Mikro Pyetje - Pergjigje

7/29/2019 Mikro Pyetje - Pergjigje

1/60

Kapitulli 1

1. Kuptimi i Ekonomiksit?Ekonomiksi studion ann ekonomike t jets shoqrore dhe sjelljen e agjentve

ekonomik n shoqri dhe kushtet ekonomike t bashkveprimit.

2. Kush jane agjentet ekonomik?Agjentt ekonomik jan: A)INDIVIDI-FAMILJA (n rolin e zotruesit tburimeve, ofertuesit dhe konsumatorit), B) FIRMA organizata q prodhon t mira dheshrbime, C) QEVERIA SHTETI si vendimmarrs, krijues dhe mbikqyrs i lojsekonomike etj.

3. Burimet-faktort-inputet e prodhimit?A) PUNA,B) TOKA,C) KAPITALI,D) SIPRMARRJA

4. Kuptimi i puns?Aftsia mendore-intelektuale dhe fizike t njerzve pr t punuar-kryer nj pun,

sht njri prej inputeve-burimeve-faktorve t prodhimit.

5. Kuptimi i territorit (toka)?Pasuria natyrore q na rrethon e t gjitha llojeve: toka bujqsore, toka si truall

ndrtimi, burimet energjetike, minerale dhe i tr mjedisi fizik q na rrethon.

6. Kuptimi i kapitalit-elementet e kapitalit?Kapitali mallrat e prodhuara pr prodhimin e mallrave t tjera. Elementet e

mallrave jan: Pajisjet, Makinerit, Ndrtesat, Inventari (Produktet e gatshme, gjysmproduktet-produktet n proces dhe lnda e par).

7. Kuptimi i Siprmarrsit?Aftsia dhe talenti organizativ i disa njerzve pr menaxhim t inputeve ekonomike

si: Puna, Toka, Kapitali. Ai krkon mundsit zhvillimore t organizats prodhuese-firmatsi dhe merr psipr rreziqe si dhe sjell novacione-rrisi brenda ndrmarrjes.

8. Konceptet e Ekonomiksit?Konceptet e Ekonomiksit jan: A) Pasuria prbhet nga stoku-rrezerva e mallrave

dhe shrbimeve,

A) Mirqenia knaqsia e individit-grupit shoqror q nxjerr nga konsumi i pasuris.Mirqenia ndahet n:1) Efiqenca nxjerrja e dobis maksimale-knaqsi maksimale nga prdorimi iinputeve ekonomike,2) Drejtsia ndarja-shprndarja e drejt e mallrave dhe shrbimeve mes individve dhegrupeve t shoqris.

PASURIA MIRQENIA

EFIENCA

EFIENCA


2/60

9. Teknologjia?Teknologjia sht trsia e aftsiveit dhe njohurive shkencore n lidhje me

prdorimin e faktorve t prodhimit, ku teknologjia e avancuar rrit produktivitetin-sasin eprodhuar pr nj njesi t inputit.

10. Ligji i rradhsis?Ligji i rradhsis shpall se mallrat-shrbime jan t rralla-pamjaftueshm sepseedhe burimet pr prodhimin e tyre jan t pamjaftueshm karshi nevojave t njerzve prkonsum.

11. Zgjedhja-Alokimi?Zgjedhja sht pasoj e rradhsi, ku duhet br zgjedhja mes alternativave pr

prodhimin e mallrave dhe shrbimeve,Alokimi shprndarja e inputeve t kufizuara mes nevojave konkuruese t

pakufizuara t shoqris.

12. Alokimi-problemet kryesore-pyetjet?Alokimi si problem krysor ka disa dimensione dhe i prgjigjet ktyre pytjeve: A)

Cfar t prodhohet, B) Si t prodhohet, dhe C) Pr k t prodhohet.

13. Pjest e Ekonomiksit?Ekonomiksi ka 2 pjes:A) Mikro-Ekonomia studion sjelljen e agjentve ekonomik, konsumatorve,

firmave t biznesit dhe qeveris, dheq veprimtaria e tyre lidhet me alokimin e inputeve dhe funksionimin e fatorve tveqant t ekonomis. N qendr t vmendjes makroekonomike jan tregjet e mallrave-

shrbimeve t vecanta dhe kushtet e ekuilibrit t tye, B) Makro-Ekonomia studion sjelljet e ekonomis kombtare, me studimin eagregatve ekonomik si: Produkti i Prgjithshm, Punznia Totale dhe Papunsia, Nivelii Prgjithshm i Cmimeve dhe Inflacioni, Ciklet e Biznesit dhe rritja ekonomike.

Pra nuk ka kufi t prer mes mikro-makro-ekonomis, por n koht e fundit po ikushtohet vmendja gjithnj e m e madhe e bazae mikroekonomike t dukurivemakroekonomike.

14. Kufiri i Mundsive t Prodhimit (KMP)?KMP shpreh kombinime t ndryshme t mallrave dhe shrbimeve q mund t

prodhoj nj vend gjat nj periudhe t dhn kohore, duke prdorur t gjitha burimet n

dispozicion dhe me teknikat m efiqiente t prodhimit.Mundsit Stofra Ushqime(milion ml) (milion tone)

A 0 15B 1 14.7C 2 14 3 12D 4 9E 5 0

Grafiku 1. Kurba e mundsive t prodhimit.


3/60

15. Rritja ekonomike, Produktiviteti?Rritja ekonomike sht zgjerim i qndrueshm dhe i vazhdueshm i mundsive t

prodhimit e cila kushtzohet me rritjen e faktorve t prodhimit dhe prmirsimit t tyret vazhdueshm,

Produktiviteti shpresh sasin e prodhuar t produktit pr nj njsi t inputeve t

prdorura, ky koncept sht ngusht i lidhur edhe me efiqencs si koncept m t gjer tefiqencs ekonomike.

16. Llojet e Efiqencs?Ekzistojn disa lloje t eficencave:

a) Efiqenca Ekonomike shpreh gjendjen e ekonomis ku askush nuk arrinmirqenien e tij pa e cnar mirqenien e tjetrit. Ekonomia nnkupton arritjan e efiqencsprodhuese, alokative dhe shprndarse.

b) Eficenca Prodhuese prodhimi i njsive t caktuar t produktit me prdorimin eminimumit t inputeve, pra: Produktiviteti Maksimal i Mundshm (PMM),

c) Eficenca alokative alokimi i burimeve-inputeve t mallrave aty ku krkonshoqria,

d) Eficenca n Shprndarja shprndarja e produkteve t prodhuara kukonsumatort duke i marr t dhnat et ardhurave (pas pagimit t kontributit-taksave) dhe cmimet e tregut ku konsumatortnuk do t donin t shpenzonin kto t ardhura n ndonj mnyr tjetr.

17. Shprndarja e burimeve te mbyllura dhe t hapura?Ekonomia e mbylluar shprndarja e inputeve dhe niveli i konsumit jan

tprcaktuara trsisht nga niveli i prodhimit. Pra; nuk mund t konsumohet m shumsesa prodhohet-disponohet.

Ekonomit e hapura lidhen njra me tjetrn n shkmbimin e mallrave, shrbimeve,prvojave ku nj vend mund t konsumoj edhe mallra t prodhuara n vendet tjera, dukezgjeruar mundsit e konsumit m tej mundsive t prodhit. Pra; Nj vend prfiton ngaimporti e tjetri nga eksporti.

18. Kuptimi i specializimit?Specializimi prqndrim n prodhim i vetm nj prodhukti apo disa produkteve sips.sh:Gruri, Misri, Rrushi, etj.

19. Kuptimi i kosotove oportune?

1514.7

14

12

9

1 2 3 4 5


4/60

Kosto Oportune ndryshe quhet Kosto Alternative kuptohet si sakrific e br heqja dor nga nj e mir dhe zgjedhja e nj t mire t prodhuar m t vlefshme. Rrjedhnga rradhsia e burimeve dhe domosdoshmria e zgjedhjes.

20. Funksioni i Ekonomiksit?Ekonomiksi i ka dy funksione:

a) Funksioni-Pohimi Pozitiv,b) Funksioini-Pohimi Normativ.

21. Pohimit Pozitiv-Normativ?Pohimi Pozitiv prshkruar dhe shpjegon dukurit, agjentt ekonomik q

dshirojn t arrij qllimet e tyre, ku edhe ju prgjigjen pyetjeve: CFAR ISHTE,CFAR SHT dhe CFAR DO T BHET? P.sh. Pohimi Pozitiv sht: DeficitiBuxhetor i Shtetit sjell uljen e papunsis dhe rritjen e nivelit t inflacionit,

Pohimi Normativ merr sygjerime rreth rrugve m eficente pr arritjen esynimeve t agjentve ekonomik. U prgjigjet pyetjeve CFAR DO T DUHEJ,CFAR DO T ISHT MIR T NDODHTE. P.sh. Pohim Normativ sht Niveli ipapunsis n Kosov sh i lart e i cili duhet t ulet. Pohime Normative jan tshkputura nga vlersimet morale t synimeve q duam t arrijm, por ato qndrojn n

baz t rekomandimeve politike.

22. Metoda e Studimit ekonomik?Ekonomia studiohet sipas dy metodave kryesore:

A) NDUKSIONI fillon me mbledhjen, prpunimin e m pas analizimin e tdhnave ekonomike dhe vazhdon me zbulimi e lidhjeve te variablat e studiuara dhe tnxirret nj prfundim-konkluzion-hipotez t caktuar. Pra cdo informat e marr ndahetdhe studiohet e detajizuar.

B) DEDUKSIONI sht verifikimi empirik i prfundimeve t nxjerra e cilashrbehet me teoremn APRIORISTIKE, e cila duket e arsyeshme e bazuar n ide tnatyrshme dhe nuk jan rrjedh drejtprdrejt nga evidencat statistikore, e kjo teorem

demostrohet logjikisht n kontekstin e nj modeli ekonomik si nj paraqitja tthjeshtzuar t realitetit ekonomik t ndrtuar mbi supozime-konkluzioneve. Pra, prejinformatave analitike bashkohen q t formohet kjo metod.-Deduksioni.

23. Ekonomia shkenca empirike apo ekzakste?Ekonomia si shkenc shoqrore sht empirike e jo ekzakte, ku ligjet ekonomike

jan ligje mesatare dhe nuk shprehin raportin ekzakt, ku m s miri e spjegon sjelljen egrupeve shoqrore sesa t individve, ku kjo shkenc gjen rregullsi dhe kur ka diferencate mdha n sjelljet e individve.

24. Metoda tjera ekonomike-grafike?Metodat ekonomike-grafike jan:

A) Grafiku mes dy faktorve-inputeve,B) Grafiku i serive kohore,C) Grafiku i shprndar,D) Metoda statistikore.

25. ka sht Ekonometria?Ekonometria sht nevoja gjithnj m e madhe e prdorimit t metodave

statistikore pr formulimin e nj teorie ekonomike dhe verifikimin e saj. Ekonometriandr t tjera merret me studimin e drejtimit-menaxhimit dhe t forcs s lidhjeve tvariablave ekonomik.


5/60

Kapitulli 2

1. Kush e prcakton mimin, sasin e tregut?mimin dhe Sasin e tregut e prcakton ballafaqimi n treg i blersve dhe i shitsve t produkteve t prodhuara

2. Pse duhet njohur krkesn dhe ofertn?Pr t kuptuar:A) Si arrihet gjendja e ekuilibrit t tregut n kushtet e prgjithshme t tij,B) Ndryshimin e mimit n periudhat e ndryshme kohore,

C) Pse mimet e fiksuara me ligj ndikojnn n sasin dhe cilsin e mallrave q kmbehen,D) Si bhet racionimi i inputeve t pamjaftueshme nprmjet sistemit t mimeve n nj treg konkurencial.

3. Pr nj ekonomist-joekonomist cka paraqet krkesa?Pr nj ekonomist Krkesa paraqet sasin e nj produkti q konsumatori-blersi sht njkohsith i gatshm dh

n gjendje t bleje m mime t ndryshme t mundshme, gjat nj periudhe kohore,Pr nj jo-ekonomist termi krkes i regerohet thjesht nj sasie t caktuar produkti.

4. Dallimi n mes nevojave dhe krkess?Q nj blers t ket krkes pr produkt nuk sht e mjaftueshme t ket vetm nevoj pr t, por edhe t jet n

gjendje ta e blej at produkt,

5. ka paraqet ligji i krkess?Ligji i Krkess Kur mimet e produkteve ulen, sasia q blersit jan t gatshm t blejn rritet, dhe kur mim

riten sasia e krkuar paksohet, me kusht q faktort t tjer t mbeten t pandryshuar. Ky ligj rrjedh nga parimet egjedhjes racionale. Nj rritje e mimit nuk bn q konsumatori t ket m pak nevoj pr t (mallra-shrbime). Kj

ul sasin e krkuar, por jo edhe sasin q konsumatori ka nevoj pr t.

6. ka paraqet kurba-lakorja e krkess?Kurba-Lakorja e Krkess sht paraqitja grafike e niveleve t krkess ku mimet jan n prpjestim t

hdrejt me sasin. Pra; Kur mimi ulet (P-), sasia rritet (Q+), dhe e kundrta.

7. Pse vetm faktori mim merret n konsiderat, ndrsa t tjert lihen aposupozohen si konstante?Merret n konsiderat vetm faktorimim pr arsye se sht bruim kryesor i informimit rreth pamjaftueshmris

elative t burimeve, ndryshimin e nevojave dhe t tjera dukuri t ekonomis s tregut.

