M e n o p o z D ö n e m i B r o s ü r ü profemina

c

KENDİNİZİ İYİ HİSSEDİNHORMONLAR AKTİF YAŞAYINKişisel doz

ayarlamalarıyla

şikayetlerinizde azalma

Hareket,

spor ve doğru

beslenme

İlave hormon

tedavisinde en

yeni araştı rmalar

Hoş Geldiniz

Günümüzde menopoz dönemi hayat ımızınyepyeni ve değer l i b i r aşamasına işareted iyor. Çocuk lar ar t ık kendi baş lar ın ın çare-s ine bakabi l iyor, iş hayat ında ar t ık hemenher şey yo luna g i rmiş durumda o luyor. Busayede kendi i lg i a lan lar ımıza ve eş ler i -

mize ayı racak daha faz la zamanımız ka l ıyor.

Her b i r kadın, menopoz dönemin i b i r d iğer inden fark l ıyaşıyor. Kadın vücudunun k ısmen akut ş ikayet ler in eş l iket t iğ i bu aşamada bazı kökten değiş ik l ik ler görü lsede,menopoz dönemi b i r hasta l ık deği l , doğal b i r süreçt i r.

E l in izde tu t tuğunuz bu broşür le s iz lere, menopoz döne-min i daha iy i an lamanızda, o lası ş ikayet ler in iz i or tadankaldı rmanızda ya da azal tmanızda yardımcı o lmak,sağl ığ ın ız ı e tk in b i r şek i lde korumanız konusunda s iz-ler i yürek lendi rmek is t iyoruz.

Anet t Schuber tİ laç Depar tmanı Yönet ic is iDr. Kade Pharmazeut ische Fabr ik GmbH

İç indeki lerMenopoz Dönemi: Hayat ınızda Yeni Bir Dönem Sayfa 4

Menopoz dönemi nedi r?

Menopoz dönemi ne zaman baş lar?

Hormonal değiş ik l ik ler

Menopoz Dönemi Şikayet ler i Sayfa 8

Menopoz dönemi ş ikayet ler in in nedenler i?

Tip ik ş ikayet ler ne lerd i r?

Hormon eks ik l iğ in in uzun vadedeki sonuç lar ı

Menopoz Dönemi Şikayet ler inin Tedavisi Sayfa 13

İ lave hormon tedav is in i gerekt i ren durumlar ne lerd i r?

Hekimin iz , hangi i laç lar ı yazabi l i r?

Tedavi şeması

Lokal öst ro jen tedav is i

Ne tür yan etk i ler görü leb i l i r?

Hormonlar r isk l i mi?

İ lave hormon tedav is inden önce ne lere d ikkat e tmel iy im?

Beslenme ve yaşam biçimi Sayfa 22

Hareket ve spor

Doğru bes lenme

Kemik ler iç in ka ls iyum

Kasık bö lges i iç in j imnast ik

Başka ne lere d ikkat ed i lmel i?

Son Bir Söz Sayfa 25

profemina

Menopoz Dönemi

profemina4

Buna rağmen b i r çok kad ı -n ın, menopoz dönemin in ya-şam kal i te ler in i düşürdüğünüdüşünmes i düşündü rücü .Gençl iğ in , çek ic i l iğ in , sağl ıkve yaşama sev inc in in kay-bolup g i tmesinden korkuyor-

lar. Çoğu zaman da menopozdöneminde, hayatımızda uyumgöstermemiz gereken büyükdeğiş ik l ik ler o lab i l iyor : örne-ğ in çocuk la r ev i t e rk e t t i -ğ i nde , anne ya da babahas ta o lup bak ıma i h t i yaç

Menopoz Dönemi:Hayat ınızda Yeni BirDönemGönümüzde kadınlar menopoz dönemine geldikler indeönler inde daha uzun bir ömür bulunuyor ve henüz hayat-lar ın ın hemen hemen yar ıs ına varmış oluyor. Öncekikuşaklar la karşı laşt ı r ı ld ığında kadınlar art ık menopozdönemler inde hayat ın tam ortasında bulunuyorlar.

Menopoz Dönemi

profemina 5

duyduğunda ya da mes lekhayat ımızda üstes inden gel -memiz gereken değiş ik l ik leror taya ç ık t ığ ında.

Menopoz dönemindek i so -run la r b i r çok kad ın t a ra -f ından h iç de önemsiz sayı -l amayacak i l ave s ı k ın t ı l a ro larak a lg ı lanıyor. Gene deh i çb i r kad ın bu dönemdekendisini rahatsız ya da hastah i sse tmeme l i d i r, çünkü budönemin t i p i k ş i kaye t l e r i n io r t adan ka ld ı rmaya ya daazal tmaya yönel ik e tk in ted-b i r ler bu lunmaktadı r. Bu bro-şür, menopoz dönemi s ı ra-s ında ve sonrasında sağl ık l ıve akt i f ka lab i lmek iç in ne leryapabi leceğin ize da i r iş in izeya rayacak ç ı k ı ş nok ta la r ısağlayacakt ı r.

Menopoz döneminedir?

Haya t ın doğa l b i r pa rças ıo lan menopoz döneminde ,yumur ta l ı k l a r yavaş yavaşhormon üret imine son ver i r.Zaman i çe r i s i nde ho rmonüret iminde ger i leme görü lenbu süreç progesteron hormo-

nunun ü re t im in in aza lma-sıy la baş lar ve öst ro jen i ledevam eder. Bu döneme “k l i -makter ium” adı da ver i l i r. Busüreçte son aybaşı ha l i yaş-nı r. Son aybaşı ha l in in yaş-andığı zaman d i l imin in adı -d ı r menopoz.

Menopoz dönemine zaman başlar?

Menopoz dönemi 40 ’ l ı yaş-lar ın or ta lar ında baş lar. B i r -çok kadın son aybaşı ha l in i49 i la 55 yaş lar ında (or ta la-ma 52) geç i r i r.

