MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

17
Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj Përgatitje për provim nga MAKROEKONOMIA

description

MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Transcript of MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Page 1: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

Përgatitje për provim nga

MAKROEKONOMIA

Page 2: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

2 MAKROEKONOMIA

1. Çka është Ekonomiksi dhe si ndahet? Ekonomiksi studion anën ekonomike të jetës shoqërore, sjelljen e agjentëve ekonomik dhe kushtet ekonomike të bashkëveprimit të tyre. Ekonomiksi ndahet në: Mikroekonomi dhe Makroekonomi.

2. Çka është Mikroekonomia? Mikroekonomia mirret me studimin e sjelljes së agjentëve ekonomik: konsumatorëve, firmave, familjeve si dhe agjentëve qeveritarë në masën që veprimtaria e tyre lidhet me alokimin e burimeve dhe funksionin e sektorëve të veçantë të ekonomisë.

3. Çka është Makroekonomia? Makroekonomia merret me studimin e sjelljes së ekonomisë kombëtare në tërësi, me studimin e agregatëve ekonomik si produkti i përgjithshëm, punëzënia e plotë, papunësia, niveli i përgjithshëm i çmimeve dhe inflacioni, bilanci i brendshëm dhe i jashtëm ekonomik, ciklet e biznesit dhe rritja ekonomike.

4. Shkolla Klasike? Shkolla Klasike gjykon se prodhimi aktual përputhet gjithmonë me prodhimin potencial dhe për të qenë ekonomia në ekuilibër duhet që të përdoren maksimalisht faktorët e prodhimit. Së dyti, politika makroekonomike nuk mund të ndikojë në nivelin e papunësisë apo të prodhimit. Çdo përpjekje për të ndikuar në variablat e mësipërme, do të ndikonte vetëm në ndryshimin e nivelit të papunësisë.

5. Modeli Kejnsian? Modeli Kejnsian, gjykon se një ekonomi moderne mund të jetë në ekuilibër edhe në kushtet e përdorimit jo të plotë të burimeve, madje edhe me papunësi masive. Së dyti, qeveria përmes politikave fiskale dhe monetare mund të stimulojë rikthimin e ekonomisë me punëzënie të lartë.

6. Cilat janë konceptet kryesore Makroekonomike? Konceptet kryesore makroekonomike janë: GDP, GDP nominal kundrejt GDP real, inflacioni, rritja ekonomike, punëzënia dhe papunësia, ciklet e biznesit dhe hendeku i prodhimit.

7. Cilat janë objektivat makroekonomike? Objektivat makroekonomike janë:

Punëzënia e plotë,

Qëndrueshmëria e çmimeve,

Rritje të përshtatshme të rritjes afatgjatë,

Zhvillimi i balancuar rajonal dhe bilanc i ekuilibruar pagesash.

Page 3: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

3 MAKROEKONOMIA

8. Çka është rritja ekonomike? Rritja ekonomike paraqet normën me të cilën rritet GDP reale. Rritja ekonomike është baza e plotësimit të nevojave në rritje të njerëzve, një zgjerim i kufirit të mundësive të prodhimit mund të paraqitet si rritje ekonomike.

9. Cilat janë konceptet kryesore makroekonomike? Janë: Produkti i Brendshëm Bruto GDP, Rritja ekonomike, punëzënia dhe papunësia, ciklet e biznesit etj.

10. Çka është produkti i përgjithshëm GDP? GDP-ja është një matës agregat i vlerave të të gjitha produkteve dhe shërbimeve përfundimtare të prodhuara në një ekonomi.

11. Çka është rritja ekonomike? Me rritje ekonomike nënkuptojmë zgjerimin e ekonomisë, përkatësisht rritjen e GDP-së reale.

12. Çka është papunësia? Papunësia paraqet atë pjesë të forcës punëtore, e cila nuk është e zënë me punë, por kërkon punë në mënyrë aktive.

13. Çka paraqet cikli i biznesit? Cikli i biznesit paraqet lëvizjet e ekonomisë herë në rënie, e herë në ngritje rreth shtegut të rritjes potenciale.

14. Çka është produkti potencial? Produkti potenical paraqet produktin, i cili do të prodhohej me shfrytëzimin maksimal të kapaciteteve në kuadër të një ekonomie.

15. Çka është produkti aktual? Produkti aktual paraqet produktin i cili prodhohet në kohën aktuale.

16. Cilat janë objektivat makroekonomike? Janë: punëzënja e plotë, qëndrueshmeria e çmimeve, rritje të përshtatshme të rritjes afatgjatë, zhvillimi i balancuar rajonal dhe bilanc i ekuilibruar pagesash.

17. Cilat janë instrumetet e politikës makroekonomike? - Poliktika fiskale (taksat, shpenzimet qeveritare), - Politika monetare (instrumetet e politikës monetare), - Politika e të ardhurave (pagë-çmim).