8. Cilat jan faktort tjer q ndikojn n krkess?Faktort tjerjan: A) T ardhurat e konsumatorve,B) mimet e mallrave plotsues dhe zvendsues,C) Pritjet e konsumatorve pr t ardhurat dhe mimet,D) Numri i konsumatorve,E) Shitjet dhe preferencat e konsumatorve.

9. Analizoni faktort e krkess?A) T ardhurat e konsumatorve jan faktor prcaktues q jogjithmon bn q

konsumatort t blejn m shum produktet, por ndodh q edhe t kursejn. Ekzistojn dy lloje t mirash: 1) T MirNormale krkesa ndryshon njjt me t ardhurat, dhe 2) T Mira Inferiore krkesa ndryshon n drejtim t kunme t ardhurat. Pra; Mallrat me cilsi t lart jan t mira normale, ndrsa Mallrat me cilsi m ult jan t miranferiore.

B) mimet e mallrave pltsues dhe zvendsues jan faktor alternativ-oportun mes t mirave t ndryshmhrbimeve. P.sh. Gruri-Misri (zvendsues), dhe Karburanti-Automobili (plotsues). Pra;

Ndryshimi n cmimin e nj malli ndikon n prpjestim t drejt te krkesa przvendsuesin e atj malli.Ndryshimi n cmimin e nj malli ndikon n prpjestim t zhdrejt te krkesa prpotsimin e atij malli.


6/60

C) Prijtjet e konsumatorve jan parashikimet pr t ardhmen, pr ndryshimin n t ardhumimet e mallrave q konsumojn. Kjo rrit krkesn pr t mirat normale dhe ul krkesn pr t mirat inferiore.

D) Numri i konsumatorve sht njri prej faktorve prcaktues ku krkesa s bashku me ofertn e treguan prcaktuese t cmimit relativ t produkteve. Pra Krkesa e tregut paraqitet si shuma e krkesave individuale t

konsumatorve. Prshembull nj person sht i gatshm t blej 15 njsi nga X malli me cmim prej 20euro. Ndrsapersoni tjetr sht i gatshm t blej 10 njsi nga malli X me t njtin mim, pra duke supozuar se kta dy personaormojn tregun ktu kurba e krkess s tregut pasqyro faktin se s bashku ata do t blejn 25njsi me mim 20euro

Prveq ksaj edhe ndryshimet n shprndarjen e popullsis sipas grupmoshave, gjinis apo nga pikpamja territorialmund t shkaktojndryshimin e krkess pr produkte t veanta.

E) Shijet dhe Preferencat ndikohen ngaprmirsimet e cilsis s produktit, reklamave t suksesshme ap tjera faktor q bjn przgjedhjen e produkteve q konsumatort parashohin dobin q dshirojn ta e nxjerrin ngakonsumi i produkteve t ndryshme. P.sh. vlersimi i shijeve t tij pr vajtjen n nj ndeshje sportive dhe mimin qsht i gatshm ta e paguaj do t varet nga preferencat e tij pr sportin ose futbollin ose ndonj spoprt tjetr. Ai pr thikuar futboll duhet t paguaj 5euro pr bilet ndrsa pr basketboll 1euro, pra ai e zgjedh futbollin per aryse se e

preferon m shum kt sport.

10. ka prfaqson OfertaOferta prfaqson sasit e nj produkti q shitsit jan njkohsisht t gatshm dhe n gjendje t ofrojn pr shitj

me mime t ndryshme, gjat nj periudhe t caktuar kohore, kur faktort e tjer jan konstant.

11. ka paraqet Ligji i Oferts?Lilgji i Oferts thot se shitsit do t ofrojn nj sasi m t madhe pr shitje kur mimet rriten dhe do t ofrojnasin m t vogl t produkteve ather kur cmimet ulen.

12. Nga buron Ligji i Oferts?Ligji i ofertsburon nga parimet e zgjedhjes racionale ku prfitimi shtes q merret nga ofrimi i nj njsie prod

sht mimi i pritur i tij. Ktu prodhuesi sht i gatshm t ofroj nj njsi shtes vetm kur mimi i saj shth m iart ose t paktn i barabart me koston shtes. Pra; mimi dhe kostoja shtes lidhn n t njjtn mnyr si mimi

dheknaqsia shtes n rastin e krkess.

13. ka sht Kostoja Marxhinale-Kostoja Shtes?

Kostoja shtes rritet kur rritet sasia e prodhuar, pra dikton nevojn pr rritjen e mimeve m t larta prproduktet e tyre n mnyr q t mbulojn kostot shtes m t larta q ka patur prodhuesi.

14. Cilt faktor ndikojn n Ofert?Faktort kryesor q ndikojn n ofertjan:

A) mimet e faktorve t prodhimit,B) Teknologjia e prdorur,

C) mimet e mallrave t lidhur,) Pritjet e konsumatorve,D) Numri i ofruesve.

15. Analizoni faktort q ndikojn n Ofert?A) mimet e faktorve t prodhimit jan faktor prcaktues q ndikon n koston e produktit. Pra; nj rritjemimin e burimeve rrit koston-shpenzimet e produkteve dhe n kushtet e mimit t ofruar n tregun e produktit e ul

ofertn, dhe e kundrta e sajnj ulja n mimin e burimeve ul kostot-shpenzimet e produkteve dhe n kushtet e mim dhn n tregun e produktit rrit ofertn.

B) Teknologjia nnkupton aftsia dhe njohuria shkencore q prdorut pr t prodhuar n mnyr efiente-nje kosto m t ult, dhe me kt on n nj rritje t oferts.

C) mimet e mallrave t lidhur ktu duhet br analiza dhe krahasimi i alternativave tmundshme pr marrjen e vendimeve. P.sh. Bujqit duhet t zgjedhin se far (grur apo misr) dhe prodhuesit eelevizorve do t duhet t bjn zgjedhje se far do t duhej t prodhonin (TV me ngjyra apo bardh e zi). Pra si buji prodhuesi i TV-ve mund t bjn prodhimin e t dy produkteve por profiti apo kapaciteti prodhues q do ta ken jet i kufizuar, pra do t prodhojn m pak. Pra mosprodhimi i grurit apo televizorve bardh e zi rrit koston oportu


7/60

prodhimit t misrit apo telvizorve me ngjyr. Rritja e kostos oportune do t shoqrohet me uljen e oferts s njrprodukt ndaj produktit tjetr dhe e kundrta.

) Pritjet e konsumatorve sht parashiqimi i asaj se ka do t ndodh n t ardhme n mnyr q ti marrvendimet e tyr pr ofertn e produkteve. P.sh. nj prodhues i kpucve pret q krkesa pr kpuc t rritet n tardhem, ai do t ul shtjen aktuale t kpucve ose do t krijoj rezerva t kpucve n mnyr q t shes m shumkur mimi t jet rritur. Nj kosto oportune m e lart e ul ofertn. Pra; kur pritet q mimet t rriten oferta aktuale d synoj t ult dhe kur mimet priten t ulen oferta aktuale synon t rritet.

D) Numri i konsumatorve sht kalimi nga ofertaindividuale n ofertn e tregut, pra shumoertave individuale n nj koh t dhn bhet numri i ofertave. Nj rritje e numrit t ofertave do t thot rritja e sa

produkteve t ofruara pr shitje pr do mim, dhe me kt rast krijohet edhe konkurenca ofertuese. Pra; rritja enumrit t ofruesve rrit ofertn e tregut, dhe ulja e numrit t ofertuesve e ul ofertn e tregut dhe krijon monopoliziminregut.

16. ka jan Prfitime shtes dhe Kosto shtes?Prfitime shtes jan kur oferta dhe krkesa synon t marr m shum nga prfitimet e tregut,

Kosto shtes kur oferta dhe krkesa mundohet t ket m pak humbje gjat investimeve n treg.

17. Cila sht rruga e vetme q t pajtohen oferta dhe krkesa n treg?Rruga e vetme q oferta dhe krkesa n treg t pajtohen jan Ekuilibri i oferts-krkess n treg.

18. ka paraqet Ekuilibri i Tregut?Ekuilibri i Tregut paraqetgjendjen e till q blersit dhe shitsit nuk kan arsye t ndryshojn sjelljen e tyre parsye veprojn n treg shum blers dhe shits n mnyr t pavarur dhe asnjri prej tyre as blersi apo shitsindividual nuk ka mundsi t ndikoj te mimi i tregut. Pra ktu nuk ka as krkes t teprt e as ofert t teprt. Sasi

dhe krkesa jan t barabarta dhe ksaj situat m s miri i prgjigjet nj mim tregu i cili quhet mimi i ekuilibrit?

19. ka paraqet mimi i ekuillibrit?mimi i ekuilibrit paraqet mimin pr t cilin sasia e krkuar dhe e ofruaj jan t barabarta. Pra sht nj

kompromis midis interesave t shitsve dhe blerve.

20. ka paraqet Mungesa?

Mungesa sht niveli i mimeve m t ult se mimi i ekuilibrit dhe sasia e krkuar e tejkalon sasin e ofruar qbn presion pr rritjen e mimit.

21. Cili sht dallimi mes Mungess dhe Pamjaftueshmris?Mungesa sht situat tregu n t ciln sasia e krkuar tejkalon sasin e ofruar e q mund t eliminohet duke u

ritur mimet etregut deri n nivelet e ekuilibrit t mimeve t tregut.Pamjaftueshmria - pasqyron faktin se inputet jan t kufizuara dhe nevojat jan t pakufizuara.

22. Sa jan t nevojshme Investimet Private?Investimet Private jan mjaft t nevojshme dhe si rezultat i zaj bn gjallrimin e pjesmarrjes s fuqishme t

kapitalit t huaj t kombinuar me at vendor, pra edhe arrin n nivele te qilla q t thith gjith popullsin e aft pr

pun, ku edhe niveli i t ardhurave pr frym-banor do t shumfishohet.23. Kur fitohet ekuilibri i ri?

Ekuilibri i Ri fitohet kur krkesa dhe oferta rriten ktu do t fitohet Ekuilibri i ri rrits dhe kur oferta dhe krkulen do t krijohet Ekuilibri i rri zvoglues.

24. Si bhet racionimi i burimeve t pamjaftueshme?Burimet e pamjaftueshme t t mirave racionohen midis prdoruesve t tyre dhe kjo nuk bhet as me planifikim

qndror e as nga ndonj komision apo zyr e posame, por mekanizmi q koordinon vendimet e shitsve dhe blersvsht tregu duke u dhn prgjigje tre pyetjeve baz: 1)Pr k t prodhohet, 2) Si t prodhohet dhe

3) far t prodhohet.


8/60

1) Pr k t prodhohet vendosetpjesrishtnga aftsia pr t paguar. Kush i ka parat e nevojshme bhetotrues i nj t mire, kush nuk i ka parat ose kush i ka por i prdor pr qllime t tjera, nuk e merr t mirn n fjal

Pra zotrimi i t mirave bhet nga ata q plotsimin e nevojave t tyre e mbshtesin me para.2) Si t prodhohet zgjidhetpjesrishtn mnyr t ngjajshme me t parn, sepse mimi m i lart i t mirs b

q prodhuesit t harxhojn m shum pr t siguruar teknologji t prparuar dhepr kushte sa m efiente.3) far t prodhohet zgjidhetpjesrishtn mnyr t ngjajshme, sepse ku rritja mimit t nj t mire shrbe

hkak pr nj ofert m t madhe t saj dhe sht nj sinjal q nxit kalimin e burimeve pr prodhimin e ksaj t mire,dhe nga shum faktor e ndr t tjer nga karakteristikat si gjinia, mosha etj,

Pra; n t trija prgjigjet e msiprmes ekziston termi Pjersishtpasi q tregu i nj t mire t caktuar nuk sht

nj treg i izoluar, nj ishull i mbyllur n vete,por sht i lidhur me trgjet e t mirave t tjera pltsuese osevendsuese t s mirs n fjal si dhe me tregjet e faktorve q prdoren pr prodhimin e ksaj t mire.

25. Si bhet prcaktimi i mimit n ekonomin e tregut?Problemi i prcaktimit t mimit realizohet n nj bashksi tregjesh t ndrvarura dhe nuk paraqet vetm

ekuilibrin e pjesshm t nj tregu t vetm sikurse sht rasti tek ekonomit e mbyllura.

26. ka sht Dis-Ekuilibri?Dis-Ekuilibri sht gjendja e tregut ku mund t ekzistojn tepricat ose mungesat e mallrave-shrbimeve t ofr

apo t krkuara n t ciln shitsit dhe blersit bjn presion njri n tjetrin pr uljen ose ngritjen ose ngritjen e mimpra pr aq koh sa ekziston ky presion pr aq koh i duhet tregut pr t arritur gjendjen ekuilibruese ekziston gjendja

kundrt e quajtur Dis-Ekuilibr. Pra ekziston gjendja e Dis-Ekuilibrit kur sasia e krkuar nuk sht n prputhjeasin e ofruar, gjegjsisht nuk sh e barabart.

27. ka sht Teoria e Krkimit?Teoria e Krkimit sht teoria e re q merret me analizimin e Dis-Ekuilibrit, ku n themel t ksaj teorie

qndron informacioni jo i plot q ka n baz paaftsin e agjendtve ekonomik pr t parashkuar sakt prodhimin emirave nga njra an dhe krkesn pr kto t mira nga ana tjetr. Pra informacionet jo t plota bjn q subjektetkonomike t perfeksionojn parashikimin pr mimet dhe sasit pr t cilat tregu shkon n ekuilibr.