Aybaşı döngüsündeki düzen-s iz l ik , per imenopoz adı ver i -len ve menopoz dönemin inbaş lang ıc ı say ı l an sü rec ini lk işaret ler in i o luşturur. Ay-baş ı dönemle r i a ras ındak isüre ler k ısa lab i ld iğ i g ib i be-l i rg in mik tarda da uzayabi l i r.A ra kanama la r da yaşa -nab i l i r. Bun la r, yumur ta l ı k -la rda a r t ı k yumur ta hücre-l e r i n i n düzen l i b i r şek i l deo lgun laşamad ığ ın ın , o lgun -l aşsa dah i yumur ta l ı k tandışar ı ç ıkamadığının göster -ge ler in i o luşturur. Per imano-

Menopoz Dönemi

6

poz dönemin in i ler lemesi i leb i r l i k t e gö rü len d iğe r b i rbe l i r t i ise baş ağr ıs ı , göğüs-lerde ser t leşme ve vücut tasu b i r i kmes i g i b i , k ı sacaPMS denen aybaş ı önces isendromlar ındak i ar t ış t ı r. D i -ğer taraf tan menopoz döne-mi i le r led ikçe vücut ta s ık s ıkateş basması baş lar ve ps i -ko lo j i de de değ i şken l i k l e rgörü lür. Bunlar da yavaş ya-vaş ar tan öst ro jen eks ik l iğ-in in do lay l ı be l i r t i le r id i r. Vü-cudun menopozdan sonra dadüşük ho rmon sev i yes ineal ışabi lmek iç in b i rkaç y ı la(2 i la 5 y ı l ) ih t iyacı o lacakt ı r.

Hormonaldeğişikl ik lerMenopozdan önce hormonlararasındak i karmaşık i l i şk i vee tk i l eş im , aybaş ı ha l i n i ndüzen l i b i r şek i l de ge l i ş -mes in i ve kad ın ın doğu r -ganl ığ ın ın sürmesin i sağlar.Bu karş ı l ık l ı e tk i leş im içer i -s i nde yumur ta l ı k l a r t a ra -f ından üret i len c inse l kadın-l ık hormonlar ı (ös t ro jen vesar ı c is im hormonu da denenp roges te ron ) i l e bey indek idüzenl i b i r döngü içer is indec insel hormonlar ın sa lg ı lan-mas ın ı be l i r l eyen kon t ro lhormonlar ı yer a l ı r. Hormon-lar, bazı organlar içer is indeü re t i l i p kan ve vücu t tak i

profemina

Orta lama ömrün ar tması i le b i r l ik te ar t ık kadın lar hayat lar ın ın öneml i b i r k ısmını menopozsonrası dönemde geç i r iyor.

ortalama ömür

Menopozun başladığı yaş

80

60

40

20

0

19001850 1950 2000

Ya

ş (

yıl

)

Menopoz Dönemi

diğer s ıv ı lar la taşınarak be l l ibazı hedef organlar üzer indeetk i gösteren taşıy ıc ı mad-delerd i r.

Öst ro jen hormonlar ın ın b i r -çok o rgan üze r i nde e t k i s ivardı r. Doğurganl ık i le c inse liş lev ler in korunmasının yanıs ı ra kadınsı görünüşü, kadınvücudunun ten ve tüy lenmebiç imin i ve kadının ps iko lo-j i s i n i be l i r l e r l e r. Ös t ro jen ,

göz le r i n ve rahmin ku ru -masını ön ler, idrar yo l lar ın ıen feks iyon la ra ka rş ı ko ru r,ha t ı r lama ye teneğ in i a r t ı r ı rve mora l ver i r. Öst ro jen, b i r o kadar da ke-

mik sağlığı bakımından önem-l i d i r ve vücu t i çe r i s i ndek ibe l l i bazı k imyasal b i leş imidüzen ler. Bu da kadın lar ınyaşamlar ın ın doğurgan dö-nemle r i nde a te ro sk le roz(damar larda k i reç lenme) g ib ika lp ve kan do laşımı hasta-l ık lar ına neden bu kadar azyaka land ık la r ın ı aç ık lamak-tadı r. Enfark tüs (ka lp kr iz i )o ran ı i se menopoz son ra -s ında kadın larda da yavaşyavaş erkek lerdek i görü lmeoranına yak laşmaktadı r. Progesteronun doğurgan dö-nemdek i ana e t k i s i i se ,rah im üzer indek i e tk is i saye-s inde hami le ka lma ye te -neğinin korunması ve destek-l enmes id i r. Ancak p roges -teron, bey inde taşıy ıc ı iş lev ide görür ve korkuyu azal t ıc ıve uykuyu destek ley ic i e tk iyapar.

Menopoz döneminde yumur-ta l ı k l a r ı n i ş l ev le r i yavaş -larken, öst ro jen ve proges-teron üret imi de azal ı r. Buda hormonsal dengenin bo-zu lmasına neden o lur.

7profemina

Şikayet ler

8

Menopoz dönemişikayet ler ininnedenler i?

Menopoz döneminde görü lent ip ik ş ikayet ler ve değiş ik l ik -le re esas i t ibar iy le yumur-ta l ı k l a r ı n i ş l evse l l i ğ i ndek idüşmeye bağl ı o larak kendi -n i gösteren öst ro jen eks ik l iğ i neden o lu r. Ös t ro jen ü re -

t imine, menopoz sonrasındayağ l ı dokuda ha la devamed i ld iğ inden tamamen du r -masa da g i tg ide daha düşükbi r sev iyeye iner. En öneml iöst ro jen ler est rad io l , es t ronve est r io l o lup, bunlar içe-r i s i nde en büyük e t k i yesahip o lan ise est rad io l hor-monudur.

Tipik şikayet lernelerdir?

Menopoz döneminde or tayaçıkan çok sayıda t ip ik ş ika-yet olmakla bir l ik te, bunlarınheps i he r kad ında gö rü l -memektedi r. Ayr ıca ş ikayet -ler in s ık l ığ ı i le yoğunluğu da

Menopoz dönemi şikayet ler inin türü ve boyut lar ı herkadında farkl ı l ık göster ir. Kadınlar ın aşağı yukarı % 25-30’ luk kısmı menopoz dönemini ancak regl dönemler inindüzensiz leşmesi ve sonras ında da tamamen or tadankalkması i le fark etmektedir. Kadınlar ın üçte bir i ağırşikayet ler sergi lemekte ve diğer üçte bir i ise ı l ıml ı i lahaf i f semptomlar göstermektedir.

