Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve...

70
2013119034 Ebru DALTABAN 2013119061 Esma ÖZDEMİR 2013119080 Esra VOLKAN

Transcript of Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve...

Page 1: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

2013119034 Ebru DALTABAN

2013119061 Esma ÖZDEMİR

2013119080 Esra VOLKAN

Page 2: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

KATI ATIK YÖNETİM SİSTEMİ

Page 3: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 4: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 5: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

YASAL MEVZUATLAR

Page 6: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 7: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 8: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Günümüzde evsel katı atıklar öncelikle geri kazanılmakta ve geri kalan kısımları çeşitli yöntemlerle bertaraf edilmektedir.Bunlar;

Ayrı Toplama ve Geri Kazanma

Düzenli Depolama

Yakma

Kompostlaştırma

Diğer Yöntemler

Piroliz

Plazma Yöntemi

Belediyelerin yerel öncelikleri; mali, idari, teknik ve ekipman durumlarına göre bu sistemlerin biri veya bir kaçı birlikte uygulanabilmektedir. Birlikte uygulanan bu sistemlere Katı Atık Yönetimi Entegre Sistemleri adı verilir.

BERTARAF YÖNTEMLERİ

Page 9: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Kaynağında ayrılan farklı türlerdeki maddeler karışık olduğu için bunları nihai depolama noktasına getirildiklerinde birbirinden ayrılması gerekmektedir. Gelişmiş ülkelerdeki geri kazanım tesisleri;

Manüel Sistemlerin,

Mekanik Sistemlerin

Bu iki sistemin kombinasyonu Şeklinde tasarlanır.

Manüel Sistemler ,toplama bantlarına ve diğer fiziksel ayıklama yöntemlerine dayanır.

Mekanik Geri Kazanım Tesislerinde, işe yarar maddeleri ayırmak için bu maddelerin büyüklük, boyut, yoğunluk ve manyetiklik gibi doğal özelliklerinden faydalanılan çeşitli prosesler kullanılmaktadır.

Kombinasyon sistemi ile işletilen tesisler,Türkiye için en uygun teknoloji olarak görülmektedir.

AYRI TOPLAMA VE GERİ KAZANMA

Page 10: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

YER SEÇİMİ

Page 11: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Katı Atık döküm sahaları, en yakın yerleşim birimine en az 1 km, havaalanına en az 5 km uzaklıkta olmalıdır.

İçme, kullanma ve sulama suyu temin edilen yeraltı ve yerüstü sularını koruma bölgelerinde inşa edilmemelidir.

Kurulan tesisin konumu, imar planında belirtilerek, işletmeye kapatıldıktan sonra en az 40 yıl yerleşime açılmaması sağlanmalıdır.

Tektonik yapı,

Kırık ve çatlaklı bölgeler,

Taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, çığ, heyelan ve erozyon bölgelerinde inşa edilmemelidir.

Page 12: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Çevredeki trafik ve ulaşım yollarının durumu,

Şehircilik açısından, katı atık depo sahaları hakim rüzgar yönünde inşa edilmemelidir.

Sulak alanlarda hiçbir şekilde inşa edilmemelidir.

Taşıma mesafesi,

Sahanın toplam depolama kapasitesi,

Sahanın çevreden görünüşü gibi faktörler dikkate alınmalıdır.

Deprem bölgelerinde fay üzerinde inşa edilmemelidir.

Depolama sahası en az 10 yıllık ihtiyaca cevap verecek kapasitede olmalıdır. (Çevre Bakanlığı, 1996)

Page 13: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Atıkların yönetmeliğe uygun olarak bertaraf edileceği nüfus

(2007-2012)

Page 14: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

DÜZENLİ DEPOLAMA

Page 15: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Seçilen atık işleme ve bertaraf yöntemi ne

olursa olsun düzenli depolama tesislerinin, katı

atık yönetim sisteminin temel bileşeni olduğu

herkes tarafından kabul edilmektedir.

Evsel katı atık yakma tesislerinin yaygın şekilde

kullanıldığı ülkelerde bile, yakma tesislerinden

çıkan küllerin ve genel olarak işlenen

atıklardan geri kalan artıkların düzenli

depolama sahalarında bertaraf edilmesi

gerekmektedir.

