",

~.. ( l~J;.; .. ,~;~~. . ~~:;l'.,tl!k~;~;.-...~~.~

.... 'r ...ll"lolia; '~i

l \ --~-j

LIBER

VESPERALIS JUXTA RITUM

SANCTAE ECCLESIAE

MEDIOLANENSIS .

ROMAE TYPIS soc. S. JOANNIS EVANGEUSTAE

DESCL:E ET SOCII Typographi Pontilicii

MCMXXXIX

('

~---~-

-

\"': ~

i Nostrum hoc omne opus ejusque ratio supremo Apostolicae"l SOOis judicio subjecimus, praesertim circa restitutionem veteris

;

1 1i \

I! r i

( ( \ [\

,

!

I J

1 I,

-Officii Vesperarum Dominicae in Capite Quadragesimae. Qua de re, epistolam Pio PP. XI eel. record. ,direximus. Sacra autem Rituum Congregatio Pontificis jussu; novae editionis folia diligenter perpendit; emendatos textus' cum veteribus contulit; emendationis rationes aequa lance perpendit; consultorum sibi probatorum vota exquisivlt; Summo tandem jubente Pio XII Pontifice Vesperale hoc Ambrosianum ad codicum fidem probavit.

Innovatis jam carminibus, Venerabil,es Fratres, cantate Domino canticum novum; (aus ejus in Eccl~sia Sandorum. Canticum novum, amorem novum Psaltes appellat; ilIum inquimus amorem, de quo Propheta cecinit : Dabo vobis cor novum, et Spiritum novum ponam in medio vestri. , Quae perfecta laudis adoratio in Spiritu et Veritate Ecclesiam decet Sanctorum; sacerdotum scilicet fideliumque choros, qui in Carminibus et vasis p'salmorum divinas fraequentant Operis Dei laudes. Quibus respondeantpropitii de caelo Angeli, perpetim canentes Apocalipseos illud : Amen) Hallelujah.

I

Dabamus Mediolani, In Albls ipsis Paschalibus, V id. AprllesMCMD{)J(IX. '

+ Hildephonsus Card. $. MARTINI, Archiepisc;

, .,

{ I

,f

II

I

"

','

}

DE RATIONE

ET USU HUJUS

VESPERALIS

Vesperalis hujus libri melodiae diligenti collatione et oppO~una exploratione ambrosianorum codiciJm,quJoptimi aestimantur, a ' 'Superiore ArchiepiscopaJi MediQlanensi Atl)enaeo Musicae ,Sacrae statutae sunt: eadem prorsus' ratione qua et illi: cantus Missalis iterum, editi Antiphonalis Missarum et :. OOWii ~ Missae pm Defunctis , qui nunc typici, ut aiont, ba~i SUllt. cum a S.RR.' C.deer

1 t

i

vj. De Ratione et usu hujus Vesperalis. Quae peculiares constantesque dotes inveoiuntur non in elegan

tibus t~ntum longisque melismatis, quae virgineae cujusdam, ut ita dicamus, musicae suavitatis et veluti orientalis sunt saporis; sed etiam in antiphonia et in psalmodia, qure tantae simplicitatis ac popularis sunt indolis, ut eperam curamque prodere videantur'magni illius Doctoris qui Mediolanensi Iiturgiae nomen dedit.

Peculiares, quas diximus, dotes, propriis rythmicis et melodicis formis statutae, inveniuntur quoque io cantibus illis, qui melodis substantiam similem, vel eamdem prorsus, videntur habere ac analogi gregoriani cantus. Quo fit ut in his adjunctis duplex admittenda sit traditio ex unico praecedenti fonte, quarum utraque secundum proprias notas evoluta sit, eumdemque sibi 'exigat honorem; etiamsi interdum (quod tamen diffici~e fiet) .accurate definiripossit utra sit antiquior.

Omnil1o vero, tam in cantibus ornatioribus quam in simplicioribus, miranda est modorum ars qua ipsi cantus compositi sunt, quaeque'longe antiquior liberiorque videtur et minus artificiose composita quam 'in gregorianis melodibus, necnon anterior prorsus quibusdam aevi medii doctrinis de musicis modis.

Qua formae maturitate eademque natura factum esse videtur ,ut Mediolanensis liturgia, et textus scilicet et cantus, ab antiquissimis, immo a primis, suis temporibus proprios sit transgressa fines, et ad Meridianas ltaliae partes pervenerit; ubi et diu post

Magn~m Gregoriutn viguit. ,Officia vero nova, seu saeculorum decursu in liturgiam medio-

lanensem inducta, necesse fuit centonizare It juxta propriam indolem ambrosianae collectionis.

