l: 15 Say›: 58

8 Millî Folklor


9/185

Bu s›ralarda K›rz›o¤lu’nun öncülü-¤ünde Diyarbak›r Milliyetçiler Derne¤ikurulmufltu. Hocan›n efli Nebahat Ha-n›m da, bu derne¤in üyesiydi. Okul mü-dürünün yazd›¤› 5 fiubat 1953 tarihli ya-z›da, Hoca Han›m›n, bu dernekle iliflkisi-nin kesilmesi istenmekteydi. Fotokopisi-ni verdi¤imiz bu yaz›, yak›n tarihle ilgi-lenenlere bir fikir vermesi bak›m›ndanönemlidir.

1953 y›l›nda Istanbul’da bas›lan

Kars Tarihi, adl› eseriyle bilim çevrele-rinde takdir toplayan K›rz›o¤lu, bununard›ndan 1855 Kars Zaferi’yle Edebi-yat›m›zda Kars’› yay›mlad›.

1957 y›l›nda Adapazar› Lisesine ta-yin olunan K›rz›o¤lu, Arifiye Ö¤retmenOkulunda Tarih ö¤retmenli¤i yapt›.

1961 y›l›nda Ankara’da Millî E¤itimBakanl›¤› Ö¤retmeni ‹flbafl›nda Yetifltir-me Bürosunda fiube Müdürlü¤üne geti-rildi. 1966’da ayn› bakanl›¤›n Arfliv Da-iresi’nde Müdür Yard›mc›s› ve ayn› za-

manda Türk Ansiklopedisi’nde de uz-man olarak çal›flt›. Yine bu s›ralarda biryandan da Ankara Üniversitesi DTCF’deProf. Dr. Akdes Nimet Kurat’›n dan›fl-manl›¤›nda doktora çal›flmas›n› yürüttü.Osmanl›lar›n Kafkas Ellerini Fethi ko-nulu tezini pekiyi dereceyle veren K›rz›-o¤lu, 11 May›s 1967’da Tarih Doktoru ol-du.

Dr. K›rz›o¤lu, 1 Kas›m 1967 tarihin-de Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebi-yat Fakültesi Tarih bölümünde Ö¤retimGörevlisi olarak çal›flmaya bafllad›.1972-1973 tarihlerinde bir süre Fran-sa’da kald›. Kür ve Çoruk Boylar›ndaK›pçaklar adl› teziyle, 18 Kas›m 1975tarihinde Orta Ça¤ Tarihi Doçenti oldu.Uzun y›llar bu fakültenin Tarih BölümüBaflkanl›¤›n› yürüttü. 1982 y›l›nda OrtaÇa¤ Tarihi Profesörü unvan›n› ald›. Kad-rosuzluktan dolay› iki y›l D›fliflleri Ba-

kanl›¤› Araflt›rma Dairesinde arfliv uz-man› olarak çal›flt›ktan sonra AnkaraGazi Üniversitesi E¤itim Fakültesi Ta-rih Ö¤retmenli¤i Bölümü Ö¤retim Üyeli-¤ine geçti. Prof. Dr. K›rz›o¤lu, 1985 y›l›n-da buradan emekliye ayr›ld›ysa da, 1990y›l›na kadar ayn› fakültede sözleflmeliö¤retim üyesi olarak görev yapt›.

K›rz›o¤lu, sosyal hayatta birçokdernek ve kurulun kurucusu, yöne-ticisi veya üyesi olarak görev yap-

m›flt›r. Bunlardan baz›lar› flunlar-d›r: Kars Turizm ve Tan›tma Derne-

¤i, Selçuklu Tarihi ve Medeniyeti Enstitüsü, Türk Folklor Derne¤i,Türk Ocaklar›, Türk Dil Kurumu,

Diyarbak›r Milliyetçiler Derne¤i, Di- yarbak›r Turizm ve Tan›tma Derne- ¤i, Gayrimenkul Eski Eserler ve An›tlar Yüksek Kurulu, Türk Tarih Kurumu, Malazgirt Fetih ÂbidesiniYapt›rma Derne¤i, ‹stanbul-Kars Li-sesinden Yetiflenler Cemiyeti, Anka-

ra-Selçuklu Fethini Kutlama Komi-tesi... Hocan›n hayat›nda bunlardanhalen asli üyesi bulundu¤u Türk Ta-rih Kurumunun flüphesiz ayr› biryeri vard›r.

‹lk efli Nebahat Han›mdan üç o¤luvar. Bunlar›n en büyü¤ü olan Ilgar, Is-parta Süleyman Demirel Üniversitesimimarl›k bölümünde profesördür. Or-tanca o¤lu Dede Korkut, Ankara TeknikZiraat Müdürlü¤ünde ziraat mühendisive küçük o¤lu Seyfettin Kürflat da birflirkette mütercim ve proje koordinatörüolarak çal›flmaktad›r.

fieker hastal›¤›ndan mustarip olanNebahat Han›m, 5 Mart 1986 tarihindevefat etti. K›rz›o¤lu, 1988 fiubat›ndaProf. Dr. Neriman Görgünay’la ‹zmir’deevlenmifltir.

Prof. K›rz›o¤lu, Türk bilim hayat›-n›n çok önemli flahsiyetlerinden biri ola-

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 9


10/185

rak Türkolojinin her sahas›nda üstad ol-du¤u, herkes taraf›ndan kabul edilmifl-tir. Bu sahan›n akademisyenleri ona çokfley borçludur. Bugün 87 yafl›na gelmiflolan K›rz›o¤lu, ömrünün 70 y›l›n› ilmîaraflt›rma ve incelemelerle geçirmifltir.Dil, tarih, edebiyat, folklor, etnografyave etnoloji dallar›nda çal›flanlar, ona mü-racaat etmektedir. Kimsenin bilmedi¤iyahut kurcalamaya cesaret edemedi¤ibirçok konu, onun gayretiyle aç›kl›k ka-

zanm›fl ve literatürümüze girmifltir.Prof. K›rz›o¤lu, genel tarih bahisle-

ri yan›nda bölge tarihçili¤ine de ayr› birönem vermifl, bu sahada âdata ç›¤›r aç-m›flt›r. Baflta kendi vilayeti Kars ve çev-resi olmak üzere, Artvin, Erzurum, Rize,Trabzon, Bayburt, Gümüflhane, A¤r›,Van, Bitlis, Siirt, Bingöl, Diyarbak›r, Elaz›¤, Malatya ve Ad›yaman illerimizleilgili çal›flmalar yapm›flt›r. Hoca, bu fle-hirlerle ilgili olarak ya etrafl› araflt›rma-lar yaparak yay›mlam›fl yahut da mahal-

linde konferanslar vermifltir. Buralardaç›km›fl mahallî bas›n üzerinde yap›lacakaraflt›rmalar, Hocan›n bu faaliyetiniaç›kça ortaya koyar. Buralardan yetiflengenç tarihçiler, onun açt›¤› yolda ilerle-mifllerdir. Hocan›n arflivinde, bunlarlailgili birçok mektuba rastlad›k.

Kendisine 30 Kas›m 1965 tarihindeMalatya’dan bir mektup yazan Celâl Yalvaç, Kars Tarihi’nin kendisi için iyiörnek oldu¤unu belirtmifl ve okuyamad›-¤› kitabelerin foto¤raflar›n› Hocaya gön-dererek yard›m istemifltir. Bu mektuba 2 Aral›kta cevap yazan K›rz›o¤lu, flöyle di-yordu: “ Mektubunuz, bir Anadolu bölgetarihçisiyle beni tan›flt›rd›¤› için, dünakflamdan beri çok mutluyum. Malûm,bizde flehir ve iller tarihi incelenip yaz›-lamadan, genifl bir yurt ve millet tarihi yaz›lamaz. Bu bak›mdan Do¤u Anado-lu’muzdan Urfa, Diyarbekir, Siirt, Har-

put, Erzincan, Erzurum, Kars ili tarihle-rinden sonra Malatya tarihinin de sizin kaleminizden ç›km›fl olarak Millî Kütüp-hanemize mal edilmesi, büyük bir saadetve kazanç olacakt›r. Çözemedi¤iniz kita-belerin foto¤rafisini lutfederseniz, bura-da halleder size takdim edebilirim.” Ho-ca, ayr›ca bu mektupta Yalvaç’a Malatyatarihiyle ilgili genifl bir bibliyografya daveriyor.

K›rz›o¤lu, bir tarih bilgini oldu¤u

gibi ayn› zamanda halkbilimcidir. Tertipedilen âfl›klar bayram› ve halk oyunlar›yar›flmas›nda birçok defa jüri üyeli¤iyapm›flt›r. O, genç yafl›nda bafllad›¤›halkbilimi derlemeleri yan›nda halk flâ-irlerinin de biricik dostu olmufltur. Bir-çok âfl›k, onun için övücü manzumeleryazm›flt›r. Mektuplar› aras›nda dost vebilim çevrelerinden gelenlerden baflkaâfl›klar›n mektuplar› da dikkat çekmek-tedir. Baflta Ç›ld›rl› fienlik ve Posoflu Zü-lâlî ile Müdamî olmak üzere Yusufelili

Huzurî, Ka¤›zmanl› Cemal Hoca, Bar-d›zl› Nihanî ve daha birçok âfl›k, onunsayesinde edebiyat›m›za kazand›r›lm›fl-t›r.

K›rz›o¤lu, baflta Türk Folklor Arafl-t›rmalar› dergisi olmak üzere bu sahadaç›kan yay›n organlar›nda yazm›flt›r.Onun bu yönünü öne ç›karan ilk biyog-rafisi, Ali R›za Önder taraf›ndan kalemeal›nan yaz›d›r.7

Prof. K›rz›o¤lu, önceleri valilik veHalk E¤itim Merkezlerinin davetiyle,son zamanlarda da Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun programlar›yla Anadolu flehirlerinde birçok konferansvermifltir. Bu konferanslar, büyük kala-bal›klar taraf›ndan dinlenmifl ve mahal-lî bas›nda yer alm›flt›r.

Prof. K›rz›o¤lu, yurt d›fl›ndaki Tür-koloji çevrelerinde bilinen ve çal›flmalar›takip edilen bir bilim adam›d›r. Çal›flma-

Y›l: 15 Say›: 58

10 Millî Folklor


11/185

lar›ndan dolay› çeflitli ödüller alm›flt›r.Bunlar›n hepsinin Hocay› çok sevindir-di¤ini biliyoruz. Yaln›z 1998 y›l›nda Mil-letleraras› Dede Korkut KollokyumundaBakü Devlet Üniversitesi taraf›ndan ve-rilen “Dede Korkut Ad›na Hamid Arasl›Plaketi” nin ayr› bir yeri oldu¤u muhak-kak...

fiüphesiz Prof. K›rz›o¤lu’nun mu-ar›zlar› da olmufltur. Ama bunlar, hiçbirilmî mahfilde karfl›s›na ç›kamam›fl, flu-

rada burada konuflmadan ileriye gide-memifllerdir. Ünü s›n›rlar›m›z› aflan K›r-z›o¤lu’nun yurt d›fl›ndaki muar›zlar›ylagörüflmelerinin ve mektuplaflmalar›n›nbir k›sm›na flahit oldum. Bu iliflkilerdekendisine nas›l sayg› gösterildi¤ini bura-da anlatmak, afl›r› bir gayretkefllik ola-cakt›r.

