MADEN İŞKOLUNDA MESLEK HASTALIKLARI

Dr. Buhara Önal ÇSGB

İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü

Meslek Hastalığı

506 s. Sosyal Sigortalar Kanunu

11. md

Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir neden veya işin yürütüm koşulları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halidir.

Meslek Hastalıkları Listesi (Sağlık İşlemleri Tüzüğü 1972)

A Grubu: Zararlı kimyasal maddeler ve bileşikleriyle olan hastalıklar

B Grubu: Kanserojen olan ve olmayan deri hastalıkları

C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları

D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklar

E Grubu: Fizik etkenlerle olan hastalıklar

Sağlık İşlemleri Tüzüğü

Yükümlülük süresi: Zararlı etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek en uzun süre.

Maruziyet süresi:Zararlı etkinin başlaması ile hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süre.

Pnömokonyoz - en az 3 yıl

Mesleki işitme kaybı - en az 2 yıl

Sağlık İşlemleri Tüzüğü

Yüksek Sağlık Kurulu

Listede olmayan hastalıklar

Yükümlülük-maruziyet süreleri

Bulaşıcı hastalıklar

Meslek Hastalıkları Hastaneleri

Meslekte kazanma gücünün kaybı

Meslek hastalığı tanısı

Meslek Hastalığı Oluşumu

maruziyet-sonuç ilişkisi

maruziyet-cevap ilişkisi

Klinik veriler, çalışma ortam verileri, bireysel hassasiyet

Çalışanın çalışma ortamı ile birlikte değerlendirilmesi

Meslek Hastalığı Tanısı

Meslek öyküsü: Mesleği, yaptığı iş, çalışma koşulları, çalışma ortamındaki sağlığa zararlı etmenlerin varlığı.

Fizik muayene: Meslek öyküsünün ve sağlığa zararlı maddelerin etkileme olasılığı olan sistemlerin gözönüne alınması.

Laboratuvar muayeneleri: İş süreçlerinde kullanılan maddelerin ve metabolitlerinin neden oldukları biyokimyasal değişiklikler.

Çalışma ortamı ölçümleri: Çalışma ortamının analizi ve değerlendirilmesi.

Tedavi ve Korunma

Koruyucu hekimlik hizmetleri

- Çalışma çevresine ilişkin korunma önlemleri

- Çalışana ilişkin korunma önlemleri

İyileştirici hekimlik hizmetleri

Tıbbi ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri

Koruyucu Hekimlik Hizmetleri

Çalışana ilişkin korunma önlemleri

İşe giriş muayeneleri

Aralıklı kontrol muayeneleri

Bağışıklama

İlkyardım eğitimi ve yürütümü

Sağlık Eğitimi

İlgili Mevzuat

Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik

(14/09/1990, 20635 s. RG, değ. 26/2/2000, 23976 s. RG) Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

Hakkında Yönetmelik (26/12/2003, 25328 s. RG)

Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik (26/12/2003, 25328 s. RG)

Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (21/02/2004, 25380 s. RG)

Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (22/02/2004, 25381 s. RG)

Maden İşkolunda Meslek Hastalıkları

A. Toza bağlı hastalıklar

B. Gürültüye bağlı hastalıklar

C. Titreşime bağlı hastalıklar

D. Klimatik koşullara bağlı hastalıklar

E. Basınç değişikliğine bağlı hastalıklar

F. Radyasyona bağlı hastalıklar

G. Madenci nistagmusu

H. Psikolojik sorunlar

Toza Bağlı Hastalıklar

Akciğer Toz Hastalıkları-Pnömokonyoz

Çeşitli tozların solunumla alınarak akciğerlerde birikmesi ve doku reaksiyonu oluşması sonucu meydana gelen hastalık.

Akciğerlerde biriken tozlarla oluşan, açık

radyolojik görünüm veren akciğer hastalığı.

Pnömokonyozların oluşumu

Tozun kimyasal ve fiziksel yapısı

Toz partiküllerinin büyüklüğü

Solunan havadaki toz yoğunluğu

Maruziyet süresi

Bireysel duyarlılık, farklılık

Pnömokonyoz oluşumuna göre tozların sınıflandırılması

Pnömokonyoz oluşturanlar

Ağır: silis tozu, asbest lifi

Orta: kömür, silikatlar

Minimal doku değişikliği: FeO, baryum

Pnömokonyoz oluşturmayanlar

Ağır: inorganik kurşun bil, berilyum

Orta: pamuk, kuru ot

Minimal değişiklik: çimento, mermer, tütün, odun

Silikoz

Etken; serbest silis tozu

0.5-5 mikron

Galeri ve tünel açılması; krom, civa, bakır, demir madeni filizi eldesi; döküm işleri; seramik ve cam sanayii; ateş tuğlası yapımı; fırın onarımı; kuvars değirmeninde çalışanlarda risk fazla

Silikoz

Klinik: Nefes darlığı, öksürük, sırt ağrıları

Silikoz-Tüberküloz ilişkisi

Laboratuvar:Akciğer grafisinin ILO‘ya göre değerlendirilmesi, (SFT)?

Tanı: Hastalık ve meslek öyküsü, muayene

bulguları, akciğer grafisinde değişiklikler

Tedavi: Spesifik tedavi yok.

Korunma

Teknik korunma: Havalandırma, sulu çalışma, ikame

Tıbbi korunma: İşe giriş ve aralıklı kontrol muayeneleri.

