Literatura Kushtetuese

7/25/2019 Literatura Kushtetuese

1/30

E DREJTA KUSHTETUESE PRMBLEDHJE

E Drejta Kushtetuese

***Prmbledhje***Punoi: Narcis Drevinja

Ky material esht prmbledhje nga e Drejta Kushtetuese ,me an t ktimateriali do t ju ndihmojm studentave q ta ken nj prmbledhje nga e DrejtaKushtetuese.


2/30

1.Kuptimi I s drejtsKushtetueseKuptimi P!iti"#Juridi$ # E drejta Kushtetuese nnkupton sistemin e rregullave(normave juridike me karakter kushtetues,t !ilat rregullojn marrdhnietshoqrore e politike q kan t bjn me pushtetin politik dhe raportin ndajpushtetit politik e q jan t "ormuluara dhe t Kodi#kuara n nj do!ument tprbashkt t quajtur Kushtetut.

Kuptimi M%teri%&ist %p S'i&(ji$#P&iti$# $e t drejtn Kushtetuesennkuptohet e drejta ek%istuese q materiali%ohet n jeten e nj vendi e drejtapositive me t gjitha raportet reale e "ormale pavarsisht nga "akti se ato norma a

jan t shkurara kodi#kuara n nj do!ument m t lart (Kushtetues apo jo .

Ky kuptim sht karaktristik sidomos pr teoi!ientet angle%.

Kuptimi teri$ %p sh$e)'r#$e t drejtn kushtetuese kuptojm disiplinnshken!ore q msohet n &niversitetet me kt emrtim apo emrtim t ngjajshm.

R)dsi% e s Drejts Kushtetuese# 'ndron n "aktin se kjo deg e s drejtssiguron dhe mbron vlerat m t rndsishme t qytetrimit siq sht 1.Qeverisja eDrejtsis , 2.Bashkjetesa Paqsore midis lirive t njeriut dhePushteti,3.re!ullimi " marrdhnieve themelore Politike,#.$arrdhnievethemelore %olitike etj. )ndsia e s drejtes Kushtetuese buron nga "akti se

obje!t themelor saj jan 1.$arrdhniet themelore %olitike n shoqri .Edrejta Kushtetuse subjektivisht ka po%it qendrore n sistemin juridik prandaj karndsi t veqant pr degt tjera t s drejts.+ormalisht e drejta Kushtetuese sht ba% juridike pr t gjitha degt tjera t sdrejts ngase burim saj themelor sht Kushtetuta. E drejta Kushtetuese karndsi si disiplin &hkencore'Politike'(uridike. jo shrben si nj ndr shken!atm t rndsishme pr arsimimin e kuadrave spe!ial dhe shekn!ore n lemin eshken!ave shoqrore .

-.bjekti s drejts Kushtetuese$endimi m plot sht ai !ili n prku#%imin dhe pr!aktimin e objektit t sdrejts Kushtetuese %baton metodat e shumi!s juridike dhe metodat e shken!avet tjera shoqrore duke trajtuuar kt si disiplin Politike/0uridike .1eori!ientt t!ilt %batojn kto metoda n2jerrin prku#%im e drejt se objekt s drejteskushtetuese nuk jan normat 0uridike t karakterit kushtetues ngase ato jan vet e

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 -


3/30

drejt kushtetuese si deg e s drejts e jo obje!t saj ./bjekt i s drejts Kushtetuese,n prgjithsi jane pr!aktuara nga prmbatjakonkrete e atyre raporteve si dhe norma juridike me t !ilat rregullohen raportetthemelore.1)a%ortet Politike,themelore/0an s"er m e rndsishme e raporteve

shoqrore nprmjet tyre pr!aktohen "orma e qeverisjes dhe mnyra e ushtrimitt pushtetit n shoqeri.2)*lerat juridike'0an pjes e vlerave shoqrore ngase me to pr!aktohet raportete prgjithshme shoqrore dhe normat juridike.4tudimi tyre mundson vlersimin eperputhshmeris s raporteve politike reale me ato t rregulluara me norma

juridike.

3)Normat juridike'4i elementi objektit t s drejts kushtet n disa vendeparaqesin elementin kryesor t objektit n vendin n t !ilin %batohet sistemi

0uridik/nglo4akson.))+shtu %.sh: ne &B- ojekt " s drejts +ushtetuese jan normat

+ushtetutes s &B-'ve t vitit 1/0/ dhe amandamenti kushtetues n uqisi dhe vendimet e !jkatave n%ermjet t t cilave inter%retohet e drejta+ushtetuese.))N -n!li'ojekt " se drejtes kushtetuese jane normat e &+N4- dheD5+6 +5N*4"5N6 me t cilat rre!ullohet material +ushtetuese.

/.Metd%t e s DrejtsKushtetuese

0an t ku#%uara nga vet objekti saj dhe nga prku#%imi saj si deg e s drejtsdhe si shken!.

1)$etoda Domatike'5prmejt ksaj metode pasqyrohet dhe %bulohet prmbatjae normave dhe rregullave juridike me t !ilat rregullohet raportet politike themeloredhe institu!ionet politike t nj vendi./Kjo metod shrbehet me 1."nter%retim 7juhsor,2.&istematik,3.istorik eshkencor t normaveshrbehet me metoden +rahasuese dhe -nalo!jike .

2)$etoda Politikolo!jike'Ka te bj me anali%n e "unksionimit t instito!ionevedhe t pro!eseve politike si obje!t t rregullativs +ushtetuese'juridiked.th.mme an t ksaj metode studiohet 8atimi konkret " normave dherre!ullave kushtetuese n %raktik.

3)$etoda -ksiolo!jike'$e ndihmen e ksaj metode %bulohet dhe pasyrohetprmbatja e vlerave juridike t sanksionuara me normat dhe rregullat Kushtetuesesi dhe sendrtimin tyre n praktik

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 6


4/30

'Prmatja e s drejts +ushtetuese'Esht e kusht%uar dhe e lidhur me vetobjektin e saj.Prmbatja e s drejts kushtetuese nenkupton5jektin e%r%unuar dhe t konkreti8uar t s Drejts +ushtetuese n shoqerin ecaktuar dhe kohen e caktuar.

/5prmjet shken!s s drejts Kushtetuese sigurohet uniteti prmbatjes dheobjekti saj.

0.Burimet e s DrejtsKushtetuese/$und t perku#%ojm n kuptim t 1.N!usht dhe t 2.7jer.1.+u%timi " n!usht'5 kuptim +ormal hyjn t gjitha -ktet e &hkurara(uridiket nj vendi t !ilat kan "uqi m t lart juridike ose -ktet (uridike me"uqi mt lart se ligji rndomt dhe dispo%itave t tjera juridike.2.+u%timi " !jer9$aterial'7yj t gjitha dispo%itat dhe rregullat me t !ilatrregullohet material Kushtetuese t !ilat kan "uqi juridike t ndryshme pavarsishtse a jan t &hkruara apo t Pa &hkurara.8urimet n kuptim t ngusht("ormale

jane karakteristike pr vendet e evreopes kontinetet ku dominojn burimet e sdrejts s shkurar.

/5drsa burimet e s Drejts Kushtetuese n vendet ku %batohet sistemi-n!losakson s drejts jane t pr%iera 1.6 orms s shkurar dhe ormsjo t &hkurar9 drejta ;akonore,;akonet +ushtetuese etj.5 ba% t kesajmund t n2jerrim prku#%imin e s drejts Kushtetuese ku mund t jen tKontekstit 1.