Menopoz DönemiŞikayet ler i

profemina

Şikayet ler

9

kad ından kad ına fa rk l ı l ı kgöstermektedi r.

Ateş basması/çarpıntı hissi

Menopoz döneminde en s ıkrast lanan ş ikayet a teş bas-masıdır. Böylesi anlarda çoğuzaman göğüs ten ya daboyundan baş lamak üze reş iddet l i b i r s ıcak l ık h iss i ya-y ı l ı r ve ardından da ter bo-şanabi l i r. Çoğunluk la b i rkaçdakika süren bu ateş bas-ması ha l ine ka lp te çarpınt ıve baş dönmes i h i ss i deeş l ik edebi l i r.

Sıcak basması ha l in in s ık l ığ ıise son derece değişkendi rve haf tada ya ln ızca b i rkaçkereden günde 10 i la 12 ke-reye dek değişkenl ik göste-reb i l i r.

Uyku bozukluklar ı

Menopoz döneminde uykubozukluk lar ına da s ıkça rast -l anmak tad ı r. Çoğu zamana teş basmas ı son ras ındaboşanan ter bu uyku bozuk-luk lar ın ın nedenin i o luşturur.Ateş basması ve ter lemenin

b i r gecede b i rden çok kezgörü lmesi durumunda uyku-nun ka l i t es i bozu lu r. Güniçer is indek i b i tk in l ik ve yor-gunluk ise bu durumun so-nuç la r ıd ı r. Uyku bozuk luk -lar ına bunun yanı s ı ra çoğuzaman e rken b i r dönemdeor taya ç ı kan p roges te ronho rmonunun eks i k l i ğ i deneden o lab i l i r.

Düzensiz kanamalar

Hormon sev iyes indek i değiş-kenliğe bağlı olarak menopozdönemindeki b i rçok kadında,kanamalarda düzensiz l ik başgöster i r. Çoğu zaman per iyo-dun arası uzar ve kanamalarş iddet len i r. Ancak bunun ter -s i de yaşanabi l i r.

Uzun süre l i ş idde t l i kana-malar demi r eks ik l iğ ine vebuna bağl ı o larakta bi tk in l iğeve yorgunluğa neden olabi l i r.Regl sırasında çoğu zamangenç yaşlarda ortaya çıkankarın bölgesindeki ağrı laraise menopoz döneminde en-der rast lanmaktadır.

profemina

Şikayet ler

10

Değişken moral durumu/depresif ruh hal i

Çoğu zaman menopoz döne-mindek i kad ın la r, a i l e le r in -den esk i s i ne o ran la dahaçabuk öfke lendik ler i yo lundauyarı lar al ır lar. Bu dönemdekikadınlar birdenbire sinirlenir,dengesizleşir ve ne yapacak-lar ı önceden kest i r i lemez b i rha l a l ı r. Ruh hal ler indek i butürden oynamalar i le enderde o l sa dep res i f geçendönemler hormon sev iyes in-dek i düzensiz l iğ in b i r i fades io lab i l i r.

Hormon eksikl iği -nin uzun vadedekisonuçlar ı

Progesteron ve öst ro jen ya l -n ızca üreme yeteneği bakı -

mından öneml i b i r ro l oyna-makla ka lmaz, aynı zamandakas la r, bağdoku la r ı ve da-mar la r üzer inde de öneml ie tk i lerde bu lunur.

Hormon eks ik l iğ in in hemenfa rk ed i l eb i l en k ı sa vade l isonuç la r ın ın aks ine , uzunvadel i sonuç lar ı yavaş yavaşor taya ç ıkar.

İdrar yolu organlar ı i lecinsel organlarda körelme

Cinsel kadın l ık organlar ı i leidrar yo l lar ı öst ro jen in kon-t ro lü a l t ı ndad ı r. Ös t ro jenüretimindeki azalma nedeniy-l e rah im de r i s i ku ru r veince l i r ; bu da kaşınt ı , yanmave sü rek l i i l t i hap lanma la raneden o lab i l i r. Bunun sonu-cunda da c inse l i l i şk i s ı ra-s ında sanc ı ve ya ra h i ss ior taya ç ıkar.

Mesane ve idrar borusundakimukoza zar ında da ger i lemegörü leb i l i r. Sık or taya ç ıkanmesane ve idrar yo l lar ı en-feks iyonlar ı i le çoğu zamanmantara bağl ı rah im i l t ihap-l anma la r ı bunun sonuç la r ıo larak kendis in i göstereb i l i r.

profemina

Şikayet ler

11

Mesane bö lges indek i bağdokular ın ın esnekl iğ in i kay-betmesi , öze l l ik le de kasıkbölges indek i kas lar ın zayı f -laması durumunda ise is temdışı idrar kaçı rma ( inkont i -nens) g ib i durumlar da or ta-ya ç ıkabi l i r. Örneğin öksür-me ve hapşı rma g ib i küçükçapl ı zor lanmalar s ı rasındagörü leb i len idrar kaçı rmalars t res ya da s ık ın t ı kaynakl ıi nkon t i nens o la rak ad lan -dı r ı lmaktadı r.

Osteoporoz

Esk i Yunanca ’dan a l ı nanos teopo roz te r im i “de l i k l ikemik ” an lamına ge lmekte-d i r ; yan i kemik substansının

y i t i r i lmesi i le b i r l ik te kemik-lerde k ı r ı lganl ık baş lar. Bu-nun nedenin i kemik metabo-l i zmasında aramak gerek i r.Kemik ler imiz sürek l i b i r ya-pı lanma sürec i içer is indedi r.Genç yaş larda kemikte yapı -lanma iş lemi ağı r basarken,yak laşık 35 yaş lar ından i t i -baren kemik metabol izması-nın yavaş yavaş sürek l i b i rer ime sürec i yaşadığı görü-lür. Öst ro jen ler kemiğ i korur,yan i ko la jen ( l i f ) sen tez in iar t ı r ı r ve kemik ler in er imesi -n i ön le r. Menopoz dönemisürec inde öst ro jen lerde dü-şüş görü lürken, kemiktek i l i fve minera l oranında da azal -ma baş lar.

profemina

20 30 40 50 60 70 Yaş (yı l )

Menopoz

Ke

mik

kü

tle

si

Kadın larda kemik küt les inde yaşa bağl ı değiş ik l ik sürec i (menapoz sonrası i lave hormonal ınmadığında)

Şikayet ler

12

Aza lan ös t ro jen sev i yes i ,o rgan i zman ın kem ik le rdek ika ls iyumu gel iş t i rme becer i -s in i zayı f la t ı r. Bes lenme yo-luy la yeters iz mik tarda ka l -s iyum a l ınması ve vücut tarv i t am in eks i k l i ğ i n i n baş la -ması durumunda organizma,kemik le rdek i ka l s i yum re -zerv ler inden ku l lanarak ka l -s iyum b i r ik imin i aza l t ı r.

