UNIVERSITETI I PRISHTINES Fakulteti Ekonomik

Modelet formale te struktures kompetitive(Ekonomiks Menaxherial)

Dr. Sinan Ademaj

Analiza e struktures kompetitive

Pas definimit te objektivave, firma I shqyrton mundesite per arritjen e tyre

Strukturat e tregut: - Konkurenca e perkryer - Monopoli - Konkurenca monopolistike - Oligopoli

Konkurenca e perkryer

Kjo eshte forme relativisht e thjeshte e tregut

Nje numer i madh i bleresve dhe shitesve Hyrja e lire ne industri Produkte identike Maksimizimi i fitimit nga firma Mobiliteti i faketoreve te prodhimit Dituria e perkryer e mundesive ne treg

Balancimi ne hapin e gjate

Ne hap te gjate fitimet i terheqin hyrjen e firmave te reja ne industri Figura 9.3 Ne hap te gjate cmimi barazohet me shpenzimet

margjinale Veprimi i industrise percaktohet nga struktura e

saj

Konkurenca e perkryer dhe rivaliteti Ne kete tip te struktures se tregut firma ka

shum pak vendime per ti marre Cmimi caktohet na tregu Nuk ka arsye per reklame Vendimi I vetem qe firat e marrin eshte niveli I

outputit Industria eshte konkuruese Nuk ka rivalitet ne mes te firmave individuale Nuk mund te thuhet se firmat kane strategji

Konkurenca e perkryer dhe optimaliteti social

Konkurenca e perkryer njihet si forme shoqerisht optimale e struktures se tregut

Maksimizimi I mirqenies Tri aksioma :

- Konsumatoret jane racional - Konsumatoret jane te vveteinteresuar - Secili konsumaore individual eshte gjykues i , vetem valid i mireqenies se tij personale - Figura 9.4 - Figura 9.5

Monoploi: Balancimi I maksimizimit te profitit “Monopoli I paster”

Ne kete strukture te tregut mungojn ,presionet ne firma nga tregu

Firma ka me shume diskrecion per te ,vendosur objektivat e saja

Monopoli I paster: vetem nje firme Figura 9.6 Monopolet e pastra nuk realizojne

profite ,supernormale domosdoshmerisht

Monopoli dhe alokimi I gabueshem I resurseve

Ekzistimi I monopolit shpesh konsiderohet si shoqerisht I padeshirueshem - Firma nuk siguron pajisjet qe prodhojne me kosto me te ulet - Fitimi I monopolit shpesh konsiderohet e ardhur e pandershme - Cmimi nuk eshte I barabarte me shp. margjinale

Konkurenca monopolistikeBalancimi ne konkurencen monopolistike Ne konkurencen monopolistike ekzistojne

shkalle te diferencimit te produkteve Ne hap te shkurter firmat bejne profite

supernormale Figura 9.7

Konkurenca monopolistike dhe alokimi i resurseve

Ne afat te gjate nuk ka fitime supernormale Konsumatoret jane ne gjendje te zgjedhin Secila firme prodhon produkte te ndryshme Problem te identifikohet se cila firme eshte ne

diagram

Oligopoli

Oligopol = Tregu ku ekzisojne vetem disa firma Firmat jane ne varesi te ndersjelle Oligopolet ndryshojne ne disa menyra:

- Dupoli- Shkalla e diferencimit te produkteve- Kushtet e hyrjes

Bashkveprimi eksplicit apo kartelizimi (1)

Nese firmat te ndervarura ato mund te bashkohen Cmimi dhe sasia percaktohen si ne Figuren 9.6 Ligji I konkurences Krijimi dhe mbajtja e karteleve eshte e veshtire

- Rivalieti- Karteli mund te prodhoj me shume produkte sa sa

mund te shiten- Mashtrimi nga ana e disa pjesemarresve- Faktor kyc eshte shkalla e informimit

Bashkveprimi eksplicit apo kartelizimi (2)

Suksesin e kartelit e percaktojne:- Numri I firmave- Diferencimi I produkteve- Publikimi I cmimeve- Normat e uleta te zhvillimit teknologji- Ekzistimi I asociacioneve tregtare

Ne afat te gjate, karteli dobesohet per arsye te:- Kercenimi nga hyrja e re- Kerkimi per substitute

Shembulli I OPEC - ut

Luftrat e cmimeve dhe teoria e lojrave

Rivaliteti nemes te firmave mund te behet i ashper

Cmimet ulen derisa bien shpenzimet margjinale

Teoria e lojrave i shpjegon marredhenjet ne mes te firmave

Figura 9.8: Matrica e pageses Lojrat me shume zero

Stabiliteti i cmimeve dhe modeli i lakores se pjerret

Ky eshte nje model i thjeshte i firmes individuale ne oligopol

Pikenisje eshte supozimi se firmat ne industri kane gjetur menyren per formimin e cmimeve dhe secila firme e dine nivelin e outputeve te cilin mund ta shese

Figura 9.9 Modeli i lakores se pjerret nuk siguron parashikim

mbi nivelin e cmimit Kur cmimi caktohet njehere ai eshte i qendrueshem

Bashkveprimi i cmimeve dhe struktura e tregut

Oligopoli = outputi I industrise eshte i perqendruar ne duart e nje numri te vogel te firmave

Teoria nuk tregon se sa firma duhet te jene Figura 9.10 Tabela 9.1