Mediolanensis autem Ecc1esiae Auctoritas, cum jam multos .annos breviarii ambrosiani ad criticae artis normas emendationi 'intendat, hoc statuit ut Vesperalis hujus textus jam nunc', ubi cantus exigeret. eorrigeretur; ita ut melodis formulae hic statutae, etiam post peractam breviarii emendationem, non amplius mutarentur. Qua de causa, ad musicorum codicum fidem, (postquam ipsi cum allis antiquissimis, licet non .musicis, documentis. coltati sunt), et ad normam decretorum a ,S. RR. C. datis 14 martii 1906 et 7 augusti 1907 in hac editione quaedam, pro' opportunitate, inductae sunt variationes, verbis

De Ratione et usu hujus, Vesperalis. vij. tlqnnullis seu syllabis additis, sublatis vel IQco mutatis; at ~m~ et tan'tum cum id musicae formae ratio requireret.

Cum ea quae de modo scribendarum notarum seu de notatione et de musico numero seu de rythmo ambrosianis jam dicta sunt in praefatione Antiphonalis Missarum hie quoque vim suam habeant, easdem tantum adjungimus regulas quae ad usum hUju~L Vesperalis.

Ut rite neumae, rythmica signa et cetera ambrosiano caotui peculiaria intellegi possint, has normas, e codicibus et ex aotiquis auctoribus deductas, statuimus, primitivam formam ambrosianae scripturae oratoriae, seu chironimicae. super adjungentes.

A. -:.. Neumae seu patius accentus e quibus neumae gignuntul'.

Virga , (/) nota altior : accentus acutus. Punctum (. vel -) nota depressior ; aecentu8 gravis.

Ex his melOOids accentibus neumae omnes effectae sunt, quibus vis inest non quantitativa sed melodica. QUoad enim quantitatem, sicut accentus, ita et notulae omnes eamdem vim habent, licet hrec leviter 111utetur pro loco quem in melode iIIae obtinent.

Simplices neumae duabus ootis constantes : Clivis r- (n) est ronjunctio accentus aeuti (virgae)

et gravis (panetl) ! idem valet Be accentus circumtlexus.

Pes seu podatus D(.I vel .,/) est coDjunetio aecentus gravis (pqndij et aeuti (virgae) : idem valet ac a~tus anticirelUDflexus.

Simplices neumae tribus notis constantes : Climacus,. (/" vel/-_) est conjunctio unius accentus acuti

et duorum gravium. Puncta (accen~ tus graves). cum exoriantur e linea diagonali partita, fQrmam sumpse-' runt cujusdam rhombi.

N 811. - 4

.. De Ratione et usu hujus Vesperalil!i. ix.viij. De Ratione et usu hujus Vesperalis. Liquesce1ls cujus finis est solutam efficere en.unScandicus il J (./ vel._/) est conjunctio unius accen~us gravis

tiationem litterarum illarum consonan, et duorum acutorum, cum letu super

JI, ~, ~, '.', (, q fI / .. ) tium, qure liquidre dicuntur, necnonprima notula. diphtongorum. Ambrosiani codicesr Sal/cus a(/' vel .V"') est conjunctio unius accentus gravis saepius liquescentes notulas solas ex

. " et duorum acutorum; at ictus est biOOnt, rarius cllm neuma duarum vel 1 1 [

I I 1 ) \

\ I I

\ Ii ! ~

super secunda notula (cf. infra). trium notularum unitas. Quem duplicem usum nos quoque servavitnus,Po~r~ctus. sefl ,.. (IV veln/) est conjunc~io accen~us acu?, ac-

cl'VIS resupma centus gravIs et altenus acuti. ubi aderat in antiqua Dotatione.

Torculus. seu ... ("" vel V"'.) est conjunctio acce~tus gravis cum 2) pro rytbmo vim habent : pes /lexus acuto et altero gravi.

Pressus qui in eo consistit quod punctum (seu Neumae compositae.

-II. (/"' vel/II), .a (/.1') apostropha) ponitur ante neumas (pun-Quinque quae praecedunt neumae dicuntur compositae, si plus I- I ctum ante neumam. pressus); aut, per

quam tres notulas numerent ,.. t; vel si neumre inter se i I'a (.!"Jr) ~r. (JrIf) unicam emissionem, in UIJUQl', dupUcis temporis sonum unitur ultima qotula agglutinentur bioae aut ternae. ,. - I I

"'r. (v'lJr) ~~ (IfIV) alicujus neuroae cum prima sequ~tisIta pes et climqcus .., efficiunt scandicum subpunctum; duo I I n~umae. Uniones mae rythmica.e pl.e

pedes J't4 J:lant tonulum lesupinum,' duo clives, r-J- porrectum ~,~. (;f'-,>, etc. rumque non parvi sunt ponderis, l;uq,l /lexum etc. . ad eas prrecipue annitatur rythmus.