Bu da yaş ın i le r lemes i i l eb i r l ik te örneğin uy luk kemiğ-inde görü leb i len k ı r ık lar g ib ikem ik le rde k ı r ı lma r i sk in ia r t ı rmak tad ı r. Ancak kemiker imesin in boyut lar ı her b i rkadında fark l ıd ı r ve hem ka-l ı t ıma hem de yaşam b iç i -mine (bes lenme, spor) bağ-l ıd ı r.

Os teoporozun i l e r l eme r i s -k ine, a i le içer is indek i o lasıb i r ka l ı t ım öze l l i ğ in in yan ıs ı ra , e r ken menopoz , çokmik tarda s igara iç imi , yük-sek m ik ta rda veya düzen l ia lko l tüket imi , harekets iz l ikve dengesiz bes lenme sebepolmaktadı r.

İ lave hormontedavisini gerek-t i ren durumlarnelerdir?

İ l ave ho rmon tedav i s i n i nmenopoz döneminde, yaşamka l i t es in i düşü ren bü tünöneml i ş ikayet lerde etk i l i o l -duğu, su götürmez b i r ger-çekt i r : Bu sayede ateş bas-ması , uykusuz luk, gece ter -l eme le r i , menopoza bağ l ıruhsal bozuk luk lar ve kana-ma dönemlerindeki düzensiz-l ik ler or tadan ka ld ı r ı l ı r ya daen az ından öneml i ö l çüdeiy i leş t i r i l i r.

Günümüzdek i çok çeş i t l ii lave hormon i laç lar ı , dozunk i ş i den k i ş i ye aya r l anab i l -mes ine ve her b i r kad ın ınkend ine özgü i h t i yaç la r ınacevap verebi lecek b i r tedav iuygu lanab i lmes ine o lanaktan ımak tad ı r. Bu tedav i l e rs ı ras ında, vücut ta ra f ındanüre t i len hormonlar ın aynıs ıo lan doğal hormonlara (es-t rad io l ve progesteron) baş-vuru lab i l i r.

profemina

Tedavi

13profemina

Menopoz Dönemi Şi -kayet ler inin Tedavisi

Hekiminiz , hangii laçlar ı yazabi l i r?

Menopoz dönemi be l i r t i l e -r inden esas i t ibar iy le öst ro-j en ho rmon la r ın ın so rum luolduğu düşünülmektedi r. Ös-t ro jen le r bu neden le i l aveho rmon tedav i s i n i n vazge -ç i lmez unsu r l a r ıd ı r. Henüz

rah im a l ı nmas ı du rumunuyaşamadınızsa öst ro jene i la-veten gestagen de ku l lanma-l ıs ın ız . Gestagen, rah im de-r i s i nde ös t ro jen in nedenolduğu büyümeye karş ı e tk i -l id i r. Bu durum, rah im der i -s in in çok faz la geniş lemesi ,r ah imde kö tü huy lu ha legeleb i lecek tümör leşmeye vesü rek l i kanama la ra nedeno lab i l eceğ inden öze l b i rönem taşımaktadı r. Gesta-gen i le yürütü lecek tamam-lay ı c ı b i r t edav i , t ek b i ri laç la gerçek leşt i r i leb i leceğig ib i , ös t ro jen ve ges tagenhormonlarından oluşan kom-b ine b i r i l aç la da ge rçek -leşt i r i leb i l i r.

Menopoz dönemindeki ş ikayet ler in önemli ölçüde östro-jen ve progesteron eks ik l iğ inden kaynaklanması ne-deniyle bu hormonlar la yapı lacak i lave hormon tedavisişikayet ler i azal tabi l i r, hatta tamamen ortadan kaldıra-bi l i r. Bu i lave hormonlar, vücudun ergenl ik dönemindenbugüne kadar üre t t iğ i ve menopoz döneminde ar t ıkyeter l i miktarda üretemediği hormonlar ın yer ini a l ı r.

Tedavi

14

Östrojenler

Yaş lanma dönemi ş i kaye t -

ler in in tedav is inde ku l lanı lan

öst ro jen kadın vücudundaki

öst ro jen in aynıs ı o lan est ra-

d io ldur.

Ancak bazı i laç larda,est rad i -

o lün k imyasal a l t b i leşken-

ler i i le b i r l ik te gebe k ısrak-

lardan a l ınan idrardan e lde

ed i l en ös t ro jen le r de (da -

mı t ı lmış k ısrak idrar ı öst ro-

jen ler i adı ver i l i r ) uygulan-

maktadı r.

Est rad io l , i lave hormon teda-

v i s i i ç i n çeş i t l i şek i l l e rde

uygulanabi l i r ; örneğin tab le t ,

yakı ya da c i lde sürü lerek

uygulanan je l o larak.

Örneğin est rad io l je l i ya da

est rad io l yakıs ı b iç imindek i

t edav ide t ransde rma l ad ı

ve r i l en e t ken madde c i l t

üze r i nden kana ak ta r ı l ı r.

Bunun avanta j ı , es t rad io lün,

tab le t l i uygu lamada o lduğu

gib i kana kar ışmak iç in önce

karac iğerden geçmek zorun-

da o lmamasıdı r. Bu nedenle

öst ro jen tab le t ler inde o lduğ-

undan daha düşük doz la r

uygu lanab i l i r. Bu uygu lama

b iç im i , m ide , bağ ı r sak ve

karac iğer açıs ından koruyu-

cu b i r uygulamadır.