Page 4: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

4 MAKROEKONOMIA

17. Cilat janë politikat e marrëdhënieve ekonomike me jashtë? - Politika Tregetare (mjetet tarifore dhe jo tarifore), - Politika Valutore (regjimet valutore), - Koordinimi i politikave të brendshme (makroekonomike të vendeve të veçanta).

18. Cilat janë instrumetet kryesore te analizes Makroekeonomike? Janë kërkesa agregate dhe oferta agregate.

19. Çka është Kërkesa Agregate AD? AD, i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që konsumatorët, firmat, shteti dhe të huajt janë të gatshëm të konsumojnë me një nivel agregat të çmimeve në një periudhë të dhënë kohe.

20. Çka është Oferta Agregate AS? AS, i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që firmat planifikojnë të prodhojnë dhe të shesin me një nivel agregat të çmimeve në një periudhë të dhënë kohe.

21. Cilët faktorë ndikojnë në Kërkesën agregate? Niveli i çmimeve, kapacitetet prodhuese të firmave, niveli i kostove.

22. Cilët faktorë ndikojnë në Ofertën agregate? Tarifa e pagave, çmimet e inputeve materiale, produktivitetiti, goditja e ofertës.

23. Pse është e rëndësishme të matet GDP-ja? Për shkak se, me anë të GDP-së mund të gjykojmë gjendjen e Ekonomisë dhe dinamikën e sajë, si dhe për krahasim në mes të vendeve të ndryshme.

24. Çka është qëndrueshmëria e çmimeve si objektiv makroekonomik? Shteti bën përpjekje për të pasur çmime sa më stabile, sepse kjo nënkupton edhe një ekonomi stabile dhe me mundësi të krahasimit të vlerave ekonomike.

25. Çka nënkuptojmë me bilanc të ekuilibruar pagesash? Bilanci i ekuilibruar i pagesave shpreh të gjitha marrëdhëniet ekonomike të një vendi me vendet tjera, dhe ndahet në atë tregtar dhe të kapitalit.

26. Kur Bilanci i pagesave ësht Suficitar, Deficitar dhe i ekuilibruar? Suficitar, është kur eksporti është më i madh importi, Deficitar, është kur importi është më i madh se eksporti, dhe I ekuilibruar, është kur eksporti është i barabartë me importin.

27. Kush e ushtron politikën monetare kreditore? Politika monetare kreditore ushtrohet nga Banka Qëndrore, e cila kontrollon ofertën monetare për të ndikuar në treguesit makroekonomik të një vendi si GDP, inflacioni, punëzënia etj.

Page 5: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

5 MAKROEKONOMIA

28. Çka përfshinë politika e të ardhurave? Politika e të ardhurave ndryshe quhet pagë-çmim. Pra, përmes kësaj politike krahas atyre monetare dhe fiskale, synohet të ndikohet në pengimin e inflacioint, kjo arrihet përmes kontrollit të rritjes së pagave.

29. Çka përfshinë politika e marrëdhënieve ekonomike me jashtë? Politika e marrëdhënieve me jashtë përfshinë politikën tregtare, valutore dhe koordinimi i politikave të brendshme makroekonomike.

30. Çka përfshinë politika fiskale? Politika fiskale konsiston në përdorimin e taksave dhe shpenzimeve qeveritare, si mjete për të ndikuar në treguesit makroekonomik të një vendi.

31. Si llogaritet GDP-ja sipas mënyrës së prodhimit? Sipas kësaj mënyre, prdodukti i përgjithshëm llogaritet duke mbledhur të gjitha vlerat e produkteve dhe shërbimeve përfundimtare të prodhuara në një vend.

32. Çka është konsumi? Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatorëve, familjeve dhe individëve për mallëra dhe shërbime, prej të cilave nxirren dobi në përiudhën korrente, duke përfshirë edhe mallërat e përdorimit afatshkurtër dhe afatgjatë.

33. Çka janë investimet? Investimet përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blerjen e mallërave kapitale, pra për mallëra që përdoren për prodhimin e mallërave dhe shërbimeve tjera.

34. Çka përfshijnë Shpenzimet Qeveritare? Shpenzimet Qeveritare përfshijnë të gjitha shpenzimet që i bën qeveria si për blerjen e mallërave të konsumit, ashtu edhe për investimet, duke i përjashtuar pagesat transferuse dhe pagesat e interesit për borgin shtetëror.

35. Çka është Neto Eksporti? Neto eksporti përfaqëson diferencën në mes vlerës së eksporteve dhe vlerës së importeve.

36. Si është efekti i ndryshimeve të çmimeve në sasinë e kërkuar? Lidhja midis nivelit agregat të çmimeve dhe GDP reale është negative. Kur ulen çmimet, konsumatorët blejnë më shumë, dhe kur rriten çmimet, konsumatorët blejnë më pak, kur niveli i të ardhurave është i dhënë.

