LESMATERIAAL VOOR HET VO ter voorbereiding op

THE ARMED MAN KARL JENKINS

Marinus Scholten

2

INHOUD:

VOORWOORD THE ARMED MAN in de PROWISE PRESENTATIE:

ACCOUNT AANMAKEN PROWISE PRESENTER OPSTARTEN THE ARMED MAN OPENEN: NAVIGEREN MET PROWISE PRESENTER

KAPELLA VOCALE DRENTS JEUGDORKEST

THE ARMED MAN

KARL JENKINS

THE ARMED MAN - KARL JENKINS

1.L’HOMME ARMÉ 2.THE CALL OF THE PRAYERS 3.KYRIË 4.SAVE ME FROM THE BLOODY MAN 5.SANCTUS 6.HYMN BEFORE ACTION 7.CHARGE! 8.ANGRY FLAMES 9.TORCHES 10.AGNUS DEI 11.NOW THE GUNS HAVE STOPPED 12.BENEDICTUS 13.BETTER IS PEACE

PRIJSPUZZEL

3

VOORWOORD

Voor docenten en leerlingen. Het voor jullie liggende boekje, aangevuld met een interactieve Prowise-presentatie voor het digibord, is gemaakt ter voorbereiding op de vredesmis The armed man. Deze mis is gecomponeerd door Karl Jenkins en uitgevoerd in het jaar 2000 in het kader van de Milleniumviering. Jenkins heeft het werk opgedragen aan de slachtoffers van de Kosovo-krisis. Het gemengd koor Kapella Vocale voert het werk uit samen met het Drents Jeugdorkest. Programma: 20 april 2012 20.15 uur Hoofdstraatkerk Hoogeveen(o.l.v.Roelof Bosma) 21 april 2012 20.15 uur RK Henricuskerk Klazienaveen(o.l.v.Roelof Bosma) 28 april 2012 20.15 uur Jozefkerk Assen(o.l.v.Roelof Bosma) 4 mei 2012 21.00 uur Grote of Mariakerk Meppel(o.l.v. Nico Sieffers) De mis past heel goed bij de plechtigheden rond 4 en 5 mei. Het lesmateriaal (lesboekje + Prowise Presentatie) kan worden ingezet binnen de vakken muziek, geschiedenis en maatschappijleer. De indrukwekkende muziek in combinatie met de gebruikte teksten zal bijdragen tot het bewustmaken van de gruwelijkheden die oorlog met zich mee brengen. Het lespakket kan worden gebruikt door alle klassen in het Voortgezet Onderwijs. Er kan klassikaal of in kleinere groepen mee worden gewerkt. Lesboekje en Bordpresentatie sluiten naadloos op elkaar aan. Voor die presentatie moet een account worden aangemaakt; daarna kan het bestand The armed man worden geopend. Zie toelichting in het hoofdstuk THE ARMED MAN in de PROWISE PRESENTATIE In het hoofdstuk PRIJSVRAAG kan een prijspuzzel worden ingevuld. De oplossing moet per mail worden gestuurd naar: Mevrouw Julia Rosenbaum, mailadres: jarjac@home.nl Wij hopen dat het gebruik van dit lespakket en het bezoeken van de concerten het maatschappelijk bewustzijn vergroot. Namens Kunst & Cultuur Drenthe Marinus Scholten

4

THE ARMED MAN in de PROWISE PRESENTATIE

ACCOUNT AANMAKEN

1. Account aanmaken. Ga naar: http://www.prowise.com/home

2. Kies voor:

3. U kunt zich gratis aanmelden door de velden in te vullen:

5

PROWISE PRESENTER OPSTARTEN

1. Ga naar: http://www.prowise.com/home 2. Log in met gebruikersnaam en wachtwoord 3. Klik op:

4. Klik op:

5. Klik op OK:

6. Prowise Presenter start:

6

THE ARMED MAN OPENEN:

1. Klik op bestanden in de balk onderin:

2. Klik in het dialoogvenster op openen:

3. Kies het bestand The armed man

4. U kunt aan de slag met het lesmateriaal:

7

NAVIGEREN MET PROWISE PRESENTER

1. Op de balk onderin kunt u navigeren naar de verschillende pagina’s. Klik op 1

2. De dialoogbox paginabeheer gaat open. Voor meer pagina’s kunt u scrollen

3. Binnen elke pagina kunt u navigeren naar meerdere hoofdstukken

8

4. Belangrijke gereedschappen:

aanwijzen/verplaatsen

tekenen/schrijven

gummen

5. Samengevat:

vorige pagina paginabeheer volgende pagina hoofdstukken NB Een directe link naar het bestand The armed man staat op de site van K & C: http://www.kcdr.nl/onderwijs/voortgezet/thearmedman