Transde rma l i l ave ho rmon

tedav i s i o l a rak j e l t e r c i h

ed i ld iğ inde bu je l ko lomuz

bö lges ine , ka rna ya da

uy luğa düzenl i o larak sürü-

lür. Böy le l ik le c i l t te b i r e tken

madde deposu o luşur ve bu

depodan damar la ra sü rek l i

o larak est rad io l ver i l i r. Bu da

kandaki est rad io l sev iyes in in

dengelenmesin i sağlar.

profemina

Progesteron/Gestagen

Rahim mukoza zar ın ı aş ı r ı

büyümeye ka rş ı ko rumak

amacıy la , çoğu zaman sen-

te t ik gestagenler, yan i doğal

progesteronun a l tsoy lar ı ku l -

lanı l ı r. Etk is i , vücudun üret -

t i ğ i p roges te ronun e tk i s ine

benzeyen bu a l tsoy lar çoğu

zaman tab le t şek l inde a l ın ı r.

Ancak rah im mukoza zar ın ın

büyümesin i be l i rg in şek i lde

önleyebi lecek etk in in görü l -

mesi iç in ik i i la üç aybaşı

dönemi uygu lanma l ıd ı r. Bu

neden le bu ges tagen le r i n

a l ı nd ığ ı i l k ay la rda kana -

malar görü leb i l i r.

No re th i s te ronace ta t , Levo -

no rges t re l , Dyd roges te ron

ve Medroxyp roges te ron -

ace ta t , hek im le r i n s ı k l ı k l a

yazdığı gestagenlere örnek-

t i r. Doğal sar ı c is im hormonu

i l e ayn ı o lan p roges te ron ,

kapsü l o l a rak ku l l an ı l ı r.

Progesteronun, sentet ik ges-

tagenlere göre avanta j lar ına

örnek o larak ise kan içer is in-

dek i k imyasa l b i leş im üze-

r inde o lumsuz etk is in in bu-

lunmaması göster i leb i l i r.

Estradiol ve progesteroni le i lave hormon tedavisi

Hem öst ro jen hem de pro-

ges te ron b i leşen le r in in vü -

cuda özgü doğal hormonlar

o lan es t rad io l ve p roges -

teron i le aynı o lduğu i lave

hormon tedav is i , çok caz ip

terap i o lanak lar ı sunar. Bu

tedav ide ö rneğ in es t rad io l

i çe ren b i r j e l uygu lamas ı

ağızdan a l ınan progesteron

kapsülü uygulaması i le kom-

bine ed i leb i l i r.

Bu i laç larda bu lunan est rad i -

o l ve progesteron, yapı ve

i ş l ev le r i bak ım ından doğa l

kadın c inse l l ik hormonlar ın ın

Tedavi

15profemina

Tedavi

16

ayn ıs ı o l duğundan bu tü ri l ave ho rmon tedav i s i ndeesas i t ibar iy le vücudun ön-ceden kend is in in ye te r inceü re tm iş o lduğu madde le r i naynıs ı ver i l i r.

Komple amel iyat lar son-rasında i lave hormontedavisi

Yumurta l ık lar la b i r l ik te rah imde a l ınmışsa, doğal meno-poz sürec inde görü len öst ro-jen eks ik l iğ i bu durumda dahız la kendis in i göster i r. Buhasta lara çoğu zaman ame-l iyat tan hemen sonra öst ro-jen i lac ı yazı l ı r. Bu g ib i du-rumlarda ar t ık rah im mevcuto lmadığından, normal o laraköst ro jen eks ik l iğ inden doğanş i kaye t l e r i o r t adan ka ld ı r -mak ya da bast ı rmak iç in b i rös t ro jen i l ac ı y l a uygu la -nacak b i r tedav i yeter l i o l -maktadı r. Yumurta l ık lar a l ın-madıysa, menopoz ş ikayet -l e r i b i r denb i re o r taya ç ı k -masa da , doğa l menopozsü rec ine gö re daha çabukgö rü lü r. Bu du rum, rahmia lmak amac ıy la uygu lananame l i ya t yön tem ine bağ l ıo l a rak yumur ta l ı k l a r ı bes -

leyen damar lar ın da kes i l ipayr ı lmasıy la i lg i l id i r.

Tedavi şeması

Rahmi a l ınmamış kadın lardage rek l i o l an tamamlay ıc ıgestagen tedav is i iç in öst ro-jen ve gestagenin sürek l i yada ya ln ızca be l l i dönemleriç in kombine uygulandığı çe-ş i t l i tedav i şemalar ı bu lun-maktadı r.

Sü rek l i uygu lamada gündebe l l i b i r ges tagen dozunai l ave ten ös t ro jen ve r i l i r.Gestagenin sürek l i ver i lmesirah im der i s in in daha faz labüyümesine engel o lur. Buneden le bu tedav i yöntemii le r led ikçe ay l ı k kanamalarkes i l i r.

S ı radan uygu lamada i seçoğu zaman 28 gün boyuncaöst ro jen uygulanmakla b i r l ik -t e , aybaş ı sü rec in in i k i nc iyar ıs ında 12-14 gün sürey leges tagen de a l ın ı r. Gesta-genin kes i lmesinden sonrak igün le rde ös t ro jen uygu la -mas ına devam ed i lmes inerağmen kes i lme kanamas ıadı ver i len kanamalar görü-

profemina

Tedavi

17profemina

lü r. Bu kanamalar ın ş iddet iöst ro jen in dozuna ve gesta-genin türüne bağl ıd ı r.

Lokal östrojentedavisi

Şikaye t l e r ağ ı r l ı k l ı o l a rakc inse l o rgan la r ın loka l kö-re lmesi i le s ın ı r l ı ise, örne-ğ in dö l yo lunda ku ruma vei l t ihab i değiş ik l ik ler görü lüy-orsa, loka l öst ro jen tedav is ib i r çare o lab i l i r. Bunun iç inzay ı f e tk i l i ös t ro jen o la rakest r io l içeren kremler, va j i -na l f i t i l l e r ve yumurga la rbu lunmaktadı r.

Ne tür yan etki lergörülebi l i r?