37. Çka shpreh kurba e kërkesës agregate? Shpreh lidhjen midis GDP reale dhe nivelit agregat të çmimeve, duke i mbajtur faktorët tjerë influencues të pandryshuar.

Page 6: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

6 MAKROEKONOMIA

38. Çka janë faktorët jo-autonom dhe autonom? Faktorët jo-autonom ndryshe quhen si faktorë endogjen, do të thotë se varen nga të ardhurat. Faktorët autonom janë pjesërisht komponenta të kërkesës agregate dhe pjesërisht si faktor të induktuar.

39. Si ndikon norma e kamatës në nivelin agregat? Ngritja e nivelit të kamatës do të dekurajojë shpenzimet për investime, do të dekuarajojë gjithashtu shpenzimet për blerjen e mallërave të konsumit afatgjatë, kërkesa agregate do të ulet.

40. Si paraqitet oferta agregate në peridhudhën afatshkurër? Funksioni afatëshkurtër i ofertës agregate shpreh lidhjen midis sasisë agregate të mallërave dhe shërbimeve përfundimtare (GDP reale) dhe nivelit të çmimeve, duke i mbajtur faktorët tjerë të pandryshuar.

41. Çfarë raporti kanë çmimet dhe pagat në ofertën në periudha afatgjate? Periudha afatgjate është një periudhë kohore e mjaftueshme që si çmimet, ashtu edhe pagat të përshtaten me ndryshimin e kërkesës apo ofertës në periudha afatgjata, çmimet dhe kosotot përfshirë pagat bëhen fleksibile.

42. Çka është ekuilibri, faktorët që ndikojnë në ekuilibër dhe disekuilibër? Ekuilibri makroekonomik arrihet atëherë kur kërkesa agregate është e barabartë me ofertën agregate. Faktorët që ndikojnë në ekuilibër janë: rritja e GDP reale, papunësia është në nivelin natyror të saj, inflacioni është inercial. Faktorët që ndikojnë në diskuiliber janë: lëvizja e kurbës së kërkesës apo të ofertës, d.m.th nëse zhvendoset kurba, pika e ekuilibruar do të ndryshojë, do të ndryshoj edhe produkti total i ekuilibruar dhe niveli i ekulibruar i çmimeve.

43. Periudha afatshkurtër në kuptimin makroekonomik? Në kuptimin makroekonomik është ajo periudhë, gjatë së cilës me ndryshimin e kërkesës apo të ofertës ndryshojnë çmimet e mallërave dhe shërbimeve, por jo pagat.

44. Periudha afatgjatë në kuptimin makroekonomik? Në kuptimin makroekonomik është një kohë e mjaftueshme që si çmimet ashtu edhe pagat të përshtaten ndaj çdo ndryshimi në kërkesë apo ofertë, kështu që kërkesa dhe oferta barazohen në të gjitha tregjet, si në ato të produkteve ashtu edhe në ato të punës. 45. Kur është Oferta Vertikale dhe kur Horizontale? Pjesa horizontale e kurbës AS nënkupton që ekonomia është në reçesion dhe ka një shkallë të lartë të mospërdorimit të burimeve dhe papunësi të lartë. Pjesa vertikale e kurbës AS nënkupton që ekonomia ka arritur produktin potencial, burimet përdoren masivisht dhe shkalla e papunësisë zvogëlohet.

Page 7: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

7 MAKROEKONOMIA

46. Mendimi Kejnsian rreth ekuilibrit? Kejnsianët gjykojnë se kur kërkesa agregate rritet, niveli i produktit real rritet duke u shoqëruar me një rritje modeste të çmimeve. 47. Mendimi Klasik rreth ekuilibrit? Kur kurba e kërkesë agregate zhvendoset majtas, fillimisht shkakton uljen e nivelit të çmimeve, por nuk ndikon aspak në nivelin e prodhimit dhe të punëzënies. 48. Çka është Kursimi? Kursimi përfaqëson pjesën e të ardhurave të disponueshme që mbeten pas largimit të taksave personale, dm.th. që nuk shpenzohen për konsum. 49. Në çfarë mënyre ndikon kursimi në të ardhura? Kursimi në të ardhura ndikon në mënyrë pozitive; me rritjen e të ardhurave, rritet edhe kursimi. 50. Çka është prirja marxhinale për konsum? Prirja marxhinale për konsum përfaqëson rritjen e konsumit për një njësi të të ardhurave. Ka prirje pozitive. 51. Mënyrat e matjes së Produktiti të Përgjithshëm? Mund të matet në tri mënyra:

mënyra e prodhimit,

mënyra e shpenzimeve, dhe

mënyra e të ardhurave. 52. Çka paraqet teoria e kamtës dhe akseleratorit? Në qoftë se norma e kamatës është e lartë, investimet do të jenë të vogla. Kostotja apo çmimi i huamarrjes është pikërisht norma e kamatës. Sipas teorisë së akseleratorit niveli i investimeve varet nga të ardhurat. 53. Çka paraqet norma reale e interesit? Norma reale e interesit = norma nominale e interesit - norma e inflacionit. 54. Hendeku i prodhimit? Diferenca midis produktit potencial dhe produktit aktual (faktik) përcakton hendekun e prodhimit. 55. Çka quajmë papunësi ciklike? Papunësia që shoqëron rënien ciklike të prodhimit quhet papunësi ciklike. 56. Çka është norma e papunësisë? Raporti midis numrit të të papunëve dhe numrit të forcës punëtore përbën normën e papunësisë.

