Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet...
Transcript of Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet...
![Page 1: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/1.jpg)
Leren in Transitie
Flor Avelino | @FlorAvelino | [email protected]
17 november 2014, Gent, Beneluxconferentie
![Page 2: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/2.jpg)
www.drift.eur.nl www.transitiepraktijk.nl
www.transitionsnetwork.org www.ksinetwork.nl
![Page 3: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/3.jpg)
ACTIEONDERZOEK | WWW.DRIFT.EUR.NL
ONDERZOEK PRAKTIJK
ADVIES ONDERWIJS
![Page 4: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/4.jpg)
www.transitsocialinnovation.nl / @TransitSI
• 2014-2017
• 12 partners, 35 onderzoekers
• EU & Latin-America
• 20 sociale innovatie netwerken
![Page 5: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/5.jpg)
WWW.TRANSITIONACADEMY.NL / @TACDRIFT
![Page 6: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/6.jpg)
INHOUD
TRANSITIE
LEREN
TAC
• transitiecompetenties
• ‘empowerment’ & intrinsieke motivatie
• rollen in transities
• waarom
• hoe & wat
• voor wie & door wie
• duurzaamheidstransities
• complexiteit
• transitiemanagement
![Page 7: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/7.jpg)
TRANSITIES
• duurzaamheidstransities
• complexiteit
• transitiemanagement
![Page 8: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/8.jpg)
transities richting duurzaamheid
duurzaamheidstransitie ≈
“… radicale maatschappelijke verandering richting een duurzame(re) samenleving, als antwoord op een aantal hardnekkige problemen in hedendendaagse moderne samenlevingen”
(Grin, Rotmans and Schot 2010)
![Page 9: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/11.jpg)
transitiedenken
Transitie ≈
• lange termijn (1-2 generaties, 20-50 jaar) • radicale en structurele verandering
• systeemniveau (regio, sector, stad) • hoge mate van complexiteit en onzekerheid
![Page 12: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/12.jpg)
energie wonen
water transport
beleid
industrie
civil society
maatschappij als adaptief complex systeem
![Page 13: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/13.jpg)
co-evolutie
![Page 14: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/14.jpg)
variatie & selectie
“Survival of the fittest” ≈ wie het beste is aangepast aan de (veranderende) omgeving Geldt ook voor ideeën, technologieën, systemen
![Page 15: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/15.jpg)
multi-level perspectief
Geels 2010
![Page 16: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/16.jpg)
niet-lineair
![Page 17: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/17.jpg)
“Butterfly Effect”
![Page 18: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/18.jpg)
kenmerken van complexiteit
• co-evolutie • variatie en selectie • niet-lineair • onzekerheid • onvoorspelbaarheid • multi-level dynamiek • etc.
… wat betekent dit voor menselijke interventie?
![Page 19: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/19.jpg)
Complexe systemen: lessen voor interventie
Complexiteit betekent…
• maatschappij is niet maakbaar • effect & oorzaak = onzeker en onvoorspelbaar • maatschappelijke verandering is niet te plannen
Maar ook =>
• een kleine ingreep kan een groot verschil maken • kracht van diversiteit > leren en experimenteren • inzicht in het systeem > complex systeemdenken
![Page 20: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/20.jpg)
Uitgangspunt transitiemanagement (TM)
We kunnen transities NIET top-down afdwingen… maar: • transities aanwakkeren en versnellen, door • in te spelen op de veranderdynamiek die er al is
• complexiteit en onzekerheid als kans nemen… • … inspelen op bestaande systeemdynamiek
![Page 21: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/21.jpg)
Verschillende benaderingen:
• transitiemanagement (e.g. Loorbach, Rotmans) • strategisch niche management (e.g. Raven, Schot) • reflexive governance (e.g. Grin, Voss)
Gedeelde basisprincipes: 1. inspelen op multi-level dynamiek 2. meer evolutie dan revolutie 3. participatief leerproces
Transitiesturing (‘transition governance’)
![Page 22: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/22.jpg)
(1) slim inspelen op multi-level dynamiek
Geels 2010
![Page 23: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/23.jpg)
(2) meer evolutie dan revolutie…
inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ ‘plotseling’ radicale verandering maar niet ‘meteen’ plotseling => regime weerstand samenspel incrementele en radicale verandering momenten van drastische en plotselinge verandering
Rotmans et al. 2001
![Page 24: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/24.jpg)
(3) Participatief leerproces: governance ≠ government
![Page 25: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/25.jpg)
participatief leerproces
niemand kan transitie ‘managen’
focus op organiseren participatief leerproces
empoweren faciliteren betrekken
anderen
LEREN
![Page 26: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/26.jpg)
Aanpak transitiemanagement (TM)
• organiseren gezamenlijk zoek- en leerproces • focus op lange-termijn duurzame oplossingen
• visie vormen, leren, en experimenteren
• creëren van nieuwe manieren van denken • bevragen van oude uitgangspunten
![Page 27: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/27.jpg)
TM: principes, fases, elementen, proces etc.
