Marmara Üniversitesi 0leti im Fakültesi · PDF fileProf. Dr. Ünsal Oskay...

I

Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi

Marmara Üniversity Faculty of Communications

“YENİ İLETİŞİM ORTAMLARI VE ETKİLEŞİM”Uluslararası Konferansı

“NEW MEDIA AND INTERACTIVITY”International Conference

1-3 Kasım 2006İstanbul / Türkiye

November 1-3, 2006Istanbul / Turkey

Proceedings

II

ISBN: 975-400-300-9

Bu kitap 1-3 Kasım 2006 tarihleri arasında düzenlenen, “Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim” UluslararasıKonferansı bildirilerinden oluşmaktadır.

Bu konferans kitabında yer alan her bildiri yazar/yazarları tarafından sözlü olarak da sunulmuştur. Çalışmalar,konferans kitap yazım kurallarına göre tek bir format altında toplanmıştır. Makalelerin içerikleri ve kaynakkullanımları yazarların sorumluluğu altındadır. Kaynak belirtmek suretiyle çalışmalardan alıntı yapılabilir, tümhakları saklıdır.

Baskı: Bu kitap İstanbul Büyükşehir Belediyesi Matbaalarında basılmıştır.

Kapak Tasarımı: Öğr.Gör. Sertaç Öğüt

Adres: Marmara Üniversitesi İletişim FakültesiMarmara Üniversitesi Nişantaşı Kampüsü, Büyükçiftlik Sok. No:634365 İstanbul / Türkiyeİnternet : www.marmara.edu.tr

www.milef.com/newmedia

III

MARMARA ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİMarmara University Faculty of Communication

“Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim” Uluslararası Konferansı1-3 Kasım 2006 İstanbul/Türkiye

“New Media and Interactivity” International ConferenceNovember 1-3, 2006 Istanbul/Turkey

Bilimsel Kurul / Scientific Committee Üniversite / University

Prof. Dr. Melda C. Şimşek Marmara Üniversitesi(Konferans Başkanı / Head of Conference)

Prof. Dr. Ahmet L. Orkan Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Filiz B. Peltekoğlu Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Şengül Özerkan Marmara ÜniversitesiProf. Dr. T. Uğur Dai Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Suat Gezgin İstanbul ÜniversitesiProf. Dr. Şule Özmen Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Murat Tunç Yeditepe ÜniversitesiProf. Dr. Özden Cankaya Galatasaray ÜniversitesiProf. Dr. Yasemin İnceoğlu Galatasaray ÜniversitesiProf. Dr. Ünsal Oskay Beykent ÜniversitesiProf. Dr. Jale Sarmaşık İstanbul Ticaret ÜniversitesiProf. Dr. Nilüfer Narlı Bahçeşehir ÜniversitesiProf. Dr. Erdal Balaban İstanbul ÜniversitesiProf. Dr. Nurçay Türkoğlu Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Ahmet Şahinkaya Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Mahmut Oktay Yeditepe ÜniversitesiProf. Dr. Emin D. Aydın Yeditepe ÜniversitesiProf. Dr. Bülent Çaplı Ankara ÜniversitesiProf. Dr. Ümit Atabek Akdeniz ÜniversitesiDoç. Dr. Nilüfer Timisi Ankara ÜniversitesiDoç. Dr. Funda S. Gün Marmara ÜniversitesiDoç. Dr. Cem Pekman Marmara ÜniversitesiDoç. Dr. Özhan Tıngöy Marmara Üniversitesi

Organizasyon Komitesi / Organization Committee

Yrd.Doç.Dr. Cem S. Sütçü Arş.Gör.Dr. Bilal ÇetinkayaYrd.Doç.Dr. Levent Eldeniz Arş.Gör. Rafet A. AkayYrd.Doç.Dr. Erhan Akyazı Arş.Gör. Ahmet ÇetinkayaYrd.Doç.Dr. N. Emel Dilmen Öğr.Gör. Sertaç ÖğütArş.Gör. Dr. Tolga Kara

Editörler / Editors

Yrd.Doç.Dr. Erhan AkyazıYrd.Doç.Dr. N. Emel DilmenArş.Gör. Dr. Tolga Kara

Yayın Kurulu / Publication Committee

Yrd.Doç.Dr. Erhan Akyazı Yrd.Doç.Dr. Cem S. SütçüYrd.Doç.Dr. N. Emel Dilmen Öğr.Gör. Sertaç ÖğütArş.Gör. Dr. Tolga Kara

IV

Özel Teşekkür...

Konferansımızın gerçekleştirilmesinde değerlikatkıları ile bizleri destekleyen kişi ve kurumlarateşekkür ederiz.

Kadir Topbaş (İstanbul Büyükşehir BelediyeBaşkanı)

Ayşenur Özturanlı (İstanbul BüyükşehirBelediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkilerDaire Başkanı)

Ahmet Çallı (Es yazılım)

Sinem Uner & Taner Uygun (Lipton)

İsmail Ceyhan (Doğa Yayın Grubu)

İlker Altun (Aysberk Tanıtım)

Special Thanks...

We Would like to thank to the following İnstitutionsfor all their support.

Kadir Topbaş (Istanbul MetropolitanMunicipality Mayor)

Ayşenur Özturanlı (Istanbul MetropolitanMunicipality, Head of the Department ofPress and Public Affairs)

Ahmet Çallı (Es Software)

Sinem Uner & Taner Uygun (Lipton)

İsmail Ceyhan (Doğa Publishing)

İlker Altun (Aysberk Advertisement)

Ayrıca, oturum başkanlarımıza da değerli katkılarından dolayı teşekkür ederiz.We would also like to thank to the our moderators.

Oturum Başkanları / Moderators Üniversite / University

Prof. Dr. Emin D. Aydın Yeditepe Üniversitesi

Prof. Dr. Esra Biryıldız Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Suat Anar Yeditepe Üniversitesi

Prof. Dr. Suat Gezgin İstanbul Üniversitesi

Prof. Dr. Özden Cankaya Galatasaray Üniversitesi

Prof. Dr. Semra Atılgan Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Şengül Özerkan Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Filiz B. Peltekoğlu Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Nilüfer Narlı Bahçeşehir Üniversitesi

Prof. Dr. Yasemin İnceoğlu Galatasaray Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet Şahinkaya Marmara Üniversitesi

Yeni İletişim Ortamları ve EtkileşimUluslararası Konferansı / 1-3 Kasım 2006

V

“Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim” Uluslararası Konferansı

Konu Başlıkları

Genel Kavramlar

• “Yeni”ye Dair• Yeni Medya• Etkileşim• Yöndeşme• Yeni Medya Politikaları• Yeni Medya Hukuku

Yeni İletişim Ortamları ve Görsel Kültür

• Sanal Gerçeklik• Sayısal Sinema / “Soft” Sinema• Sayısal Televizyon• Yeni İletişim Ortamlarında Kullanıcı• Yeni İletişim Ortamlarının Göstergebilim Açısından Değerlendirilmesi

İletişim Ağları, İnternet ve Gazetecilik

• Yeni Medya ve Post Endüstriyel Ekonomi• Dijital Bölünme• Fikri Haklar• Yeni Ekonomi ve Gazetecilik

• Gazetecilikte Yeni Yaklaşımlar: İnternet Gazeteciliği, “Blog”, “Vlog”, Yurttaş Gazeteciliği• Yeni Medya Ekonomisi

Gündelik Yaşam ve Yeni Medya

• Siberuzayda Gündelik Yaşam• “Edutainment”• “Infotainment”• Bilgisayar Oyunları• Yeni İletişim Ortamları ve Toplum

Siberkültür

• Siberkültür ve Sibernetik• Yeni İletişim Ortamlarında Kimlikler ve Cinsiyet

Reklam ve Halkla İlişkiler

• “Online” Halkla İlişkiler / E-PR• Kurumsal İletişimde Yeni Medyanın İşlevleri• Pazarlama İletişimi ve Yeni Medya• Marka Yönetimi ve İletişim Teknolojileri• E-Pazarlama

New Media and Interactivity InternationalConference / November 1-3, 2006

VI

“New Media and Interactivity” International Conference

Main Topics

General Concepts

• About “New”• New Media• Interactivity• Convergence• New Media Politics• New Media Laws

