M a r i a D ą b r o w s k a

Klaudia Mszyca kl. 5aWiktoria Mszyca kl. 6b

•

Człowiek wybitny, człowiek natchniony

Za swe poglądy bardzo ceniony.Była dla nas wzorem przez tyle latUczyła jak sercem patrzeć na

świat.Ślady jej dorobku do dziś

przetrwałyBy dla przyszłych pokoleń wzorem

się stawały.Jesteśmy jej bardzo wdzięczniPozostanie na zawsze w naszej

pamięci.

• Maria Dąbrowska (z domu Szumska), ur. 6 X 1889 w Russowie koło Kalisza, zmarła 19 V 1965 w Warszawie, powieściopisarka, nowelistka, autorka dramatów, esejów i prozy wspomnieniowej.

• Pochodziła ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Była córką Józefa Szumskiego i Ludomiry z Gałczyńskich. W latach 1907–1914 studiowała na uniwersytetach w Szwajcarii (Lozanna) i Belgii (Bruksela) nauki przyrodnicze, ekonomię i socjologię.

• W czasie studiów związała się z nurtami niepodległościowymi. Była zwolenniczką poglądów Edwarda Abramowskiego, jego idei spółdzielczości. Wyszła za mąż za Mariana Dąbrowskiego, działacza socjalistycznego, którego poznała za granicą. Po śmierci męża w 1925 towarzyszem życia Dąbrowskiej został na wiele lat, aż do swej śmierci w 1952, Stanisław Stempowski, dawny ziemianin, bibliotekarz, współtwórca masonerii (wolnomularstwa) w dwudziestoleciu międzywojennym, z którym żyła w konkubinacie.

• W okresie tym przez pewien czas pracowała w Ministerstwie Rolnictwa, jednocześnie angażując się w twórczość publicystyczną. Podczas okupacji niemieckiej przebywała głównie w Warszawie. Po zakończeniu wojny mieszkała we Wrocławiu (1946–1954). Po śmierci Stempowskiego Dąbrowska zamieszkała w 1954 r. razem z poznaną podczas wojny pisarką Anną Kowalską. W ostatnich latach życia mieszkała we własnym domu w Komorowie pod Warszawą.

• Pośród jej przyjaciół byli: poetka Kazimiera Iłłakowiczówna, poeta Mieczysław Jastrun (portretujący ją z w swym Dzienniku), pisarze: Jerzy Andrzejewski (wspominający ją w tomie Z dnia na dzień), Jarosław Iwaszkiewicz, Melchior Wańkowicz, Jerzy Zawieyski i Wojciech Żukrowski, aktorka Elżbieta Barszczewska oraz malarz i polityk Henryk Józefski a także Zofia Nałkowska, Antoni Słonimski (Alfabet wspomnień) i Ryszard Matuszewski (Alfabet. Wybór z pamięci 90-latka).

• Maria Dąbrowska miała poglądy lewicowe, popierała ruch spółdzielczy (oraz idee spółdzielczości jako pośredniej formy własności) oraz była tolerancyjna wobec homoseksualizmu (np. uwagi w Dzienniku o homoseksualizmie: "taka sama miłość jak inne") i różnorodności społeczeństwa. Po roku 1956 przeszła do wewnętrznej opozycji, dając prywatnie na kartach Dziennika świadectwo sympatii dla wybitnych pisarzy osiadłych na emigracji oraz ich dzieł, jak Witold Gombrowicz (i jego Dziennik) i Czesław Miłosz (i tom esejów Rodzinna Europa). Partnerem intelektualnym Dąbrowskiej po wojnie był osiadły na emigracji w Szwajcarii syn Stanisława, pisarz Jerzy Stempowski, z którym korespondowała. W końcowym okresie życia pisarka protestowała przeciw antyinteligenckiej polityce rządu komunistycznego, była jednym z sygnatariuszy Listu 34. Odwiedziła też pod Paryżem Jerzego Giedroycia i redakcję "Kultury". W tym czasie zafascynowała się papieżem Janem XXIII, o czym pisała w Dzienniku. W testamencie poprosiła o pogrzeb katolicki.