28. ka sht Ankandi?Ankandi sht njra prej metodave mjaft t mira pr zbulimin e mimit apo ekuilibrin e tregutku barazohet krkes

otale me ofertn totale, por pjesa m e madhe e tregjeve nuk funksionojn si ankandet, gj gj ndikojn faktor tndryshm pr mosplotsimn e kushteve t konkurrencs s plot

29. Kush ndikon n vazhdimin e Dis-Ekuilibrin e tregut?N zgjatjen e disekuilibrit prveq informaiconeve jo t plota pr tregun ndikojn edhe faktor t ndryshm si:

a)Imponimi i qeveris mund t jet n: 1) Natyrn e mekanizmit konkurencial (sistemin fiskal), dhe2) Jasht natyrs konkurenciale (jasht sistemit fiskal), si sht rasti i mimeve tavan dhe mimeve dysheme,

b) Mos-Realizimi i planeve t prodhimit,c) Gjendja e nj ekuilibri t paqndrueshm.

30. ka sht mimi tavan(maksimal) dhe mimi dysheme (minimal) ?

Pr t kuptuar mimin tavan do ta ilsutrojm me shembullin e tregut t benzins. Supozojm sepr arsye t caktuaraqeveria vendos nj mim tavan-maksimal prej 1euro/litr. Pr mimin maksimal-tavan krkesa nuk prputhet meofertn. Konsumatort krkojn m shum benzin, por bezina pr t plotsuar krkesn e teprt nuk ka. Pra zgjid vetme m e mir sht racionimi i konsumit me an t sistemit t trisksimit. Funksioni i triskave sht q t

kufizojn krkesn. Pra zhvendosja e kurbs nga nj vend n tjetrn.Pr ta kuptuar rasin e mimeve dysheme-minimale duhet q t ilustrojm me shembullin e pagave minimale

Supozojm se paga minimale fiksohet me ligj. Ku ekziston edhe ekuilibri i detyruar. Me kt pag minimale do tvoglohet numri i puntorve, dhe me kt rast dmtohen pikrisht ata q duhet ndihmuar. Mbi kt baz shumkonomist jan shprehur kundr prcaktimit me ligjt pags minimale, e sidomos ata ekonomist liberal.


9/60

Kapitulli 3

1. ka dshirojn t dijn konsumatort dhe ofertuesit?Konsumatort dhe Ofertuesit deshirojn t din se si ndryshon krkesa dhe oferta kur ndryshojn faktort

prcaktues t tyre por edhe sesa sht masa e ktij ndryshimi. P.sh. Firmat dhe Qeveria jan t interesuara pr t patukses pr veprimtarin e tyre t ken njohuri mbi konceptin e elasticitetit. Firmat dshirojn t din se far ndikimi k

ndryshimi i mimit t nj t mire n sasin e krkuar t saj n mnyr q t marrin vendimet ekonomike n prputhjeynimet e tyre. Ndrsa qeveria krkon t dij se far efekti do t ket rritja ose ulja e nj takse t aplikuar ndaj nj t

mire ose shrbimi, n sasin dhe mimin e ekuilibrit dhe n far do t ndodh me totalin e t ardhurave q sigurohenga kjo taks kur niveli i saj ndryshon.

2. ka shpreh Elasticiteti?Elasticiteti shpreh shkalln e reagimit tmit t s mirs, t ardhurave t konsumatorit, xubjekteve ekonomike

prodhuesit dhe konsumatort) ndaj ndryshimit t kushteve ekonomike t tregut (ndryshimit t mimit t s mirs, tardhurave t konsumatorit, mimit t t mirave plotsuese apo zvendsuese, kostot e prodhimit etj.)

3. Kur sht krkesa elastike e kur joelastike?Krkesa sht elastike kur konsumatort jan shum t ndjeshm ndaj ndryshimit t mimit t produktit, dhe

oElastike kur konsumatort nuk jan edhe aq t ndjeshm ndaj ndryshimit t mimeve.

4. Si matet elasticiteti?Elasticiteti sht shkalla e reagueshmris s konsumatorit, i cili matet n prqindje.

5. Si llogaritet prqindja e ndryshimit t sasis s krkuar?Prqindja e ndryshimit t sasis s krkuar llogaritet duke pjestuar diferencn e sasive t krkuara (q2-q

me mesataren e dysasive

6. Si llogaritet prqindja e ndryshimit t sasis s krkuar me rasitn e rritjes s mimit?

7. Si llogaritet prqindja e ndryshimit t sasis s krkuar me rastin e uljes s mimit?

8. ka sht elasticiteti i krkess lidhur me mimin ?

9. Sa lloje t elasticiteteve ekzistojn?

Ekzistojn dy lloje t elasticiteteve:A) Elasticiteti zonal i krkess:

B) Elasticiteti piksor i krkess: Ed= q . pp q

10. ka sht koeficienti i elasticitetit?Koeficienti i krkess sht vlera q merret nga zbatimi i formuls s llogaritjes s elasticitetit.

11. ka prfaqson pjerrsia?

%Q=(q2-q1) * 100(q2+q1)/2

%Q=(q2-q1) * 100q2

%Q=(q2-q1) * 100q1

%P= (p2-p1) *100(p2+p1)/2

Ed= (q2-q1) : (p2-p1)(q2+q1)/2 (p2+p1)/2


10/60

Pjerrsia prfaqson koeficientin e ndryshimit absolut n sasi dhe n mim mes dy pikave t lakores lineare dsht konstante prgjat gjith kurbs, elasticiteti prfaqson koeficientin e ndryshimit n prqindje t sasis n lidhj

me ndryshimin n prqindje t mimit dhe sht i ndryshn npika t ndryshme t lakores.

12. Cilat jan dy raste ekstreme t kurbs s krkess?Dy rastet ekztreme jan kur kurba e krkess sht plotsisht elastike nnkuptohet kur mimi rritet qoft edh

pak mbi nivelin e ekuilibrit, sasia e krkuar bie n zero, dhe koeficienti i elasticiteti t krkess sht infinit ( e =). Nkt rast nuk do t shitej asgj nse do t tentohetj t vendoset nj mim m i lart se ai i tregut. Ndrsa rasti tjetrkstrem kemi ather kur krkesa sht plotsisht elastike dhe kurba sht vertikale q tregon se sasi e krkuar nuk

ndryshon me ndryshimin e mimn. Domethn koeficienti i elasticitetit t krkess sht zero (e=o).

13. ka kuptojm me konceptin e elasticitetit t krkess lidhur me mimin?Koncepti i elasticitetit lidhur me mimin u tregonprodhuesve se far do t ndodh me t ardhurat e tyre totale

nqoftse ndryshojn mimet e shitjes s produkteve (pra; t ardhurat totale jan t barabarta me produktin e sasis mmimin (Q*P).

14. Cilat jan faktor t tjer q prcaktojn elasticitetin e krkess lidhur me mimin?Faktort q prcaktojn elasticitetin e krkess lidhur me mimin jan:

ekzisteca e t mirave zvendsuese,prcaktimi i t mirave,

efekti i t ardhurave,faktori koh,t mirat e domosdoshme dhe t luksit.

15. ka sht ekzistenca e t mirave zvendsuese?Kur ekzistojn alternativat zvendesuese dhe pr to rritet shum mimi i ndonjrs prej tyre do t ket reagim

madh. Nse rritet mimi i bilets pr autobus ather shiqohet mundsia e zvendsimit n transportin hekurudhor,duke paksuar gradualisht krkesn pr transport automobilistik.

16. ka sht prcaktimi i t mirs?Kur prcaktimi sht m i prgjithshm zvendsuesit do t jen m t pakt dhe krkesa do t jet m elastike

P.sh. krkesa pr buk to t jet m e vogl sesa krkesa pr mish

17. ka sht efekti i t ardhurave?T ardhurat ndikojn dukshm n elasticitetin e t mirave, pra kur t ardhurat nuk ndryshojn rritja e mimit tproduktit ul t ardhurat reale dhe e detyron t zvogloj sasin e krkuar.

18. ka sht faktori koh?Pr nj periudh t shkurtr kohore tendencat pr t reaguar ndaj mimit jan shum m t vogla nkrahasrim m

ituatn kur koha n dispozicion t konsukatorit pr t marr nj vendim sht m e gjat. P.sh. supozoni se jeni dukudhtuar nga nj qytet n nj tjetr n nj dit vere dhe keni etje t madhe, gjat rrugs ndodhet vetm nj dyqan q vetm nj llojpije freskuese me mim t lart, ju do t shtyni q t mos pagoni deri n at moment-koh kur t shihn

nuk keni alternativa tjera pr ta shuar etjen dhe do t pranoni t paguani at mim aq t lart.

19. ka jan t mirat e domosdoshme dhe t mirat e luksit?T mirat e domosdoshme jan t mirat krysore pr ekzistencn fizike (ushqim, kujdes mjeksor etj.), por edhe

mirat pr nj standart t pranueshmjetese. Ktu krkesa sht joelastike.T mirat e luksit q kalojn standardin minimal t ekzistencs fizike dhe pr kt krkesa sht elastike.

20. Cilat jan llojet tjera t elasticitetit?


11/60

Llojet e elasticitetit jan:a) elasticiteti i krkess lidhur me mimin,b) elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat,c) elasticiteti i trthort i krkess,d) elasticiteti i oferts lidhur me mimin.

21. ka sht elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat?Elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat (ey) mat reagimin e krkess ndaj ndryshimit t t ardhurave. Ku

krkesa pr t mira normale ndryshon n t njjtin drejtim me ndryshimin e t ardhurave, ndrsa krkesa pr t mira

nferiore ndryshon n drejtim t kundrt me ndryshimin e t ardurave.

22. ka sht elasticiteti i trthort i krkess?Elasticiteti i trthort i krkess mat reagimin e krkess s konsumatorve pr t mirn A kur kemi nj

ndryshim n mimin e s mirs B q sht e lidhur me t.

EA* B= (q2-q1)A : (p1+p1) B(q2+q1)A /2 (p1+p1) B/2

23. ka sht elasticiteti i oferts lidhur me mimin?Elasticiteti i oferts lidhur me mimin (es) tregon-mat reagimin e blersve ndaj nj ndryshimi n mim. Nses

eagimi i shitsve sht i madh themi se oferta sht elastike dhe nse nuk kemi reagim t madh themise oferta shtoelastike. Kur koeficienti sht m i madh se 1 sht oferta elastike dhe e kundrta.

24. Cilat jan faktort q e prcaktojn elasticitetin e oferts?Faktort q prcaktojn elasticitetin e oferts jan:a) Kostoja dhe mundsia pr tu depozituar produktim sa m e ult t jet kosotja e depozitimit dhe sa m

eht t jet depozitimi aq m elastike do t jet oferta,b) Fleksibiliteti i procesit t prodhimit kur shitsit ti prgjigjenshpejt dhe pa shpenzime nj ndryshimi

elativisht t vogl t mimit oferta zakonisht sht shum elastike,c) Kostoja e prodhimit t njsive shtes sht afrsisht e njjt me at t njsis paraardhse, oferta ka

endenc t jet elastike,d) Faktori koh n qoftse kan m shum koh n dispozicion, mundsit e ofruesve t mallravepr t reagua

ndaj nj ndryshimi mimi jan m t mdha. Sa m e gjat t jet koha aq m elastike do t jet oferta.

ey= (q2-q1) : (y2-y1)(q2-q1)/2 (y2+y1)/2


12/60

Kapitulli 4

1. Pr ka shrben Teoriae zgjedhjes konsumatore?Teoria e zgjedhjes konsumatore shrben pr t kuptuar dhe parashikuar sjelljen e konsumatorve dhe pr t

pjeguar se pse njerzit bjn kto apo ato zgjedhje t cilat rezultojn n krkesn individuale pr produkte t caktua

2. Ku ndesh konsumatori gjat marrjes s vendimeve?Konsumatori gjat marrjes s vendimeve se far do t bleje ndeshet me Kufijt sasior t parave.

3. Nga ka varet kufizimi monetar individual?Kufizimi monetar individual varet nga e ardhura korrente e tij, kursimet e mparshme, mundsit pr t marr kre

hua etj

4. ka bn konsumatori racional?Konsumatori racional nuk blen nj produkt nse parashikimi shtes q ai parashkon t marr prej tij sht m i

vogl se shpenzimi shtes pr blerjen e tij.

5. Pr ka blejn konsumatort mallrat dhe shrbime?Konsumatort blejn mallra dhe shrbime pr t plotsuar nevojat e tyre ku pfitimet nga blerjet e tyre prfaqso

knaqsit q sigurohen nga konsumi i tyre.

6. ka bn konsumatori kur ka mundsit monetare t kufizuara?Kur ka mundsit monetare t kufizuara konsumatori nuk mund t blej do gj q i jep knaqsi apo ato q i japi

knaqsi m t madhe. P.sh. konsumatori mund t pritonte m shum knaqsi nse do t blinte nj makin nkrahasim me nj biiklet por megjithat sht i detyruar t blej biiklet nga shkaku i mundsive t kufizuara tmjeteve monetare q i posedon konsumatori.

7. Me ka prballet konsumatori gjat zgjedhjes?Zgjat zgjedhjes konsumatori prballohet me koston oportune. P.sh. nuk sht kosto oportune nse shpenzojm

0euro pr nj libri n vend t nj koncerti apo ndonj ndeshje futbollistike, por kosto oportune n terminologjin

konomike sht knaqsia q konsumatori prjeton nse e lexon librin apo e shiqon koncertin apo ndeshjenutbollistike.

8. ka mban parasysh zgjedhja racionale e konsumatorit?Konsumatort mbajn parasysh balancimin e knaqsis shtes t marr nga nj produkt me knaqsin shtes q m merrej nga nj produkt me tjetrin.