Page 16: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Düzenli depolama alanlarını açık çöp sahalarından ayıran fark,

Düzenli depolama sahalarında sızıntı sularının ve depo gazı emisyonlarının kontrol edilmesini sağlayacak bir tasarım kullanılması,

İşletme çalışmalarının rasyonel hale getirilmesi suretiyle bertaraf işlemlerinin veriminin artırılması

Aynı zamanda çevre sağlığı üzerindeki etkilerin en aza indirilmesidir.

Düzenli depolama tesislerinin tasarımı ve çalıştırılması, mühendislik ve ekonomik prensiplerin uygulanması ile mümkündür. (Çevre Bakanlığı, 2002, 12)

Page 17: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 18: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Entegre Atık Yönetimi Entegre atık yönetime göre; atık üretiminin ve atığın zararlılığının kaynağında

önlenmesi ve azaltılması esas olup, atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda tekrar kullanım, geri dönüşüm ve ikincil hammadde elde etme amaçlı diğer işlemler ile atığın geri kazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması esastır.

Atık Önleme(Prevention): Ürünlerin yeniden kullanılması veya kullanım ömürlerinin uzatılması ile atık miktarının azaltılması, ürün üretiminde zararlı maddelerin azaltımı ve üretilen atığın çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin en aza indirilmesine ilişkin herhangi bir madde ya da malzeme atık haline gelmeden önce alınacak tedbirlerdir.

Atık Azaltım (Reduction): Tasarım ve üretimde daha az hammadde kullanımı ve gereksiz tüketimin azaltılmasını kapsamaktadır.

Yeniden kullanım(Reuse): Ürünlerin ya da atık olmayan bileşenlerin tasarlandığı şekilde aynı amaçla kullanıldığı herhangi bir işlemi ifade eder.

Geri dönüşüm(Recycling): Enerji geri kazanımı ve yakıt olarak ya da dolgu yapmak üzere atıkların tekrar işlenmesi hariç olmak üzere, organik maddelerin tekrar işlenmesi dâhil atıkların işlenerek asıl kullanım amacı ya da diğer amaçlar doğrultusunda ürünlere, malzemelere ya da maddelere dönüştürüldüğü herhangi bir geri kazanım işlemi olarak tanımlanır.

Geri kazanım(Recovery): Piyasada ya da bir tesiste kullanılan maddelerin yerine ikame edilmek üzere atıkların faydalı bir amaç için kullanıma hazır hale getirilmesi işlemleridir. Enerji Geri Kazanımı: Oksijensiz çürütme ve termal yöntemlerle yakıt, ısı ve elektrik geri kazanımıdır.

Page 19: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 20: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Düzenli depolama direktifi, 1995 yılında evsel

katı atıkların %80’ninden fazlasını düzenli

depolayan AB üye devletlere, biyolojik olarak

ayrıştırılabilen evsel katı atıkların azaltma

hedefini:

2010 yılında, 1995 yılında oluşan biyolojik

olarak ayrışabilen atıkların %75’i,

2013 yılında, 1995 yılında oluşan biyolojik

olarak ayrışabilen atıkların %50’si,

2020 yılında, 1995 yılında oluşan biyolojik

olarak ayrışabilen atıkların %35’i

DÜZENLİ DEPOLAMA DİREKTİFİ (1999)

Page 21: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 22: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

YÖNTEMİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI

Page 23: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Katı atıkların bertaraf edilmeleri için farklı

teknikler uygulanmış olsa da en sonunda bir

miktar atık oluşacaktır ve bu atıkların uygun

bir şekilde depolanması gerekmektedir.

Yeterli büyüklükte ve uygun alanlar

bulunduğu durumlarda kullanılan düzenli

depolama yönteminde atıklar kontrol altında

ayrışarak inert ve kararlı maddelere dönüşür.

Evsel katı atıkların bertaraf edilmesinde en

ekonomik ve en basit yöntem düzenli

depolamadır.

Katı Atıkların Düzenli Depolama Sahalarının İnşaatı

Page 24: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Katı atık depo sahalarında çevre kirliliği

açısından her türlü kirletici parametreyi

içeren sızıntı suyu, kontrol altına alınmalıdır.

Sızıntı suyunun olumsuz etkisini önlemek için

depo sahasının tabanı geçirimsiz hale

getirilir.

