qeTevan tatiSviliqeTevan maRraZe

lela metreveli nino qemokliZe

m o s w a v l i s w i g n i

nawili II

nawil

i II

5

dafinansebulia `moswavleebis saxelmZRvaneloebiT

uzrunvelyofis programis~ farglebSi

qeTevan tatiSviliqeTevan maRraZe

lela metreveli nino qemokliZe

m o s w a v l i s w i g n i

nawili I

qeTevan tatiSviliqeTevan maRraZe

lela metreveli nino qemokliZe

m o s w a v l i s w i g n i

nawili II

qeTevan tatiSviliqeTevan maRraZe

lela metreveli nino qemokliZe

m o s w a v l i s w i g n i

nawili II

maswavleblis wigni

bu

ne

ba

Sinaarsi

Tavi 5. rogor eguebian organizmebi sabinadro garemos

5.1. ratom aris sicocxle aseTi mravalferovani 8

5.2. mcenareebi da garemo (1) 10

5.3. mcenareebi da garemo (2) 13

5.4. cxovelebi da garemo (1) 16

5.5. cxovelebi da garemo (2) 19

5.6. cxovelebi da garemo (3) 21

5.7. cxovelTa qceva 24

Seamowme Seni codna 26

Tavi 6. kvebiTi kavSirebi

6.1. mcenaris kveba _ fotosinTezi 28

6.2. rogor ikvebebian cxovelebi 30

6.3. balaxismWameli cxovelebi 32

6.4. mtacebeli ZuZumwovrebis Taviseburebebi 34

6.5. nairmWameli cxovelebi 36

6.6. kvebiTi kavSirebi bunebaSi 38

6.7. adamianis kvebis Taviseburebebi 40

Seamowme Seni codna 41

Tavi 7. ekosistemebi

7.1. saarsebo garemo. ekosistema 44

7.2. sinaTle, rogorc ekosistemis abioturi komponenti 46

7.3. temperatura, rogorc ekosistemis abioturi komponenti 48

7.4. tenianoba, rogorc ekosistemis erT-erTi komponenti 50

7.5. niadagi, rogorc ekosistemis erT-erTi komponenti 52

7.6. urTierToba cocxal organizmebs Soris 54

7.7. saqarTvelos bunebrivi ekosistemebi _ mdelo 57

7.8. saqarTvelos bunebrivi ekosistemebi _ tye 60

7.9. saqarTvelos bunebrivi ekosistemebi _ tba 63 7.10. saqarTvelos bunebrivi ekosistemebi _ Waobi 65

7.11. saqarTvelos bunebrivi ekosistemebi _ zRva 68

Seamowme Seni codna 70

7.12. adamiani _ bunebis qomagi Tu misi mteri 71

7.13. wiTeli wigni 73

7.14. ratom Seiqmna daculi teritoriebi 76

7.15. saqarTvelos daculi teritoriebi 79

Seamowme Seni codna 81

leqsikoni 83

saxelmZRvanelos TiToeul paragrafSi mocemulia savarjiSoebi, ro-mel Ta gan zogierTi damoukideblad, individualurad unda Sesruldes, zo gierTi ki erTobliv azrovnebasa da msjelobas saWiroebs. es savarji-So ebi Semdegi simboloebiT (logoebiT) aris aRniSnuli:

yovel paragrafSia kiTxvebi, romlebze pasuxi ar gagiWirdebaT, Tu axa-li gakveTili kargad gaigeT. es kiTxvebi da saSinao da va le bac Se sa ba mi si lo go ebiTaa aRniSnuli:

rogor gamoviyenoT saxelmZRvanelo

Zvirfaso bavSvebo!

gaxsovdes

am logoTi aRniSnuli informa ci-is damax sov re ba Tqveni janmrTe-lo bisa da usafrTxo ebis Tvi saa auci lebeli.

individualuri samuSao muSaoba wyvilebSi jgufuri samuSao

kiTxvebi saSinao davaleba

7

Tavi 5rogor eguebian

organizmebi

sabinadro

garemos

8

5.1

Sen uk ve ici, rom de da mi wa ze yvel gan er Tnai ri pi ro be bi ar aris. zo gi qve ya na ci via, zo gi _ Tbi li, sad Rac TiT qmis yo vel dRe wvims, sad Rac ki mSra li udab no ga da Wi mu la.