Oriscus _ (}) qui est punctum ($ell apostropha) post neumam B. - Neumae ad ornatum. , positum (punctum post neumam. or/seus). Ipse

=- ~. ,.._ igitur claudit et munit .neumae finem. In CQdicipus \ IQure triplicem habent vim: I} pro euphonia j 2) pro rythmo; vero ambrosianis invenitur sive in forma commu

.. niter tradita, sive in forma ilia quae imPfoprie ~) pro expressione. " plica " appellata est. Ipsius est inter se neuma

1) Pro euphonia vim habent : I I rum uniones distinguere quae sunt in quadam serle Quilisma l1li (.-I) huc tendit ut producat praecedentem =- r- notarum super eamdem chordam positarum, ita ut

notulam; vel edam, si sit post neumam post or/scum semper incipiat nova neuma. Cum "~ vel, I. duarum notarum, vim priorum notu tamen oriscus potius maneat DotuJaagili~, !;tQfl~ est semper in praecedenti~.,larum geminet.

In hoc Antiphonali quilisma tunc t 3) pro expressione vim habet: tantum restituimus cum antiquiora fragmenta ipsum ponunt in intervallo Apostropha ~ ., .., qure numquam in ambrosjan~s codicibus

adhiOOtur nisi in casibus dequibus jamtertiae ascendentis, aut in serie nota (, "vel #. ~) supra diximus;ut videlicet constituat autrum in quinta ascendente : qui ultimus pressum (ante neumam) et ~nc quoque puncflcasus in posterioris quoque aetatis chi I I.... formam habet, aut oriscqm (post neu~m).rographis reperitur.

\i I I, I

De Ratione et usu hujus Vesperalis. xj.;x. De Rationeet usu hujus Vesperalis. "'"1

t) in" salieu". In hao neuma, quae constat trihus notis ascen 2. Punctum mora vocis " .' r-: =: ,. vere duplicem vim dentihus, ,. quarUin prima a ceteris soluta est, ictus rythmicus confert notulae, seU ilIam proprie duplicat, ac propterea statuit

. ."".. .. novam rythmicam vim in successione binaria vel ternaria motus. cadit in secundam"notulam, quae paululum etiam hic protrahenda f "

Sic convertimus quaedam "~I tenete" necnon moras propr~s1 est, sicut huic neumae peculiariter convenit. ultimae notae periodor:um. d) in "quilismate" ~ ~. Ictum rythmicum hic semper.\ 3. Ictus rythmicus : hoc modo, artis musices vocabuIo\ desi

accipit notula quae quilisma praecedit : si vero praecedat podatus gnatur nota quae est fulcrum motus rythmici. " aut divis, eorum prior notula geminatur, et altera ictum fert ac Hie rythmigradus, qui absque impulsionibus et monotonia producitur, uti ex exemplo a1lato patel. procedit, libere sibi succedit tertia aut quarta quaque nota (tern:.

pora simplicia);" ita ut uniones btnarias aut ternarias (tempora e),. . .: ,.: initio in notis quae duplicem habent vim, composita) constituat. " . " "

l per " punctum moram lIocis " significatam. Quapropter inter duos ictus semper intercedere debet una saltem nota, nec plus quam duae. I)' ., ,.,. ictus rythmicus notatur " episema~e recto" in I Ictus porro rythmicus prorsus distinguitur ab accentu tonico, notis solis (pundis) aut in subdivisionibus neumarum quae plus cum notae quibus respondetsint tantummodo fulcra" quibus quam tres notas habeot. Iterumanimadvertimus hoc signum, rythmus firrnet gressus suos; Accentus" tonieus, e contraria'. per

cum gressum U/.ntum rythmicum indicet, nihil ad notularum vim t ") se semper est agiUs, sublimis et ad arsim pertinet tam rytbmiciet intensitatem conferre. '

quam melodici motus verbi.' In hoc Antiphonali ictus rytkmiCus adest licet nullo ~qtiaIiD. - Pausae earumque vis.

signi notetur : " . a) initio neumarum. Si interdum, quod raro contingit, ictus

1. .1 Denotat me/odis linem, vel eantandi vices a choris ponendus 'sit super secundamnotam, ostenditur signa de quo esse commutandas. Ipsa praeparatur, cursum retardando plus vel infra (dr. f.) minus, sicut u;xtus vel meJodia requirunt. b) in " pressu ", in quo tamquarn vera initii nota hahetur prior

duarum" quae eadem tono canendae sunt per unieam vocis 2. Eest linalis periodi seu pausa major. Quae et ipsa emissionem.

