1. 1. Lufta e Dyt Botrore Lufta e Dyt Botrore ishte konflikti i armatosur midis Aleatve dhe Boshtit Nazist, i prbr nga Italia,Gjermania dhe Japonia nga viti 1939 deri n vitin 1945.Marrveshja e Versajs n Paris, ngarkoi Gjermanin me t gjitha fajet e lufts. Sanksionet q iu vendosn ishin t rnda, por Gjermania do t firmoste kt marrveshje. Inflacioni, shkputja e territoreve, kushtet e kqija t jetess, si edhe shum arsye t tjera do shkaktonin fillimin e asaj q u quajt Lufta e Dyt Botrore.Tensioni i madh dhe shtjet e pa prfunduara t Lufts s Par Botrore, do bnin q vetm pas 20 vjetsh t fillonte Lufta e Dyt Botrore.
2. 2. Origjina e Lufts Pas Lufts s Par Botrore e quajtur ndryshe edhe Lufta e Madhe, Konferenca e Parisit (disa e njohin edhe me emrin Traktati i Versajs) shnoi nj hap t madh n negociatat e paqes. N kt konferenc merrnin pjes vendet fitimtare n luft si Anglia, Franca e t tjer. Ndrmjet tyre edhe SHBA e prfaqsuar nga presidenti Wilson. Bisedimet vendosn kushte t rnda mbi palt humbse. Gjermania ishte nj nga vendet q u dmtua m shum, por Austria n t vrtet pati humbjet m t mdha si n njerz, ashtu edhe n territore.Embargo q iu vendos Gjermanis ishte me t vrtet e rnd. Gjermania u limitua n nj ushtri defensive me 100.000 ushtar si edhe nuk i'u lejua t prodhonte tanke, aeroplan, anije dhe nndetse. Kjo gjendje e rnduar dhe varfria do t bnte m von t mundur hipjen n pushtet t forcave naziste n krye me Hitlerin. Megjithat kjo konferenc nuk pati suksesin e pritur. Presidenti i SHBA-s Wilson, u drgua mbrapsht me t gjith revoltimin e tij. Loyd George doli n pah me iden se ShBA nuk kishte m vend aty dhe se Evropa i prkiste evropianve, nj mendim ky q ishte shprehur m par nga vet amerikant n Doktrinn e Monros. Dokumenti i Wilsonit, i prbr nga 14 pika, u pa si nj cenim pr Evropn. Pika e 12-t e ktij dokumenti kishte n prmbajtje material me rndsi edhe pr Shqiprin dhe vendet e vogla t tjera, q sipas tij, duhet t merrnin pavarsin ose t paktn autonomin (pra ishte nj pik q mbronte t drejtat e shteteve t vogla pr t formuar shtetin e tyre). Me rndsi sht t prmendim edhe nj tjetr synim t ksaj pike q ka lidhje me Perandorin Osmane.
3. 3. Nga Perandoria Osmane krkohej hapja e gjireve dhe ngushticave (pas Lufts s Dardaneleve) pr t gjith, nn vzhgimin e Kombeve t Bashkuara (q do t ishte organizata ndrkombtare q Wilsoni krkonte formimin). N pikn e 14, ai krkonte formimin e nj organizate ndrkombtare q t mund t zgjidhte dhe njkohsisht t parandalonte luftrat dhe konfliktet midis dy ose m shum shteteve. N kt konferenc ai shprehet se dshiron vetm paqen dhe i jep nj rndsi t madhe formimit t ksaj organizate ndrkombtare edhe pse pa rezultat. Pas Lufts s Par Botrore, shtetet arabe kishin par mundsin pr t qen t pavarur dhe pr t formuar m n fund, shtetet arabe t pavarura. Megjithat kjo gj nuk do lejohej nga vendet evropiane sepse ato toka ishin t pasura me naft, q mbas Lufts s Par Botrore u pa si nj lnd shum me vler. Marrveshja e San Remos, do t ishte thjesht nj modifikim i Marrveshjes s Syces-Picot, e br pa dijenin e SHBA-s duke mohuar marrveshjen e br m par t King-Crane. Me an t ksaj marrveshje, Francs i jepej Siriadhe Lubjana, problemet e ksaj t fundit vazhdojn edhe sot e ksaj dite. Konfliktet megjithat nuk kishin t sosur dhe situata ishte dramatike gjithashtu. Ndrkoh Rusia, q ishte trhequr nga lufta dhe pas hipjes s bolshevikve n fui, kishte hapur t gjitha marrveshjet e fshehta t regjimit t carit. Franca krkonte shfuqizimin e plot t Gjermanis, ndrsa Anglia nuk donte kurrsesi q n Evrop t formohej vetm nj shtet i fort. Ideja e Wilsonit ishte hedhur posht tashm. Perandoria Osmane gjithashtu ishte n prag t trazirave. Duke pasur dijeni t t gjith ktij tensioni, Konferenca e Viens, nuk bri asgj tjetr, prve se prgatiti terrenin e fillimit t Lufts s Dyt Botrore.
4. 4. Evropa M 1 shtator t vitit 1939, Gjermania e udhhequr nga pushteti nazist me Adolf Hitlerin n krye pushton Polonin. Kjo ishte br e mundur me an t nj kontrate t fshehur me Bashkimin Sovjetik. T dyja palt morn pjes n sulmin e 17 shtatorit. Deklarata e vonuar e Francs dhe Anglis kundr Gjermanis, do t shpallej vetm m 3 shtator t po atij viti. Me kt deklarat, flota angleze dhe franceze filluan manovrimin e gjer n ujrat territoriale t Evrops. N kto kushte, me an t Sulmit Blitzz Creig (Sulm rrufe), Gjermania pushton dhe shtie n dor shpejt Polonin, Norvegjin, Holandn, Belgjikn dhe Francn n 1940. N 1941 do t merrte edhe Jugosllavin, Greqin si dhe Shqiprin. Trupat italiane, n aleanc me boshtin nazist, do t sulmonin trupat britanike n Afrikn e Veriut. Deri n ver t 1941, Gjermania kishte arritur t shtinte n dor t tr Francn dhe pjesn m t madhe t Evrops. Britania e Bashkuar, tashm qndronte vetm pa aleat me sy nga ShBA-t, megjithat pushtimi i saj u b i pamundur pr shkak t forcave ajrore (Royal Air Force) dhe detare (Royal Navy).
5. 5. Duke e par Britanin si nj armik t pashpres dhe t dobt, Hitleri kthehet nga Bashkimi Sovjetik, me nj sulm t befasishm m 22 qershor 1941, duke prishur kshtu marrveshjen e mossulmimit q kishte br me t. N fundin e vitit 1941, Gjermania kishte pushtuar nj pjes t konsiderueshme t Bashkimit Sovjetik, por hapi i tyre do t ndalej jasht Mosks, n betejn e Stalingradit. Gjat betejave t prgjakshme n Stalingrad, q pr m tepr dukej si nj luft personale midis Hitlerit dhe Stalinit, rrethimi dhe kapja e Garnizonit t Gjasht t trupave gjermane, e bri Gjermanin t mendonte se nuk do t ishte nj nism e leht marrja e Rusis. Sulmi rrufe i Gjermanis naziste, dukej sikur nuk kishte dobi n tokat e mbuluara me bor dhe t pa fundme t Rusis. Beteja e Stalingradit u zhvillua n vitet 1942-1943 ku boshti nazist pati humbje t mdha. Humbja tjetr n Betejn e Kursk dhe thyerja e Syrgjynosjes s Leningradit do ti jepte lufts nj pamje tjetr tashm. Ushtria e kuqe duket e paprmbajtshme dhe tashm nga nj mbrojtje e fort, kalon n ofensiv t prgjithshme, duke gjmuar Wehrmacht deri n Berlin. N Betejn e Berlinit, Ushtria e Kuqe merr lagjet e ktij qyteti nj nga nj, deri sa m 30 prill 1945, Hitleri kryen vetvrasje n bunkerin ku strehohej, duke mos par rrug shptimi.
6. 6. Ndrkoh, Italia fashiste me Benito Mussolinin n krye kapitulloi n 1943. Tashm ajo kishte dal kundra ish- aleates s saj Gjermanis q vazhdonte luftn. Trupat e aleatve u futn n Itali dhe m pas n 1944, ata do t lironin edhe Francn. M pas, me rnien e Gjermanis, aleatt dhe Sovjetikt do t takoheshin n qendrn e Gjermanis, Berlin. Kjo vetm pas Betejs s Bulge (Battle of the Bulge) n dhjetor. Gjat ksaj lufte, sht pr tu prmendur holokausti q iu b me miliona (6 milion mendohet) hebrenjve. N kt gjenocid gjithashtu u eksterminuan edhe persona me origjin rome.
7. 7. Azia Japonia pushtoi Kinn n 7 korrik 1937 dhe planet e saj ishin t shtrinte pushtetin e saj n t gjith Azin si lindore ashtu edhe jugore. M 7 dhjetor 1941, Japonia do t ndrmerrte nj sr sulmesh surpriz ndaj shum vendeve duke prfshir ktu edhe Shtetet e Bashkuara t Ameriks, n Pearl Harbor, Hawai, nj gj q bri t pashmangshme futjen e ShBA-s n luft.Pr gjasht muaj rresht, Japonia kishte korrur vetm fitore t bujshme, Beteja n Detin Koral (Battle of the Coral Sea) do t merrte pjes, pr tu ndjekur m pas me Betejn e Midway (Battle of Midway), ku Japonia pati humbje t mdha, ndr kto 4 avionmbajtse. Duke ndaluar hapin e japonezve, ishte radha e aleatve t hidheshin n ofensiv tashm. Kjo ofensiv u vrtetua me Betejn e Gjirit t Milne-s (Battle of Milne Bay) dhe Beteja e Guadalcanal (Battle of Guadalcanal), territore kto t pjess jugperndimore t Paqsorit. Duke pasur dy fronte n kto zona, aleatt e pan t nevojshme hapjen e nj fronti edhe n pjesn qendrore t Paqsorit.
8. 8. Aleatt korrn sukses n kto beteja ku pr tu prmendur sht Beteja n detin e Filipineve (Battle of the Philippine Sea) dhe Beteja e Leyte Gulf (Battle of Leyte Gulf) n 1944. Gjithashtu pushtimi i ishujve, q ishte njkohsisht edhe pik kye pr aleatt, ishin Iwo Jima dhe Okinawa n 1945. Gjat ktyre betejave t shumta, nj rol t madh luajtn edhe nndetset, t cilat pren linjn e furnizimit t Japonis me naft dhe shum materiale t tjera t nevojshme pr luftn. N vitet e fundit t lufts, aleatt ndrmorn nj fushat masive bombardimi mbi Japoni. M 6 gusht 1945, ShBA hodhi m n fund bombn atomike n qytetin e Japonis Hiroshima. Vetm tre dit m von, n 9 gusht 1945, nj tjetr do t hidhej n Nagasaki, duke detyruar m n fund, perandorin Hirohito t shpallte kapitullimin m 15 gusht 1945. Lufta kishte mbaruar.
9. 9. Shkaqet e Lufts Shkaqet n Evrop Ashtu si edhe Lufta e Par Botrore, shkaqet dhe arsyet e Lufts s Dyt Botrore jan rritja e nacionalizmit dhe militarizmit. Arsye t tjera ishin edhe mos vendosja e sakt e kufijve. M 1929 kur situata ishte akoma e tensionuar, n Gjermani dhe Itali, filluan t ngriheshin dhe t fuqizoheshin lvizjet fashiste. Depresioni i Madh i viteve 1930 i kishte ulur moralin popullsis gjermane, e cila pr m tepr vuante edhe borxhin prej 65 miliard markave q i ishte imponuar pr dmet e shkaktuara n luftn e par dhe kur ShBA vendosi q t ndalte kredin e saj, situata u rndua m shum me Francn, q kur pa q Gjermania nuk mundi t paguante as kstin e par dhe t dyt t borxhit, pretendoi territore nga shteti Gjerman. Me t vrtet Gjermania kishte firmosur Traktatin e Versajs, por ajo nuk e kishte plqyer kurr kt gj, sidomos artikullin 231 q thoshte me pak fjal q Gjermania pranonte t merrte pr sipr t gjitha shpenzimet dhe humbjet e aleatve, q ajo i kishte shkaktuar atyre kur forcat aleate prpiqeshin t mbroheshin. Besimi i prgjithshm i popullit n Dolchstosslegende (nj besim mitologjik i hershm q n shqip do t thot thik n shpin), si edhe Depresioni i Madh, solli n pushtet Partin Socialiste Puntore Gjermane (partia Naziste) me Adolf Hitlerin n krye.
10. 10. Kur marrveshja e Versajs po humbte vlern e saj, shteti Anglez dhe Francez kan nj merit n kt mes. Franca lidhi me t vrtet kontrat me Anglin dhe Italin, por t dy kta doln nga fjala. Formimi i Stresa, ishte formimi i fronteve nga ana e Italis dhe Anglis kundra Gjermanis, por Anglia nuk iu prmbajt ksaj marrveshjeje. N at koh n pushtet ishte Chamberlein. Ky i fundit, paraardhs i rillit, ndjente simpati pr partin e re n Gjermani. Ai mendonte se ata kishin vepruar shum rnd mbi Gjermanin. Gjithashtu frika e nj France t gjithpushtetshme n Evrop, ishte nj arsye tjetr q kto dy vende nuk do vendosnin nj marrdhnie stabile midis njri tjetrit. Italia do vepronte me t njjtn mnyr duke e ln Francn vetm dhe fronti Stresa tashm prfshinte vetm mbrojtjen e dobt franceze, t ndrtuar sipas stilit t Lufts s Par Botrore, q nuk i bri dot ball teknologjis s re gjermane. Pakti Molotov-Ribbentrop midis gjermanve dhe sovjetikve, bri q Gjermania t merrte e qet Polonin. Shtetet e bashkuara nuk arritn t vendosnin nj lidhje t fort me njra tjetrn, duke i ln Hitlerit koh t fuqizohej. M n fund Lufta e Dyt Botrore kishte filluar dhe tashm nuk do t kishte m mundsi pr negociata paqeje.