5/30

hasim dhe jan t pranushme n !do rend.2.&%eci=ke'0an ato vendime t gjykatave Kushtetuese me t !ilat vlersohetKushtetushmeria e ligjeve dhe e dispo%itave e akteve t tjera e t !ilat hasim nato vende n t !ilat sht %batuar gjykata kushtetuese si institu!ion veqant prmbrotjen e Kushtetushmris.

1.B>"$6 &6-ND-D:

1.Burimet standardet s drejts kushtetuese jan aktet kushtetuese, aktetligjore, rregulloret e puns t organeve pr"aqsuese, dekretligjet, dhe aktet ebashksive t !aktuara autonome e lo!ale me t !ilat rregullohet materialKushtetuese,ndrsa Burimet &%eci=kejan vendimet e gjykatave.2.-ktet kushtetuesejan burimi m i rndsishm "ormal i s drejtskushtetuese, rndsia e tyre qndron n "uqin e tyre m t lart juridike n raport

me t gjitha aktet e tjera juridike. Kto akte paraqiten n "orma dhe me emrtimet ndryshme si kushtetut, li!j kushtetues, amendament kushtetues, anekskushtetuesetj.3.+ushtetutasht burim "ormal m i prhapur i s drejts kushtetuese, sht aktthemelor kushtetues, akt m i lart juridik, i !ili rndom emrtohet si kushtetut, eprjashtimisht edhe si ligj themelor. $e t rregullohen :shtjet m t rndsishmet materies kushtetuese, si: jan karakteri dhe organi%imi i pushtetit, lirit dhe tdrejtat themelore t njeriut e t shtetasit.#.?i!ji kushtetuessht akt kushtetues i !ili rndom paraqitet n raste kurek%iston kushtetuta e shkruar, si akt me t !ilin bhen ndryshime rrnjsore tkushtetuts ek%istuese.

@.-mendamenti kushtetuessht akt kushtetues i !ili paraqitet gjithmon nkushtet e ek%istimin e kushtetuts n nj vend. $e t bhet plotsimi i kushtetutsek%istuese ose ndryshimi dhe %vendsimi i normave t !aktuara t saj.A.-ktet li!joresi burime "ormale t s drejts kushtetuese kan "uqi juridike m tdobt n krahasim me kushtetutn, ligjin kushtetues, amendamenti kushtetues.+uqia e tyre juridike sht m e lart n raport me aktet nnligjore. 8urime t sdrejts kushtetuese, aktet ligjore duhet t rregullojn materi kushtetuese, duhet t;imiratoj organi ligjvns sipas pro!edurs pr n2jerrjen e ligjeve, apo sipas ndonjpro!edure m t ndrlikuar, por jo sipas pro!edurs pr n2jerrjen e aktevekushtetuese.

/.re!ulloret e %uns t or!aneve %raqsuesejan burime "ormale trndsishme t s drejts kushtetuese. Kushtetutat parashohin n2jerrjen erregullores s puns t organit pr"aqsuese nga vet ai organ. $e rregullore,rregullohen mnyra e n2jerrjes s ligjeve dhe akteve tjera juridike, organi%imin epuns s organit pr"aqsues etj.0.*endimet e !jkatave kushtetuesejan burime "ormale t s drejtskushtetuese me t !ilat vlersohet kushtetutshmria e ligjeve dhe dispo%itave e

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1


6/30

akteve tjera, n ato vende ku sht %batuar kontrolli dhe mbrojtja ekushtetutshmris nprmjet ktyre organeve t posa:me.

.Burimet M%teri%&e t s DrejtsKushtetuese

1.$e urime materialet s drejts kushtetuese kuptojm "aktor t !aktuar t!ilt kusht%ojn dhe ndikojn n "ormimin e normave kushtetuese dhe t drejtskushtetuese si deg t s drejts.2.Doket kushtetuesejan norma ose rregulla t pashkruara shoqrore me t !ilat

rregullohet ndonj :shtje me rndsi kushtetuese. Prapa tyre nuk qndrojnsanksionet shtetrore, por vetdija shoqrore e njer%ve. Kto jan t rndsishmepr vendet t !ilat kan kushtetut shum t shkurtr dhe t prgjithsuar,kushtetut t vjetr dhe sistem kushtetues stabil, si: sht rasti me 478.3.+onventat kushtetuesejan rregulla t pashkruara q mbshtetn dhe dalinnga pikpamjet e prgjithshme dhe praktika shumvje:are me "unksionimin eorganeve m t larta shtetrore, ve:mas t parlamentit dhe t qeveris , n njvend.#.Normat e %r!jithshme t s drejts ndrkomtarejan burime t sdrejts kushtetuese, pavarsisht nga "akti se a jan t sanksionuara me norma tbrendshme t nj vendi.

@.Praktika !jqsoremerret si burim material i s drejts kushtetuese n rastetkur gjykatat, lidhur me :shtjet e !aktuara me karakter kushtetues, marrin vendimeidentike apo t ngjashme dhe kjo kalon n praktik e !ila respektohet n t gjitharastet e tjera t ngjashme.(sht karakteristike e sistemit anglosakson, n ngli dhe478, sistemi juridik ku mbshtetet n t drejtn %akonoreA.


7/30

n ngli nuk sht e sistemuar as e kodi#kuar n tekst unik kushtetues, me t !ilindo t pr!aktohej rregullimi i saj shtetror e shoqror.8urime t s drejts kushtetuese n kt vend jan disa dokumente t vjetrapolitike, m e njohur prej tyre sht +arta e $adhe e ?irivee vitit >->=??, -kti mi themelimin(>@AA, -kti mi ashkimin e

&kocis(>@A@, -kti mi ashkimin e "rlands(>?AA vend t posa:m, siburim i s drejts kushtetuese ka %raktika !jqsore, e drejta 8akonoreetj.

Burimet e s drejts kushtetuesen &B-

E drejta kushtetuese n 478 mbshtetet n akte juridike t shkruara, prkatsishtn norma kushtetuese t kodi#kuara n tekst unik/kushtetut. 8a% e rregullimit

juridik sht Kushtetuta e vitit >@?@ e !ila s bashku me amendamentetkushtetuese paraqet burimin "ormal themelor t s drejts kushtetuese.

8urim jan edhe vendimet e Bjykats 4upreme t 478 dhe t gjykatave tjera"ederative lidhur me kushtetutshmrin e ligjeve.8urime tjera jan edhe disa ligje q i ka n2jerr Kongresi, me t !ilat rregullohetmateria kushtetuese, sidomos kur dihet se kushtetuta sht shum e shkurt.8urime t s drejts kushtetuese n kt vend jan edhe disa vendime t Kryetaritsi barts i pushtetit ek%ekutiv.4i burime t s drejts kushtetuese respektohen edhe doket gjyqsore dhe praktikagjyqsore.

.Kushtetut% si A$t Juridi$#P&iti$ IShtetit

ndsia e kushtetuts.4i nj ndr burimet "ormale themelore t s drejts, e n ve:anti t s drejtskushtetuese, kushtetuta sht jo vetm ba% juridike pr konstituimin dhe

"unksionimin e organeve shtetrore, por edhe burim i autori%imeve t tyre, pra ba%pr "unksionimin e sistemit politik t nj vendi.4i ligj m i lart, si ligj themelore i shtetit, kushtetuta sht ba% pr reali%imin dhesigurimin e drejtsis, ba% pr harmoni%imin e akteve t ndryshme juridike n njshtet.Kushtetuta sht akti themelor me t !ilin jo vetm q proklamohet, por edhegarantohen dhe reali%ohen t drejtat dhe lirit themelore t njeriut dhe t shtetasit.