Bu geçirimsizliği sağlamak için tabii ve suni

malzemeler veya bunun her ikisi de birlikte

kullanılabilir.

DEPO TABANININ TEŞKİLİ

Page 25: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

1. Mineral Geçirimsizlik Tabakası

Depo tabanına; Sıkıştırılmış kalınlığı en az 60 cm olan kil, doğal ya da yapay malzeme serilir. Bu malzemelerin geçirimlilik katsayısı (permeabilite) >1x10-8 m/s

Az çatlaklı kaya zeminlerde ise bu değer 1x10-7 m/s Bu durumda geçirimlilik katsayısının sahanın her yerinde 1x10-8 m/sn olması sağlanır.

İçme ve kullanma suyu havzalarının alanında inşa edilecek düzenli depo sahası tabanında, sıkıştırılmış kalınlığı 60 cm olan kil tabakasının üzerine, kalınlığı 2 mm olan yüksek yoğunluklu polietilen folyo (HDPE) serilir. (Çevre Bakanlığı, 1996)

Page 26: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 27: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Taban geçirimsizliğinin sağlanması için yapılan bazı uygulamalar,

Doğal Kilden Taban Örtüleri;

kalınlık,10-25 cm;

Geçirgenlik:1.10-5 - 1.10-9 m/s

Geomembranlar; kentsel katı atıkların ve tehlikeli atıkların depolandığı katı atık dolgu alanlarında yüksek yoğunlukla polietilen (HDPE) kullanılmaktadır.

Geosentetik Killi Taban Örtüleri; katı atık dolgu alanlarını tabanlarında ve son örtü yapımında yeni kullanılmaya başlanan bir üründür. Bu malzemeler, iki geotekstil arasında sıkıştırılan veya bir geomembrana yapıştırılan ince bir bentonit tabakasından oluşan prefabrik, killi taban örtüleridir

Kompozit Taban Örtüleri; Tipik bir katı atık dolgu alanı taban örtüsü kil ve geomembrandan oluşur.

Page 28: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

-Zemin / katı atık üzerine beklenen oturmaları baştan itibaren

oluşturmak ve atığı sıkıştırmak .

Page 29: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 30: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 31: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 32: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 33: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 34: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 35: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

JEOKOMPOZİT DRENAJ LEVHASI

Page 36: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 37: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 38: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 39: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

SIZINTI SUYU OLUŞUMU

Page 40: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Katı atık depo sahasına düşen yağış suları atık

kütlesi arasından süzülerek bazı biyokimyasal

süreçler gerçekleşir ve organik ve inorganik

bileşiklerin bir kısmı sızıntı suyuna geçer.

Süzüntü suyu, genel olarak düşen yağışın yaklaşık

% 25’i gibi bir orana denek gelir.

Depo gövdesinde gerçekleşen bu karmaşık

reaksiyonlarda oluşan ürünler sızıntı suyu ve

depo gazı ile taşınır. Sızıntı suyu kalitesi

izlenerek bir depolama sahasındaki atığın yaşı ve

stabilizasyon durumu hakkında önemli bilgiler

elde edilir.

Atık suyu miktarı, atıkların nem içeri ve su tutma

kapasitelerinin bir fonksiyonudur.

Page 41: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 42: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 43: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Depo yaşı, depo sahasındaki havasız arıtma

kapasitesine bağlı olarak sızıntı suyu kalitesinin

etkileyen en önemli faktörlerden biridir.

Genç depo alanlarında oluşan sızıntı sularında,

biyolojik olarak kolay parçalanabilen uçucu yağ

asitleri oranı oldukça yüksektir.

Depo yaşı ilerledikçe, biyolojik ayrışma

tamamlanacağı için, kolay ayrışan organik

maddelerin oranı düşer.

Bunun sonucu olarak, genç depo alanlarındaki

sızıntı sularında BOI/KOI >0.5 iken yaşlı depo

alanlarındaki sızıntı sularında bu oran 0.2’nin

altındadır.

Aşağıdaki tabloda sızıntı suyu özelliklerinin depo

yaşı ile değişimi görülmektedir

Page 44: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

TOK: Organik bileşiklerin yanması sonucu oluşan karbondioksit miktarını belirlemek için ölçülen değerdir.

BOİ5 : Biyolojik olarak ayrışabilen organik maddelerin ayrışması için gerekli olan oksijen ihtiyacını gösterir.