New Media and Visual Culture

• Virtual Reality• Digital Cinema / “Soft Cinema”• Digital TV• User in New Media• New Media and Semiotics

Communication Networks, Internet and Journalism

• New Media and Post Industrial Economy• Digital Divide• Information Freedom• New Media and Journalism• New Approaches to Journalism: Internet Journalism, “Blog”, “Vlog”, Citizenship Journalism

• New Media Economics

Daily Life and New Media

• Daily life in Cyberspace• “Edutainment”• “Infotainment”• Computer Games• New Media and Society

Cyberculture

• Cyberculture and Cybernetics• Identities and Gender in New Media

Advertisement and Public Relations

• Online PR / E-PR• Functions of New Media in Corporate Communicating• Marketing Communications and New Media• Brand Management and Communications Technologies• E-Marketing


IX

İÇİNDEKİLER/CONTENTS

1. Oturum/1st Session

Terrorism in the Cyberspace: A New Threat of the Global Age .................................................... 1Siberuzayda Terör: Küresel Çağın Yeni TehditiAssoc.Prof. Dr. Banu Baybars Hawks

Teaching Creativity Using Interactive Multimedia Formats .......................................................... 8Etkileşimli Çoklu Ortam Formatlarıyla Yaratıcılık ÖğretimiAsst.Prof. Dr. Mark Siprut

“Yeni İletişim Ortamları ve Etkileşim”e Bilişim Yaklaşımı.......................................................... 17Communicative Informatics Approach on “New Media and Interactivity”Asst.Prof. Dr. Necmi Emel Dilmen & Instr. Sertaç Öğüt

Yeni İletişim Ağları Finansal Pazarlarda Karışıklığa Yol Açar mı?............................................ 23Finansal Pazarların Verimliliğinde Hızlı ve Yoğun Bilgi Akışının EtkisiDo New Communication Networks Create Chaos for Financial Markets?:Effects of Rapid and Intensive Information Flow on Efficiency of Financial MarketsDr. Alper Özün

New Audience, New Image: Re-presentating Science’s Historic Collections............................... 30Yeni İzleyici, Yeni İmaj: Bilim Tarihi Koleksiyonunun Yeniden SunumuKarl Grimes

Are They Still Amateurs?: Professional Role Perceptions and Job.............................................. 32Satisfactions of Online Journalists in TurkeyHala Amatörler mi? Türkiye'deki Çevrimiçi Gazetecilerin Profesyonel Rol Algıları veMesleki TatminleriInstr. Esra Arsan

The CH-iDTV Project: Cultural Heritage on Interactive Digital Television............................... 38CH-iDTV Projesi: Etkileşimli Sayısal Televizyonda Kültürel MirasRsch. Asst. Franco Liberati & Prof. Marina Moscarini & Prof. Gigliola Fioravanti

New Media and Society: For Good or For Worse? ....................................................................... 51Yeni İletişim Ortamları ve Toplum: Fayda mı Zarar mı?Assoc. Prof. Dr. Azmuddin İbrahim & Assoc. Prof. Dr. Daing Zaidah Daing İbrahim

2. oturum/2nd Session

Dijital Sinema: "Sayısal mı?, Pelikül mü?".................................................................................... 57Digital Cinema: “Digital or Emultion?”Asst. Prof. Dr. Burak Buyan

Elektronik/Dijital Sinema: Değişen Üretim Tarzında Olanaklar ve Sınırlılıklar ....................... 62Electronic/ Digital Cinema: Opportunities and Limits in Changing Production FormsAsst. Prof. Dr. Hakan Erkılıç


X

Anlam Oluşturma: Internet Görüntü Bankalarında Görüntü Kategorilerinin .......................... 69Göstergebilimsel Açıdan ÇözümlenmesiConstructing the Meaning: A Semiological Analysis of Image Categories in Internet Image BanksAsst. Prof. Dr. Gülseren Şendur Atabek

Radyo İstasyonlarında Yeni Teknolojiler ve Dijital Kurgu .......................................................... 78New Technologies and Digital Editing at Radio StationsDr. Hasret Aktaş

Etkileşimli TV ve Etkileşimli Drama............................................................................................... 85Interactive TV and Interactive DramaDr. Vedat Çakır

Dijital Teknolojinin Film Gösterimine ve Filmlerin Doğrudan Dağıtımına Etkileri .................. 91Impact of Digital Technology on Film Projection and Direct Distribution of FilmsAsst. Prof. Dr. Zeynep Çetin Erus & Asst. Prof. Dr. Levent Eldeniz

Türkiye’de Sayısal Platform Yayıncılığı ve Digitürk: Beklentiler ve Sorunlar........................... 97The Digital Platform Broadcasting in Turkey and Digiturk : Expectations and ProblemsM.Sc. Kütay Kayapınar

3. oturum/3rd Session

Yeni Medya Ortamında E-Pazarlama İletişimi: GSM Operatörlerinde ................................... 105E-Promosyon ve E-Reklam KullanımıE-Marketing Communication in New Media Environment:The Use of E-Promotion andE- Advertisement in GSM OperatorsAssoc. Prof. Dr. Z. Beril Akıncı Vural & Rsch. Asst. Gül Coşkun

Marka Değeri Yaratmada Yeni Konumlandırma Stratejileri: Türkiye’de............................... 119Otomotiv Reklamları Üzerine Bir UygulamaNew Positioning Strategies for Creating Brand Value: A Case Study aboutAutomotive Advertisements in TurkeyAsst. Prof. Dr. Süleyman Karaçor & Rsch. Asst. Duygu Aydın

Yeni Medya Kullanımının Organizasyon Yapısına Etkileri ....................................................... 128The Effects of New Media in Organizational StructureInstr. Sema Misçi

İnternetin Halkla İlişkilere Etkisi: Sanal Ortamlarda İnteraktif Halkla İlişkilerin ................. 138Yeni KurallarıThe Impact Of The Internet On Publıc Relations: The New Rules of InteractivePublic Relations in Imaginary EnvironmentsAsst. Prof. Dr. Bilgehan Gültekin & Rsch. Asst. Nahit Erdem Köker

Globalleşen Dünyada Online Halkla İlişkiler ve Sanal PR Ajansları ........................................ 147Online Public Relations in Globalizing World and Virtual PR AgenciesAsst. Prof. Dr. Hanife Güz

Halkla İlişkilerde Hedef Kitlelerle Çift Yönlü Simetrik İletişim Kurmak Amacıyla ............... 163Web Siteleri KullanımıUsing Web Sites for Two Way Symetrical Communication with Target Audiences inPublic RelationsAsst. Prof. Dr. İdil Sayımer


XI

4. oturum/4th Session

Yurttaş Taleplerinin Temsiliyeti Ekseninde Eskişehir Yerel Basınından.................................. 173Bir Örnek: “Midas Gazetesi”A Case Study from Eskişehir Local Press In the Representation Axis of CitizensDemand: “Midas Newspaper”Asst. Prof. Dr. Erdal Dağtaş

Yurttaş Gazeteciliği: Bireyler Medyayı Hangi Amaçlar için Kullanıyor?................................. 187Citizenship Journalism: For What Reasons are the Media Used by IndividualsAsst. Prof. Dr. Necla Mora

Türk Basınında Yeni Ekonomik Yapılanmanın Gazete Dağıtımına Etkileri ............................ 198The New Economy and It’s Effects on the Newspaper Distribution SectorAsst. Prof. Dr. Mustafa Şeker

Yurttaş gazeteciliği, toplumsal yabancılaşmanın aşılmasında bir alternatif mi?...................... 208Is Citizen Journalism an Alternative Way to Surpass the Social Estrangement?Asst. Prof. Dr. Süleyman Hakan Yılmaz

Büyük Ölçekli Uluslararası Sanayi Kuruluşlarının Web Sayfalarının İletişim ........................ 216Uygulamaları Açısından İncelenmesiExamination of Large Scale International Industrial Corporations Web Sites with aCommunication Applications FocusDr. Yeşim Güçdemir Akıncıoğlu & Instr. Fatma Göksu