Prof. K›rz›o¤lu, kendi hocalar›n›ntakdir ve sevgisini kazanm›fl, birçok bi-lim adam› için de, bilgisine baflvurulma-s› gereken üstad olmufltur. Bunlardan

birkaç›na örnek vermek istiyoruz.Dil ve Tarih Co¤rafya Fakültesininünlü Halk›yatç›s› P. Nailî Boratav’›n,henüz üniversitede ö¤renci olan K›rz›o¤-lu’na yazd›¤› birçok mektuptan birisi flusat›rlarla bafllamaktad›r:

“ Aziz Kardeflim Fahreddin, Birçok ma’lûmatla dolu ve istedi¤im

fleylere cevaplarla yüklü mektubunu al-d›m. Arkadafll›¤›n›n k›ymetini takdir et-ti¤im içün her mektubun benim içün bü- yük bir sevinç mevzuu oluyor. Eksik olma kardeflim.”

Boratav’›n Do¤u Anadolu’da yapt›¤›folklor ve halk edebiyat› derlemelerininhat›r› say›l›r çaptaki büyük bir k›sm›ndaK›rz›o¤lu’nun pay› vard›r.8

19 May›s 1951 tarihinde Mersin’denmektup gönderen Halkbilimci Cahit Öz-telli, Hocan›n Diyarbak›r’a nakledilme-sinden dolay› duydu¤u üzüntüyü belirte-

rek baz› bahislerle ilgili fikir sormaktave incelemekte oldu¤u cönklerden birin-de okuyamad›¤› kelimelerin çözümü ko-nusunda yard›m istemektedir. Öztelli,daha sonra yazd›¤› mektubunda, yard›-m› için K›rz›o¤lu’na teflekkür etmekte-dir. Yine bu gibi konularda K›rz›o¤lu’nunbilgisine baflvurdu¤u mektuplar›ndananlafl›lan halkbilimcilerden biri de Hik-met Dizdaro¤lu’dur.

K›rz›o¤lu’nun, gerek flahsiyetine,

gerek fikirlerine ve gerekse ilmine hay-ran oldu¤u kiflilerin bafl›nda Hocas› olanZeki Velidî Togan gelmektedir.9 Togan daonu bir ö¤renci olmaktan çok bir dostolarak görmüfltür. ‹flte bu yak›nl›¤a fla-hadet eden 1 Mart 949 tarihli mektubu:

Pek Muhterem Kardafl›m Fahred-din,

Ya¤› Kars’tan alaca¤›z ümidiyle ya¤alamad›k. fiimdi art›k ilkbahar aylar›bafllad›. Bundan sonra göndereceksenancak yar›m teneke gönderin. Büyük te-

neke, yaz aylar›na kadar sarf edilemez.Yaz s›caklar›nda aylarca erimifl hâlde kalan ya¤, sonbahara kadar tad›n› kay-bediyor. Bu yüzden ancak yar›m tenekeistiyoruz. Fakat bunu göndermekte müfl- kilât varsa heman haber verin. Biz bura-da al›r›z.

Sizin orada Rus usulü k›zak ustala-r› var m›? K›za¤›n alt›ndaki fleklindekia¤ac›na bizde dugum diyorlar. Kars’tabuna ne diyorlar ve bunlar› nas›l yap›- yorlar? Büyük kazanda kaynatarak bü- küyorlar m›? Yoksa sadece e¤ri a¤aç m› kullan›yorlar? Ve hangi a¤açlardan ya- p›yorlar? Bir çifti kaç liraya sat›l›yor?

Sayg› ve sevgimizle. Ahmed Zeki Velidî ToganTarihten Sesler dergisinin neflriyat

müdürü taraf›ndan 10 Eylül 1943’te ya-z›lm›fl olan bir mektuptaki flu ifadeler de

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 11


12/185

hocan›n dost çevresi hakk›nda bir fikirvermektedir:

Sevgili Kardeflim,Uzun müddet mektubunu bekledim.

Fakat herhâlde askerlik dolay›s›yla ola-cak yazamad›n. Bugün seni aramak ar-t›k farz oldu.

Nas›ls›n? Herhâlde büyük tevazu-unla yine herkese kendini sevdirmifl ola-caks›n. Bundan eminim.

.... fiimdilik hasretle gözlerinden

öperim can›m kardeflim. Acele cevap bek-lerim.

KardeflinTar›k Zafer TunayaFaruk Sümer taraf›ndan yaz›lan

bir mektubun baz› sat›rlar› da flöyledir:“ Muhterem kardeflim Fahreddin

Bey, Diyarbak›r Müzesindeki koyun ve

keçi heykelleri üzerindeki kitabelerin ma-hiyeti nedir? Bu mektubu, bu hususlardabeni tenvir etmek lutfunda bulunman›z

için yazm›fl bulunuyorum. Sizin yard›-m›n›z sayesinde, bu mühim mesele halle-dilecektir.”denilmektedir. K›rz›o¤lu, Sümer’in bumektubuna 25 fiubat 1955 tarihinde ce-vap yazd›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu cevab›alan Sümer, 21 may›s 1955 tarihli uzunmektubuna flu sat›rlarla bafllamaktad›r:

“ Muhterem Kardeflim Fahreddin Beg, k›ymetli bilgilerle dolu olan mektu-bunuza teflekkür edebilmek için ancakflimdi vakit bulabildim. Çünkü doçentlikimtihan›na çal›fl›yordum...”

Görülüyor ki Prof. K›rz›o¤lu, baz›muar›zlar›n›n zannetti¤i gibi içe dönükde¤il, çevreye, bilim alan›na ve bütün in-sanl›¤a dönük yaflam›flt›r. Uzak yak›ndemeden kendisinden yard›m isteyenherkese üflenmeden bu kadar faydal›olabilen kaç kifli gösterilebilir?

Hocan›n yak›n dostlar›ndan olan

Nihal ATSIZ’›n 9 Ocak 1954 tarihindeDiyarbak›r’da bulunan K›rz›o¤lu’na yaz-d›¤› mektuplardan biri de flöyledir:10

Kardeflim K›rz›o¤lu,Galiba yak›nda Kars üzerine sefer

edüp o flehri bütün yöresiyle tahrip edece- ¤im. Bunun önüne geçenin tek çaresisür’atle ve taahhütlü olarak bana bir Kars Tarihi göndermektir.

Bu kadar unutkanl›k, ihmâl, tesey- yüb-i befleriyetin tarihinde görülmemifl-

tir. Kitapç›, kitab› bana gösterip, “Tabiisize sahibi göndermifltir.” dedi¤i zaman yedi kat gök bafl›ma y›k›ld›. Bir de tari-hin Türklere ait bölümleri içün k›saca fi- kirlerini yazacakt›n.

Istanbul’da toplanan ordu, Gümüfl-hane, Bayburt istikametinde Kars’a yü-rümek içün haz›rlanmaktad›r. Bunu böy-lece bilesin. Protokol câridir.

Tanr› Türk’ü Korusun. Ats›z1994 y›l›nda, yurtd›fl› ö¤retmenli¤i

görevimden döndükten sonra Ankara’daHocayla s›k görüflür olmufltuk. Karfl›l›k-l› olarak ziyaretler bafllam›flt›. Bu ziya-retlerde, söz aras›nda çok önemli fleyleranlat›rd›. Bunlar›n hepsini not edeme-dim. Not etti¤im bilgilerin baz›lar›n›, yi-ne onunla ilgili yaz›lar›mda de¤erlendir-dim.

Hocam›z›n, çocuklu¤unda baba dos-tu kirvesinin babas› olan ihtiyardan din-ledi¤i bir f›kra da sohbet s›ras›ndaki not-lar›m aras›ndad›r:

Hocan›n bir flâir arkadafl› varm›fl.Onu iki üç sene görememifl. Bir gün ziya-rete gitmifl. Bakm›fl ki kandiller yan›yor,bir fleyler yaz›yor:

-Nas›ls›n?-Sorma Hoca! Geçen hafta garip bir

fley gördüm. Bir hatun, yayl› ile gidiyor.Çocu¤u vard›; sar›, hastal›kl›, ipeklerebürünmüfltü. Fakir çocuklar›n›n yanak-

Y›l: 15 Say›: 58

12 Millî Folklor


13/185

lar› ise k›rm›z›, ayaklar› yal›n... Bunabir fleyler yazmak istiyorum, imlâya ge-tiremiyorum.

-Bunda ne var ki:Gidi dünya e¤ri bü¤rü dönerest Dostun koyup düflman›n› ö¤erest Lâle sümbül gömlek bulmaz giyme-

ye Ac› so¤an kat kat gömlek giyerest!fiair kalk›p Hocan›n elini öpüyor,

“Sen benim ustams›n.” diyor.

b) EserleriProf. Dr. M. Fahrettin K›rz›o¤lu,

1934 y›l›ndan bugüne kadar, aral›ks›zyazm›fl nadir bilim adamlar›ndand›r.Onun araflt›r›c› ve elefltirici kiflili¤i ile il-mî birikiminin eseri olan çal›flmalar›,yaln›z bir sahaya münhas›r kalmam›flt›r.K›rz›o¤lu, önce bir tarih bilgini olmaklabirlikte ayn› zamanda ünlü bir halk›yat-ç› ve edebiyatç›d›r.

Prof. K›rz›o¤lu, Cumhuriyet devri-nin dürüst, çal›flkan ve velûd bilginlerin-

den biridir. Türk bilim hayat›ndaki yeri,onun u¤raflt›¤› bilim sahalar›n›n müte-hass›slar› taraf›ndan de¤erlendirilecek-tir. Bu konuda flunu hemen ifade etmeliki, o, Türkolojinin her sahas›nda etrafl›bir flekilde çal›flm›fl, birçok bilim adam›-n›n yolunu açm›flt›r.

Prof. K›rz›o¤lu, 1934-1943 y›llar›aras›nda kaleme ald›¤› yaz›lar›nda, ÇE-L‹K soyad›n› kullanm›flt›r. O, bu tarih-ten sonra, Kars mahkemesi karar›yla ai-le adlar› olan KIRZIO⁄LU soyad›n› al-m›fl ve yaz›lar›nda da bu ad› kullanm›fl-t›r. Bununla beraber zaman zaman Do-¤ufl, Karsakl›, K. K›rz›, F. Saltkan,Mamafll› M. Kuzu, Kars TTD Araflt›r-ma Kolu, Kars TTD Tan›tma Kolu,Mollao¤lu, Ilgar Kiziro¤lu, M. K., Ak-sakall›o¤lu, M. fierif Çoruklu gibi im-zalarla da yaz› yazm›flt›r. Ayr›ca Do¤uflve Kara Amid dergilerinde, dergi isimle-

rini tafl›yan yaz›lar da K›rz›o¤lu’na ait-tir.