Kad ın la r ın çok öneml i b i rkısmında (yaklaşık % 90’ında)ya h iç yan etk i görü lmez yada ya ln ızca geç ic i yan etk i -ler or taya ç ıkar. Yan etk i ler inçoğu ös t ro jen in t i p i k e t k i -ler inden o luşmaktadı r ve do-zun azal t ı lmasıy la da or ta-dan ka ld ı r ı lab i l i r le r. En s ıko larak da, genel l ik le terap-

i n i n baş ında , göğüs le rdese r t l eşme, baş ağ r ı s ı , a rakanama la r, m ide -bağ ı r sakş ikayet ler i ve geç ic i düşükmiktarda k i lo ar t ış ı göz lem-len i r. Düzens i z kanama la rgö rü ldüğünde hek im in i z l emut- laka görüşmel is in iz .

İ lave hormon tedav is i i l e r -l ed i kçe vücu t ağ ı r l ı ğ ındazaman zaman göz lemlenenb i r k i l og rama yak ın a r t ı şesas i t i ba r i y l e doku la rdak iar tan su b i r ikmesine bağl ı -d ı r. Ancak kadın lar ın b i rçoğ-unda tedav in in devamındavücu t ağ ı r l ı ğ ı da yen idennormale döner.

Hormonlar r iskl imi?

Göğüs kanseri r iski- Son araşt ırma sonuçlar ı

Son zaman la rda en yen ik l in ik araşt ı rmalar ından e ldeed i len sonuç la r, i l ave hor -mon tedav is in in r isk le r i veyararları hakkında geniş çap-l ı t a r t ı şma la ra neden o l -muştur. Bu tartışmaların baş-lamasından bu yana b i rçok

18

kadın kendis in i güvensiz h is-

se tmek ted i r. Öze l l i k l e de

göğüs kanser i r isk inden ya

da t romboza yakalanmaktan

korkmak tad ı r la r. Pek i , ge r -

çek te i l ave ho rmon teda -

v is in in r isk i ne kadar büyük-

tür?

Göğüs kanser i kadın larda en

sık rast lanan kanser türüdür.

Göğüs kanser ine yakalanma

r isk i i le r leyen yaş la b i r l ik te

ve ka l ı t ıma bağl ı o larak ar t ış

göstermektedi r. Bununla b i r -

l i k t e k i ş i se l yaşama a l ı ş -

kanl ık lar ın ın da (örneğin s i -

gara, a lko l , yan l ış bes lenme

ve harekets iz l ik sonucu faz la

k i lo) k iş in in göğüs kanser ine

yaka lanma r i sk i üze r i nde

etk is i bu lunmaktadı r.

Göğüs kanse r i r aha ts ı z l ık-

lar ının çoğunluğunda bugün

bi le ha la kes in sebepler tes-

p i t ed i lememektedi r.

Toplum içer is indek i hasta l ık -

lar ın görü lme sık l ığ ı hakkın-

da yapı lan araşt ı rmalar temel

a l ı nd ığ ında c inse l ho rmon

kul lanmayan 1000 kadından

45’ ine, 45 i la 70 yaş lar ı ara-

s ında göğüs kanser i teşh is i

konduğu görü lmektedi r.

ABD’de WHI Araşt ı rması adı

a l t ında yapı lmış bu lunan ve

bi rçok yerde at ı f ta bu lunulan

geniş çapl ı b i r araşt ı rmada,

ABD ’ l i hek im le r t a ra f ı ndan

s ıkça yaz ı l an b i r ös t ro -

jen/gestagen kombinasyonu-

nu i l ave ho rmon tedav i s i

o larak uygulamış kadın lar ın

göğüs kanser ine yakalanma

r isk in in daha yüksek o lduğu

tesp i t ed i lm iş t i r. Bu i l ave

ho rmon tedav i s i n i gö ren

kadın lar arasında her sene

10.000 kadında 8 tane daha

faz la vakaya ras t lanmakta ,

yani 1000 kadın başına b i r

taneden daha az vaka tesp i t

ed i lmekted i r. Göğüs kanser i

söz konusu o lduğunda tek

b i r vaka b i le öneml i b i r mik-

tar o lsa da r isk , b i rçok kadı -

n ın tahmin et t iğ in in çok daha

al t ındadır.

Bu araşt ı rmada tesp i t ed i l -

miş görece l i yüksek göğüs

kanse r i r i s k i uygu laman ın

süres ine bağl ıd ı r ve ancak 4

y ı l l ı k b i r t e rap i sü res in in

ard ından göz lemleneb i lm iş -

t i r. Daha k ısa süre l i terap i -

l e rde i se r i sk a r tmamış t ı r.

Bunun la b i r l i k t e y i ne ayn ı

a raş t ı rma gös te rm iş t i r k i ,

ya ln ı zca ös t ro jen ku l l anan

Tedavi

profemina

kad ın la rda göğüs kanse r i

r isk i ar tmamaktadı r.

E3N Araşt ı rması g ib i Fran-

sa ’da yap ı l an son k l i n i k

a raş t ı rma la r c i l t üze r i nden

(transdermal) uygulanan doğ-

a l öst ro jen in , doğal proges-

teron i le kombinasyon hal in-

de iken, göğüs kanseri r iskini

ar t ı rmadığını or taya koymak-

tadı r.

Açık ladığımız bu sonuçlar da

d i kka te a l ı nd ığ ında , eğe r

göğüs kanser iyseniz ya da

geçmişte b i r göğüs kanser i

geç i rmiş isen iz , d ikkat l i dav-

ranı lması gerekt iğ inden hor-

mon tedav is i uygu lamama-

lısınız. Yakın akrabalarınızda,

örneğin anneniz ya da k ız

kardeş in izde göğüs kanser i

rahats ız l ık lar ı bu lunduğu b i -

l in iyorsa, y ine d ikkat l i o lma-

nız gerekmektedi r.

