รายงานการศกษาวจย

เรอง

มาตรการทางกฎหมายในการบรหารจดการแหลง ทองเทยวเชงนเวศ : ศกษาเฉพาะกรณอทยานแหงชาต

Legal Measures for the Management of Ecotourism Resources: Specifically the Case of National Parks

ผชวยศาสตราจารย ดร. อภญญา เลอนฉว

ทนอดหนนการวจยของมหาวทยาลยธรกจบณฑตย พ.ศ. 2546

DPU

III

ชอโครงการวจย มาตรการทางกฎหมายในการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศ : ศกษาเฉพาะกรณอทยานแหงชาต ผวจย ผชวยศาสตราจารย ดร. อภญญา เลอนฉว สถาบน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ปของงานวจย พ.ศ. 2547 จ านวนหนางานวจย 258 หนา ลขสทธ สงวนลขสทธ แหลงทเกบรายงานการวจยฉบบสมบรณ มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

บทคดยอ

อทยานแหงชาตของประเทศไทย จดตงขนเพอวตถประสงคตามทไดบญญตไวในมาตรา 4 แหงพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 คอ เปนพนททมสภาพธรรมชาตนาสนใจในการพทกษรกษาใหคงอยในสภาพเดม เพอสงวนไวใหเปนประโยชนแกการศกษาและความรนรมยของประชาชน จากวตถประสงคจงเหนไดวา อทยานแหงชาตเปนแหลงทองเทยวธรรมชาตทอดมไปดวยทรพยากรธรรมชาต มทวทศนสวยงามเหมาะส าหรบการพกผอน มคณคาทางการศกษาในการหาความรคนควาและวจย และเปนแหลงทอยอาศยของสตวปานานาชนดและพนธพชหายาก ดงนน รปแบบและกจกรรมการทองเทยวทพงมและเหมาะสมส าหรบอทยานแหงชาต จงควรเปนกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ

ในการบรหารจดการพนทอทยานแหงชาต เพอรองรบการทองเทยวเชงนเวศนน ปรากฏวาในปจจบน อทยานแหงชาตของไทยยงประสบปญหาในการบรหารจดการ ทงในดานกฎหมายทใชบงคบแกอทยาน ฯ ทไมเอออ านวยตอการจดการทองเทยวเชงนเวศ และปญหาดานพฤตกรรมของผเขามาใชประโยชนในอทยานแหงชาต ทไมเปนไปตามหลกการของการทองเทยวเชงนเวศอยางแทจรง ทงน ผวจยขอชประเดนของปญหาและมาตรการการแกไข ดงน 1. ปญหาทางกฎหมาย มการบงคบใชกฎหมายหลายฉบบในพนทอทยานแหงชาต ทส าคญไดแก พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 และพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 จงท าใหมการกระท าความผดกรรมเดยวผดกฎหมายหลายบท บทบญญตของกฎหมายเหลานมวตถประสงคเพอการอนรกษพนทปาและทรพยากรธรรมชาตไวเปนส าคญ มากกวาทจะเปนการสงเสรมการทองเทยว ประสทธภาพการบงคบใชกฎหมายยงไมเตมท เนองจากขาดบคลากร งบประมาณ วสดอปกรณและเครองมอเครองใชทเพยงพอส าหรบปองกนและปราบปรามผกระท าผด และปญหาความขดแยงกบประชาชนในพนททเคยอาศยและท ากนมากอน

DPU

IV

มาตรการแกไขปญหาคอ รฐควรประกาศแยกพนทของอทยานแหงชาตทอนญาตให เขาไปทองเทยวไดออกจากพนทปาอนรกษทกประเภท เพอแยกใชกฎหมายใหถกตองตามลกษณะความตองการในพนท และควรเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในการใหขอคดเหนแนะน า และบรหารจดการอทยานแหงชาต โดยการจดตงคณะกรรมการประจ าอทยานแหงชาตแตละแหง และใหผแทนชมชนเขามาเปนสวนหนงของคณะกรรมการ ควรเพมเพดานโทษตามพระราชบญญตอทยานแหงชาตใหสงขน และใหรางวลน าจบ ตลอดจนปรบแกบทบญญตใหมความยดหยนมากขน โดยใหสามารถออกกฎกระทรวงก าหนดรปแบบความผดใหม ๆ ได นอกจากน ควรมการรวบรวมกฎระเบยบตาง ๆ ทใชบงคบแกอทยานแหงชาต และกฎหมายอนทเกยวของใหเปนหมวดหมเพอความสะดวกในการใชบงคบ และเปนการแกปญหาความซ าซอนและกระจดกระจายกนของกฎหมาย

