VISOKA KOLA POSLOVNOG MENADMENTA PRIMUS GRADIKA SEMINARSKI RAD

Predmet: Praksa I

Gradika, decembar 2010. Godine

VISOKA KOLA POSLOVNOG MENADMENTA PRIMUS GRADIKA

SEMINARSKI RAD

Tema: Marketing u bibliotekarstva

Student:Aleksandra Stojanovi Br.indeksa: 541/08.Mentor:Doc.dr Ranko Baki Gradika, decembar 2010. god. SADRAJ:I UVOD1II KOMUNIKACIJA OSNOVNI ALAT BIBLIOTEKARA3

Bibliotekar poiljalac poruke5Komunikacijski proces u bibliotekama6III MARKETING U BIBLIOTECI9Narodna biblioteka Gradika10Ciljne grupe11IV ZAKLJUAK15V LITERATURA171I UVOD

Bibliotekarstvo je informaciona nauka koja se bavi primanjem, uvanjem i pruanjem informacije na koritenje. Koliko je pruanje informacije vano za ovjeka, njegovu kulturu, istoriju i budunost mogla bi biti stalna tema strunih skupova, a samim tim i uloga poiljaoca te iste informacije. Vanost te uloge je velika onoliko koliko je informacija koju on alje tana i korisna primaocu. U eri elektronske komunikacije ta uloga je ponekad i zloupotrijebljena ili su joj oduzete njene osnovne uloge u komunikaciji. Gotovo sve to je ikada urezano, napisano, odtampano dobija svoj elektronski oblik. Na strunim seminarima bibliotekara ozbiljno se govori o digitalnim zapisima, elektronskim bibliotekama i brzo pretraivim bazama podataka. Biblioteke su vitalni dio svetskog sistema obrazovanja, i skladitenja i pretraivanja informacija. Zahvaljujui njima, kroz knjige, filmove, zvune snimke i druge medije, dostupno je vekovima taloeno znanje. Ljudi razliitih profila ukljuujui studente, nastavnike, poslovne ljude, vladine slubenike, uenike i naunike koriste u svom poslu biblioteke izvore. Mnogi se obraaju bibliotekama da zadovolje elju za znanjem ili da nabave knjige koje e im ispuniti asove dokolice.1 Pred svakim bibliotekarom 21. vijeka nalaze se, dakle, i stari i novi izazovi. Bibliotekar mora da posjeduje iroko, opte obrazovanje, struno znanje i vjetinu komunikacije, informatiku pismenost, viziju i ideju kao i svaki dobar marketar tj. promoter. Svaki bibliotekar mora obavljati tri osnovne dunosti: mora sudjelovati i pomagati u procesima uenja, mora uvati znanje i mora omoguavati njegovo koritenje. Najnovije smjernice ukazuju na to da svaka gradska biblioteka treba da ima broj lanova koji je 10% od broja stanovnitva te optine. Ne samo naizgled, veoma teak zadatak u eri Interneta koji je omoguio brzu razmjenu informacija. Ulazei u sr tog problema, neznatan broj bibliotekara i menadera bavi se marketingom i marketinkom komunikacijom kao sredstvom za postizanje svog cilja. Ova nauka, na naim prostorima u samoj ekspanziji, gotovo da je zanemarena u bibliotekarstvu. Meutim, stavljajui sebe u ulogu poiljaoca marketing komunikacijske informacije, a itaoce u ulogu kupca tj. korisnika usluga, simbolino pretvarajui kako novi naslov u bibliotekom 1. Brofi, Piter, Biblioteka u 21.veku, Beograd ,CLIO, 2005 .str.272

fondu tako i svoje line vjetine u eljeni proizvod koji emo ponuditi svojim klijentima na najbolji mogui nain, razvoju bibliotekarstva se moe pristupiti na jedan sasvim nov nain. U ovom radu pokuau predstaviti vanost komunikacije u bibliotekarstvu kao jedan od naina ouvanja bibliotekarstva u kojem e, pored strunih marketing menadera i sami bibliotekari biti najbolji promoteri svoje struke i svog znanja.

