- beste praksis for bruk av Los i kommuneportalar

Los i kommunane

- av Svein Ølnes, Vestlandsforsking, 22. og 23. juni 2010

Los handlar om å setja namn på ting!

Teikning av Gary Larson som viser mannen som har

målt ”the dog” på hunden, ”the cat” på katten, ”the

house” på huset osv.

Los handlar om akkurat det same: bokstaveleg tala

setja namn på ting

Det teikninga ikkje viser er samanhengane

(relasjonane) mellom katten og hunden, hunden og

mannen osv.

Kva er Los?

Los = emneord

felles begrepsapparat for offentlege tenester

rundt 370 emneord med definisjonar (kva er ’oppseiing’?)

over 1 600 hjelpeord (synonym, utgåtte termar osv.)

= tesaurus for offentlege tenester

Sentrale prinsipp for Los:

Tenesteorientering

Brukarorientering

Utveksling av informasjonsressursar

Kva er Los?

Los emneord og struktur

Tema

Emneord

Nettressurs

Korleis?

Utveksling av informasjon knytt til emneorda

Difi er navet i systemet

Utveksling av ressursar i form av filer (både i xml-format og i emnekart –format (xtm)

Kommunane importerer sentrale Los-data inn i portal-systemasine

• enkelte nøyer seg med å visa sentrale ressursar dei får frå Difi

• andre merkjer også eigen informasjon med Los-emneord og får såleis knytt

eigen informasjon saman med sentral (statleg) informasjon

Los 2.0 blir arkitekturen basert på web services (REST-prinsippet)

første del av sløyfa (frå sentralt nav til Los-brukarane) ferdig

• tilbakeføringssløyfa står att (nye emneord tilbake til navet, informasjons-

ressursar tilbake til navet)

Kvifor?

Ei erkjenning av at det viktigaste skjer utanfor din eigen nettstad!

offentlege nettstader må opna opp

eigen portal kan ikkje vera ”alt for alle” – må i stadig større grad henta informasjon utanfrå og etter kvart også tilby informasjon til andre nettstader

Ver den beste tilbydaren av eigen informasjon (”NRKbeta-doktrinen”)

Lettvekts-tilnærming til interoperabilitet

teknisk og semantisk samhandling

”small pieces loosely joined” – David Weinberger

Kvifor?

Støttar hovudprinsippa i Felles arkitektur for off. sektor, FAOS:

tenesteorientering

teknisk og semantisk interoperabilitet

komponent-tankegang (felles kjerne, fleksibel og utvidbar)

open og standardisert teknologi

støttar deling og gjenbruk av informasjon

uniformt grensesnitt

Nytte for statlege verksemder

Må tenkja mange kanalar for informasjonsutveksling

frigjera seg frå heimeside-/portaltankegangen

Eit godt verktøy for samarbeid mellom stat og kommune

følgjer i spora til tidlegare samarbeidsinitiativ som KOSTIT m.m.

Statlege nettstader meir synlege

god implementering av Los vil gjera statlege nettstader meir synlege (viktige emneord tilgj. uttrykte i HTML-koden)

Statlege verksemder må uansett arbeida med vokabular

mange har alt vokabular, men treng å tilpassa til andre (harmonisering)

andre må starta arbeidet; Los kan vera ein enkel start

Semantisk ryddejobb

Begrepsharmonisering

lik betydning av felles ord (kva betyr ’lønn’?)

må likevel ikkje undervurdera vanskegraden her (i desse tider: korleis definera ”lokalsjukehus”?)

Vi må likevel ikkje gå for langt: Det ligg ein stor fare i å bli for

ambisiøs også!

”Small pieces loosely joined” (David Weinberger): Vi må ikkje gløyma kva veven eigentleg handlar om

det er gjort mange forsøk på å laga ontologiar for heile universet; det går som regel veldig dårleg

Vi standardisera ”nok”, men ikkje meir

den store utfordringa blir å definera kva som er ”nok”

Kva er ei teneste?

”Målet er å få fleire tenester på nett”, ”Digitalisering av tenester”

Kan barnehagen bli elektronisk?

Kan heimehjelpa bli elektronisk?

Er eit søknadsskjema det same som ei teneste?

Semantisk vev (semantikk = tydinga av ord) krev presisjon

Vi menneske forstår meininga trass i litt uklare begrep

Maskinene tek alt bokstaveleg og må ha det inn med teskei!

Ein semantisk vev er først og fremst ein maskinforståeleg vev (datamaskinene må klara å tolka informasjonen dei får)

Los skal visa nettressursar som omhandlar offentlege tenester

Skal ikkje nødvendigvis innehalda offentlege tenester, men informasjon om desse, skjema for tilgang til dei osv.

Offentlege tenester

Ei offentleg teneste er noko som

krev samhandling mellom

brukar/innbyggjar og den

offentlege verksemda som tilbyr

tenesta. Det er knytt plikter og

rettar til ei teneste.

Offentlege tenester Nettressursar

Omhandlar

Ein nettressurs er ein elektronisk

ressurs vi kan lenke direkte til

med ei nettadresse (URI).

Ontologi på overordna nivå

Merk: Vi skil mellom tenester og nettressursar som omtalar

tenester

NettressursOffentlege tenester Emneord

Ontologien til Los

Tema

Eksempel på bruk av Los i Bergen kommune

Same søk i Oslo kommune (utan Los)

Los 2.0: Viktigaste endringar

Oppdatert emneord og struktur

Enklare uthenting av ressursar

Plattform for deling av ressursar mellom kommunar

Auka tilrettelegging for opne data

Klar i løpet av hausten (i år!)

Los 2.0: Emneord

Oppdatering av emneord og struktur

nye emneord

endra emneord

emneord som har fått ny status (hjelpeord i st. for emneord)

emneord og hjelpeord som har bytt plass (’friskole’ -> ’privatskole’)

ca. 370 emneord totalt

ca. 1 600 hjelpeord totalt

Los 2.0: Enklare utveksling

Enklare uthenting av ressursar

frå filutveksling til spørjing etter ressursar (t.d. ”hent alle ressursarknytte til emneordet ’renovasjon’ ”)

filutveksling blir gradvis fasa ut (i ein overgangsperiode på rundt eitår vil begge utvekslingstypane blir tilbydde)

vil bli enklare å ta inn delar av Los-ressursane på kommune-portalane (treng ikkje lenger ta alt, men kan plukka det som er mest interessant)

Los 2.0: Publisering av opne data

Los 2.0 legg til rette for deling av data også med andre

utanfor Los-systemet

Los støttar det viktige initiativet med opning av offentlege data

Ved hjelp av Los kan ein kommune opna opp alle informasjonsressursane knytte til visse emneord

Ved å tilføya Los-metadata til originaldokumentet, vil andre kunna dra nytte av den ekstra informasjonen (søkemotorar, spesial-tilpassa system)

Los 2.0: Plattform for deling av ressusar

Ikkje berre einvegs-kommikasjon

kommunar kan enkelt utveksla informasjon mellom seg (t.d. der det er samarbeid om enkelte tenester)

utveksling på same enkle måten som uthenting av sentral Los-informasjon

Leikanger kommune kan t.d. enkelt ta inn Sogndal sin informasjon om ’barnehageplass’, og omvendt

Los 1.0

Los 2.0

Los 3.0