Vnde, in casibu5 qui, ut sequentes, v~niunt: ~jI. r,~ :rpraeparanda est quadam mora, minore tamen quam in praece? prima neuma harum trium unionum, quae pressum constituunt, denti. Vult ipsa quoque cantus indutias, saltem spatio unius ictum proprium e prima in secundam transfert notulam. "' notuJae productas.

In moltis vero ex his casibus, ambrosianos codices imitati, super primam notulam pressus, et clivi's cum oriseu,' saepius etiam

1\ 3. .~ .pausa media idest finalis membri cujusdarn periodi :

\ , \ --- episema posuimus, ad' indicandam quamdam moTam, r~ ~.-;"

non requirit indutias neque notuJarum geminationes, praeter eas ut vitaremu~ praecipiteJD Q1otum.in $ecundamllOtulam: igitu;r quae aliunde in ipsa notatione indicantur. et ipso ultimae notulae 1'!, effectu potius negativOt " .; ; , : jtempore tribuit respirandi madum.

11I !

-- ---

xiJ. De Ratione et usu hujusVesperalis. De Ratione et usu hujus Vesperalis. xiij.,1 1

-t- _ I -t-In antiquioribuschirographis ambrosianis, geminata (distropha) saepius reperitur quam trigemina (tristropha). Geminatam j 4. a) -i-;- b) .-- c) -.-- pausa minima seu incisi : i i

I (seu distropham) ilIam servavimus, discernentes eam a simplici puncto duplici, quando sensus melodicus, rythmicus aut textualis agiliorem vivacioremque dictionem exigebat, numquam vero ad 1 quietem indicandam. Tunc igitur exprimenda est quadam repercussione, vel siid~cere Uceat)terata quadam, dulci etsi non molli, soni emissione, ac si esset duarum ,notularum neuma : quod faciliorem efficit dictionem protractam et unionem textus cum melodia.{ : Quae repercussio si digne fieri nequeat, satis erit uno tenore totum proferrei sed. prout res exegerit, suaviter crescendo vel decrescendo.

i l . C. - Signa suppletiva.

l I'

Ambrosiana fragmenta, sicut codices romani qui apud S. GaIJum, Benevenq, Nooantulae, Divodurl. Carnuti et in Aquitania se~vantur, neumarum ~ripturam moderant!Jr, vel pecuUaria signa eidem addunt, ut indicent sivemutationem quamdam, quae rytbmicam neumarurn vjm afficiat, sive tantum aliquam dictionis subtilitatem. .' '"

:\ , f{Qrmae: ,: Quae' signa in hoc quoque Antiphooali Missarum recepimus : f

a) ad uniones neumarum explanandas; '\ . b) a~ sonorum divisiones notandas;

4:},a" eo~!Jm vim definiendam quoad modaUtatem et quoad progressionem periodi textus ac melodis.

\ i1. Ep{~t1ma, !tr(lnsversum, i ; r- ~ rl'a ,.. (i .. -./

t :

j '. .. ,.. ~ \ V Irir/. 01"" j.,.-.J denotat notulas paulu1um producend~

.. ,. ,

~~ .. I~aque llotula, a qua fert~r, nonestduplicaada in binaoa aut teCQCU'ia s~~iOJ1e m()h~.;.qeque emit~ intensitate 8C;l~~1

1

majore quam a textu et melodia requiratur. ' . ' : t': " ."'. . .. '. .

:In i chirographis indicatur quoque mediante littera T" (tenete); dum j e" (ce/eriterj denofat ireditum ad: Consuetllnl motum, vel ind:cat motum communem, seu mediocritef3eceleratuJ1l.

~ I

j omnia servanda sunt sicut in praecedenti pausa media, at plerumque denegatur respiratio. In a denotat notam dupUcandam; j

II! in b morae subtilitatem tantum j in c, nullam moram, sed solum ictum, cum analytice aliud sit quam finalis seu thesis rythmi elementaris.

'" V'r ul ---J--. respirationi, e superiore nota sumptae, breve I gad.il. -- tempus conce It.

6. a) i b) est simplex significatio gressus rythmici, et ponitur supra vel infra notas quae terminant unionem binariam vel ternariam, cum quadam mora in a, non in b. Numquam super his danda est major vis sono, cum haec solummodo e textu vel e melode pendeat.

7. hoc signum, initio alicujus melodiae posftum, indicat ambitum intonationis a cantore dandae : in fine vero, iteratiQUQR a1ic.yus partis.

._/~