Prof. K›rz›o¤lu, yetmifl y›la yakla-flan yaz› hayat›nda, belli bafll› eserlerid›fl›nda, birçok yay›n organ›nda yaz› yaz-m›flt›r. Bu kadar uzun zamana yay›lansüreli yay›nlar› toplamak, hepsini ince-lemek kolay de¤ildir. Buna, Türkiye’dekütüphane ve arflivcili¤in durumu da ek-lenince, bu sahada çal›flanlar›n iflinin nekadar güç oldu¤u anlafl›l›r.

Bibliyografyay› haz›rlarken flu tas-nife göre çal›flt›k:

I. Bas›l› Eserler A. Kitaplar B. Ayr› Bas›mlarII. Süreli Yay›nlar

A. Gazeteler A.a. Kars Gazetesi A.b. Di¤er Gazeteler B. DergilerIII. Makale ve Bildiriler

IV. Ansiklopedi Maddeleri V. Y›ll›klar VI. Hakk›nda Yaz›lanlar VII. Di¤er Yaz›larKitaplar, ayr› bas›mlar ile makale

ve bildirilerin künyesi, bas›ld›klar› tarihs›ras›na göre verildi. Süreli yay›nlar›nbafllang›c›nda, Hoca’n›n yaz› hayat›n›nilk y›llar›nda en çok yaz› yazd›¤› Karsgazetesinin ayr› bir bölüm hâlinde veril-mesi uygun görüldü. Bunun arkas›ndanda di¤er gazetelerdeki yaz›lar› verildi.Bu yaz›lar verilirken tarih s›ras› gözetil-di.

Dergilerde yer alan yaz›lar› verilir-ken, dergi isimlerinin alfabetik s›ras› ta-kip edildi. Dergi isminin önüne de, pa-rantez içinde, dergiyle ilgili k›sa bilgileryaz›ld›. Bir dergide ç›kan yaz›lar da yinetarih s›ras›na konuldu.

Bibliyografyan›n baz› bölümlerinde

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 13


14/185

farkl› bir yol tutuldu¤u görülecektir. Ya-z›lar›n künyesi tablo hâlinde verilmifltir.Bu yolu tutmam›z›n sebepleri flunlard›r:

• Yaz›lar›n çoklu¤u ve tür bak›m›n-dan çeflitlili¤i,

• Bu yaz›lar›n yay›nland›¤› süreliyay›n türünün çoklu¤u,

• Okuyucu ve araflt›rmac›lar›n ko-lay yararlanmalar›.

Prof. K›rz›o¤lu’nun bibliyografyas›ç›kar›l›rken, en çok zorluk çekilen nokta-

lardan biri de flüphesiz ansiklopedi mad-deleriydi. Zira o, birçok ansiklopedide,birçok madde yazm›flt›r. Bunlardan tes-pit edilebilenler, ansiklopedi isminin al-t›nda alfabetik ve numaral› olarak veril-mifltir.

Hakk›nda Yaz›lanlar bölümündeyer alan yaz› künyelerinde de tarih s›ra-s› gözetilmifltir.

Prof. K›rz›o¤lu’nun, daktilo edilmifl,fakat ne zaman, nerede neflredildi¤i, ya-hut yay›nlan›p yay›nlanmad›¤› meçhul

yaz›lar›na da son bölümde yer verilmifl-tir.Günlük gazetelerde ç›kan ve birbi-

rinin devam› olan seri yaz›lar, bir mad-dede verilmifl; Romen rakamlar›yla yaz›-n›n bölümleri belirtilmifl, bafllang›ç vebitifl tarihleri gösterilmifltir. Dergilerdeç›kan yaz›lar ise ayr› ayr› gösterilmifltir.Bazen bir yaz›n›n birden fazla yerde ç›k-t›¤›na rastlanmaktad›r. Bunun, neflredil-mifl bir yaz›n›n, bir baflka yay›n organ›taraf›ndan iktibas› fleklinde oldu¤u anla-fl›lmaktad›r. Çal›flmam›zda, bu tür ay-r›nt›lara girmeden, her yay›n organ› be-lirtilmeye çal›fl›lm›flt›r.

Biz, Hocam›z›n eserlerini ve di¤eryaz›lar›n› büyük bir titizlik ve gayretlearaflt›rd›k; yaz›lar›n›n tamam›na yak›n›-n› bulduk, inceledik ve künyesini kay-dettik. Ama bu çal›flmam›z›n, bunca y›lyaz› yazan velûd bir âlimin yaz›lar›n›n

hepsini ihtiva etti¤i söylenemez. Ümitediyoruz ki, di¤er araflt›rmac›lar, bu bib-liyografyay› tamamlayacaklard›r.

I. BASILI ESERLER A. K‹TAPLAR1. 1939, Malakanlar ( Konferans-Broflür),

Kars.2. 1943, Kars (Co¤rafya, Tarihçe ve Karsl› Bü-

yükler), Halkevi Yay., ‹stanbul.3. 1943, Yusufelili Huzurî’den Deyifller

( Broflür), ‹stanbul, 8 s.4. 1946, Kars Yaylas› (Tarih Edebiyat / Bro-

flür), ‹stanbul, 40 s.5. 1950, Kars’›n Kurtulufl Hat›ras›, Kars

Halkevi Yay., Kars, 24 s.6. 1952, Dede Korkut O¤uznameleri, I. Ki-

tap, ‹stanbul, 132 s.7. 1953, Kars Tarihi, I. Cilt, ‹stanbul, 640 s.8. 1955, 1855 Kars Zaferi, Kars’› Tan›tma

Derne¤i Yay., ‹stanbul, 232 s.9. 1956, Kara Amid (Diyarbekir) Tarihçesi

ve Âbidelerinin Küçük K›lavuzu, Diyarbak›r.10. 1956, Ziya Gökalp Müzesi ve Ziya Gö-

kalp, Diyarbak›r’› Tan›tma Derne¤i Neflriyat›, ‹s-tanbul, 96 s.

11. 1956, Yaz›l› Vesikalara Göre Ziya Gö-kalp, ‹stanbul.

12. 1958, Edebiyat›m›zda Kars, II. Kitap(1877-1921 tarihleri aras›nda Kars ve ilçeleri üzeri-ne söylenip yaz›lm›fl, naz›m, nesir, belge metinleri ve

k›sa izahlar›), ‹stanbul, 184 s.13. 1960, Millî Mücadelede Kars, I. Kitap-

Belgeler, Kars’› Tan›tma Derne¤i Yay., ‹stanbul, 80s.

14. 1963, Kürtlerin Kökü -I. Bölüm, Diyar-bak›r’› Tan›tma Derne¤i Yay., Ankara, 32 s.

15. 1964, Her Bak›mdan Türk Olan Kürt-ler, Ankara.

16. 1968, Kürtlerin Türklü¤ü, Ankara; ( 2.bs. ‹st.1995) 134 s.

17. 1968, Atatürk Üniversitesi Erzurum Yazma ve Basma Eserler Sergisi ( ‹mzas›z), Erzu-rum, 16 s.

18. 1970, 27 As›rl›k Türklük Bölgesi ‹spir( Broflür), Erzurum, 33 s.

19. 1970, Kars ‹li ve Çevresinde Ermeni

Mezalimi ( Belge ve risaleleri sadelefltirme, eklemeve izahlarla) Ankara (Türkçe ve ‹ngilizce, 2. bs. An- kara 1999), 136 s.

20. 1972, Dede Korkut O¤uznameleri Ifl›- ¤›nda Karapapaklar, Türkoca¤› Yay., Erzurum, 32s.

21. 1972, Kanada Kars›’na Arma¤an, Ata-türk Üniversitesi Yay., Erzurum.

22. 1976, Eski Yaz›l› Târih Metinleri, A.Ü. Yay., Erzurum, 174 s.

23. 1976, Malta Konferanslar›-Ziya Gökalp

Y›l: 15 Say›: 58

14 Millî Folklor


15/185

( Haz. M.F. K›rz›o¤lu, Sunufl: s. 10-32), Kültür Ba-kanl›¤› Yay., Ankara.

24. 1976, Osmanl›lar›n Kafkas ElleriniFethi (1451-1590), A.Ü. Yay., 1. bs. Ankara ( 2. ve 3.bs. Türk Tarih Kurumu 1993, 1998), 550 s.

25. 1977, Türk ‹nk›lâp Tarihi Ders Notla-r›, A. Ü. Yay., Erzurum, 122 s.

26. 1979, Erzurum Kongresinin 60.Y›ldö-nümüne ARMA⁄AN ( ‹mzas›z), Erzurum, 16 s.

27. 1982, An› fiehri Tarihi, 1. bs. Ankara,118 s.

28. 1984, Da¤›stan-Aras-Dicle-Altay veTürkistan Türk Boylar›ndan Kürtler, TKAE,

Ankara, 80 s.29. 1986, Türk Millî Bütünlü¤ü ‹çerisinde

Do¤u Anadolu ( ‹lmî heyetle), TKAE, Ankara.30. 1986, Karahano¤lu Aile Tarihçesi ve

Karahano¤lu M. Muhtar’›n fiiirleri-Kitapl›¤›,( Karahano¤lu M. Hatifî ile) A.Ü. Yay., Erzurum, 219s.

31. 1990, Ardahan Arma¤an› ( Broflür) An-kara, 24 s.

32. 1991, Kâz›m Karabekir, Kültür Bakanl›-¤› Yay., Ankara, 250 s.

33. 1992, Rize ve Dolaylar›nda Bilinme-yen Tarih Gerçekleri ( Broflür), Rize Hoytur Der-ne¤i Yay., Ankara.

34. 1992, Yukar› Kür ve Çoruk Boylar›ndaK›pçaklar, Türk Tarih Kurumu Yay., 1. bs. Ankara,278 s.

35. 1993, Bütünüyle Erzurum Kongresi I,

II, III. Cilt birlikte, Ankara, 196+282+232 s.36. 1994, Karadeniz Bölgesindeki Türk

Boylar›ndan Lazlar ve Hemflinlilerin Tarihçesi( Broflür), Ankara, 16 s.

37. 1995, Türk Tarihinde Ermeniler ( Ko-misyonla), Kafkas Ü. Yay., Ankara (9-76, 77-84 s.).

38. 2000, Tarihçe-i (Gazavat-i) Da¤›stan,Türk Dünyas› Araflt›rmalar› Vakf› Yay., ‹stanbul,

XVII+164 s.39. 2000, Dede Korkut O¤uznameleri I, II.

( ‹ki kitap bir arada) Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, 132+114 s.

B. AYRI BASIMLAR1. 1966 Aran/Gence-Karaba¤’da Yi¤irmi-

dörtlü ile Otuzikili Adl› Uluslar›n Oymaklar veKür-Aras Kürtlerinin Menflei, VI. Türk Tarih

Kongresi Bildiriler (1961), Ankara, s. 263-413. 2. 1963 Lehce-i Erzurum Yazmas›ndakiHalk Sözleri (fiebinkarahisarl› Abdî’den izahl› sa-delefltirme), TDK Türk Dili Araflt›rmalar› Y›ll›¤›

Belleten 1962 Ankara, s.195-244. 3. 1964 Kars Kalemizin 900. Fetih Y›ldö-

nümü, Türk Dili dergisinin C. XIII, S. 155, Ankara,s. 809-830.