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 @


8/30

+u%timi i kushtetuts

N ku%timin ormal kushtetutasht akt juridik i shkruar dhe i kodi#kuar, me

"uqi m t lart juridike, i miratuar nga organi m lart shtetror, sipas pro!edurss ve:ant.Kushtetutn, rndom e miraton organi m i lart shtetror/organi pr"aqsues(>,ose organi posa:risht i %gjedhur vetm pr kt qllim/Kuvendi kushtetues(-, ajomund t miratohet edhe nprmjet re"erendumi(6 si "orm m e plot nprmjet ts !ils vjen n shprehje dhe reali%ohet sovraniteti popullor.$iratimi i kushtetuts sht m e ndrlikuar se ajo pr n2jerrjen e ligjeve,kushtetuta miratohet me shumi! t kuali#kuar, e jo sikurse n2irren ligjet, kjo vlenkur kushtetuta miratohet nga ana e organit m t lart pr"aqsues.N ku%timin materialkushtetuta paraqet trsi normash ose rregullash themeloreme t !ilat rregullohen ba%at e rendit shoqror, shtetror e juridik t nj vendi, sipasktij kuptimi, nuk sht e rndsishme "orma e normave kushtetuese , as "uqia etyre juridike.+u%timi %olitik i kushtetutsprmban rregulla pr ku#%imin dhe kontrollin epushtetit politik, ve:mas n lmin e lirive dhe t drejtave t njeriut.+u%timi =lo8o=k i kushtetuts, sht shprehje e vullnetit m t lart, me t !ilnvendoset rendi i punve brenda shtetit dhe ko%mosit. Ky kuptim mbshtetet nmendimet e ristotelit dhe t 7egelit lidhur me kushtetuts.+u%timi teorik i kushtetutsnnkuptohet akti ose dokumenti publik i !ili paraqetligjin themelor dhe m t lart n nj vend, i !ili pr!akton ose juridikisht rregullonmarrdhniet themelore shoqrore/politike t atij vendi.

)6eorit mi llojet e kushtetutave

+ushtetutat jan klasi=kuar, %rkatsisht !ru%uar n kushtetuta tshkruara dhe jo t shkruara, kushtetuta t kodi#kuara dhe jo t kodi#kuar,kushtetuta t "orta(ngurta dhe kushtetuta t buta(elastike, Ceksibile, kushtetuta tdhuruara, pakte kushtetuese dhe kushtetuta t miratuara nga organi (kuvendikushtetues, kushtetuta reale, #ktive, realo/programatike dhe programatiko/deklarative, kushtetuta normative, nominale e semantike.5 teorin kushtetuese dominante sht ndarja e kushtetutave n ato t shkruaradhe jo t shkruara, t "orta dhe t buta dhe reale, #ktive e programatike.

)6eorit mi kushtetutat e orta dhe t uta


9/30

pr"aqsues i rregullt, por i miraton sipas pro!edurs dhe me shumi! votash, e !ilasht m e madhe se ajo pr n2jerrjen e ligjeve, konsiderohen si kushtetuta t "orta(t ngurta.Kushtetutat q miratohen nga organi i !ili n2jerr ligje t rndomta, ose sipaspro!edurs pr 2jerrjen e ligjeve t rndomta, konsiderohen kushtetuta t buta.

)6eorit mi kushtetuta reale, =ktive, reale'%ro!ramatike dhe%ro!ramore'deklarative.Kushtetuta reale konsiderohen ato kushtetuta q shprehin gjendjen ek%istuese realen shoqri.+ushtetuta =ktive konsiderohenato kushtetuta t !ilat nuk %batohen npraktik, q e "shehin gjendjen reale ek%istuese dhe u shrbejn garniturave npushtet pr t maskuar pushtetin e tyre autokrat.+ushtetuta reale'%ro!ramatikequhen ato kushtetuta t !ilat shprehin realitetinek%istues e njkohsisht pr!aktojn kahet e %hvillimit t mtejm.+ushtetuta %ro!ramore'deklarativejan ato kushtetuta t !ilat merren me

perspektivn dhe synimet e %hvillimit shoqror n t ardhmen duke mos shprehurgjendjen e tanishme.

)*etit e kushtetuts& %ari, kushtetuta sht ligj themelor i nj shteti. $e kushtetut !aktohet organidhe rregullohet pro!edura e n2jerrjes s ligjeve, ajo prmban rregulla juridike m tprgjithsuara se ato q prmbajn ligjet dhe rregullon materie m t gjer nga ajoq rregullohet me ligje. Dispo%itat e saj kan "uqi m t lart juridike n raport medispo%itat ligjore.& dti,kushtetuta ka vetin e aktit m t lart juridik. 5ga kushtetuta buron dhen t mbshtetet i tr rendi juridik i vendit. Kt po%it m t lart n piramidn eakteve juridike asaj ia siguron kualiteti i organit i !ili e miraton, pro!edura e ve:antpr miratimin dhe ndryshimin e saj si dhe prmbajtja e :shtjeve t !ilat i rregullon.& treti, kushtetuta ka edhe vetin e aktit ideo/politik. jo sht ba% jo vetm prrregullimin, por edhe pr ndryshimin e marrdhnieve shoqrore n nj vend.5prmjet kushtetuts vjen n shprehje ideologjia e !aktuar %otruese nmomentin e miratimit t saj. 5j numr i konsideruar i dispo%itave t saj, sidomosn pjesn hyrse, kan prmbajtje politike, nga se ato dispo%ita rregullohenmarrdhniet politike themelore n vend.& katrti, kushtetuta shquhet edhe si akt programor/deklarativ. jo pr!akton

sua%at e %hvillimit t rregullimit shoqror e shtetror t vendit, pr!akton qllimetdhe detyrat e rendit kushtetues, prmban dispo%ita pr %batimin e t !ilve duhetn2jerr ligje, prmban dispo%ita me karakter programor/deklarativ etj.

)Prmajtja e kushtetuts+ushtetuta, medoemos duhet ti rre!ulloj d Cshtje: lirit dhe t drejtat

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 F


10/30

themelore t njeriut e t shtetasit dhe %ushtetin shtetror.Garsisht nga vendi n vend, kushtetutat rregullojn organet e pushtetit legjislativ,ek%ekutiv e gjyqsor, organi%imin territorial, #nan!at, marrdhniet ndrkombtare,ushtrin dhe "or!at e armatosura, :shtjen e lu"ts dhe t paqes etj.

)Prrja 9struktura e kushtetuts

&humica e kushtetutave %rhen n!a %reamula dhe %jesa normative.

Preamula 9hrje, %arahrje, %arathnierndom gjendet n #llim tkushtetuts dhe sht e ndar nga pjesa normative e saj. jo shpreh ba%n ideoredhe qllimet pr t !ilat sht miratuar kushtetuta, prkatsisht ajo prmban at

lnd q duhet ta sendrtoj kushtetuta, pastaj kohn dhe rrethanat n t !ilat shtmiratuar etj.Pjesa normativeparaqet pjesn qendrore, prkatsisht kushtetutn e venditprkats. 5 t shprehet prmbajtja e tekstit t kushtetuts. Pjesa normative shte shnuar (sipas neneve me numra.

