LATEX

kurulumu ve yazımı

1 Giris

LATEX, bir dokuman hazırlama sistemidir.

•• Dokumanınızı bir yazı editorunde komutlarla yazarak nasıl

gorunecegini tanımlarsınız.

• Dokumanın komutlarla yazımı bittiginde olusan dosyayı

derleyip son haline getirirsiniz.

LATEX, guclu bir sistemdir.

Farklı dokuman stillerine (rapor, makale, mektup, kitap,...) gore

• sayfa numarası verir

• referansları yazar

• sag ve soldan boslukları ayarlar

• denklemlerin, sekillerin, tabloların numaralarını verir

• capraz referansları (dokuman icindeki denklem, sekil vb.ne

yapılan gondermeleri) ayarlar

• ...

Bu yolla farklı isteklere gore hazırlanmıs paketleri kulanarak

istenilen gorunumde dokumanlar olusturabilirsiniz.

Ornegin bir dergiye makale gondermek istiyorsanız

o derginin makale formatının tanımlandıgı sınıf (cls)

ya da stil (sty) dosyasını kullanarak, hazırlamak

istediginiz makalenin sadece icerigi ile ilgilenirsiniz,

makalenizin uygun formatta olmasını kullandıgınız

paket saglayacaktır

2 Genel Isleyis

LATEX dokumanı hazırlamada 2 asama vardır.

1. Dokumanın nasıl goruneceginin tanımlandıgı girdi dosyasının

hazırlanması. (*.tex)

2. Girdi dosyasının derlenerek cıktı dosyasının olustrulması.

(*.dvi, *.pdf, *.ps, *.htm)

2.1 Girdi Dosyası

Herhangi bir yazı editorunde hazırlanmıs ve tex uzantısıyla

kaydedilmis dosyadır.

\documentclass[twocolumn]{article}

\begin{document}

...

\end{document}

\documentclass[twocolumn]{article}

girdi dosyasının ilk satırı iken

\end{document}

dokumanın son satırıdır.

\documentclass[twocolumn]{article}

ile

\begin{document}

satırları arasındaki yere preamble denir. Preamble da, kullanılan

paketler ve yeni komut ya da ozellikler tanıtılır.

\begin{document}

ile

\end{document}

arasındaki yer dokumanın govdesidir.

2.2 Derleme

Girdi dosyasına MikTeX programı tarafından islem yapılarak

istenilen formatta cıktı dosyasının olusturulma islemidir.

Derleme islemi sırasında, girdi dosyasında yazılan kodlara gore

formatlı dokuman olusturulur. Kodlarda hata varsa satır numarası

ile bildirilir.

ornek.tex isimli dosyanın derlenmesi sonucunda olusan dosyalar

• ornek.dvi : (device independent) goruntulenebilen formatlı

cıktı dosyası.

• ornek.log : kodlardaki hataların bildirildigi rapor.

• ornek.aux : capraz dokumanların bilgisini iceren dosya.

• ornek.toc : (table of contents) icindekiler bilgisini iceren

dosya.

• ornek.lof : (list of figures) sekiller dizini bilgisini iceren dosya.

• ornek.lot : (list of tables) tablolar dizini bilgisini iceren dosya.

2.2.1 Hatalar

Hataların tesbit edilip ayıklanması derleme isleminin en onemli

asamasıdır.

Hataların bir kısmı derleme isleminin devam etmesini

engellerken bir kısmı engellemez.

Bu son tipteki hatalarda cıktı dosyasının formatı istenildigi gibi

olmazken, derleme isleminin devamını engelleyen hatalarda cıktı

dosyası olusmaz.

Olası hatalar

• Bir komutun yanlıs yazılması

• Acılan bir parantezin kapanmamıs olması (ya da kapanan bir

parantezin acılmamıs olması)

• Komutu kullanılan bir paketin dokuman basında tanıtılmamıs

olması

• Matematiksel moda gecmeden matematiksel mod

komutlarının kullanılması ya da yazı modunda degilken yazı

moduna ait komutların kullanılması.

2.3 Cıktı Dosyası

Derleme islemi sonucu olusan dvi uzantılı dosyadır.

MikTeX programı dvi uzantılı bu dosyadan baska pdf, ps, html vb.

uzantılardaki dosyaları yaratabilir.

3 Kontrol Komutları

LATEX de kontrol komutları LATEX e ne yapacagını anlatır.

Kontrol komutları \ den sonra yazılır.