4. 1966 Köro¤lu Boylar›nda O¤uz DüzeniSay›lar›, Reflit Rahmetî Arat ‹çin (TKAE Yay.), An-kara, s.323-330.

5. 1966 Kür-Aras/Aran Kürtleri, VI. TürkTarih Kongresi (1961)Tebli¤leri, Ankara s.363-413.

6. 1971 Selçuklular›n An›’y› Fethi ve Bu-radaki Selçuklu Eserleri, Selçuklu Araflt›rmalar›

Dergisi II (1970), Ankara, s. 111-139.7. 1972 Lazlar/Çanarlar, VII. Türk Tarih

Kongresi (1970) C.I , Tebli¤ler, Ankara s. 420-445.8. 1972 fiarkî Anadolu Müdafa-i Hukuk

Cemiyeti’nin Karar Defterindeki Kararlar›nSuretleri, A.Ü. Ed. Fak. Araflt›rma Dergisi, S.5,s.153-162.

9. 1973 Amerikan Mandas›n› Kimler ‹sti-yorlard› ve Nas›l Öneriyorlard›, Belgelerle TürkTarihi Dergisi, S.67, s. 18-24.

10. 1974 Mustafa Kemal Paflan›n Erzu-rum’daki Evi, A. Ü. 50. Y›l Arma¤an›-I, Erzurum,s. 189-196.

11. 1976 Gürcistan’da Eski Türk ‹nanç veGeleneklerinin ‹zleri, I. Uluslararas› Türk Folk-lor Kongresi Bildirileri, C.IV , Ankara, s. 141-166.

12. 1976 Kaa’ime, (Karsl› BedreddinzadeMirliva Ali Be¤’den izahl› sadelefltirme), A.Ü. Ed.

Fak. Araflt›rma Dergisi, S.7, Ankara, s. 87-170.13. 1979 1593 Y›l› Osmanl› Vilâyet Tahrir

Defterinde An›lan Gence-Karaba¤ Sancaklar›Ulus ve Oymaklar›, A. Ü. Ed. Fak. Araflt›rma Der-

gisi-A. Cafero¤lu Özel Say›s›, Ankara, s.199-222.14. 1982 Hazarlarda Yabanc› Cesediyle

Ya¤mur Ya¤d›rtma Gelene¤i, II. Milletleraras›Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C.IV . Ankara, s.263-277.

15. 1983 Selçuklulardan Önce Armen-ya’ya Hâkim Olanlar, Türk Tarihinde ErmenilerSempozyumu, ‹zmir, s.195-264.

16. 1987 Millî Destanlar›m›zdan DedeKorkut O¤uznamelerinin Tarih Belgesi Bak›-m›ndan De¤erleri: Armenya/Yukar› Eller Tari-hinin ‹çyüzü, TTK Belleten (1986) C.L, S.198, An-kara, s. 915-928.

17. 1991 M. Kemal Pafla-Erzurum ‹liflkile-ri Üzerine Belgeler, Atatürk Araflt›rma Merkezi

Dergisi, C.VII, S. 20, Ankara, s. 223-283.18. 1992 Kitab-i Dedem Korkut’taki Kam

Bura Be¤ O¤lu Bams› Bayarak Boyunun Tarih-teki Yeri ( Bagratl› Sülâlesinin Türkmenli¤i ), IV.

Milletleraras› Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirile-ri, Ankara, s.137-146.

19. 1994 Gence-Karaba¤ ve fiirvan’danOluflan Kuzey Azerbaycan’da Albanlar TarihiÜzerine, XI. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, Anka-ra.

20. 1985 Cihangiro¤lu ‹brahim Ayd›n’dakiMillî Mücadelede Kars ve Atatürk ile ‹lgili Bel-geler, TTK, Belleten, C. 48, Ankara (1984) s. 109-165.

21. 1995 Hazarlar›n Borçal› ve Kazak Boy-lar›ndan Oluflan Karapapaklarda ‹nsan Hey-keli ve Kabirtafl› Yapma Gelene¤i , Türk Kültürü

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 15


16/185

Araflt›rmalar›, Prof. O. Aslanapa Arma¤an›, Anka-ra, s. 229-254.

22. 1994, Albanlar Tarihi Üzerine, XI. TürkTarih Kongresi Bildirileri, Türkiye AzerbaycanDostluk Derne¤i Yay., Ankara, 68 s.

23. 1995 Türkistan ve Anadolu’da TekeTürkmenleri: Tahtac›lar, I. Akdeniz Yöresi TürkTopluluklar› Sosyo-Kültürel Yap›s› Sempozyumu

Bildirileri, Ankara, s.115-131.24. 2000 Ç›ld›rl› Âfl›k fienlik (1853-1912)’te

Vatan ve Millet Duygular›, Âfl›k fienlik Sempoz- yumu Bildirileri (22-23 May›s 1997), Ankara, s. 161-173.

C. MAKALELER ve B‹LD‹R‹LER1. 1945 Yukar› Kür ve Çoruk Boyu-Atabek

Yurdu Tarihinin K›sa Bir Özü, Çoruh-fiavflat Ki-tab›, ‹stanbul, s. 29-35, 54-58.

2. 1949 Câm-› Cem-Âyîn (AkkoyunlulardanBayatl› Mahmud O¤lu Hasan’dan izahl› sadelefltir-me), Osmanl› Tarihleri, C.I , ‹stanbul, s. 371-403.

3. 1956 Ziya Gökalp Müzesinin Aç›l›fl› ( Nu-tuk:13-17 ve birçok dipnot ve aç›klamalar), Z.Gö-kalp ve Z. Gökalp Müzesi, Diyarbak›r’› Tan›tmaDerne¤i neflriyat›, ‹stanbul (K›rz›o¤lu’nun, Ziya Gö-

kalp Müzesi ve Ziya Gökalp adl› eseri, birçok konufl-ma ve araflt›rman›n bulundu¤u bu kitapta da yer al-maktad›r: s.148-240).

4. 1958 Vakayi’name , ( Mar-Yeflua’dan Terc. M. Y›lmaz; Eklemeler, Aç›klamalar, Notlar: M.F.K›r- z›o¤lu), ‹stanbul.

5. 1966 Kür-Aras-Aran Kürtleri, VI. Türk

Tarih Kongresi (1961) Tebli¤leri, Ankara, s. 363-413.6. 1966 Dört ‹lçemiz Üzerine Deyifller, Ç›l-

d›r Ardahan Hanak Posof , Ankara, s. 17-20.7. Ardahan Sanca¤›m›zda Moskoflar›n

K›rg›n ve Zulümleri, ÇAHP(Ç›ld›r Ardahan Ha-nak Posof), s. 23-25.

8. Ç›ld›r Efsanelerinden Befli, ÇAHP, s. 29-30.

9. Bölgenin Da¤lar› ile Sular› Üzerine De-yifller, ÇAHP, s. 30-32.

10. Osmanl› Fethinden Önceleri Arda-han-Ç›ld›r-Posof Bölgesinin Türklü¤ü, ÇAHP,s. 34-40.

11. Ç›ld›r ve Posof Üzerine Derlemeler,ÇAHP, s. 41.

12. Ah›ska Üzerine Halk Deyifllerimizden,

ÇAHP, s. 43-47.13. Hanakl› Müfti Mehmed Tevfik Balc›,ÇAHP, s. 47-50.

14. Üç U¤uz Kardefller ve U¤uz Da¤› Efsa-neleri, ÇAHP, s. 51-53.

15. Mühendis Server Atabek, ÇAHP, s. 54-58.

16. Posoflu Âfl›k Zülâlî, ÇAHP, s. 69-71.17. Dört ‹lçeden Yetiflen Halk fiâirlerimi-

zin Adlar›, ÇAHP, s. 75-77.

18. 1967 Dil Tart›flmalar›, ( R›dvan Çongur), Ankara, s. 30-45.

19. 1967 Trabzon Fethi S›ras›nda FatihSultan Mehmed’in Yaya Aflt›¤› Bulgar Da¤› Ne-residir? VI. Türk Tarih Kongresi Tebli¤leri, Ankara,s. 322-332.

20. 1967 Ölüm Y›ldönümünde Mehmet Akif’i Anarken, Erzurum, s. 10-12.

21. 1970 Erzurum Kongresine Ait YeniBelgeler, A.Ü. Ed. Fak. Araflt›rma Dergisi, Erzu-rum, C.I, s. 79-94.

22. 1969 Gürcistan’da Türkçe Eski Yer veKifli Adlar›.

23. 1970 Tav Elinin Do¤u Merkezi Ol-tu’nun Tarih Çizgileri, Oltu dergisi, Ankara,Mart, s. 8-19.

24. 1972 Kars’›n An› ve Ka¤›zman Kesi-mindeki Kamsarakan/Kalbafl Hanedan›, VII.Türk Tarih Kongresi (1970) Bildirileri, C.I, Ankara,s. 176-229.

25. 1974 Gazi’nin Kuzeydo¤u Gezileri-1924, A.Ü. 50. Y›l Arma¤an› I , Erzurum, s. 133-196.

26. 1974 Dede Korkut Kitab›’ndaki ÜçDestan›n Tarihteki Yeri, I. Uluslararas› Türk

Folklor Semineri Bildirileri, Ankara, s. 95-106. 27. 1974 XV-XVI. Yüzy›llarda Köro¤lu Adl›

‹ki Türkmen Oyma¤›, I. Uluslararas› Türk Folk-lor Semineri Bildirileri, Ankara, s. 107-125.

28. 1976 1753 ve 1846 Y›llar›nda ErzurumÇarfl›lar› ile Esnaf›n› Tan›tan Ka¤›zmanl›zade-lerin ‹ki Vakfiyesi, A.Ü. Ed. Fak. Araflt›rma Dergi-

si, S. 7, Ankara, s. 25-86. 29. 1976 F›nd›ko¤lu’nun Folklorcu Yetifl-

tirme Yönü ve Folklorculara Yard›m› (1902-1974), Ölümünün ‹lk Y›ldönümünde Ord.Prof.Dr.Zi-

yaeddin Fahri F›nd›ko¤lu, Ankara, s. 56-59. 30. 1976 fierefnâme’de Eski O¤uz Töresi

ve Folklor Unsurlar›, Uluslararas› Folklor ve Halk Edebiyat› Semineri Bildirileri ( Konya-1975), Ankara, s. 60-68.

31. 1976 Yeryüzünde Alt› Kürt Bölgesi veBunlardan Dicle Kürtleri-Kürmançlar-I, Türk

Kültür ve Medeniyeti-Makaleler C.I , ( A. Ü. Yay.) An-kara, s. 177-188.

32. 1977 Karsl› Üç Eski Saz fiairi: Âfl›k Ha-san, Kefliflo¤lu, Abo A¤a (Zihnî) , Türk Folkloru

Araflt›rmalar› Y›ll›¤› (1976), Ankara, s. 141-159.

33. 1978 Anafartalar Grubu ve ‹kinci Or-du Kum. V. M. Kemal ‹mzal› Dört Belge, A.Ü. Atatürk Devrimleri Enstitüsü Dergisi, S.I , Ankara,s.10-22.