11. 11. Shkaqet n Azi Politika e Japonis imperialiste n 1930, ishte sunduar nga militarist. Ushtarakt q ishin n krye t hierarkis s shoqris japoneze, dshironin t realizonin ndrrn e tyre pr ta br Japonin nj vend me fuqi botrore. Kto ide dhe t tjera shkaqe ishin prfshirja e Japonis n luft. N vitin 1931, Japonia pushtoi Manurian dhe Kinn n vitin 1937. Kina ishte nj vend i pasur me burime natyrore si edhe nj vend i mir pr t zgjeruar dhe fortifikuar pozitn ushtarake n Azi. Si Sh.B.A, ashtu edhe Anglia (kjo e fundit kishte interesat e veta n Kin), reaguan duke drguar ndihma ushtarake n Kin, si instruktor dhe avion luftimi, t cilt u drguan n Kuomintang. Nj tjetr reagim ishte edhe embargo e materialeve t nevojshme lufte kundrejt Japonis. N se Japonia nuk do furnizohej s shpejti me kto materiale q iu ndaluan, asaj padyshim q nuk do i mbeste gj tjetr ve se trheqja ose gjetja e burimeve t tjera q ishin t rndsishme pr ekonomin e saj. Pra zgjidhjet ishin t thjeshta, trheqja, pushtimi i territoreve ku ndodheshin burimet si nafta e materiale t tjera ose marrja e ktyre burimeve nga Dutch East Indies (kompani Holandeze n Indonezi e formuar n shek. XIX), Malajzia dheFilipinet.
12. 12. Duke besuar se vendet evropiane do t ishin shum t zna me njra tjetrn dhe duke menduar se ShBA-ve do ti duhej shum vite para se t mund t organizohej n luft (dhe edhe n se organizohej do i duhej shum koh n negociata), Japonia zgjodhi rrugn e pushtimit dhe kshtu do t fillonte plani pr pushtimin e Azis. Si rrjedhoj Lufta Aziatike do t fillonte dhe Paqsori do t lyhej me gjak. Megjithat, shkaku m i fort q detyroi Amerikn t futej n luft, ishte sulmi i pabes n Pearl Harbor, n Singapor dhe n Filipine n 7-8 dhjetor t vitit 1941. Kjo i dha shum shpres Gjermanis, q kur pa se ShBA do t ishte shum e zn me fushatn n Paqsor, i shpalli luft asaj n 12 dhjetor 1941. Por ShBA do t kishte m shum burime se sa mendonte Hitleri.
13. 13. Yosuke Matsuoka (n qendr) festa e nnshkrimit t aleancs Japoneze-Gjermane- Italiane. Foto sht shkrepur n Tokio, Japoni
14. 14. Lvizjet e Para Idealet e Gjermanis Qllimi kryesor i Gjermanis n at koh ishte rifitimi i territoreve Gjermane, t humbura me firmosjen e Traktatit t Versajs. Nj qllim tjetr ishte shtimi i territoreve t minoriteteve gjermani n Austri me iden pr t formuar Gjermanin e Madhe (ide kjo edhe e partis fashiste e shfaqur n Itali, ku me termin Perandoria Romake, pretendonte t merrte ato territore q kjo perandori kishte prfshir n t n lashtsi, por kuptohet kjo ishte vetm nj thirrje propagandistike). Politika e jashtme gjermane kishte lidhje me tokat e shkputura nga Austria si edhe me pjesn gjuh folse gjermane n territoret e Polonis dhe ekosllovakis t humbura gjithashtu si pasoj e Traktatit t Versajs. Bisedimet dhe negociatat e Hitlerit me amberlein (Chamberlein), kishin si justifikim pikrisht kto motive, q lejonin n nj far mnyre Gjermanin t krkonte kto territore. Hitleri i paraqiti raporte t shumta Neville amberlainit, ku tregoheshin dhunimi dhe keqtrajtimi q i bhej minoriteteve gjermane n ato territore. Kur Gjermania naziste, mori kto territore nga Polonia dhe ekosllovakia, ai u prit ngroht nga gjermant aty. Por ky entuziazm nuk do t rezultonte si nj gj pozitive m von. Me fundin e lufts, kta minoritete, u zhvendosn me forc nga aty ku ishin. Duke i mbetur vetm nj vend pr t shkuar, ata do ti drejtoheshin Gjermanis.
15. 15. Nj arsye tjetr e fort sht edhe kushtet e vshtira t vendosura n Konferencn e Parisit. Hitleri e bindi popullin se vetm partia naziste do mund ta lironte Gjermanin nga ai pakt. Shum shpejt, shrbimi ushtarak i detyrueshm do t rivendosej edhe pse ai ishte ndaluar nga traktati i lart prmendur. Sipas Hitlerit, traktati po i hiqte Gjermanis dhe gjermanve t drejtn pr t funksionuar si nj shtet i vrtet.Kto dhe lojra t tjera propagandistike, do t prdoreshin m von nga partia naziste pr t arritur qllimin e saj t vrtet t lufts. Gjithashtu vetm kshtu partia naziste e Hitlerit mund t kryente diskriminime shoqrore dhe ideologjike, duke br q nj pjes e mir e intelektualve dhe kundrshtarsh politik, t largoheshin pr t gjetur streh diku tjetr. Me kto ide, diskriminimi ndaj hebrenjve kishte filluar, duke marrur prej tyre nj pjes t mir t pasuris dhe duke i zvendsuar ata nga vendet e larta t puns me punonjs gjerman, q sipas t njjts propagand, ishin rac ariane (raca m e pastr n bot).
16. 16. Lvizjet dhe Aleancat para lufts N fillimet e lufts, Britania dhe Franca ndoqn nj politik mos veprimi ndaj Gjermanis duke dashur t ruanin paqen n Evrop. Ka mendime se kjo politik u ndoq pasi kto dy fuqi t mdha dyshonin n se popujt e tyre do t kishin dshirn t luftonin nj luft tjetr madhore n kaq pak koh.Me Marrveshjen e Mynihut (Munich Agreement) n vitin 1938, u kuptua qart q tashm lufta ishte e pashmangshme, pasi pikrisht Britania e Madhe dhe Franca, dhan leje pushtimit t atyre tokave ekosllovake, ku sipas Hitlerit jetonin popullsi gjermano-folse. amberlain deklaroi se ky ishte nj pakt q do t shnonte paqen n Evrop. Por n t vrtet, Gjermania pas pushtimit t tokave q i prkisnin, n mars t 1939, do t pushtonte t gjith ekosllovakin. N m pak se nj vit nga pushtimi i ekosllovakis, Britania e Madhe dhe Franca, do ti deklaronin luft Gjermanis. Me pushtimin e ekosllovakis u pa qart dshtimi i Marrveshjes s Munihut.
17. 17. Gjithashtu Britania e Madhe dhe Franca arritn n prfundimin se Hitlerit nuk i zihej bes dhe se ai krkonte t shtrinte pushtetin n t gjith Evropn, nj gj kjo q ata nuk mund ta toleronin. Polonia dhe Franca do t binin dakord t ndihmonin njra tjetrn m 19 maj 1939, n rast sulmimi nga pala Gjermane. Britania e Madhe do t ofronte ndihmn e saj ndaj Polonis me t njjtin qllim si Franca n Mars. M 23 gusht 1939, pakti Gjermano-Rus i Molotov- Ribbentrop do t firmosej nga t dyja palt. Ky pakt ishte i fsheht dhe kishte si synim kryesisht formimin e nj protokolli pr t realizuar ndarjen e Evrops qendrore, ndrmjet Nazistve dhe Sovjetikve. Kjo ndarje do t bhej sipas planeve t interesave dypalshe dhe gjithashtu i premtonte Bashkimit Sovjetik nj pjes t Polonis. T dy palt arritn n nj marrveshje q lejonte si Gjermanin dhe Rusin t bridhnin t qeta dhe t mund t kryenin veprime ushtarake n tokat e njri-tjetrit. Duke kujtuar Luftn e Par Botrore ku Anglia i kishte bllokuar shum gjra asaj duke br q Gjermania t vuante urin, Gjermania dshironte nj kontrat me Bashkimin Sovjetik, ku ky i fundit zotohej t shiste ushqimet, naftn dhe produkte t tjera Gjermanis. Gjermania tashm nuk friksohej dhe ishte gati ti shpallte luft Britanis s Madhe, Polonis dhe Francs. Hitleri n fillim qartsoi se ai donte thjesht t shtinte n dor Qytetin e Danzing (do ishte m e sakt t thuash Qytet-Shtet) dhe Korridorin e Polonis, por qllimet e pushtimit t plot t Polonis ishin t qarta. Marrveshja midis Britanis s Madhe dhe Polonis n 25 gusht, nuk do t ndryshonte planet e Hitlerit.
18. 18. Firmosja e Paktit Molotov-Ribbentrop n Mosk. Mbas Molotov nga e majta n t djatht qndrojn Shaposhnikov, Ribbentrop dhe Stalin
19. 19. Periudha dhe Ngjarje t lufts Evropa si Fush-Betej- Pushtimi i Polonis M 1 shtator 1939, Gjermania pushton Polonin. Me pretekstin e rrem se Polonia sulmoi nj pik Gjermane n kufi, Hitleri do t hidhej n sulm kundra saj duke e pushtuar. M 3 shtator t po atij viti, si Britania e Madhe ashtu edhe Franca, do t shpallnin luft ndaj Gjermanis. Shum shpejt edhe Australia, Kanadaja dhe Zelanda e Re do ti shpallnin luft asaj gjithashtu. Francezt do t organizoheshin shum ngadal. Pas ofensivs n Saar, ata shum shpejt do t hiqnin dor dhe do t trhiqeshin. Ndrsa Britania, e kujtuar pak von, nuk mundi t bnte asgj pr t ndihmuar Polonin q ndodhej nn sulm tashm. N 8 shtator, Gjermania Naziste do t arrinte n Varshav (kryeqyteti i Polonis), pas thyerjes s bujshme t mbrojtjes s dobt Polake. M 17 shtator 1939, Bashkimi Sovjetik sulmon nga lindja dhe pushton at pjes t Polonis q i ishte premtuar nga marrveshja e fsheht me Gjermanin. Nj dit pas ksaj ngjarjeje, si presidenti dhe kryetari i prgjithshm i trupave t armatosur polake, do tia mbathini n Rumani. . M 1 tetor, pas nj muaj sulmesh mbi Varshavn, forcat armike do t shtinin n dor qytetin. Batalioni i fundit i trupave polake, do t dorzohej m 6 tetor, edhe pse zyrtarisht, Polonia nuk iu dorzua kurr Gjermanis. Trupat polake t mbetura, u trhoqn n vendet fqinje duke shptuar pr momentin. Kto trupa do t luftonin m von n Fushatn e Shtatorit dhe do t jepnin nj ndihm t madhe ndaj forcave aleate pr fitimin e Lufts s Dyt Botrore.
20. 20. Shtator 1939. Kmbsoria Polake n pritje gjat Pushtimit t Polonis
21. 21. Lufta rrufe Pas rnies s Polonis, Gjermania e ndaloi hapin e saj pr tu rigrupuar gjat dimrit t viteve 1939 dhe 1940 deri n prillin e 1940-s. Gjat ksaj kohe Franca dhe Britania e Madhe kishin qndruar n gjendje mbrojtjeje. Pushtimet e mvonshme do t zhvilloheshin shum shpejt nga ana e gjermanve me an t sulmit t quajtur Blitzkrieg (e cilsuar si the Phony War" - "Lufta e rrem", nga mediat e Britanis s Madhe sepse terreni i prdorur ishte shum pak ndrsa luftimet ishin shum t shpejta). N shqip komentohet Blitzkrieg ose "Luft-rrufe" por njihet gjithashtu edhe si BlitzKrieg (n t vrtet kjo gj sht deri diku e gabuar sepse ky term i prket gjuhs gjermane duke br q ndonjher t dalin keqkuptime).
22. 22. Beteja pr Atlantikun Ndrkoh n pjesn veriore t Oqeanit Atlantik, anijet luftarake gjermane dhe anijet e vogla t luftimit si edhe nndetset (kto t fundit t emruara nga britanikt U-boats. Shiko figurn pr detaje), do t dmtonin rnd Flotn e Aleatve. Nndetset me sa duket ishin shum efektive n Betejat e Atlantikut. Nj e till do t sulmonte dhe prmbyste anijen transportuese t britanikve HMS Courageous, ndrsa nj tjetr do t fundoste luftanijen HMS Royal Oak, kur kjo e fundit qndronte e qet e ankoruar n portin e Scapa Flow (territor n Skoci q shrbeu si baz detare n dyja luftrat botrore). N katr muajt e par t lufts, kto anije do t fundosnin t paktn 110 mjete lundruese, duke u kthyer n tmerrin e flots s aleatve. Eficienca m e madhe e nndetseve ishte kundrejt anijeve tregtare trans-atlantike. sht i diskutueshm mendimi se eficienca e tyre n kt luft ishte fati dhe guximi. M sakt do ishte t themi se ishin aftsit luftarake ato q bn kto anije dhe nndetse t korrnin sukses n beteja. Mbas 1943, Gjermania do e kuptonte se nuk kishte shum shpresa t fitonte n det.
