Literatuur
description
Transcript of Literatuur
Thema 3: Begeleiden van leerlingen met
dyslexie
Dyslectische leerlingen en de praktijkvakken en creatieve
vakken: vakspecifieke begeleiding
Literatuur
Krosse, de H. & Kleijnen, R. (2008).
Dyslectische leerlingen en de praktijkvakken
en creatieve vakken. Nijmegen:
Expertisecentrum Nederlands
Te bestuderen paragrafen
§ 2.2. Vakspecifieke begeleiding (inleiding)
§ 2.2.1 Praktijkvakken en creatieve vakken en
taalvaardigheden
§ 2.2.2 Automatisering en werkgeheugen: de
niet-talige vaardigheden
§ 2.2.3 Stage: Dyslexie op de werkvloer
Vakspecifieke begeleiding (inleiding 1)
• Eerst sterke kanten inventariseren. Benut daarbij de opties die de praktijkvakken en creatieve vakken bieden door de diversiteit aan taken die niet gericht zijn op lezen en spellen
• Daarna de problemen (oplossingsgericht) aanpakken
Vakspecifieke begeleiding (inleiding 2)
Onderliggende kerntekorten van dyslexie zijn van invloed op talige en niet-talige vaardigheden.• Talige vaardigheden:- Technisch lezen- Woordenschat- Strategisch lezen• Niet-talige vaardigheden- Rekenvaardigheden- Symbolen en Formules
Hoezo dyslexie bij de praktijkvakken en creatieve vakken?Doordat leerlingen bij de praktijkvakken en creatieve
vakken veel ‘handenarbeid’ verrichten, zijn docenten
zich niet altijd bewust van de problemen die
dyslectici kunnen ondervinden.
De vragenlijst op blz. 22 – 25 verheldert voor
de docent waar de struikelblokken liggen binnen zijn
vak.
Taalgericht vakonderwijs (1)
Taalgericht vakonderwijs zoekt naar
mogelijkheden om leren en taal aandacht te
geven in de vaklessen. De vakinhoud staat
voorop, en daarover praat en schrijf je met
elkaar in vaktaal. Aandacht voor taal betekent
dan dubbele winst.
Taalgericht vakonderwijs (2)
De uitgangspunten van taalgericht
vakonderwijs bieden handvatten voor
dyslectici:
- Expliciete taaldoelen
- Contextrijk onderwijs
- Interactiemogelijkheden
- Taalsteun
Vertaling naar de eigen lespraktijk
Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):
Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij
het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?
• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?
Technisch lezen (1)
• Technisch lezen is de voorwaarde om te komen tot begrijpend lezen
• Technisch lezen vormt zo’n grote inspanning voor dyslectische leerlingen dat:
- het begrip van de tekst belemmerd wordt
- ze niet komen tot een flexibele inzet van strategieën
Technisch lezen (2)
• Technisch lezen speelt op meerdere manieren rol bij de praktijkvakken/creatieve vakken:
- Ontsleutelen van woorden- Accuratesseproblemen bij tabellen,
grafieken en multiplechoice vragen- Ontsleutelen van andere schriftelijke
informatie zoals het notenschrift
Begeleidingsmogelijkheden technisch lezen
• Tijd om thuis voor te bereiden en extra leestijd in de les• Auditieve ondersteuning (voorlezen, Daisy-speler, mp3-
speler, reading pen, tekst-naar-spraaksoftware)• Overzicht geven van de hoofdpunten (ondersteuning bij
begrip)• Pre-teaching • Bij muziek profiteren dyslectische leerlingen van
specifieke hulp bij het lezen van de noten en het aanleren van het ritme
Vertaling naar de eigen lespraktijk
Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):
Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij
het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?
• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?
Woordenschat (1)
• Woordenschat is een cruciale voorwaarde voor begrijpend lezen
• Dyslectici hebben vaak een achterstand in woordenschat door geringe leeservaring
• Dyslectici hebben problemen met uitspraak, spelling, automatiseren en oproepen uit het geheugen van nieuwe woorden
Woordenschat (2)
De achterstand kan zich voordoen bij:
• Alledaagse woorden
• Schooltaalwoorden
• Vaktaalwoorden
Begeleidingsmogelijkheden woordenschat (1)
Vier fasen bij het aanbrengen van nieuwe
woordkennis (Verhallen & Verhallen):
• Voorbewerken
• Semantiseren (uitbeelden, uitleggen, uitbreiden)
• Consolideren
• Controleren
Begeleidingsmogelijkheden woordenschat (2)
Extra ondersteunend materiaal:
Lesfabriek, Muiswerk, Diataal, Taalatelier
Als ondanks alle inspanningen de leerling
toch niet komt tot automatisering gebruik
begrippenlijst
Vertaling naar de eigen lespraktijk
Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):
Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij
het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?
• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?
Strategisch lezen
• Strategieën voor begrijpend lezen zijn een belangrijk compensatiemiddel voor het zwakke technische lezen
• Of en op welke manier de vakdocent begeleiding biedt, hangt af van:
- de hoeveelheid teksten- de specifieke leesproblemen- het type teksten- de expertise van de vakdocent
Begeleidingsmogelijkheden strategisch lezen (1)
• De zorgspecialist kan aan de hand van Diataal bepalen op welk niveau de leerling vastloopt (microniveau, mesoniveau, macroniveau)
• Vervolgens moet de zorgspecialist helpen met het maken van een vertaalslag: welke strategieën zijn effectief voor deze leerling en hoe zijn die in te zetten in de vakles?