Medya Yoluyla Modernleşmek ...................................................................................................... 224“Modernization” Through Media in Developing CountriesAssoc. Prof. Dr. Filiz Aydoğan

Küresel “Akıntıya Karşı” Alternatif Medya (Yeni Bir Medya Efsanesine Doğru)................... 232Alternative Media Against the Global Flow (Through to A New Media Legend)Asst. Prof. Dr. Hüseyin Köse

İnteraktif Medya Tasarımı Olarak Türkiye'de E-Devlet Uygulamaları.................................... 242E-Government Applications in Turkey as Interactive Media DesignAssoc. Prof. Dr.Güliz Uluç Aksun & Rsch. Asst. Murat Soydan & Rsch. Asst. Nazım Ankaralıgil

İnternet ve Demokratik Katılım .................................................................................................... 247Internet and Democratic ParticipationDr. Mustafa Mutlu

Yeni İletişim Teknolojilerinin Gündelik Hayattaki Yeri (Kayseri Örneği) ............................... 254New Communication Technologies in Every Day Life (Kayseri Example)Rsch. Asst. Vahit İlhan

Kitle İletişim Araçlarında Aktif İzleyici Kavramı ve Bir İletişim Modeli Değerlendirilmesi .. 265The Concept Of The Active Viewer in Mass Communications Vehicles andAn Evaluation of a Communications ModelAsst. Prof. Dr. Rengin Ozan


XII

Yeni Emperyalizm Çağında Yeni Medya: Küreselleşme Sürecinde........................................... 272Medya EleştirisiNew Media in New Imperialism Era: A Media Critics in Globalization ProcessAsst. Prof. Dr. Barış Çoban

Yeni İletişim Ortamları ve Bilgi Uçurumu ................................................................................... 280New Media and Digital GapAsst. Prof. Dr. Cem S. Sütçü & Asst. Prof. Dr. Erhan Akyazı


Yeni Ekonomi Düzeni ve Basılı Ürün Dağıtım Şirketlerinde Yeni Ekonomi ............................ 288Uygulamalarının Verimliliği Arttırmadaki RolüNew Economic Order and The Role of New Economic Appilacitons on IncreasingProductivty at The Printed Material Distrubition CompaniesAsst. Prof. Dr. Şevket Sayılgan & Asst. Prof. Dr. Emine Sayılgan

İnternet Ekonomisi’ni Anlamak .................................................................................................... 294Understanding Internet EconomyRsch. Asst. Dr. Tolga Kara

RSS ile Yeni İnternet Gazeteciliği: E-Kolay. Net Örneği ............................................................ 302New Internet Journalism with RSS: E-Kolay .Net ExampleRsch. Asst. Pınar Seden Meral

Medya Sektöründe Birleşmeler ve Etkileri ................................................................................... 309Mergers in Media Sector and their EffectsAsst. Prof. Dr. Zeynep Kaban Kadıoğlu & Asst. Prof. Dr. Ebru Özgen

Değişen İletişim ve Ekonomisi : Macaristan, Sırbistan Ve Türkiye Örneklem......................... 318KarşılaştırmalarıChanging Communication and its Economy: Sample Comparision of Hungary,Serbia and TurkeyMs. Sc. İhsan Kılıç


Teknogünlüklerdeki Çok(lu) Sessiz Yaşamlar: Yeni Medyanın................................................. 324Sessiz Enstrümanları- GençlerSilent Lives in Techno-Diaries: Silent Instruments of New Media-Young PeopleAssoc. Prof. Dr. Mutlu Binark & Günseli Bayraktutan Sütçü

Üniversite Gençliği Örneğinde Yeni Bir İletişim Biçimi Olarak Cep......................................... 335Telefonu Mesajları ve Yaşamımızdaki YeriCellphone Messages as a New Type of Communication in University Youth Mode and Their Place in Our LifeAsst. Prof. Dr. Işıl Karpat Aktuğlu & Rsch.Asst. Ayşen Temel

Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projelerinde Yeni Medyanın Kullanımı: ................................... 347“Eczacıbaşı Sanal Müze” Örnek OlayıUsing The New Media in Corporate Social Responsibility Projects: Example Event"Eczacıbaşı Virtual Museum"Rsch. Asst. Dr. Aslı Varol & Rsch. Asst. Korhan Mavnacıoğlu


XIII

İnternet’te Gündelik Yaşam........................................................................................................... 352Days and Nights on the InternetRsch. Asst. Dr. Celalettin Aktaş

Yeni Medyanın Belirleyici Bir Unsuru Olarak Bilgisayar Oyunları .......................................... 361Computer Games as a Unique Component of New MediaRsch. Asst. Burak Doğu

Yeni İletişim Teknolojileri Boyutunda Akademisyenlerin İnternet ........................................... 371Kullanım Oranlarına Yönelik Uygulamalı Bir ÇalışmaOn The Scala Of New Communication Technologies: An Applied Study TowardsThe Internet Use Rate Of ScholarsRsch. Asst. Dr. Sedat Şimşek


Bir Halkla İlişkiler Aracı Olarak Internet; Halkla İlişkiler........................................................ 377Şirketlerinin İnternete BakışıInternet as a PR Tool, Perspective of PR Corporations to InternetAssoc. Prof. Dr. Ayla Okay & Rsch. Asst. Aybike Pelenk

Halkla İlişkilerde Yeni Medya Yaklaşımı Olarak Kriz Dönemlerinde “E-Mail” ..................... 386Kullanımının Sürecin İşleyişine EtkisiThe effect of e-mail usage during crisis era on the procedure process in a vision ofNew Media Perspective on PRAsst. Prof. Dr. Ebru Özgen & Asst. Prof. Dr. Zeynep Kaban Kadıoğlu

Halkla İlişkiler Sektöründe E-Öğrenmenin Kullanım Alanları ................................................. 395Usage of E-Learning in Public Relations SectorAsst. Prof. Dr. Emel Karayel

Kurumsal İletişimde Yeni Medya .................................................................................................. 403New Media in Corporate CommunicationAsst. Prof. Dr. Tuğrul Savaş & Rsch. Asst. Yeliz Kuşay

Dış Paydaş Tanıtımında Portal Kullanımı Yased (Yabancı Sermaye Derneği) ........................ 412Örneği ve Farklı Ülkelerle KarşılaştırılmasıUsage of Portal in Promoting Foreign Stakeholder:Sample of YASED(Association of Foreign Capital) and Comparison With Other CountriesAsst. Prof. Dr. Halil İbrahim Zeytin & Dr. Ece Karadoğan Doruk

Yeni İletişim Teknolojileri ile Marka İtibarı Yaratmak.............................................................. 431Creating Brand Respectability with New Communication TechnologiesRsch. Asst. Belkıs Saraç Uslusoy & Rsch. Asst. Zeynep Bayazıt Şahinoğlu &Inst. Osman Ürper & M.Sc. Uğur Cevdet Panayırcı


Halkla İlişkiler ve Hedef Kitleyle İletişimde Kurumsal............................................................... 441Web Sitelerinin İncelenmesiExamination of the Institutional Web Sites During the Process of CommunicationBetween PR and Target AudienceAssoc. Prof. Dr. Aydemir Okay & Nesrin Canpolat


XIV

Yeni Dijital Coğrafyaların Yaşam Alanlarında Gençlik: Üniversite ......................................... 456Öğrencileri Üzerinde Yapılan Bir AraştırmaYouth in Living Borderland of New Digital Geography:A Research on University StudentsAssoc. Prof. Dr. Nimet Önür

Etkileşimli Pazarlama ve Yeni Medya Arayışlarında Yeni Bir Mecra: ..................................... 466AdvergamingInteractive Marketing and A New Channel on New Media Search:AdvergamingAsst. Prof. Dr. Hanife Güz

Bilgisayar Oyunları ve İlköğretim Öğrencilerinin Bilgisayar Oyunu Oynama ........................ 476Alışkanlıkları, Oyun TercihleriComputer Game Playing Habits of Pupils, Game PreferencesDr. Ahmet Ağır

İnsan-Bilgisayar Etkileşiminde Başlıca Teknolojiler ve İnsan Odaklı ....................................... 484Ara Birimlere YönelimMain Technologies in Human-Computer Interactivity and Towards to Human Oriented InterfacesInstr. Dr. Yücel Yılmaz