34. 1978 Atatürk Üniversitesine Kitaplar›Ba¤›fllananlar , AÜ’nin Kuruluflunun XX.Y›l Arma-

¤an›-IV.Kitap: Çeflitli Konular, Ankara, s. 200-238. 35. 1978 Armenya/Yukar› Eller’de 2700

Y›ll›k Türk Varl›¤›, Ermenilerin Rus ‹stilâs›na Âlet Olmas› ve Mezalimi, Ermeniler Hakk›nda

Y›l: 15 Say›: 58

16 Millî Folklor


17/185

( Makaleler-Derlemeler) II, A. Ü. XX. Y›l Arma¤an›, Ankara, s. 45-65.

36. 1979 Khazar, Durdzuk, Khunan, Tuk-har›s, Khozan›kh, Türk, K›pçak, Bun-Turki,Sark›n, Kalaç, Sam-fiwilde ve Kankar Üzerine ,

I. Milletleraras› Türkoloji Kongresi (Ekim 1973) Teb-li¤ler, ‹stanbul, s. 155-175.

37. 1979 M. Kemal’in Erzurum’daki Evi, A.Ü. 50.Y›l Arma¤an› I , Erzurum, s. 189-196.

38. 1979 Altay-Sayan, Horasan-Afgan, Da-¤›stan-Tunaboyu, Kür-Aras ve Dicle Bölgele-rindeki Kürt Uru¤u Kollar›; Kürmançlar Ara-s›nda Dede Korkut O¤uznameleri Gelenekleri,

XVI. Milletleraras› Altaistik Kongresi (Ankara 1973) Bildiriler, Ankara, s. 195-214.

39. 1980 Baflkumandan Gazi M.K. Paflan›n‹stanbul’da Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini Kur-durma Çabalar›, A.Ü. Ed. Fak. Araflt›rma Dergisi,S.12/1, Ankara, s. 207-249.

40. 1980 Dede Korkut O¤uznamelerininCo¤rafyas› ve Düflünceler, Birinci Türkoloji

Kongresi (1978-‹stanbul) Tebli¤ler, ‹stanbul, s. 269-317.

41. 1983 ‹ran Hükümdar› Türkmen Afflar-l› Nadir fiah’›n 1744 Kars Muhasaras› ve Bunu Anlatan Emekli Kars Kad›s› Osman Sâf’›n Risa-lesi, Birinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri, Anka-ra, s. 13-50.

42. 1983 ‹ki Konuflma, Türk Tarihinde Er-meniler Sempozyumu Tebli¤ler, ‹zmir, s. 165-167,189-194.

43. 1984 Selçuklu Fetihlerinden Önce Do-¤u Anadolu’da Türk Boy ve Oymaklar›ndanKalma Da¤ ve Su Adlar›, Türk Yer Adlar› Sempoz-

yumu Bildirileri, Ankara, s. 75-96. 44. 1984 Gürcistan Ocakl› Baflbu¤lar› Çenas-

tan’dan Gelme Gogaret Hakimi fiamsoldeli (=Üçok-lu) Orbelyanlar/‹ç O¤uz Be¤leri’nden Gogaret Koca-o¤lu fior fiamsoldin Hanedan› (MÖ. 680-MS. 1177)‹stanbul ( 26 Eylül 1984).

45. 1985 Armenya-Yukar› Eller Tarihinin‹ç Yüzü, Dede Korkut O¤uznamelerinin Mahi-yeti, Tarih Boyunca Türklerin Ermeni Toplumu ile

‹liflkileri Sempozyumu Bildirileri, Ankara, s. 133-139.

46. 1986 Dede Korkut’ta Apkaza, Aznavur,fiavkal› Melik Deyimleri ve Am›ran, fior-fiam-

sold›n Kütükleri, III. Milletleraras› Türk Folklor Kongresi Bildirileri, C.II, Ankara, s. 165-182. 47. 1986 Ziya Gökalp’›n Türk Tarihi ve

Medeniyeti Üzerine Görüflleri, Dicle Ü. Z. Gö- kalp Sempozyumu Bildirileri, (25 Mart 1986) ZiyaGökalp dergisi, S.43, Nisan-Haziran 1986, s. 33-49.

48. 1986 XV.Yüzy›l Malatya Yazmas› Man-zum Battal Gazi Destan›, I. Battal Gazi ve Malat-

ya Çevresi Halk Kültürü Sempozyumu, Tebli¤ler,‹nönü Üniversitesi, Malatya, s. 159-178.

49. 1987 Türkiye’nin En Eski Serhaddi

Kars Elindeki Tarihî Koçaklamalardan Birka-ç›, I. Uluslararas› Türk Halk Edebiyat› Semineri(May›s 1983), Eskiflehir, s. 155-168.

50. 1989 Atatürk’ün Bilinmeyen Bir Mek-tubu, Atatürk Arma¤an›, Ankara, s. 9-17.

51. 1989 Foto¤raflarla K›br›s Türk ‹slâmKitabeleri, Arkaik Dönemden Bugüne K›br›s’taTürk Kültürü ve Turizm Politikas› Sempozyumu,Lefkofla, s. 52-74.

52. 1989 Atatürk’ün Bilinmeyen Bir Mek-tubu/Ocak 1914, Atatürk Haftas› Arma¤an›, Gen-

kur. Bflk. Yay., Ankara, s. 9-17.53. 1989 Melik Daniflmend Gazi’nin Tari-

hi, III. Battal Gazi ve Malatya Çevresi Halk KültürüSempozyumu(1988), Tebli¤ler, ‹nönü Üniversitesi,‹stanbul, s. 187-197.

54. 1990 Karadeniz’in Do¤u K›y›lar›, Gür-cistan ve Eski Turabozan Vilâyetimiz Bölgesin-de Osmanl› Fethine Kadar Yerleflen Türkler veCo¤rafyada Yaflayan Hat›ralar›, Tarih Boyunca

Karadeniz Kongresi Bildirileri, Ondokuz May›s Ü. E¤t. Fak. Yay., Samsun, s. 83-91.

55. 1990 Osmanl›lar›n Gence Eyaleti Tah-rir Defterinden Sancaklar, Nahiyeler ve GenceEyaleti Kanunu ile Göçebe Oymaklar›, Türk

Millî Bütünlü¤ü ‹çinde Do¤u ve Güneydo¤u Anado-lu Sempozyumu Bildirileri, Erciyes Ü. Yay., Kayseri,s. 79-103.

56. 1990 Van’›n Düflman ‹flgalinden Kurtu-luflunu Anarken, Yak›n Tarihimizde Van Sempoz-

yumu, 100. Y›l Ü. Yay., Ankara, s. 69-102.

57. 1990 Dede Korkut O¤uznameleri Co¤-rafyas› ve Düflünceler, I. Millî Türkoloji Kongresi,‹stanbul, s. 269-317.

58. 1991 Hangi Ermenistan? Türkiye, Aka-demia Yay›nc›l›k (Türkçe, ‹ngilizce, Almanca Fran-s›zca), ‹zmir, s. 83-88.

59. 1991 Son Alt› Türk-Rus Savafl›ndaKars’taki Serhat Ruhunu Besleyen Halk Gele-neklerimiz, Yak›n Tarihimizde Kars ve Do¤u Ana-dolu Sempozyumu-Tebli¤ler, Ankara, s.169-189.

60. 1991 Kars Tarihi Üzerine ( Konuflma),Yak›n Tarihimizde Kars ve Do¤u Anadolu Sempoz-

yumu-Tebli¤ler, Ankara, s. 343-350.61. 1991 Osmanl› Tapu Tahrir ve Mühim-

me Defterlerinde Gümüflhane Bölgesi TürkBoy/Oymak Hat›ralar› ve Madenler Üzerine

Hükümlerden Örnekler, Geçmiflte ve GünümüzdeGümüflhane Sempozyumu-1990, Ankara, s. 69-77.62. 1992 Son Alt› Türk-Rus Savafl›nda

(1807-1917) Kars’taki Serhad Ruhunu BesleyenHalk Geleneklerimiz, Yak›n Tarihimizde Kars ve

Do¤u Anadolu Sempozyumu Bildirileri-1991, Anka-ra, s. 167-189.

63. 1992 Ç›ld›r (Ah›ska) Eyaleti Musevîle-ri ve Son Ç›ld›r/Ah›ska Kad› Sicili Defterinde-ki (H. 1233-1241) Mühim ‹lâmlar, Osmanl› Öncesive Osmanl› Araflt›rmalar› Uluslar aras› Komitesi

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 17


18/185

(CIEPO) X. Sempozyumu (31 A¤ustos-5 Eylül 1992), Ankara.

64. 1994 Akkoyunlu Türkman Be¤lerinin Asl› ve Bayundurlular Sülâlesinin Kökü/Pahla-vuni Hanedan›, XII. Türk Tarih Kongresi BildiriÖzetleri, Ankara, s. 65-69.

65. 1994 Belgelerle Ardahan ve Artvin Ka-zalar›n›n Kurtuluflu, I. Uluslararas› Atatürk Sem-

pozyumu Bildiriler, Ankara, s. 921-932.66. 1995 Armenya-Yukar› Eller Tarihinin

‹ç Yüzü ( Konuflma), Ayd›nlar Oca¤› Bülteni, S.3, Ankara, s. 23-29.

67. 1995 Dede Korkut O¤uznamelerindeBaflkent Sürmelü/I¤d›r , Milletleraras› I¤d›r Sem-

pozyumu, Nevruz, Atatürk Kültür Merkezi Yay., An-

kara, s. 65-88.68. 1997 Eski Türk Dinindeki Dört RenginCo¤rafyam›zdaki Yeri , V. Milletleraras› Türk

Halk Kültürü Kongresi-Genel Konular Bildirileri, s.151-165, Ankara.

69. 1998 Hal›c›l›¤›n En Geliflmifl ÜlkesiSay›lan Türkmenistan Türk Boylar›n›n Anado-lu’da ve Çevresindeki Uzant›lar›, Türk SoyluHalklar›n Hal›, Kilim ve Cecim Sanat›, Uluslar

Aras› Bilgi fiöleni Bildirileri, Ankara, s. 187-203.70. 1998 Batum Sanca¤› Üzrine, 5. Türk

Devlet ve Topluluklar› Dostluk, Kardefllik ve ‹flbirli- ¤i Kurultay› (‹st., 11-13 Nisan 1997), Ankara, s. 302-307.

71. 1999 Osmanl›lar›n Yukar› Kür ve Ço-ruk Boylar›ndaki Ortodoks K›pçakl› AtabeklerÜlkesini Fethi ve Ç›ld›r/Ah›ska Vilâyetinin Ku-ruluflu, XII. Türk Tarih Kongresi, 4-8 Ekim Ankara

(bas›lmam›fl).72. 1999 Dede Korkut O¤uznameleri Co¤-

rafyas› ve Be¤lerinin Tarihteki Kimlikleri, IV.Türk Dünyas› Yazarlar Kurultay›-Bildiriler (5-6 Ka-s›m 1998), Ankara, s. 231-291.

73. 1999 Tarih Boyunca Türk-Gürcü ‹lifl-kileri, Atatürk 4. Uluslararas› Kongresi BildiriÖzetleri, (Kazakistan, 25 Ekim), Ankara, s. 84-86.