Begeleidingsmogelijkheden strategisch lezen (2)
• Strategieën hebben niet alleen betrekking op teksten, maar ook op vragen
• Strategieën kunnen op meerdere wijzen worden aangeleerd:
- Directe instructie
- Rolwisselend leren
- Methodeonafhankelijke leesmethodes
Begeleidingsmogelijkheden strategisch lezen (3)
• Alternatieve tekstverwerking:- Woordspin- Schema of tekening- Mindmap
• Duidelijke structuur bieden bij instructies:- Puntsgewijs en/of genummerd- Eventueel voorzien van illustraties
Vertaling naar de eigen lespraktijk
Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):
Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij
het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?
• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?
Strategisch schrijven
• Dyslectici blijven steken door spellingproblemen en komen daardoor niet toe aan gestructureerd schrijven
• Zorgspecialisten (en talendocenten) kunnen helpen door het aanbieden van stappenplannen bij het maken en reviseren van teksten
Begeleidingsmogelijkheden voor het schrijven (1)
Voor het schrijven kan de vakdocent helpen door:- ervoor te zorgen dat de leerling beschikt over
voldoende informatie om over te schrijven- duidelijke criteria te geven waaraan de opdracht
moet voldoen- schrijfkaders te ontwikkelen - een andere presentatievorm te accepteren
Begeleidingsmogelijkheden tijdens het schrijven (2)
Tijdens het schrijven kan de vakdocent helpen
door:
- een eenvoudige schrijfstijl en minder bladzijden te accepteren
- de leerling gebruik te laten maken van ICT-hulpmiddelen
Begeleidingsmogelijkheden na het schrijven (3)
Na het schrijven kan de vakdocent helpen
door:
- de leerling aan te leren een tekst op twee wijzen te controleren
Denk bij strategisch schrijven ook aan begeleiding bij:
• Het zoeken van informatie op internet. Denk hierbij aan de mogelijkheid webquests in te zetten
• Het maken van aantekeningen
Vertaling naar de eigen lespraktijk
Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):
Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij
het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?
• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?
§ 2.2.2 Automatisering en werkgeheugen
Problemen met het werkgeheugen en het
automatiseren van kennis heeft ook invloed op
de niet-talige vaardigheden:
• Rekenbewerkingen
• Symbolen en formules
In dit kader wordt ook kort ingegaan op de rol
van de motoriek bij dyslectische leerlingen
Rekenvaardigheden binnen het praktijkvak / creatieve vak
Het uitvoeren van rekenbewerkingen kan problemen opleveren voor dyslectici:• Ze hebben moeite feitenkennis (bijvoorbeeld de tafels van
vermenigvuldiging) en oplossingsprocedures te automatiseren en vlot op te roepen.
• Ze hebben moeite met het uitvoeren van de bewerkingen in de juiste volgorde of het plaatsen van cijfers in de juiste volgorde
• Maak onderscheid tussen:- rekenproblemen ten gevolge van dyslexie- dyscalculie
Begeleidingsmogelijkheden rekenvaardigheden
• Gebruik meerdere zintuigen• Gebruik de principes van de directe instructie
(hardop voordoen en nadoen)• Ga uit van bestaande kennis en bouw uit en leg
linken• Ga van eenvoudig naar gecompliceerd• Maak gebruik van de sterke kanten van de leerling
(technisch rekenen/realistisch rekenen)• Laat de rekenmachine gebruiken
Symbolen en formules
Losse, willekeurige feiten zijn moeilijk te
onthouden voor een dyslecticus.
Begeleidingsmogelijkheden symbolen en formules
De dyslecticus is gebaat bij:
• Betekenisvolle associaties
• Herhaling
• Oefening in precies lezen
• Het gebruik van symbolen of formulekaarten
Dyslexie en motoriek
Relatie tussen automatisering en motorische
vaardigheden?• Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen of, en
zo ja hoe, dyslexie en motorische stoornissen met elkaar verbonden zijn
• Vakdocenten moeten alert zijn op comorbiditeit – het samen voorkomen van dyslexie en andere stoornissen – zoals motorische stoornissen
Vertaling naar de eigen lespraktijk
Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):
Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij
het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?
• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?
§ 2.2.3 Stage: dyslexie op de werkvloer
Bereid zowel de leerling als de mensen op de werkplek voor op de problemen die kunnen ontstaan ten gevolge van dyslexie:- Bekijk of faciliteiten/hulpmiddelen ook ingezet
kunnen worden tijdens de stage- Bekijk samen met de leerling de mogelijke
struikelblokken en zoek samen naar oplossingen- Laat leerling en werkgever proefdraaien in de
werkplekkenstructuur op school - Evalueer met leerling en werkgever de voortgang
Vertaling naar de eigen lespraktijk
Rol van de docent (niveau 1 & 2) en van de zorgspecialist (niveau 3):
Vragen: • Tot hoever kan jij als vakdocent gaan bij
het inzetten van de genoemde begeleidings-mogelijkheden?
• Waar heb jij de ondersteuning van een zorgspecialist nodig?