3II KOMUNIKACIJA OSNOVNI ALAT BIBLIOTEKARA Temeljna svrha svake komunikacije je razvijanje saznanja i informacija pomou kojih se lake odvijaju procesi.2Bibliotekarstvo je informaciona nauka koja se bavi primanjem, uvanjem i pruanjem informacije na koritenje.

Poslovno komuniciranje je komuniciranje unutar struktuiranja, odravanja i razvijanja svih oblika ljudskog rada i proizvodnje.3 Biblioteki radnik planira, organizuje, upravlja i ureuje biblioteko-informacione usluge u zajednici.4Kakvo je stanje sa narodnim bibliotekama koje u ostvarivanju dugoronih planova o modernizaciji poslovanja zavise od osnivaa ili vlasnika? U takvim bibliotekama koje iz objektivnih razloga ne mogu da idu ukorak sa brzom digitalizacijom, iva, verbalna komunikacija je i dalje prioritetna i nezamjenljiva. Koliko je to vano korisniku koji misli da bre i udobnije moe doi do eljene informacije uz pomo Interneta? Gotovo nevano ako bismo zaboravili injenicu da su biblioteke oduvijek bile jedna vrsta pamenja ovjeanstva. Ako se tome doda i lan 3. Kodeksa Bibliotekara RS koji kae da bibliotekar obezbjeuje najvii nivo usluga, zalae se za slobodan protok informacija i iskljuuje svaki oblik cenzure, ne moe se zanemariti injenica da je biblioteka vaan i neizostavan dio svakog civilizovanog drutva, a bibliotekar kao poiljalac informacije element veoma vanog drutvenog kominikacijskog procesa. Kao takav moe pozitivno ili negativno da utie na poslovanje sopstvene ustanove. 2. Skripta Komunikacije u menadmentu, Gradika, Primus, 2008.3.Skripta Komunikacije u menadmentu, Gradika, Primus, 2008.4. Bilbija, Biljana, Osnovi bibliotekarstva, Banja Luka, Glas Srpski, 2004.str.2074Koliko je onda u oteanim uslovima modernizacije vana verbalna direktna, masovna ili interpersonalna komunikacija najbolje govore praktina iskustva bibliotekara koji svoj struni rad obavljaju u javnim ili narodnim bibliotekama i koji su itekako svjesni svoje odgovorne uloge poiljaoca informacije prema korisniku, ali i iroj drutvenoj zajednici.

Savremena biblioteka je, bez obzira o kom se tipu biblioteke govori, kulturna i informaciona ustanova koja se bavi prikupljanjem, sreivanjem, uvanjem i davanjem na koritenje biblioteke grae. Osnovni zadatak biblioteke je da sebe stavi u ulogu poiljaoca poruke ka drutvu, poruke koja e biti tana i korisna iz ega proizilazi da se nalazi u sreditu komunikacijskog procesa drutva. Da li je neophodno isticati da se i ovdje radi o odreenoj vrsti promocije, jer marketing je danas komuniciranje, i gotovo svaki oblik komuniciranja je marketing. Djelatnosti biblioteke koje bi ustanovu usko vezale sa procesom komunikacije su davanje razliitih informacija, slobodan pristup fondu uz koji je korisniku omoguena i struna osposobljenost bibliotekara kao i poznavanje sopstvenog fonda, realizacija meubiblioteke pozajmice, planiranje razvoja ustanove kao sistema i odjeljenja kao podsistema cjeline. Jasnije reeno, bibliotekar koji ispunjava zahtjeve italaca pruanjem informacije ili izdavanjem grae na koritenje postaje poiljalac, odravanjem prezentacija za korisnike i posjetice stavlja sebe iskljuivo u ulogu poiljaoca u masovnoj i marketinkoj komunikaciji. Kada je rije o meubibliotekoj pozajmici koja se vri iskljuivo na zahtjev korisnika, a kada ustanova u svom fondu ne posjeduje traenu biblioteku jedinicu, bibliotekar i jedne i druge ustanove istovremeno su i poiljaoci i primaoci poruke, ali i kanal kojim se ista prenosi do korisnika. Sve su to razlozi zbog kojih se bibliotekarstvo i nazvalo informacionom naukom, a imajui u vidu da se komunikacija bavi uobliavanjem informacije u poruku koja se alje, pitanje je vremena kada e biblioteke i u udbenicima komunikologije zauzeti vano mjesto koje im ve u komunikacijskim procesima u drutvu pripada.