)$iratimi i kushtetuts5 praktikn kushtetuese jan t njohur tre subjekte, e n ba% t ksaj tri "orma tmiratimit t kushtetuts, t ba%uara n sovranitetin popullor (> miratimi idrejtprdrejt nga populli (me re"erendum, (- miratimi nga ana e organit (tkuvendit kushtetutvns dhe (6 miratimi nga ana e organit t rndomt

(legjislativ pr"aqsues.@[email protected]


11/30

;vendsimi i kushtetutsek%istuese me kushtetut t re nnkuptohet me vettermin dhe mundsin e ndryshimit.Pr ndrshimin e kushtetuts ek8istojn modele t ndrshme, n!a t cilatn %raktik mi8otrojn tre: 91 ndrshimi me an t reerendumit, 92me an t kuvendit kushtetutvns dhe 93 n!a ana e or!anit 9t

rre!ullt le!jislativ.ktet me t !ilat bhet ndryshimi apo plotsimi i kushtetuts jan ligji kushtetuesdhe amendamentet kushtetuese.Higji kushtetues praktikohet rndom, kur bhen ndryshime t vllimshme tkushtetuts.-mendamenti,si akt pr ndryshimin e plotsimin e kushtetuts praktikohet,rndom kur bhen ndryshime dhe plotsime m t vogla.Ndrshimi aktik i kushtetuts, kjo mnyr e ndryshmit t kushtetuts bhetnprmjet dokeve kushtetuese, interpretimit t dispo%itave t kushtetuts nga anae gjykatave, kshtu, pa u ndryshuar dispo%ita e !aktuar e kushtetuts interpretohetndryshe dhe i jepet prmbajtje tjetr nga ajo q i ka dhn kushtetutvnsi (si:sht rasti me praktikn e Bjykats 4upreme t 478.

/.Presidenti " e%.+osoves:Presidenti i )epubliks s Kosovs pr"aqson unitetin e popullit. Presidenti i)epubliks s Kosovs sht pr"aqsues legjitim i vendit brenda dhe jasht dhegarantues i "unksionimit demokratik t institu!ioneve t )epubliks s Kosovs, npajtim me kt Kushtetut.

)+om%etecnat e Presidentit91 %raqson e%ulikn e +osovs renda dhe jasht92 !aranton unksionimin kushtetues t institucioneve t %rcaktuara mekt +ushtetut93 sh%all 8!jedhjet %r +uvendin e +osovs dhe thrret mledhjen e %arte tij9# nEjerr dekrete n %ajtim me kt +ushtetut9@ sh%all li!jet e miratuara n!a +uvendi i e%uliks s +osovs9A ka t drejtn e kthimit %r rishqrtim t li!jeve t miratuara, nsekonsideron se jan t dmshme %r interesat le!jitime t e%uliks s

+osovs ose t nj a m shum komuniteteve t saj. 6 drejtn e rikthimitt nj li!ji mund ta shrt8oj vetm nj her9/ nnshkruan marrveshjet ndrkomtare n %ajtim me kt+ushtetut90 %ro%o8on amendamente %r kt +ushtetut9F mund t reeroj Cshtje kushtetuese n 7jkatn +ushtetuese91G udhheq %olitikn e jashtme t vendit911 %ranon letrat kredenciale t sheave t misioneve di%lomatike takredituar n e%ulikn e +osovs

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 >>


12/30

912 sht +omandant &u%rem i


13/30

e%uliks s +osovs.#. ;!jedhja e Presidentit het me d t tretat 92I3 e votave t t !jithde%utetve t +uvendit.@. Nse asnjri kandidat nuk merr shumicn %rej d t tretave 92I3 n dvotimet e %ara, or!ani8ohet votimi i tret n mes t d kandidatve t

cilt kan marr numrin m t lart t votave n votimin e dt dhekandidati q merr shumicn e votave t t !jith de%utetve, 8!jedhetPresident i e%uliks s +osovs.A. Nse n votimin e tret, asnjri kandidat nuk 8!jidhet President ie%uliks s +osovs, sh%rndahet +uvendi dhe sh%allen 8!jedhjet ereja, t cilat duhet t mahen renda d8et e %es 9#@ ditsh.

)&hkarkimi n!a 6


14/30

Neni F3+om%etencat e Qeveris)Qeveria ka kto kom%etenca:91 %ro%o8on dhe 8aton %olitikn e rendshme dhe t jashtme t vendit92 mundson 8hvillimin ekonomik t vendit93 %ro%o8on +uvendit %rojektli!je dhe akte t tjera

9# merr vendime dhe nEjerr akte juridike ose rre!ullore, t nevojshme%r 8atimin e li!jeve9@ %ro%o8on BuEhetin e e%uliks s +osovs9A udh8on dhe mikqr %unn e or!aneve t administrats9/ udh8on ve%rimtarin dhe 8hvillimin e shrimeve %ulike90 i %ro%o8on Presidentit t e%uliks s +osovs emrimet dheshkarkimet %r shea t misioneve di%lomatike t +osovs9F %ro%o8on amendamentimin e +ushtetuts91G mund t reeroj Cshtje kushtetuese n 7jkatn +ushtetuese911 ushtron edhe unksione t tjera ek8ekutive, t cilat nuk u jan

caktuar or!aneve t tjera qendrore ose vendore.

Neni F# )+om%tencat e +reminsitrit

91 %raqson dhe udhheq Qeverin92 si!uron q t !jitha $inistrit t ve%rojn n %ajtim me %olitikatqeveritare93 si!uron 8atimin e li!jeve dhe t %olitikave t %rcaktuara t Qeveris

9# ndrron antart e Qeveris, %a %lqimin e +uvendit

9@ kreson +shillin e &i!uris t +osovs9A emron Drejtorin e Pr!jithshm t Policis s +osovs9/ kshillohet me Presidentin e e%uliks s +osovs mi Cshtjet e"nteli!jencs90 s ashku me Presidentin, emron Drejtorin, ;vendsdrejtorin dhe"ns%ektorin e Pr!jithshm t -!jencis s +osovs %r "nteli!jenc9F kshillohet me Presidentin %r 8atimin e %olitiks s jashtme tvendit 91G kren edhe %un t tjera, t %rcaktuara me +ushtetut dheme li!j.

F.+retari " +uvendit91 %raqson +uvendin92 %rcakton rendin e dits, thrret dhe kreson seancat93 nnshkruan aktet e miratuara n!a +uvendi9# ushtron edhe unksione t tjera, n a8 t ksaj +ushtetute dhere!ullores s Puns t +uvendit. 0. N rast mun!ese ose %amundsie %r

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 >9


15/30

t ushtruar unksionin, +retarin e +uvendit e 8vendson njri n!annkretart.

);!jedhja dhe $andati1. +uvendi i +osovs 8!jidhet me mandat katrvjeCar, duke =lluar n!a dita

e seancs konstituive, q mahet renda tridhjet 93G ditsh n!a dita esh%alljes 8rtare t re8ultateve t 8!jedhjeve.2. ;!jedhjet e rre!ullta %r +uvend mahen m s voni tridhjet 93G dit%ara %rundimit t mandatit, kurse n raste t sh%rndarjes s +uvendit,jo m von se d8et e %es 9#@ dit %as sh%rndarjes.3. Presidenti i e%uliks s +osovs e thrret seancn e %ar t+uvendit. N rast se Presidenti i e%uliks s +osovs nuk sht n!jendje t thrras seancn e %ar, +uvendi mlidhet %a %jesmarrjen ePresidentit.#. $andati i +uvendit t +osovs mund t va8hdohet vetm n raste t7jendjes s (asht8akonshme %r masa emer!jente t mrojtjes ose nrast t rre8ikut ndaj rendit kushtetues ose si!uris %ulike t e%ulikss +osovs, dhe vetm %r aq sa 8!jat 7jendja e (asht8akonshme, siCsht %rcaktuar me kt +ushtetut.

)+omisionet1. +uvendi i +osovs emron komisione t %rhershme, komisioneunksionale dhe komisione ad hoc, q %asqrojn %rrjen %olitike t+uvendit.2. +uvendi, me krkesn e nj t trets 91I3 s t !jith de%utetve t tij,cakton komisione %r nj Cshtje t veCant, duke %rshir edhe Cshtje

hetimore.3. & %aku nj 8vendskresues i secilit komision %arlamentar, do t jetn!a radht e komunitetit tjetr n!a ai i kresuesit.#. Pushtetet dhe %rocedurat e komisioneve %rku=8ohen me re!ulloren ePuns t +uvendit.