![Page 28: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/28.jpg)
WHY
LEREN
IN/ OVER/ VOOR
TRANSITIES
• transitiecompetenties
• macht
• ‘empowerment’
• intrinsieke motivatie
• rollen in transities
![Page 29: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/29.jpg)
TRANSITIECOMPETENTIES
kennis – vaardigheden – attitudes
• interdisciplinair
• transdisciplinair
• interparadigmatisch
• inter-generationeel
![Page 30: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/30.jpg)
TRANSITIECOMPETENTIES
• Interdisciplinair: (h)erkennen en leggen van complexe
verbindingen tussen cultuur, politiek, economie, technologie
en ecologie in sociale veranderprocesses;
• Transdisciplinair: verbinden van en vertalen tussen
verschillende soorten kennis (academisch – praktijk)
• Interparadigmatisch: waarderen van verschillende
normatieve paradigmas en uiteenlopende
onderzoeksperspectieve (positivistisch – interpretatief)
• Intergenerationeel: begrijpen van en inspelen op complexe
interactie tussen korte-termijn en lange-termijn processen
langs meerdere generaties
![Page 31: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/31.jpg)
PJ Beers:
sociaal leren
in transities
Julia Wittmayer
actieonderzoek
transformative
science”
![Page 32: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/32.jpg)
POWER IN TRANSITION
Empowering Discourses on Sustainability Transitions
Flor Avelino
![Page 33: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/33.jpg)
Rol van macht in transities en wat betekent dat voor
leren/educatie
?
![Page 34: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/34.jpg)
“Im Althochdeutschen, Altslawischen und Gotischen bedeutete das Wort Macht (got.: magan) so viel wie
Können, Fähigkeit, Vermögen (z. B. jemand „vermag“ etwas zu tun), signalisiert also Potenzialität“.
Macht in de breedste zin van het woord: vermogen
wat is macht?
![Page 35: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/35.jpg)
Macht als sociale relatie
1. X heeft macht over Y
2. X heeft meer / minder macht dan Y
3. X heeft een andere macht dan Y
![Page 36: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/36.jpg)
verschillende middelen mobiliseren
menselijk personeel, leden, kiezers, klanten, achterban, netwerk
mentaal informatie, concepten, ideeën, kennis
monetair financieel kapitaal, cash, aandelen, munteenheden
artefact apparaten, producten, gebouwen, infrastructuur
natuur grondstoffen, land, fysieke ruimte
![Page 37: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/37.jpg)
verschillende soorten macht
Behoudende macht:
vermogen om het bestaande te reproduceren
Verandermacht:
vermogen om het nieuwe te ontwikkelen
![Page 38: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/38.jpg)
Geels 2010
![Page 39: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/39.jpg)
1. “ik/wij hebben geen macht”
2. “zij hebben (meer) macht”
3. “macht bepaalt hoe de dingen gaan”
‘Gevestigde belangen’ Machteloosheid
![Page 40: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/40.jpg)
stelling
(de illusie van) machteloosheid vormt een groter obstakel voor verandering dan de macht der
gevestigde belangen
uitdaging voor transitie governance:
empowerment
![Page 41: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/41.jpg)
Empowerment ≈ proces waarin individu gelooft
dat hij/zij in staat is om zijn/haar omgeving te
beïnvloeden in een gewenste richting
empowerment
![Page 42: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/42.jpg)
1. toegang tot middelen
2. vaardigheden
3. wil
voorwaarden voor ‘empowerment’
![Page 43: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/43.jpg)
(dis)empowerment paradox
![Page 44: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/44.jpg)
empowerment ≈ “intrinsieke motivatie”
versus “extrinsieke motivatie”
(organisatiepsychologie, Thomas & Velthouse 1990)
willen en kunnen
![Page 45: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/45.jpg)
extrinsieke motivatie: activiteit / inspanning is
afhankelijk van controle, straf en/of beloning
van buitenaf
Problemen met extrinsieke motivatie:
afhankelijkheid en ongelijke machtsrelaties
kosten van straf/beloning/controle
extrinsieke motivatie
![Page 46: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/46.jpg)