5

Bibliotekar poiljalac poruke

Svaki bibliotekar koji struno i odgovorno pristupa obavljanju svog posla, svakodnevno je stavljen u ulogu poiljaoca od ijeg stava uglavnom zavisi da li e njegova uloga biti ocijenjena kao pozitivna ili negativna. Za nekoga kaemo da je roen s komunikacijskim sposobnostima, to je donekle i tano. Manji broj ljudi u naem drutvu se samoobrazuje u podruju komunikologije ili marketinga, a na Odsjeku za bibliotekarstvo komunikologija se, na alost, ne prouava. Ove injenice bibliotekara stavljaju u tei poloaj, a komunikacijske vjetine koje od njih zahtijeva priroda posla stavljaju pred njega raznovrsne zadatke. Poto e najvei broj zahtjeva biti upuen prvenstveno bibliotekaru, njegova uloga poiljaoca zasluuje poseban osvrt.

Sve biblioteke moraju zadovoljiti osnovne biblioteke standarde, a jedan od zahtjeva koji se stavljaju pred ove ustanove je da se broj korisnika usluga poveava shodno broju stanovnitva. Iz toga proizilazi da na bibliotekarima lei velika odgovornost u kreiranju budunosti biblioteka.

Kako poveati broj korisnika, kako zadrati postojei, kako ii u korak s vremenom koje u svojoj ruci dri digitalni ip, dok je na bibliotekama ogroman teret tekih polica prepunih knjiga? Veoma lako ako se situacija realno sagleda i postave konkretni zadaci i ciljevi. Zabluda je misliti da e Internet ugasiti biblioteku, iako se ovaj ishitreni komentar mogao uti i u samoj bibliotekoj struci. Pisae maine nisu istisnule iz ljudske upotrebe vjetinu pisanja, niti smo prestali da hodamo onog asa kada smo kupili automobil. Biblioteke e se svakako transformisati, veliki dio je ve na tom putu; prilagodie se zahtjevima za to brim pruanjem informacija i nikada nee prestati da obitavaju kao biblioteke. Ako sve ovo znamo zato bi uloga poiljaoca-bibliotekara uopte bila vana za poslovanje sopstvene ustanove? Da bismo razumjeli sadanjost i predvidjeli budunost, trebamo dobro poznavati istoriju. Kao to je komunikacija zapoela sa prvim neverbalnim govorom (mimikom) i prvim artikulisanim zvucima koje je ovjek izustio, kao to se marketing istorijski gledano odnedavno izdvaja kao posebna nauka iako je prvi razgovor ili prva pisana poruka u cilju dobijanja neega bila ve marketing, i bibliotekarstvo je zapoelo sa prvom posudbom knjige jednom ovjeku od strane drugog. Treba se vratiti najosnovnijim uslugama 6

biblioteke koje se odvijaju na relaciji bibliotekar korisnik. Komunikacija koja u svakom momentu mora biti i marketinka.Komunikacijski proces u bibliotekama

Koliko je komunikacija u biblioteci vaan proces govori i podatak da bibliotekari vode statistiku sopstvenog poslovanja, a jedna od tabela koje ispunjavaju trai podatke o informativno referalnoj djelatnosti odjeljenja:

a) Broj zahtjeva za informacijama: usmeno, pismeno ili sredstvima veze;

b) Broj zadovoljenih zahtjeva za informacijama: usmeno, pismeno ili sredstvima veze;

c) Broj nezadovoljenih zahtjeva za informacijama.