23. 23. Aleatt do t ndrtonin anije m t shpejta se ato q u fundosn. Plani i shoqrimit t do anije me anije t tjera luftarake do t ulte humbjet e trupave detare. Gjithashtu lufta kundra nndetseve do t bhej shum efektive. Ktu ka nj merit edhe shpikja e radarit, q arrinte t zbulonte nndetset Gjermane ku kto t fundit dilnin natn pr tu furnizuar me oksigjen ose pr t br ndonj riparim t mundshm. Sulmi nga qelli do t ishte i befasishm duke mos i ln nndetses shum mundsi pr tia mbathur. Prodhimi n mas i Tipit 21 nndetse nuk pati shum efektivitet prderisa lufta tashm kishte ardhur n prfundimet e saj.N pjesn jugore t Atlantikut, admirali Graf Spee arriti t fundos nnt anije tregtare britanike. Kruiserat anglez si HMS Ajax, HMS Exeter dhe HMNZS Achilles do t angazhoheshin m von kundra admiralit Graf Spee, n at q njihet me emrin Battle of the River Plate (Beteja e River Plate). Kto kruisera q i prkisnin divizionit t Zelands s re, do t dmtoheshin rnd n t vrtet, por edhe Graf Spee do t detyrohej t trhiqej n ujrat neutrale t Uruguait, n Portin e Montevideo.N Betejn e Atlantikut, flota gjermane nuk do t vepronte sipas rregullave t pashkruara t lufts. Robrit q arrinin t shptonin nga fundosja e anijeve, kapeshin dhe i dorzoheshin Gestapo-s q zakonisht i torturonte dhe ekzekutonte. Jo n pak raste sht qlluar nga anijet luftarake, kundrejt marinarve t pambrojtur n det. Kjo gj do t kritikoj m von, pas mbarimit t lufts.
24. 24. Shembull i nj anije nndetse gjermane. N sfond Luftanija Scharnhorst
25. 25. Pushtimi i Danimarks dhe Norvegjis Norvegjia dhe Danimarka do t binin n dor t Gjermanis Naziste, n datn 9 prill 1940. Ky pushtim mori emrin Operation Weserbung dhe kishte si synim pengimin e nj zbarkimi t mundshm t trupave aleate n kto zona. Danimarka ra pa asnj rezistenc. Norvegjia nuk u dorzua dhe luftimet filluan. Trupat Britanike t prgatitura pr luft, do t zbrisnin n veri t Norvegjis. Von n korrik, trupat aleate do t psonin disfat dhe do t trhiqeshin. Pas dorzimit t Ushtris Norvegjeze, Gjermania do t kontrollonte pothuajse t gjith Norvegjin. Me rnien e Norvegjis, Familja Mbretrore do t arratisej n Londr. Gjermania do t prdorte Norvegjin si baz pr t drguar karvan ushtarake kundra Bashkimit Sovjetik.
26. 26. Pushtimi i Francs M 10 maj 1940, Gjermania pushtoi Luksemburgun, Belgjikn, Holandn dhe Francn. British Expeditionary Force (BEF Forcat Ekspeditse Britanike), lvizn pr n Belgjik duke planifikuar nj luftim n veri, por gjithmon duke ruajtur nj distanc m Maginot Line (Vija Maginot) e ndodhur n jug. Megjithat Aleatt nuk do t korrnin sukses. Aleatt do t thyheshin nga sulmi i quajtur Blitzkrieg. Megjithat qyteti gjerman i Roterdamit, u shkatrrua gjat bombardimeve masive.N fazn e par t pushtimit, plani i Gjermanis kundra Francs do u quante Fall Gelb. Grupi i Tankeve Gjerman (Panzergruppe von Kleist) t Wehrmacht, do t kalonte prmes Ardenes (Ardennes), q ishte nj pyll i dendur. Aleatt n t vrtet nuk menduan se nj ushtri e armatosur ashtu si ajo Gjermane do mund t kalonte n nj vend t till. Gjermant do t thyenin vijn franceze n Sedan. Mendohet se rnia e ksaj vije u b e mundur pasi mbrojtja prbhej kryesisht nga trupa rezerviste.Gjermania vazhdoi m tutje n perndim, duke kaluar nprmjet Francs Veriore, pr t arritur m n fund Kanalin Anglez. N kt mnyr, Aleatt do t ndaheshin n dy grupe. Ndrkoh, Belgjika, Luksemburgu dhe Holanda ran shpejt nn sulmin e Grupit Ushtarak Gjerman B.BEF dhe Forcat Franceze u evakuuan nga Dunkirku
27. 27. . Kjo trheqje e prgjithshme e trupave u b e mundur me an t asaj q u njoh me emrin Operacioni Dinamo (Operation Dynamo). N kt trheqje, q u quajt njkohsisht edhe si evakuimi m i madh n t gjith historin, 338 000 trupa Franceze dhe Britanike do t transportoheshin me an t anijeve luftarake, si edhe me an t anijeve civile.M 10.06.1940, Italia gjithashtu do t bashkohej n luft duke sulmuar trupat franceze n jug. M pas ishte shum e thjesht pr Gjermanin t pushtonte pjesn e mbetur t Francs. E par ngusht n kt situat, Franca do t detyrohej t nnshkruante nj marrveshje me Gjermanin m 22.06.1940. Kjo marrveshje shnoi pushtimin e Parisit dhe 2/3 e t gjith territoreve franceze. N t vrtet, n Franc do t krijohej nj shtet neutral (ku n t vrtet pushteti ishte nj qeveri-kukull e Gjermanis). Qendra e ksaj qeverie, do t ishte pjesn juglindore t Francs dhe do t njihej si Vichy France.
28. 28. Beteja e Britanis Gjermania u prgatit t pushtonte Britanin e Madhe n vitin 1940 n at q u quajt Unternehmen Seelwe nga gjermant dhe Operation Sea Lion nga anglezt (Operacioni Luant e Detit n shqip). Britania kishte humbur nj pjes t mir t trupave t saj n Dunkirk. Megjithat, Flota Britanike (Royal Navy) qndronte solide dhe Nazistt e dinin q nuk kishin shpresa kundra saj. Kshtu u mendua se veprimi m shpresdhns, ishte sulmi nga ajri. Por edhe Forcat Ajrore Britanike (Royal Air Force) nuk ishin mangt. Gjermanve do tju duhej t ndesheshin me kto forca.N vern e vitit 1940, beteja midis ktyre dy Forcave Ajrore do t fillonte. Kjo betej u pagzua me emrin Beteja e Britanis. Luftwaffe (Forcat Ajrore Gjermane) n fillim do t prqendronin sulmet e tyre mbi RAF Fighter Command (nj nga tre qendrat komanduese t Britanis s madhe). Pika t tjera do t ishin edhe aeroporte t ndryshm si edhe stacionet e radarve, q rezultonin shum dmtuese pr nndetset Gjermane. Pasi Britanikt do t bombardonin Berlinin, Hitleri vendosi t kundrprgjigjej duke bombarduar Londrn. Sulmi mbi Londrn njihet si The Blitz (Operacioni Rrufe nse do e prshtatnim n shqip). Forcat Ajrore Gjermane u dmtuan rnd nga sulmet mbi Britanin. . Hurricanes dhe Spitfires do t bnin t mundur, q Hitleri ta rikonsideronte planin e tij t sulmit mbi Britanin. Kanali i Lamashit, do t qndronte n dorn e Flots Angleze, por Hitleri kishte plane t tjera. Ai do t kthente syt nga lindja, duke anuluar planet e tjera pr pushtim.
29. 29. Nj sy mbi Italin Mbreti i Italis Viktor Emanueli III n t vrtet kishte kundrshtuar pushtimin e Shqipris, duke e konsideruar si nj rrezik pa fitim. Por Musolini kishte planet e tij. Ultimatumi ndaj Shqipris pr tju dorzuar Italis u b m 25 mars 1939. Refuzimi i Shqipris pr dorzim, bri q Benito Musolini ta pushtonte at n 7 prill t 1939. Rezistenca ishte e dobt (Rezistenca e Durrsit) dhe shum shpejt, trupat ushtarake Italiane do t merrnin kontroll mbi Shqiprin. Mbreti i Zog, arratiset me familjen e tij n vendin fqinj Greqin dhe m pas n Londr. Pasi kishte pushtuar Shqiprin, m 28 tetor t 1940 edhe Greqia do t binte n duar t Italianve. Italia nuk provoi veten t denj pr t mbajtur nn kontroll kto dy vende.Bombarduesit anglez do t ishin shum eficient kundra anijeve Italiane. Nj luft-anije u fundos, ndrsa shum t tjera do t dmtoheshin rnd duke dal jasht-prdorimit. Sulmi i avionve bombardues ndaj Flots Italiane do t bhej e mundur n portin jugor t Tarantos, ku aviont do t prdornin torpedo pr t fundosur dhe dmtuar anijet Italiane. Torpedot do t konsideroheshin si shum t rndsishme dhe prdorimi i tyre do t bhej i mundur m von n sulmin e Japonezve n Pearl Harbor, kundra ShBA-s.
30. 30. Pushtuesi fashist n Shqipri
31. 31. Azia si Fush-Betej Trbim n Paqsor Luftrat Japoneze n Oqeanin Paqsor e njohur si Lufta Sino- Japoneze. Lufta Sino-Japoneze filloi n 1937 me sulmin e Japonis ndaj Kins. Q nga 1931, Japonia mbante t pushtuar Manurian dhe me dat 7 korrik t 1937, ajo do lshonte sulme t shumta ndaj Kins n afrsi t Beiping (Bezhingu i sotm). Japonezt avancuan t pathyeshm deri n Betejn e Shangait, ku ndaluan hapin. Shangai do t binte n dhjetor 1937. Pak m von edhe kryeqyteti Nanzhing do t binte. Qeveria Kineze u largua nga aty duke shkuar n ongqing.Gjat ksaj lufte, Japonia kreu masakra t shumta, duke mbjellur terror mbi popullsin civile. Keqtrajtime t shumta u kryen edhe kundrejt robrve t lufts q u gjendn prball torturash njerzore. Pr tu prmendur sht Masakra e Nanjing, ku vetm brenda nj muaji, do t masakroheshin m shum se 300 mij civil.
32. 32. Lufta e dyt midis Rusis dhe Japonis M 8 maj 1939, 700 kalors (por numri i ktyre trupave mund t jet i diskutueshm) kaluan lumin Khalka. Kjo sipas japonezve ishte kufiri i Manurias. Si mongolt dhe sovjetikt, u justifikuan duke thn se ata e dinin kufirin 20 milje m tutje n lindje. Kjo nuk ndaloi forcat e Manuris dhe forcat mongole t hapnin zjarr mbi njra tjetrn. Nuk do kalonin shum dit dhe Japonia ashtu si edhe Bashkimi Sovjetik, do t drgonin trupa t shumta n asistenc t ktyre vendeve q ishin nn kontrollin e tyre. Kontingjenti i madh i karvanve do t ndeshej ashpr me kontingjentin tjetr armik, nj luft kjo q do t zgjaste deri n shtator t atij viti. Nuk pati fitimtar n kt luft, por kjo luft do t bnte m von t mundur firmosje e Paktit Molotov-Ribbentrop. T friksuar nga hapja e nj lufte me dy fronte, Sovjetikt nnshkruan kt marrveshje t fsheht me nazistt. Nuk ka t dhna shum t sakta, por mendohet se do t kishte 18 mij humbje nga pala Japoneze dhe 9 mij humbje nga pala Ruso-Mongole. Kjo ishte lufta e dyt q zhvillohej midis ktyre dy fuqive.
33. 33. Nj shikim mbi Luftn Sino- Japoneze Deri n 1940, asnj nga palt nuk kishte br ndonj progres t dukshm. Lufta u duk sikur po qndronte pezull. Kina ishte me t vrtet e dmtuar, por ShBA do e financonte at si edhe do t vente n dispozicion t Kins aviont Flying Tigers, q do t jepnin ndihmesn n kt luft.Azia Juglindore gjithashtu do t shikonte luftime t ashpra. Japonia m 22 shtator, kishte arritur t shtinte n dor territore t Indo-Kins, q ishin n duar t Francezve. Krkesa e Japonis pr t marr bazat e ndrtuara vetm dy muaj m par, nuk ishte nj surpriz. ShBA e pa kt veprim si t paprshtatshm dhe kjo do t bnte q ShBA t thyente marrveshjen e vitit 1911, duke vn mbi mallrat japonez embargo, ajo nuk do lejonte eksportimin e lndve t domosdoshme pr luftn q Japonia po zhvillonte.
34. 34. Vende t tjera Afrika e Veriut Flota Franceze kishte humbur efektivitetin e saj tashm. E gjendur n kt situat, Flota Mbretrore Britanike, qndroi e vetme n betejn me Flotn Italiane pr Mesdheun. Britanikt kishin avantazh n kt betej. Ata kishin baza t shumta n Gjilbartar. Baza q i prkisnin Britanis ndodheshin gjithashtu n Malt dhe Aleksandri, Egjipt.Trupat Italiane do t sulmonin trupat Britanike dhe n gusht do t kapnin trupat Britanike n Somali. Por Fushata e Afriks Veriore do t fillonte vetm n shtator me sulmin e Trupave Italiane t vendosura n Libi, ndaj forcave Britanike n Egjipt. Duke br kshtu, Italiant shpresonin t zinin Kanalin e Suezi, q ashtu si edhe N Luftn e Par Botrore, kishte qen nj vend strategjik pr Britanikt pasi ajo ishte pik-lidhja e tyre me Indin. N operacionin e quajtur Kompas (Compass), forcat Britanike, Indiane dhe Australiane do t kundra-sulmonin duke u lshuar n ofensiv kundra Italianve. Por n 1941, kto trupa (nga Australia dhe Zelanda e Re), do t drgoheshin n Greqi pr ta mbrojtur at nga sulmet Gjermane. Por kjo nuk do t jepte shum rezultate, sepse Trupat Gjermane q do t vepronin n Afrik, mbas zbarkimit t tyre n Libi, do t sulmonin srish Egjiptin. Ky i fundit ishte akoma n dor t Britanikve. Ervin Rommel (Erwin Rommel) do ishte ai q do drejtonte kto sulme pr paln gjermane.
35. 35. Rommel n Afrikn e Veriut.