)+om%etencat e +uvendit91 miraton li!je, re8oluta dhe akte t tjera t %r!jithshme92 vendos t ndrshoj +ushtetutn me d t tretat 92I3 e votave t t!jith de%utetve t tij, %rshir d t tretat 92I3 e t !jith de%utetveq majn vendet e re8ervuara dhe t !arantuara %r %raqsuesit e

komuniteteve q nuk jan shumic n +osov93 sh%all reerendum, n %ajtim me li!jin '9# rati=kon traktatet ndrkomtare9@ miraton BuEhetin e e%uliks s +osovs9A 8!jedh dhe shkarkon +retarin dhe nnkretart e +uvendit9/ 8!jedh dhe mund t shkarkoj Presidentin e e%uliks s +osovs n%ajtim me kt +ushtetut

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 >


16/30

90 8!jedh Qeverin dhe sh%reh mosesimin ndaj saj9F mikqr %unn e Qeveris dhe t institucioneve t tjera %ulike, tcilat, n a8 t +ushtetuts dhe li!jeve, i ra%ortojn +uvendit91G 8!jedh antart e +shillit 7jqsor t +osovs dhe t +shillitProkurorial t +osovs, n %ajtim me kt +ushtetut

911 %ro%o8on !jqtart e 7jkats +ushtetuese912 mikqr %olitikn e jashtme dhe t si!uris913 je% %lqimin %r dekretin e Presidentit mi sh%alljen e 7jendjes s(asht8akonshme91# vendos %r Cshtjet me interes t %r!jithshm, t %rcaktuara meli!j.

1G.+ushtetuta e e%uliks s

+osovs91/.G2.2GG0/Kushtetuta e )epubliks s Kosovs u qerti#kua nga PI5 me 2 Prill 2GG0,umiratua nga Kuvendi )epubliks s Kosovs me F Prill 2GG0dhe hyri n "uqi me1@ Qershor 2GG0.

'+ushtetuta e e%uliks s +osovssht n perputhshmri t plot mepro#%imin gjithpr"shirs ajo pos preambuls prmban 1A2 nenet ndara n 1#+a%ituj.'N %reamul'thksohet vendosshmria pr ndrtimin e Kosovs si vend lir,demokratik dhe paqdassh t gjith qytetarve t vet prkushtimi pr krijimin

e shtetit t qytetarve t barabartq do t garantojn lirit dhe t drejtat e'ytetarve dhe bara%in e tyre paraligjit.

)elacioni " +ushtetus s +osovs n Pakon e -htisarit1.lementet kresoret propo%imit gjithpr"shirs nuk mund t ndryshoheshindhe si t tilla u inkorporuan "jal pr "jal n projektKushtetues.)+ushtetuta e e%ulikss Kosovs sht n prputhshmri t plot mepropo%im gjithpr"shirs ajo pos preambuls prmban 1A2 nene t ndara n 1#+a%ituj.)&a " %rket t drejtave t komuniteteve dhe %jestarve t tre'Kushtetutae Kosovs ka pr"shir pothuajse n trsi aneksin - t propo%imit gjith pr"shirsdhe e ka bartur n kapitullin t Kushtetues .

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 >=


17/30

11.+ushtetuta e &B-

+ushtetuta e &B- u miratua n!a +uvendi +ushtetues n


18/30

pajtueshmrin e aktit juridik me kushtetutn n pikpamje t prmbajtjes s tij.+u%timi %olitik i kushtetutshmris kuptojm %batimin e ku#%imeve dhe tmasave mbrojtse n ushtrimin e pushtetit politik, t !ilat kan pr qllim taevitojn mundsin e arbitrari%mit, tejkalimit t autori%imeve etj.N ku%timin %olitik m t %r!jithsuar, kushtetutshmria nnkupton

respektimin e rregullave t lojs politike sipas t !ilave askush nuk disponon mshum pushtet dhe t drejta se sa jan t parashikuara me ato rregulla, ndrsashoqria sht e pajisur me mjete pr t shkelur e atyre rregullave.+u%timi %olitiko'juridik i kushtetutshmris nnkupton ek%istimin e rregullavethemelore kushtetuese shoqrore, n ba% t !ilave institu!ionali%ohet sistemipolitik dhe organi%ohet, ushtrohet dhe ku#%ohet pushteti politik, garantohen liritdhe t drejtat e njeriut dhe sigurohen mekani%ma e#kase pr mbrojtjen etyreLnnkupton ek%istimin e rendit juridik t mbshtetur n akte juridike dhepajtueshmrin e tyre me ligjin m t lart kushtetutn si dhe ek%istimin emekani%mave pr sigurimin e ksaj pajtueshmrie.

12.-n!lianglia sht vend i !ili nuk ka kushtetut t shkruar, q do t thot nuk ka nj ndrburimet m t rndsishme "ormale t s drejts kushtetuese. $ateria kushtetuesen ngli nuk sht e sistemuar as e kodi#kuar n tekst unik kushtetues, me t !ilindo t pr!aktohej rregullimi i saj shtetror e shoqror.

8urime t s drejts kushtetuese n kt vend jan disa dokumente t vjetrapolitike, m e njohur prej tyre sht +arta e $adhe e ?irivee vitit >->=??, -kti mi themelimin(>@AA, -kti mi ashkimin e&kocis(>@A@, -kti mi ashkimin e "rlands(>?AA vend t posa:m, siburim i s drejts kushtetuese ka %raktika !jqsore, e drejta 8akonoreetj.

13.+ushteuta e *ajmarit 91F1F

Jsht ndr kushtetutat m tipike liberale demokratike e miratuar n kt koh. Kjosht emruar sipas qytetit n t !ilin sht miratuar. $e t sht suprimuarmonarkia dhe sht %batuar sistemi republikan, duke e ruajturstrukturn "ederativet Bjermanis si "ederat klasike. Kjo kushtetut shpall Kuvendin (parlamentinorgan m t lart t pushtetit t !ilit i prgjigjen 'everia dhe 4he# i shtetit. Kjokushtetut pr!akton se t drejtat e shtetasve jan t drejta kushtetuese dhe seaskush nuk mund tua heq apo tua ndryshoj prveq me ndryshimin e kushtetuts.

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 >?


19/30

Kjo sht kushtetuta e parku prveq t drejtave politike e personale, %batohenedhe disa t drejta so!iale/ekonomike t shtetasit. Kjo %baton kon!eptin solidar tprons private. Kuvendi ka mundur t n2jerr dispo%ita me t !ilat autori%ohet she# ishtetit q n raste t jasht%akonshme t n2jerr dekretligje sipas nevojs me t!ilat mund ta emroj prkohsisht kryetar qeverie dhe personin i !ili nuk #ton

shumi!n e Kuvendit, ose mund t n2jerr dekret ligje sipas t !ilave mund tsuprimohen t drejtat e shtetasve t garantuara me kushtetut. Kshtu ka vepruar7eidenbergu kur e ka vn n pushtet 7itlerin i !ili pas "or!imit t pushtetit kalikuiduar kushtetutn dhe ka shpallur diktaturn "ashiste.