Polazei od osnovnih elemenata komunikacije gdje imamo poiljaoca poruke i primaoca poruke moe se rei da komunikacijski proces u biblioteci poinje korisnikom kao poiljaocem prve poruke, odnosno zahtjeva za informacijom ili uslugom. Nerijetko, ta prva poruka kojom zapoinje komunikacija potekla je od nejasne, nedovoljne informacije, tako da je ona u 50 % sluajeva loe kodirana. Primjer je kada italac trai knjigu iji naslov zna samo djelimino, a autora uopte ne zna; ili italac eli bilo koju knjigu autora Vladimira Jovia, Jovania ili Jovanovia. Korisnici uvijek oekuju da bibliotekar ima u pamenju svih 10 000 ili 20 000 bibliotekih jedinica, i da to prije pronae eljeni naslov. Dobar bibliotekar zaista i poznaje grau kojom raspolae u svom odjeljenju i ta graa je razvrstana po Univerzalnoj decimalnoj klasifikaciji. Takoe, biblioteka mora posjedovati i katalog knjinog fonda (lisni ili elektronski). Glavni nosioci informacija su, dakle, bibliotekar i katalog izraen na nivou biblioteke, a posebno za svako odjeljenje.Kada bibliotekar primi takvu loe kodiranu poruku njegova uloga komunikatora postaje jo vea, jer korisnik oekuje pozitivnu povratnu spregu. Stoga bibliotekar jednostavno mora i takvu poruku da dekodira, uslijedie fidbek, i tek tada zapoinje komunikacija. Tek u tom asu alje se prva, prava, dobro kodirana poruka. Bez ovog veoma vanog komunikacijskog momenta, kojem je prethodila kompletna organizacija ustanove, struno osposobljavanje radnika, i smjetaj fonda po bibliotekim standardima, komunikacija na relaciji bibliotekar-korisnik nikada ne bi ni poela ili bi se zavrila bezuspjeno, to za ustanovu iji se rad mjeri i 7

brojem njenih korisnika ne bi bilo poeljno. Loa komunikacija bila bi istovremeno i loa promocija.Bibliotekari strunih odjeljenja najee su pred zahtjevima korisnika koji su usmjereni ka naunim oblastima. Ovdje najveu ulogu ima elektronski katalog, brzo pretraiv za svaku publikaciju po autoru, naslovu publikacije, oblasti kojoj pripada, mjestu i godini izdanja, prevodiocu i sl.Tehniki gledano, ovakav nain poslovanja trebalo bi da svaku ustanovu dovede do maksimuma u poslovnom smislu. Zato se onda vrata nekih biblioteka sve manje otvaraju i zato neka odjeljenja u sistemu organizacije rade loije od drugih?

R a z l o g j e b i b l i o t e k a r.

Bibliotekari ne smiju nikada da zaborave da su prva karika u lancu dostupnih informacija i da su poiljaoci markentike poruke o svojoj ustanovi ne samo korisniku, nego i itavoj drutvenoj zajednici. Bibliotekar mora uvijek biti na usluzi, pa ak i ako nema izraen elektronski katalog, strpljivost i ljubaznost zaustavie korisnika i dati vremena da se traena publikacija pronae. Korisnik koji prvi put ue u biblioteku i sa nelagodom ili osjeajem da se oko njegovog zahtjeva bibliotekar nije ni potrudio napusti istu, nikada vie nee ni ui u tu ustanovu. Ovakvi sluajevi bili bi okarakterisani kao neuspjela komunikacija, to za ustanovu znai loe poslovanje.

Komuniciranje sredstvima veze, nejee telefonom, u bibliotekoj praksi promijenilo bi osnovna pravila te komunikacije. S obzirom da je telefon u funkciji korisnika i da putem njega korisnik zahtijeva informaciju, bibliotekar se opet nalazi u ulozi primaoca poruke i ponovo vae ista pravila kao i kod direktne komunikacije. Poiljalac e postati primalac (korisnik), a primalac poiljalac (bibliotekar) stavljajui sebe u centar komunikacijskog procesa izmeu informacije i korisnika. Tako istovremeno moe da bude i poiljalac i kanal putem kojeg se alje poruka.