Page 8: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

8 MAKROEKONOMIA

57. Çka quajmë hyrje e çka dalje në ekonomi? Investimet, shpenzimet qeveritare dhe eksoprtet quhen ndryshe hyrje (injections) në lëvizje ciklike shpenzimet e të ardhurave. Ndërsa, kursimet, taksat dhe importet quhen ndryshe dalje nga kjo lëvizje. 58. Faktorët që ndikojnë te kërkesa? Të ardhurat e konsumatorëve, çmimet e mallërave të lidhura (zëvendësues dhe plotësues), pritja e konsumatorëve lidhur me të ardhurat, çmimet, numri i konsumatorëve, shijet dhe preferencat e konsumatorëve. 59. Faktorët që ndikojnë te oferta? Çmimet e faktorëve të prodhimit, teknologjia e përdorur, çmimet e mallërave të lidhura, pritja e ofruesëve, numri i ofruesëve. 60. Çfar shpreh Ligji i kërkesës? Kur çmimet e produkteve ulen, sasia që blerësit janë të gatshëm dhe në gjendje të blejnë rritet, dhe kur çmimet rriten, sasia e kërkuar pakësohet me kusht që faktorët tjerë të mbeten të pandryshuar. 61. Çfar shpreh Ligji i ofertes? Shitësit do të ofrojnë një sasi më të madhe për shitje kur çmimet rriten dhe e kundërta. Pra, ekziston një lidhje pozitive midis sasisë së ofruar dhe çmimt. Shpenzimet dhe të Ardhurat 62. Shpenzimet dhe të ardhurat janë në ekuilibër atëherë kur shpenzimet e planifikuara janë të barabarta me të ardhurat e planifikuara ose produktin e planifikuar. 63. Shpenzimet faktike nuk janë të barabarta me shpenzimet e planifikuara kur ka ndryshim të inventarit të firmave. Kur ndryshon inventari i firmave, atëherë si rezultat i diferencës në mes produktit të prodhuar dhe shitjeve (blerjeve d.m.th. në mes produktit të prodhuar dhe shpenzimeve) shpenzimet e planifikuara ndryshojnë nga ato faktike. 64. Çka është multiplikatori i shpenzimeve? Numri që luan rolin e shumëzuesit të efektit fillestar quhen multiplikator (s). Multiplikatori mund të llogaritet si raport i ndryshimit të GDP reale me ndryshimin me shpenzime të pavarura. 65. Kur është multiplikatori më i madh dhe kur mund të jetë negativ? Rritja e shpenzimeve e rrit multiplikatorin. Multiplikatori mund të jetë negativ, atëherë kur ulen shpenzimet. 66. Çka paraqet Multiplikatori i taksave? Tregon se sa pakësohet GNP si rezultat i shtimit me një njësi monetare të taksave.

Page 9: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

9 MAKROEKONOMIA

67. Cilat janë 4 pjesët kryesore të bilancit të pagesave? Ato janë: 1. llogaria korente, 2. llogaria e kapitalit, 3. mospërputhja statistikore, 4. rezervat zyrtare. 68. Çka përfaqëson kursi i këmbimit? Përfaqëson çmimet e një valute të shprehur në një valutë tjetër. 69. Çka përfaqëson tregu valutor? Përfaqëson treg specifik, ku realizohet këmbimi i valutës vendase me valutat e huaja. 70. Të ardhurat e disponushme AD? Janë:

1. Pasuria, 2. Pritja, 3. Çmimi, 4. Fakorët demografik.

71. Fazat e cikleve të biznesit? a) Pika më e lartë e ciklit, b) Faza e reçesionit (rënies ekonomike), c) Pika më e ulët e ciklit, d) Faza e ekspansionit (rritjes ekonomike). 72. Teoritë e cikleve të biznesit janë? a) Teoritë eksternale, të cilat theksojnë se janë veprimet e faktorëve të jashtëm ato që shkaktojnë ciklet e biznesit. b) Teoria internale, të cilat theksojnë se janë veprimet e faktorëve të brendshëm që shkaktojnë ciklet e biznesit. 73. Rritjen ekonomike? Rritjen ekonomike mund ta përcaktojmë si një ekspansion në GDP potencial të një vendi, apo si aftësi e ekonomisë së një vendi për të prodhuar gjithnjë e më shumë mallëra e shërbime që kërkojnë konsumatorët. 74. Çka tregon funksioni i prodhimt? Funksioni i prodhimit tregon se si ndryshon GDP si rezultat i ndryshimit të nivelit të punësimit, duke qenë të dhëna vlerat e burimeve natyrore të ekonomisë, pajisjeve kapital dhe gjendja e teknologjisë.