1#.+ushteuta e -9 nene.Kjo kushtetut sht miratuar nga Kuvendi i prbr shumi!a e t !ilve ishin$onarkist. Kjo kushtetut mbeti n "uqi deri n vitin >F9=. Kushtetuta e vitit >?@F


20/30

shkurtr prej dy alineve dhe nj neni vrtetohet besnikria ndaj deklarats mbi tdrejtatM.>@?F.+retari i e%uliksparaqitet organ qndror ku n ba% t nenit < ai siguronkontinuitetin e shtetit, garanton sovranitetin kombtar, integriteitin territorial dhe%batimin e marrveshjeve ndrkombtare. Kryetari emron kryeministrin, antart e

qeveris, kryeson mbledhjet e 'everis, n2jerr disa akte ka t drejtmn e vetos,shprndan parlamentin. i prgjigjet vetm n rast tradhtie ndaj vendit. 'everiaudhheq politikn e vendit apo disponon me administratn dhe "or!at earmatosura, ajo sht nismtare pr n2jerrjen e ligjeve nga ana e parlamentit, ajoprgjigjet vetm para Kuvendit Kombtar e jo para 4enatit si dhom e dyt.Parlamenti %rhet n!a d dhoma / +uvendi +omtar ' &enati +uvendikomtar%gjidhet drejtprdrejt me mandat < vje!ar sipas parimit 5j njsi%gjedhore, nj deputet me numr prej -=.AAA/>?A.AAA 4enati %gjidhet n mnyrt trthort. Parlamenti ka t drejt t autori%oj 'everin pr t rregulluar disa!shtje nga "ushveprimi legjislativ. rgan pr mbrojtjen e kushtetutshmris shtKshilli Kushtetues

1@.+ushteuta e &B-'ve91/0A& miratua nga Kuvendi Kushtetues (Ionstitutional Ionvenient n +iladel# m >@shtator >@?@. kuvendi ishte i prbr nga pr"aqsuesit e %gjedhur n >- nga >6shtetet e pavarsuara t meriks. jo hyn n "uqi n qershor t vitit >@?? pasrati#kimit nga -N6 e njsive "ederale. Prej vitit >@F> kjo kushtetut sht plotsuarm -= amendamente, -9 prej t !ilve jan n "uqi. 5umri i njsive "ederale shtrritur gradualisht dhe sot arrin n


21/30

pavarsin dhe Deklarata mbi lirit njer%ore (1.Ohe"erson. Kuvendi kushtetues q eka miratuar kushtetutn sipas Iarls 8iard e kan prbr


22/30

3.rasti sejdiu, aktet dhe ar!umentet Kdallimet me rastin %acolliM)asti sejdu eshte qe presidenti ne ate kohe ka mbajtur dy poste , si president dhe sikryetar qe d.m.th se kjo bjen ne kundershtim me kushtetuten e rep. se kosoves.Edhe rasti pa!olli ka ber shkelje te kushtetutes sepse nuk ka marre vota temja"tueshme gjat %gjedhjes se tij si president.

#.%ermend se %aku # li!je qe kan dal n!a %akoja e ahtisaritMa.ligjet e shtetsis dhe identitetitb.ligjet per inplementimin e de!entrali%imit!.ligjet per krijimin e instit!iuoneve te rejad.ligjet e sektorit te [email protected] keshillues te keshillit te si!uris se kosovesM5je per"aqesues presidentit te rep. se kosovesLDrejtori agjen!is kosovare per intelegjen!eKeshilltari lart kryeministritKeshilltari kryeministrit per siguriA.O%erkohshmerijadhe sh%allja si %arime te !jendjes sejasht8akonshmeMBjendja e jasht%akonshme ne rep. se kosoves %gjat po aq sa %gjat edhe rre%iku !aktuar qe ka re%ultuar me ket gjendje por jo me shum se =A dit,a"ati prej =A ditveeshte a"at #ks per!aktuar me kushtetut per te !ilin nuk ka nevoj me u votu nekuvend.5e rast nevoje kushtetuta le hapsir qe gjendja e jasht%akonshme mund te%gjas ne nje periudh prej 6A/FA dite ne rast se presideti konsideron qe rre%iku pervend eshte jasht%akonshum. Bjendja e jasht%akonshme mund te %gjas edhe >


23/30

jane shumi!e ne kosove.1G.imuniteti " !jqtarve dhe %rolurorve ne re%uliken e kosovesMBjyqtaret per"shir edhe gjyqtaret porot, ge%ojne imunitetin nga ndjekja penalepadite!ivikle,dhe shkarkimi nga "unksioni,per vendimet e marra,votimin e bere mendimine shprehur dhe per veprimet e tjera te nderrmarra qe jane 8renda "usheveprimit te

detyrave dhe pergjegjsive te tyre si gjyqtare.11.De=nicioni " drejtes kushtetuese si de! e se drejtesME Drejta kushtetuese si disiplin shken!ore merret me studimin e s drejtskushtetuese si deg e s drejts, me sqarimin, interpretimin e normave t !ilatrregullojn materien kushtetuese, me "ormulimin e instituteve juridike.

12.ar sht dekreti %residencial si%as le!jislacionit n uqi n +osov M5ro shemuj %r kt.=.Dekreti eshtte akt juridik me "uqi nenligjore,kryesisht e vene ne perdoriminstitu!ioni i presidentit te shtetit,psh,presidenti i ks me ane te dekretit emeronambasadoret e rep.se kosoves,shpall "alje per te burgosurit me dekret,dekreton

gjyqtaret e republikes se ks.

13'%ermend %eriudhat te cilat e karakteri8ojne 8hvillimin e kushtetutes neoteM

4hek.2v/ e drejta kushtetuese sipas %akonit4hekOG/OO deri ne "und te lu"tes se dyt boterore ,Hu"ta e dyt boterore deri ne vitet e FA/taGitet e FA/ta deri me sot1#.cila ka qen doesi kresore e kushtetutes se vajmaritMDobesi kryesore ka qene sepse ka lejuar qe presidentii te %gjidhet edhe pa

shumi!en e votive dhe ket e ka sh"ryte%uar edhe hitleri qe ka ardhur ne pushtet.

[email protected] e te drejtes kushtetuese njeh disa lloje te kushtetutave %ermendcilat jan atoMKushtetuta te shkruara,kushtetuta jot e shkruaraKushtetuta te kodi#kuara, kushtetuta jot e kodi#kuaraKushtetuta te "orta, kushtetuta te buta QCeksibile, elastikeRKushtetuta te dhuruara, pakte kushtetuese

Kushtetuta te miratuara nga kuvendi kushtetuesKushtetuta realeKushtetuta #!tiveKushtetuta realo/programatikeKushtetuta programatiko/deklerative dheKushtetuta normative si dhe nominale dhe semantike.1A.Burimet e se drejteskushtetuese ne +osove M

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 -6


24/30

8urimet"ormalete se DrejtesKushtetuese ne ). e Kosovesjane

1. Deklarata e Pavaresise;

2. Kushtetuta e Republikes se Kosoves;

3. AktetKushtetuese;4. Ligjet e KuvenditteKosoves;

. !endi"et e #j$katesKushtetueseteKosoves;

%. Konventat&vropiane per tedrejtat e 'jeriut e spe(i)ikuar ne Kushtetute.

7.

8. Mangesite e Kushtetutes se Vajmarit?

Kushtetuta e Gajmarit perpos %gjidhjeve demokratike, kjo kushtetute ka permbajturedhe disa %gjidhje jo demokratike, qe jane sh"ryte%uar per ta rre%uar demokra!ingjermane dhe %hvillimin e diktatures "ashiste, kjo i jep te drejte kuvendit qe ten2jerre dispo%ita qe e autori%ojne she#n e shtetit, qe ne raste te jasht%akonshme ten2jerre dekretligje sipas nevojes, me te !ilen mund te emeroj perkohesisht kryetarshteti edhe personin qe nuk ka #tuar shumi!en ne kuvend, kjo ishte ne kundershtimme parimin e kesaj kushtetute sipas te !iles kushtetuta eshte akti me i larte,dekretligji i nenshtrohet ligjit, etj.