KOİ: Hemen hemen bütün karbonlu bileşiklerin kuvvetli bir oksitleyici ile reaksiyona girmesi sonucu ölçülen oksijen ihtşyacını ifade eder.

BOİ5 /KOİ oranı aerobik biyolojik arıtmayla giderilebilecek organik karbonun yaklaşık değerini ifade eder.

BOİ/KOİ oranının 1’e yaklaşması, biyolojik olarak daha kolay arıtılabileceğini gösterir.

Page 45: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete
Page 46: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Çöp deposu içine sızacak yağmur suyu miktarı;

Yüzey toprağının cinsi,

Bu toprağın sıkıştırma derecesi,

Yüzeyin eğimi,

Sıcaklık derecesi,

Bitki örtüsü,

Rutubet miktarı,

Page 47: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Katı atık sahasındaki stabilite; katı atık sahasının altındaki zemin tabakalarının özelliklerine, katı atığın mukavemet parametreleri ve ağırlığına katı atığın istifleme eğimine, katı atık çöp suyunun iyi drene edilip edilmemesine, kaplama tabakaların cinsine ve kaplama tabakalarının erozyona karşı direncine bağlıdır.

Katı atık sahasındaki stabilite problemleri şunlardır; Kazılan alanın stabilitesi İstiflenmiş katı atıkların kendi içindeki stabilitesi Kaplama tabakalarının stabilitesi

KATI ATIK SAHALARINDA STABİLİTE

Page 48: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Kazılan alanın göçmesi genellikle yanal ötelenme veya dönel göçme

şeklinde olur.

0.25 ∼ 1.30 m

0.25 ∼ 1.30 m

1.30 ∼ 7.60 m

Kazı esnasındaki potansiyel kayma düzlemleri

Page 49: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Katı atığın kendi içindeki stabilite problemleri ; çöp

suyu toplama sistemi boyunca kayma, yan duvarlar ve

taban boyunca dönel göçme, katı atık, kaplamalar ve

temel boyunca dönel göçme, katı atığın kendi yapısı

içerisinde dönel göçme, alt kaplama üzerinde yanal

ötelenerek göçme şeklinde ortaya çıkabilir.

Katı Atık

Gevşek Zemin Kaplama Tabakası

Katı Atık

Katı Atık

Kaplama Tabakası

Katı atık sahasındaki kayma düzlemleri

Page 50: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Stabilite Analizi ve Hesap

Yöntemleri Stabilite hesap yöntemleri; kayma

düzleminin şeklinin dairesel veya kama

kabulüne, kaç boyutta analiz istendiğine

ve statik veya dinamik yükler altında

hesaba göre üçe ayrılır;

Limit Denge Metodu

Sonlu Elemanlar Metodu

Sismik Analiz

Page 51: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

ifadesiyle hesaplanır. Bu ifadede pay kısmındaki Mr veya Fr harekete karşı koyan momentler veya kuvvetlerdir. Md veya Fd hareketi tetikleyici momentler veya kuvvetlerdir.

Limit Denge Metodu Şevin kaymaya karşı güvenlik katsayısı FS ;

Page 52: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

.

Sonlu Elemanlar Metodu Kütlenin eşit parçacıklara ayrıldığı ve bütün parçacıkların birbiriyle ilişkili olduğu ilkesine dayanan bir metottur. Bu metotta her bir parçacık bir yanındakine belli kuvvetler uygular ve onu harekete zorlar.

Limit denge metotları; sonsuz eğim metodu, kama metodu ve dilim metodudur. Sonsuz eğim metodu; Kayan kütlenin hareketi tek yönde ve şev eğimine

paralel olduğunda kullanılır. Hareketi başlatıcı kuvvetler kayan kütlenin

ağırlığından kaynaklanan kuvvetlerdir. Harekete karşı koyan kuvvetler ise

yüzeyler arası sürtünme kuvvetleridir.

Kama metodu; Kayan kütlenin geometrisi basit ve iki kamaya ayrılabilir şekilde ise kullanılır. Sonsuz eğim metodundan daha güvenlidir.

Dilim metodu; Şev stabilitesi için en çok kullanılan metottur. Dairesel veya kama şeklindeki kayma yüzeyleri için kullanılır. Basitleştirilmiş Bishop Metodu, basitleştirilmiş Janbu ve üç boyutlu stabilite analizi metodu olmak üzere üçe ayrılır.