I9. ka do t thot termi dobi?

Termi Dobi n ekonomi prdoret pr t treguar masn e knaqsis q prfiton konsumatori nga konsumi i njprodukti t caktuar.

10. far lloje t dobis kemi?Ekzistojn disa lloje t dobis: A) Dobia Totale e cila njherit sht edhe qllimi kryesor i konsumatorit q dukehpenzuar t ardhurat e tij t siguroj maksimumin e dobis totale apo knaqqsis totale q merr nga t gjitha njsit mirave apo shrbimeve q konsumohn, B) Dobia Marxhinale sht knaqsia shtes q konsumatori merr nga

konsuimi i nj njsie shtes produkti-shrbimi me dobin marxhinale q do t merrte nga konsumimi i mallrave t tj

11. Nga ka prcaktohet zgjedhja e konsumatorve?Zgjedhja e konsumatorve prcaktohet nga dobia marxhinale e jo nga dobia totale

12. far prirje ka ligji dobis marxhinale rrnse, ilustroni me nj shembull?


13/60

Dobia marxhinale rrnse ka nj prirje q kur rritet sasia e konsumit t nj t mire nkushtet kur faktortTjer nuk ndryshojn dobia arxhinale e njsis s fundit t konsumuar vjen vazhdimisht duke rn. P.sh. N nj

ver nj konsumator pasi ka ecur shum sht etur dhe fillon t pij nj lemonad pr t shuar etjen. Gota e par eimonads e shijon shume t dyt e kshtu me rradh deri n gotn e fundit q do ti sillte knaqsi e q pas saj do t

ket vetm knaqsi negative.

13. Cila sht masa e dobis marxhinale t produktit q ekonomistt e prdorini zakonishtMasa e dobis marxhinale t produktit q ekonomistt e prdorin sht shuma e parave q nj individ sht i

gatshm t sakrifikoj pr t marr nj njsi shtes t nj produkti.

14. ka duhet t bj konsumatori pr ti dhn prgjigjes kryesore t zgjedhjes konsumatorIlustroni me nj shembull?

Pr ti dhn prgjigje pyetjes kryesore t zgjedhjes konsumatore se sa ka nxjerrur dobi nga prdorimi i nj malli mbajm parasysh se ai si nj konsumator racional krkon t siguroj knaqsin m t madhe me t ardhurat e

kufizuara t tij. P.sh. rasti i lemonads i cili duhet t sakrifikoj blerje t tjera q mund t bnte n vend t saj.

15. Kur jan t gatshm konsumatort t blejn m shum nga nj produkt?Konsumatort jan t gatshm t blejn m shum mallra vetm ather kur mimi-sakrifica pr ato produkte sht ivogl, apo deri aty ku mimi sht i barabart me koston marxhinale, gj q mimi i tregut pasqyron dobin marxhina njsis s fundit t bler.

16. ka prfaqson krkesa e tregut?Krkesa e tregut prfaqson shumn e sasive t krkuara nga t gjith blersit n treg me secilin nga mimet emundshme, pasqyron dobin marxhinale t do blersi n treg.

17. ka presupozojn parimet e zgjedhjes racionale?Parime e zgjedhjes racionale presupozojn q blersit individualisht dhe kolektivisht do t rrisin sasin e krkuar deripiknkur dobia marxhinale n mim sht e barabart me mimin e produktit.

18. ka bn konsumatori kur ndodhet prball shum alternativave dhe zgjedhjeveracionale?

Kur ndodhet prball shum alternativave dhe zgjedhjeve racionale ai krkon balancimin e prfitimeve marxhinale mkostot marxhinale t ktyre alternativave t mundshme.

19. Si ndahen alternativat e mundshme?Alternativat e mundshme ndahen n dy grupe: A) Nj produkt i caktuar dhe B) T gjitha produktet t tjera.

20. ka bhet kur konsumatori zgjedh kombinime t alternativave t mundshme?Kur konsumatorizgjedh kombinime t alternativave t mundshme ai do t bj zgjedhjet optimale n mes t ktyre dprodukteve.

21. ka na tregojn dobit marxhinale?

Dobit marxhinale na tregojn vetm prfitimet shtes q mund t marrin konsumatort.22. Kur i krahasojm dobit marxhinale (dobit shtes) me kostot marxhinale (kosto shtes)

krahasojm vetm ather kur njohim mimin dhe dobin marxhinale t t dy produkeve q mund t zbatojm parim zgjedhjes racionale dhe krahasojm prfitimet shtese dhe kostot shtes-mimet.

23. Si llogaritet dobia marxhinale pr nj njsi?Dobia marxhinale pr njsi llogaritet duke pjestuar dobin marxhinale me mimin pr t gjetur dobin marxhinale peuro pr nivele t ndryshme t sasive t produktit t par.

Dobia marxhinale pr 1euro-njsi t shpenzuar = Dobia marxhinale e produktit A


14/60

mimi i produktit A

24. ka krkojn konsumatort racional?Konsumatort racional krkojn t maksimizojn dobin marxhinale pr do njsi t shpenzuar duke i krahasuar t gjalternativat e mundshme pr shpenzime.

25. Si llogaritet kombinimi i zgjedhjes konsumatore?Dobia marxhinale e A = Dobia marxhinale e Bmimi i A mimi B

Kjo tregon se produktet e A dhe B do t blihen kur dobia marxhinale pr nj njsi t shpenzuar do t jete njjt pr dy.

E kundrta:Dobia marxhinale e A = mimi ADobia marxhinale e B mimi B

Kjo tregon se blerjet do t jen n ekuilibr kur vlert relative t dy produkteve (koeficienti i dobis marxhinale tyre) jan t barabarta me kostot relative (koeficienti i mimeve)

26. ka shpreh parimisht formula e msiprme?Parimisht shpreh at se konsumatori mund t rris knaqsin e tij duke paksuar sasin e produktit B dhe duke rrasin e produktit A.

27. ka pasqyron mimi i tregut?mimi i tregut pasqyron vlern e njsis s fundit t bler, ndrkoh q blersit paguaj t njjtn mim pr t gji

njsit e blera.

28. ka sht dhe ka tregon teprica e konsumatorit? Ilustroni me nj shembull?Tejkalimi i prfitimit total (shums s dobive marxinale) ndaj kostove totale (sasia e bler dhe mim) quhet tepr

konsumatore. P.sh. nse mimi ulet n nga 10euro n 8euro blersit do t shepnzojn 1200euro pr t bler 150njs

pra ata marrin faktikisht 1650 njsi deri tek njsia e 150-t dhe pr pasojj rezulton nj tepric e konsumatorit prej 4urosh gjithsejt. Teprica e konsumatorit sht nj koncept i dobishm sepse tregon sesa fitojn ose humbasin blersinga nj ndryshim i mimit t produktit.

II29. far funksione luan ulja e mimit?

Kur mimi ulet rritet dobia marxhinale pr 1euro dhe rriet sasie e krkuar pr at produkt.

30. ka jan t ardhurat reale dhe efekti i t ardhurave?T ardhurat reale sht ulja e mimit dhe sasia e produkteve q konsumatori mund t blej me t ardhuar e tij

monetare duke sguruar blerjet me kto t ardhura.

Efekti i t ardhurave sht rritja e sasis s produktit t bler e shkaktuar nga nj rritje e t ardhurave reale.31. ka quajm efekt i zvendsimit dhe qfar shenjash kemi me kt efekt?

Ndryshimi n sasin e bler t produktit i shkaktuar nga nj ndryshim i mimit relativ duke mbajtur konstante t tardhurave reale quhet efekti i zvendsimit. Ky efekt ka gjithmon shenja negative.

32. far shenje ka efekti i t ardhurave dhe i zvendsimit pr t mirat normale dheinferiore?

Pr t mirat normale efekti i t ardhurave dhe i zvendsimit ka efekt negativ,Pr t mirat inferiiore efekti i t ardhurave dhe i zvendsimit ka efekt pozitiv.


15/60

V

33. ka sht teoria kardinaliste?Teoria kardinaliste sht trajtimi i zgjedhjes konsumatore bazuar n dobin marxhinale q presupozon mundsin

matjes s dobis e pr pasoje edhe ndryshimit t dobis midis produkteve t ndryshme duke prdorur numrat kardinaila ndeshet n disa vshtirsi kur ballafaqohet me realitetin, nuk tregon ndonj mundsi matjeje t dobis, sepse dobi koncept sht abstrakt dhe i vshtir t prcaktohet njsia e patjet q t prkufizohet dhe t bhet krahasim prndivid t ndryshm. Pra; pr t matur dobin q prfiton konsumatori do t duhejq faktoret e tjer t ndikojn n

nivelin e knaqsis t mbahen konstante gj q sht e pamundshme.

34. ka sht teoria ordinaliste?Teoria ordinaliste sht e kundrta e kardinaliste. Ordinaliste e rndsishme sht vetm renditja e preferencave

kan konsumatort pr produktet q zgjedhin, edhepr kt arsye quhet teoria ordinaliste e zgjedhjes konsumatore.

35. ka sht zona indiferente dhe kurba indiferente?Zona indiferente sht faktise konsumatori nuk ka ndonj preferenc t veanta pr ndonjrn prej ktyre

kombinimeve.Kurba indiferente sht paraqitja grafike e ktyre jopreferencave.

36. ka vrehet me kombinime indiferente?

Me kombinime indiferente vrejm se konsumatori sht i gatshm t sakrifikoj disa njsi t produktit X pr tmarr m shum njsi t produktit Y ose e kundrta me kusht q knaqsia totale e tij t mos ndryshoj. P.sh. Ai ka opcione ose t blej 3 bileta pr futboll ose t blej nj libr ekonomie. Ai sh i gatshm t sakrifikoj 3 njsi pr njibr.

37. ka paraqet koncepti i norms marxhinale t zvendsimit?Koncepti marxhinal i zvendsimit mat sasin e nj produkti q blersit jan t gatshm t sakrifikojn pr t mar

nj njsi shtes p.sh. nga y n x duke mbajtur konstante dobin totale.MRS= y

xPra norma marxhinale e zvendsimit sh n t vrtet raporti i dobive marxhinale t t dy produkteve.

38. ka quajm hart t diferencs?Nj bashksikurbash-lakoresh indiferente t paraqitura n t njjtn figur quhet Hart Indiference.

39. Si jan t kufizuara zgjedhjet e konsumatorve?Zgjedhjet e konsumatorve jan t kufizuara n dy faktor: N t ardhurat q zotron dhe mimet e produkteve X

dhe Y.

40. ka paraqet drejtsia e buxhetit?T gjitha kombinimet e mundshme q ndodhen mbi kt drejtz. Paraqet t gjitha kombinimet e mundshme t dyproduktee q mund t blej konsumatori, por kjo drejtz nuk na tregon se cili prej ktyre kombinimeve sht m i m

41. Si mund t zhvendoset drejtsia e buxhetit?Ajo mund t zhvendoset nppozicione t ndryshme nn ndikimin e faktorve prcaktuar (t ardhurat dhe mimet

produkteve). Nse t ardhurat rriten drejtza e buxhetit do t zhvendoset lart-djathtas paralelisht me vetveten e tijd kundrta nse t ardhurat do t ulen ather drejtza e buxhetit do t zhvendoset posht-majtas.


16/60

N Fig. Zhvendosja e tdrejtzs s buxhetit

N

M M

Fig. Zgjedhja optimaleN

B U2U1

a U0M

42. ka paraqet pjersia e kurbs s indiferencs?Pjersia e kurbs s indiferencs paraqet raportin e dobive marxhinale n vler absolute.

43. ka paraqet pjerrsia e drejtzs s buxhetit?

Pjerrsia e drejtzs s buxhetit paraqet raportin e mimeve n vler absolute

44. Si zhvendoset drejtza prfundimtare e buxhetit?Drejtza prfundimtare e buxhetit zhvendoset paralelisht me vetveten drejt origjins deri n pikn q takon kurb

illestare t indiferencs?

1

2

3

4

1 2 3 4

4

3

2

1

1 2 3 4


17/60

Kapitulli 51. sht Firma?

Firma sht nj njsi baz q organizon dhe koordinon faktort e prodhimit, punn, tokn, kapitalin dhe aftsitiprmarrse, n procesin e prodhimit. Ajo i kombinon t gjitha kta burime pr t prodhuar mallra ose shrbime.

2. Me far lloje problemesh ndeshen firmat? I numroni?Firmat ndeshen me kto lloje problemesh:

far malli apo shrbimi t prodhojn dhe n far sasie far teknologjie prodhimi t prdorin

sasi faktorsh prodhimi t prdorin far strukture organizimi dhe drejtimi t zgjedhin etj.

3. ka quhet e ardhura totale, kostoja totale dhe fitimi (humbjen)?T Ardhurat Totale quhen t gjitha t ardhurat q firma siguron nga shitja e mallrave dhe shrbimeve q ajo prodhKostot Totale jan t gjitha shpenzimet q i bn firma pr t prodhuar dhe shitur mallra dhe shrbimet. Diferenca nmes t ardhurave totale dhe kostove totale prbn Fitimin (Humbjen) e firms.

4. Cilat jan objektivat e firms? I numroni?Objektiv kryesor i do firme sht maksimizimi i fitimit, si objektiva tjera mund t jen:

Rritja e shkalls s pjesmarrjes n treg (ose t paktn ruajtja e pjess q zotron) Krijimi i nj imazhi t mir n fushn e punsimit Rritja e prestigjit n treg Ruajtja e mjedisit nga mbetjet teknologjike Maksimizimi i t ardhurave etj.