Se giZ lia, daa sa xe lo ci vi qve ya na, sa dac ada mia nebs zaf xul-Sic ki Tbi li tan sac me li ac viaT? ro gor fiq rob, aseT qve ya-na Si rom sa qar Tve lo Si bi na da ri kav ka siu ri ire mi Ca viy va noT, Tavs ro gor ig rZnobs? See gue ba igi Tov liT da fa rul ut yeo tra ma lebs? riT SeZ lebs ga mok ve bas? ro gor dae ma le ba iqaur po la rul mglebs?

Sea da re kav ka siu ri ire mi Crdi loe Tis irems. Se ni az riT, riT un da gan sxvav de bod nen isi ni er Tma ne Ti sa gan? ram ga moiw via es gan sxva ve ba?

sur. 1. Crdi loe Tis ire mi sur. 2. kav ka siu ri ire mi

ad re Tbi li sis zoo par kSi po la ru li daT ve bi cxov rob dnen. ma Ti vo lie-ri mzis gan mo fa re bul ad gi las iyo mow yo bi li. daT vebs wyliT sav se di-di au zic hqon daT, ro mel Sic coc xa li Tev ze bi da cu rav dnen. miu xe da vad ase Ti pi ro be bi sa, cxo ve lebs scxe lo daT, bew vi scvio daT. TeT ri daT ve bi gan sa kuT re biT zaf xul Si wux dnen da wyli dan TiT qmis ar amo diod-nen. maT me zob lad mcxov reb mu ra daT vebs am pi ro be bis ata na su lac ar uWir daT.

ro gor fiq rob, ra iyo amis mi ze zi?

al baT ici, rom aq lems, ro mel-sac `u dab nos xo malds~ eZa xian, kuz Si cxi mi aqvs mo ma ra ge bu li.

ratom aris sicocxle aseTi mravalferovani

rogor fiqrob, ratom ar cxovrobs saqarTveloSi polaruli daTvi, panda an koala?

sur. 3. polaruli daTvi.

9

rogor fiqrob, ratom ar cxovrobs saqarTveloSi polaruli daTvi, panda an koala?

udab no Si arc wya lia da arc ba la xi, aq lems ki iq gaZ le ba ma nam SeuZ lia, sa nam ku zeb Si cxi mi ar ga moi le va. saq me isaa, rom cxi mi nel -ne la iS le ba da aq le mis or ga nizms kve bavs da wyli Tac ama ra gebs.

ro gor fiq rob, aq lems rom yo vel dRiu rad wvnia ni ba la xis Wa ma SeeZ-los, eq ne bo da zur gze ase Ti `sa kuW nao~?

es Can To sa ni daT vi koa laa. igi av stra liis bi na da ria. koa-la mxo lod av stra lia Si gav rce le bu li ev ka lip tis foT le biT ik ve be ba. xi dan praq ti ku lad ar Ca mo dis. sit yva `koa la~ av stra-lie li abo ri ge ne bis ena ze ase iTar gmne ba: `is, vinc wyals ar svams~. koa las yof nis wylis is rao de no-ba, rac ev ka lip tis foT-leb Sia. ro gor fiq rob, SeiZ le ba Tu ara, koa las da bi na ve ba Tbi li sis zoo par kSi? pa su xi daa sa bu Te.

mo di, er Tad ga va ke ToT das kvna: coc xa li sam ya ros mra val fe rov ne bis mi-ze zi is aris, rom de da mi wa ze sxva das xva ad gi las gan sxva ve bu li pi ro be bia. yo ve li coc xa li or ga niz mi Ta vis sa bi nad ro ga re mos er ge ba, egue ba. gan-sxva ve bul ga re mo Si coc xal or ga niz mTa gan sxva ve bu li for me bi vi Tar de ba.

1. ro gor fiq rob, ra tom aris gav rce le bu li mge li TiT qmis mTel de-

da mi wa ze?

2. da sav leT sa qar Tve lo Si Wao be bis amoS ro bis Sem deg frin vel Ta

da cxo vel Ta ram de ni me sa xeo ba ga nad gur da. ro gor fiq rob, ra

iyo amis mi ze zi?

did pan das bo lo dros ga da Se ne bis saf rTxe da-emuq ra. daix ma re uf ro-se bi, Se ag ro ve cno be bi am cxo ve lis Se sa xeb. gae ca-ni mi si cxov re bis nirs: riT ik ve be ba, SeuZ lia Tu ara aq tiu rad Ta vis dac-va. gaa ke Te das kvna, ra tom aris es cxo ve li ga da Se ne-bis pi ras.

sur. 4. CanTosani daTvi koala

sur. 5.