intrinsieke motivatie: activiteit / inspanning komt voort uit positieve ervaringen
die een persoon zelf afleidt
uit zijn/haar activiteiten
(internaliseren externe prikkels)
intrinsieke motivatie
![Page 47: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/47.jpg)
intrinsieke motivatie
IMPACT ≈ “I can make a difference”
COMPETENCE ≈ “I am good at what I do”
MEANING ≈ “I believe in what I do”
CHOICE ≈ “I can determine what I do”
Thomas & Velthouse 1990
![Page 48: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/48.jpg)
stijlen van interpretatie
ATTRIBUTION ≈ cause and effect
EVALUATION ≈ success and failure
VISIONING ≈ future events
Thomas & Velthouse 1990
![Page 49: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/49.jpg)
intrinsieke motivatie in transitiemanagement
IMPACT ≈ “WE can make a difference”
COMPETENCE ≈ “WE are good at what I do”
MEANING ≈ “WE believe in what we do”
CHOICE ≈ “WE can determine what we do”
Avelino 2011
![Page 50: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/50.jpg)
stijlen van interpretatie in transitiedenken
ATTRIBUTION ≈ cause and effect co-evolutie
EVALUATION ≈ success and failure leren
VISIONING ≈ future events (her)verbeelding
Avelino 2011
![Page 51: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/51.jpg)
WIE zijn de spelers
in transities
?
![Page 52: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/52.jpg)
publiek
privaat
STAAT (publieke instellingen)
MARKT (bedrijven)
GEMEENSCHAP (huishoudens, buurten, etc.)
MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD
(non-profit organisaties)
Avelino & Wittmayer 2014, Based on Evers & Laville 2004, Pestoff 1992
![Page 53: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/53.jpg)
publiek
privaat MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD
PPS
MARKT GEMEENSCHAP
STAAT
Avelino & Wittmayer 2014
![Page 54: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/54.jpg)
publiek
privaat
STAAT
MARKT GEMEENSCHAP
MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD
Avelino & Wittmayer 2014
“beleidsmaker”, politicus”, “burger”, “kiezer”, “rechter”
“producent”, “consument”, “klant”, “werkgever”
“werknemer” “buurman”, “familielid”,
“vriend”, “bewoner”
“activist”, “vrijwilliger”,
“lid”, “weldoener” “onderzoeker”
![Page 55: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/55.jpg)
publiek
privaat
STAAT
MARKT GEMEENSCHAP
MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD
Avelino & Wittmayer 2014
kabinet, 2e kamer,
provincies, gemeentes,
rechtbank, etc.
BVs, branches, MKB,
multinationals
stichtingen, verenigingen,
NGOs, instellingen
netwerken, groepen,
buurten
![Page 56: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/56.jpg)
transities ≈
schuivende machtsrelaties
≈ contestatie
≈ spanning
![Page 57: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/57.jpg)
reflectie op macht & empowerment
effecten op machtsrelaties: • tussen sectoren
• binnen sectoren tussen indivdiuen
• welke machsrelaties willen we (niet)?
empowerment ≈ intrinsieke motivatie: • elke sector andere logica
• elke individu andere motivatie(s)
![Page 58: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/58.jpg)
![Page 59: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/59.jpg)
Wat zijn onze individuele
en organisatorische rollen in transities
?
![Page 60: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/60.jpg)
• waarom
• wat
• hoe
• voor wie
• door wie
WHY
TRANSITION
ACADEMY
(TAC)
![Page 61: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/61.jpg)
WHY
WAAROM?
![Page 62: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/62.jpg)
TRANSITIECOMPETENTIES
kennis – vaardigheden – attitudes
• interdisciplinair
• transdisciplinair
• interparadigmatisch
• inter-generationeel
![Page 63: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/63.jpg)
WAT?
![Page 64: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/64.jpg)
ONTWIKKELING CURRICULUM
Hoofdthema: Transities naar Duurzame(re) Systemen
Subthema’s:
1. Transitiemanagement
2. Sociale innovatie, macht & empowerment
3. Leren & reflexieve monitoring
4. Stedelijke transities
5. Bedrijven in transitie
6. Energietransitie
![Page 65: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/65.jpg)
WHY
HOE?