36. 36. I Gjith Globi n Luft: 1941 Ndihma e ShBA-s Pas rnies s Francs n 1940, ShBA e pa si t domosdoshme t ndrhynte n kt luft q po prfshinte globin. Megjithat n ato vite, ShBA nuk ishte n gjendje shum t mir dhe disa mendonin q ShBA, nuk kishte fonde t mjaftueshme pr t ndihmuar n luft. Pavarsisht nga kjo Frenklin Rusvelt (Franklin D. Roosevelt), do krkonte nga kongresi t drejtn e Lend-Lease act (Ky sht ai akt ku kongresi i jep t drejt presidentit t ShBA-s t jap ndihm ushtarake, armatime dhe fonde monetare atyre vendeve q Presidenti mendonte se po luftonin pr t siguruar territoret e ShBA-s, nj akt ky nga ku shum vende si Anglia, Bashkimi Sovjetik, Kina e t tjer do t prfitonin). Ky akt u aprovua nga kongresi m 11 mars 1941 dhe i siguroi kryesisht Britanis dhe 37 vendeve t tjera rreth 50 bilion dollar n furnizime ushtarake dhe mjete t tjera t nevojshme pr luftn. Nga ky fond, Britania dhe Komunuelthi (Commonwealth) do t prfitonin 31.4 bilion dollar. Duke par kt lvizje t ShBA-s, Kanadaja duke iu prshtatur t njjtit plan, do t jepte nj fond prej 4.7 bilion dollarsh (Dollar Amerikan), Britanis s Madhe dhe Bashkimit Sovjetik.
37. 37. Pushtimi i Jugosllavis, Greqis dhe Shqipris M 6 prill 1941, forcat Gjermane, Italiane dhe Bullgare, sulmuan dhe pushtuan Jugosllavin. Lufta do mbaronte me dat 17 prill me dorzimin e shpejt t Jugosllavis si edhe me krijimin e nj qeverie kukull me qendr n Kroaci. Vetm dy grupe do t vazhdonin luftimet. Grupi komunist AVNOJ, t udhhequr nga Tito, m von do t tregonte eprsi n forc dhe influenc ndaj grupit tjetr t etnikve t udhhequr nga Draa Mihailovi. Gjithashtu, m 6 prill, Gjermania do t pushtonte Greqin, duke futur trupat e saj nga Bullgaria.Rezistenca Greke ishte e gatshme t luftonte, por pavarsisht nga kjo ata ishin shum m t pakt n numr dhe detyrimisht humbn. Kshtu me dat 27 prill,Athina do t bie edhe pse, me merit t Britanis s Madhe, m shum se 50 000 trupa ushtarake greke mundn t trhiqeshin diku tjetr, pr t luftuar mbase m von. Shqipria gjithashtu ra pre e pushtimit nazist. Me vendosjen e nj qeverie-kukull n Shqipri, Nazistt shprehn qart se nuk do t ishin kalimthi aty. Lufta e shqiptarve do t ishte nj luft partizane dhe u drejtua nga grupi komunist me n krye Enver Hoxhn.Lufta n Ballkan, pavarsisht se nuk do t prbnte ndonj problem pr Gjermanin, do t vononte sulmin e saj ndaj Bashkimit Sovjetik pr nj periudh prej 6 javsh.
38. 38. Pushtuesi gjerman duke hyr n Shqipri
39. 39. Pamje t agresionit gjerman n Jugosllavi
40. 40. Bombarduesit gjerman mbi Athin
41. 41. Sovjetikt nn Sulm Q nga koha q Pakti Molotov-Ribbentrop ishte firmosur n gusht t 1939, Bashkimi sovjetik kishte pajisur Gjermanin me armatime dhe t mira t tjera t domosdoshme pr pushtimin e Evrops. Megjithat, kur Gjermania do ti kthehej kundra ish-aleatit s saj, Stalini do t arrinte n prfundimin q edhe Britanikt dhe Francezt kishin arritur m par; Hitlerit nuk i zihet bes. M 22.06.1941, operacioni m i madh n histori do t fillonte; Operacioni Barbarosa. Tre grupe ushtarake gjermane, t prbr nga 4 milion njerz, do t hynin n territorin rus duke shkatrruar gati t gjith divizionet e Ushtris s Kuqe, n saj t strategjis s rrethimit. Ushtria e Kuqe q ndodhej n pjesn perndimore t Bashkimit Sovjetik t psonte humbje t mdha. Prball ksaj situate, Sovjetikt u trhoqn pr n Ural, duke marr at q mund t merrnin dhe duke shkatrruar at q nuk mund t merrnin. Asgj nuk duhet t binte n dor t armikut (nj strategji kjo q sht prdorur edhe kundra Napoleon Bonapartit). N Ural, rust do mund t rigrupoheshin dhe furnizimi i Ushtris s Kuqe, mund t bhej i mundur.
42. 42. Von n dhjetor t po atij viti, Trupat Gjermane kishin arritur n dyert e Leningradit, dyert e Mosks dhe Rostov. Arritja deri aty kishte qen e mundimshme pr Gjermant. Ata kishin humbur 23% t ushtris q kishte sulmuar n fillim. Megjithat gjermant vazhdonin t avanconin. Dimri i fort i Rusis, do t bnte q ata t ndaleshin. N kto kushte, ishte e pamundur realizimi i sulmit Blitzkrieg (sulm rrufe) sepse tanket nuk mund t manovronin thjesht n fushat e mbuluara me bor.Gjermant e kishin nnvlersuar numrin e madh t ushtarve q Ushtria e Kuqe kishte nn dispozicion. Ushtart gjerman, nuk ishin t pajisur mir pr nj mot t till. Mungonin mjetet e transportit dhe makinerit nuk i bnin dot ball motit t ftoht, duke marr parasysh teknologjin e athershme.Trupat Gjermane filluan t demoralizohen nga luftimet e pafundme dhe ardhja e trupave t reja nga Siberia. Kto trupa ishin t shumt dhe drejtoheshin nga Gjenerali Zhukov, nj gjeneral ky me prvoj nga Lufta e Par Botrore. Gjithashtu, kta ushtar Sovjetik, ishin msuar me ato kushte t ashpra.Gjermania kishte avancuar shum prpara, por ksaj radhe Sovjetikt do t kthenin prgjigje. M 5 dhjetor, Sovjetikt kundrsulmuan dhe i detyruan trupat gjermane t ktheheshin mbrapa pr kilometra t tra (mendohet 150-250 kilometra). Kjo kishte qen thyerja e par e gjermanve n luft.M 25 qershor 1941, lufta e vazhdueshme e sovjetikve me Finlandn, bri q sovjetikt t ndrmerrnin nj fushat t gjer bombardimesh ajrore kundra ksaj t fundit. Kto bombardime, filluan pak mbrapa fillimit t Operacionit Barbarosa.
43. 43. Afrika Veriore dhe Lindja e Mesme N Afrikn Veriore, Romueli (Rommel), i cilsuar si dhelpra e shkrettirs, fitoi terren n territoret lindore, duke arritur m n fund n nj pik kye pr aleatt, Tobruk. Sulmet t shumta u lshuan ndaj portit Tobruk duke e zn at. Dy sulme t aleatve, dshtuan kundra Romuelit, por m von ofensiva n fund t vitit e mbiquajtur edhe si Operation Crusader (prshtatje n shqip do ishte Operacioni Lufttart e Shenjt edhe pse theksohet se kjo luft nuk pati asnj karakter fetare), do t detyronte trupat e Romuelit t trhiqeshin pas luftimesh t ashpra.N prill dhe maj t vitit 1941, rebelime t shumta do t fillonin n Irak kundra Britanis s Madhe, edhe pse britanikt morn srish n dor situatn. N muajin e 6-t, aleatt u detyruan t bnin nj far pushtimi n Siri dhe Liban. N ditn e 17 t po atij muaji, Damska gjithashtu do t binte n dor t Aleatve. Von n gusht Britanikt dhe Ushtria e Kuqe do t vendoseshin n Iran, q ishte neutral n luft. Vendosja n Irak do t bhej me qllim pr marrjen dhe shfrytzimin e nafts nga Ushtria e kuqe pr fushatn kundra Gjermanis.
44. 44. Prsri n Atlantik M 9 maj, Destroyer HMS Bulldog (tip anije e aleatve ku Destroyer merr kuptimin e Shkatarrues) i Flots Britanike do t kapte nj U-Boat (tip nndetse gjermane) gjermane. Nga kjo nndetse, do t merrej e paprekur nj makineri q u quajt nga Britanikt Enigma Machine. Ky mjet do t ishte me rndsi jetsore pr fitoren e aleatve n Atlantik. Kjo makin do drgohej n Bletchley Park dhe do i lejonte aleatve t thyenin dhe t kuptonin kodet e ushtris gjermane. M 24 maj, luftanija gjermane Bismark, do cenonte Flotn e Aleatve n Oqeanin Atlantik. Luftanija Britanike Battlecruiser HMS Hood do t fundosej n betejn e Danimarks (Battle of the Denmark Strait). Pas ksaj, flota e britanikve, do t ndrmerrte nj gjueti t prgjithshme kundra luftanijes Bismark n pjesn veriore t Oqeanit Atlantik. Kjo nism nuk do t ishte edhe aq e thjesht pr Britanikt. Njsia ajrore bombarduese Fairey Swordfish, e nisur nga aeroplanmbajtsja HMS Ark Royal, t pajisur me bomba torpedo, do t sulmonin Bismarkun. Kto avion nuk rezultuan shum efektiv ndaj saj dhe dmet ishin minimale, por kjo do tia bnte punn Flots Britanike m t thjesht.Bismarku m n fund u fundos. Pr fundosjen e saj do u donte nj gjmim prej 2 700 kilometrash dhe angazhimi i 8 luftanijeve dhe 8 anije Kruizer, 2 aeroplanmbajtse, 11 Kruizerave, 21 Destroyer (Shkatrrues) dhe 6 nndetseve.
45. 45. Makina Enigma
46. 46. ShBA dhe Japonia n Luft N vern e 1941, ShBA, Britania e Madhe dhe Holanda vendosn embargo ndaj Japonis. Kjo embargo kishte n qendr ndrprerjen e nafts, n mnyr q Ushtria Japoneze t humbte superioritetin e saj n luft. Japonia nuk u trhoq nga lufta, madje vazhdoi t avanconte n territoret Kineze. Japonia do t planifikonte nj sulm ndaj Flots s ShBA-s n Pearl Harbor (Porti i Perlave). Ajo gjithashtu u prpoq t shtinte n dor, zonat e pasura me naft n dor t kompanive holandeze (Dutch East Indies n Indonezi). M 7 dhjetor 1941, flota japoneze e pajisur me anije aeroplanmbajtse, do t sulmonte n mnyr t papritur dhe t rrufeshme Portin Pearl Harbor, n Hawai. Ky sulm i pabes, rezultoi i suksesshm. Shum avion q qndronin t qet n baz, do t shkatrroheshin dhe flota gjithashtu do t goditej rnd. Gjasht Luftanije do t prmbyteshin, por mendohet se kto t fundit, pas riparimeve t nevojshme, do t fillonin prsri funksionimin e tyre. Megjithat, katr Aeroplan- Mbajtset q ishin planifikuar pr tu shkatrruar, pr fatin e mir t Aleatve, nuk ndodheshin n port gjat sulmit. T gjitha ndrtesat dhe infrastrukturat e dmtuara n Pearl Harbor do t riparoheshin shum shpejt. Ky sulm nuk u tolerua nga opinioni publik q krkoi ndshkim ndaj Japonis. Nj dit m von, ShBA, m 8 dhjetor t po atij viti, deklaron luft ndaj Japonis. N t njjtn koh, Kina gjithashtu do t shpallte zyrtarisht luft ndaj Japonis
47. 47. Kjo e fundit do t pushtonte Malajzin.Ndrkoh edhe Britania do t prjetonte nj tragjedi. Prmbytja e luftanijes HMS Prince of Wales dhe HMS Repulse n 10 dhjetor, do t shkaktonte shum humbje pr Britanikt. Kto anije ishin prmbytur nga 85 bombardues japonez si edhe nga torpedo t lshuara nga baza Saigon. N kt humbje t madhe ku 840 ushtar britanik do t humbnin jetn, Winston rill do t shprehej se ky ishte lajmi m trondits q ai kishte marr q nga fillimi i lufts.Gjermania ndrkoh, i shpall luft ShBA-s edhe pse n t vrtet nuk ishte i detyruar q ta bnte nj gj t till. Hitleri shpresonte q Japonia do t sulmonte Bashkimin Sovjetik, ndrkoh q Japonia dhe Bashkimi Sovjetik kishin lidhur nj marrveshje mossulmimi ndaj njra tjetrs. Deklarata e Gjermanis, e bindi edhe nj her ShBA-n, q nuk kishte asnj arsye q mos prfshihej n luftimet n Evrop. 24 or pas sulmit n Pearl Harbor, Japonia pushton Hong Kongun. Filipinet dhe kolonit e Britanis s Madhe n Malajzi, Borneo dhe Burma do t psonin t njjtin fat. Megjithat Japonia n t vrtet po synonte marrjen e tokave t pasura me naft t kompanis Holandeze Dutch East Indies. Japonia do t ndeshej n rezistencn e Filipineve, Australis, Zelands s Re, Britanikve, Kanadezve, Indianve si edhe t Amerikanve. Pavarsisht nga kjo rezistenc, t gjith kto territore do t binin n duart e Japonezve brenda disa muajsh. Ishulli i Britanikve n Singapor, q mbahej si nj fortes e vrtet, ra n duart e japonezve. Rnia e ksaj fortese, u cilsua edhe nj her nga rilli si nj nga humbjet m t turpshme t historis s Britanis.