9

KAPELLA VOCALE o.l.v. Roelof Bosma

Kapella Vocale, opgericht in 1927 onder de naam Kapelkoor, is een gemengd koor met een lange traditie. Onder leiding van dirigent Ente Bosma is in de jaren negentig de eerste aanzet gegeven tot kwaliteitsverbetering van het koor, en leidde tot het meedoen aan diverse concoursen, waarop goede resultaten werden behaald.

In maart 2002 droeg hij het dirigeerstokje over aan zijn zoon Roelof Bosma en onder diens bezielende leiding sloeg het koor een nieuwe weg in. De naam van het koor veranderde in Kapella Vocale. Het repertoire werd aangepast, de traditionele koorkleding afgeschaft en het aantal in eigen beheer georganiseerde – concerten uitgebreid. De koorleden volgen regelmatig stem- of koorscholing, hetgeen bijdraagt aan het behouden en verhogen van het niveau van het koor. Kapella Vocale streeft hoge ambities na en wil een regionaal toonaangevend koor zijn. Aan de concerten werken professionele musici mee.

Een gemengd koor bestaat uit vrouwenstemmen(sopraan, alt) en mannenstemmen(tenor, bas). Ter gelegenheid van dit project is het koor uitgebreid met extra zangers. Verder doen een aantal solisten mee.

Dirigent Roelof Bosma

10

DRENTS JEUGDORKEST

Drents Jeugdorkest o.l.v. Nico Sieffers

Het doel van het Drents Jeugdorkest is: jonge muzikanten gedurende een korte tijd op een intensieve maar ook vooral op een zeer aantrekkelijke manier bezig te laten zijn met muziek-beoefening. Dit doel leidt tot kwaliteitsverbetering van de blaasmuziek maar is ook zeker een vorm van promotie voor de blaasmuziek.

Het Drents Jeugdorkest klinkt muzikaal, jong en dynamisch. Alle stukken worden zo gekozen dat het spelen een extra uitdaging is. Daarbij wordt natuurlijk terdege rekening gehouden met de smaak van het publiek. Het Drents Jeugdorkest is daarom een orkest voor iedere muziek, op ieder niveau, daarom spelen we een zeer gevarieerd repertoire: van de Beatles tot Bach en van Tina Turner tot Tschaikowsky. Hierdoor is blaasmuziek leuk om te horen en vooral leuk om te spelen. Dit brengt het Drents Jeugdorkest graag over naar het grote publiek. Vandaar dat er zeer geregeld een concert plaatsvindt.

De bezetting van het orkest bestaat uit de volgende instrumenten:

piccolo fluit hobo fagot klarinet basklarinet altsaxofoon tenorsaxofoon baritonsaxofoon, trompet hoorn trombone bariton besbas cello contrabas Dirigent Nico Sieffers slagwerk.

11

THE ARMED MAN In deze Mis voor de vrede gebruikt Jenkins religieuze en wereldlijke teksten uit verschillende perioden en werelddelen, verbonden door delen uit een traditionele mis. Het Kyrië, Sanctus, Agnus Dei en Benedictus(allemaal uit de RK mis) worden afgewisseld met teksten uit de Bijbel, de Koran en de Mahabharata(Hindoeïsme). Ook worden teksten van dichters en oorlogsveteranen geciteerd. Ook in de muziek hoor je invloeden uit diverse stijlperiodes, te beginnen met een 15e eeuws Frans liedje. Vertaalde tekst: De gewapende man moet men vrezen!