Tromboz ve hormonlar

Tromboz, damar lardak i kan

pıht ı laşmasına ver i len is im-

19

Tedavi

profemina

Aşırı fazla kilo (20 kilogramdan fazla)

Fazla sigara (günde 20 taneden fazla)

Yakın akrabalarda göğüs kanseri

Aşırıya kaçmayan alkol tüketimi

(örneğin günde 1-2 kadeh şarap)

Geç yaşta ilk doğum

(30 yaştan sonra)

Geç menopoz

5 yılı aşkın hormon terapisi

(östrojen/gestagen)

5 yılı aşkın hormon terapisi (yalnızca

östrojen)

+45

+ 2 7

+26

+ 1 3

+ 1 1

+ 1 0

+ 6

+ 1 ,5

Faktör ler 1000 kadında i lave hastalanmavakası*

k işi kadar

Bat ı Avrupa’da 50-65 yaş lar ı arasındak i 1000 kadından, 30-35 göğüskanser i vakas ı baz o la rak a l ınmış t ı r. Değer le r, çeş i t l i a raş t ı rma la r ınsonuçlar ına göre tahmin ed i lmiş t i r.

*

d i r. Kan p ıh t ı s ın ın t op la r -

damar lardan akc iğere sürük-

lenmesi durumunda akc iğer

embol is i adı ver i len durum

görü lür. Tromboz ve akc iğer

embol is i ter imler in i yan yana

get i ren t rombo-embol i , i le r -

leyen yaş la b i r l ik te daha s ık

görü lmektedi r. Uzun b i r sü-

red i r, i l ave ho rmon teda -

v is in in t rombo-embol i r isk in i ,

öze l l i k le de tedav in in baş-

l ang ıc ında a r t ı r d ığ ı b i l i n -

mektedi r.

WHI araşt ı rmasında bu r is -

k in ik i kat ına ç ık t ığ ı görü l -

müş tü r. Bu bak ımdan da

kes in rakamlar, gerçek r isk i

daha net göz ler önüne ser-

mektedi r : Kombine tedav ide

1000 kad ında tam 2 tane

faz ladan vakaya rast lanmak-

tayken , ya ln ı zca ös t ro jen

uygulanan tedav ide ise 1000

kadın içer is inde i lave vaka

sayıs ı 1 ’den az o larak tesp i t

ed i lmekted i r.

Son a raş t ı rma la r ın sonuç -

lar ına göre de y ine t romboz

r isk in in doğal ast rad io l içe-

ren der ise l i lave hormon te-

dav i s i nde , yan i j e l ya da

yakı formunda uygulanan te-

dav ide aynı i laç lar ın ağızdan

a l ı nd ığ ı yön tem le re gö re

daha düşük o lduğu tahmin

edi lmektedi r.

Eğe r t rombozdan ş i kaye tç i

isen iz ya da geçmiş in izde b i r

t romboz vakası yaşamışsa-

nız i lave hormon tedav is in-

den uzak durmanızı tavs iye

ede r i z . A i l en i zde s ı k l ı k l a

t romboz vakalar ına rast lanı -

yorsa kan tah l i l i yapt ı rmak

suret iy le s izde de b i r t rom-

boz eğ i l imi bu lunup bu lun-

madığını t ıbb i o larak tesp i t

e t t i rme l i s in iz . Bunun önce-

s inde herhangi b i r i lave hor-

mon tedavisine başlamayınız.

WHI araşt ırmasından eldeedi len diğer sonuçlar

WHI a raş t ı rmas ında i l ave

hormon tedav is in in a teş bas-

ması , ter boşanması ya da

uyku bozuk luk lar ı g ib i meno-

poz dönemi ş i kaye t l e r i ne

karşı e tk i l i o lduğu onaylan-

mış bu lunmaktadı r. Bu teda-

v in in ay r ı ca os teopo rozun

(kemik e r imes in in ) o r taya

ç ıkmas ına ka rş ı da e t k i l i

o lduğu kanı t lanmışt ı r. Buna

göre b i r y ı l sürey le bu kom-

b inasyonu ku l lanan 10 .000

20

Tedavi

profemina

kadında beş ka lça k ı r ığ ı va-

kası daha az görü lmüştür.

İ lave hormontedavisinden öncenelere dikkatetmel iy im?

Bir i lave hormon tedav is ine

başlamadan önce güvendiğ-

i n i z b i r kad ın has ta l ı k l a r ı

mü tehass ıs ına başvu ra rak

s ize en uygun i laç lar ı , bu şe-

ki lde sağlayabi leceğiniz fay-

daları ve bu terapiyi ne kadar

sü rdüreb i leceğ in i z i öğ rene-

b i l i rs in iz .

B i r i lave hormon tedav is ine

geç i lmeden önce göğüs le r

de dahi l o lmak üzere kap-

saml ı b i r j inekolo j ik muaye-

neden geç i lmel i ve mevcut

ve geçmişte yaşanmış rahat -

s ız l ık lar d ikkate a l ınmal ıd ı r.

6 ay l ık ara lar la kont ro l mu-

ayene le r i yap ı lma l ıd ı r. 40

yaş tan i t i ba ren de no rma l

olarak 2-3 yı l l ık aralarla göğ-

üs le r in mamogra f ik muaye-

nes i ( röntgen) yapı lmal ıd ı r.

He r ha lüka rda da göğüs -

ler in iz i her ay kendi kendi -

n ize kont ro l e tmel is in iz . He-

21

Tedavi

profemina

k imin ize danışarak , göğüs-

ler in iz i kendi kendin ize nası l

kon t ro l edeceğ in i z i öğ ren -

meyi ihmal e tmeyin iz .

Hareket ve spor

Yete r l i m i k ta rda bedense le tk in l ik te bu lunmaya d ikkated in i z . Ö rneğ in yü rüyüş ,b i s i k l e t ya da yüzme g ib iek lem le r üze r i nde o lum luetk i ler i bu lunan spor tür ler in it e r c i h e tmeye gay re t gös -te r i n i z . Aç ı k havada uzuntutu lan gez in t i ler de kendin ii y i h i sse tmen ize ya rd ımc ıo lacakt ı r. Haf tada en az 3

kere 30 i la 45 dak ika sürey lespor ya da j imnas t i k yap-maya çalışınız. Bunlar kemik-l e r i n i z i güç lend i recek vekas lar ın ız ın kuvvet in i ar t ı ra-cakt ı r. Hareket ve spor e t -k in l ik ler i aynı zamanda ka lpve kan do laşımını da teşv ikede r ve sağ l ı k l ı b i r uykudüzenin i destek ler.