74. Millî Tarihimizde Tunceli ve Çevresi,Do¤u Anadolu’nun Sosyal Kültürel ve ‹ktisadî Mese-leleri Sempozyumu.

75. 2001 Trabzon’a En Yak›n Komflu Ülke:Gürcistan, Trabzon ve Çevresi Uluslararas› Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu (3-5 May›s 2001/Bildiri-ler), c. I, Trabzon 2002, s. 847-854.

76. 2001 Öncesi ve Sonras›yla Trabzon’unFethi, Trabzon Belediyesi Kültür Yay›nlar›, Ankara.

77. 2002 Kars’›n Çarl›k Rusya’s› Esâreti(1878-1917) Y›llar›ndaki Durumunu AnlatanKarsl› ‹mam-fiâir Kurban (Yurtseven) Efendi-nin Elyazmas› Hât›ralar›, XIV. Türk Tarih Kong-resi (9-13 Eylül) Bildiri Özetleri, Ankara 2002, s.142-143.

II. SÜREL‹ YAYINLAR A. GAZETELER A.a. KARS GAZETES‹ ( Kars’ta haftada iki

defa ç›kan gazete)1. Kars’ta ‹çmesuyunun Tarihçesi, 9-23

Eylül 1938.

2. Ardahan’›n Kurtuluflu Dolay›sile I-IX,24 fiubat-14 Nisan 1939.

3. Kars’›n En Eski Yap›s› Künbet Camii veBunu Yapt›ran Bagrat Hanlar›n›n Menflei I-VI-II, 4 Ocak-21 fiubat 1939.

4. 12 Mart 1918 Erzurum’un Kurtuluflu, 12Mart 1939.

5. Ka¤›zmanl› Âfl›k Sezaî, 19 Nisan 1940.6. Karsl› Divan fiairleri, 7 May›s 1939.7. Malakanlar (Tefrika), Nisan-Haziran

1939.8. Yetimler Babas› Kâz›m Karabekir Pa-

fla, 14 fiubat 1948.9. Kars ve Kâz›m Karabekir Pafla, 21 fiu-

bat 1948.10. Kurtuluflunun 30. Y›ldönümü Dolay›-

s›yla Erzurum, 17 Mart 1948.11. Türk Çoruh’ta Kurtulufl ve Anavatana

Kavuflma Anlam› ( A. Özder’in kitab› üzerine), 10Nisan 1948.

12. Kars’›n k›rk Y›ll›k KaragünlerdenKurtuluflu, 21 Nisan 1948.

13. 93 Koçaklamalar› I-III, 14 Nisan-12 Ma-y›s 1948.

14. 93 Koçaklamalar› I-II, 14-17 Nisan 1948.15. Posoflu Âfl›k Zülalî, 8 May›s 1948.16. Ah›ska ve Mihrali Bey Destanlar›, 15

May›s 1948.17. Kars’›n Son 70 Y›ll›k Maarif Hayat›na

Bir Bak›fl I-IV, 8-22 May›s 1948.18. Rahmetli Cihangiro¤lu ‹brahim Ayd›n

Be¤in Tercümeihâli I-II, 26-29 May›s 1948.19. Millî Mücadelede ‹lk Kurflun Nerede

At›lm›flt›r? I-III, 11-19 Haziran 1948. 20. Halk Edebiyat›nda Sar›kam›fl ve Alla-

huekber fiehidleri I-II, 30 Haziran, 3 Temmuz1948.

21. Karsl› Büyüklerimizden: Büyük Kah-ramanlar I-III, 10-17 Temmuz 1948.

22. Rahmetli Nazan Daniflmend Han›me-fendi I-VI, Ekim-Aral›k 1948.

23. Millî fiurada Çal›flan Karsl› Kahra-manlar, 26 Ocak 1949.

24. Millî Kültürümüz Bak›m›ndan: ‹stan-bul I-III, 5-12 Mart 1949.

25. Erzurum’un Kurtuluflunun Otuz Bi-rinci Y›ldönümü I-II, 16, 19 Mart 1949.

26. Kurtuluflunun 28. Y›ldönümü Dolay›-s›yla: Ardahan I-V, 23 fiubat-30 Mart 1949. 27. Karsl› Genç Halk fiairimiz: Âfl›k Mü-

damî I-IX, 28 May›s-10 A¤ustos 1949. 28. Karsl› fiairlerimizden: Çalkavurlu Fe-

daî I-III, 21-28 Ocak 1950. 29. “ Kafkas K›yafeti ve Oyunu” Bafll›kl›

Yaz›ya Cevap I-VIII, 21 Ocak-22 fiubat 1950. 30. Yeni Eserler: Yusufelili Huzurî I-III,

21-28 Ocak 1950.

Y›l: 15 Say›: 58

18 Millî Folklor


19/185

31. Kurtuluflunun 29’uncu Y›ldönümü Do-lay›s›yla Ardahan, 15 fiubat 1950.

32. Erzurum’un Kurtuluflu, 8 Mart 1950. 33. Karsl› fiairlerimizden: Âfl›k Bahri I-III,

8-15 Mart 1950. 34. Kükreyifl (fiiirler, S. Ertürk) I-II, 15-19

Mart 1950. 35. 1579’da Kars fiehir Harabelerinin

Devlet Eliyle fienlendirilmesi (Tefrika), Eylül1949-Nisan 1950.

36. 23 Nisan 1920-Yeni Türkiye’nin Kuru-luflu, 29 Nisan 1950.

37. Anadolu Fâtihi Selçuklu Alp Arslan’›nSoy Kütü¤ü, 22 Kas›m 1965.

38. Kars Tarihinde Geçen Meflhur ‹sim-ler, 23 Kas›m 1965.

39. Son On Y›lda Yap›lan Kars ZaferleriKutlamalar› I-II, 24, 25 Kas›m 1965.

40. Kars ‹limizin Tarihteki Ana Çizgileri-ne Bir Bak›fl, 21 May›s 1991.

A.b. D‹⁄ER GAZETELER1. Kars Kurtuluflunun 15. Y›l›n› Kutluyor,

Tan gazetesi, ‹stanbul, 30 Ekim 1935.2. Kars ‹li Tarihinin K›sa Bir Özü I-II, Tanin

gazetesi, ‹stanbul, 30 Haziran, 3 Temmuz 1945.3. Ardahan ve Ç›ld›r’da Türk Bahad›rl›¤› ve

‹ki Koçaklama, Tasvir gazetesi, ‹stanbul, 11 Tem-muz 1945.

4. Kürmanç Kürtlerinin Asl› I-III, Tasvir ga-zetesi, ‹stanbul, 1, 22 May›s ve 14 Haziran 1946.

5. Gürcü Profesörlerine Cevap I-VI, Hürses

gazetesi, ‹stanbul, 17-22 Ocak 1946.6. Prof. A. Cafero¤lu’ya Cevap I-III, Vakit ga-

zetesi, ‹stanbul, 12-14 Ekim 1946.7. fiehidler Yata¤› Koca Kars, Memleket, ‹s-

tanbul, 25 Nisan 1947.8. Halk fiiirlerine Göre 1878-1918 Y›llar›nda

Kars, Tanin gazetesi, ‹stanbul, 26 Nisan 1947.9. Kars K›rk Y›ll›k Rus Esaretinden 29 Sene

Evvel Kurtulmufltu, Tasvir gazetesi, ‹stanbul, 21Nisan 1947.

10. Kars’›n K›rk Y›ll›k Kara Günlerden Kurtu-lufl Y›ldönümü, Tanin, gazetesi, ‹stanbul, 26 Nisan1947.

11. Bu Millet Kars U¤runa ‹ki Milyon fiehit Vermifltir, Tasvir gazetesi, 29 Ekim 1947.

12. Kars’ta Avukat Cengiz Ekinci’ye ‹kinci Ce-

vab›m, Yeni fiark gazetesi, Diyarbak›r, 3 Haziran1952.13. Büyük Kumandan, Olgun Terbiyeci ve Öz-

lü Müellif Kâz›m Karabekir Pafla, Yeni fiark gaze-tesi, Diyarbak›r, 29 Ocak 1953.

14. ‹stanbul Fethini Anarken, fiark Postas›gazetesi, Diyarbak›r, 30 May›s 1953.

15. Yüz Y›l Önce Söylenmifl ‹ki Kars Koçakla-mas› I-VI, Birlik gazetesi, Kars, 20, 25 A¤ustos1954.

16. K›br›s’›n Yeri, Ad› ve Eski Tarihi I-II, Bir-lik gazetesi, Kars, 17-18 Eylül 1954.

17. Diyarbak›r Tarihi I-V, fiark Postas› gaze-tesi, Diyarbak›r, 25-30 Ocak 1955.

18. Kara-Amid’in Fethi ( 440. Y›ldönümü),Dünya gazetesi, ‹stanbul, 11, 12 Eylül 1955.

19. Ardahan Yaylas› Üzerine Notlar I-XII,Serhad Ardahan, Ardahan, 8-21 May›s 1955.

20. Halk fiairinin Dilinde Kars’›n Kurtuluflu,Havadis gazetesi, ‹stanbul, 25 Nisan 1958.

21. Kars’›n Kurtuluflu, Dünya gazetesi, ‹stan-bul, 25 Nisan 1958.

22. Ka¤›zmanl› Âfl›k Sezaî, Son Havadis ga-zetesi, ‹stanbul, 25 Nisan 1958.

23. Halk fiairinin Dilinden Kars’›n KurtulufluI-II, Bugün gazetesi, Kars, 11,12 Eylül 1958.

24. Kars ‹li Meskûn Yer Adlar› ve Bunlardan Yabanc› Dildekiler I-IX, Bugün gazetesi, Kars, 7-19 A¤ustos 1958.

25. Kurtuluflunun 40’›nc› Y›l›nda Hudut fieh-rimiz Kars, Bugün gazetesi, Kars, 25 Nisan 1958.

26. Kars’ta Tarihî Eserlerin Korunmas› veMüze Aç›lmas› Yolunda Güdülecek Millî Bir Dava I-

VI, Bugün gazetesi, Kars, 14-26 A¤ustos 1959. 27. 1959’da Gördü¤üm Kars’ta Övünülecek

Benli¤imize Do¤ru Geliflme Ad›mlar›m›z I-III, Bu-gün gazetesi, Kars, 27-29 A¤ustos 1959.

28. Allahuekber fiehidler Âbidesi I-II, Bugüngazetesi, Kars, 3, 4 Eylül 1959.

29. Kars Halk Oyunlar› ve Çalg›lar›: K›rz›o¤-lu’nun ‹kaz›, Hür Söz gazetesi, Erzurum 26 Eylül

1960.30. Kars Kalesi I-III, Bugün gazetesi, Kars,

14-16 A¤ustos 1960.31. Erzurum Üniversitesi ‹çin Dede Korkut

Enstitüsü-F›nd›ko¤lu’na Aç›k Mektup, Hür Söz, Er- zurum, 12 A¤ustos 1960.

32. ‹spir Firuzesi ile Erzurum Nefti I-II, HürSöz gazetesi, 21, 23 fiubat 1961.