5. ka quhen organizatat jofitimprurse?Firmat q si synim kryesor nuk e kan fitimin, quhen Organizatat jofitimprurse (joprofitabile).

6. Si ka shrben tregu?Tregu shrben si mekanizm pr t koordinuar planet e shitjes dhe t blerjes s individve t ndryshm.

7. Diskutoni shembullin e makins s prishur, ciln rrug do t zgjedh pronari, dhe far prcakton rrugn q do t zgjedh pronari i makins?

Duke organizuar prodhimin, firma koordinon aktivitetet ekonomike t shumta t individve. Por firma nuk sht ivetmi institucion q koordinon aktivitetet ekonomike. Koordinimi mund t arrihet edhe prmes tregut. Le t marrimhembull t koordinimit t tregut dhe koordinimit t firms. Supozojm se makina e nj personi sht prishur dhe karug nprmjet t cilave ajo mund t riparohet: ose duke e uar n nj firm q kryen shrbimin e riparimit t

makinave, ose duke koordinuar t gjitha veprimet vet individi n tregjet e ndryshme. Rruga e par quhet koordinim iirms, kurse rruga e dyt quhet koordinim i tregut. Koordinimi i Firms quhet sepse pronari i firms, ku sht dr

makina koordinon t gjitha aktivitetet e nevojshme pr riparimin e makins. Koordinimi i Tregut konsiston n fakte, pronari i makins pr t ardhur deri te rregullimi i makins, t gjitha aktivitetet duhet ti koordinoj vet prmes treg

Ai s pari duhet ta gjej nj mekanik i cili duhet t shikoj se ku sht defekti dhe t bj listn e pjesve q duhet p

ndrruar si dhe instrumenteve q duhen pr ti vendosur ato. Dhe n fund t gjej edhe nj tjetr mekanik pr tvendosur pjest. Pra, shohim se n rastin e dyt pronari bn shum transaksione (veprime) pr t ardhur deri te ripari

veturs s tij. Pra, lind pyetja far e prcakton rrugn q do ta ndjek pronari i makins? Prgjigja sht: Kostoja. pronari do t ndjek at rrug q sht me kosto m t ult, pra metodn ekonomikisht m efiente.

8. Cekni dhe spjegoni tre arsyet kryesore pse firmat jan m efiente sesa tregjet?Ka tre arsye kryesore pse firmat jan m efiente sesa tregjet si koordinatore t aktivitetit ekonomik: ulja e kostove transaksioneve, ekonomizimet e shkalls, dhe ekonomizimet e skuadrave t prodhimit. Kostot e transaksioneve sa

her q shitet e blihet nj mall ose shrbim i caktuar, kemi t bjm me nj transaksion. Po t veprohej sipas rrugs spar do t kishim vetm nj transaksion n mes pronarit t veturs dhe firms e cila merret me riparimin e veturs. P ndiqet rruga e dyt, do t kishim m shum transaksione. Pra, rruga e par ka kosto m t ult t transaksionit.

Ekonomizime t Shkalls ekzistojn kur kostoja e prodhimit t nj njsie t produktit ulet, n qoft se sasia e prodhi


18/60

ritet. Ekonomizime t shkalls lidhen me faktor t ndryshm teknologjik, financiare, organizative etj. Ndr arsyetorganizative mund t prmendim ndarjen e puns dhe specializimin, t mshiruara n skuadrat e prodhimit. Skuadrprodhimit sht nj organizim i prodhimit, n t cilin nj grup individsh specializohen n detyra t caktuara prprodhimin e nj produkti ose shrbimi. Pra, ktu secili specializohet n kryerjen e nj detyre t caktuar. Meqenseirmat mund t ulin koston e transaksioneve, t arrijn ekonomizime t shkalls dhe t organizojn skuadrat e prodhim

n mnyr efiente, ather jan ato q koordinojn n mnyr m efiente shum nga aktivitetet tona n krahasim mregun.

9. N qoft se ka kufizime n efiencn ekonomike t firms far ndodh me t?

Ekzistojn edhe kufizime n efiencn ekonomike t firms. N qoft se firmat bhen shum t mdha dhe rrisinhkalln e diversitetit t produkteve q prodhojn, ather mund t rriten kostot e prgjithshme pr njsi prodhimi.

10. Si klasifikohen Firmat?Firmat mund t klasifikohen n mnyra t ndryshme, duke marr pr baz kritere t ndryshme.

11. Sipas kriterit ligjor t organizimit t tyre sa lloje kryesore firmash kemSipas kriterit ligjor t organizimit t tyre kemi tre lloje kryesore firmash: firmat individuale, firmat me ortak, dhekorporatat (shoqrit aksionare).

12. Si prcaktohet forma e organizimit q zgjedh nj firm?

Forma e organizimit q zgjedh nj firm prgjithsisht prcaktohet nga forma e pronsis, struktura e drejtimit t samnyra e pagess pr faktort e prodhimit etj.

13. ka dini pr Firmat Individuale?Kemi t bjm me nj firm individuale ather kur ajo sht pron e nj pronari t vetm dhe drejtohet vetm prej tKjo sht forma m e thjesht dhe m e prgjithshme e organizimit t firmave. Pronari i firms sht prgjegjs prmbarvajtjen e firms dhe pr detyrimet q ka ndaj t tjerve.

14. Cekni dhe tregoni disa avantazhet dhe disavantazhet t firmave individual?Krahasuar me llojet e tjera t firmave, firmat individual kan nj varg avantazhesh dhe disavantazhesh:

Avantazhet e firms individuale jan:

Struktura drejtuese e firms individuale sht e thjesht. Pronari i firms i merr vett gjitha vendimet lidhur me ndrmarrjen e tij, poashtu e merr vet t gjith fitimin efirms dhe e prdor si t dshiroj.

Organizohet relativisht leht. Kostot e organizimit jan relativisht t vogla. Jep nj shkall t lart knaqsie personale n drejtimin e firms dhe marrjen e

vendimeve. Lehtsia pr tu futur dhe pr t dal nga biznesi n qoft se nuk ka sukses n

veprimtarin q ka zgjedhur Kan nj fleksibilitet t lart n prshtatje ndaj krkesave t konsumatorve Fitimi tatimohet vetm nj her, n formn e tatimit mbi t ardhurat personale.

Disavantazhet e firms individuale jan: Prgjegjsia e pakufizuar financiare. N qoft se firma nuk ka sukses n biznesin q kazgjedhur dhe pr kt arsye mund t falimentoj, pronari i firms individuale duhet t shlyej t gjithadetyrimet financiare q ka ndaj firmave t tjera ose banks. N qoft se nuk i shlyen t gjitha detyrimetatij mund ti sekuestrohet gjith pasuria q zotron. Burimet e financimit t investimeve, t nevojshme pr zgjerimin e prodhimit, jan t kufizunga mundsit financiare t pronarit, prfshir edhe mundsit pr t marr hua. Jetgjatsia e kufizuar, e cila varet nga jetgjatsia ose vullneti i vet pronarit.


19/60

15. ka dini pr Firmat me Ortak?Firmat me ortak mund t krijohen me dy ose m shum pronar. Secili prej tyre pajtohet q t kontriboj me nj pjt puns dhe t kapitalit t tij n firm, t marr nj pjes t fitimit t saj dhe t ket prgjegjsin e vet n detyrimfirms. N kt form biznesi numri i ortakve nuk mund t jet mbi nj limit t caktuar. Nj firm me ortak ka nstruktur organizimi m t komplikuar se sa nj firm individuale. Edhe ktu fitimi taksohet vetm nj her si eardhur personale e pronarve. Ortakt kan prgjegjsi t pakufizuar, madje nj ortak mund t mbaj prgjegjsi edpr gabimet q mund t bjn ortakt e tjer.

16. Cekni dhe tregoni avantazhet dhe disavantazhet e firms me ortak?Edhe kjo form e organizimit t biznesit ka avantazhet dhe disavantazhet.

Avantazhet jan: Sikurse firmat individuale edhe firmat me ortak mund t themelohen dhe organizohenlehtsisht. Trheqin m shum kapitale se sa firmat individuale, n kt mnyr shtohen burimetfinanciare t nevojshme pr rritjen dhe zhvillimin e firms. Mundsia m e madhe pr t marr kredi nga banka. Kt e mundson pasuria e t gjithortakve e cila shrben si garancion pr bankn. Pra, ortakrit jan n nj pozit m t mir kreditorsesa firmat individuale.

Firmat me ortak kan aftsi drejtuese dhe organizuese m t lart, prderisa ekzistonmundsia e specializimit t ortakve n funksione t caktuara drejtuese.

Disavantazhet jan: Prgjegjsia e pakufizuar financiare. Ortakt garantojn me t gjith pasurin. Te firmat meortak, nj ortak mund t mbaj prgjegjsi (ngarkohet me obligime) edhe pr gabimet ose paprgjegjse ortakve tjer. N firmat me ortak krkohen plqimi i t gjith ortakve pr do vendim q lidhet meaktivitetin e firms. Kur ky plqim nuk arrihet, kjo bhet shkak pr shprbrjen e firms (falimetniminsaj). Marrveshjet pr t krijuar nj firm me ortak prmbajn veprime ligjore t ndrlikuarapr t bler apo shitur pjesn prkatse n firm. Sa her q nj ortak trhiqet nga firma apo vdes,

pushon s vepruari marrveshja e br m par. Edhe futja e nj ortaku t ri sjell si pasoj hartimin e njmarrveshje t re. Firmat me ortak kan nj jet t kufizuar n biznes. Pra, nse ndonjri prej ortakve trhiqeprej firms, firma shprbhet. Kufizueshmria e numrit t ortakve bn q mundsit financiare t saj t jen t kufizuar

17. ka dini pr Korporatat?Korporata sht nj form e organizimit t biznesit q themelohet me shitjen (emetimin) e aksioneve dhe pr ktarsye shpesh quhen si shoqri aksionare. Aksioni sht nj titull pronsie ndaj nj pjese t pasuris s shoqris, nletr me vler q vrteton se nj individ ka investuar n shoqri vlern nominale t aksionit dhe se ka t drejt tmarr pjes n fitimin e shoqris, n prputhje me kt vler nominale. Aksionart marrin nj pjes t fitimit t

shoqris aksionare n formn e dividentit. Pronart e aksioneve kan prgjegjsi ligjore vetm pr pjesn q e kaninvestuar n shoqrin aksionare, pra nuk prgjigjen me tr pasurin. Mbajtsi i nj aksioni mund ta shes at nqoft se dshiron. N shoqrin aksionare pa ofert publike aksionet mbahen privatisht dhe mund t shiten dhe tblihen vetm me marrveshjen e t gjith aksionistve. N shoqrit aksionare me ofert publike, aksionet shitendhe blihen n tregun e letrave me vler, n burs.Shoqrit e mdha aksionare kan nj struktur m t komplikuar. Organi m i lart i nj shoqrie t till shtmbledhja e prgjithshme e aksionarve, e cila vendoset pr shtjet kryesore t aktivitetit t saj. Nga kjo mbledhjezgjidhet, me shumic votash, bordi i drejtorve. do aksion i bler sht i vlefshm pr nj vot. Pr shembull nqoft se nj individ ka bler 50 aksione, ai ka t drejtn e 50 votave. Bordi i drejtorve zgjedh presidentin. Nn bore drejtorve jan drejtort ekzekutiv, t cilt jan prgjegjs dhe drejtojn sektor t till si prodhimi, marketingu,financat, krkim-zhvillim, ku punojn specialist t fushave t ndryshme.


20/60

T ardhurat e korporats tatimohen dy her, nj her si t ardhura t prgjithshme t korporats dhe s dyti si tardhura personale t aksionarve. Tatimi i dyfisht i t ardhurave t korporats pr korporatn paraqet nj disavantan krahasim me format e tjera t organizimit t biznesit. Mirpo kt disavantazh korporata mund ta kthej navantazh. Si arrihet kjo? Kjo do t arrihet n qoft se fitimi nuk iu shprndahet n form dividenti aksionarve, poriinvestohet n korporat. Kjo q tham m lart ka dy efekte pozitive: s pari, eliminohet tatimi i dyfisht prkorporatn dhe s dyti, riinvestimi i mjeteve n korporat mundson rritjen (zhvillimin e saj).Krahas avantazhit t prgjegjsis s kufizuar q kan aksionistt, forma e organizimit me korporata ka edhe njavantazh tjetr, vazhdimin e biznesit. Aksionistt nuk mund t trheqin kapitalin q kan investuar n shoqri(korporat), por ata mund t shesin aksionet n burs. Kjo shitje bhet me mimet e tregut dhe jo n baz t vlers

nominale t aksionit. Poseduesi i aksionit mund ta shes aksionin e tij me mim m t lart se vlera nominale dhe kt rast ka realizuar fitim i cili quhet fitim nga kapitali, ose mund ta shes me mim m t ult se vlera nominaleduke ralizuar humbje e cila quhet humbje nga kapitali, por mund ta shes edhe baras me vlern nominale. Blersri t ktyre aksioneve bhen pronar t korporats dhe kjo mundson q korporata t mbijetoj n biznes.

18. Si ndahen burimet financiare kryesore q mund t siguroj korporata?Burimet financiare kryesore q mund t siguroj korporata ndahen n burime financiare t Jashtme dhe tBrendshme.