48. 48. Takeo Kurita.Admirali I flots perandorake t Japonis
49. 49. Pamje nga flota perandorake japoneze
50. 50. I Gjith Globi n Luft: 1942 Luft n ekosllovaki dhe Franc N maj t 1942, projektuesi i projektit Zgjidhja Prfundimtare, Reinhard Heydrich (q ishte plani pr zhdukjen e t gjith hebrenjve), do t vritej nga agjent t rezistencs eke gjat operacionit Antropoid. Kur Hitleri mori vesh nj gj t till, urdhroi sulmin e territoreve ku ndodheshin partizant, duke shkaktuar reprezalje t shumta kundra popullsis civile. M 19 gusht, 1942, Forcat Kanadeze lshuan kundra trupave naziste, nj sulm t shpejt n portin e Dieppe t Francs, q u njoh me emrin Operacioni Xhubileu (Operation Jubilee). Aleatt psuan disfat n kt betej, por kjo disfat do t siguronte m von informacion q do t shrbente n operacione t tjera, si Operacioni Tor (Operation Torch) dhe Operacioni Ovrlord (Operation Overlord) Ofensiva e Sovjetikve N veri, Sovjetikt do t sulmonin nn operacionin e koduar Toropets-Kholm, n 9 janar deri n 6 shkurt t 1942. Ky aksion bri t mundur, q divizionet gjermane t ngushtoheshin n afrsi t territorit t Andreapolit. Gjithashtu, Ushtria e Kuqe do t rrethonte nj divizion t ushtris gjermane n Xhepin e Demjansk-ut (Rrethimi i Garnizonit gjerman u pagzua me kt emr). Kjo do ti jepte avantazh Ushtris s Kuqe, duke prishur moralin e trupave gjermane.
51. 51. Forcat e Boshtit n Sulm N muajin e gjasht t 1942, me dat 28, do t fillonte ofensiva e Aleatve e koduar Operacioni Blu. Ky plan prfshinte vendosjen e trupave t Aleatve, nga lumi Don deri n lumin Volga, drejt maleve Kaukaziane. Grupi Ushtarak B, ndrkoh po bnte plan, shtnien n dor t Stalingradit; nj veprim ky q do mund t forconte frontin Gjerman. Ndrsa Grupi Ushtarak A, planifikoi marrjen e fushave t pasura me naft n jug. N Betejn e Kaukazit, Trupat e Boshtit Nazist do t kapnin nga fundi i vers dhe vjesht s 1942-it, fushat e pasura me naft. Beteja e Stalingradit M 23 gusht, 1942, Gjermant arritn Vollgn, n veri t Stalingradit. Gjermant pa humbur koh, do t bombardonin qytetin duke shkatrruar shtpit prej druri. Shkatrrimi i ktyre t fundit u b me qllim q t dmtoheshin uzinat moderne t sovjetikve. M 23 shtator, Ushtria Gjermane kishte marr n dor kto fabrika dhe rrezja e veprimit t Ushtris Gjermane, ishte aq i gjer sa q kishte nn kontroll t gjith lumin. Sovjetikt do t sillnin prforcime dhe tashm do t fillonte ajo q n histori u njoh si Beteja e Stalingradit. N rrugt e Stalingradit, do t zhvilloheshin beteja t ashpra guerirlase. Duke qen se t dy palt luftonin brenda n qytet, mendohet se luftimet trup m trup nuk kan munguar. Lufta e egr, bri q morali i trupave t t dyja palve t binte. Edhe pse Gjermania po dmtohej shum nga kjo betej, Hitleri nuk do t urdhronte kurr dorheqjen.
52. 52. Von Paulus, i ndodhur n nj gjendje t mjerueshme, do provonte edhe nj her nj sulm kundra Sovjetikve n fillimet e nntorit. Tashm Ushtria Gjermane kishte n dor rreth 88% t qytetit, por me sa dukej, rezistenca e Ushtris s Kuqe, nuk do t binte bashk me qytetin e shkatrruar. Ndrkoh q Ushtria Gjermane, futej akoma m thell n qytet, Sovjetikt kishin forcuar kraht n rrethinat e Stalingradit. N kt mnyr, Sovjetikt patn mundsi t rrethonin deri diku Ushtrin Gjermane. Operacioni Uranus, n 19 nntor, pati si baz sulmimin e forcave gjermane nga t dyja kraht. Ky operacion korri sukses. Trupat Sovjetike do t takoheshin n Kala dhe 4 dit m von, Divizioni i Gjasht i Ushtris Gjermane, do t rrethohej i tri. Kjo pr ta ishte nj grack nga ku nuk do t ishte shum e leht t dilnin. Divizioni i Gjasht, krkoi leje pr t dal nga rrethimi, por Hitleri nuk i lejoi, duke i premtuar se ata do t furnizoheshin nga qelli me ushqime, deri sa t shptoheshin. Megjithat Sovjetikt nuk do t bnin sehir ndrkoh q Hitleri t sillte ndihmat. N at koh, Sovjetikt do t lshonin nj sulm kundra forcave t ndodhura n afrsi t Mosks. Ky sulm i quajtur Operacioni Mars, kishte si synim ndrprerjen e kontakteve ndrmjet divizionit qendror me at t divizionit n jug t Stalingradit. Me t shpejt, Von Manstein do t formonte nj batalion modest me ushtar gjerman, me qllim pr t shkuar n ndihm ushtris q kishte ngecur n Stalingrad
53. 53. Por ai do t afrohej vetm 50 kilometra me ushtrin e mbetur n brendsi t Stalingradit. Trupat Sovjetike, nuk do ta lejonin at t ecte prpara qoft edhe nj metr me shum. N fund t vitit 1942, Divizioni i Gjasht, ishte katandisur si mos m keq, pasi Luftwaffe (Forcat Ajrore Gjermane), nuk sillte as 1 t 6 e furnizimeve t nevojshme. Fieldmarshall Von Paulus do ti dorzohej Ushtris s Kuqe m 2.2.1943 duke mos par rrug tjetr shptimi. Nga ky vendim, 91 000 ushtar Gjerman dhe 22 gjeneral, do t binin n duart e Sovjetikve. Kjo do t ishte lufta m e madhe n t gjith historin, si n shpenzime, ashtu edhe n humbje njerzore. Mendohet se Gjermant humbn rreth 850 000 ushtar. Ndrsa gjithsej 2 milion njerz do t vdisnin n kt betej (por kjo sht e diskutueshme).
54. 54. Bombardimet e Gjermanve
55. 55. Pamje e ushtarve sovjetik gjat betejs s Stalingradit
56. 56. Ushtar rus pas nj beteje
57. 57. Betejat e Aleatve n Paqsor M 19 shkurt 1942, Presidenti i ShBA-s Rusvelt (Roosevelt) do t firmoste Urdhrin Ekzekutiv t Shteteve t Bashkuara t Ameriks 9066, duke shpallur luft ndaj Boshtit Japoni-Gjermani-Itali. Me fillimin e lufts, shum persona japonez, italian dhe gjerman, q n t vrtet ishin persona me shtetsi Amerikane, do t internoheshin npr kampe. N kto kampe do t drgoheshin edhe persona nga Hawai. Por kto kampe ishin brenda standardeve t jetess dhe nuk pati keqtrajtime ndaj personave q qndruan aty gjat lufts. M 18 prill t 1942-it, bombardimi i par ajror do t godiste Japonin n zemr t saj. Ky operacion i quajtur Doolittle Raid, pavarsisht se do shkaktonte dme t pakta ndaj Japonis, do t bnte q kjo e fundit t rikonsideronte trheqjen e disa njsive ushtarake n mbrojtjen e Japonis. Ky sulm gjithashtu do t ngrehte lart moralin e trupave Amerikane.
58. 58. N fillimet e majit, Trupat Ushtarake Japoneze, do t sulmonin Portin Moresby, Guinea e Re. Por kjo pr ta nuk do t ishte edhe aq e thjesht sepse Flota e Aleatve do t kundrsulmonte n at q njihet si Beteja n Detin Koral (Battle of the Coral Sea). Kjo ishte kundrprgjigjja e par e armatosur e Aleatve kundra forcave japoneze. Taktikisht Japonezt do t fitonin, sepse ShBA do t humbiste anijen aeroplan-mbajtse USS Lexington n kt betej. Por pavarsisht nga kjo humbje, beteja u konsiderua si sukses nga Aleatt. Kjo ishte beteja e par q organizohej midis dy anijeve aeroplan-mbajtse. Vetm nj muaj m von, m 5, Beteja e Midway do t fillonte. N kt betej, bombarduesit nn ujor do t sulmonin me sukses Flotn Japoneze, duke fundosur katr nga anijet aeroplan-mbajtse m t rndsishme t Flots Japoneze. Kjo betej ishte nj sukses sepse tashm Japonia nuk do zgjeronte m fuqin e saj n Paqsor. Historiant e vlersuan kt betej, si nj kthes t lufts nga ana e Aleatve, edhe pse m von do t kishte shum pr t luftuar. Pr tu theksuar sht se kjo betej u fitua me an t Kriptografis. Pra Ushtria e ShBA- s, arriti t zbrthente kodet e Flots Japoneze dhe rrjedhimisht e dinte se ku ata do t do t sulmonin.
59. 59. N korrik, forca t shumta dhe t mir-armatosura japoneze, do t sulmonin nga toka Portin e Moresby. Kundra ktyre forcave t strvitura mir n luft, qndronin vetm trupat e paprgatitura Australiane. Kta t fundit, nuk kishin shum armatime n dispozicion dhe nuk kishin shum eksperienc. Ajo q ka m shum rndsi sht se kto trupa do t ishin edhe m t pakta n numr si edhe m keq t armatosur. Por kjo nuk i ndaloi Ushtart Australian t luftonin dhe t fitonin betejn kundra 5000 forcave t mir-armatosura Japoneze. Australiant i detyruan kto trupa (n t vrtet ishin dy njsi ushtarake japoneze ato q sulmuan forcat australiane) t trhiqeshin mbrapsht. Kjo betej, do t ishte mposhtja e par e Japonezve n teren si edhe fitorja e par e rndsishme e Forcave Ushtarake Australiane. Edhe pse Beteja pr Kokodn, do t ishte shum e kushtueshme n njerz, aq sa trupat do t demoralizoheshin. Oficert e AIF do t udhhiqnin trupat Australiane, duke detyruar Japonezt t trhiqeshin sa m larg, duke shpresuar kshtu q brigada e 21-t, t forcohej dhe t riorganizohej. M 7 gusht t po atij viti, Flota e ShBA-s do t kalonte n ofensiv n Betejn e Guadalcanal. Luftimet zgjatn gjasht muaj rresht, ku si japonezt, si Amerikant, luftuan ashpr pr t marr nn kontroll ishullin. Ndrkoh, beteja t tjera detare n territoret n afrsi, do t angazhonin flotn aleate n luftime. Pr tu prmendur jan Beteja e SavoIsland (Beteja e Ishullit Savo), Beteja e Cape Esperance, Lufta Detare e Guadal Kanal dhe Beteja e Tassafaronga.Von n gusht dhe n fillimet e shtatorit, trupat japoneze tinzarisht do t kryenin nj sulm n pjesn e lindore t Guineja s Re. Ky sulm nuk do t ishte nj surpriz pr aleatt. Trupat Australiane do t ishin aty pr t kundrshtuar forcat japoneze. Kjo do t ishte Beteja e Milne Bay (Beteja e Gjirit t Milne).
60. 60. Ofensiva Japoneze n 1942 Japonezt do t fillonin nj ofensiv madhore kundra Kins, pak mbrapa sulmit t saj n Pearl Harbor. Ofensiva synonte t merrte qytetin e angsha, q ishte nj pik kye pr Japonezt. Forcat Japoneze ishte prpjekur edhe m par pr t marr angashan, por n t dy sulmet kishin dshtuar. N nj sulm t till, japonezt menduan se 120 000 ushtar do t ishin t mjaftueshm, por Forcat Kineze do t mobilizonin 300 000 trupa. T gjendur n nj ekuilibr t till, shum shpejt trupat Japoneze do t rrethoheshin dhe si rrjedhoj do t detyroheshin t trhiqeshin.
61. 61. Trupat Australiane ne Gjirin Milne, Guineja e Re
62. 62. I Gjith Globi n Luft: 1943 Ofensiva e Sovjetikve dhe Ofensiva Gjermane Mbas dorzimit t Divizionit t Gjasht t Ushtris Gjermane n Stalingrad, m 2 shkurt 1943, Ushtria e Kuqe do t hidhej n sulm kundra trupave tjera gjermane. 8 dallg sulmesh do t ndesheshin me ushtrin gjermane gjat dimrit. Shumica e ktyre sulmeve, u prqendruan prgjat Donit, nj nga lumenjt afr Stalingradit. N fillim Ushtria e Kuqe do t korrte sukses, por m von gjermant do t riorganizoheshin. Duke marr avantazh nga dobsimi i Ushtris Sovjetike, q kishte br gjithashtu gabimin t zgjerohej shum n terren, Gjermant do t kundra-sulmonin dhe do t shtinin n dor edhe nj her qytetin e Kharakov si edhe terrenet n afrsi. Kjo do t ishte fitorja m e madhe strategjike e Ushtris Gjermane. Vjeshta do t shrbente vetm si nj pengues pr t zhvilluar luftn. Shirat e rrmbyeshm do ta bnin situatn t vshtir pr t dyja palt luftuese. Megjithat t dyja ant do t prgatiteshin gjat ktij intervali pr t luftuar n betejn e vers. Gjermant do t shtynin disa her ofensivn e tyre, duke br t mundur nj prgatitje sa m t fort. M 4.6.1943, Wehrmacht do t organizonte nj mbledhje t prgjithshme. N kt mbledhje u vendos q n ofensivn e vers kundra Trupave Sovjetike, t prqendrohej artileria m efektive n dispozicion e prdorur gjat Lufts s Dyt Botrore.