Dijital Sanat ve Beden..................................................................................................................... 489Digital Art and BodyM. Sc. Gülizar Çuhacı


Marketing Problems of Turkish Cinema Films and A Case Study ............................................ 494Türk Sinema Filmlerinin Pazarlama Sorunları ve Bir UygulamaAssoc. Prof. Dr. Mehmet Tığlı & Rsch. Asst. Ahmet Başçı

The Internet as a Strategic Weapon of Brand Loyalty ................................................................ 502Marka Bağımlılığı Yaratmada Stratejik Bir Silah Olarak InternetAssoc. Prof. Dr. Nurhan Babür Tosun

Gender Differences in Beliefs, Attitudes and Behaviors of Turkish........................................... 506Internet Users Through The Web AdvertisingTürk Internet Kullanıcılarının Cinsiyetlerine Göre “Web” ReklamlarınıDeğerlendirmesinde İnanç, Tutum ve Davranış FarklılıklarıAsst. Prof. Dr. Nazlım Tüzel & Dr. Şakir Erdem

Advergaming: A New Genre or A New Trend in Internet Advertising ..................................... 516Internet Reklamcılığında Yeni Bir Tarz veya Yeni Bir Eğilim :AdvergamingAsst. Prof. Dr. Müberra Yüksel & Ayça Kırgız

Does the New Information Technologies Firms Promise More Profit for ................................. 525the Investors?: Sector and Size Differences in the Relationship Between Risk and ReturnYeni Enformasyon Teknolojileri Şirketleri Yatırımcıya Daha FazlaKar mı Vaad Ediyor? Risk ve Kazanç Arasındaki İlişkide Sektör ve Hacim FarklılıklarıDr. Alper Özün

Cultural Factors and Usability Expectations on the Location of E-commerce ......................... 537Website Objects Case Study in PortugalE-Ticaret Website Nesnelerinin Lokasyonu Üzerindeki Kültürel Etkenler veKullanışlılık Beklentileri: Portekiz Örnek ÇalışmasıProf. Conceicao Costa


XV

Factors And Principles Affecting The Usability of Four E- Commerce Sites............................ 548From TurkeyE-Ticaret Sitelerini Etkileyen Faktörler ve Prensipler: Türkiye’den Dört ÖrnekM. Sc. Hasan TINMAZ


Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Web Sayfalarındaki Görünümü: Sanayi ............................... 560Kuruluşlarının Web Sayfaları Üzerine Bir İncelemeThe Appeareance of Corporate Social Responsibilty on the Web Pages:An Examination of Web Pages of Industrial OrganizationsAssoc. Prof. Dr. Ahmet Kalender & Asst. Prof. Dr. Ömer BAKAN

E-Pazarlamanın Geleceği Üzerine Bir Araştırma ........................................................................ 569An Investigation About Future of E-MarketingAsst. Prof. Dr. Mustafa Yağbasan & Rsch. Asst. Nural İmik

Kobi'ler ve E-Pazarlama ................................................................................................................ 576New Media and Small BusinessesRsch. Asst. Dilşad Kırselioğlu

Belediyelerin Halkla İlişkiler Çalışmalarında Yeni İletişim ....................................................... 585Teknolojilerinin KullanımıNew Communication Technologies Usage in PR Study of MunicipaltiesDr. M. Nejat Özüpek & Instr. Erhan Summak

İnteraktif Pazarlama Çağında Yeni Bir Reklam Ortamı Olarak............................................... 593Virütik Oyunlar Ve Advergaming KavramıViral Games as a New Advertising Medium and the Concept of Advergaming in theAge of Interactive MarketingRsch. Asst. Sinem Yeygel & Rsch. Asst. Özgür Köseoğlu

“The Role of Media Leaders in On-line News Environments:.................................................... 606How They Decide On Business Models and How They Build Changeand Innovation in the Enterprise”Çevrimiçi Haber Çevrelerinde Medya Liderlerinin Rolü: İş Modellerine Nasıl Karar Veriyorlar veŞirketlerdeki Değişimleri ve Yenilikleri Nasıl İnşa Ediyorlar?Dr. Alexandros Arampatzis


280

YENİ İLETİŞİM ORTAMLARI VEBİLGİ UÇURUMU

(New Media and Digital Gap)

Yrd.Doç.Dr. Cem S. SÜTÇÜ*

Yrd.Doç.Dr. Erhan AKYAZI**

Özet

Toplumsal dönüşüm ve bilişim toplumu kavramlarıakademik çevrelerde uzun zamandır tartışılmaktadır.Tartışmalarda varılan ortak kanılardan birisi de bilişimtoplumunda bir meta olarak bilginin önemkazanmasıdır. Genel iktisat teorisine göre bir malındeğeri ona olan talep doğrultusunda artar. Diğer birifadeyle önemi arttıkça ona olan talep de artış gösterir.Bilgiye olan talep de bu mantıkta yükselmiştir. Artantalebi karşılamak ve kullanıcılara arz da bulunmak içinde bilişim ve iletişim teknolojileri yükselişe geçmiştir.Ancak yine gözden kaçırılmaması gereken bir başkanokta da bu teknolojilerin çok çabuk eskimesidir. Budurum ise teknolojiyi imal edenlerle onu ithal edenlerarasında olan uçurumun giderek daha da açılmasınaneden olmaktadır. Buna benzer bir ayrışma da bilgiyikullanabilme de yaşanmaktadır. Ardında pek çoketken yatmakla beraber bazı toplumlar bilgiyi daha iyikullanırken, bazıları kullanamamaktadır. Böylecefarklılıklar azalacağı yerde artmaktadır. Bu çerçevedeçalışmada yeni iletişim ortamları ve bilgi uçurumukavramlarına değinilerek özelde yeni iletişimortamlarının adı geçen uçurum üzerindeki etkileriüzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Yeni İletişim Ortamları, BilgiUçurumu, Kullanıcı

Giriş

“İletişimin globalleşmesi ve yeni teknolojik gelişmelergerçekte Frank Webster’in aktardığı gibiteknolojilerin kendilerinden ziyade bizzatenformasyonun ya da daha genel kullanılan terimle“bilgi”nin önemini ve etkisini arttırmıştır. 1980’lerde“dev bücürler” olarak nitelenen “mikroçiplerin”toplum ve insan hayatında yol açacağı köklüdeğişmelere, 1990’larda ise bilgisayar ile

* Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi,[email protected]** Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi,[email protected]

telekomünikasyonun eşleşmesinin muhtemel devasaetkilerine dair teknolojik gerekircilikten kaynaklanandüşünceler, son zamanlarda sosyal bilim çevrelerindegözden düşmüştür. Bu teknolojilerin devreyegirmesiyle birlikte pek çok şeyin dönüştüğünü kimseinkâr etmemekle birlikte, bugün değişmenin temelkaynağı olarak enformasyon ve iletişimteknolojilerinden enformasyon (ve çoğunluklaadlandırıldığı şekliyle “bilgi”) üzerindedurulmaktadır. ABD’de hükümet danışmanlarındanCharles Leadbeater, ‘modern ekonomik büyümeninitici gücü bilgidir’ demektedir. DolayısıylaLeadbeater’a göre, modern ekonominin en değerliveçhesi beyin-gücüdür. Teknoloji yerine ‘bilgi’yi öneçıkaran bu eğilim, özellikle son iletişimaraştırmalarında globalleşme ile bilginin eşitsizdağılımı arasındaki ilişkinin yoğun bir şekildesorgulanmasına, ‘bilgi uçurumu’ hipotezinin gerektoplumsal, gerekse ülkeler arası düzlemdesınanmasına da yol açmıştır. Globalleşmenin düzgünbir şekilde dağılmayan bir süreç olduğu iddiası buaraştırmalarda enformasyon zengini veya yoksuluülkeler arasındaki uçuruma dair bulgularladesteklenmektedir.” (Mutlu; 2005a, s.217)