19. Cilat rrug kryesore prdor korporata pr t siguruar burimet financiare t jashtme?Pr t siguruar burime financiare t jashtme, korporata prdor kto rrug kryesore: shitja e obligacioneve, emetimi

aksioneve, marrja e kredive bankare.Shitja e obligacioneve Obligacioni sht nj letr me vler q i sjell mbajtsit t tij t ardhura t prvitshme, nbaz t prqindjeve fikse t caktuara m par. Nj obligacion prbn nj detyrim afatgjat 10-15 vjear, prkorporatn. Korporata sht e detyruar t paguaj vlern e obligacionit n kohn e caktuar, pavarsisht nse sht mfitim apo jo. Blersi i obligacionit i paguan korporats, n momentin e blerjes, nj shum parash ta barabart mevlern nominale t obligacionit, t supozojm 150 mij . Korporata kryen dy lloj pagesash ndaj mbajtsit tobligacionit: a) Pagesn e interesit, e cila bhet periodikisht do vit, gjat gjith jets s obligacionit. N qoft senorma e interesit sht, pr shembull 10% n vit, ather pagesa e interesit pr nj obligacion me vler nominale p150 mij do t ishte 15 mij n vit; b) Pagesn e 150 mij , ose t vlers nominale t obligacionit, n datn ematurimit t borxhit, pra kur plotsohet afati i detyrimit.Krahas obligacioneve t zakonshme, ekzistojn edhe obligacione t konvertueshme. Ato dallohen nga obligacione

zakonshme sepse, para nj date t caktuar, mund t kmbehen me aksione sipas nj norme t caktuar, p.sh. njobligacion me 5 aksione. Meqense mbajtsi i ktij lloj obligacioni ka mundsin e konvertueshmris, norma einteresit sht m e ult se ajo e obligacioneve t zakonshme.Emetimi i Aksioneve Ekzistojn tre lloje t kryesore aksionesh: aksionet e zakonshme, preferenciale dhe aksionekonvertueshme.Aksioni i Zakonshm i jep pronarit t tij t drejtn t jet bashkpronar i korporats, t votoj n mbledhjen eprgjithshme dhe t marr pjes n zgjedhjen e drejtorve. Pronari i aksioneve t zakonshme shpreson t marr tardhura n formn e dividentit. Madhsia e dividents q ai merr varet nga suksesi i korporats. N vite t vshtiramund t mos marr fare dividend.Aksionet e Preferuara jan t ngjashm m shum me obligacionet sesa me aksionet e zakonshme. Mbajtsit e tyzakonisht kan t drejt t prfitojn nj norm interesi fikse dhe nuk mund t krkojm rritjen e saj n qoft se

korporata ecn mir. N radhn e pagess s interesit, mbajtsit e aksioneve t preferuara qndrojn prparambajtsve t aksioneve t zakonshme, por pas mbajtsve t obligacioneve.Aksionet e Konvertueshme jan t ngjashme me obligacionet dhe aksionet e preferuara, sa i prket mnyrs spagess s interesit. Norma e interesit edhe te kto aksione sht fikse, mirpo t kto aksione, pronart e tyre munshndrrojn (konvertojn) n aksione t zakonshme n nj dat t specifikuar.Marrja e Kredive Bankare Kredia bankare sht nj hua q sigurohet me marrveshje midis korporats dhebanks. Kredia bankare dallohet nga obligacioni sepse, s pari ajo jepet pr periudha m afatshkurtra nga disa muaderi n disa vjet; s dyti norma e interesit n banka sht e ndryshueshme, pra ajo lviz sipas oferts dhe krkessKorporata ka edhe burime t brendshme t rritjes. Nj burim sht pjesa e fitimit q nuk shprndahet, por rifutet nbiznes. Nj burim tjetr sht fondi i amortizimit i destinuar pr zvendsimin e makinave, pajisjeve, etj., pr sa kq ato nuk jan konsumuar plotsisht.


21/60

20. Cila sht rrug tjetr e rritjes krahas burimeve financiare t brendshme dhe t jashtmdhe si mund t realizohet ajo?

Krahas burimeve financiare t brendshme dhe t jashtme, nj rrug tjetr e rritjes sht shkrirja e firmave, e cilarealizohet nprmjet gllabrimit ose nprmjet marrveshjes midis dy apo m shum firmave pr tu bashkuar dhepr t krijuar nj firm t re.

21. Cilat jan format kryesore me an t cilave realizohen bashkimet e firmave?Format kryesore me ann e t cilave realizohen bashkimet e firmave jan:Bashkimi Vertikal, q ndodh kur bashkohen dy ose m shum firma t nj dege, q realizojn stade t ndryshme tprocesit t prodhimit.Bashkimi Horizontal, q ndodh kur bashkohen dy ose m shum firma q prodhojn t njjtin produkt ose shrbimose q realizojn stade t ngjashme t procesit t prodhimit.Bashkimi i Firmave, aktivitetet e t cilave nuk lidhen drejtprdrejt me njri-tjetrin, duke formuar konglomerate. Klloj bashkimi dallon pr nga diversiteti i prodhimeve apo shrbimeve q realizohen n t.

22. Prse sht i nevojshm kontabiliteti i firms?Kontabiliteti i firms sht i nevojshm si burim informacioni pr blersit e mundshm t aksioneve dhe

obligacioneve t saj dhe si instrument i rndsishm pr t ndihmuar drejtuesit e firms pr marrjen e vendimeve dpr njohjen e ecuris s biznesit dhe vlers s tij. Firmave u duhet t mbajn kontabilitetin edhe pr shkak t detyrpr t paguar taksat.

23. Cilat jan dokumentet m t rndsishme t kontabilitetit?Dokumentet m t rndsishme t kontabilitetit jan Bilanci dhe Pasqyra e Rezultatit Financiar.

24. ka paraqet bilanci i firms dhe sa an i ka bilanci?Bilanci i firms paraqet gjendjen financiare t saj n nj moment kohe t dhn. Bilanci i firms i ka dy an, Aktivi cili paraqet mjetet q jan n prdorim t firms dhe Pasivin, i cili paraqet burimet e ktyre mjeteve, pra detyrimeq ka firma ndaj t tretve si dhe burimet e veta t firms. Diferenca midis aktivit dhe burimeve jo t veta t firm

(detyrimeve t saj ndaj t tretve) prbn vlern neto t saj, e cila, pr nj korporat, merr formn e aksioneve. Parthemelor i bilancit t firms sht barazia e aktivit, q shnohet n ann e majt t bilancit, me pasivin, q shnohen ann e djatht.

A P

24. ka prmbledh pasqyra e rezultatit financiar?Pasqyra e Rezultatit Financiar prmbledh transaksionet e firms gjat nj periudhe kohe t dhn, p.sh. gjat nj v

N kt pasqyr regjistrohet rrjedha e t ardhurave, kostove dhe diferenca midis tyre (fitmi ose humbje) prperiudhn prkatse. Pra, pasqyra e rezultatit financiar tregon se far ndodh gjat nj periudhe kohe p.sh. gjat njviti, me t ardhurat dhe shpenzimet e firms.

25. A jan t lidhura njra me tjetrn bilanci dhe pasqyra e rezultatit financiar?Rezultati financiar i firms pasqyrohet edhe n bilancin e saj, pra kto dy dokumente kryesore t firms jan t lidhme njra tjetrn.


22/60

Kapitulli 6

1. Me ka fillon studimi i Firms?Studimi i firms fillon me analizn e prodhimit. Prodhimi i transformon burimet prodhuese n mallra eshrbime.

2. ka sht Prodhimi dhe me an t ka jepet lidhja midis inputeve t prdorura dhe sasis produktit?

Prodhimi sht nj proces me ann e t cilit burimet kthehen n t mira dhe shrbime t ndryshme. Ky procerealizohet nprmjet nj metode t caktuar, e cila krkon kombinime t caktuara t inputeve. Lidhja midisinputeve t prdorura dhe sasis s produktit t marr jepet me ann e funksionit t prodhimit.

3. Cilat jan ato supozime t cilt jan t nevojshme, pr t paraqitur modelin e funksionit prodhimit tnj firme pr nj periudh afatshkurtre?

Pr t paraqitur modelin e funksionit t prodhimit t nj firme pr nj periudh afatshkurtr, sht e nevojshmt bjm disa supozime:

S pari, supozohet se qllimi i firms sht maksimizimi i fitimit. S dyti, pr t thjeshtuar analizn teorike dhe grafike, supozohet se firma prdor vetm dyinpute: punn dhe kapitalin. Inputi pun supozohet madhsi e ndryshueshme, kurse inputi kapitalmadhsi e fiksuar. S treti, firma vepron n nj treg n konkurrenc t plotsi pr produktin q prodhon dhe sheashtu edhe pr fuqin puntore q punson. Pra, firma sht mimpranuese n tregun e produkteve dhpagpranuese n tregun e puns. S katrti, pagat prfaqsojn t vetmin kosto t puns dhe puna q prdor firma supozohethomogjene, pra nj njsi pune nuk dallon nga nj njsi tjetr e saj. S pesti, firma nuk e ndryshon teknologjin e prdorur.

4. ka shpreh Funksioni i Prodhimit?Funksioni i Prodhimit shpreh lidhjen midis sasis s inputeve t prdorura dhe produktit t prodhuar. Ai tregse cila sht sasia minimale e inputeve q duhet t prdor firma pr t prodhuar nj sasi t dhn produkti ocila sht sasia maksimale e produktit q mund t realizohet me nj sasi t dhn t inputeve. Analitikisht kjolidhje jepet nga ekuacioni: Q =f(K,L)

5. ka tregon ekuacioni Q =f(K,L)?Ky ekuacion tregon se madhsia e produktit (Q) sht funksion i madhsis s kapitalit t fiksuar (K) dhevariablit pun (L) t prdorur nga firma me nj gjendje t dhn t teknologjis. Ai tregon se si ndryshonprodhimi maksimal i arritshm, n qoft se ndryshojm madhsit e inputit variabl t prdorur. N njperiudh afatshkurtr, kur madhsia e kapitalit sht e fiksuar dhe puna merret si faktor variabl, firma munt prodhoj m shum produkte n qoft se pajton m shum puntor.

6. ka quhet Produkt Total (TP)?Sasia e produktit e prodhuar nga kombinimi i inputit pun L dhe inputit kapital K quhetprodukt total(oseprodukt total fizik) dhe simbolikisht shnohet me Q ose TP.

7. ka tregon kurba TP?Kurba TP tregon maksimumin e produktit pr do sasi t inputit pun t prdorur. Pikat psh. a,b,c,...,f etj.nkurbn e produktit total fizik u korrespondojn rreshtave prkats t nj tabele t dhn. Kurba e produktit totfizik veon nivelet e arritshme t prodhimit nga nivelet e paarritshme t tij. T gjitha pikat sipr ksaj kurbetregojn nivele t paarritshme t prodhimit, kurse pikat nn kurb tregojn nivele t arritshme, por jo efienteprodhimit. Vetm pikat n kurb jan nivele t arritshme dhe njkohsisht efiente t prodhimit.


23/60

8. ka mat Produkti Marxhinal dhe cila sht formula e tij, dhe ka sht ProduktiMarxhinal i Puns?

Produkti Marxhinal i nj faktori t ndryshueshm mat ndryshimin n produktin total q rezulton nga ndryshi

me nj njsi n madhsin e inputi t prdorur. Kshtu, Produkti Marxhinal i Puns sht ndryshimi nproduktin total q rezulton nga nj ndryshim me nj njsi t sasis s puns t prdorur, duke mbajturmadhsin e kapitalit konstante. Analitikisht produkti marxhinal jepet nga formula: MP=TP/L ku TP shshtesa n produktin total dhe L shtesa n inputin pun.

9. Kur L sht e barabart me 1 njsi, ather produkti marxhinal sht?Kur L, shtesa e inputit pun, sht e barabart me 1 njsi, produkti marxhinal del i barabart me shtesn eprodhimit total (TP).

10. ka duhet t mbajm parasysh pr llogaritjen e sakt t produktit marxhinal?Pr llogaritjen e sakt t produktit marxhinal, duhet t mbajm parasysh vetm ndryshime shum t vogla t

variablit t ndryshueshm.

11. A ekziston lidhja midis kurbs s produktit total dhe kurbs s produktit marxhinal?Po, ekziston nj lidhje midis kurbs s produktit total dhe kurbs s produktit marxhinal: sa m e pjerrt t jekurba e produktit total, aq m i lart sht niveli i kurbs s produktit marxhinal.

12. Si mund t llogaritet gjeometrikisht produkti marxhinal i puns?Gjeometrikisht produkti marxhinal i puns mund t llogaritet duke matur pjerrsin e tangentes s hequr npikn prkatse t kurbs s produktit total. Produktin marxhinal e prcaktuam si raport t shtess t produkttotal ndaj shtess n sasin e puns, pr ndryshimet shum t vogla t saj. Ky raport mat pikrisht pjerrsin kurbs s produktit total.

13. Me ka e ka t barabart tangjentja e hequr n nj pik prkatse?Tangjentja e hequr n nj pik prkatse t kurbs e ka pjerrsin t barabart me zero, prderisa sht paraleme boshtin horizontal; pra edhe produkti marxhinal prkats do t jet i barabart me zero. N qoft se firmapajton njsi pune shtes pas ksaj pike, produkti total bie dhe produkti marxhinal merr vlera negative. Kur ket bjm me nj funksion t vazhdueshm t prodhimit total, produkti marxhinal i puns mund t prkurfizohsi vlera e limitit t raportit Q/L, kur ndryshimi n njsit e puns tenton n zero. Pra, produkti marxhinalmund t matet me derivatin e funksionit n pikn prkatse.