Pismeni zahtijevi su rijetkost u bibliotekom komuniciranju, ali komunikacija u pisanom obliku nije i ima veliki znaaj u poslovanju ustanove. Ve je reeno da je veoma vaan pisani oblik komunikacije u biblioteci izrada i upotreba elektronskih kataloga. Takoe, obavjetenja korisnicima o novim naslovima, o strunim predavanjima, knjievnim veerima, promocijama 8

knjiga, odravanju raznih radionica i igraonica, pisana su poruka sa svojom marketinkom teinom. Tom porukom biblioteka, menader i bibliotekar postaju poiljaoci, drutvena zajednica primaoci, a pisani oblik promotivni materijal koji obezbjeuje uspjenije poslovanje biblioteke i prodaju sopstvenog proizvoda znanja, informacije.

9

III MARKETING U BIBLIOTECI

Trebalo bi, ustvari, posvetiti najveu panju odnosima s javnou, jer je to u odnosu na reklamu blaa, ali i upornija forma pridobijanja naklonosti itave javnosti ili njenih ciljnih grupa. Ako bi ta odgovornost bila preputena bibliotekarima koji bi se samoobrazovali na tom podruju, namee se pitanje da li bi svi podjednako ozbiljno tome pristupili, s obzirom da se u naem drutvu jo uvijek moe pronai radnik nezainteresovan za sopstvenu ustanovu i oblast u kojoj je zaposlen, jer e doboti lini dohodak isto kao i radnik koji je maksimalno posveen svom poslu. S obzirom da postoje ve itave generacije mladih menadera, biblioteke bi trebalo da ozbiljno sistematizuju svoja radna mjesta i punu panju poklone upravo odnosima s javnou.Odnosi s javnou u bibliotekarstvu bi jednaku panju posvetili i planiranim i neplaniranim marketinkim porukama. Kolika je vanost oglaavanja i direktnog marketinga koji se na odreeni nain ve sprovodi u bibliotekama, toliko panje bi trebalo posvetiti ponaanju menadera i zaposlenih, njihovom istupanju u javnosti i cjelokupnoj slici koju biblioteka kao jedna ustanova kulture alje svom tritu.

Ovdje naravno najveu uogu igraju menaderi zadueni za cjeolkupnu organizaciju poslovanja biblioteke, i kao takvi direktno i indirektno su odgovorni za poruke koje se plasiraju o ustanovi. Stvaranjem pozitivnog miljenja o ustanovi i njenim uslugama, olakava se razvoj biblioteka i obavljanje svih ostalih planiranih promotivnih aktivnosti.

Pored ve navedene teorije da je svaki bibliotekar promoter biblioteke i njenih usluga, neophodno je uvoenje i promotivnih aktivnosti koje e uvjeravatim, podsticati i podsjeati sadanje i potencijalne korisnike na itav niz usluga koje kao biblioteka pruamo. 10

Narodna biblioteka GradikaKada se govori o topici, vjetini dokazivanja i propagande, biblioteka u borbi za opstanak treba ozbiljno da se posveti samoreklamiranju. Ratne i poratne godine smanjile su broj korisnika bibliotekih usluga. Kultura itanja i uenja uz koritenje biblioteka opada u naem drutvu. Primjena marketinga u biblioteci postaje nezaobilazan dio posla. Ozrenka uri, dipl. ekonomista i direktor Narodne biblioteke u Han Pijesku, na strunom skupu bibliotekara u Viegradu 2006. godine istie da su osnovne funkcije marketinga u bibliotekama: ispitivanje trita knjiga i potreba korisnika bibliotekih usluga, a zatim propaganda svih aktivnosti iz djelokruga rada biblioteke, informisanje o njenom radu, popularisanje knjige i poveanje broja korisnika. Komunikacija je, kako sam ve istakla, veoma vana, to je poslednjih godina pokazala i praksa sprovoena u Djeijem odjeljenju. Ta praksa vjete, ciljane i promotivne komunikacije pribliila je itaoce biblioteci i uinila da se u prostorijama ustanove osjeaju prijatno.