Page 53: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Sismik Analiz Statik analizlerde, şev hareketine neden olan temel kuvvet yerçekimi

kuvvetidir.

Deprem sırasında ise düşey ve yatay ivmeler şevde içsel kuvvetler

oluşturur. Sismik şev stabilitesi hesaplarında yatay deprem ivmesi,

düşey deprem ivmesine göre daha kritik durumlar oluşturduğu için hesaplar yatay

deprem ivmesine göre yapılır. Genellikler yerçekimi kuvveleri, düşey deprem

ivmesini sönümler.

Amerikan Federal Düzenleme Enstitüsü (The Code of Federal

Regulations) 1991 yılından itibaren deprem riski taşıyan bölgelerdeki katı

atık alanlarının depreme dayanıklılıkları için katı atıklarda ve yanal

hareketlerine bazı sınırlamalar getirmiştir. Bu sismik alanlar Amerika

kıtasının yaklaşık yarı alanını kapsadığı için ayrı bir önem kazanmıştır.

Dinamik yükler nedeniyle katı atığın kendi içindeki hareketleri, temeldeki kaplama tabakasına ve katı atığın üzerindeki kaplama tabakasına verilecek zararlardır. Bu problemlerden dolayı üst kaplama tabakasında yarıklar ve çatlaklar oluşabilir, katı atığın dış çevreyle olan tecridi de kalkmış olur. Katı atık suyu drenajı ve gaz toplama sistemleri de zarar görmüş olabilir.

Katı atık döküm alanları için duyulan endişeler;

Page 54: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Amerikan Federal Düzenleme Enstitüsü (1991) yanal hareketi olan katı atık

alanlarının deprem riski taşıyan bölgelerde oluşturulmaması,eğer

oluşturulacaksa alt ve üst kaplama tabakalarının, çöp suyu drenaj ve gaz

toplama sistemlerinin ve yüzeysel su toplama sistemlerinin en büyük yatay

deprem ivmesine (MHA) göre projelendirilmesini istemiştir. Bu sismik alanları

ise Amerika Çevre Koruma Kurumu (U.S. Environmental Protection Agency

EPA) %10 veya daha yüksek bir ihtimalle en büyük yatay deprem ivmesinin

0.1g’yi 250 yıllık periyot içerisinde geçen alanlar olarak tarif etmiştir.

EPA’nın teknik şartnamesine göre şev stabilitesi güvenlik katsayısı

1.2 ila 1.7 arasında seçilmelidir.

Şev stabilitesi için Fs güvenlik katsayıları (USEPA, 1992)

Parantez dışındaki değerler statik hesaplar için, parantez içindeki değerler deprem yükleri altında hesaplamalar içindir.

Page 55: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Bir şevde eğer depremin oluşturduğu ivme, hesaplanan şevin akma ivmesini geçiyorsa bir düzlem boyunca şev hareketi oluşur.

Seed ve Bonaparte (1992) yaptıkları araştırmalarda en büyük sismik yer değiştirmenin 0.15 ila 0.30 m arası olduğu taktirde, iyi dizayn edilmiş katı atık sahalarında kabul edilebilir değerler olduğunu söylenmişlerdir.

Tek doğrultudaki dalga yayılımı gösteriyor ki katı atık sahalarındaki

atıkların sismik stabilitesi katı atığın dinamik özelliklerine ve yüksekliğine bağlıdır.

Katı atıklarda tek doğrultudaki dalga yayılım hızı; alt tabakalardaki zemin türleri, katı atık sahasının yüksekliği, katı atığın birim hacim ağırlığı, katı atığın kayma modülü ve sönümlenme karakteristikleri, yer hareketlerinin karakteristikleri ile doğrudan ilişkilidir.

Sharm’ın (1990) Kaliforniya’daki Richmond Katı Atık Sahasındaaşağı kuyu yöntemiyle yaptığı çalışmalarda Vs kayma dalgası hızı 200 m/s olarak bulmuştur. Anderson(1992) sismik yansıma deneylerinde bulduğu sonuçlara göre vs kayma dalgası hızı 244 m/s olarak bulmuştur.