14. Si llogaritet produkti mesatar?Produkti mesatar llogaritet si raport i produktit total me njsit e puns t prdorura.

15. Me ka sht i barabart produkti mesatar n nj pik prkatse?Produkti mesatar n nj pik prkatse sht i barabart me produktin marxhinal, prderisa rrezja e hequr ngorigjina sht njkohsisht tangente ndaj kurbs s produktit total n t njjtn pik.

16. Kur rritet dhe zvoglohet produkti mesatar me shtimin e faktorit variabl, dhe kur e armaksimumin e vet pordukti mesatar?

Kur produkti marxhinal sht m i madh se produkti mesatar, pra, prsa koh q kurba e produktit marxhinalndodhet mbi kurbn e produktit mesatar, produkti mesatar rritet me shtimin e faktorit variabl. Kur produktimarxhinal sht m i vogl se produkti mesatar, pra prsa koh q kurba e produktit marxhinal ndodhet nnkurbn e produktit mesatar, produkti mesatar zvoglohet me shtimin e faktorit variabl. Kur produkti marxhi


24/60

sht i barabart me produktin mesatar, pra, n pikprerjen e kurbave prkatse, produkti mesatar arrinmaksimumin e vet.

17. far veti sht lidhja midis produktit marxhinale dhe produktit mesatar?Lidhja midis produktit marxhinal dhe produktit mesatar sht nj veti e prgjithshme, q ekziston midis vlermesatare dhe marxhinale t do variabli:

N qoft se ndaj nj madhsie mesatare t nj shume numrash shtohet nj numr q sht m i vogl se

kjo mesatare, mesatarja q prfshin edhe numrin e fundit shtes do t jet m e ult se mesatarja e par dhe

kundrta, n qoft se ndaj nj madhsie mesatare t nj shume numrash shtohet nj numr q sht m i mad

se kjo mesatare, mesatarja q prfshin edhe numrin e fundit shtes do t jet m e lart se mesatarja e par.

18. Pse firma duhet t studioj mir sjelljen e produktit marxhinal dhe mesatar?Firma duhet t studioj mir sjelljen e produktit marxhinal dhe mesatar, sepse ato kan nj influenc trndsishme n koston e produktit q ajo prodhon.

19. Pse kurbat e produktit total, marxhinal dhe mesatar, pasi arrijn maksimumin e tyrepriren negativisht?

sht e qart se nj gj e till nuk ndodh pr shkak se bie cilsia e puns shtes q pajton firma. N ndrtiminmodelit kemi supozuar q firma pajton njsi homogjene t puns. Ksaj pyetje do ti japim prgjigje dukeanalizuar ligjin e t ardhurave zbritse.

20. Ligji i t Ardhurave Zbritse?Sipas ligjit t t ardhurave zbritse, n qoft se ndaj nj sasie t dhn t faktorit t fiksuar(n rastin ton tkapitalit)shtohen njsi t njpasnjshme t nj faktori t ndryshueshm t prodhimi (n rastin ton puns),produkti marxhinal dhe ai mesatar i faktorit t ndryshueshmeventualisht do t bien.

21. Shpjegoni prirjen negative t kurbave t produktit total, marxhinal dhe mesatar?Sipas ligjit t t ardhurave zbritse mund t shpjegojm prirjen negative t kurbave t produktit total, marxhidhe mesatar. Arsyeja kryesore e nj sjellje t till lidhet me faktin se pr njsit e para t puns ndrkoh qkapitali sht i fiksuar, do t kemi nj nnprdorim t kapitalit dhe prodhimi i firms do t jetjoefiente. Fimund t kaprcej kt gjendje inefiente duke shtuar numrin e puntorve, me synimin q kapitali t prdor

sipas kapaciteteve prodhuese. Si rrjedhim, do t kemi rritje t produktit marxhinal, t produktit mesatar dhe atotal. Por, rritja n kta tregues nuk mund t vazhdoj pafundsisht. Duke pajtuar puntor shtes, eventualarrihet nj moment, pas t cilit puna bhet relativisht e teprtkundrejt madhsis s kapitalit t fiksuar.Puntort shtes nuk mund t kontribuojn n rritjen e prodhimit, por do t jen t detyruar t presin n rradhpr t t prdorur makinerit. Tani sht puna bhet e nnprdorur. Shtimi i njsive t puns bn q produktmarxhinal i saj eventualisht t bhet zero kur produkti total sht n maksimum dhe m pas negativ, duke sjesi pasoj rnien e produktit total dhe atij mesatar.

22. Vetm n ka vepron ligji i t ardhurave zbritse?Ky ligj vepron vetm n periudha afatshkurtra, ku t paktn njri nga faktort e prodhimit sht ifiksuar dgjendja e teknologjis sht e pandryshueshme. N qoft se do t ndryshonte madhsia e kapitalit t prdorur

apo gjendja e teknologjis s firms, kto do ti kundrviheshin veprimit t ligjit t t ardhurave marxhinalezbritse.

23. ka pasqyrojn t ardhurat e shkalls dhe cilat jan ato raste t mundshme lidhur me tardhurat e shkalls?

T ardhurat e shkalls pasqyrojn reagueshmrin e produktit total kur t gjitha inputet rriten n t njjtinprpjestim. Lidhur me t ardhurat e shkalls jan t mundshme tre raste:

T ardhurat konstante t shkalls, q prfaqsojn rastin kur ndryshimet prpjestimore n t gjiinputet ojn n nj rritje n t njjtin prpjestim n prodhim. Psh. n qoft se inputet e puns, toks,kapitalit, etj. dyfishohen, edhe produkti total dyfishohet. Degt ku mbizotron puna e dorskarakterizohen prgjithsisht nga t ardhura konstante t shkalls.


25/60

T ardhurat zbritse t shkalls, q prfaqsojn rastin kur nj rritje prpjestimore n t gjitinputet on n rritje n prpjestim m t vogl n produktin total. Psh. kur fermeri rrit me 50% sasinfars, t puns dhe t makinerive, ndrsa produkti total rritet me 40%, prodhimi karakterizohet nga tardhura zbritse t shkalls. T ardhurat rritse t shkalls, q prfaqsojn rastin kur nj rritje prpjestimore n t gjithinputet on n nj rritje n prpjestim m t madh n nivelin e produktit total. Psh. n qoft se fermerrit t gjitha inputet me 10%, ndrsa produkti total rritet me 15%, prodhimi karakterizohet nga t ardhrritse t shkalls.

24. Prse sht i nevojshm faktori koh, dhe sa periudha dallojm pr t kuptuar efektin efaktorit koh n dinamikn e prodhimit?Faktori koh sht i nevojshm pr t marr vendime t drejta. Pr t kuptuar efektin e faktorit koh ndinamikn e prodhimit, dallojm tre periudha:

Periudha momentale, gjat s cils prodhimi, pra edhe t gjith faktort e prodhimit, jan t fiksu Periudha afatshkurtr, gjat s cils firma mund t shtoj prodhimin duke ndryshuar faktort endryshueshm t prodhimit, ndrkoh q mbetet konstant t paktn njeri prej tyre. Periudha afatgjat, gjat s cils t gjith faktort e prodhimit bhen t ndryshueshm.

Nganjher dallohen edhe periudhashumafatgjata, gjat t cilave ndryshon edhe teknologjia eprodhimit.

25. Teknologjia e Prodhimit...?Teknologjia e prodhimit ndryshon edhe prsoset vazhdimisht. Shpikjet e produkteve t reja, prmirsimi iprodukteve ekzistuese, ndryshimet n procesin e prodhimit, jan procese q kan t bjn pikrisht mendryshimet n teknologji. Si rezultat i ndryshimeve progresive n teknologji bhet e mundur q me t njjtatinpute t sigurohet m shum produkt, ose e njjta sasi prodhimi t sigurohet me m pak inpute. Kur ndodhndryshimi n teknologji, ndryshon edhe funksioni i prodhimit.

26. Meqense firma mund t ndryshoj madhsit...?Meqense firma mund t ndryshoj madhsin e t gjitha burimeve n periudha afatgjata, zgjedhjet q hapenpara saj jan m t shumta sesa n periudha afatshkrutra. Kto zgjedhje prmbahen n funksionin e prodhimcili paraqet kombinimet e ndryshme t inputeve (n rastin ton t puns dhe t kapitalit) dhe sasis s produk

t prodhuar.

27. ka shpreh funksioni i prodhimit n periudha afatgjata?Funksioni i prodhimit n periudha afatgjata shpreh lidhjen midis kombinimeve t ndryshme t inputeve dhemadhsis maksimale t produktit, q mund t realizohet me kto kombinime, me nj gjendje t dhn tteknologjis.

28. Cili sht kombinimi m i mir i inputeve pun dhe kapital q duhet t zgjedh firma, pq i siguron asaj maksimumin e fitimit?

Pr ti dhn prgjigje ksaj pyetjeje, duhet paraprakisht t njihemi me disa koncepte t reja, sikurse jan vijabarazsasi dhe vijat barazkosto.

29. ka quhet vija barazsasi (izokuant) dhe ka prfaqson izokuanti?Dy grupe kombinimesh t inputeve pun dhe kapital japin prkatsisht t njjtn sasi prodhimi, secili grupprfaqsohet nga nj kurb, q quhet vija barazsasi (izokuanti). Izokuanti prfaqson trsin e kombinimevndryshme t puns dhe t kapitalit q japin sasi t barabarta produkti. N kt mnyr, nj izokuant tregonmetodat alternative pr prodhimin e nj sasie t dhn produkti. N qoft se lvizim nga njra pik n nj piktjetr prgjat nj izokuanti, nj faktor prodhimi zvendsohet me faktorin tjetr, kurse madhsia e prodhimimbetet konstante. Norma sipas s cils kryhet ky zvendsim duke mbajtur prodhimin konstant, quhet normateknike e zvendsimit (TRS), grafikisht norma teknike e zvendsimit matet me pjerrsin e izokuantit npikn prkatse.

30. Cilat jan ato supozime t rndsishme lidhur me izokuantet?


26/60

Lidhur me izokuantet sht e rndsishme t bjm disa supozime: Izokuantet kan pjerrsi negative. Ato jan konvekse ndaj origjins. Izokuantet q shprehin nivele t ndryshme prodhimi nuk priten me njri tjetrin. Izokuantet q ndodhen m larg origjins prfaqsojn nivele m t lart prodhimi.

Kto veti jan t ngjashme me vetit e kurbave t indefirencs por n dallim prej tyre, do izokuant prfaqsnj madhsi t caktuar t prodhimit.

31. Vijat barazkosto (Izokosto)?Pr t prcaktuar metodn m efiente t prodhimit pr do nivel t dhn, duhet t gjejm kombinimin mekosto m t ult t inputeve. Pr t gjetur kt kombinim, kur t dy faktort jan t ndryshueshm, duhet t dmimet e faktorve. Le t supozojm se mimi i puns sht 20 euro pr njsi dhe mimi i kapitalit 30 euro pnjsi. Firma planifikon t shpenzoj 120 euro pr t bler kto dy inpute. Kjo sasi parash prbn nj kufizim firmn, q shprehet me an t nj vije psh vijs AB. Vija AB shpreh kosto t barabarta dhe quhet vijbarazkosto ose izokosto. Izokostoja tregon t gjitha kombinimet e puns dhe t kapitalit q mund t blihen m120 euro nga ana e firms. Pr t ndrtuar nj izokosto, metodologjikisht veprohet njlloj si pr ndrtimin evijs s buxhetit te konsumatori, duke prcaktuar koordinatat e pikave ekstreme A dhe B, mbi bazn e tdhnave mbi mimet e faktorve dhe shumn e planifikuar pr tu shpenzuar.

Kapitali(K)

4 A

3 C=120

2C=60

1

B

1 2 3 4 5 6 Puna (L)

Duke bashkuar pikat A dhe B prftohet vija barazkosto. N vartsi me ndryshimet relative t mimeve t pundhe t kapitalit si dhe me ndryshimet e shpenzimeve q planifikon t kryej firma, do t ndryshoj edhepozicioni i nj izokostoje, prkatsisht duke ndryshuar pjerrsin ose duke u zhvendosur paralelisht mevetveten, sikurse tregohet edhe n figur.

32. Zgjedhja Kosotminimizuese?Pr t gjetur kombinimn e inputeve q jep nivelin m t ult t kosotve pr prodhimin, duhet tu referohemi

njkohsisht izokuanteve dhe izokostove. N qoft se firma dshiron t prodhoj X njsi produkt me koston t ult t mundshme, ajo realizon kt duke prdorur kombinimin e inputeve q i prket nj pike prkatse pspiks E. Pika E, duke qen pik e izokuantit q prfaqson X njsi produkt, sht njkohsisht pika e izokosm t ult t arritshme. Ajo sht pik tangjenciale e izokuantit t dhn me izokoston m t ult t arritshmeKur sht i dhn niveli i shpenzimeve, psh 120 euro, pika E tregon nivelin m t lart t arritshm t produkme kt nivel shpenzimesh. N pikn E barazohet pjerrsia e izokuantit q prfaqson X njsi produkti mepjerrsin e izokostos q prfaqson 120 euro shpenzime pr inpute.

33. Nga far raporti jepet pjerrsia e izokuantit dhe pjerrsia e izokostos?Pjerrsia e izokuantit jepet nga raporti i produkteve marxhinale t puns dhe kapitalit, ndrsa pjerrsia eizokostos jepet nga raporti i mimeve t dy inputeve. Pra, n pikn E ka vend barazimi:

MPL PL


27/60

=MPK PK

Ku MPL dhe MPK jan prkatsisht produktet marxhinale t puns dhe t kapitalit, ndrsa PL dhe PK jan mie ktyre inputeve. Pika E prfaqson zgjedhjen optimale pr firmn, pra kombinimin m t mir t puns dhekapitalit pr t marr X njsi produkt.