İlgili mevzuat;

-İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü

-Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği

Kömür işçileri pnömokonyozu ( KİP )

Etken; artık kömür tozu

Klinik: - Basit KİP

- Komplike KİP

Teknik korunma

Tıbbi korunma

Asbestoz

Asbest tozlarına maruziyet

İpliksi ve düz asbest; en çok kullanılan ipliksi gruptaki krizotil (beyaz asbest)

Çapı 3 mikrondan az, uzunluğu çapın en az 3 katı olan toz parçacıkları

Klinik: Öksürük ve sırt ağrıları

Tanı: Akciğer grafisi+SFT değişiklikleri

Gürültüye bağlı hastalıklar

Gürültünün insan üzerindeki etkileri:

a) Fizyolojik: İşitme duyusu kaybı, acı hissi, sinir ve dolaşım sistemleri bozuklukları, hormonal dengenin bozulması.

b) Psikolojik: Rahatsızlık, huzursuzluk, uyumsuzluk, uyku bozuklukları, yorgunluk.

c) İş performansını ve iş güvenliğini azaltmak.

Mesleki işitme kaybı

maruz kalınan gürültü düzeyi

frekansı

spektrumu

akustik basıncı

maruziyet süresi

periyodisitesi

çalışma süresi içindeki dağılımı

kişisel duyarlık özelliği

İşitme kayıpları

a) Akustik travma

Ani çok yüksek ses düzeyine maruziyet

Orta kulak kemiklerinde zedelenme

İletim tipi sağırlık

b) Geçici işitme kaybı

Gürültülü bir ortama giren ve sonra terkeden kişinin işitme kaybı

c) Kalıcı işitme kaybı

Yüksek şiddette gürültüye uzun süreli mesleki maruziyet

Teknik önlemler

a) Kaynakta ve çevrede alınacak önlemler

Gürültü ölçümü ve kontrolu

İzolasyon önlemleri

b) Kişiye yönelik koruyucu önlemler

Gürültüye maruz kişinin tecriti

İş programı - maruziyet süresini kısaltma

Kulak koruyucusu kullanma

Tıbbi önlemler

a) İşe giriş muayeneleri

KBB ve sinir sistemi

Odyometrik test

b) Periyodik muayeneler

Odyometrik test; 2000, 4000, 8000 Hz

Titreşim

Titreşimin insan sağlığına etkisi

Lokal titreşim: El ve parmaklar ile kollar

Taş kırma makinaları, pnömatik çekiç veya matkap, taşınabilir testere, parlatma ve rende makinaları kullananlar.

Dolaşım, sinir, kas-iskelet sistemleri

Beyaz Parmak Hastalığı

Titreşim

Tüm vücut titreşimi

Tarımda traktör kullanımı, dokuma tezgahları, konstrüksiyon ve çimento sanayinde

Klinik: Dolaşım, kas-iskelet, sindirim, üriner ve sinir sistemleri; görme bozuklukları.

Titreşim

a) Teknik korunma

b) Tıbbi korunma

Kas-iskelet,dolaşım, sinir sistemleri hastalığı olanlar

10 yıldan fazla çalışanlarda çalışma riski

50 yaşından büyük çalışanlarda risk

Klimatik koşullar

1. Sıcak ve nemli ortamda çalışma

Isı çarpması, ısı bitkinliği, ısı krampları

İnsan seçimi: Oksijen alımı, yaş, vücut ağırlığı ve yüzeyi, ırk ve cins farkı, genel sağlık ve dolaşım sisteminin durumu

2. Soğuk ortamda çalışma

- Raynaud Fenomeni

- Mesleki deri hastalıkları

Basınç altında çalışma

İnşaat, tünel ve kazı, deniz dibinde petrol ve maden arama işi

Klinik: Büyük eklemler, ağır felç ve koma

Tıbbi korunma

-İşe giriş muayeneleri: 35 yaş üzeri, alkolikler, solunum ve dolaşım bozukluğu olanlar riskli.

-Periyodik muayeneler: Tam sistemik muayene, akciğer ve sinüs grafileri.

Radyasyon

Akut: Göz ve deri yanıkları ve harabiyeti

Kronik: Deride ülserasyon ve kanser riski

Teknik korunma: Radyasyon ölçüm aletleri, radyasyondan koruyucu malzeme kontrolu

Tıbbi korunma: Düzenli radyasyon taraması

-İşe giriş: deri ve mukoza hastalıkları, kronik enfeksiyonlar, görme ve işitme bozuklukları

-Periyodik: Radyasyondan etkilenen sistemler

Madenci Nistagmusu

Yetersiz aydınlatma koşulları

Orta yaşlı veya yaşlı madencilerde

Klinik: Görme alanında hareketli nesneler, baş ağrısı, dengesizlik, parlak ışıkta gözlerde duyarlık, uykusuzluk, güvensizlik

Korunma:Güçlü elektrik lambaları veya iyi sabitlenmiş elektrik aydınlatması

Tedavi:Büyük oranda kendiliğinden iyileşme

Psikolojik sorunlar

Sıkıntı ve depresyon tabloları

Tıbbi Korunma

-İşe giriş muayeneleri

psikolojik semptom tarama testleri

-Periyodik muayeneler

BAŞARILAR...

http://isggm.calisma.gov.tr

bonal@csgb.gov.tr

0 312 2571690-203