33. Millî E¤itim Bakanl›¤› ve Türk Klâsikleri,Millî Cephe ( Haftal›k gazete) Ankara, 16 Haziran1967.

34. Erzurum’un Kurtuluflu, Hür Söz gazetesi,11 Mart 1961.

35. Iss›z ve Ören Erzurum’un fienlendirilmesi,Hür Söz gazetesi, Erzurum, 8 A¤ustos 1961.

36. fiair Nefî’nin Sekiz Arka Atas› I-VIII, Hür

Söz gazetesi, 21 Eylül-30 Ekim 1961.37. Osmanl› Eyaleti Erzurum’un ‹lk 45 Y›l›n-dan Çizgiler: Erzurum fiehir Halk› Tebriz’den Gel-mifltir, Hür Söz gazetesi, Erzurum, 15 A¤ustos1962.

38. Lehce-i Erzurum Yazmas›ndaki Halk Söz-leri (tefrika), Hür Söz gazetesi, Erzurum, 21 A¤us-tos-Eylül 1963.

39. Kürtlerin Kökü I-IX, Yeni Diyarbak›rSesi gazetesi, Diyarbak›r, 30 Mart-10 Nisan 1963.

40. Kanada’daki Kars Köyü 108 Y›ld›r Zaferi-

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 19


20/185

mizi Kutluyor, Vatan gazetesi, ‹stanbul, 29 Eylül1963.

41. Artvin Tarihinin K›sa Bir Özeti ve Osman-l›lar›n Ardanuç Sanca¤›n› Fethi ( 20 gün tefrika),Hakimiyet gazetesi, Bursa, 29 Mart-18 Nisan 1964.

42. Fethin Hikâyesi, Su gazetesi, Ka¤›zman,15 A¤ustos 1964.

43. Ka¤›zmanl› Firganî I-II, Su gazetesi, Ka- ¤›zman, 1, 15 Temmuz 1964.

44. 900. Y›ldönümü ( Kars’›n Fethi) I-II, Ekin-ci gazetesi, Kars, 18-19 A¤ustos 1964.

45. Kars Kalemizin 900. Y›l›na Bir Bak›fl I-III,Hür Söz gazetesi, Erzurum, 15-17 A¤ustos 1964.

46. Kars Fethini Kutlama (Tekzip), Ekinci ga-zetesi, Kars, 22 Nisan 1965.

47. Pasinler Tarihinden, (Tefrika), PasinlerinSesi gazetesi, Hasankale, Nisan-Temmuz 1965.

48. Tuhfe-i Nailî’deki Karsl› Divan fiairleri I-III, Hüryurt gazetesi, Kars, 26-28 Ekim 1965.

49. Türk Akademisinin Yoklu¤unda U¤rad›¤›-m›z Büyük Kay›plar I-IV, Millî Cephe, Ankara, Ha-ziran-Temmuz 1967.

50. 93 (1877) Bayaz›t A¤›t›’ndan Parçalar, Me-suliyet gazetesi, A¤r›, 4 Ocak 1968.

51. Türk-Rus Savafllar›nda: Erzurum Muha-rebeleri-Erzurum’un Kurtuluflu, I-IX, Hür Söz ga-zetesi, Erzurum, 4-13 Ocak 1968.

52. Bir Konferans Veren K›rz›o¤lu’nun Bas›nToplant›s›ndaki Beyanlar›, Kuflakkaya gazetesi,Gümüflhane, 31 May›s 1968.

53. O¤uzlar›n ‹ki Boyundan Gelen Kürtler,

Devlet gazetesi, S. 18, 25, ‹stanbul 1969.54. “Gürcüstan” Adl› Kitap Hakk›nda Bir

Araflt›rma, Meslek gazetesi, ‹stanbul, S. 147-148,Nisan-May›s 1969.

55. Erzurum’un Kurtuluflu, ( Konuflma metni),Hür Söz, 16 Mart 1970.

56. Hasankaleli ‹brahim Hakk› Hazretleri I-II, Hür Söz, 1-3 Temmuz 1971.

57. TRT’yi Protesto ( Kars oyunlar› alet ve k›- yafetleriyle ilgili bas›n aç›klamas›) Hür Söz, 19Temmuz 1971.

58. Alparslan’›n Üç Bat› Seferindeki Fetihlerve Ak›nlar I-II, Ufuk gazetesi, ‹stanbul, S. 109-110,Eylül 1971.

59. Gümüflhane’nin Tarihteki Yeri ve Kurtulu-flu I-II, Kuflakkaya gazetesi, Gümüflhane, 28 Mart-

1 Nisan 1975.60. Rus Akademilerinin ‹lmî Yay›nlar›na Göre Anadolu: Çerkez, Lezgi, Gürcü, Ermeni, HattaTürklerin Anayurdudur I-V, Orta Do¤u gazetesi,

‹stanbul, 6-10 Mart 1975.61. Mogrov Han Saray› ( K›rz›o¤lu’nun bas›n

aç›klamas›), Hür Söz, Erzurum, 22 May›s 1978.62. Mogrov K›fllas›, Milletin Sesi gazetesi,

Erzurum, 23-24 May›s 1978.63. Korkunç Oyun I-III, Büyük Anadolu ga-

zetesi, S. 14, 17, 18, Ankara 1989.

64. Türkiye Aleyhine Yap›lan Plânlar, Millî‹rade gazetesi, Eskiflehir, 21 May›s 1990.

65. Kurtulufl Savafl›nda Nahcivanl›lar da Des-tek verdi, Tercüman gazetesi, 9 Haziran 1992.

66. Müslüman Türkiye’nin Temeli An›’da At›l-d›, Türkiye gazetesi, 13 Mart 1992.

67. Enver Pafla Kilimi ve Türkistan’a Gidelimfiiiri, Son Söz gazetesi, Erzurum, 4 Eylül 1998.

B. DERG‹LER ALTIN IfiIK ( ‹stanbul, Ayl›k dergi)1. Osmanl›lar›n Hazar K›y›lar›n› Fethi ve Tif-

lis Müdafaas›, 1, 11-13, Ocak 19412. Umumi Türk Tarihine Girifl (Kitap Tan›t-

ma), 3, 9,19, Mart 19473. Ermeni ‹stekleri ve Tarih I, 6, 14-18, Hazi-

ran19474. Ermeni ‹stekleri ve Tarih II, 7, 12-15, A¤us-

tos19475. Rahmetli R›za Nur Be¤in Millî Siyaset, Kül-

tür Görüflü ve Ülküsü, 8, 9-10, Eylül 1947 ALTINYURT ( Kars, Ayl›k dergi)6. Karsl› Âfl›k Kahraman Baba (1863-1944), 1,

6-7, Ekim1957 ALTINYURT ( Kars, Haftal›k gazete)7. Kars ‹li Meskûn Yer Adlar› ve Bunlar›n Ya-

banc› Dildekileri, 5, 1, 7 Nisan 1958 ANAYURTTAN ATAYURDA TÜRK DÜNYA-

SI ( Ankara, Ayl›k dergi)8. Türkistan Co¤rafya Adlar›n›n Türkiye’deki

Adafllar›ndan Birkaç›, 3, 19-24, Haziran1993

AZERBAYCAN ( Ankara, Ayl›k dergi)9. Ne Mesket Ne Misket, Ah›ska Türkleridir,

268, 17-21, Haziran 1989BARIfi DÜNYASI ( ‹stanbul, Ayl›k dergi)10. Kürtlerin Kökü, 11, 272-275, fiubat 196311. Kürtlerin Kökü ‹ç O¤uzlardand›r ( Mahke-

me karar›yla), 14, 305-307, May›s 196312. “Cevab›m›z” ( Mahkeme Karar›yla / Tekzib),

14, 309-310, May›s 196313. Bar›fl Dünyas›n›n Tarih ve Dil Otoritesine

( Mahkeme Karar›yla), 18, 535-537, Kas›m1963BELGELERLE TÜRK TAR‹H‹ ( ‹stanbul, Ay-

l›k dergi)14. Belgelerle Erzurum Kongresinin ‹lk Günü,

35, 4-33, A¤ustos197015. Amerikan Mandas›n› Kimler ‹stiyorlard›

ve Nas›l Öneriyorlard›? ( Ayr›bas›m), 67, 18-24, 197316. Hocam›z Prof. Dr. Akdes Nimet Kurat’›n

An›s›na, 13, 41-45, Kas-Oc197417. Türk Millî Gelene¤inde K›z›lalma ve Yerle-

ri I, 1, 30-36, Mart198518. Türk Millî Gelene¤inde K›z›lalma ve Yerle-

ri II, 2, 41-47, Nisan 198519. Selçuklu Fethinden Önce O¤uz Ellerinde

Hal›c›l›k, Türkmen/O¤uz ‹fliydi, 3, 27-35, May›s198520. Selçuklu Fethinden Önce Türklerin Ar-

menyada Yaflad›¤›n› Gösteren Belgeler, 11, 45-51,Ocak 1986

Y›l: 15 Say›: 58

20 Millî Folklor


21/185

21. Eski Türklerde ve O¤uz/Türkmenlerde:‹kili, Dörtlü, Alt›l›, Onikili, Yirmidörtlü Düzen, 26,37-43, Nisan 1987

B‹Z‹M ÇORUH22. Ah›ska ‹’lâmlar› Defterinden Çoruh ‹line

Ait Vesika, 1, Nisan 1950BORLUK ( Kars Lisesi Ayl›k dergisi)23. Tarihte Kars’›n Çizgileri, 1, 6-7, May›s

194824. Kars Madalyas›, 3-4, 2-5, Tem-A¤ 194825. Ç›ld›r’da Üç U¤uz Kardefller Efsanesi, 5,

3,6-7, Eylül 1948BOZKURT ( ‹stanbul, Ayl›k dergi)26. Ergenekon Bayram›: 9 Mart Sultan Nev-

ruz, 4, 65, Mart1942CO⁄RAFYA DÜNYASI ( ‹stanbul, Ayl›k dergi)27. A¤r› Da¤›, 4, 299-302, Mart1951ÇINARALTI ( ‹stanbul, Haftal›k dergi)28. Do¤uda Derlenmifl Koçaklama Türküleri-

mizden I, 17,29. Do¤uda Derlenmifl Koçaklama Türküleri-

mizden II, 18, 4-5, I.Kanun 194130. Do¤uda Derlenmifl Koçaklama Türküleri-

mizden III, 19, 4-5, I.Kanun 194131. Do¤uda Derlenmifl Koçaklama Türküleri-

mizden IV, 20, 5-6, I.Kanun 194132. Do¤uda Derlenmifl Koçaklama Türküleri-

mizden V, 22, 10-12, II.Kanun194233. Gökçeli Elesger, 23, 10-11, II.Kanun 194234. Ah›skal› Çerkezo¤lu, 24, 9-10, II.Kanun