9. rezervat e kushtetutes se vajmarit dhe Bill of rights?

neni 96 i kushtetutes ku parlamenti mund te krekonte nga presidenti qe ai tedekretoj per kryminister nje person edhe pse nuk e kishte #tuar shumei!en neparlament kjo ka ndodh ne raste te jasht%akonshme .kte ma se mirti e ka sh"ryd%uar71HE) ku pas ardhjes ne pushtet shpall diktaturen na%iste.

10.Permend menrat e miratimit te kushtetutesMa.miratimi drejtperdrejt nga populli Qme re"erendumRb.miratimi nga ana e organit Qkuvendi kushtetutvenesR!.miratimi nga ana e organit te rendomt QlegjislativR per"aqesues.

1F.Ndarja dhe kontrolli " %ushteteve ne kushtetuten e &B-'ve Rchek andalancesSM5darja e pushteteve eshteL pushteti ek%ekutiv/presidentiPushteti ligjvenes/kongresi dhe pushteti gjyqsorPresidentin e kontrollon kongresi perms impae!hmentit ndersa kryetari shtetit kate drejten e vetos,ndersa gjyqsorin e kontrollon ligjvenesi.2G.Pjesa hrese e deklarates se %avarsis se kosoves 1/ shkurt 2GG0M

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 -9


25/30

Pjesa hyrse pasi qe ne hyrje te deklarates ria#rmohet deshira per integrimeeuroatlantike theksohet se kosova esht nje rast spe!ial qe del nga shperberja

jokonsensuale e jugosllavise dhe nuk paraqet prosedan per !ilendo situate tjeter.21.Permend disa n!a %arimet qe sendertohen ne kushtetuten e re%ulikesse kosovesM

>.parimi epersis se kushtetutes-.parimi kushtetutshmeris "unksionale6.parimi ligjshmeris se akteve individuale9.parimi suprema!is se kushtetutes


26/30

[email protected] %ariminkosova njesi e mevetesishme ne kuader te ishju!osllavisM4ipas kushtetutes se ish )4+0/se te vitit >F@9 kosova ka pasur ku#jt e vet territorial,qe kane pasur !ilesin e ku#jve shtetror , si til ky territory esht pandashem edhenuk mund te jet obje!t kurr"ar ndarjesh dhe !optimesh territoriale. Per ndryshimin

e ku#jve te kosoves ka mundur te vendos vetem populli dhe organet legjitime tekosoves.2A.%ermend disa n!a urimet e te drejtes kushtetuese ne re%uliken ekosovesM

8urimet "ormale te se drejtees kushtetuese dhe burime materiale.

5e burimet "ormale hyjn L aktet kushtetuese, kushtetuta, ligji kushtetues,amandamenti kushtetues, aneksi kushtetues, aktet ligjore, rregulloret e punes teorganeve per"aqesuese, vendimet e gjykatave kushtetuese.8urime materiale janL doket 8akonet etj.

2/.numero disa elemente qe e kan %ercaktuar kosoven si njesi emevetesishme ne kuader te ish ederates ju!osllave'1F/#M4ipas %gjedhjeve te kushtetutes se )4+0 te vitit >F@9 dhe kushtetutes te K4 te tenjejtit vit, kosova ishte subje!t dhe element konstituiv "ederali%mit jugosllav me tedrejta te ngjashme me njesit e tjera "ederale.Parimet kushtetuese te !ilatper!aktonin kosoven si element konstituiv te "ederali%mit jugosllav ba%ohen ne Per"aqesimin e saj net e gjitha organet dhe institu!ioneve "ederative, pjesmarrjen esaj ne reali%imin e "unksioneve legjislative dhe "unksioneve te tjera ne nivel te"ederates. Etj.

20.7jkatat e rre!ullta ne e%. +osovesM

>.4istemi gjyqsor i Kosovs pas lu"ts i sht nnshtruar nj re"ormimi ttrsishm. $e vendosjen e administrats s K8/s, hyjn n "uqi edhe rregullorete &5$K/ut dhe ligji pr Bjykatat e rregullta t K4K/s, t !ilat aktualisht bjnrregullimin e sistemit gjyqsor n prgjithsi, duke pasur parasysh q edhekompeten!at eksklu%ive q i takonin kryeadministratorit t prgjithshm t K8/s.Pas shpalljes s pavarsis, me hyrjen n "uqi t kushtetuts m >< qershor, shtparapar t n2irret Higji i ri mbi Bjykatat i !ili bn rregullimin dhe ristrukturimin egjyqsorit. $e hyrjen n "uqi t ktij ligji, sh"uqi%ohet ligji pr Bjykatat e rregullta iK4K/s, rregulloret e &5$K/ut dhe ligjit pr kundrvajtjet.2F.Numero disa doesi te re8olutes 12##M

a.me shum eshte marre me pasojat e kri%es sesa me burimet e sajb.ka sanksionuar gjendjen e status quos!.nuk e ka njohur gjendjen e meparshme te shpallur me re"erendum.3G.numero komisionet e %erhershme te kuvendit te re%ulikes se kosovesMKomisioni per bu2het dhe #nan!aKomisioni per te drejtat dhe interesat e komuniteteveKomisioni per legjisla!ion dhe gjyqsiKomisioni per integrime europiane.

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 -=


27/30

31.&i do jete struktura e !jkatave ne a8e te li!jit te ri %er or!ani8imin e!jkatave 2G13M' nga janari i vitit -A>6, kur Higji pr Bjykatat do t bhet plotsisht "unksional,gjyqsori i Kosovs do t prballet me ristrukuturimin e plot t sistemit gjyqsor.

1 gjitha Bjykatat n Kosov do tSi nnshtrohen trans"ormimit t rrnjsishm t

strukturs dhe juridiksionit.Pra, si: mund t shihet, sistemi i gjykatave i )epublikss Kosovs do t prbhet nga Bjykata 1hemelore, Bjykata e pelit dhe Bjykata4upreme.32.Procedura e emerimit te !jqtarve te !jkates kushtetueseMBjyqtaret emerohen nga presidenti me propo%imin e kuvendit per nje mandatenentevjeqar pa mundesi va%hdimi,gjykata ka nente gjyqtar ku dy nga ta duhet te

jen nga komunitetet.33.Procedura e sh%alljes se !jendjes se jasht8akonshme MKushtetuta per!akton se gjendjen e jasht%akonshme e shpall presidenti repu. 4ekosoves pas konsulltimit me kryeministrin e rep. se kosoves.Pas shpalljes te kesajgjendje presidenti n2jerr menjher nje dekret ku per!akton gjendjen e rre%ikshmerisdhe ku#%imet e !aktuara gjat kohes sa %gjat gjendja e jasht%akonshme.8renda 9?oresh kuvendi rep. se kosoves duhet te jap pelqimin per ket dekret me shumi!votash te deputetve te pranishum nese nuk jepet pelqimi dekreti nuk ka "or! dhee"ekt.3#.Numero disa n!a a!jencit e %avarura ne re%uliken e kosovesMvokati popullit, auditori pergjithshem kosoves,Komisioni qendror %gjedhjeve, banka qendrore e kosovesKomisioni pavarur [email protected] konstetuive e %avarsis se kosoves 1/ shkurt 2GG0'elementetMPjesa konstituive/ e deklarates permban elementet thelbsore te deklarimit te

pavarsis dhe per!aktimit te vlerave kryesore te shtetit te ri.3A.%arimi " %ro%orcionalitetitne rastin e sh%alljes se !jendjes sejasht8akonshmeM.5e rast nevoje per masa emergjente te mbrojtjes,ne rast rre%iku te brendshum ndajrendit kushtetus dhe siguris publike,ne rast "atkeqsie natyrore e !ila prek teritorin erep.se kosoves ose nje pjes te tij.3/.Permend aatet e 8!jatjes se !jendjes se jasht8akonshme si%askushtetutes sere%ulikes se kosovesMBjendja e jashte%akonshme %gjat po aq kohe sa va%hdon te ker!enoj rre%iku dhe nukmund te %gjat me shume se per nje periudhe prej gjashtedhjetQ=AR diteve. Bjendja e

jashte%akonshme nese eshte e nevojshme mund te %gjat per periudha pasuese prejtridhjet Q6AR ditesh, por jo me shume se nentedhjetQFAR dite shtese gjithsej.