Kapitulli 7

1. Nga ka varet marrja e vendimit nga ana e nj firme pr t prcaktuar sasin eprodhimit t destinuar pr treg?Marrja e vendimit nga ana e nj firme pr t prcaktuar sasin e prodhimit apo shrbimit t destinuar pr trevaret nga kostot dhe mimi i produktit apo shrbimit q ajo prodhon dhe shet. Faktor i rndsishm qprcakton madhsin e fitimit t firms jan kostot e produktit apo t shrbimit t prodhuar dhe shitur prej sa

2. Si bhet analiza e kostove?Analiza e kostove bhet, n prshtatje me funksionin e prodhimit, pr periudha afatshkurtra dhe periudhaafatgjata.

3. N sa grupe klasifikohen faktort q prdor nj firm n periudha afatshkurtra?Faktort q prdor nj firm n periudha afatshkurtra klasifikohen n dy grupe kryesore: Faktor (inpute) fikse. Inpute fikse jan ato inpute, madhsia e t cilave nukndryshon kur ndryshon madhsia e prodhimit. Faktor (inpute) t ndryshueshm. Inpute t ndryshueshm jan ato inpute, madhe t cilave ndryshon kur ndryshon madhsia e prodhimit.

4. N pajtim me klasifikimin e msiprm, si klasifikohen kostot e tyre?N pajtim me klasifikimin e inputeve, edhe kostot e tyre klasifikohen n:

Kosto fikse (FC). Kostot fikse jan ato shpenzime monetare q bn firma pr inpute fikse tprodhimit, t cilat nuk ndryshojn kur ndryshon prodhimi i firms. Kosto t ndryshueshme (variabile, VC). Kosto t ndryshueshme jan shpenzime monetare q

bn firma pr inpute t ndryshueshme t prodhimit, t cilat ndryshojn n qoft se ndryshon sasiaprodhimit.

Duke supozuar t dhna kombinimin e inputeve pr prodhimin e nj sasie t caktuar produkti si dhe mimet ktyre inputeve, kostoja totale e t gjith produktit t prodhuar do t jepej si shum e kostove fikse me kostotvariabl:

TC=FC+VCKostoja totale (TC) shpreh shpenzimet m t ulta monetare t kryera nga firma, t nevojshme pr t prodhunj nivel t caktuar produkti.

5. ka prfshihen n kostot fikse dhe ka n ato t ndryshueshme?N kostot fikse prfshihen shpenzimet q bn firma pr amortizimin e makinerive, pajisjeve, pr interesat q

paguan pr kapitalin e marr hua, pr rentn e toks q ka n prdorim etj. Prve faktit q nuk ndryshojn mrritjen e prodhimit, kostot fikse kan edhe nj karakteristik tjetr, ato ndodhin edhe kur niveli i prodhimit szero.N kostot e ndryshueshme, prve faktorit pun prfshihen edhe shpenzimet q bhen pr blerjen e lndve tpara e materialeve kryesore, lndve ndihmse, energjis elektrike, lndve djegse etj. Kur firma nuk prodhasnj njsi produkti, madhsia e kostove t ndryshueshme do t jet zero.

6. ka u intereson firmave shpesh t din?Firmave shpesh u intereson t din shpenzimet mesatare monetare, d.m.th. sa u kushton prodhimi i nj njsieprodukti. Pr kt ndrtohen dhe prdoren n analizn ekonomike treguesit e kostove mesatare.Kostot fikse, kostot e ndryshueshme dhe kosto totale kthehen n madhsi mesatare duke pjestuar seciln pre

tyre me sasin(Q) t produktitq prodhon firma.


28/60

7. ka sht kostoja totale mesatare?Kostoja totale mesatare (ATC) sht kostoja (TC), pjestuar me sasit e produktit t prodhuar, (Q). Pra,ATC=TC/Q. Kurba e kostos totale mesatare paraqitet n formn e germs U. Kurbn e kostos totale mesataremund ta prfitojm drejtprdrejt nga kurba e kostos totale.

8. ka sht kostoja fikse mesatare?

Kostoja fikse mesatare (AFC) sht kostoja fikse totale (TFC) pjestuar me sasin e produktit t prodhuar (Pra,AFC=TFC/Q.

9. ka sht kosto variabl mesatare?Kosto variabl mesatare (AVC) sht kostoja e ndryshueshme totale, pjestuar me sasin e produktit tprodhuar (Q). Pra,AVC=TVC/Q.

10. far ndodh me koston totale n qoft se prodhimi rritet me nj njsi?Pr ti dhn prgjigje ksaj pyetje shrben treguesi i kostos marxhinale, i cili sht nj tregues shum irndsishm n analizat mikroekonomike.

11. ka sht kosto marxhinale?Kosto marxhinale (MC) sht shtesa absolute n koston totale kur prodhimi rritet me nj njsi, praMC=TC/Q, ku TC dhe Q jan prkatsisht ndryshimet n koston totale dhe n sasin e prodhimit(ndryshimet n sasin e prodhimit supozohen shum t vogla).Rrjedhimisht, ndryshimi midis kostove totale sht gjithmon i barabart me ndryshimin midis kostove tndryshueshme pr do njsi shtes produkti.Kostoja marxhinale (MC) ka rndsi t veant, prderisa ajo orienton firmn t marr vendimet e duhura lidme sasin e prodhimit. Kostoja marxhinale jep informacion mbi shpenzimet q duhet t bj firma n rastin eprodhimit t nj njsie shtes produkti, ose shpenzimet q firma mund t kursej duke mos e prodhuar ktnjsi. Nj informacion t till nuk e japin treguesit e kostove mesatare.

12. Si mund t prfitohet kurba e kostos marxhinale?Kurba e kostos marxhinale mund t prfitohet nga kurba e kostos totale. do pik e kurbs s kostos marxhinprfitohet duke llogaritur pjerrsin e tangentes s hequr n pikn prkatse t kurbs s kostove totale. Edhekurba e kostos marxhinale ka formn e grms U. Kjo form e ksaj kurbe sht pasqyrim dhe pasoj e veprit ligjit t t ardhurave zbritse. Ky ligj vepron n periudha afatshkurtra, ku t paktn nj nga faktort eprodhimit sht i fiksuar, ndrsa t tjert mund t jen t ndryshueshm. N kto kushte, duke shtuar n mnt njpasnjshme inputin e ndryshueshm, psh punn, kundrejt inputeve t tjera konstante, do t vij njmoment q pasi produkti total t ket arritur n maksimumin e vet, produkti marxhinal i firms t priret pr tulur. Ndrkaq, kostoja marxhinale ka prirje t kundrt me produktin marxhinal t puns: kur produkti marxhfizik i puns rritet, kosto marxhinale ulet dhe e kundrta.

13. Kush e prcakton sjelljen e kurbs s kostos mesatare?Kostoja marxhinale sht ajo q e prcakton sjelljen e kurbs s kostos mesatare. D.m.th.: pr sa koh q kure kostos marxhinale (numri shtes) sht nn kurbn e kostos totale mesatare (mesatarja e par), ather kurbkostos mesatare (mesatarja e re q prfshin edhe numrin e fundit) do t priret pr posht dhe, pr sa koh qkurba e kostos marxhinale ndodhet mbi kurbn e kostos totale mesatare, ather kurba e kostos totale mesatado t priret pr lart me rritjen e prodhimit.Kshtu, n qoft se kostoja marxhinale sht m e madhe se kostoja totale mesatare, njsia e fundit e shtuar eproduktit do t ket nj kosto m t lart se kostoja totale mesatare, prandaj kostoja totale mesatare q prfshedhe kt njsi t fundit shtes t produktit do t jet m e lart se kostoja totale mesatare e produktit pa njsshtes. Do t arsyetonin n mnyr t ngjashme n rastin kur kostoja marxhinale sht m e vogl se kostojatotale mesatare, por n kt rast kostoja mestare do t ulej.


29/60

Rrjedhimisht, n pikn e prerjes, n t ciln kostoja marxhinale sht e barabart me koston totale mesatare, e fundit as ulet dhe as ngrihet kur produkti ndryshon me nj njsi. Pikrisht kjo sht pika m e ult e kurbskostos totale mesatare. Pra, pjesa rritse e kurbs s kostos marxhinale e pret kurbn e kostos totale mesatarepikn m t ult t saj.

14. Kur e pret kurba e kostos marxhinale kurbn e kostos s ndryshueshme?Prderisa koston marxhinale mund ta llogarisim si kosto shtes ose t kostos totale, ose t kostos sndryshueshme kur sasia e produktit rritet me nj njsi, i njjti arsyetim sht i vlefshm pr t shpjeguar seprse kurba e kostos marxhinale e pret kurbn e kostos s ndryshueshme mesatare n pikn minimale t saj.

15. far jan kurbat e kostove, dhe nn ndikimin e sa faktorve ato mund t zhvendoseKurbat e kostove nuk jan statike, ato mund t zhvendosen nn ndikimin e dy faktorve kryesor: mimevetinputeve dhe teknologjis s prodhimit. Psh. n qoft se shpenzimet do t ishin 200 n vend t 100 , athekurba e AFC do t zhvendosej lart, prderisa AFC sht pjes prbrse e ATC. Kurse kurbat AVC dhe MCt mbeteshin t pa ndryshuar, sepse ato varen nga mimet e inputit t ndryshueshm dhe jo t inputeve fikse.

qoft se do t rritej mimi i puns, paga, ose i inputeve t tjera t ndryshueshme, ather do t zhvendoseshinlart kurbat AVC, ATC dhe MC, ndrkoh q kurba AFC nuk do t ndryshonte.Prsa i prket teknologjis, sht e qart se nj prmirsim i saj do t rriste produktivitetin mesatar t puns, sjell si pasoj uljen e kostos s ndryshueshme mesatare, pra zhvendosjen e kurbs AVC posht.

16. ka sht kostoja e nj produkti pr kontabilistt e ka pr ekonomistt?Prkontabilistte nj firme, kostoja e nj produkti llogaritet me shumn e parave q duhen paguar pr tsiguruar lndn e par, punn, makinerit e pajisjet etj., t domosdoshme kto pr t prodhuar produktin. Prekonomisttkostoja e nj t mire sht dika m teprse kaq. N dallim nga kontabilistt, ekonomisttprfshijn m shum zra n kosto, pavarsisht nse ata shprehin transaksione monetare apo jo monetare.Kuptimi i kostos nga ekonomistt bazohet n sasin e burimeve t prdorura dhe mundsit alternative t

prdorimit t tyre. Zgjedhja e burimeve t caktuara pr prodhimin e nj t mire do t thot pamundsi eprodhimit t nj t mire tjetr. Pra, kostoja oportune (ose ekonomike) e do burimi t zgjedhur pr t prodhunj t mir sht e barabart me vlern e prdorimit alternativ m t mir t mundshm.

17. Si ndahen shpenzimet e firms?Burimet q prdor nj firm pr prodhimin e nj produkti mund t blihen n treg, mund t merren me qera pprocesin prkats t prodhimit, ose mund t jen pron e vet firms. N varsi nga ky fakt, shpenzimet e firmndahen n kosto eksplicite (t shprehura) dhe kosto implicite (t nnkuptuara).Kostot e shprehura prfaqsojn shpenzimet monetare q bn firma drejtprdrejt n treg pr blerjen eburimeve, si fuqia puntore, lndt e para, energjia elektrike etj.Kostot e nnkuptuara lidhen me inputet q janpron e vet firms dhe jan t barabarta me pagesat moneta

q mund t merreshin nga prdorimi m i mir alternativ i tyre. Firma, prve inputeve q blen nga t tjert,prdor n procesin eprodhimit edhe inputet e v(puna e pronarit, kapitali pi investuar prej tij n firmndrtesat q prdor firma sht pron e tij etj.). Ngapikpamja e firmsshpenzimet q lidhen meprdorimin e burimeve tveta jan shpenzime tpapaguara, ose t

Nga kontabilistt Nga ekonomistt

A. T ardhurat totale 122.000.000 A. T ardhurat totale 122.000.000

B. Kostot e shfaqura 74.000.000 a) Kostot e shfaqura 74.000.000

Puna 10.000.000 Puna 10.000.000

Materialet 59.000.000 Materialet 59.000.000

Qera 5.000.000 Qera 5.000.000

b) Kostot e nnkuptuara 47.000.000

Paga 44.000.000

Interesi 1.000.000

T tjera 2.000.000B. Kostot ekon. (a+b) 121.000.000

Fitimikontabl(A-B) 48.000.000 Fitimiekonomik (A-B) 1.000.000


30/60

nnkuptuara. Pra, kostot ennkuptuara duken qart q jan kosto oportune; por edhe kostot e shprehura jankosto oportune, prderisa ato shprehen n nj shum t caktuar parash dhe prderisa kostoja oportune eprdorimit t paras pr njqllim t caktuar sht vet paraja. Pra, shuma e kostove t shprehura me kostonnkuptuara jep koston ekonomike (oportune) t prodhimit t nj produkti t caktuar.

18. ka sht fitimi normal?

Fitimi ekonomik ose fitimi i teprt, sht m i vogl se fitimi kontabl dhe prfaqson nj t ardhur mbi fitimnormal. Fitmi normal sht pjes e kostos ekonomike dhe sht e barabart me koston oportune t burimevepronsi t siprmarrsit (pra me koston e nnkuptuar), d.m.th. me at shum minimale t ardhuras

Mikro Pyetje - Pergjigje

Documents

Transcript of Mikro Pyetje - Pergjigje