Doğru beslenme

Zengin ve çeş i t l i bes len in iz .Mümkün mer tebe yağs ız ,v i tamin ve minera l açıs ındanzeng in g ıda madde ler in i(örneğin ba-

22

Beslenme ve Yaşam Biçimi

Beslenme ve Yaşam BiçimiMenopoz döneminde ve sonrasında kendiniz i z inde his-setmenin en iy i yolu sağl ık l ı b ir yaşam sürdürmekt ir.Aşağıda siz lere bu konuda bazı tavsiyelerde bulunmakist iyoruz.

23

Beslenme ve Yaşam Biçimi

l ı k , yağs ız k ı rm ız ı ya dabeyaz et , meyve, sebze, sa-la ta lar, süt ve süt ürün ler i )terc ih ed in iz . B i r mik tar p i -lav ın yanına som bal ık l ı b i rsebze tabağı ya da sebzel ib i r lazanyaya ya da en bas i -t i nden lez i z b i r sa la ta ta -bağına ne ders in iz?

Kemikler iç inkalsiyum

Kemik lerdek i e r imeye karş ıdurabi lmek iç in kemik mine-ra l le r in in özünü o luş turanka ls iyumdan günde en az1 gram almalısınız. Bu kadar-l ık b i r mik tar örneğin b i r l i t resüt te bu lunmaktadı r. Bununyan ı s ı ra kaymağ ı a l ı nmışsüt , kes ik süt , yoğur t , ser tpeyn i r ve be l l i bazı sebzetü r l e r i de (b roko l i , p ı rasag ib i ) ka l s i yum bak ımındanzengind i r.

Yeter l i mik tarda D v i tamin ia lmak , ka l s i yumun em i l im ibakımından da öneml id i r. Dv i tamin i , gün ış ığ ına maruzka l ınd ığ ında c i l t i çe r i s indeetk in ha le ge l i r. Bununla b i r -l ik te e tk in ha le ge len D v i ta-m in i m ik ta r ı , güneş gö renc i l t yüzey ine (örneğ in yüz,ko l lar, e l ler ) ve açık havadakal ınan süreye bağl ıd ı r. Yağ-l ı deniz ba l ık lar ı , avokado vebazı mantar lar (örneğin ho-rozmantar ı ) D v i tamin i bakı -mından zengind i r.

“Kals iyum hı rs ız lar ı ” denen,fosfat açıs ından zengin gıdamaddeler inden ve kompleksoluşturuculardan (oksal ik asi tg ib i be l l i bazı organik as i t -

l e r ) uzak du rma l ı s ın ı z .

Bunlar ka ls iyumun bağırsak-ta emi l im ine enge l o lu r la r.Fosfat açıs ından zengin gıdamaddeler i ise örneğin sos is ,sucuk , sa lam g ib i soğuket ler, er i tme peyni r ve ko-ladı r. Çeş i t l i hazı r y iyecek-l e rde de fos fa t bu lunmak-tadı r. Bu nedenle a l ışver işyaparken ambala j üzer indek iibare lere d ikkat e tmel is in iz .

Kasık bölgesi iç inj imnast ik

İs tem dış ı idrar kaçmalar ın ı(örneğin hapşı rma ve öksür-me s ı ras ında ) ön lemek vetedavi etmek açısından kasıkbölges i kas yapıs ın ı güç len-d i rmek üzere düzenl i o larakal ış t ı rma yapmak yarar l ı o la-caktır. Bu amaçla yapılabi le-cek al ış t ı rmalara i l işk in b i lg i -ler i b i rçok kadın hasta l ık lar ımü tehass ıs ından ed ineb i l i rve çeş i t l i sağ l ı k sand ık la -r ından is teyebi l i rs in iz .

Başka neleredikkat edi lmel i?

Sigara içmekten vazgeçebi l i r

ve a lko l , kahve ve normalçay g ib i key i f ve r i c i a l ı ş -kanl ık lar ın ıza s ın ı r lama ge-t i reb i l i rs in iz . Bu key i f ver ic imaddeler a teş basması g ib iş ikayet ler in görü lmesin i des-tek ler n i te l ik ted i r.

S in i r l i l i k ve uyku bozuk -l uğundan ş i kaye tç i i sen i z“oto jen a l ış t ı rma” adı ver i lengevşeme tekn ik ler i g ib i tek-n ik ler i uygulamanızı tavs iyeederiz. Halkevlerinde ve sağ-l ık sandık lar ında bu türdenkurs lar düzenlenmektedi r.

Bol bo l s ıv ı a lmaya, örneğin2 l i t re kadar maden suyu yada meyve /o t çay ı i çmeyegayret ed in iz . A lacağınız bo ls ıv ı metabol izmanız ı destek-leyecek ve vücudunuzun s ıv ıve maden o ran ı denges in ikoruyacakt ı r.

24

Beslenme ve Yaşam Biçimi

profemina

25

Son Söz

profemina

Umarız k i bu küçük broşü-rümüz, menopoz dönemindene tür öneml i değiş ik l ik ler inyaşandığı ve bu dönemdekit ip ik ş ikayet ler i or tadan ka l -d ı rmak ve ha f i f l e tmek i ç inne le r yap ı l ab i l eceğ i konu -lar ında s iz lere b i lg i vereb i l -miş t i r.

Ancak b i r husus va r k i ,yen iden vurgulamakta faydabulunmaktadır: Menopoz dö-nemi, doğanın kadının yaşa-mı içer is inde öngörmüş o l -

Son Bir Söz

duğu b i r dönemdir ve b i rhasta l ık deği ld i r. Bu dönemyalnızca hormonal b i r değiş-me sü rec i o la rak düşünü l -memel i , b i lak is yaşama yeni -den yön vermek ve k iş ise lo la rak kend in i z i yen idengel iş t i reb i lmek iç in b i r f ı rsato larak görü lmel id i r.

Menopoz dönemi de he rkadın iç in güzel , hoş ve do ludolu geçen b i r yaşam d i l imio lab i l i r.

Rigistraße 2 D-12277 Berlin

Tel.: 0 30 / 7 20 82-0 www.kade.de

•

•