Narodna biblioteka Gradika, tanije Djeije odjeljenje, poveanju broja korisnika pristupilo je iz jednog sasvim novog ugla. Ciljna grupa kojoj ustanova ve godinama poklanja punu panju u okviru nepostojeeg marketinkog plana biblioteke su kolska djeca uzrasta 10-13 godina. Razvijajui kulturu itanja u tom izrastu i prihvatanja biblioteke kao masovnog medija informacija u lokalnom okruenje, vaspitavaju se itaoci i korisnici za budunost.Takoe, prate se trendovi u bibliotekarstvu koji predlau potpuno besplatno ulanjenje za sve lanove. Iako ve godinama referent pozajmnog odjeljenja NBG predlae ovaj nain rada, ukazujui na evropske biblioteke koje ve posluju na taj nain, menaderi biblioteke ne nalaze ovo kao rjeenje u poveanju broja italaca.

Broj italaca Djeijeg odjeljenja povean je na slijedei nain.Prvi korak u procesa unapreenja prodaje tj. poveanju broja usluga i broja italaca biblioteke bio je pismeno obavjetenje kolama o besplatnom ulanjivanju djece kolskog uzrasta . Drugi i veoma vaan korak bio je dovesti nekoliko stotina djece u prostorije. Trei zadatak za bibliotekara bio je kako animirati djecu i pribliiti im biblioteko okruenje u toku jednog kolskog asa. etvrti korak je kontinuirani interpersonalni komunikacijski proces sa ciljnom grupom. 11

Uloga biblioteke kao ustanove i bibliotekara, te komunikacijske vjetine u cijeloj kampanji bile su od najvee vanosti, sprovedene su krajnje efikasno, ali moram naglasiti i potpuno intuitivno sa veoma malo strunih znanja o marketingu i marketinkom komuniciranju.Poslednje dvije godine ovakav nain ulanjivanja se vie ne praktikuje. Pokazalo se da je podjednako efikasno javno oglaavanje o besplatnom ulanjivanju djece predkolskog i osnovnokolskog uzrasta. U biblioteku se tako ulanuju djeca koja zaista ele da itaju i djeca koja ve jesu aktivni itaoci. Izbjeglo se masovno ulanjivanje djece koja u biblioteku dou samo jednom ili ni jednom.

I ostale marketinke aktivnosti su uglavnom sprovoene intuitivno, samostalno, bez posebnog stratekog ili marketinkog plana. Tu u pomenuti djeiju biblioteku radionicu koja je bez uloenih materijalknih sredstava okupila i biblioteki edukovala preko 20 djece.

Sve ove godine se u biblioteci odravaju razne djeije itaonice, knjievne promocije, literarni susreti i slino. Ovakve aktivnosti se ubrajaju u redovne aktivnosti biblioteke iji je cilj kulturni razvoj drutvene sredine. Oglaavanje se vri putem javnih medija i tampanih plakata.

Rezultati koji su postignuti mogu se najbolje prezentovati dananjim stanjem u biblioteci, odnosno Djeijem odjeljenju. itanost je poveana, i umjesto tendencije pada prisutan je rast u broju korisnika djeijeg fonda. Naime, 2010. godine djeije odjeljenje brojalo je preko pet stotina aktivnih korisnika naih usluga to govori da se pravilno izabranim promotivnim aktivnostima, prvenstveno komunikacijom koja e informisati, podsticati i uvjeravati djecu kolskog uzrasta, moe poveati interesovanje kod tih ciljnih grupa.

Ciljne grupe

Ciljne grupe za nau biblioteku svakako su djeca kolskog uzrasta, dobi od 7 do 15 godina. Neosporno je da je u pozjamnom odjeljenju prisutan veliki broj korisnika srednjokolaca koji uglavnom zbog slabijeg knjinog fonda kolskih biblioteka koriste usluge gradske biblioteke. Ipak se ciljnim grupama smatraju mlaa djece, a do ovog saznanja dolo se na osnovu prethodnih iskustava bibliotekara. 12

Na osnovu tih iskustava korisnike Djeijeg odjeljenja podijelila bih na slijedee kategorije:

1. Djeca predkolskog uzrasta

2. Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 6 do 9 godina

3. Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 10 do 14 godina

4. Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 15 godina.

Navedene ciljne grupe zahtijevaju razliit komunikacijski i promotivni pristup, kao i posebno planiranje prilikom odabira i nabavke knjinog fonda.