Page 56: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Singh ve Murphy (1990) Kaliforniya Katı Atık Sahası’nda aşağı kuyu ve çapraz kuyu yöntemleriyle Vs kayma dalgası hızı 30 ∼ 275 m/s olarak bulmuşlardır. Kavazanjian (1993) Kaliforniya’daki 10 farklı katı atık sahasındaki yaptığı deneylerde kayma dalgası hızının; katı atığın depolanma yaşı ve derinliğine bağlı olarak arttığını görmüştür. Yüzeyde ve yeni depolanmış az sıkıştırılmış katı atıkta Vs kayma dalgası hızı 80 m/s, iyi sıkıştırılmış ve uzun zaman önce depolanmış katı atıkta 160 m/s olarak hesaplamıştır. 20 m derinlikteki yeni depolanmış katı atıkta Vs kayma dalgası hızı 150 m/s iken aynı derinlikte uzun zaman önce depolanmış olan katı atıkta ise 300 m/s olarak gözlemlemiştir. 30 m derinlikte ise kayma dalgası hızının 340 m/s olduğunu görmüştür. Bu araştırmalara göre çöpte kayma Vs dalgası hızının derinliğe bağlı olarak 50 ∼ 350m/s arasında değerler aldığını söylemek mümkündür.

Page 57: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Güvenlik katsayısının 1 olması durumu için hesaplanan ky akma ivmesi,

deprem nedeniyle oluşacak kmax en büyük yatay ivmeye (ivme zaman

geçmişinden bulunur) oranı bilinirse Şekil 4.3’ten deprem nedeniyle

oluşabilecek yer değiştirmeler hesaplanabilir.

ky/kmaks

Şekil 4.3: Yer değiştirme ky/kmaks diyagramları (Makdisi ve Seed, 1977)

Page 58: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Newmark (1965) sismik hareketler sonucu oluşan şev hareketi için yer

değiştirmeler için aşağıdaki bağlantıyı önermişlerdir;

Burada U yer değiştirme, V yer hızı, A zemin ivmesi, N ise güvenlik katsayısı 1

durumunu sağlamak için gereken ivmedir.

Katı atığın kayma modülü ve sönümlenme karakteristikleri düşük birim

hacim ağırlığı ve çok sıkışabilme özelliği yüzünden turba zemininkine

yakındır. Singh ve Murphy (1990) katı atıkların bu özelliğini görerek;

sönümlenme ve kayma modülü ile tekrarlı kayma deformasyonu arasında

Şekil 4.4’teki eğriyi önermişlerdir.

Page 59: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Tekrarlı kayma deformasyonu (%)

Tekrarlı kayma deformasyonu (%)

Tekrarlı kayma deformasyonu (%)

Tekrarlı kayma deformasyonu (%)

Page 60: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Seed ve Martin (1966) yatay eşdeğer deprem ivmesini blok şeklindeki

kama için;

olarak ifade etmişlerdir. Burada; HEA yatay eşdeğer deprem ivmesi, τh(t); z

derinliğindeki yatay kayma gerilmesi, ρ; z derinliği üzerindeki malzemenin

birim hacim ağırlığı, z ise derinliktir. Katı atık sahalarındaki kayma yüzeyi

genelde geosentetik veya geotekstil (en küçük kayma direncine sahip

tabakalar) kaplama tabakalarında olur.

Katı atık dolgusunun Ts temel periyodu;

ifadesi ile hesaplanmaktadır. Burada; Ts katı atık dolgusunun temel periyodu,

H katı atık dolgusunun yüksekliği, Vs katı atıktaki kayma dalgası hızıdır.

Örnek olarak H = 30 ∼ 90 m ve Vs = 150 ∼ 300 m/s için Ts = 0.5 ∼ 2.0 s arası

değişmektedir.

Page 61: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

-KOMPAKSİYON -DERİN DİNAMİK KOMPAKSİYON -ENJEKSİYON -JET ENJEKSİYON -VİBRO KOMPAKSİYON -ÖN YÜKLEME

Page 62: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

1.Stabilite analizi ve hesap yöntemleri nelerdir?

2.Katı atık sahası seçiminde nelere dikkat

edilmelidir? Açıklayınız.

3. Depo taban teşkili nasıl yapılır?

4.Düzenli depolama yönteminin avantajları nelerdir?