Bilgi Uçurumu kavramı, (…) değişik coğrafi alanlardasosyo-ekonomik koşullar bakımından farklılıkgösteren ticari işletmeler ve bireylerin, bilgi vehaberleşme teknolojilerine (ICT – Information andCommunication Technologies) erişim imkânı ileInternet kullanım amacına yönelik geniş bir yelpazeyikapsamaktadır. Bilgi Uçurumu, ülkeler arasında veiçerisinde değişkenlik göstermektedir.(Telekomünikasyon Kurumu; 2002, s.4),

Bu çalışmada bilgi uçurumu (bir başka tanımlama iledijital bölünme veya sayısal uçurum) kavramınıirdelemek amacındayız. Bilgi uçurumu nedir? Kimlerarasında vardır? Nasıl ve ne zaman ortaya çıkmıştır?Neden bilgi uçurumu vardır? Kimler bu uçurumuyaratmaktadır veya aradaki farkıuçurumlaştırmaktadır? Bu uçurum “reel” bir uçurummudur? Öyle ise kapanması için bir şeyler yapılabilirmi? Yoksa bilişim teknolojilerinin üreticisi olangelişmiş devletler gelişmekte olan bizim gibi ülkelerinağzına bir parmak bal çalarak sonra da bunu bir sorungibi gösterip timsah gözyaşları mı döküyor? Ayrıcaşimdiye kadar olan diğer dönüşümlerde de benzersüreçler yaşanış mıdır? Bu sorulara cevap vermekönemlidir fakat kolay değildir. Ancakcevaplayabilmek için kuramsal bir çerçeveye sahipolmak esastır.

Yeni Kavramını Tanımlamak

19.yy sonlarından beri, insanların toplumsalkonumları içindeki anlamlı değişimleri taşıyan dergi,


281

kitap, gazete gibi yeni iletişim araçlarının yükselişini,toplumbilim araştırıcılarının çoğu görmüştür. Bu yenimedyalar, toplumun geleneksel iletişim modellerinisadece değiştirmekle kalmamış, aynı zamanda dabireyin gündelik kavrama biçimini allak bullak edenyeni bir iletişim kurma biçimi getirmiştir. Cooley, buyeni medyaların yapıp ettiklerini dile getiren ona göredört önemli etkileşim ortaya çıkarmıştır. Bunlaranlatım, sürekli kayıt, hız ve yayılım veya halkıntümünü kuşatabilmeyi mümkün kılmadır. Cooley,ayrıca bunları, izleyicisinin nezdinde zihinsel birdeğişim sağlayan tipik özellikler olarak kabuletmektedir. “Yeni kitle iletişimi eğitim, siyaset, ticaretgibi yaşamın tüm evrelerindeki devrimigöstermektedir” (Lazar; 2001, ss.16–17)

Atabek’in de belirttiği gibi, teknolojik gelişmelerinbaş döndürücü hızı karşısında, genel olarak teknoloji,özel olarak da iletişim teknolojileri konusunda yazılanher şeyin daha yazılırken kronolojik olarak eskiyeceği,bu bakımdan yeni-eski ayrımının çok da belirgin vedoğru bir ayırım olamayacağı ve özellikle iletişimteknolojilerini betimlemekte kullanılan “yeni” sıfatıüzerine kurulu retoriğin, söz konusu teknolojilerintoplumsal iletişim süreçlerine etkilerinin gereği gibideğerlendirilmesini engeller niteliği söz konusudur.(Atabek; 2001, s.14)

Teknoloji, tarihin her döneminde “yeni” sıfatıyla -doğru ya da yanlış- tanımlanagelmiştir. Yeni Medyakavramıyla bizim kastettiğimiz ise “yeni teknolojiler”değildir. Bilişim bilimi çerçevesinde konuyayaklaştığımızda, yeni kavramını, kitle iletişimortamlarının sunduğu olanaklar bazında etkileşimin(diğer bir deyişle bireyselliğin) artması olaraktanımlamaktayız. Çünkü biliyoruz ki, bilişimyaklaşımı, teknolojinin tek başına her sorunu çözeceğive sonsuz olanaklar getireceğini söyleyen teknolojikgerekircilik yaklaşımını gerçekçi bulmamaktadır. Buyüzden teknoloji ile ilgili konuları dört açıdan birdenele almak ve irdelemek daha gerçekçi olacaktır. Budört açıyı şu şekilde tanımlayabiliriz: Bunlardan ikisiteknolojiyi tanımlayan donanım ve yazılımkonularıdır. Diğer ikisi ve iletişim bilimleri açısındandaha önemlisi de konunun toplumsal ve bireyselboyutudur.

Son yirmi yılda yaşanan teknolojik gelişmeleringetirdiği en önemli olanak, kitle iletişim araçlarınıntarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar bireyselliğiön plana çıkaracak şekilde kullanıcıları tarafındandeğerlendirilmeye başlanmasıdır. Bu bağlamda,izleyici kavramı da kullanıcı kavramıyladeğişmektedir.

Bilgi Uçurumuna ve Bireyselliğe Kuramsal Bakış

Kullanıcı kavramı bizim için anahtar kelimedurumundadır. İletişim kuramları tarihi iletişimaraçlarının insanlar üzerindeki “etkisi”ni inceleyerekbaşlamıştır. Daha sonra bunun iletişim kavramınıaçıklamakta yetersiz olduğu görülerek “kitle iletişimaraçlarının insanlara ne yaptığı ile değil, insanlarınkitle iletişim araçları ile ilgili ne yaptıkları” sorusunacevap aranmaya başlanmıştır. İki aşamalı akış, kitleiletişimin sosyal boyutları, kaçış kuramı, yeniliklerinkabul edilmesi, haber yayılımı (difüzyonu), gündemkurma ve bilgi eksikliğinin etkileri (sonuçları) veözellikle 1960’ların sonunda Gerbner tarafındangeliştirilip uzun soluklu televizyon araştırması için demodel olarak kullanılan genel iletişim modeli gibikuramlar (bkz. McQuail, S., Widahl, S., 1993) kitleiletişim araçlarını izleyen kitlenin pasif, homojen,atomize, birbirinden habersiz ve düşünceden yoksunvarlıklar olmadığını ortaya koymaktaydı. Öte yandan,eleştirel kuramlar da bir yandan iletişim alanındaemperyalist yaklaşımların sonuçlarının tarihsel süreçteortaya koyduğu sonuçları şiddetle eleştirirken sosyo-ekonomik vurguyu ortaya koyuyordu. Diğer bir taraftada özellikle İngiltere ve Fransa’da gelişen kültürelaraştırmalar yaklaşımları, kitle iletişim araçlarıkarşısında bireyin ve toplumun durumunu irdeliyordu.

Bütün bu çalışmalar, izleyiciyi (insanı) ön plana alanyaklaşımlar olarak karşımıza çıkmaktaydı. Örneğin,Rogers ve Shoemaker’in Yeniliklerin YayılmasıModeline göre, yeniliklerin yayılması sürecindebirbirinden ayrı dört aşama olduğu varsayılmaktadır.Bilgi (knowledge) aşamasında birey, yeniliğinvarlığından haberdar olur ve onun işlevleri hakkındabilgi sahibi olur. İkna (persuasion) aşamasında bireydelehte ve aleyhte yeniliğe karşı bir tutum oluşturur.Karar (decision) aşamasında birey yeniliği kabul etmeveya reddetme yönünde seçim yapmak üzere bazıfaaliyetlere girişir. Onaylama (confirmation)aşamasında, birey, aldığı kararı destekleyecekaraştırmalar yapar. Fakat yenilik hakkında aldığıkarara çelişkili mesajlar ortaya çıkmışsa önceki kararıdeğiştirebilir. (McQuail, S., Widahl, S., 1993, ss.78-79) Bu kurama göre, değişim ihtiyaca yönelik olarakdeğil, tepeden inme gerçekleşmektedir ve geribildirimöğesi içermediği için eleştirilebilir. (McQuail, S.,Widahl, S., 1993, s.81)

Gelişmekte olan ülkelerde, özellikle İkinci DünyaSavaşı sonrası yaşanan gelişmeler, teknolojikilerlemelerin, bu yayılma modelinin belirttiği gibidışarıdan dayatılan bir yapıda olduğunugöstermektedir. İhtiyaç üzerine teknolojinin üretilmesiyaklaşımı yerine, dünyada yaygınlaştığı için ithaledilmesi yaklaşımı, kendi anlamsızlığını daberaberinde getirmektedir. Yani, ülke kaynaklarının


282

ihtiyaç duyulmayan bir konuda harcanması anlamınagelmektedir.