Djeca predkolskog uzrasta

Uoeno je da djeci predkolskog biblioteka nije posebno interesantno mjesto za zadovoljenje njihovih potreba, iz prostog razloga to djeca ovog uzrasta nisu savladala itanje. Njihovo interesovanje mogu da pobude slikovnice, puzle i razna didaktika sredstva, kao i organizovanje djeijih igraonica u okviru biblioteke. U djece predkolskog uzrasta, uz zalaganje roditelja i bibliotekara, moe se stvoriti navika redovnog dolaenja u biblioteku, navika koritenja odreenog knjinog fonda i prijatan osjeaj boravka u biblioteci.

Djeca ranog kolskog uzrasta starosne dobi od 6 do 9 godina

Tokom jedanaestogodinjeg rada u Djeijem odjeljenju uoila sam da djeca ovog uzrasta teko prihvataju naviku koritenja knjinog fonda. Iako se radi o djeci koja savladavaju ili su savladala vjetinu itanja, veoma je teko stvoriti od njih redovne korisnike biblioteke iz nekoliko razloga: postoji plaljivost ili stidljivost prilikom dolaska u biblioteku, djeca su u nemogunosti da dolaze sama zbog udaljenijeg mjesta stanovanja, kod roditelja ove djece ne postoji navika itanja, negativan stav okoline ili porodice prema itanju. Takoe, uoila sam tokom rada da je ponekad jedno dijete koje je aktivni italac jo iz predkolskog uzrasta sasvim dovoljan promoter biblioteke, koji dovodei sa sobom drugo dijete pokree lananu reakciju ulanjivanja gotovo itavog razreda. Ipak, mali procenat na ovaj nain ulanjene djece postaju stalni itaoci u toj ivotnoj dobi.

13Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 10 do 14 godina

Praksa i steena iskustva pokazala su da desetogodinja djeca koja su akcijama besplatnog ulanjenja postala nai korisnici postaju i aktivni lanovi biblioteke. Kontinuitet njihovog lanstva se nastavlja sve do kraja osnovne kole, i ne prestaje prelaskom u pozajmno odjeljenje biblioteke. U toj dobi djeca se prvi put susreu sa lektirama u osnovnoj koli. Prvi put izvravaju zadatak itanja jednog knjievnog djela. U ovoj grupi korisnika, na osnovu naina traenja usluga biblioteke, razlikuje se nekoliko grupa:

Djeca koja trae lektirski naslov, i uz njega posuuje popularnu djeiju knjigu po preporuci bibliotekara,

Djeca koja su nakon itanja lektire poeljela da itaju knjige i sama su dola u biblioteku u potrazi za nelektirskim naslovima,

Djeca koja su na Internetu proitala njima interesantne naslove pa ih trae u biblioteci ili na osnovu djeijeg filma trae da proitaju knjigu,

Djeca koja kod svojih kua nemaju Internet i biblioteka im u potpunosti slui za zadovoljenje njihovih potreba,

Djeca koja uopte ne ele da itaju, ali se ulanjuju jer to rade njihovi prijatelji.

Djeca iz poslednje grupe uglavnom rijetko postaju aktivni itaoci, dok sva gore navedena djeca u veini sluajeva ostaju korisnici koji redovno ili povremeno dolaze u biblioteku.

Ako djeca starosne dobi od 10 godina ne postanu aktivni lanovi biblioteke, postoji velika mogunost da e to ipak postati u nekoj od narednih godina u potrazi za naslovima koji su ekranizovani, tinejderskim knjigama, savremenim psiholokim knjigama koje daju odgovore na njihove tinejderske probleme, porodine probleme itd.

14

Gotovo izgubljena kategorija

Kategorija djece od 15 godina posebno je izdvojena kao gotovo izgubljena kategorija. Kod djece ovog uzrasta koji su prvi put doli u biblioteku teko je razviti naviku itanja knjiga i koritenja naih usluga. U ovom izrastu navike su ve gotovo formirane i ako dijete sve do tada nije praktikovalo itanje, malo je vjerovatno da e bogat knjini fond i sposoban bibliotekar to promijeniti.