• Kontrol Kelimesi : \Large

• Kontrol Sembolu : \$

3.1 Gruplar

Umit uzum ye.

iki sekilde olusturulabilir.

Umit \bf uz um \rm ye.

ya da

Umit {\bf uz um } ye.

3.2 Degiskenler

LATEX de kontrol komutları zorunlu ya da istege baglı degiskenler

kullanır.

• Zorunlu degiskenler :

\documentclass {article}

• Istege baglı degiskenler :

\documentclass [12pt] {article}

4 begin ve end ortamları

\begin{equation}

yˆ2=5 \int {xˆ2 dx}

\end{equation}

y2 = 5

∫

x2dx (1)

\begin{ortam_adı}

...

\end{ortam_adı}

seklinde olusturulan bir ortamda

\begin{ortam_adı}

ile

\end{ortam_adı}

arasına yazılanlar ortam_adı isimli ortamın formatına gore

sekillendirilir.

• ismi yazılan ortam tanımlanmıs olmalıdır.

– Her dokuman sınıfında bazı ortamlar tanımlanmıstır.

– ortam, preamble da tanımlanmalıdır.

(\newenvironment )

– ortamın tanımlı oldugu paket preamble da girilmelidir.

(\usepackage{} )

• \begin{} ile acılan bir ortam mutlaka \end{} ile

kapanmalıdır.

• ortam isimleri tek kelimedir.

• Ic ice acılan birden fazla ortamdan ilk once en son acılan

ortam kapatılmalıdır. Ornegin

\begin{center}

\begin{itemize}

\end{itemize}

\end{center}

gibi.

5 Formatlı D okuman Olusturulması

LATEX ile basit bazı komutlar kullanarak istenilen tarzda

dokumanlar olusturulabilir.

Bu komutların bazıları olusturulmak istenilen dokumanın sınıfına

baglıdır.

5.1 Numaralı B olumler

• \chapter{baslık 1}

• \section{baslık 2}

• \subsection{baslık 3}

• \subsubsection{baslık 4}

• ...

5.2 Dipnotlar

Dipnotun isareti ve yeri otomatik olarak ayarlanır. Ornegin,

Ogrencilerimiz \footnote{ ozellikle

son sınıflar} zeki cocuklardır.

Ogrencilerimiz a zeki cocuklardır.

aozellikle son sınıflar

5.3 Icindekiler

Icindekiler kısmı olusturulacak yere \tableofcontents

komutu yazılır.

Bu kısmın yeni bir sayfada olusturulabilmesi icin \newpage

komutu kullanılmalıdır.

Benzer olarak sekiller ve tablolar dizini de \listoffigures

, \listoftables komutlarıyla olusturulur.

5.4 Capraz referanslar ve referanslar

Dokuman icindeki denklem, tablo, sekil vb. referans verme

capraz referanslamadır.

Bunun yapılabilmesi icin referans verilecek nesne

etiketlenmelidir.

Ornegin,

\begin{table}\label{tablo1}

...

\end{table}

gibi.

Capraz referans verilmesi ise

\ref{tablo1}

seklinde olur.

• Etiketler tek kelime olmak kosuluyla herhangi bir kelime ya da

sayı olabilir.

• Etiketler tek olmalıdır. Yani dokumanda iki tane aynı etikete

sahip nesne olmamalıdır.

5.5 Kaynaklar

Kaynaklar (referanslar) ın olusturulacagı yere thebibliography

ortamı olusturulur.

\begin{thebibliography}{99}

...

\end{thebibliography}

Herhangi bir referans thebibliography ortamında yazılan

\bibitem{ref1}

R. Barate et al., {\it Studies of

Quantum hromodynamics with the

ALEPH Detector}, Physics Reports

{\bf 294} (1998) 1.

ile verilir. Referansın cagrılması \cite{ref1} ile yapılır.

5.6 Dokuman icinde bosluklar

Dokuman icinde yatay ve dusey bosluklar \hspace{} ve

\vspace{} komutlarıyla bırakılır. Komutların degiskenleri

bırakılmak istenen boslugun degeridir.

Gecerli uzunluk birimleri

• in → inc

• cm → santimetre

• pt → punto

• pc → pica (12 pt)

• em → dokumanın o andaki karakter buyuklugu

Ornegin girdi dosyasında yazılan \hspace{2cm} komutun

yazıldıgı yerde 2 cm buyuklugunde yatay bosluk bırakırken

\vspace{2cm} komutun yazıldıgı yerde 2 cm buyuklugunde

dusey bosluk bırakır.