63. 63. Kjo ofensiv do t hidhej kundra sovjetikve n afrsi t qytetit t Kursk. Ishte e qart pr sovjetikt q n kt linj defensive do t kishte nj sulm s shpejti dhe prandaj ata do t drgonin prforcime n kt pik. Kjo u b e mundur me hapjen e transheve, furnizim me armatim dhe ushtar, duke shpresuar se sovjetikt do t prgatisnin nj mbrojtje t fort n kt mnyr. Gjermant do t sulmonin vijn defensive t sovjetikve si nga jugu, ashtu edhe nga veriu, duke shpresuar t takoheshin n qendr. N se Gjermant do t takoheshin n qendr, vija defensive mendohej se do t binte dhe 60 Divizione Sovjetike do t kapeshin rob. Megjithat kjo ishte vetm nj presupozim i gjeneralve gjerman, sepse n t vrtet forcat gjermane n veri do t bnin shuma pak prpara. N veri mbrojtja Ruse qndronte e pathyeshme, por n jug situata po shkonte pak keq dhe gjermant po avanconin gjithmon e m shum. Duke iu friksuar nj penetrimi nga ana e forcave gjermane n kt zon (q njkohsisht mund t lente njsin mbrojtse n veri t zbuluar), sovjetikt do t sillnin prforcimet e tyre. Kjo do t njihej si Beteja e Kurskut. Beteja e Kurskut, do t ishte beteja m e madhe e tankeve n t gjith historin. Luftimet do t zhvilloheshin n afrsi t qytetit t Prokhorovka dhe beteja do t merrte nj kthes krejt ndryshe nga ajo q Gjeneralt Gjerman kishin menduar. Artileria dhe armatimet e tankeve gjermane, do t mbaronin shpejt. Njsit gjermane tashm ishin t lodhura nga luftimet, ndrkoh q sovjetikt, duke prfituar nga kjo situat, filluan nj kundr-ofensiv. N kt gjendje, Trupat Ushtarake Gjermane do t trhiqeshin. Nga kjo ofensiv n ver, gjermant do t humbnin pozicionin e tyre t mparshm duke u trhequr akoma m mbrapa.
64. 64. Sovjetikt m von do t lironin Kharakovin, pas nj fitoreje t bujshme n Kursk. Shirat e rrmbyeshm t Vjeshts, bindn Hitlerin t merrte vendimin pr nj trheqje t prgjithshme n gusht, deri n linjn e lumit Dnieper, q kontrollohej nga trupat gjermane. Ndrkoh q muajt ndiqnin njri tjetrin, dhe ndrkoh q shtatori i linte vnd tetorit, Gjermant do t ndrgjegjsoheshin se ishte me t vrtet e pamundur t mbaje nn kontroll Dnieperin. Forcat Sovjetike do t gjenin mnyrn pr t kaluar lumin dhe qytetet e rndsishme t Dnieperit do t binin nj nga nj, duke filluar me qytezn e Zaporozhye, pr t vazhduar m von me rnien e Dnepropetrovsk. N fillimet e nntorit, sovjetikt do t kalonin n t dy ant e Kievit dhe do ta lironin kryeqytetin e Ukrains. Gjat Krishtlindjeve, Forcat Ukrainase do t sulmonin n Korosten. Tashm Sovjetikt kishin rrug t hapur. Sovjetikt do t avanconin deri tek kufijt Sovjetiko-Polake t vitit 1939. Kjo tregonte hapur avancimin e tyre ndaj Gjermanis, e cila po humbte betej mbas beteje.
65. 65. Ushtar Sovjetike duke kaluar lumin Dnieper. Forcat Gjermane nga ana tjetr e lumit prgjigjen me zjarr
66. 66. Ushtart gjerman gjat ofensivs s vers pran nj tanku Tigr ku ushtria gjermane do t merrte nj goditje t rnd.
67. 67. Kapitullimi i Italis Forcat e boshtit do t dorzoheshin n Tunizi m 13 maj 1943 dhe me kt dorzim, 250 000 ushtar do t binin rob n duart e Aleatve. Fushata n Afrikn e Veriut, kishte qen nj disfat pr Italiant. N kt gjendje, Aleatt do t hidheshin n sulm kundra Italis n brthamn e saj. Aleatt n Operacionin Husky, pushtuan Sicilin n 10 korrik. Vetm pr pak muaj ishulli do t binte dhe pushteti i Musolinit gjithashtu. M 25 korrik ai do t hiqej nga detyra nga Viktor Emanueli i Tret (Mbret i Italis) dhe do t arrestohej m von me aprovimin e Kshillit t Lart Fashist. Nj qeveri e re do t formohej. Kjo qeveri e re, q mori fuqin menjher n dor, do t drejtohej nga Pietro Badoglio. Kjo qeveri deklaroi se Italia do t qndronte e angazhuar n luft. Megjithat n t njjtn koh, Pietro kishte filluar bisedimet me Aleatt pr paqen, edhe pse kto bisedime ishin t fshehta.Aleatt do t pushtonin pjesn kryesore t Italis m 3 shtator 1943. Italia do ti dorzohej zyrtarisht Aleatve m 8 shtator, pas negociatash t shumta. Familja mbretrore dhe qeveria e Pietro Badoglios, u arratisn pr n jug t Italis, duke ln Ushtrin Italiane pa urdhr. Ndrkoh q Italia nuk po prbnte m nj problem pr Aleatt, luftimet u morn n dor nga Gjermant, t cilt detyruan Aleatt t ndalonin krejtsisht hapin e tyre gjat dimrit t 1943 dhe 1944. Kjo u njoh si Linja e Gustavit, n jug t Roms. N veri, Musolini me mbshtetjen e Partis Naziste, do t formonte nj qeveri kukull e njohur me emrin Republika Sociale Italiane ose Republika e Sal-s.
68. 68. Betejat n Atlantik Betejat n Atlantik gjithashtu do t rezultonin n avantazh t Aleatve. Beteja pr Atlantikun do t merrte kthes n fillimet e 1943. Gjat ksaj kohe aleatt kishin studiuar mnyrn e luftimit t Ushtris Gjermane si edhe kishin msuar nga gabimet e bra m par. Teknologjia e re do t prdorej n mnyr efektive kundra nndetseve t gjermanve. Megjithse dy nga karvant e Aleatve psuan dme t mdha gjat ktij viti, edhe nndetset gjermane psuan shum humbje, duke br kshtu q ata t hiqnin dor nga ofensiva e tyre kryesore n Atlantik. Aleatt gjithashtu kishin rifilluar transportimin e ndihmave pr Bashkimin Sovjetik me an t karvanve detare nga veriu. N dhjetor, beteja m e madhe n Atlantik do t fillonte, kur Flota Mbretrore e Britanis (Royal Navy) do t ndeshej me Flotn Gjermane. N betejn e Kepit t Veriut (Battle of North Cape), Flota Gjermane do t humbiste edhe anijen- luftarake t fundit, Kruiserin Scharnhorst, i cili do fundosej nga HMS Duke of York, HMS Belfast si edhe anije t vogla t tjera. N kt vit, Aleatt do t tregonin hegjemonin e plot n Atlantik dhe rreziku i Flots Gjermane do t zvanitej plotsisht n kt hemisfer ujore t globit.
69. 69. Erich Raeder ishte Komandanti i prgjithshm i Flots Gjermane nga tetori i vitit 1928 deri n janarin e vitit 1943
70. 70. Oqeani Paqsor n 1943 N 2 janar, Buna, Guineja e Re u kap nga Aleatt. Me kapjen e ktij territori, Porti Moresby mund t flinte i qet. Deri m 22 janar 1943, Forcat Aleate ia kishin arritur qllimit t tyre pr t izoluar Forcat Japoneze n lindje t Guines s Re. Gjithashtu Aleatt kishin prer rrugt kryesore t furnizimit t forcave armike. M 8 shkurt, Aleatt e deklaruan Guadalcanal-in t sigurt. Fill pas ksaj, Forcat Amerikane dhe Australiane ndrmorn fushatn e gjat pr rimarrjen e pjesve t pushtuara t ishullit Solomon. Rezistenca do t ishte e ashpr edhe pse ishulli do t merrej plotsisht n vitin 1943. N nntor, Flota Amerikane fitoi Betejn e Tarawa-s. Pavarsisht nga fitorja, Flota e ShBA do t psonte humbje t shumta dhe kjo do t shkaktonte reagime t shumta n ShBA. Opinioni publik nuk mund t kuptonte gjith kto humbje pr nj ishull t vogl dhe t parndsishm. Nga kjo situat, Flota Amerikane do t prshtaste planin Island hopping (Shpresa e Ishullit). Ky plan synonte anash-kalimin e disa ishujve t fortifikuar japonez dhe prqendrimin e trupave t kufizuara t aleatve, n ato territore q mendoheshin se kishin rndsi jetsore pr luftn. Pra qllimi i thjesht ishte ndrprerja e furnizimeve t ktyre vndeve t fortifikuar, duke e detyruar armikun t dilte vet nga loja. Mbas marrjes s ishujve kryesor, Amerika shpresonte t sulmonte dhe t mposhte me lehtsi ato vende q do mund ti kushtonin shum n se sulmoheshin pr momentin. Nj plan i till rezultoi me sukses pr flotn Amerikane. Flota e ShBA-s e bri t mundur kt plan me an t nndetseve q shrbenin pr t prer linjat e furnizimeve t ktyre vendeve armike.
71. 71. Nj tank i Ushtris Amerikane i tipit M4A2, n plazhin e Tarawa-s
72. 72. Lufta Japoneze dhe Azia Juglindore Beteja e angade n Kin do t konsiderohej si Stalingradi i Azis. Gjithka filloi me sulmin e japonezve ndaj provincs Hunan m 2 nntor t 1943. Askush nuk do t tregonte supremaci n kt betej. Beteja e angde-s do t ndryshonte her n favor t Ushtris Kineze dhe her n favor t Ushtris Japoneze edhe pse si prfundim, qyteti mbeti n duar t forcave kineze. Ushtria Kineze ndoqi nj strategji defensive. Ata shpresonin pr nj kundr-ofensiv t Aleatve ndrkoh q vet organizoheshin pr t ndrtuar nj ushtri m t fuqishme. Pr kt betej nga ana japoneze ishin mobilizuar 100 000 trupa.N t vrtet Ushtria Kineze ishte e ndar n dy ushtri. Njra ushtri ishte Ushtria Nacionaliste Kineze Kuomintang nn urdhrat e iang Kai-shek dhe Ushtria Komuniste e Kins nn urdhrat e Mao Cedunit. T dy kto ushtri ishin kundra sundimit japonez, por duke qen se ndanin ideale t ndryshme, nuk morn kurr mundimin t bashkoheshin bashk. Kuptohet q kishte bashkpunim por ky bashkpunim ishte i dobt dhe jo i mirfillt. Konfliktet midis nacionalistve dhe komunistve kishin filluar prpara se lufta t fillonte dhe do t vazhdonte edhe pas lufts.Japonezt do t kapnin nj pjes t gjer t Burms dhe detyrimisht do t bllokonin Rrugn e Burms q i shrbente Aleatve pr t furnizuar Ushtrin Nacionaliste Kineze. Kjo detyroi Aleatt q t krijonin nj rrug t gjat e t mundimshme transporti nga India. Kjo ishte arsye q trupat kineze, pas nj trheqje strategjike, do t furnizoheshin prsri me armatime dhe nn komandn e Gjeneralit Joseph Stilwell, do t prpiqeshin t hapnin Rrugn Ledo, duke u prpjekur t zvendsojn rrugn e Burms. Por kjo do t krkonte prdorimin e shum mekanizmave teknologjike dhe nj pun inxhinierike t mir.Kto do t ishin ngjarjet e fundit q do t prcillnin 1943-shin.
73. 73. I Gjith Globi n Luft: 1944 Ushtria e Kuqe Prsri n Ofensiv N veri-perndim ofensiva e Sovjetikve n janar t 1944-s i kishte dhn fund rrethimit t Stalingradit. Gjermant do t trhiqeshin me kujdes nga Leningradi. Tashm vija e Trupave Gjermane do t ngushtohej dhe nj vij mbrojtse do t formohej n liqenet e jugut. N jug, n mars dy njsi sovjetike do t rrethonin Ushtrin e Par t Panzerave t drejtuar nga Generaloberst Hans-Valentin Hube, pak n veri t lumit Dniestr. Gjermant i mbathn nga kurthi ku e kishin mbrthyer veten vetm n muajin prill. Nga kjo trheqje shum nga trupat gjermane do t shptonin, por gjermant do t lenin mbrapa shum makineri t rnda lufte dhe armatime. N fillimet e majit, Njsia Ushtarake 3 e Ukrains si pjes e Ushtris s Kuqe, do angazhohej kundra Njsis Ushtarake 17 Gjermane. Njsia 17 ishte ln mbrapa q kur se Trupat Gjermane ishin trhequr nga Ukraina. Beteja ishte padyshim nj fitore e Ushtris s Kuqe. Vetm gjat prpjekjes pr arratisje prmes Detit t Zi, do t humbnin jetn 250 000 trupa gjermane dhe rumune.
74. 74. Gjat prillit, Ushtria e Kuqe do t sulmonte vazhdimisht pran qytetit t Iashi n Rumani. Sovjetikt shpresonin n kt mnyr, kapjen e territoreve strategjike. Megjithat trupat gjermane dhe rumune do t mbronin pozicionin e tyre me sukses dhe n fund t prillit territoret e rndsishme pr sovjetikt mbetn n duar t gjermanve. Sulmi n Trgul Frumos ishte prpjekja e fundit e forcave sovjetike pr t arritur qllimin e tyre. Me marrjen e atyre territoreve, sovjetikt synonin prgatitjen e ofensivs gjat vers. Nj vnd i prshtatshm ky pr tu futur n Rumani.Me avancimin e Forcave t Ushtris s Kuqe, Trupat Gjermane do t pushtonin Hungarin. Pushtimi i Hungaris u b i mundur m 20 mars t 1943 dhe kjo u b me arsyen se Adolf Hitleri nuk besonte se udhheqsi i Hungaris, Admirali Mikls Horthy do t qndronte besnik pr shum koh. Ndrkoh n shkurt, Finlanda u prpoq t vendoste nj lidhje paqeje me Sovjetikt. Marrveshja pr paqe kishte disa kushte q Finlanda nuk dshironte ti pranonte. Pra do t lindnin kontradikta midis Mosks dhe Finlands. Por kur m 9.6.1944 Ushtria e Kuqe do t ndrmerrte nj ofensiv kundra ksaj t fundit, Finlandia do e pranonte marrveshjen pa kushte.