Istiem da sva djeca ipak zasluuju nae zalaganje i interesovanje, ali da se ipak kao ciljna grupa izdvajaju djeca etvrtih i petih razreda osnovnih kola kada najlake prihvataju biblioteku, u potpunosti sagledavaju prednosti koritenja usluga i veoma lako postaju aktivni lanovi koji godinama kasnije nastavljaju redovno da dolaze kod nas.15

IV ZAKLJUAK Dananje biblioteke posveuju nedovoljno panje istraivanju marketinga i sprovoenju marketinkih aktivnosti. Iako neprofitne ustanove, obavljaju pruanje usluga bez ikakvog reklamiranja, oglaavanja ili podsticanja. Navodim nekoliko razloga kao objanjenje za postojeu situaciju:

bibliotekama rukovode menaderi bez iskustva i znanja o bibliotekarstvu, - posao bibliotekara nerijetko obavljaju lica bez znanja o bibliotekarstvu i bez ikakvih ambicija u toj oblasti rada,- marketing se pogreno vezuje iskljuivo za prodaju proizvoda koji ostvaruju profit,

veina menadera ne posjeduje elementarna marketinka znanja, angaovanje marketinkih strunjaka je nezamislivo s obzirom na izvore finansiranja biblioteka,

nepostojanje svijesti zaposlenih o vanosti unapreenja biblioteka i promocije itanja kao uslova za opstanak ovakvih ustanova.

U eri brzog razvoja visokih tehnologija, u sferama bibliotekartsva mora doi do ozbiljnog preispitivanja (istraivanja, analiziranja i planiranja) budunosti poslovanja. Iako neprofitna oblast, mora zauzeti stav da je vrijeme novac i da se ne moe troiti uludo. Svaki trenutak poslovanja treba da bude u funkciji pozitivne promocije ustanove.

S obzirom da su biblioteke neprofitne ustanove, nemaju opravdanje za nekoritenje neplaenih oblika promocija i informisanja u cilju stvaranja i podsticanja pozitivnog miljenja ciljnog auditorijuma. Svaka biblioteka trebalo bi da ima osobu zaduenu za odnose s javnou u cilju uspostavljanja kontinuiranog procesa komunikacije s korisnicima.16

Imajui u vidu da je radno mjesto bibliotekara centar informacija i znanja, dunost svakog bibliotekara je samoobrazovanje. U opisu radnih zadataka bibliotekara je upoznavanje knjinog fonda biblioteke i u okviru toga svaki bibliotekar-vizionar moe da se samoedukuje.

Osobine koje je neophodno posjedovati su i kreativnost, dobre komunikoloke sposobnosti, marljivost, organizovanost, sposobnost uestvovanja u timskom radu, lina urednost itd. Uz navedene osobine bibliotekar moje vizije bi trebalo da uspjeh bibliotekarstva zasniva na direktnom, neposrednom kontaktu sa itaocima, istraivanju elja i potreba korisnika, tanom odreivanju ciljeva ije ispunjenje e zadovoljiti i potrebe ciljnih grupa, planiranju i sprovoenju tano odreenih promotivnih aktivnosti i misionarskom odnosu prema svom pozivu.

Po mom linom miljenju, posao dobrog menadera biblioteke ja da prilikom odabira kandidata koje e zaposliti u svojoj ustanovi, pravilnim sprovoenjem intervjua i objektivnom selekcijom obezbijedi bibliotekare-vizionare koji e biti sposobni da svojom rijeju i promotivnim nastupima idu u korak s visokim tehnologijama i Internetom. Uslov je, naravno, da menader biblioteke bude najosposobljeniji bibliotekar, to automatski iskljuuje imenovanje na ovu funkciju po politikim zaslugama.17V LITERATURA

1. Bilbija, Biljana, Osnovi bibliotekarstva, Banja Luka, Glas Srpski, 2004.2. Brki, Nenad, Upravljanje marketing komuniciranjem, Ekonomski fakultet u Sarajevu,

Sarajevo, 2003.

3. Brofi, Piter, Biblioteka u 21.veku, Beograd ,CLIO, 2005.4. Skripta Komunikacije u menadmentu, Gradika, Primus, 2008.