Kitle iletişim araçlarının uzun vadeli etkilerini elealırken, enformasyon veya bilgi eksiklikleri diyebilinen konularla ilgili tartışmayı hesaba katmakgerekir. Bu tartışmaların temel fonunu büyük ölçüdekitle iletişim araçlarının mümkün kıldığı ve düzenlibir artış gösteren bilgi akışı oluşturmaktadır. Bu bilgiakışının artması sayesindedir ki, her birey çevresindenkendine uygun olanları bulabilme ve kendi ufuklarınıdaha kolay genişletebilme imkanına-fırsatına sahipolacağından toplumdaki herkes bir yarar teminetmektedir. Bununla birlikte çok sayıda araştırmacı,bilgi akışındaki artışın bazı gruplar içinde –bilgiarttırmak açısından- olumsuz etki yaptığına dikkatçekmişlerdir. Ayrıca bilgi eksikliğinin oluşması veartması bir sosyal grup ile diğeri arasında, bir konuüzerindeki, bilgi uçurumunu arttıracağı da olumsuz biretki olarak ileri sürülmüştür. Bu alanda yapılan ilkkatkı Tichenor ve arkadaşları (1970)’na ait bilgieksikliği hipotezidir. Bu tez şunu savunur: Sosyal birsistem içinde bilgi artışının hızı arttığı zaman daha iyibir eğitim almış olan daha yüksek bir sosyo-ekonomikstatüye sahip kimseler eğitim düzeyi daha düşük olandaha düşük statüdeki kimselere göre enformasyonudaha iyi hazmedebileceklerdir. Dolayısıyla bilgi artışıböylece bilgi eksikliğini veya bilgilenme düzeyindekifarklılıkları azaltacağı yerde attıracaktır. Rogers(1976) enformasyonun sadece bilgi eksikliğiniarttırma veya bilgilenme düzeyinde farklılaşmasonucunu doğurmakla kalmayıp, tutumlarda daeksikliğe, farklılığa yol açacağını belirtmektedir.Böylelikle, burada kullanılan bilgi eksikliği terimiyerine “iletişimin etkilerindeki fark” (thecommunication effects gap) terimini kullanmaktadır.Ayrıca Rogers, kitle iletişiminin eksikliklerin teksebebi olmadığını vurgulamaktadır. Bireylerarasındaki doğrudan etkileşimin de benzer etkileriolabilir. Bilgi eksiklikleri tamamıyla ve sadece farklıeğitim düzeylerinin bir neticesi olmayıp başkafaktörlerin de bu tür bilgi eksikliklerine yolaçabileceği ileri sürülmektedir. (McQuail, S., Widahl,S., 1993, ss.10-104)

Kitle iletişim araçları, kitaptan başlayarak radyo,sinema ve televizyon, hep insanların toplumsallığınakatkı sağlayan bir yol izlemiştir. Önceleri, el yazmasıkitaplar az bulunduğu için toplu ortamlarda yükseksesli okumalar gündemdeyken matbaanın ortayaçıkmasıyla kitap okurluğunda bireyselleşme artmış vesessiz okuma dönemi başlamıştır. Daha sonraları iseradyo ve sinema insanların dinlemek ve izlemek üzerebir araya geldikleri ortamlar olmuşlardır.

Televizyon bile, insanın vaktini çok aldığı örneğinokumaya yeterince zaman bırakmadığı eleştirileri bir

yana Mutlu’nun söylediği gibi, (…) televizyonaraştırmalarında araştırma ve çözümleme birimininbireysel izleyici değil, aileler olması gerekir. (…)Televizyonun kullanımı, izlenmesi, yorumlanması,televizüel dünyanın anlamlandırılması ailenindolayımıyla gerçekleşir. Yani bireysel izleyicinintelevizyonla ilişkisinde anlam kurma süreci ailetarafından dolayımlanan bir süreçtir. (Mutlu; 2005b,s.134)

Yine rahatlıkla söyleyebileceğimiz, televizyon bir ailearacı olmakla birlikte, çoğu ailede artık birden çoksayıda televizyon alıcısının bulunması ve bunlardanbirinin büyük olasılıkla çocuklara tahsis edilmişolmasının, çocukları aileden bağımsız bir televizyonizleyicisi duruma getirdiğidir. Çocuğun televizyonizleme deneyimindeki bağımsızlığı, kişisel bilgisayarve video oyunlarındaki bağımsızlığıyla da koşut birgelişmedir. (…) Bugün artık çocuklar, elektronikortamın edilgin şiddet alıcıları olmaktan çıkmakta, buortamın dolaysız şiddet uygulayıcıları halinegelmektedirler. Bilgisayar ve video oyunlarındakişiddet uygulama konusu, televizyonun şiddet içeriğisunma probleminden çok daha anlamlı ve önemli birsorundur bugün. Dolayısıyla, araştırmaproblematiklerinin yeniden kurulması, varsayımlarınyenilenmesi gerekmektedir. (Mutlu; 2005b, s.187)

Frankfurt Okulu tarafından da vurgulandığı gibiemperyalizmin kitle iletişim araçlarını kullanarakmeydana getirdiği kültür endüstrisi sayesinde ortayaçıkan batıdan gelişmekte olan veya gelişmemişülkelere olan enformasyon akışının yoğunluğunakarşılık, bu ülkelerden batıya doğru olan enformasyonakışı çok zayıftır. Çünkü Amerika dünyadaki iletişimaygıtlarının %65’ine sahip olduğundan ötekiuluslardan daha fazla ileti aktarabilmektedir.(Mattelart, 2001, s.94) Bu da bilgi uçurumunun temelsebebini oluşturmaktadır. Ayrıca bu tip ülkelerdebenimsenen özelleştirme, deregulasyon, çağ atlamagibi kavramlar bu uçurumun toplum tarafından rızagösterilmesine, sanki bir kadermiş gibideğerlendirilmesine zemin hazırlamaktadır. Burada,uluslararası kitle iletişim kuramları arasında yer alanGelişme Aracı Kuramında bahsedilen yaklaşım geçerliolmaktadır.

Bu yaklaşımın ana sebepleri şöyle sıralanabilir:Gelişmekte olan ülkelerin konumları, yapıları,sorunları ve siyasal tercihleri sebebiyle gelişmiş biriletişim araçları sistemi için gerekli şartlardan bazılarıeksiktir. Bunlar arasında, iletişim altyapısı için gereklimesleki bilgi ve beceriler, uygun bir üretim düzeyi,yeterli kültürel kaynaklar ve bir izleyici kitlesininyokluğu ve azlığı sayılabilir. Bu ülkeler teknoloji,yetenekler ve kültürel üretim eksikliği nedeniylegelişmiş ülkelere bağımlıdırlar. Söz konusu ülke


283

toplumlarının ekonomik, politik ve sosyal gelişmeyekarşı ulusal görev düşkünlüğü vardır ve buna diğerkurumların da uyması gerekmektedir. Gelişmekte olanülkelerin benzer kimliklerinin ve uluslararasıarenadaki çıkarlarının farkına varmaya başlamaları dabir diğer etmeni oluşturmuştur. Bu sebeple de,zamanla ülkeler arasında dayanışma ve ortak hareketetme yönünde eğilimler görülmektedir. (Işık; 2002,s.38-39)

Bilgisayar ve Internet’in bireyselliği arttırıcı etkisiolduğu bir gerçektir. Medya ortamlarının yöndeşmesi,bu gerçeğin iletişimin her alanına yayılmasına önayakolmaktadır. Yeni iletişim ortamlarının bireyi ön planataşıdığından etkileşim kavramı çerçevesinde giderekdaha fazla bahsediliyor. Bireyselleşme gerçekten iyimi? Ne gibi sonuçlara yol açma potansiyeli taşıyor?Bu ve benzeri soruların cevapları birey bazındayukarıdaki alıntılarda Mutlu’nun da söylediği gibiverilebilir. Bunun yanında konunun uluslararası birboyutunun olduğu da ortadadır. Artık uluslar ötesişirketler (ki bunlar özellikle, finans, teknoloji, eğlenceve iletişim endüstrilerinde faaliyette bulunanşirketlerdir) artan rekabet baskısıyla baş edebilmekiçin ürün ve hizmetlerinde doğrudan “bireyseltüketiciyi” hedef alacak şekilde bir üretim veorganizasyon yapısına geçmiştir. Müşteri İlişkileriYönetimi, Yönetişim, Veri Madenciliği, KurumsalKaynak Planlama gibi kavramların şirket bazında tümdünyada popüler hale gelmesi, Uluslararası düzeydeise, finans, teknoloji, eğlence ve iletişimendüstrilerinde faaliyette bulunan şirketlerin,özelleştirme, küreselleşme, şirket evlilikleri yoluyladünyaya yayılma eğilimlerinin giderek artması budurumun birer göstergesidir.