5. Taban geçirimsizliğinin sağlanması için yapılan

uygulamalar nelerdir?Kısaca açıklayınız.

6. Çöp sahasına sızacak yağmur suyu miktarı

nelere bağlıdır?

7.Düzenli depolama tesislerindeki atık tasarım

şemasını çizin.

Page 63: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Cevap 1:

Stabilite hesap yöntemleri; kayma

düzleminin şeklinin dairesel veya kama

kabulüne, kaç boyutta analiz istendiğine

ve statik veya dinamik yükler altında

hesaba göre üçe ayrılır;

Limit Denge Metodu

Sonlu Elemanlar Metodu

Sismik Analiz

Page 64: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Cevap 2:Katı Atık döküm sahaları, en yakın

yerleşim birimine en az 1 km, havaalanına en

az 5 km uzaklıkta olmalıdır.

İçme, kullanma ve sulama suyu temin edilen

yeraltı ve yerüstü sularını koruma

bölgelerinde inşa edilmemelidir.

Kurulan tesisin konumu, imar planında

belirtilerek, işletmeye kapatıldıktan sonra en

az 40 yıl yerleşime açılmaması sağlanmalıdır.

Tektonik yapı,

Kırık ve çatlaklı bölgeler,

Taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, çığ,

heyelan ve erozyon bölgelerinde inşa

edilmemelidir.

Page 65: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Çevredeki trafik ve ulaşım yollarının durumu,

Şehircilik açısından, katı atık depo sahaları hakim rüzgar yönünde inşa edilmemelidir.

Sulak alanlarda hiçbir şekilde inşa edilmemelidir.

Taşıma mesafesi,

Sahanın toplam depolama kapasitesi,

Sahanın çevreden görünüşü gibi faktörler dikkate alınmalıdır.

Deprem bölgelerinde fay üzerinde inşa edilmemelidir.

Depolama sahası en az 10 yıllık ihtiyaca cevap verecek kapasitede olmalıdır. (Çevre Bakanlığı, 1996)

Page 66: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Cevap 3:Katı atık depo sahalarında çevre

kirliliği açısından her türlü kirletici

parametreyi içeren sızıntı suyu, kontrol

altına alınmalıdır.

Sızıntı suyunun olumsuz etkisini önlemek için

depo sahasının tabanı geçirimsiz hale

getirilir.

Bu geçirimsizliği sağlamak için tabii ve suni

malzemeler veya bunun her ikisi de birlikte

kullanılabilir.

Page 67: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Cevap 4:

En ekonomik yöntemdir.

Kullanıp kapatılan araziden rekreasyon

amacıyla istifade edilir.

Geniş iş imkanları doğar.

Yöre halkı , elde edilecek enerji ve

imkanlardan öncelikle istifade eder.

Page 68: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Cevap 5:

Taban geçirimsizliğinin sağlanması için yapılan bazı uygulamalar,

Doğal Kilden Taban Örtüleri;

kalınlık,10-25 cm;

Geçirgenlik:1.10-5 - 1.10-9 m/s

Geomembranlar; kentsel katı atıkların ve tehlikeli atıkların depolandığı katı atık dolgu alanlarında yüksek yoğunlukla polietilen (HDPE) kullanılmaktadır.

Geosentetik Killi Taban Örtüleri; katı atık dolgu alanlarını tabanlarında ve son örtü yapımında yeni kullanılmaya başlanan bir üründür. Bu malzemeler, iki geotekstil arasında sıkıştırılan veya bir geomembrana yapıştırılan ince bir bentonit tabakasından oluşan prefabrik, killi taban örtüleridir

Kompozit Taban Örtüleri; Tipik bir katı atık dolgu alanı taban örtüsü kil ve geomembrandan oluşur.

Page 69: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Cevap 6:

Çöp deposu içine sızacak yağmur suyu

miktarı;

Yüzey toprağının cinsi,

Bu toprağın sıkıştırma derecesi,

Yüzeyin eğimi,

Sıcaklık derecesi,

Bitki örtüsü,

Rutubet miktarı.

Page 70: Mevcut katı atık sahalarının iyileştirilmesi ve stabilizasyonuinsaat.cumhuriyet.edu.tr/wp-content/uploads/7.GRUP... · 2016-04-26 · belli kuvvetler uygular ve onu harekete

Cevap 7: