METODY BADAŃ PISMA RĘCZNEGO

Metoda - „świadomie stosowany sposób postępowania mający prowadzić do osiągnięcia zamierzonego celu”. SJP PWN

1. Metody identyfikujące mające na celu określenie cech psycho-fizycznych wykonawcy zapisu lub wskazanie okoliczności sporządzenia zapisu.

(metody grafologiczne, metoda ustalania płci wykonawcy zapisu, metoda ustalania prawo i leworęczności, metody ustalania chorób psychicznych człowieka, metoda ustalania maskowania pisma, metody ustalania faktu i rodzaju pomocy przy sporządzaniu zapisu i inne).

2. Metody porównawcze stosowane w sytuacji kwestionowania zapisu i wymagające wykorzystania w badaniach materiału zakwestionowanego i porównawczego.

Grafologia wg SJP PWN

1. Metoda analizy pisma ręcznego.

2. Określanie cech psychicznych człowieka na podstawie charakterystycznych cech jego pisma ręcznego.

http://sjp.pwn.pl/sjp/grafologia;2559530

Grafologia w piśmiennictwie

Wieloznaczność terminu grafologia.

1. Grafologia jako sztuka określania charakteru , zdolności i upodobań piszącego na podstawie grafizmu (jako metoda).

2. Grafologia jako wszelkie badania pismoznawcze ,

- badania identyfikujące ( metody grafologiczne, metoda ustalania płci, lewo lub praworęczności , zawodu, stanu pod wpływem alkoholu, narkotyków, zaburzeń psychicznych i inne)- nie dają możliwości pewnego wnioskowania;

- badania porównawcze.

3. Grafologia jako nauka o piśmie obejmująca kwestie związane z historią, technikami, fizjologią, psychologią i identyfikacją pisma.

Grafologia w ujęciu klasycznym (jako określanie charakteru człowieka na

podstawie pisma)

1. Podstawowe założenie: pismo jest odzwierciedleniem psychofizjologicznych

właściwości piszącego. Ale: brak badań, które pozwoliłyby na naukowe

ustalenie zgodności cech psychofizycznych z grafizmem.

Brak wskazań na badania empiryczne, które uzasadniałyby proponowaną

interpretację cech.

2. Różne szkoły grafologiczne proponujące swoją interpretację pisma i różną

terminologię.

3. Rola intuicji w grafologii.

4. Pewność wniosków grafologicznych.

5. Wnioskowanie na temat właściwości charakteru człowieka tylko w

oparciu o pismo.

6. Eksperyment wskazujący na wartość badań grafologicznych.

Porównanie grafologii do psychologicznych testów projekcyjnych.

W nauce psychologii pismo jest jednym ze środków poznania, niejedynym, jest symptomem świadczącym o predyspozycjach, np.motorycznych, emocjonalnych, czasami o zaburzeniach organicznychlub funkcjonalnych osoby badanej.

Wykorzystywane jest w różnych dziedzinach, np.:

- do diagnozowania tzw. specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu,

- do określania predyspozycji zawodowych i innych (Hiszpania, Francja,Włochy),

- do diagnostyki psychiatrycznej i neurologicznej (kontrola przebieguleczenia i rehabilitacji).

- do grafoterapii.

Pismo może być dla biegłego ostrożnym źródłem diagnozy o jegowykonawcy. Może być podstawą do:- oceny jakości materiału badawczego,- do zebrania adekwatnego materiału porównawczego,- zasięgnięcia dodatkowych informacji o osobie, której grafizm jestprzedmiotem badań pismoznawczych,- w przypadku stwierdzenia zmian patologicznych pisma, możebyć podstawą do zarządzenia przez organ procesowy badańlekarskich wykonawcy zapisu lub fachowej analizy dokumentacjimedycznej, a wyniki tych ustaleń mogą mieć wpływ na określenieważności dokumentu (np. testamentu).

Dotychczasowe badania eksperymentalne nie dały podstaw dowskazania cech charakterystycznych tylko i wyłącznie dla danegozaburzenia, stanu piszącego, warunków sporządzenia zapisu .

2. Metody porównawcze- celem jest identyfikacja wykonawcy zapisu,ustalenie czy cały tekst napisała jedna osoba, liczby wykonawców,określenie prawdopodobnego wieku naniesienia zapisów,określenie kolejności naniesienia zapisów,

Materiał zakwestionowany

Materiał porównawczy

Materiał porównawczy

Materiał porównawczy

Przeprowadzenie ekspertyzy pismoznawczej mającej

na celu identyfikację wykonawcy zapisu wymaga

zgromadzenia odpowiedniego materiału badawczego.

np. testament, umowa

kupna - sprzedaży, inne

zapisy

- notatki, formularze, ankiety i inne

zapisy

sporządzone w życiu codziennym,

- zapisy sporządzone dla

celów ekspertyzy

Metoda kaligraficzna

1. Założenie metody: nauka pisania i indywidualizacjapisma powoduje, że piszący buduje litery w sposóbindywidualny, niepowtarzalny u innych osób.

2. Pismo traktowano w sposób statyczny.

3. Metoda ta nie sprawdza się w przypadku pismpodobnych, w przypadku naśladownictwa imaskowania pisma.

4. Metoda kaligraficzna nie jest stosowana obecnie.

5. Zaletą metody było wskazanie elementów budowyznaków graficznych jako podstawy wnioskowania.

Metoda sygnalityczna(fotograficzno- opisowa)

1. Jest rozwinięciem metody kaligraficznej.2. Pismo traktuje jako twór dynamiczny, analizuje odmiany

liter jednobrzmiących, zespoły literowe, wiązanie liter, kątnachylenia pisma, szerokość i wysokość pisma,naciskowość, impuls pisma, odstępy między wyrazami,znakami, wierszami, interpunkcja, ortografia.

3. A. Bertillon zaproponował wykorzystanie fotografii dozobrazowania wyników porównań.

4. Krytyce poddana została jednostronność metody,uwzględnienie tylko cech opisowych i jej wysoki formalizm.

5. Zaproponowano terminologię stosowaną obecnie np.elementy podlinijne, nadlinijne, śródlinijne , pojęciegrammy i inne.

Fragment tablicy poglądowej

Metoda grafometryczna E. Locarda1. Założenie metody: w piśmie stałe są stosunki

wielkościowe między wymiernymi elementami znaków graficznych.

2. Piszący nie jest w stanie pozbyć się swoich proporcji, nie jest w stanie odtworzyć proporcji pisma innej osoby.

3. Pomiarom poddawano cztery grupy cech:

- wielkości (np. średnia wysokość gramm śródlinijnych, stosunek elementów nadlinijnych i podlinijnych do śródlinijnych, stosunek wielkich liter do małych i inne),

- kąty, np. między osiami gramm a linią podstawową wyrazu,

- przerwy między literami i grammami,

- statystyka kształtów liter i ich fragmentów.

4. Badania przeprowadzano na tekstach ciągłych, na materiale zakwestionowanym i porównawczym.

5. Wyniki przedstawiano na wykresach.

6. Wymóg jednakowo przeprowadzonych pomiarów.

7. Krytyka metody przez Locarda- metoda grafometryczna nie może być jedyną podstawą wnioskowania, nie uwzględnia dynamiki pisma, ma charakter jednostronny.

8. Metoda grafometryczna jest wyrazem dążenia do obiektywizacji badań i ocen dokonywanych w ich wyniku.

Metoda Matwiejewa (historyczna)

Założenie: pismo człowieka charakteryzuje się jemu tylko właściwym sposobemprzesuwania punktu podparcia ręki po podłożu, który może być regularny bądźnieregularny, i amplitudą ruchów pisarskich będącą wyrazem odległości czubka środkapisarskiego od punktu podparcia ręki. Właściwości te można zbadać analizując kątpochylenia liter lub gramm w stosunku do linii podstawowej wyrazów lub w stosunku doliniatury. Wyniki pomiarów przedstawiał za pomocą wykresu. U osoby o wyrobionympiśmie zgodność wykresów jest duża, w piśmie niewyrobionym , a także kreślonym wnietypowych warunkach brakuje zgodności.

Metoda nie mogła być stosowana do pisma patologicznego, niedojrzałego. Zalecanabyła do badań podpisów ze względu na ich większy automatyzm.

Metody badań podpisów

1. Metoda analizy zmienności. Istotą jej jest liczbowe wyrażanie wybranych cech ogólnych iszczególnych podpisów i umieszczenie ich w tabeli dla podpisu zakwestionowanego iporównawczego. Stwierdzenie, że większość badanych cech materiału zakwestionowanegonie mieści się w zakresie materiału porównawczego, upoważnia do sformułowania wniosku,że podpisy sporządziły różne osoby (duża zmienność). Stosowana do podpisówzautomatyzowanych, wyrobionych, nie do pisma patologicznego.

2. Metoda systemu linii prostych Duystera stosowana do badania podpisów nieczytelnych. Nienadaje się do badania podpisów kopiowanych i w przypadku autofałszerstwa. Na podpisiewykreśla się styczne, linie proste, które są naturalnym przedłużeniem poszczególnych grammpodpisów. W ten sposób uzyskuje się układ linii, który jest taki sam tylko w podpisachautentycznych.

3. Metoda projekcji geometrycznej Brossona.

Założenie: W przypadku naśladowania podpisów, w podpisie sfałszowanym powstająodchylenia w rozmieszczeniu poszczególnych znaków graficznych w stosunku dopodpisów autentycznych.

Na badany materiał nakłada się kalkę, a następnie wyznacza się cztery najbardziejwysunięte na zewnątrz punkty, które się łączy. W ten sposób powstaje czworobok, którymożna podzielić na trójkąty. W podpisach jednej osoby są one podobne.

Metoda skrytykowana, ilość informacji, którą dostarcza jej zastosowanie jest zbyt mała,aby biegły mógł na tej podstawie opiniować. Wahania kątów u jednej osoby mogąwynosić ponad 60 °.

Metoda projekcji geometrycznej Brossona

Z. Czeczot, Badania identyfikacyjne pisma ręcznego, Warszawa 1972,

4. Metoda badań geometryczno- strukturalnych, podobna dopoprzedniej. Różnica dotyczy wyboru punktów, będących wierzchołkamifigury geometrycznej wykreślonej na podpisie. W materialezakwestionowanym i porównawczym powinny być wyznaczoneanalogicznie wg pewnych reguł. W ten sposób powstają różnorodnefigury: wieloboki, koła, elipsy itp. Rodzaj figur nie jest z góry określony, azależy od konstrukcji podpisu. Wnioskowanie opiera się napodobieństwie wykreślonych figur lub na ich braku.

Metoda badań geometryczno-strukturalnych

Z. Czeczot, Badania identyfikacyjne pisma ręcznego, Warszawa 1972,

5.Metoda wyznaczania wskaźnika podobieństwa kinetyczno- geometrycznego A.Łuszczuka.Polega na ustaleniu w wyniku jakich podstawowych ruchów ręki powstał dany

zapis. Autor wyróżnił 10 elementarnych ruchów ręki i przyporządkował im wartośćliczbową. Po zbadaniu w ten sposób materiału zakwestionowanego iporównawczego oblicza się według wzoru wskaźnik podobieństwa kinetyczno-geometrycznego.

W pkg A/B= Sew/Swe x 100%,Wpkg- wskaźnik podobieństwa kinetyczno-geometrycznego konstrukcji A i B,Sew- liczba elementów wspólnych, Swe- liczba wszystkich elementów.