30.4ilin nen kosideroni se duhet ndrshuar dhe %seM&ne konsideroj se neni ?= duhet te ndryshohet per arsye presidenti republikes sekosoves duhet te %gjidhet drejtperdrejt nga popullii e jo nga kuvendi me votim te

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 -@


28/30

"shehte.3F.+ur !jkata kushtetuese ka te drejt te ej kontrollin e %rojektamandamenteve ne +&MBjykata kushtetuese kontrollin e projekt/amandamenteve e ben ateher kur kryetari kuvendit dor%on proje!t/amandamentet ne gjykaten kushtetuese per vlersimin e

ligjshmeris dhe kushtetutshmeris para miratimit te tyre ne kuvend.#G.Peraqesuesi civil nderkometar dhe roli " tijMPer"aqesuesi nderkombetar !ivil ne pajtim me propo%imin gjithper"shires per%gjidhjen e statusit te kosoves date -= mars -AA@ eshte autoriteti per"undimtar nekosove lidhur me interpretimin e aspekteve !ivile te propo%imit gjithper"shires.#1.+ur %residenti ka te drejt ten is iniciativen le!jislative ne +& M5ismen per te propo%uar ligje mund tam err presidenti rep. se kosoves ne"ushveprimin e tij,qeveria,deputetet e kuvendit ose me se paku >A.AAA qytetar,sipas menyres se per!aktuar me ligj. Higji miratuar ne kuvend nenshkruhet ngakryetari kuvendit dhe shpall presidenti kosoves pasi te ket nenshkruar 8renda ?diteve, pasi te ket marr ligjin. 5ese presidenti kosoves 8renda ? diteve pas marrjesse ligjit nuk ka mar asnje vendim per shpalljen apo kthimin e tij,ateher ligjikonsiderohet shpallur pa nenshkrimin e tij dhe publikohet ne ga%eten %yrtare.Higji hyn ne "uqi >< dit pas publikimit ne ga%eten %yrtare,perveq nese me ligj nukper!aktohet ndryshe.#2.4ili nen i +ushtetues se e%ulikes se +osoves sht m i rndsishmisi%as jush dhe %se MNeni 1 RPrku=8imi i &htetitS>. )epublika e Kosovs sht shtet i pavarur, sovran, demokratik, unik, dhe ipandashm.

-. )epublika e Kosovs sht shtet i shtetasve t vet. )epublika e Kosovs ushtronautoritetin e saj ba%uar n respektimin e t drejtave dhe lirive t qytetarve t vetdhe t gjith individve brenda ku#jve t saj.

6. )epublika e Kosovs nuk ka pretendime territoriale ndaj asnj shteti ose pjese tndonj shteti dhe nuk do t krkoj t bashkohet me asnj shtet ose pjes t ndonjshteti.

Neni 2 R&ovranitetiS

>. 4ovraniteti i )epubliks s Kosovs buron nga populli, i takon popullit dheushtrohet, n pajtim me Kushtetutn, nprmjet pr"aqsuesve t %gjedhur, mere"erendum, si dhe n "orma t tjera, n pajtim me dispo%itat e ksaj Kushtetute.

-. 4ovraniteti dhe integriteti territorial i )epubliks s Kosovs sht ipa!enueshm, i patjetrsueshm dhe i pandashm dhe mbrohet me t gjitha mjetete pr!aktuara me kt Kushtetut dhe me ligj.

6. )epublika e Kosovs, me qllim t ruajtjes s paqes dhe mbrojtjes s interesaveshtetrore, mund t marr pjes n sisteme t siguris ndrkombtar

E Drejta Kushtetuese Prmbledhje 3Pu)i *+%r'is Dre"i)j% ,-1 -?


29/30

#3.ar sht dekreti %residencial si%as le!jislacionit n uqi n +osov M5ro shemuj %r kt..Dekreti eshtte akt juridik me "uqi nenligjore,kryesisht e vene ne perdoriminstitu!ioni i presidentit te shtetit,psh,presidenti i ks me ane te dekretit emeronambasadoret e rep.se kosoves,shpall "alje per te burgosurit me dekret,dekreton

gjyqtaret e republikes se ks.

##'P-"$" " D"&+"$"N"$"6 P5;"6"*MEsht nje nder parimet e rralla te !ilen e karakteri%ojn kushtetuten e )epublikes 4eKosoves./Ket parim nuk e kan te gjitha kushtetutat, %akonisht ky parim paraqitet tea tokushtetuta dhe vende te !ilat kan qen nen administrimin nderkombetar para se tekrijohen si shtete te pavarura./$e diskriminim ne kuptimin e kushtetutes do te thot te kesh apo jot e drejta te!aktuara te !ilat mind mund ti o"roj kushtetuta si akti me lart ./Kushtetuta ket parim e proklamon kur behet "jale per te drejtat e kumuniteteve

paki!./1helbi ketij parimi eshte te pasurit te drejta te !aktuara per me shum se sa emeriton ne krahasim me te tjeret te !ilet e meritojn shum me shum.#@.4"?-6 (-N +5$P6N4-6 P&"DN6"6M/Presidenti per"aqeson )epubliken E Kosoves 8renda dhe jasht./5enshkruan marrveshje nderkombetare ne pajtim me kete kushtetut./&dheheq politiken e jashtme te vendit./Pranon letra kreden!iale te she"ave te misioneve diplomatike te akredituar ne)epubliken e Kosoves./Eshte komandant supreme "or!ave te siguris se Kosoves.

/Gendos per "ormimin e misioneve diplomatike e konsulare te)epublikes seKosovesne ba% te konsultimit me Kryeministrin./Emeron dhe karkon she"at e misioneve diplomatike te )epublikes se Kosoves mepropo%imin e qeveris. Etj.#A.QP65N $ "$P-4$N6M/mpae!hmenti nenkuptonL nje aku%im "ormal per gabime ao sjellje te paligjshmenga ana e nje %yrtari te larte publi! gjat ushtrimit te detyrave te tij nga "usha epergjegjsis se tij./Pro!edurat e mpae!hmentit %akonisht organi%ohen nga parlamenti, impae!hmenti%ana#llen e ka ne 8ritanin e$adhe pastaj 478.#/.


30/30

#0.+>*ND" *ND5& $ 2I3M>/Tgjedhja e Prsidentit te te gjith deputetve.-/vokati popullit mund te shkarkohet vetem me kerkesen e me shum se -N6 e tegjithe deputetve dhe ne ket rast kuvendi vendos me shumi!en e -N6 te te gjithdeputetve te tij.

6/4hperndarja e kuvendit behet me -N6 te te gjith deputetve, kjo shperndarje behetme dekret.9/)ati#kimi marrveshjeve nderkombetare te te gjith deputetve.N6 edeputetve.=/mandamentimin Qper"shin -N6 e deputetve qe kan vende te re%ervuara,garantuaraR@/$iratimi kerkeses se mbajtjes se sUan!es me dyer te mbyllura.

Literatura Kushtetuese

Documents

Transcript of Literatura Kushtetuese