12

KARL JENKINS Karl Jenkins is in 1944 geboren in Zuid-Wales. Hij is een veelzijdig componist: jazz, klassiek en popmuziek. In zijn Adiemus-projecten componeerde hij spirituele muziek met invloeden uit alle wereldreligies. In 1999 kreeg hij de opdracht van de Britse Royal Armouries deze Mis voor de Vrede te maken als terugblik op de 20e eeuw, “de meest oorlogszuchtige en destructieve eeuw in onze geschiedenis. Deze compositie is opgedragen aan de slachtoffers van Kosovo. In The armed man gebruikt Karl Jenkins religieuze en wereldse teksten uit verschillende perioden en werelddelen. Die teksten worden verbonden door het kader van de traditionele christelijke mis. Het Kyrie, Sanctus, Agnus Dei en het Benedictus is dat kader. Ertussendoor worden Bijbelteksten, Koranteksten, teksten uit de hindoeïstische Mahabarata gebruikt. Tevens vond Jenkins inspiratie in tekst(del)en van Engelse auteurs (Dryden, Swift en Kipling), van de Japanse dichter Togi Sankichi(Hiroshima) en van Guy Wilson, een Vietnam-veteraan. De compositie is beïnvloed door diverse muziekstijlen en muziekperioden met als uitgangspunt het 15e eeuwse Franse liedje L’homme armé. Dat is de titel, het begin en het slot van deze vredesmis.

13

THE ARMED MAN - KARL JENKINS 1.L’HOMME ARMÉ

Het liedje is geschreven tussen 1450 en 1463 als een waarschuwing tegen de gewapende man. Anderzijds is het een oproep tot strijd. Een gewapende man moet men vrezen, overal roept men dat iedere man zich moet bewapenen met een ijzeren maliënkolder een gewapend man moet men vrezen. Eerst hoor je dreigend tromgeroffel, daarna zingt het koor het lied L’homme armé. De melodie van het liedje is vaak gebruikt als basisthema in de Renaissance in missen van o.a. Dufay, Josquin, Palestrina en Ockeghem Er zijn bronnen die beweren dat de strijdende aartsengel Michael de bewapende man was. En ook dat deze oproep tot strijd zou zijn gebruikt als aanzet tot een Krijgstocht tegen de Turken.

14

1.Zing het liedje met je klas of een groepje

2.Speel het liedje met je klas of een groepje. Jenkins gebruikt piccolo’s, maar het kan ook met dwarsfluit, piano, gitaar. In het liedje wordt de bes gebruikt, om een mineur-sfeer te creëren.

Begeleid het liedje met dit ritmisch ostinaat:

Bijvoorbeeld op een snare-trom. Denk om de maatwisseling aan het eind. De volgende percussie-partij past precies onder de vierstemmige canonpartij op pagina 15 en 16:

15

Zing(speel) deze canonische versie van het lied. Zo hoor je het straks ook in de live-uitvoering.

16

2.THE CALL OF THE PRAYERS Salaat=gebed Vanaf de minaret van de moskee roept de imam op tot gebed: haja ilal-salah = kom tot gebed Zo’n oproep wordt in het Arabisch azan genoemd. Ondanks de verschillen tussen de godsdiensten komen mensen om dezelfde reden samen voor gebed Gebed in Arabische letters Gebed in de moskee

3.KYRIË uit RK en Anglicaanse Mis Kyrie eleison Christe eleison Kyrie eleison Heer, ontferm U over ons Christus, ontferm U over ons Heer, ontferm U over ons In het Kyrie wordt God’s hulp opgeroepen. Het is het begin, 1e vaste gezang, van het gebed van de Rooms-Katholieke mis. Vaak wordt het gezongen door de priester en beantwoord door de gelovigen. Kyrië in oude muzieknotatie

19

4.SAVE ME FROM THE BLOODY MAN Wees mij genadig o God! want de mens zoekt mij op te slokken De ganse dag dringt mij de bestrijder. Mijn verspieders zoeken mij de ganse dag op te slokken Want ik heb veel bestrijders, o Allerhoogste! Psalm 56 Red mij van mijn vijanden, o mijn God; beveilig mij voor hen die tegen mij opstaan; red mij van de bedrijvers van ongerechtigheid, en verlos mij van de mannen des bloeds. Psalm 59 Het begint met Gregoriaanse mannenstemmen, heel traditioneel. Plotseling dreunende pauken en onheilspellende tonen zorgen voor een omslagpunt: angst wordt woede.