1942

35. A¤r› Da¤› Üzerine Türk Efsane ve ‹nanç-lar›, 25, 10-11, II.Kanun 1942

36. Ah›ska’da Musevî Türkler, 26, 5-7, II.Ka-nun 1942

37. Kars Eli Köro¤lu Anlatmalar›ndaki EskiDüzen ve Törelerimiz, 27, 6-7, fiubat 1942

38. Seçme Beflik Türküleri I, 28, 10-11, fiubat1942

39. Seçme Beflik Türküleri II, 29, 10-11, fiubat1942

40. K›z›lalman›n Yerleri 1, 30, 10-11, fiubat1942

41. K›z›lalman›n Öz Yeri 2, 31, 13-14, Mart1942

42. K›z›lalman›n Töresini Yaflatan fiamkalla-r›n Soyu 3, 33, 11-12,15, Mart 1942

43. Macaristan K›z›lalmalar› 4, 37, 12, Nisan194244. Macaristan K›z›lalmalar› 5, 38, 10, Nisan

194245. Roma K›z›lalmas› 6, 39, 6-7, May›s 194246. Gürcistan Ad›, 41, 10, Temmuz 194247. Halk Edebiyat›nda Sar›kam›fl, 43, 6-7,

Temmuz 1942DADAfi ( Ankara)48. Erzurum Halk›, 1535’te Tebriz’dn Göçme

Akkoyunlulardand›r, 12-13, 12 Mart 1967

D‹CLE ( Diyarbak›r, Ayl›k dergi)49. Eski O¤uzlar Ça¤›nda Amid Bölgesi, 1, 26-

28, Nisan 1952D‹YANET ( Ankara, Ayl›k dergi)50. Karsl› ‹ki Büyük ‹slâm Bilgini, 7-8, 188-

191, Tem-A¤s1967

DO⁄Ufi ( Kars, Halkevi Ayl›k dergisi)51. Kars’ta Edebiyattan ‹L K Y A Z I, 14, 3-4,

1 Aral›k 193452. Karsl› Âfl›k Kurbanî, 26, 3-5, Aral›k 193553. Kars’ta Salt›k Yaz›tlar›-1, 42, 3-6, Haziran

193954. Poshovlu Âfl›k Zülâlî-1, 42, 8-13, Haziran

193955. Kars’ta Söylenen Tapfl›rmas›z fiiirler-1, 42,

14, Haziran193956. Bar›fl ve fien Günlerde Söylenenler-1, 42,

23-25, Haziran193957. Kars’ta Salt›k Yaz›tlar›-2, 43, 3-5, Tem-

muz193958. Kars’a Söylenen Tapfl›rmas›z fiiirler-2, 43,

5-9, Temmuz193959. Bar›fl ve fien Günlerde Söylenenler-2, 43,

9-14, Temmuz193960. Azerbaycan Halk Edebiyat›ndan: Bayat›-

lar, Maniler, 43, 20-22, Temmuz193961. Memleket ‹ncelemeleri: Kars-1 (T.Toker’in

Kars Adl› Kitab›n›n Tenkidi), 43, 26-31, Tem-muz1939

62. Poshoflu Noksanî’nin Hatay Destan›, 44,

6-8, A¤ustos193963. Kars’ta Söylenen Tapfl›rmas›z fiiirler-3, 44,

9-12, A¤ustos193964. Poshovlu Zülâlî-2, 44, 15-22, A¤ustos 193965. Memleket ‹ncelemeleri: Kars-2, 44, 37-40,

A¤ustos193966. Kars Bölgesinin Eski Ça¤lardan Beri Gör-

dü¤ü Yerleflme Ak›n ve Hakimiyetlerin K›sa Bir Çi-zelgesi-1, 45, 3-8, Eylül 1939

67. Kars’a Söylenen Tapfl›rmas›z fiiirler-4, 45,8-10, Eylül 1939

68. Bar›fl ve fien Günlerde Söylenenler-3, 45,13-16, Eylül 1939

69. Memleket ‹ncelemeleri: Kars-3, 45, 19-24,Eylül 1939

70. 30 Eylül Sar›kam›fl’›n Kurtuluflu, 46, 1-3,

‹lkteflrin 193971. Kars Bölgesinin Eski Ça¤lardan Beri Gör-dü¤ü Yerleflme Ak›n ve Hakimiyetlerin K›sa Bir Çi-zelgesi-2, 46, 4-11, ‹lkteflrin 1939

72. Kars’a Söylenen Tapfl›rmas›z fiiirler-5, 46,12-16, ‹lkteflrin 1939

73. Bar›fl ve fien Günlerde Söylenenler-4, 46,24-27, ‹lkteflrin 1939

74. Türk Ellerine (fiiir), 46, 31-32, ‹lkteflrin1939

Y›l: 15 Say›: 58

Millî Folklor 21


22/185

75. Kars’›n Kurtuluflu Bayram›m›z, 47, 3-5,Sonteflrin1939

76. Kars Bölgesinin Eski Ça¤lardan Beri Gör-dü¤ü Yerleflme Ak›n ve Hakimiyetlerin K›sa Bir Çi-zelgesi-3, 47, 6-9, Sonteflrin1939

77. Yusufelili Âfl›k Huzurî ve Kars Destan›,47, 10-14, Sonteflrin1939

78. ‹ç O¤uz Yahut Kars Eli, 47, 20-21, Sontefl-rin939

79. Kars’›n Karagünlerinde Halk Edebiyat›n-da Ulusal Ruh, 47, 22-24, Sonteflrin1939

80. Tan›yabildi¤imiz Karsl› En Eski Âfl›k:Baykan, 47, 25-27, Sonteflrin1939

81. Düflman Karfl›s›nda Karsl›lar ve Kars Ka-lemiz, 47, 28-31, Sonteflrin1939

82. Kars ‹lindeki Eski fiehir Örenlerin-den:ANI-1, 48, 2-4, I.Kânun 1939

83. Ardahanl› Âfl›k Mazlumî, 48, 11-17, I. Kâ-nun1939

84. Gümrü Muahedesinin ‹mzas›, 49, 1-2,II.Kânun 1940

85. Kars ‹lindeki Eski fiehir Örenlerin-den:ANI-2, 49, 2-5, II.Kânun 1940

86. fiavfletli Recaî-1, 49, 26-29, II.Kânun 194087. Ulusal Ant (Millî Misak), 50, 1-2, fiubat

194088. Karsl› Servî (Valihî), 50, 13-17, fiubat 194089. Kars ‹lindeki Eski fiehir Örenlerinden:

ANI-3, 50, 2-6, fiubat 194090. Kars’›n Öz San›: ALP KALA, 51, 1-2, Mart

1940

91. Kars ‹lindeki Eski fiehir Örenlerinden: ANI-4, 51, 2-9, Mart 1940

92. Kars’›n Düflmesi Felâketine 1293 HarbiDestanî Parçalar, 51, 13-17, Mart 1940

93. fiavfletli Recaî-2, 51, 25-28, Mart 194094. Ardahan’›n Kurtuluflu, 52, 1-2, Nisan 194095. Erzurum’un Kurtuluflu, 52, 2-4, Nisan

194096. Yaflayan Karsl› fiairlerimizden Niyazi Sab-

ri Ergül-1, 52, 6-15, Nisan 194097. Mehmet fievki Özdemir, 52, 13-19, Nisan

194098. Poshovlu Hakikî, 52, 19-22, Nisan 194099. Musa Eyüp Ze¤em, 52, 22-27, Nisan 1940100. Poshovlu Mahsunî, 52, 27-31, Nisan 1940101. Ardahanl› Mahzunî-1, 52, 31-32, Nisan

1940 102. Kars’›n ‹lk Kurtuluflu, 53, 2-3, May›s1940

103. Yaflayan Karsl› fiairlerimizden N. SabriErgül-2, 53, 8-16, Nisan 1940

104. Ardahanl› Mahzunî-2, 53, May›s1940105. Kars ‹lindeki Eski fiehir Örenlerinden:

ANI-5, 54, 21-28, Haz-Tem1940106. Karsl› ‹ki fiair Ailesi, 54, 11-15, Haz-

Tem1940107. Ka¤›zmanl› H›fzî, 56, 1-16, fiubat 1941

108. Ardahanl› Nat›kî-1, 56, 23-32, fiubat1941

109. Ardahanl› Nat›kî-2, 57, 1-9, May›s1941110. Kars ‹lindeki Eski fiehir Örenlerinden:

ANI-6, 57, 13-23, May›s 1941111. Karsl› fiairlerden: M. Salim Balc›-1, 57,

28-32, May›s1941112. ‹slâm Ansiklopedisinde KARS Maddesi-

1, 57, 24-27, May›s1941113. M. Salim Balc› 2, 58, 8-13, Temm 941114. ‹slâm Ansiklopedisinde KARS Maddesi-

2, 58, 17-21, Temm 941115. Ç›ld›rl› Âfl›k fienlik ve Ondan Bahseden

Yaz› ve Risaleler, 58, 26-33, Temm 941116. Bibliyografya: Do¤unun Kap›s› Kars, 62,

1,17, Ocak 1950117. Do¤ufl’un Bundan Önceki 61 Say›s› Nas›l

Ç›kt›?, 62, 1-3, Ocak 1950118. 1855 Kars Zaferi ve Kars Madalyas›na

Ait Vesikalar-1, 62, 3,8, Ocak 1950119. Yusufelili Huzurî-I ( Dizdaro¤lu’nun Kita-

b› Hk.), 62, 5-6,14-15, Ocak 1950120. Çalkavurlu Fedaî-1, 62, 7-11,121. “Ç›ld›rl› Âfl›k ‹lyas” Broflürünü Tenkit,

63, 1,17, fiubat 1950122. Kurtuluflun 29. Y›ldönümü Dolay›s›yla

Ardahan, 63, 1-4, fiubat 1950123. Karsl› fiairlerimizden: Âfl›k Bahrî, 63, 6-

8, fiubat 1950124. 1855 Kars Zaferi ve Kars Madalyas›na

Ait Vesikalar-2, 63, 12-13, fiubat 1950

125. Yusufelili Huzurî-2 ( Dizdaro¤lu’nun Ki-tab› Hk.), 63, 15-16, fiubat 1950

126. K. Ülgen’in “ Kars Oyunlar›” Kitab›, 64,1,17, Mart 1950

127. Erzurum’un Kurtuluflu, 64, 3-5, Mart1950

128. 93 Savafl›nda Kars Köylülerinin Yararl›kve Kahramanl›klar›, 64, 6-8, Mart 1950

129. Yeni Eserler: Kükreyifl (S. Ertürk), 64, 14,Mart 1950

130. Karsl› fiairlerimizden: Âfl›k Bahrî-2, 64,11-13, Mart 1950

131. Kars’›n K›rk Y›ll›k Karagünlerden Kur-tuluflu Hat›ras›, 65, 1-18, Nisan 1950

132. Rus ‹stilâs› Karfl›s›nda Do¤u KilidimizKars Kalesi ve Kurtuluflu, 65, 1-2, Nisan 1950

133. 93 (1877)’de Kars Sanca¤› Memurlar› veBaz› ‹statistikler, 65, 2-7, Nisan 1950134. 93 (1877) Türk-Rus Savafl›nda Karsl›la-

r›n Kahramanl›k ve Yararl›klar›, 65, 3-5, N

Mi̇lli̇ Forklor f. Kırzıoğlu

Documents

Transcript of Mi̇lli̇ Forklor f. Kırzıoğlu