75. 75. Bombardimet Ajrore mbi Gjermani N muajin e gjasht t 1944, gjermant do t prdornin raketn e par t tipit kruiser kundra Anglis. Kjo raket u pagzua nga Britanikt si V-1 flying bomb (Bomba Fluturuese V-1), e cila do t ndiqej nga V-2 rocket (Rraketa V-2). Kjo e fundit (gjithashtu e prdorur pr her t par n luft), ishte nj raket e mbushur me lnd plasse dhe mund t komandohej n distanc. Britanikt u gjendn t paprgatitur ndaj ktyre raketave t reja, q pr kohn zotonin nj teknologji t nivelit t lart. Megjithat Forcat Ajrore t ShBA-s, Britanis dhe Kanadas, do t sulmonin rnd Luftwaffe-in (Forcat Ajrore Gjermane). Kshtu bombardimet ajrore masive do t fillonin. Kto bombardime zakonisht kishin pr synim qytetet e mdha n brendsi t Gjermanis. Kjo nism u mor nga komandanti n detyr Marshall Herris (Air Chief Marshall Harris), q m pas do t merrte edhe nofkn Bomber Haris. rilli do t urdhronte bombardimet e terrorit, q synonin bombardime masive t tilla, sa q qyteti t mund t bhej rrafsh me tokn. N kt mnyr, fabrikat gjermane do t shkatrroheshin krejtsisht dhe puntort gjerman do t mbesnin pa streh gjithashtu.
76. 76. Bombardimet masive zakonisht prfshinin angazhimin e 600 deri n 1000 bombarduesish t rnd. Zakonisht objektivat ishin qendra t industrializuara, baza nndetsesh, rrug hekurudhore si edhe depozitat e nafts, edhe pse nga fundi i bombardimeve, njsit q lshonin Bomba Fluturuese V-1 dhe Raketa V-2 do t bheshin objektive primare, pasi ata shkaktonin shum dme mbi Britani. Nj gj e till ishte shum pr Luftwaffe-n. Forcave Ajrore Gjermane nuk i kishin mbetur m shum se disa avion q nuk mund t bnin shum prpara nj force t till ajrore si ajo e aleatve.Duke mos dashur t dalim nga 1944, e rndsishme sht t themi se deri n 1945, q kur se kto bombardime kishin filluar, t gjith qytetet e mdha t Gjermanis ishin kthyer n grmadha.
77. 77. Test i Rakets V-2 n Peenemunde, Gusht 1943.
78. 78. Nj sy mbi Italin dhe Ballkanin Me kapitullimin e Italis, Trupat gjermane morn n dor situatn dhe Linja Gustav do t formohej n pjesn jugore t Maleve Apenine (n jug t Roms). Aleatt nuk mundn ta thyenin kt linj dhe menduan se nj zbarkim detar n Anzio do t ishte m e logjikshme. Zbarkimi u b i mundur m 22 janar 1944 dhe operacioni u quajt Operacioni Shingle. Ky veprim nuk dha rezultatet e pritura pasi njsit ushtarake n kt zon u rrethuan me shpejtsi nga gjermant.T pa aft t bjn shum kundra Linjs s Gustavit me dshtimin e operacionit Shingle, Aleatt vendosn ta thyenin kt linj me sulme qendrore. M 15 shkurt manastiri i Monte Kassino (nj manastir ky shum i vjetr), u shkatrrua nga bombarduesit B-17 dhe B-26, pasi mendohej se godina po prdorej nga Trupat Gjermane pr vendosje artilerie. Dy dit pas bombardimeve, trupat parashutiste gjermane u dyndn n grmadhat e ndrtess pr ta mbrojtur. N luft e sipr pr kt territor, pas plot katr bombardimesh nga ana e aleatve, aleatt do t humbnin 54 000 trupa ndrsa gjermant 20 000 trupa.Vetm mbas shum muajsh, Linja e Gustavit do t binte dhe Aleatt patn mundsi t marshonin pr n veri. M 4.6.1944, Roma do t lirohej nga Aleatt, q m pas n gusht do t arrinin deri n Florenc. M pas ata do t ndalonin prsri n dimr dhe nj linj tjetr do t formohej. Kjo linj u njoh me emrin Linja e Gotiks.Ndrkoh Gjermania u trhoq nga Ballkani, edhe pse Hungaria u mbajt e pushtuar deri n shkurt t 1945-s. Rumania u kthye kundra Gjermanis n gusht t 1944, duke krcnuar linjat gjermane me Ukrainn, q ishte e vetmja rrug trheqjeje e trupave gjermane n at territor. Bullgaria do t dorzohej n shtator.
79. 79. Rreth Revolts Polake Sovjetikt avanconin dhe lshonin vazhdimisht ofensiva t rnda kundra ushtris gjermane. M 22.6.1944, Operacioni Bagration ishte nj ofensiv q prfshinte rreth 2.5 milion njerz dhe rreth 6000 tanke. Qllimi i Operacionit Bagration ishte pastrimi i qytetit Belarus nga trupat gjermane. Beteja do t ishte nj sukses pr sovjetikt dhe disfat pr gjermant. Batalioni Gjerman Qendror u shkatrrua nn furin e tankeve dhe Wehrmacht (ushtria gjermane) humbi 800 000 trupa, duke psuar kshtu goditjen m t rnd n historin e saj. Sovjetikt do t avanconin m tutje dhe m 31 korrik do t ishin n dyert e Varshavs.Avancimi i Ushtris s kuqe i bri Polakt t merrnin shpres se shum shpejt ata do t liroheshin. N Varshav revoltat do t fillonin dhe me 1 gusht t 1944, nj nga operacionet m t gjer t kohs do t fillonte. Me Operacionin Furtuna, Rreth 40 000 lufttar t rezistencs Polake morn n dor qytetin. Megjithat Ushtria e Kuqe nuk do t avanconte m tepr dhe ndihma e vetme q do t merrnin polakt nga sovjetikt, ishte artileri e rnd. Ndrkoh trupat gjermane do t organizoheshin. Ata lvizn n brendsi t qytetit me qllim q t shuanin revoltn. Revolta mbaroi m 2 tetor 1944, me trupat gjermane fitimtare. Kta t fundit shkatrruan edhe at pjes q kishte mbetur nga qyteti i Varshavs.
80. 80. D-Day - Zbarkimi i Aleatve n Normandi 6.6.1944, D-Day (shqiptimi Di Dei Dita D). Trupat Aleate t prbra kryesisht nga ushtar amerikan, britanik dhe kanadez, do t sulmonin Normandin q ishte nn pushtimin e Gjermanis Naziste. Rezistenca gjermane ishte e fort dhe e mir pozicionuar, sidomos n plazhin Omaha dhe qytetin e Caen (Kaen). N muajin e par, Aleatt do t fitonin terren. Luftime t ashpra do t ndodhnin n kto toka me pyje t dendur dhe fusha t gjera q pikrisht pr kt faun do t merrnin emrin luftimet Bocage (fjal n frngjisht). Por n t vrtet Aleatt hovin do ta merrnin vetm gjat Operacionit Kobra n Saint-L, nj qytet n veri t Francs.Gjat gushtit, Armata e Shtat Gjermane dhe Armata e Pest e Panzerave ishin rrethuar gati krejtsisht n Falaise. 50 000 ushtar u zun rob por nj pjes e mir e ushtris, arriti t dal nga rrethimi dhe t iki. Forcat aleate q vepronin n Itali u detyruan t pushtonin Riviern Franceze dhe m 15 gusht, bn t mundur lidhjen me trupat n Normandi.M 19 gusht, Rezistenca Franceze n Paris, ngriti krye kundra pushtuesve gjerman. Njsia Franceze nn komandn e Gjeneralit Jacques Leclerc, q erdhi n qytet drejt e nga Normandia, mori deklaratn e dorzimit t forcave gjermane atje dhe kshtu m 25 gusht, Parisi m n fund ishte liruar.
81. 81. Zbarkimi i Aleatve n Normandi m 6.6.1944
82. 82. Ofensiva Gjermane dhe Kundr-ofensiva e Aleatve N dhjetor, ushtria gjermane do t lshonte ofensivn e fundit n frontin perndimor. Kjo ofensiv, q ishte angazhimi i fundit gjerman n luft do t njihej me emrin Beteja e Bulge. Hitleri shpresonte se duke prdorur teknikat luftarake si ajo q ishte prdorur gjat Ofensivs s Ardenes n 1940 ku ushtria gjermane kishte fituar betejn n mnyr t shklqyeshme, Aleatt do t trhiqeshin deri diku. N kt mnyr sipas Hitlerit trupat Aleate do t binin dakord pr negociata paqeje. N fillimet e ksaj beteje, gjermant korrn sukses. Ky sukses erdhi si pasoj e kapjes s trupave Aleate n mnyr t paprgatitur. Grupi ushtarak i panzerave gjerman Kampfgruppe Peiper t drejtuara nga Jochen Peiper do t shkonte shum larg. Avancimi i ktyre trupave n linjat e trupave amerikane, u quajt Beteja e Bulge (fjala Bulge merr kuptimin e Avantazh).Moti i keq favorizoi kt ofensiv duke i dhn pr momentin avantazh trupave gjermane pasi trupat e aviacionit t Aleatve, nuk mund t prdoreshin. Megjithat rezistenca e trupave amerikane n Saint Vith do t ishte e fort dhe e vendosur pr t mbajtur pozicionet e tyre. Marshimi i trupave gjermane do t ndalonte shpejt. Ushtria e Tret e ShBA-s me gjeneralin George Patton n krye, do t merrte n dor situatn. Rreziku gjerman do t shuhej dhe fal kundrsulmeve t ndryshme t trupave ushtarake t ShBA-s, nj pjes e mir e divizioneve gjermane do t zihej ngusht. Trupat e mbetura gjermane do t detyroheshin t trhiqeshin n Gjermani. Kto beteja konsiderohen si nga betejat m t prgjakshme t trupave amerikane n frontin e perndimit.
83. 83. Lufta Sino-Japoneze dhe Azia Juglindore N prillin e 1944, japonezt do t lshonin sulmin e njohur me emrin Operacioni Ichigo. Kjo u b pr t siguruar territoret hekurudhore prmes territoreve t pushtuara nga Japonia, dhe pjess verilindore t Kins, Kores dhe Azis Juglindore. N kt mnyr ata shpresonin se do mund t shkatrronin bazat ajrore t ShBA-s q ndodheshin n at territor. N muajin e gjasht t po atij viti, japonezt mobilizuan 360 000 trupa dhe pushtuan angasha-n pr her t katrt. Ky kishte qen numri m i madh i prdorur nga forcat japoneze gjat t gjith lufts Sino-Japoneze. Numri i madh i ushtarve do t jepte efektet e veta dhe mbas 47 dit luftimesh t prgjakshme, qyteti do t binte n duar t forcave japoneze. Deri n nntor, japonezt kishin marr gjithashtu qytetin e Guilin dhe Liuzhou, t cilt kishin shrbyer si baza t avjacionit amerikan pr t bombarduar Japonin. Megjithat, me sa dukej japonezt ishin larg nga ndalimi i trupave ajrore amerikane, sepse amerikant mund t bombardonin srish Japonin me an t bazave ajrore q dukej se i shtinin n dor shum shpejt. Kto baza mbinin si krpudhat mbas shiut, gjithmon t palodhura pr t bombarduar qytetet e armikut t tyre. N dhjetor, forcat japoneze arritn French Indochina (firma e nafts n duar t holandezve n territorin e Indonezis), dhe arritn t prmbushnin objektivin e tyre pr t shtn dor mbi floririn e zi (pra naftn), edhe pse kjo i kushtoi atyre shum. Japonia nuk mund t knaqej me nj fitore si ajo e Pirros. Ndrkoh n Azin Juglindore, Amerikant do t kishin prfunduar rrugn Ledo (Ledo Road), q lidhte m n fund Indin dhe Kinn me qllim furnizime ushtarake. Kjo do t shtynte forcat japoneze dhe n mars t 1944-s do t vendosnin t sulmonin Indin
84. 84. Ky marshim n kryeqytetin e Indis, nuk do t ishte nj shtitje n park pr trupat japoneze, sepse n Indi, trupat britanike n aleanc me ato indiane do t kundrshtonin rnd kt "marshim". Trupat japoneze u prpoqn t shkatrronin trupat britanike dhe indiane n Imfal (Imphal). Luftimet q u zhvilluan ishin t ashpra. Japonezt do t merrnin hov n fillimet e luftimeve. Trupat aleate, pavarsisht se ndodheshin t rrethuara, furnizoheshin vazhdimisht nga qelli me ushqime dhe armatime, deri sa trupat e freskta t aleatve do t vinin aty dhe do t thyenin rrethimin e trupave japoneze me lehtsi, pasi ksaj radhe trupat luftuese japoneze ishin t sfilitura nga luftimet e vazhdueshme dhe pa furnizime. Japonezt u trhoqn mbrapsht duke ln pas rreth 85 000 t vdekur nga radht e tyre. Nj nga disfatat m t mdha t trupave japoneze n luftn e madhe t Azis.
85. 85. B-29 duke bombarduar mbi Japoni.