![Page 66: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/66.jpg)
‘TRANSFORMATIEVE’ LEERFILOSOFIE
Voorbij de tegenstelling tussen ‘denken’ en ‘doen’
• THINK – analyse, intepretatie,
debat, conceptualisatie
• ACT – toepassing, testen,
uitproberen in ‘real life’ context
• CHANGE – bevragen status quo
op sociaal en individueel niveau
![Page 67: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/67.jpg)
VO
O
R
W
I
E
?
![Page 68: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/68.jpg)
STUDENTEN
Modules & colleges | (PhD) workshops | Scriptiebegeleiding | Stages
![Page 69: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/69.jpg)
Masterclasses | Cursussen & Workshops | In-company Trainingen
PROFESSIONALS
![Page 70: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/70.jpg)
AANBOD PROFESSIONALS (voorbeelden)
![Page 71: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/71.jpg)
![Page 72: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/72.jpg)
ONAFHANKELIJK
HOVO | Workshops | Cursussen | Educatieve Experimenten
![Page 73: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/73.jpg)
Cursus Permacultuur & Transitiedenken (2014)
![Page 74: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/74.jpg)
Wederdienstcursus (2013)
![Page 75: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/75.jpg)
Transitievierdaagse voor Sociaal Ondernemers (2014)
![Page 76: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/76.jpg)
WWW.TRANSITIONACADEMY.NL / @TACDRIFT
![Page 77: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/77.jpg)
TEAM VAN TRANSITIE DOCENTEN & TRAINERS
![Page 78: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/78.jpg)
![Page 80: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/80.jpg)
![Page 81: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/81.jpg)
top 3 reading suggestions transition studies
1. Grin, J., Rotmans, J. and Schot, J. (2010) Transitions to Sustainable Development; New Directions in the Study of Long Term Transformative Change. New York: Routledge
2. Markard, J., Raven, R., Truffer, B. (2012) “Sustainability transitions: an emerging field of research and its prospects”, Research Policy, 41(6), 955-967. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004873331200056X
3. Loorbach, D. and Rotmans, J. (2010) “The practice of transition management: Examples and lessons from four distinct cases”, Futures, 42:237–246. http://repub.eur.nl/res/pub/18365/Rotmans%20and%20Loorbach,%20Futures%202009.pdf
![Page 82: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/82.jpg)
HTTP://WWW.THEMUSICPROJECT.EU/
![Page 83: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/83.jpg)
www.drift.eur.nl
![Page 84: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/84.jpg)
HTTP://ACCELERATINGTRANSITIONS.EU/
![Page 85: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/85.jpg)
85
Aberdeen (United Kingdom)
Ghent (Belgium)
Montreuil (France)
Rotterdam (The Netherlands)
Ludwigsburg (Germany)
MUSIC project www.themusicproject.eu
![Page 86: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/86.jpg)
HTTP://SUSTAINEDU.COM/
![Page 87: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/87.jpg)
HTTP://IMPRESSIONS-PROJECT.EU/
![Page 88: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/88.jpg)
macrotrends
niches
collectieve macht
behoudende macht
verandermacht
regimes
macht op verschillende niveaus
![Page 89: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/89.jpg)
Wat zijn transities?
Productinnovatie
Procesinnovatie
Systeeminnovatie
Transitie
“Innovatiecascade” (Rotmans 2005)
• lange termijn
• complex
• onzeker
![Page 90: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/90.jpg)
Definitie transitie
Transitie ≈ • lange termijn (1-2 generaties, 20-50 jaar) • radicale en structurele verandering • systeemniveau (regio, sector, stad) • hoge mate van complexiteit en onzekerheid
![Page 91: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/91.jpg)
duurzame ontwikkeling
• “… ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.”
Brundtland Rapport VN 1987
• ‘balans’ tussen sociaal, ecologisch en economisch
• people, planet, profit (‘triple bottom line’)
![Page 92: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/92.jpg)
bron: Hopwood, Mellor and O’Brien (2005)
![Page 93: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/93.jpg)
duurzaamheid als…
• inherent omstreden begrip ‘essentially contested notion’ (Lukes 1974)
• complex, normatief, subjectief, ambigu (Kasemir et al 2003)
• context-specifiek (Grin 2004)
![Page 94: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/94.jpg)
huidige-toekomstige generaties
![Page 95: Leren in Transitie - Benelux · 2020-01-21 · inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ plotseling [ radicale verandering maar niet](https://reader036.fdocument.pub/reader036/viewer/2022081402/5f0aef6b7e708231d42e1070/html5/thumbnails/95.jpg)
NU
DAAR
HIER
LATER
leefbaarheid
duurzaamheid