MEĐUNARODNO KRETANJE FAKTORA PROIZVODNJE

MEĐUNARODNO KRETANJE FAKTORA PROIZVODNJE

Međunarodno kretanje kapitala (integracija finansijskih tokova)Međunarodno kretanje rade snage

(integracija tržišta rada)

OBLICI MEĐUNARODNOG KRETANJA KAPITALA

Oblici kretanja kapitala: Međunarodno kretanje zajmovnog (bankarskog)

kapitala, Portfolio investicije, Strane direktne investicije.

Međunarodno kreditno tržište ima dva oblika: Strano kreditno tržište (banka i dužnik su rezidenti

različitih država; krediti su u nacionalnoj valuti zajmodavca), i

Evrokreditno tržište (krediti koje banka odobrava su u stranoj valuti). Svaka valuta koja se nalazi na računima van zemlje koja je emituje je evrovaluta (evrodolar, evrofunta, evrojen...).


Nastanak i razvoj evrotržišta nakon II svetskog rata je podstaknut:

različitim pokušajima u više razvijenih država (pre svega u SAD i V. Britaniji) da se ograniči međunarodno kreditno tržište i

držanjem dolara na bankarskim računima van SAD (a pre svega u Londonu) od strane SSSR-a i zemalja članica OPEC-a (Organizacije zemalja izvoznica nafte).

Na najvećem finansijskom evrotržištu, u Londonu, formira se najpoznatija međubankarska kamatna stopa LIBOR (London Interbank Offered Rate).


Portfolio investicije predstavljaju kupovinu inostranih hartija od vrednosti (pre svega državnih ili korporativnih obveznica, a ponekad i akcija).

Motivi za portfolio investiranje su diversifikacija rizika i maksimiziranje profita. Investitor nema kontrolu nad upravljanjem, tj. nad upotrebom datih sredstava).

Paralelno sa razvojem međunarodnog kreditnog tržišta razvija se i međunarodno tržište obveznica, koje se sastoji iz:

Tržišta stranih obveznica (obveznice su izdate od stranih rezidenata, ali u valuti zemlje u kojoj se emituju) i

Tržišta evroobveznica (obveznice su izdate od stranih rezidenata, ali ne u valuti zemlje u kojoj se emituju, već u jakim svetskim valutama).


Strane direktne investicije (SDI) su oblik medunarodnog kretanja kapitala pri kome investitor stiče pravo upravljanja firmom.

Strane direktne investicije se mogu realizovati: kupovinom već postojeće firme u inostranstvu

(putem inostrane akvizicije tj. preuzimanjem kompanije u inostranstvu, ili inostranog merdžera, tj. spajanjem više kompanija iz različitih zemalja) ili

izgradnjom potpuno novih kapaciteta u inostranstvu (greenfield investicije).


Nosioci stranih direktnih investicija su transnacionalne kompanije (TNK). Motivi za SDI su: Obezbeđivanje resursa, Osvajanje tržišta, Zaobilaženje trgovinskih barijera, Povećanje efikasnosti i ekonomičnosti (jeftina radna

snaga i sl.), Praćenje konkurencije, i dr.

TNK mogu biti: Horizontalne – proizvodnja istih ili sličnih proizvoda u

više zemalja Vertikalne – različite aktivnosti u lancu stvaranja

vrednosti se nalaze u različitim zemljama. Konglomeratske – proizvodnja različitih proizvoda u

različitim zemljama.

EFEKTI MEĐUNARODNOG KRETANJA KAPITALA

Efekti izvoza (odliva) kapitala: Pozitivni : Povećava se prinos na kapital, Može dovesti do povećanog izvoza tehnologije, opreme,

delova i sl. Povećava se nacionalni proizvod zemlje.

Negativni: Smanjuju se domaće investicije, Ugrožava se domaća zaposlenost, Može smanjiti izvoz ukoliko se ista roba sada proizvodi u

inostranstvu.

EFEKTI MEĐUNARODNOG KRETANJA KAPITALA

Efekti uvoza (priliva) kapitala: Pozitivni : Povećavaju se investicije iznad nivoa domaće akumulacije, Povećava se zaposlenost svih resursa, Povećava se tehnološka opremljenost privrede, Povećava se izvoz, Povećava se BDP.

Negativni: Potencijalno preterano iskorišćavanje prirodnih resursa, Potencijalno ugrožavanje domaćih proizvođača, Potencijalno veliki uticaj stranih investitora na domaću

ekonomsku politiku.

IZVOZ KAPITALA -ISTORIJSKI PREGLED-

Međunarodno finansijsko tržište se formira 1720-ih godina, a trgovalo se uglavnom državnim hartijama od vrednosti ili akcijama velikih trgovačkih kompanija ili banaka.

Period ubranog razvoja međunarodnog kretanja kapitala je u vreme zlatnog standarda, od 1870-ih do I svetskog rata.