Page 10: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

10 MAKROEKONOMIA

75. Burimet kryesore të rritjes ekonomike janë? Rritja në ofertën e punës, sasia e kapitalit fizik, makineria, pajisjet, instrumetet, ndërtesat që vihen në lëvizje nga puna, përmirësmi i teknologjisë së prodhimit. 76. Faza e ekspansionit? Përfundon me arritjen e pikës më të lart të ciklit. Në këtë fazë, ekonomia është në burimin e vet ekonomik. Firmat normalisht prodhojnë afër ose në kapacitetet e tyre prodhuese dhe ata që kërkojnë punë përgjithësisht mund të gjejnë një tillë. 78. Faza e reçesionit? Përfundon me arritjen e pikës më të ulët të ciklit të biznesit. Në këtë pikë, firmat punojnë me kapacitete jo të plota dhe nivelin më të lartë. Prodhimi total i të mirave dhe shërbimeve vazhdon të ulet. 79. Teoria monotoriste? Shpjegon ciklet e biznesit me ekspansion, apo reduktimin e sasisë së parasë dhe të kreditit. 80. Teoria teknologjike? Vendosë në bazë të shjegimeve të cikleve të biznesit inovacionet e rëndësishme teknologjike. 81. Teoria psikologjike? Shpjegon ciklet e biznesit me optimizëm apo pesimizëm të agjentëve ekonomik. 82. Teoria e konsumit të pamjaftueshmërisë? Gjithçka e shpjegon me prirjen për konsum, e cila sjell si pasojë që kursimet të jenë më të mëdha se investimet. 83. Çka kuptojmë me Inflacion? Me inflacion kuptojmë ngritjen e vazhdueshme të nivelit të përgjithshëm të çmimeve. Inflacioni shpreh ngritjen e vazhdushme të nivelit të përgjithshëm të çmimeve dhe jo të çmimeve të mallërave apo të shërbimeve të veçanta. 84. Deflacioni? Pasqyron procesin e rënies së çmimeve mesatare nën nivelin e periudhës paraardhëse. Ndryshe inflacioni mund të përcaktohet si inflacioni negativ. 85. Desinflacioni? Pasqyron procesin e rënies së çmimeve mesatare, por duke mbetur mbi nivelin e periudhës paraardhëse. Pra, gjatë situatave desinflacionuese, inflacioni vazhdon të ketë vlera pozitive.

Page 11: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

11 MAKROEKONOMIA

86. Llojet e inflacionit? a) Inflacioni i moderuar - ku paraja e humbë vlerën, por jo shumë, zakonisht ka vlerën njëshifrore, njerëzit nuk hezitojnë t’a mbajnë paranë. b) Infacioni galopant - ka të bëjë me rritjen e nivelit mesatar të çmimeve me një normë dy apo tre shifrore, 20%, 100%. Njerëzit ikin nga paraja dhe tentojnë që paratë e tyre të shëndërrohen në pasuri të patundshme (tokë, shtëpi etj). c) Hiperinflacioni - karakterizohet me rritje të jashtëzakonshme të nivelit mesatar të çmimeve deri 10 miliard % dhe është një virus vdekjeprurës për ekonominë. Zakonisht ndodh në situata të luftërave. 87.Formula për matjen e inflacionit:

100inf)1(

)1()(

)( xmeveniveliiçmi

meveniveliiçmimeveniveliiçmilacionitNormae

t

tt

t

88. Kosto e infaliconit? a) Zhvlerësimi i parasë; b) të ardhurat dhe pasuria shpërndahen; c) efiçenca dhe në shpërndarje. 89. Inflacioni i parashikueshëm? Quhet ajo normë e inflacionit e cila mund të parashikohet nga agjentët ekonomik. 90. Inflacioni i paparashikueshëm? Është ajo normë inflacioni e cila i kapë agjentët ekonomik në befasi. 91. Inflacioni i balancuar? Quhet kur rritja e çmimeve është me të njejtën përqindje për të gjitha mallërat dhe shërbimet. Përndryshe, inflacioni konsiderohet i pabalancuar. 92. Indeksimi? Ëshë një teknikë e cila lidhë pagesat që bëhen nëpërmjet një kontrate me nivelin e çmimeve. Kjo teknikë përdoret për indeksimin dhe për transferat e tjera qeveritare me qëllim që të shmanget efekti i inflacionit në këto kategori pagesash. 93. Papunësia? Papunësia përbënë një ndër sëmundjet më të rënda ekonomike, rritja e treguesit të papunësisë konsiderohet si një simptomë e fazës së reçesionit ekonomik. 94. Kostot ekonomike të papunsisë? a) Kostot ekonomike të papunësisë shprehen në hendekun e prodhimit ku në situata papunësie merr vlera negative, gjithashtu të papunët janë barrë e rëndë financiare për qeverinë dhe zvogëlimin e të ardhurave personale.