20

5.SANCTUS

Heilig de Heer, Vol zijn Hemel en Aarde, Hosanna. Koperblazers als een soort antwoord op het gezang Sanctus Sanctus Sanctus Dominus Deus Sabaoth Pleni sunt coeli et terra gloria tua Hosanna in Excelsis Heilig,heilig, heilig Heer, God der hemelse machten! Vol zijn hemel en aarde van Uw heerlijkheid. Hosanna in den hoge. Het sanctus is het 4e vaste gezang uit de Rooms-Katholieke Mis, genoemd naar het eerste woord van dit gebed. Het Sanctus bestaat uit twee delen: Sanctus en Benedictus. Oorspronkeluijk was het Sanctus onderdeel van de liturgie van de synagoge. De grootheid van de Heer wordt bezongen door mensen en engelen. Paus Sixtus voerde het Sanctus in de 2e eeuw in de liturgie in. Het werd gezongen door priester en volk.

Paus Sixtus Sanctus in Gregoriaanse muzieknotatie

6.HYMN BEFORE ACTION

Oproep aan de God der veldslagen om hulp in de strijd.

In de tekst van de dichter Kipling( bekend van The Jungle Book ) vind je een motivatie die nodig is voor de komende strijd en een aanmoediging voor soldaten zichzelf op te offeren voor de goede zaak. Heer, geef ons de kracht om te sterven Oorlog is onvermijdelijk, de strijd onontkoombaar Aanvallen! Dichter Rudyard Kipling Junglebook

23

7.CHARGE! Aanvallen! John Dryden en Jonathan Swift waren schrijvers in de 17e eeuw bij de Engelse vorsten Charles II en James II Stanza nr. 3 + trompetsolo + strijkers/blazers: Het luide trompetgeschal Doet ons naar de wapens grijpen Met schrille tonen van strijdlust En doodsgevaar Hoe gezegend is hij Die voor zijn vaderland sterft De aanhoudende slag Van de donderende trom Roept: Hoort de vijand nadert Aanvallen!Aanvallen! ’t is te laat om terug te trekken Hoe gezegend is hij Die voor zijn vaderland sterft Het begint met een opzwepende hymne, overtuigd van de overwinning en ontaardt in een angstige kakafonie van klanken. Dan is er doodse stilte na de strijd en de doden worden begraven. (de halve minuut stilte is hiervoor het symbool). Tenslotte hoor je in een eerbetoon aan de doden: The last post. Deze last post(laatste eer) wordt jaarlijks op 4 mei tijdens de Dodenherdenking gespeeld. Schrijver John Dryden Schrijver Jonathan Swift

8.ANGRY FLAMES

Een gedeelte uit de tekst van de Japanse dichter Togi Sankichi, Hiroshima 1945

Trillend als zeewier ijlt de vuurmassa zich voort Opduikend in de dichte rook, wegkruipend, omhuld door vuur: Talloze mensen op handen en knieën. In een hoop gloeiende sintels die uitbarst en inzakt, Uitgerukt haar, verstard in de dood – Daar smeult een vervloeking. Het begin: luiden van de noodklok Dan: een langzame melodie gezongen door trieste solostemmen, hier en daar ondersteund door het koor. Het is een sfeertekening van de gevolgen van de atoomaanval op Hiroshima.

dichter Togi Sankichi Hiroshima

26

9.TORCHES Hindoeïstische tekst uit de Mahabarata, waarin de Grootste veldslag van de oude wereld wordt beschreven. De strijd speelt zich af in de 4e of 5e eeuw voor Christus in India tussen de Pandava’s en de Kaurava’s. De strijd loopt uit op een bijna totale ondergang van het de Bharata-dynastie.

Overal waren lichamen, zich wringend op de grond, vleugels, ogen en poten, alles brandend. Zij bliezen hun laatste adem uit als levende toortsen………… 10.AGNUS DEI

Agnus Dei Qui tollis peccata mundi Miserere nobis Lam Gods Dat wegneemt de zonden der wereld Ontferm u over ons Het Agnus Dei is het 5e gezang uit de Rooms-Katholieke Mis en heeft als basis Joh.1:29 waarin Christus wordt weergegeven als het Lam Gods. Het dient als offer om de mens te reinigen van zonden en te verzoenen met God ( vandaar zoenoffer). In dit deel van de vredesmis kantelt het beeld. In tekst en muziek ging het tot nu toe over massavernietiging. Door het offer van Christus worden we er aan herinnerd dat een mensenleven waardevol en uniek is.