• Maria Dąbrowska początkowo poświęcała się publicystyce, od której przeszła do literatury pięknej, dając w niej studia psychologiczne o ludziach, często z nizin, wysnute z własnej obserwacji. Oddzielnie wydała: Wspomnienia dzieciństwa, Celowała zwłaszcza w narracji epickiej i analizie psychiki kobiecej oraz w opisach środowiska średniej inteligencji polskiej. Pozostawiła nadto prace przekładowe, artykuły z zakresu spółdzielczości, książki dla młodzieży, artykuły krytyczne w czasopismach (m.in. w „Wiadomościach Literackich”).

• Prozę artystyczną Dąbrowskiej otwiera zbiór opowiadań Gałąź czereśni (1921). Zapowiedź późniejszego stylu dał autobiograficzny tom Uśmiech dzieciństwa (1923). Prócz tonacji osobistej wyraźny jest tu temat społeczny. Wyróżnia się kolejny, zawierający refleksje o godności ludzkiej i wątki erotyczne, tom opowiadań Ludzie stamtąd (1926), doceniony wówczas, m.in. przez Jarosława Iwaszkiewicza (w entuzjastycznej recenzji w "Wiadomościach Literackich"). Obok portretu kobiety namiętnej i studium mocy seksualności (Łucja z Pokuci) zawarła tam studium człowieka samotnego i cierpiącego, ale świadomego swej ludzkiej godności (Noc ponad światem).

• Arcydziełem Marii Dąbrowskiej była tetralogia powieściowa Noce i dnie (1932-1934). Dąbrowska przedstawia tam dzieje kilku pokoleń rodziny szlacheckiej na przełomie XIX i XX wieku.

• Do idei Nocy i dni nawiązuje późniejsza, blisko kilkadziesiąt lat pisana, a nieukończona powieść, wydana pośmiertnie jako Przygody człowieka myślącego (1970), choć pisarka (o czym świadczą zapiski w Dzienniku) zamierzała ostatecznie dać jej tytuł Kompozycja istnienia. W zamyśle Dąbrowskiej miały to być dalsze dzieje inteligencji polskiej jako warstwy społecznej: w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej.

• Po wojnie pisała opowiadania. Publikowała między innymi na łamach tygodnika "Bluszcz", także w słynnych w dwudziestoleciu międzywojennym "Wiadomościach Literackich".

• Ważne miejsce w dorobku Dąbrowskiej zajęły także eseje literackie i opublikowane pośmiertnie Dzienniki. Prowadzone od roku 1914 do śmierci dają autoportret pisarki (także studium jej życia intymnego) i panoramę epicką swego czasu. Bogate treściowo są zwłaszcza zapisy z lat stalinowskich (np. świetny opis przyjęcia u prezydenta Bieruta) i ostatniego okresu życia. Ważne miejsce w Dziennikach zajmują zapisy snów. Miejsce drugoplanowe w dorobku Dąbrowskiej zajmują dramaty Stanisław i Bogumił oraz Geniusz sierocy, skupione wokół dyskutowanych kart historii Polski.

• Maria Dąbrowska była uzdolniona plastycznie. Pozostawiła malowane przez siebie obrazy (akwarele): pejzaże i martwe natury.

• Twórczość (wybór)• Marcin Kozera (1927; opowiadania)• Gałąź czeremchy (1921; opowiadania)• Uśmiech dzieciństwa (1923; opowiadania)• Dzikie ziele (1925-1929; opowiadania)• Ludzie stamtąd (1926; opowiadania)• Noce i dnie (1932-1934; powieść, na jej podstawie powstał

film fabularny i serial telewizyjny w reżyserii Jerzego Antczaka (1975); Państwowa Nagroda Literacka 1934)

• Znaki życia (1938; opowiadania)• Gwiazda zaranna (1955; opowiadania)• Szkice o Conradzie (1959; eseje)• Dramaty (wyd. książkowe 1959)

• ODZNACZENIA, NAGRODY I WYRÓŻNIENIA• Złoty "Wawrzyn Akademicki" (1935)• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski z okazji 40-

lecia twórczości literackiej (1952)• Nagroda Państwowa I. stopnia (1955) • Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia

Polski w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki (1954)

• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1957)

• Honorowe obywatelstwo miasta Kalisza (1960)

• Bibliografia• Miłkowski T., Termer J., Leksykon lektur

szkolnych, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1993.

• pl.wikipedia.org/wiki/Maria_Dąbrowska