Page 12: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

12 MAKROEKONOMIA

b) Kostot sociale të papunësisë shkaktojnë zhvlerësimin e kapitalit human, sepse shkalla e arsimimit të fituar dhe e aftësisë për punë e humbin vlerën e tyre kur nuk vihen në përdorim për një kohë të gjatë, shërbejnë si shtrat për rritjen e kriminalitetit, marrin edhe formën e uljes së dinjitetit personal dhe të keqësimit të shëndetit të të papunëve. 95. Cilat janë dy karakteriskat e një reçesioni? Rënia e GDP dhe rritja e papunësisë. Ndryshimet në prodhim maten nëpërmjet llogaritjes së GDP, kurse ndryshimet në papunësi maten nëpërmjet llogaritjes së normës së papunësisë.

96. Jashtë forcës punëtore? Në një kohë të dhënë, një individ mund të jetë i zënë me punë, i papunë ose jashtë

forcës punëtore, kështu që norma e papunësisë matet me formulën:

𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎 𝑒 𝑝𝑎𝑝𝑢𝑛ë𝑠𝑖𝑠ë % =𝑇ë 𝑝𝑎𝑝𝑢𝑛ë𝑡

𝐹𝑜𝑟𝑐𝑎 𝑝𝑢𝑛ë𝑡𝑜𝑟𝑒∗ 100

97. I zënë me punë (i punësuar)? Konsiderohet ai person që kryen një punë të pagueshme, qoftë edhe kur mungon përkohëshisht në punë, për shkak se është i sëmurë, në pushim ose grevë. 98. I papunë? Konsiderohet ai person që nuk është në punë, por kërkon punë në mënyrë aktive ose që pret të kthehet në punë. 99. Llojet e papunësisë janë?

a) Papunësia e fërkimit: ka të bëjë me ata të papunë të cilët dëshirojnë ta ndërrojnë vendin e punës, duan punë më të mirë, kërkojnë punë pas diplomimit, apo gratë rikthehen në tregun e punës pas lindjes së fëmijës. b) Papunësia strukturore: ka të bëjë me mospërputhjen midis kërkesës dhe ofertës për punë, pra, për një lloj të punës rritet kërkesa, që ndërkohë për një lloj tjetër të punës bie, dhe oferta nuk mund t’i përshtatet këtij ndryshimi. c) Papunësia ciklike: shkaktohet nga kërkesa agreate, d.m.th. kur bie kërkesa për ndonjë produkt të caktuar, atëherë bie edhe puna në fabrikën e prodhimit të atij produkti.

d) Punësia sezonale: lidhet me karakterin stinor të prodhimit, sepse karakteri stinor dhe kushtet e motit parapërcaktojnë edhe kerkesën për punë. 100. Norma natyrore? Norma natyrore është ajo normë papunësie, në të cilën tregjet e punës dhe të mirave janë të balancuara. Pra, NNP është ajo normë papunësie në të cilën forcat influencuese të çmimeve, pagave, inflacionit janë të balancuara, momentet të cilat duhen të vihen në dukje në lidhje me NNP janë se NNP nuk është kurrë zero dhe se NNP është e lidhur ngusht me inflacionin.