6 Matematiksel yazım

Matematiksel mod ve yazı modu LATEX in iki ayrı modudur. Her iki

yazım icin farklı ortamlar ve farklı komutlar soz konusudur.

Matematiksel moda gecmek icin $ kullanılır. $ matematiksel

modu acar, yine aynı isaretle matematiksel mod kapanır. Yani

yazılacak olan matematiksel ifade,

• satır icinde yazılacaksa $ ile $ arasına

• ayrı bir satırda ortalanmıs olarak yazılacaksa $$ ile $$

arasına

yazılır.

Ornegin,

$y$ fonksiyonu $4x+5$ ile verilir

y fonksiyonu 4x + 5 ile verilir

seklinde gorunurken

$y$ fonksiyonu $$4x+5$$ ile verilir

y fonksiyonu

4x + 5

ile verilir

seklinde gorunur.

Matematiksel sembollerin ve komutların tanımı, MikTeX

programının kurulumu ile gelen amsmath ve amsfonts

paketlerinde mevcuttur.

Dolayısıyla girdi dosyasının preamble kısmında bu paketlerin

kulanılacagı belirtilmelidir.

\usepackage{amsmath}

\usepackage{amsfonts}

6.1 Latin Harfleri ve Semboller

Latin harfleri ve semboller matematiksel modda komutlarıyla

yazılır. Bir kac ornek,

• \alpha → α

• \Gamma→ Γ

• \hbar → ~

6.2 Alt indis, ust indis

• $a_{k+1}$ → ak+1

• $sˆ{n-1}$ → sn−1

• $c_{n}ˆ{m}$ → cmn

6.3 Parantezler

Matematiksel ifadelerde kullanılan parantezlerin boyutunun, icine

yazılan ifadenin yuksekligine gore ayarlanması icin acılan

parantezin basına \left kapanan parantezlerin basına

\right yazılmalıdır.

• $(\frac{\frac{4ˆ{x}}{\sin(x)}}

{1-eˆ{x}})$}

→ (4x

sin(x)

1−ex)

• $\left(\frac{\frac{4ˆ{x}}{\sin(x)}}

{1-eˆ{x}}\right)$}

→

(

4x

sin(x)

1−ex

)

LATEX de { ve } parantezleri komutların degiskenlerinin yazıldıgı

parantezler oldugundan bu parantezler matematiksel modda su

sekilde yazılır : \{ , \} ya da \left\{ , \right\}

6.4 Fonksiyonlar

LATEX de fonksiyonlar da komutlarla yazılır :

• $\cos(x)$ → cos(x)

• $\ln(x)$ → ln(x)

• $\arctan(x)$ → arctan(x)

gibi.

6.5 Toplam Carpım, Integral

• $\sum$ →

∑

• $\prod$ →

∏

• $\int$ →

∫

$${\overset{n}{\underset{k=0}

{{\displaystyle\sum}}}a_k}$$n

∑

k=0

ak

$${\overset{\infty}{\underset{0}

{{\displaystyle\int}}}f(x)dx}$$∞∫

0

f(x)dx

6.6 Matematiksel modda bosluklar ve yazılar

\quad ve \qquad komutları matematiksel modda -sırasıyla-

artan miktarlarda bosluklar bırakır.

• $a \quad b$ → a b

• $a \qquad b$ → a b

Matematiksel modda yazı yazmak icin ise \text{} ortamı

kullanılır. Ornegin,

$\delta_{ij}=0 \quad

\text{i ve esit de gilse}$

δij = 0 i ve esit degilse

gibi.

Matematiksel moddaki karakterlerin kalın, italik vb. karakterlerde

yazılması istenebilir.

• $\mathbf{F}$ → F

• $\mathit{F}$ → F

6.7 Matris Yazımı

Matris yazımı array ortamında yapılabilir.

\begin{array}{lcl}

...

...

\end{array}

Ortamın degiskenleri olan lcl matrisin kolon sayısı kadardır ve

kolonların saga yaslanacagını (r),sola yaslanacagını (l),ya da

ortalanacagını (c) soyler.

{lcl} orneginde matris 3 kolonludur ve ilk kolon sola

yaslanırken ikincisi ortalanır ve ucuncu kolonda sola yaslanır.