Najveći izvozici kapitala su Velika Britanija i Francuska, a investiraju u svoje kolonije i zemlje u kojima imaju snažan politički uticaj:

Velika Britanija u SAD, Australiju, Kanadu, Argentinu, Urugvaj...,

Francuska u Italiju, Španiju, Rusiju, Kanadu...

Investira se uglavnom u izgradnju železnice, infrastrukturu i rudarstvo. Portfolio investicije su imale primat nad SDI.


Prvi svetski rat je doneo kontrolu kretanja kapitala i protekcionizam, a takvo stanje se zadržalo i kasnije zbog velikih ekonomskih kriza i Drugog svetskog rata.

Nakon II svetskog rata dolazi do ponovnog razvoja svetskog finansijskog tržišta i kretanja kapitala. Tome pogoduju Bretonvudski monetarni sistem, a pogotovo period posle njegovog raspada, kada mnoge razvijene zemlje ukidaju restrikcije na kretanje kapitala, tj. liberalizuju priliv i odliv kapitala.

Poseban doprinos razvoju međunarodnog kretanja kapitala u savremenom svetu daju finansijska liberalizacija i deregulacija finansijskih sistema (ukidanje ili ublažavanje regulatornih državnih mera u finansijskom sistemu), kao i ubrzani razvoj finansijskih institucija i instrumenata.


Savremeno međunarodno finansijsko tržište karakteriše ubrzani razvoj, pri čemu višedecenijski rast beleže sva tri oblika investiranja: krediti, portfolio investicije i SDI. Savremena finansijska i ekonomska kriza su doveli do pada obima kretanja kapitala svih oblika.

Priliv kapitala2005

region Odliv kapitala2005

USD % USD %

6135 100.0 Svet 6135 100.0

1576 25.7 Evrozona 1636 26.7

1022 16.7 SAD 460 7.5

721 11.8 V. Britanija 688 11.2

82 1.3 Kina 154 2.5

32 0.5 Japan 152 2.5


Oko 75% svih SDI potiču iz razvijenih zemalja. Oko 50% svih SDI su plasirane u razvijene zemlje. Zemlje u razvoju i zemlje u tranziciji su neto primaoci

SDI. Oko 65% SDI su u sektoru usluga, 25% u industriji, a

oko 10% u primarnom sektoru.

Odliv SDI (mil. USD), 2011 Priliv SDI (mil. USD), 2011

Svet 1694396 Svet 1524422

Razvijene ekonomije 1237508 73.0% Razvijene ekonomije 747860 49.1%

Evropska unija 561805 33.2% Evropska unija 420715 27.6%

SAD 396656 23.4% SAD 226937 14.9%

Zemlje u razvoju 383754 22.6% Zemlje u razvoju 684399 44.9%

Tranzicione ekonomije 73135 4.3% Tranzicione ekonomije 92163 6.0%

Srbija 170 0.0% Srbija 2709 0.2%

MEĐUNARODNE MIGRACIJE

Značajnije međunarodne migracije počinju u 15. veku, otkrićem Amerike, ali masovne migracije počinju u 19. veku.

Najviše emigranata do I svetskog rata su imale: Velika Britanija, Irska, Nemačka, Španija i Portugal (oko 50 miliona stanovnika), kao i Japan i Kina (oko 2 miliona).

Najvažnije imigracione destinacije pre I svetskog rata su bile SAD, Kanada, Australija, Argentina i Brazil.

Uzrok su tehnički napredak i razvoj industrije, agrarna prenaseljenost, brz demografski razvoj...

Prvi svetski rat je doveo restriktivnu imigracionu politiku i znatan pad migracionih tokova, koji je potrajao do kraja Drugog svetskog rata.


Nakon Drugog svetskog rata raste obim međunarodnih migracija, ali one nikad nisu dostigle razmere koje su imale pre Prvog svetskog rata.

Glavne emigracione zemlje u prvim decenijama posle rata su: Velika Britanija, Irska, Nemačka, Italija, Španija...

Glavne zemlje imigracije su: SAD, Kanada, Australija, Argentina, Brazil...

Vremenom se smanjuje emigracija iz Zapadne Evrope, zahvaljujući brzom ekonomskom napretku, a zemlje Zapadne Evrope postaju značajno imigraciono odredište radne snage iz Južne i Istočne Evrope (unutarevropska migracija), kao i iz afričkih zemalja.


Osnovni ekonomski faktori međunarodnih migracija su: Nezaposlenost, Visina zarade, Radni uslovi i mogućnost usavršavanja...

Ekonomski efekti emigracije: Pozitivni: smanjuje se nezaposlenost, priliv deviznih doznaka... Negativni: odlazak mladih i obrazovanih (odliv mozgova),

smanjen potencijal privrednog napretka, troškovi školovanja...

Ekonomski efekti imigracije: Pozitivni: priliv stručne radne snage, povećan potencijal

ekonomskog napretka... Negativni: povećana konkurencija domaćoj radnoj snazi...

MEĐUNARODNO KRETANJE FAKTORA PROIZVODNJE

Documents

Transcript of MEĐUNARODNO KRETANJE FAKTORA PROIZVODNJE