Page 13: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

13 MAKROEKONOMIA

101. Shkaqet e papunësisë? Sipas njërës pikëpamje, shkaku i papunësië duhet kërkuar në ngurtësinë e pagave. Pagat jo-fleksibile i japin papunësisë karakter të detyruar. Nga pikëpamja tjetër, pagat janë fleksibile, jo të ngurtësuara dhe në këto kushte papunësia nuk mund të konsiderohet e detyruar, ajo është papunësi e vullnetshme 102. Çka është produkti kombëtar bruto GNP? Është vlera e të gjithave mallërave dhe shërbimeve përfundimtare të prodhuara brenda një vendi nga shtetasit e atij vendi pavarësisht se ku jetojnë. 103. NNP është e lidhur ngusht me inflacionin? Shoqëria do të preferonte një papunësi të ulët sa të rrezikonte përshpejtimin e inflacionit, pra NNP është natyrore në nivelet e saj minimale, të pjaftueshmërisë me një normë të ulët të qëndrueshmërisë së çmimeve. 104. Masat që mund të ndërmerren për reduktimin e NNP janë: 1. Përmirësimi i shërbimeve të tregut të punës, në veçanti të informacionit; 2. krijimi i vendeve të reja të punës nëpërmjet rritjes së shpenzimeve qeveritare; 3. programet e ndryshimeve qeveritare (sigurimet e papunësisë, caktimi i pagës minimum etj) të hartohen në atë mënyrë që punëtorët të nxiten për të gjetur punë etj. 105. Inflacioni nga Kërkesa? Është inflacion që rezulton nga një rritje në kërkesën agregate (në kushtet kur oferta agregate nuk ka ndryshuar). 106. Inflacioni Inercial? Quhet ndryshe inflacion i paparashikueshëm ose i pritshëm, përderisa norma e inflacionit është e qëndrueshme (inerciale), për sa kohë nuk ndodhin ndryshime në anën e kërkeses ose të ofertës agregate. 107. Inflacioni nga kosto? Shfaqet kur rriten çmimet e produkteve për shkak të rritjes së kostos. Kjo mund të ndodhë si rezultat i veprimit të faktorëve të mëposhtëm: a) një rritje më e madhe në pagë, sesa në produktuvitetin e punës; b) një rritje në kursin e këmbimit të monedhës; c) një rritje në koston e lëndëve të para të importuara për shkaqe të faktorëve të jashtëm; d) një rritje në taksat direkte. 108. Paraja? Me para kuptojmë çdo objekt standard, përgjithësisht të pranuar, që shërben si mjet këmbimi ose pagese.

Page 14: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

14 MAKROEKONOMIA

109. Funksionet e parasë janë: a) Praja si mjet këmbimi; b) Paraja si mjet llogarie; c) Paraja si mjet kursimi. 110. Çka është Oferta Monetare dhe si matet? Oferta monetare llogaritet si shumë e instrumenteve të ndryshme, që në një shkallë të caktuar shërbejnë si para dhe mund të shprehet nëpërmjet disa komponentëve që quhen agregat monetar, p.sh. agregatët monetar me të cilët mund të matet oferta monetare janë: a) M1, përfshinë vetëm paranë e transaksioneve, pra ato instrumente financiare që

realizojnë këmbimin e mallërave në çdo kohë menjëherë dhe pa kosto, pra që janë plotësisht likuide.

b) M2, që quhet edhe paraja e gjerë, ku përfshihen M1 dhe forma tjera aktivitetesh që nuk janë para transaksionesh, por që mund të kthehen me shpejtësi në para, si për shembull depozitat afatshkurtëra, llogaritë e fondeve të përbashkëta të tregjeve monetare etj.

c) M3, është një aregat më i gjerë monetar, që përfshinë M2 dhe aktive që janë likuide, por më pak se ato që futen te M2, si depozitat e kursimit afatgjatë etj.

d) L, është një aregat tjetër monetar ku futen M3 dhe aktive që kanë tipare likuiditeti si bonat, thesari etj.

111. Çka është banka? Banka është një firmë financiare që kryen shërbime të caktuara, që kanë të bëjnë me kalimin e mjeteve të lira financiare nga ata që i kursejnë ato, tek ata që kanë nevojë për to. 112. Cilat janë dy motivet e mbajtjes së parave? 1. Motivi kryesor i mbajtjes së parasë është nevoja për të blerë mallëra dhe shërbime. Kërkesa për para që rrjell nga ky motiv quhet kërkesë transakcionesh. 2. Motivi tjetër që buron nga funksioni i parasë si ruajtëse e vlerës. Njerëzit një pjesë të pasurisë së tyre e ruajnë në formën e parasë, sepse paraja shërben si mjet kursimi. 113. Çka është rezerva e detyrueshme? Rezervë e detyrueshme është ajo normë e detyrueshme për depozitat që duhet të mbahet si rezervë nga bankat, e që vendoset nga Banka Qëndrore, për të përballuar tërheqjet nga depozituesit. 114. Rritja e GNP-së reale? Do të thotë rritjen e vëllimit të mallërave dhe shërbimeve që tregohen. Kjo do të thotë që rritet edhe sasia e parasë që duhet për të realizuar këmbimin e tyre. 115. Rritja e nivelit të Normës së Interesit rritë kosoton e mbajtjes së parasë që mbahen për transakcione.

Page 15: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

15 MAKROEKONOMIA

116. Depozitat? Përfaqësojnë vendosjen e parave në banka nga subjektet të ndryshme. Dallojmë dy lloj depozitash:

1. depozita në të parë; 2. depozita me afat.