Matris yazılırken, array ortamında bir satırın bittigi \\ ile

anlatılırken , bir sutunun bittigi & ile anlatılır.

$$

\left(

\begin{array}{lcl}

a_{11}&a_{12}&a_{13}\\

a_{21}&a_{22}&a_{23}\\

a_{31}&a_{32}&a_{33}\\

\end{array}

\right)

$$

a11 a12 a13

a21 a22 a23

a31 a32 a33

array ortamı ile birden fazla denklemin alt alta duzenli bir bicimdeyazılmasıda saglanabilir.

$$

\begin{array}{lcl}

x_{1}&=&a_{11}x_{1}+a_{12}x_{2}+a_{13}x_{3}\\

x_{2}&=&a_{21}x_{1}+a_{22}x_{2}+a_{23}x_{3}\\

x_{3}&=&a_{31}x_{1}+a_{32}x_{2}+a_{33}x_{3}\\

\end{array}

$$

x1 = a11x1 + a12x2 + a13x3

x2 = a21x1 + a22x2 + a23x3

x3 = a31x1 + a32x2 + a33x3

6.8 equation ortamı

equation ortamı matematiksel mod olusturmanın bir baska

yoludur. $$ ile olusturulan matematiksel ortam ile arasındaki tek

fark ortama yazılan nesneye numara vermesidir.

\begin{equation}\label{denk.1}

E=mcˆ2

\end{equation}

E = mc2 (2)

Denklem (\ref{denk.1}) den ...

Denklem (2) den ...

equation ortamı ile array ortamı ic ice kullanılabilir.

\begin{equation}

\begin{array}{lcl}\label{denk.2}

x_{1}&=&a_{11}x_{1}+a_{12}x_{2}+a_{13}x_{3}\\

x_{2}&=&a_{21}x_{1}+a_{22}x_{2}+a_{23}x_{3}\\

x_{3}&=&a_{31}x_{1}+a_{32}x_{2}+a_{33}x_{3}\\

\end{array}

\end{equation}

x1 = a11x1 + a12x2 + a13x3

x2 = a21x1 + a22x2 + a23x3

x3 = a31x1 + a32x2 + a33x3

(3)

7 Resim Ekleme

Resim eklemek icin figure ortamı kullanılır.

\begin{figure}[htbp]

...

\end{figure}

Ortamın secimli degiskenleri resmin sayfanın neresine

eklenecegini belirtir (here, top, bottom, page of floats).

LATEX dokumanına resim eklemek icin kullanılan belli baslı

paketler epsfig, graphicx ve graphics dir.

Eklenecek olan resim eps formatında (eps uzantılı dosya)

olmalıdır. eps dosyası ile girdi dosyası (yani eps uzantılı dosya

ile tex uzantılı dosya) aynı dizinde olmalıdır.

Paket(ler) preamble da su sekilde verilmelidir,

\usepackage{epsfig}

\usepackage{graphicx}

\begin{document}

...

graphicx paketi ile resim ekleme

\begin{figure}[htbp]\label{nuri}

\centering

\includegraphics[width=3cm,angle=70,height=3cm]{nur i}

\caption{graphicxile nuri}

\end{figure}

Figure 1: graphicx ile nuri

epsfig paketi ile resim ekleme

\begin{figure}[htbp]\label{nuri2}

\centering

\epsfig{file=nuri, width=3cm,angle=70,height=3cm}

\caption{epsfig ile nuri}

\end{figure}

Figure 2: epsfig ile nuri

7.1 Resim Eklemede Karsılasılan Sorunlar

• Resimler genelde istenilen yere eklenemezler !

– sayfadaki bosluk resmin boyutundan kucuktur, bu durumda

resim figure ortamının secimli degiskenlerinden ikincisine

yerlestirilmeye calısılır (htbp).

• eps uzantılı resim dosyası elde etmek -diger formatlara gore-

biraz daha zahmetlidir.

8 Tablo ekleme

Dokumana tablo ekleme tabular ve table ortamlarıyla olur. Bu

ortamlar matematiksel moddaki array ortamıyla aynı sekilde

calısır.

\begin{tabular}{c|c}

Sistem&Kesin C oz um\\

\hline

$S-1/2$ Ising&$1.2425$&\\

$S-1$ Ising&$1.0452$&\\

\end{tabular}

Sistem Kesin Cozum

S − 1/2 Ising 1.2425

S − 1 Ising 1.0452

\begin{table}\caption{tablo orne gi}\label{tablo1}

\begin{tabular}{c|c}

Sistem&Kesin C oz um\\

\hline

$S-1/2$ Ising&$1.2425$&\\

$S-1$ Ising&$1.0452$&\\

\end{tabular}

\end{table}

Table 1: tablo ornegi

Sistem Kesin Cozum

S − 1/2 Ising 1.2425

S − 1 Ising 1.0452

nmrkrj