86. 86. I Gjith Globi n Luft: 1945 Ofensiva e Madhe e Sovjetikve; 60 KM larg Berlinit M 12 janar t 1945, Ushtria e Kuqe dukej se ishte gati pr ofensivn e radhs. Trupat e Konevit, t pozicionuara afr lumit t Vistuls, sulmuan trupat gjermane n territorin jugor t Polonis duke u zgjeruar m tej dhe duke u afruar n Sandomierz. M 14 janar, Trupat e Rokosovskit do t sulmonin nga lumi Narev, n veri t Varshavs. Ata thyen me sukses trupat mbrojtse gjermane prgjegjse pr Prusin Lindore (emri i nj territori q nuk egziston m nn kufirin e Gjermanis). Trupat e Gjeneralit Zhukov, do t sulmonin n qendr nga territori i tyre afr Varshavs. Fronti gjerman, u rrnua krejtsisht nga kjo ofensiv e madhe e Ushtris s Kuqe.M 17 janar 1945, Zhukovi hyri n Varshav dhe vetm dy dit m von, trupat e tankeve ruse nn komandn e ktij t fundit, do t shtinin n dor edhe qytetin e Lodz. N po t njjtn dit, trupat e Konevit arritn m n fund kufijt q Gjermania kishte pasur prpara lufts. N fundin e javs t ksaj ofensive t madhe, sovjetikt kishin br prpara 160 kilometra n frontin gjerman me nj gjersi t madhe veprimi prej 650 kilometrash. M 13 shkurt t po atij viti, sovjetikt shtin n dor Budapestin. N eufori e sipr, n fund t muajit ushtria e kuqe do t marshonte deri n lumin Oder, duke ln vetm nj distanc prej 60 kilometrash nga Berlini. 60 kilometra ishin gjithka q ndanin sovjetikt nga fitorja prfundimtare.
87. 87. Ofensiva e Dimrit, Aleatt n sulm M 14 janar 1945, Trupat Luftuese XII Corps (ose Njsia e Dyt Ushtarake Britanike), do t lshonin Operacionin Blackcock. Operacioni me karakter ofensiv, kishte si synim pastrimin e Trekndshit t Roer. Ky trekndsh nuk ishte asgj tjetr m shum se nj territor strategjik n duart e trupave gjermane, i vendosur midis riviers Maas dhe Roer, n jug t Roermond. deri me dat 27 t po atij muaji, trupat gjermane do t shtyheshin thell n lindjen e Roer. Konferenca e Jalts dhe Konferenca e Potsdam M n fund Gjermania ndodhej n fijen e perit, dhe udhheqsit e mdhenj t ShBA-s, Britanis s Madhe dhe Bashkimit Sovjetik vendosn t takoheshin n Jalt. Konferenca e Jalts prfshiu presidentin e ShBA, Ruzvelt, liderin e pa diskutueshm t Bashkimit Sovjetik, Josif Stalin dhe Ministrin e Par (ose m sakt kryeministrin) e Britanis s Madhe Uinston rill. Konferenca filloi m 4 shkurt t 1945 dhe zgjati 7 dit, deri n 11 shkurt. N kt konferenc u trajtuan shum tema ku m t rndsishmet ishin:
88. 88. N prill t 1945 vendet fituese do t rimblidheshin prsri pr t formuar Kombet e Bashkuara. Polonia do t kishte zgjedhje t lira, pa presione nga sovjetikt. Vendet satelite t Bashkimit Sovjetik do t reformoheshin dhe do t merrnin ndihm me qllim restaurimin e tyre. Sovjetikt do t sulmonin trupat e mbetura japoneze n Kin, tre muaj mbas kapitullimit t Gjermanis Naziste. Kufijt e Polonis do t zhvendoseshin nn kurrizin e territorit t Gjermanis. Gjermania do t humbiste shum toka dhe Rusia do t prfitonte gjithashtu. Edhe mbas aprovimit pr shkatrrimin e Murit t Berlinit, Rusia mbajti t njjtin qndrim duke deklaruar se nuk do t kishte ndryshime kufijsh. Si tem dytsore n kto diskutime, jan pr tu theksuar diskutimet n lidhje me detin e Mesdheut dhe hapjen e gjireve pr flotn Ruse pr qllime tregtare dhe luftarake n territoret q kishin rndsi pr t. Kjo prekte kryesisht territoret e Turqis.
89. 89. Kto ishin disa nga pikat me rndsi q do t trajtoheshin n konferencn e Jalts. M von, m 17 korrik, nj tjetr konferenc do t zhvillohej midis fuqive t mdha. Kjo konferenc do t zhvillohej n Potsdam, jasht qytetit t Berlinit dhe do t zgjaste deri m 2 gusht t po atij viti. N kt konferenc, aleatt do t binin dakord pr ndarjen e territorit t Gjermanis. Kjo e fundit do t ndahej n katr territore, q do t kontrolloheshin nga Britanikt, Amerikant, Francezt dhe Sovjetikt. Gjithashtu, ShBA dhe Britania e Madhe, do t ndryshonte qndrim ndaj Sovjetikve duke u trhequr nga disa pika q ata kishin pranuar n konferencn e Jalts, edhe pse kjo nuk shkaktoi ndonj problem ose ndonj ndodhi t padshirueshme. N Konferencn e Potsdamit do t parashtrohej gjithashtu edhe nj ultimatum ndaj Japonis. Nga kjo e fundit krkohej dorzimi i menjhershm dhe trheqja nga territoret e Kins. N se ajo nuk do vepronte sipas ultimatumit, kjo do t kishte shum pasoja t rnda pr Japonin.
90. 90. Nga e majta n t djatht dallohen Uinston rchill, Franklin D. Rusvelt dhe Josif Stalin n Konferencn e Jalts m 1945.
91. 91. Beteja pr Berlinin Ushtria e Kuqe kishte mbrritur n Berlin edhe pse marrja e ktij t fundi do t rezultonte nj fushat shum lodhse dhe me humbje si pr sovjetikt ashtu edhe pr gjermant. Sulmi ndaj Berlinit nga ana e sovjetikve, do t fillonte m 16 prill. M 24 prill, tre grupe ushtarake do t rrethonin qytetin. Asgj nuk mund t futej ose t dilte m nga kryeqyteti Gjerman. Ather, Hitleri, si nj ndrmarrje e mjerueshme do t bnte thirrje pr ndihm te civilt. Duke rekrutuar adoleshent dhe persona t moshuar, milicia Volkssturm (q n shqip do t merrte kuptimin Stuhia e Popullit), do t formohej pr t luftuar kundra nj ushtrie me prvoj si ajo e sovjetikve. Milicia do t kishte edhe mbshtetjen e atyre veteranve q kishin luftuar edhe m par.Beteja mori pamjen m t egr t saj dhe Berlini do binte shtpi mbi shtpi dhe lagje mbi lagje. Nga luftimet n Berlin, pala e sovjetikve do t kishte 305 000 t humbur, ndrsa nga ana gjermane do t kishte 325 000 t vdekur. Hitleri dhe do t fshihej n bunkerin e tij nga ku mendohet se dilte shum radh (kjo prfshin edhe filmimet e dekorimit t fmijve nga ana e Hitlerit q mendohet se jan xhiruar afr bunkerit ku strehohej). M 30 prill t vitit t fundit t lufts, ai do t kryente vetvrasje pr mos t rn n duart e sovjetikve; gruaja e tij Eva Braun gjithashtu do t kryente vetvrasje.
92. 92. Sovjetikt n Berlin.
93. 93. Aleatt n Perndim Von n janar, aleatt do t rifillonin marshimin e tyre n Gjermani. Pengesa e fundit q i ndante aleatt nga Gjermania, ishte lumi Rajn. Por edhe ky i fundit do t kalohej n mars t 1945-s. Kalimi u b i mundur vetm pas kapjes s urs s Ludendorf n Remagen. Pasi aleatt kaluan Rajnin, britanikt do t shkonin n veri-lindje drejt Hamburgut, duke kaluar lumin Elbe pr t lvizur m tutje drejt Danimarks dhe Detit Baltik. Njsia ushtarake e nnt e amerikanve do t drejtohej pr nga jugu, ndrsa njsia ushtarake e par amerikane do t drejtohej pr nga veriu. Kto njsi ushtarake drejtoheshin nga gjenerali n fuqi Omar Bredli. Ky i fundit kishte nn komand nj numr t konsiderueshm ushtarsh. M 4 prill, rrethimi i Grupit B t trupave gjermane u b i mundur. Gjermant u izoluan bukur n xhepin e Ruhrit ku 300 000 prej tyre do t dorzoheshin, duke u shpallur si t burgosur lufte. Aleatt ather (njsia ushtarake e nnt e amerikanve dhe njsia ushtarake e par amerikane) do t drejtoheshin nga lindja. Ata do t ndalonin n Elbe, dhe n muajin prill aleatt perndimor do t prplaseshin me aleatt e tyre lindor, sovjetikt.Mbase kjo sht arsyeja q shum historian e pranojn iden se aleatt perndimor n t vrtet po dyndeshin mbi Gjermanin thjesht pr t ndalur nj rrezik sovjetik. N librin e gjeneralit Zhukov (volumi i dyt i botuar edhe n shqip), Zhukovi hedh nj mendim se me at ritm, Ushtria e Kuqe mund t kalonte n dor t gjith Evropn q nuk mbahej m n kmb. Megjithat, gjithmon sipas librit, Zhukovi shprehet se Stalini kishte plane t tjera. Kuptohet q kto jan mendime q debatohen edhe sot e ksaj dite.
94. 94. Gjenerali Omar Bredli.
95. 95. Kapitullimi Gjermania Admirali Karl Dnic do t bhej kryetari dhe udhheqsi i Gjermanis pas vetvrasjes s Adolf Hitlerit. Tashm ishte e qart q lufta ishte e humbur. Trupat gjermane dorzuan Berlinin n duart e sovjetikve m 2 maj 1945. Forcat gjermane akoma vepruese n Itali do t dorzoheshin te aleatt perndimor, n po t njjtn dat. Dy dit m von, trupat ushtarake gjermane n Danimark dhe Holand do t vepronin n t njjtn mnyr. Kapitullimi i forcave gjermane n Itali do t ishte i diskutueshm. Sovjetikt do t akuzonin Britanin e Madhe dhe ShBA-t, pasi kta t fundit (gjithmon sipas sovjetikve), n mars t 1945-s, me an t "Operacionit Lindja e Diellit" (Operation Sunrise), n mnyr sekrete po bnin marrveshje paqeje me Gjermanin. Ndrsa komandanti i trupave gjermane n Rheims t Francs, do t dorzohej m 7 maj. Dorzimi i tyre do t ndiqej nga festimi i "Dits V-E" m 8 maj nga aleatt perndimor.9 maji do t ishte dita e festimeve t fitores s sovjetikve, edhe pse n t vrtet grupe ushtarsh gjerman do t vazhdonin akoma luftn pr t'u dorzuar prfundimisht m 12 maj. Komandanti n terren i Ushtris s Kuqe, Georgi K. Zhukov do t parakalonte i hipur mbi kal s bashku me Rokosovskin n "Sheshin e Kuq" m 24.06.1945 si shenj e mposhtjes prfundimtare t regjimit nazist.
96. 96. Japonia Presidenti Rusvelt ishte larguar nga lufta me koh duke i ln vend presidentit t ri Truman. Harry S. Truman (Herri Truman) me leje t kongresit t ShBA, vendosi t prdorte nj bomb atomike kundra Japonis q vazhdonte akoma luftimet e vetme kundra t gjithve. Nj simulim i betejs s Okinavas, pra luftimi i trupave japoneze n tokn e tyre, prfundoi negativ. Mendimi i nj Normandie tjetr i friksonte amerikant. Simulimi i betejs jepte nj shifr tmerruese humbjesh nga radht e ushtris s ShBA-s. Gjithashtu, nj betej msymse n tokat e Japonis, mendohej se do t bnte krdin mbi civilt japonez gjithashtu. M 6 gusht 1945, bombarduesi B-29 Superfortress, e emruar si Enola Gay, do t hidhte bombn atomike t emruar "Little Boy" (Djali i vogl) mbi Hiroshimn. Qyteti u shkatrrua krejtsisht nga shprthimi i bombs. Tre dit m von, m 9 gusht 1945, bombarduesi B-29 i emruar Bockscar do t lshonte mbi Nagasaki bombn e dyt atomike t emruar Fat Man (Burri i Majm). Kjo pati pasoja shkatrruese pr Japonin e cila do t dorzohej shum shpejt. Gjithashtu, sovjetikt do t sulmonin trupat japoneze n Manukuo, duke i'u prmbajtur kshtu fjals s tyre dhn n konferencn e Jalts. Ajo do t dorzohej m 14 gusht 1945 mbas nj deklarate n t gjitha radiot nga perandori Hirohito. E njohur si V-J nga Amerikant, kjo dat do t pasohej nga data zyrtare e 2 shtatorit. Trupat japoneze t mbetura n Kin, u dorzuan te trupat kineze jo n mnyr zyrtare m 9 shtator 1945. Lufta e Globit kishte prfunduar.
97. 97. Shprthimi i bombs atomike n Hiroshima.
98. 98. Japonia dorzohet. Pakti i kapitullimit do t firmosej n anijen e flots s ShBA, Misuri.
99. 99. Pasojat N se ka nj dhimbje n kt bot, ajo shtrihet gjer n zemrn njerzore. Pasojat e Lufts s dyt Botrore ishin t shumta. Rreth 62 milion njerz, q sht ekuivalentja e 2.5% e popullsis s planetit, humbn jetn. Lufta prfundoi me kapitullimin dhe pushtimin e Gjermanis, humbjen e Japonis dhe Kores si edhe me dorzimin e territoreve t Finlands q ishin n dor t Sovjetikve. Globi tashm do prballej me nj ekonomi t shkatrruar, si t Evrops ashtu edhe t Azis. Ushqimi i shfrytzuar nga t dyja palt armike nuk do t ishte i mjaftueshm pr t gjith popullsin. Shum persona q luftuan u zhgnjyen nga lufta duke humbur shpresn pr nj jet m t mir (sht pr tu theksuar numri i madh i vetvrasjeve n periudhn pas lufts e shkaktuar nga depresioni). Prfundimi i Lufts s Dyt Botrore nuk shihej si ndrra q m n fund t gjitha luftrat do t prfundonin, por duke ditur kt vende t ndryshme do t merrnin masa. Aleatt do t formonin OKB-n (Kombet e Bashkuara) t udhhequr nga ShBA n vitin 1945, kjo lidhje do tu formonte n San Francisko, Kaliforni, me shpresn q konfliktet n t ardhmen nuk do t shkonin deri aty ku kishin shkuar deri tani.