117. Çka është Banka Qëndrore? Banka Qëndrore është autoriteti monetar i hartimit dhe zbatimit të politikës monetare, tregut monetar, qëllimeve përfundimtare etj. 118. Funksionet e Bankës Qëndrore: a) Banka Qëndrore ka të drejtën e emetimit të parasë, b) shërben si bankë e bankave të nivelit të dytë (bankave komerciale), c) shërben si bankë e Qeverisë, d) rregullon ofertën monetare, e) ndërhynë dhe rregullon tregjet monetare. 119. Çfarë është qëllimi i politikës monetare? Qëllimet e politikës monetare mund të themi se janë qëllime përfundimtare, ku dallojmë sigurimin e një rritjeje të qëndrueshme ekonomike, të stabilitetit të çmimeve, të një punësimi të lartë, të tregjeve financiare dhe valutore stabël etj. 120. Objektivat e Politikës Monetare janë: Normat e interesit të tregut ndërkombëtar dhe letrave me vlerë, oferta monetare etj. 121. Instrumentet e Politikës Monetare janë:? a) direkte p.sh. kontrolli i kreditit, kontrolli i normës së interesit; b) indirekte p.sh. operacionet e tregut të hapur, rifinancimi, rezervat e detyrueshme. 122. Politika fiskale? Politika fiskale ka të bëjë me përdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikën e taksave për të arritur qëllime të caktuara ekonomike dhe sociale. 123. Qëllimet e politikës Fiskale janë:

a) Qëllimi alokativ, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore të qeverisë në alokimin e rezervave shoqërore,

b) Qëllimi shpërndarës, që ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore në shpërndarjen e të ardhurave të shoqërisë,

c) Qëllimi stabilizues, që ka të bëjë me ndikimin e qeverisë mbi inflacionin, papunësinë dhe rritjen ekonomike.

124. Stabilizatorët kryesor të politikës fiskale automatike janë: a) Ndryshimet automatike të të ardhurave nga taksat, b) Pagesat për papunsinë, fondet e bamirësisë dhe pagesat e tjera të transferueshme.

Page 16: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

16 MAKROEKONOMIA

125. Instrumentet kryesore të politikës fiskale aktive janë: a) Projektet e investimeve publike, të tilla si projektet e elektrifikimit, të furnizimit me ujë etj.

b) Objektet publike të punësimit, që synojnë zënien me punë të punëtorëve në periudha deri në një vit, c) Ndryshimi i normave të taksave, që përdoret për të stimuluar apo frenuar zhvillimin e ekonomisë.

126. Faktorët që përcaktojnë tregtinë ndërkombëtare janë: a) Kushtet e ndryshme të prodhimit; b) Ekonomizimet e shkallës; c) Ndryshimet e shijes. 127. Avantazhi absolut?

Avantazhi absolut shpreh aftësinë e një vendi për të prodhuar me të njëjtat burime, një sasi më të madhe produkti sesa vendet e tjera.

128. Avantazhi krahasues:?

Avantazhi krahasues përfaqëson një ligj, sipas të cilit një vend mund të specializohet në prodhimin dhe eksportin e atyre mallërave që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të ulët dhe të importojë ato mallëra që mund t’i prodhojë me kosto relativisht më të lartë.

129. Argumentet të cilat mbrojnë proteksionizmin dhe kundërshtojnë tregtinë e lirë janë: a) Mbrojtja e degëve foshnjore, b) Kundërveprimi ndaj politikave të dumpingut dhe subvencioneve që ndjekin vendet e tjera. 130. Rrugët kryesore për të realizuar kufizimin e tregtisë së lirë janë: a) Kuotat, që përfaqësojnë taksa të vendosura nga shteti në sasinë e një malli të veçantë që importohet nga një vend tjetër në vendin përkatës, b) Tarifat, që përfaqësojnë taksa të vendosura mbi mallërat e importit. Karakteri mbrojtës i tarifës qëndron në faktin që ajo vendoset vetëm për mallërat e importit. 131. Bilanci i pagesave? Bilanci i pagesave është një koncept i përgjithshëm që shpreh totalin e gjitha transaksioneve të një vendi me vendet e tjera gjatë një viti.

Page 17: MAKROEKONOMIA - Pyetje dhe përgjigje

Studenti: Faton Bajrami | Prof.: Dr. Sinan Ademaj

17 MAKROEKONOMIA

132. Pjesët përbërëse të bilancit të pagesave janë: a) Llogaria korente, b) Llogaria e kapitalit, c) Mospërputhja statistikore, d) Rezervat zyrtare. 133. Kursi i këmbimit përfaqëson çmimin e një valute të shprehur në një valutë tjetër. 134. Tregu valutor përfaqëson një treg specifik, ku realizohet këmbimi i valutës vendase me valutat e huaja. 135. Llojet e kurseve të këmbimit janë:

a) Kurse këmbimi fikse, këto kurse përcaktohen zyrtarisht nga shteti dhe janë relativisht të pandryshueshme. Niveli i tyre ruhet nëpërmjet ndërhyrjes së Bankës Qëndrore, e cila shet ose blenë valuta të huaja, sipas nevojave të tregut valutor.

b) Kurse luhatëse të këmbimit, që përcaktohen drejtpërdrejt nga forcat e tregut. Ato ndryshojnë sa herë që ndryshojnë edhe faktorët që përcaktojnë kërkesën dhe ofertën e parave në treg.