Agnus Dei in oude muzieknotatie

27

11.NOW THE GUNS HAVE STOPPED Een deel van de tekst van Guy Wilson, een Vietnam-veteraan: Stil, zo stil nu. Nu de kanonnen zwijgen Heb ik alles overleefd. Now the guns have stopped is een emotioneel lied over rouw en eenzaamheid, gezongen door een overlevende van het slagveld. Een indrukwekkend lied over de verschrikkingen van de oorlog. 12.BENEDICTUS

2e deel van het 4e vaste gezang. Gezegend die komt in naam van de Heer. Benedictus Qui venit in nomine Domini Hosanna in Excelsis Gezegend Hij die komt in naam des Heren Hosanna in den hoge. De tekst is ontleend aan de intocht van Jezus in Jeruzalem. Het is ook een bevestiging van het geloof in de Vredesvorst die opnieuw zal komen om de wereld van onrecht te bevrijden. Het recht zal zegevieren en het kwade wordt overwonnen door het goede. 3000 jaar geleden schreef Jesaja: dan zullen zij hun zwaarden tot ploegscharen omsmeden en hun speren tot snoeimessen; geen volk zal tegen een ander volk zijn zwaard opheffen, en zij zullen de oorlog niet meer leren.

28

13.BETTER IS PEACE 1.Uit de King Arthur-legendes van Thomas Malory(1405-1471): Lancelot: Vrede is beter dan altijd maar oorlog Guinevere: En beter is vrede dan ooit nog oorlog Dona nobis pacem

Lancelot en Guinevere

29

Voer het liedje vocaal en/of instrumentaal uit. Let op: de bes is een b geworden.

2.L’homme armé

De cirkel is rond: Het liedje L’homme armé uit deel 1 komt nu terug in majeur, als optimistische slotmuziek. 3.Ring out Wild bells van de 19e eeuwse dichter Alfred Lord Tennyson(1809-1892) koor + ritmepercussie. Luid de oude tijden van oorlog uit, luid een nieuw tijdperk van vrede in; luid uit…de duisternis over de landen, luid in…de Christus die zal komen. De tekst wordt nu vaak als Kerstgedicht gebruikt. 4.Uit het bijbelboek Openbaringen(slotchoraal): God zal alle tranen van hun ogen afwissen En de dood zal niet meer zijn, Nog rouw, nog geklaag, nog moeite zal er meer zijn. Prijs de Heer!

PRIJSPUZZEL

1. Het hoeveelste vaste gezang in de RK-mis is het Sanctus?(6) 2. In het begin van het Sanctus hoor je een soort vraag – en

antwoordspel tussen koor en signalen van een instrument. Welke instrument? (7)

3. The armed man eindigt met een choraal op een tekst uit Openbaringen. Uit welk boek komt Openbaringen? (5)

4. Eén van de delen heeft in het Nederlands de titel: Aanvallen! Wat is de Engelse vertaling? (6)

5. Hoe noem je ritmische en percussie-instrumenten samen? (8) 6. In het openingsdeel L’homme armé wordt het Franse volksliedje

gespeeld door een hoog klinkend blaasinstrumentje. Hoe heet dat instrument? (7)

7. Eén van de delen heeft, vertaald in het Nederlands, de titel: Gezegend. Hoe luidt de Latijnse titel? (10)

8. Wat is de achternaam van de Engelse dichter die Hymn before action schreef? (7)

9. Wat is de achternaam van de componist van The armed man? (7)

10. Als je Charge! beluistert, hoor je tussen 5.02 en 5.24 een uiting van respect voor de doden. Er heerst een diepe ………………..(6)

11. Wat is de achternaam van de dirigent van het Drents Jeugdorkest? (8)

12. De commissaris van de Koningin is beschermheer van het DJO. Hoe luidt zijn voornaam? (7)

13. L’homme armé, de gewapende man moet men ……………………(6) 14. Vul in: Save me from the ……………. men. (6) 15. Angry flames is geschreven door een Japanse dichter. Wat is zijn

voornaam? (4) 16. Wat is de achternaam van de dirigent van Kapella Vocale? (5) 17. De tekst Torches komt uit het grote gedicht van het Hindoeïsme.

Hoe heet dat gedicht? (11)

32

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

Beantwoord de 17 vragen in de witte en gele vakjes horizontaal. Achter elke vraag staat het aan tal letters. De antwoorden zijn in het boekje en in de Prowise-presentatie te vinden. Nadat alles goed is ingevuld, vind je in de gele verticale vakjes een toepasselijk motto. Stuur die oplossing per mail naar Julia Rosenbaum jarjac@home.nl o.v.v. je voor – en achternaam. Je dingt mee naar leuke prijsjes. Succes!

33

SPONSOREN