Yeni Medya’nın Örgütlenmesi ve Kontrolü veTürkiye’nin Durumu

1970’li yıllar boyunca YUEID ve UNESCObünyesinde gerçekleştirilen enformasyon akışı üzerinetartışmalar iletişim literatüründe de yankı bulmuştur.Enformasyon akışı konusunda en kapsamlıçalışmalardan birisi Hamid Mowlana tarafındanyapılmıştır. Mowlana, enformasyon akışını mesajlarınulusal sınırlar içinde ve iki ya da daha fazla ulus-kültürel sistemler arasındaki hareketi olaraktanımlamıştır. (Özdemir; 2005, s.211)

Eğlence ve enformasyon endüstrileri Internet’iözelleştirme ve hizmet için ödeme getirmekistemektedir. Internet’te şifreyle ve aboneyle verilenhizmetlerin artması ve verdikleri hizmetler buyönelimi göstermektedir. Internet’te, diğer endüstriyelaraçlarda olduğu gibi, reklâm, propaganda ve bazıeğitimle ilgili sunumlar dışındaki değerli bilgi emtiakarakterindedir. Internet’te artan ticari sahiplik, band

kontrolü ve devletlerin Internet kuruluşlarında Pazargelişimini desteklemesi sonucu Internet’te alternatifseslerin azalmasına ve enformasyonun emtialaşmasınave sosyo yapısal eşitsizliklere önemli katkıdabulunmaktadır. (Erdoğan; 2005, s.420)

Günümüzde, Internet’i sınırlı bir azınlığın kullandığıortadadır. Erdoğan’ın söylediği gibi, kullananlarınbüyük çoğunluğu için Internet televizyonun kaçışçı veboş zaman geçirme rolünü üstlenmiştir. (Erdoğan;2005, s.423) Raymond Willams’ın belirttiği gibi çokyakın zamana kadar İngiltere’de televizyon temelde,gün ortasında sunacak pek bir şeyi olmayan bir akşameğlencesiydi; sabah ve öğleden sonra saatlerinde, haftasonları hariç, okullar ve benzeri yayınlar içinkullanılırdı. Şimdi genel türdeki sabah ve öğledensonra programlarında hızlı bir gelişme vardır. (…)Kablolu televizyon teknolojisi ve kanallardauzmanlaşma ve çeşitlenme bireyin “akış” karşısındakidirencini ve algılayabilme rasyonalitesini azaltanoluşumlar olarak dikkat çekmektedir. (Arık; 2006,ss.135-136)

Aslında, Türkiye’de de böyle bir televizyonkanallarının artmasıyla ve özel/yerel/ulusal kanallarınortaya çıkmasıyla programlarda benzeri bir hızlıgelişme yaşanmaktadır. Daha da çarpıcı olan ise,Internet’in durumudur. Yakın zamana kadar bireyselkullanıcılar için çevirmeli ağ (dial-up) bağlantısıhizmeti veren Türk Telekom Haziran 2004’tenitibaren bireysel kullanıcılara da yaygın ADSLhizmeti vermeye başlamıştır. 2006 sonu itibariylekullanıcı sayısının 3 milyon olmasının hedeflendiğibelirtilmektedir.(http://www.turktelekom.com.tr/webtech/default.asp?sayfa_id=402) Bunun anlamı Mutlu’nun belirttiği gibiçocukların daha fazla bilgisayar karşısında zamangeçirmesi demektir.

Sonuç

Bilişim ve İletişim Teknolojilerin sunduğu olanaklarınbireyselliği ön plana alan özellikleri ve kitle iletişimaraçları üzerinde meydana getirdikleri dönüşümler gözkamaştırmaktadır. Fakat bu teknolojilerle ilgiliyatırımların gerçekleştirilmesi farklı çıkardurumlarının çarpışması şeklinde gerçekleşmektedir.Ek bölümünde yer alan tablolar incelendiğindegörülmektedir ki, OECD ülkeleri arasında Türkiyeoldukça geridedir. Özellikle Internet’e erişimi bulunanaileler ve bilişim-iletişim teknolojileri ticaretirakamları dikkat çekicidir. Rakamların da açıkçaortaya koyduğu ve yukarıda da belirttiğimiz üzereInternet’i sınırlı kullanan azınlıklar arasında ülkemizde yer almaktadır. Daha da önemlisi erişim içingerekli teknolojiler de ithal edilmektedir. Şu ankidurumu tıpkı bir madde bağımlılığına benzetmek


284

mümkündür. Bu da gelişmiş ülkeler ile aramızda bukonuda önemli bir uçurum bulunduğunugöstermektedir. Bunun çözümü, bizce, kaynaklarınyurtdışına transferi anlamına gelen son teknolojilerinithal edilmesi şeklinde olmamalıdır. Bilgi ihtiyacınıkarşılamaya yönelik olarak yapılacak yatırımların dışbağımlılığı azaltmaya önem vermesi gerekmektedir.

Ek Tablolar

Tablo 1. OECD Ülkelerinde Digital Subscriber Lines(DSL) Erişilebilirliği

2004 (%) 2005 Ortası (%)

Belgium 100.0 100.0

Korea* 100.0

Luxembourg 100.0 100.0

Netherlands 100.0

UK 95.0 99.8

Denmark 96.0 98.0

Switzerland* 98.0

Sweden 90.0 96.0

Finland 94.1

Japan** 93.0

Iceland 92.0 92.0

New Zealand 92.0

Portugal 92.0

France 90.0 91.0

Germany 91.0

Norway 77.0 91.0

Ireland 74.0 90.0

Italy 85.0 90.0

Austria 87.0

Spain 87.0

Poland (TPSA) 77.0 85.0

Australia 84.0

Czech Rep. 84.0

USA 84.0

Canada 75.4 75.4

Hungary 65.0 75.0

Slovak Rep. 50.0 60.0

Mexico* 58.9

Turkey 10.0Greece 9.0

Israel*** 99.0 99.0

* Data for 2003** Data for March 2004*** Israel is an observer on the OECD Committee forInformation, Computer and Communications Policy (ICCP).Source: OECD Key ICT Indicators[www.oecd.org/sti/ICTindicators]

Tablo 2. OECD Ülkelerinde Bilişim ve İletişimTeknolojileri Ticareti, 2004 (milyon dolar)

İhracat İthalat

USA 149,273 234,845

Japan 124,238 72,698

Germany 91,308 89,894

Korea 86,099 42,833

Netherlands 58,302 57,637

UK 43,678 65,936

Mexico 41,336 41,019

France 32,579 43,306

Ireland 23,673 15,562

Hungary 16,984 14,097

Sweden 14,807 12,964

Italy 14,453 29,844

Canada 14,225 29,868

Belgium 13,581 16,237

Finland 11,506 6,857

Czech Rep. 9,104 9,290

Spain 8,218 20,393

Austria 7,862 9,982

Denmark 5,823 7,872

Switzerland 4,750 9,470

Poland 3,341 7,661

Turkey 3,096 7,239Portugal 2,899 4,997

Australia 2,129 14,503

Slovak Rep. 1,811 2,429

Norway 1,670 5,030

Luxembourg 1,229 1,478

Greece 585 3,506

New Zealand 464 2,382

Iceland 18 270

Total 789,041 880,098Source: OECD KEY ICTIndicators[www.oecd.org/sti/ICTindicators]


285

Tablo 3. OECD Kullanılan Teknoloji bazında 100 kişiye düşen Genişbant Internet aboneliği sayısı. Aralık 2005.