Metoda ta pozwala na określenie wartości identyfikacyjnej podpisów. Pozwala jużwe wstępnej fazie wyeliminować materiał.

Wi= 1/ (10-L)xSwe,Wi- współczynnik identyfikacyjny, 10- wartość stała, L-liczba podstawowych

kierunków kreślenia w danym podpisie, Swe- suma wszystkich elementówskładających się na badany podpis.

Metody dotyczące tekstu ciągłego1. Metoda statystycznej weryfikacji materiału badawczego (tekst długi

sporządzony w typowy sposób, metoda nie może być stosowana wzapisach zmienionych świadomie lub nieświadomie). Oparta jest namożliwości wykorzystania danych dotyczących częstotliwościwystępowania określonych cech pisma w danej populacji. Ekspertwiedząc, jak często dana cecha powtarza się w reprezentatywnej dlacałego społeczeństwa danego państwa próbie pisma, przy uwzględnieniukryterium wieku, płci, wykształcenia, regionalizmów, używanych środkówpisarskich, warunków pisania, może obliczyć prawdopodobieństwopowtórzenia się określonego zespołu cech u dwóch osób. Brak danych natemat częstotliwości występowania cech pisma w Polsce uniemożliwia jejstosowanie.

Metoda wyklucza subiektywną ocenę materiału badawczego przez

biegłego.

2. Metoda obliczania współczynnika integracji pisma A. Felusia. Poziomintegracji pisma to stosunek liczbowy gramm wzajemnie powiązanych dogramm niepowiązanych.

I= w/nw,

I- poziom integracji pisma, w- suma gramm powiązanych, nw- sumagramm niepowiązanych.

Metody tej nie można stosować do zapisów maskowanych. Wadą jej jest

uwzględnienie tylko jednej cechy.

Zdaniem krytyków może być stosowana w celach eliminacyjnych.

Metoda graficzno-porównawcza

1. W ramach badań ustala się i porównuje najbardziej charakterystyczne cechypisma (cecha pisma- właściwość warstwy graficznej, językowej, treściowejlub technicznej) w materiale zakwestionowanym i porównawczym wzakresie grup cech: syntetycznych, topograficznych, mierzalnych,motorycznych, konstrukcyjnych.

2. Następnie zestawia się wyniki analiz materiału porównawczego i materiałuzakwestionowanego, wyznacza się zbieżności i rozbieżności między nimi, anastępnie wartościuje je.

3. Ostatnim etapem badań jest sformułowanie wniosków identyfikacyjnych isporządzenie opinii.

Uwzględniając względną jedynie stabilność pisma, jedne i drugie należywyjaśnić.

Z. Czeczot, Badania identyfikacyjne pisma ręcznego, Warszawa 1972.

A. Feluś, Odchylenia materialne w piśmie osobniczym, Katowice 1979,

A. Feluś, Podpisy. Studium z pismoznawstwa kryminalistycznego, Katowice 1987,

P. Horoszowski: Kryminalistyka. Warszawa 1958,

W. Gutekunst, Kryminalistyka, Warszawa 1974,

Wójcik W., Badania porównawcze pisma ręcznego, Problemy Kryminalistyki

14/ 1958,

E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyński, Kryminalistyka – czyli rzecz o metodach śledczych, Warszawa

2008,

T. Wróbel, Pismo i pisanie w nauczaniu początkowym, W-wa 1985,

J. Widacki, Kryminalistyka, C.H. BECK 2016 ,

J. Moszczyński, Subiektywizm w badaniach kryminalistycznych, Olsztyn 2011,

M. Goc, B. Goc- Ryszawa, Nowoczesne metody i techniki badań pismoznawczych, Problemy współczesnej kryminalistyki, Warszawa 2013.

M. Goc, Współczesny model ekspertyzy pismoznawczej- wykorzystanie nowych

metod i technik badawczych, Volumina 2015.