DSL Kablo Diğer Toplam Toplam AboneIceland 25.9 0.1 0.6 26.7 78,017Korea 13.6 8.3 3.4 25.4 12,190,711Netherlands 15.7 9.6 0.0 25.3 4,113,573Denmark 15.3 7.2 2.5 25.0 1,350,415Switzerland 14.7 8.0 0.4 23.1 1,725,446Finland 19.5 2.8 0.1 22.5 1,174,200Norway 17.8 2.9 1.2 21.9 1,006,766Canada 10.1 10.8 0.1 21.0 6,706,699Sweden 13.3 3.4 3.6 20.3 1,830,000Belgium 11.3 7.0 0.0 18.3 1,902,739Japan 11.3 2.5 3.8 17.6 22,515,091United States 6.5 9.0 1.3 16.8 49,391,060United Kingdom 11.5 4.4 0.0 15.9 9,539,900France 14.3 0.9 0.0 15.2 9,465,600Luxembourg 13.3 1.6 0.0 14.9 67,357Austria 8.1 5.8 0.2 14.1 1,155,000Australia 10.8 2.6 0.4 13.8 2,785,000Germany 12.6 0.3 0.1 13.0 10,706,600Italy 11.3 0.0 0.6 11.9 6,896,696Spain 9.2 2.5 0.1 11.7 4,994,274Portugal 6.6 4.9 0.0 11.5 1,212,034New Zealand 7.3 0.4 0.4 8.1 331,000Ireland 5.0 0.6 1.1 6.7 270,700Czech Republic 3.0 1.4 2.0 6.4 650,000Hungary 4.1 2.1 0.1 6.3 639,505Slovak Republic 2.0 0.4 0.2 2.5 133,900Poland 1.6 0.7 0.1 2.4 897,659Mexico 1.5 0.6 0.0 2.2 2,304,520Turkey 2.1 0.0 0.0 2.1 1,530,000Greece 1.4 0.0 0.0 1.4 155,418OECD 8.4 4.2 1.0 13.6 157,719,880EU 15 11.7 2.2 0.3 14.2 54,834,506Source: OECD


286

Tablo 4. Internet’e Erişebilen Ailelerin Yüzdesi 2000-2005.

2000 2001 2002 2003 2004 2005Australia 32.0 42.0 46.0 53.0 56.0 ..

Austria 19.0 .. 33.5 37.4 44.6 46.7

Belgium .. .. .. .. .. 50.2

Canada (3) 42.3 49.9 54.3 56.9 59.8 ..

Czech Republic .. .. .. 14.8 19.4 19.1

Denmark 46.0 59.0 55.6 64.2 69.4 74.9

Finland 30.0 39.5 44.3 47.4 50.9 54.1

France 11.9 18.1 23.0 31.0 33.6 ..

Germany 16.4 36.0 46.1 54.1 60.0 61.6

Greece .. .. 12.2 16.3 16.5 21.7

Hungary .. .. .. .. 14.2 22.1

Iceland .. .. .. .. 80.6 84.4

Ireland 20.4 .. .. 35.6 39.7 47.2

Italy 18.8 .. 33.7 32.1 34.1 38.6

Japan .. .. 48.8 53.6 55.8 57.0

Korea (4) 49.8 63.2 70.2 68.8 86.0 92.7

Luxembourg .. .. 39.9 45.4 58.6 64.6

Mexico (5) .. 6.1 7.4 .. 8.7 9.0

Netherlands 41.0 .. 58.0 60.5 .. 78.3

New Zealand (6) .. 37.4 .. .. .. ..

Norway .. .. .. 60.5 60.1 64.0

Poland .. .. .. .. 26.0 30.4

Portugal 8.0 18.0 15.1 21.7 26.2 31.5

Slovak Republic .. .. .. .. 23.0 23.0

Spain .. .. 17.4 27.5 33.6 35.5

Sweden 48.2 53.3 .. .. .. 72.5

Switzerland (7) 36.5 54.7 61.9 66.4 69.8 73.5

Turkey (8) 6.9 .. .. .. 7.0 ..United Kingdom 19.0 40.0 49.7 55.1 55.9 60.2

United States 41.5 50.3 .. 54.6 .. ..

1. Generally, data from the EU Community Survey onhousehold use of ICT, which covers EU countries plusIceland, Norway and Turkey, relate to the first quarterof the reference year. For the Czech Republic, datarelate to the fourth quarter of the reference year.2. Internet access is via any device (desktop computer,portable computer, TV, mobile phone etc.).3. Previously, data for Canada were based on theHousehold Internet Use Survey (HIUS). The HUISwas replaced by the Canadian Internet Use Survey(CIUS) as of reference year 2005. The CIUS resultscould not be used as the data are collected at theindividual level as opposed to the household level.This revised series is therefore based on estimatesfrom the Survey of Household Spending (SHS).4. For 2000 to 2003, data included Internet accessonly via computer. As of the 2004 survey, Internetaccess through mobile phone was also included. The

value for 2004 and 2005 excluding mobile phoneaccess is 72.2% and 74.8% respectively.5. Aged 6 years or over.6. July 2000-June 2001. The information is based onhouseholds in private occupied dwellings with accessto the Internet. Visitor-only dwellings, such as hotels,are excluded.7. Figures refer to a sample based on individuals andare private data from Arbeitsgruppe fürWerbemedienforschung (WEMF AG). In 2004, 61%of households had access to the Internet.8. Households in urban areas only.Source: OECD, ICT database and Eurostat,Community Survey on ICT usage in households andby individuals, September 2006.


287

Kaynakça

http://www.turktelekom.com.tr/webtech/default.asp?sayfa_id=402, Erişim Tarihi: 13.09.2006.

Arık, B., (2006), “Raymond Williams”, KadifeKaranlık-2, Su Yayınevi, İstanbul.

Atabek, Ü. (2001), İletişim ve Teknoloji YeniOlanaklar – Yeni Sorunlar, Seçkin Yayınları,Ankara.

Işık, M., (2002), Kitle İletişim Sistemleri, EğitimKitabevi, Konya.

Lazar, J. (2001), İletişim Bilimi, Vadi Yayınları,Ankara.

Erdoğan, İ., (2005), İletişimi Anlamak, 2. Baskı, ErkYayınları, Ankara.

Mattelart, A., ( 2001, İletişimin Dünyasallaşması,İletişim Yayınları, İstanbul.

McQuail, S., Widahl, S., (1993), İletişim Modelleri,(Çev. Mehmet Küçükkurt), İmaj Yayınları,Ankara.

Mutlu, E. (2005a), “Globalleşen Medya”,Globalleşme, Popüler Kültür ve Medya, D.B.Kejanlıoğlu, A. Yıldız (der.) içinde, ÜtopyaYayınevi, Ankara.

Mutlu, E. (2005b), “Niçin Televizyon Seyrediyoruz?”,Globalleşme, Popüler Kültür ve Medya, D.B.Kejanlıoğlu, A. Yıldız (der.) içinde, ÜtopyaYayınevi, Ankara.

Özdemir, Ö., (2005), “Internet’in Ticarileştirilmesi veUluslararası Veri Akışları”, İletişim AğlarınınEkonomisi, Funda Başaran, Haluk Geray (der.)içinde, Siyasal Kitabevi, Ankara.

Telekomünikasyon Kurumu (2002), Sayısal Uçurum(Digital Divide), Telekomünikasyon KurumuSektörel Araştırma ve Stratejiler DairesiBaşkanlığı, Ankara, İnternet Adresi:http://www.tk.gov.tr/pdf/Sayisal_Ucurum.pdf ,Erişim Tarihi: 13.09.2006.


616

Marmara Üniversitesi 0leti im Fakültesi · PDF fileProf. Dr. Ünsal Oskay...

Documents

Transcript of Marmara Üniversitesi 0leti im Fakültesi · PDF fileProf. Dr. Ünsal Oskay...