2. ปญหาอนเกดจากราษฎรและนกทองเทยว การไมเคารพกฎระเบยบของ อทยานแหงชาต การขาดจตส านกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การสรางความเสอมโทรมใหแก อทยาน ฯ ดวยการท าลายทรพยากรสตวปาและพนธพช

ในการแกไขปญหา รฐควรใชมาตรการปองกนโดยการปลกสรางจตส านกในการ อนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมใหแกประชาชน โดยเรมตงแตเยาวชนและแทรกเขาไปในระบบการศกษา ควรสงเสรมใหใชระบบฉลากเขยว และควรจดใหมการปฐมนเทศนกทองเทยวกอนเขา อทยาน ฯ ทกครง นอกจากน ควรใชมาตรการสงเสรมใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการพฒนาอทยานแหงชาต และจดตงพนทแนวกนชนปาอนรกษเพอพฒนาเปนปาชมชนในอนาคต

3. ปญหาเกยวกบการบรหารจดการอทยานแหงชาต ซงมสาเหตมาจากความ หนาแนนของนกทองเทยวในอทยาน ระบบการใหบรการแกนกทองเทยวยงไมมประสทธภาพ การจดเกบและก าจดขยะ และปญหาดานบคลากรและงบประมาณทไมเพยงพอ

ในการปรบปรงระบบการบรหารจดการอทยานแหงชาต รฐควรก าหนดความสามารถ ในการรองรบนกทองเทยวของอทยานแหงชาตแตละแหง ปรบรปแบบกจกรรมการทองเทยวในอทยานแหงชาตใหเปนการทองเทยวเชงนเวศเทานน ปรบขนคาธรรมเนยมการเขาใชประโยชนในอทยานแหงชาตใหเหมาะสม และประสานงานกบองคการบรหารสวนทองถนในการจดเกบและก าจดสงปฏกล ใหถกตองเหมาะสมตามวธการ เพอไมใหกระทบตอสงแวดลอม

มาตรการทงหลายดงกลาวมาน จะเปนการสรางความสมดลระหวางการสงเสรมการทองเทยวในอทยานแหงชาต และการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตภายในอทยาน ฯ เปนการยกระดบอทยานแหงชาตของไทยไปสมาตรฐานสากล สามารถรองรบนกทองเทยวนานาชาตจากทวโลก และเปนการสรางรายไดใหแกประเทศชาตอยางยงยน

DPU

V

Project’s Name: The Legal Measures for the Management of Ecotourism Resources: Specifically the Case of National Parks.

Researcher’s Name: Assistant Professor Dr. Apinya Luernshavee. Responsible Institution: Faculty of Law, Dhurakijpundit University. Year of Research: B.E. 2547 (2004 A.D.) Number of Pages: 258 pages. Copyrights: All Rights Reserved. Place to Keep the Final Research Paper: Dhurakijpundit University.

------------------------------

ABSTRACT

Thailand’s National Parks were established with the objectives as specified in Section 4 of the National Parks Act of B.E. 2504 (1961 A.D.) which were to preserve the area having interesting natural resources in its natural state for education and recreation of the people. The national parks therefore are areas of tourist attraction, having unspoiled national resources, natural beauty suitable for recreation and of educational interests. The national parks are also the natural habitat of wild animals and rare plants. The types and activities of tourism suitable for the national parks should be those of Ecotourism.

The management of the National Parks to cater for Ecotourism encounters in

any problems at the present time. The causes of the problems are the laws and regulations applicable to national parks are not conducive to Ecotourism and the behaviors of the tourists themselves which do not comply with the principle of Ecotourism. The researcher would like to point out the problems and the possible solutions as follows:

1. Legal Problem: There are many laws applicable to the national parks, of which

the important ones are the National Parks Act B.E. 2504 (1961 A.D.), the Forests

DPU

VI

Act B.E. 2484 (1941 A.D.), the National Reserved Forests Act B.E. 2507 (1964 A.D.) and the Wildlife Preservation and Protection Act B.E. 2535 (1992 A.D.), any one wrongful act may constitute various offences under various Acts. Moreover, the objectives of these Acts are to preserve the forest areas and natural resources in their natural state and not the promotion of tourism. However, the enforcement of the laws is not effective as there is a lack of personnel, budget and equipment and there are also conflicts with the local people who have been living and making their livelihood in these areas before the laws are enacted.

The solution to the problems would be for the government to separate the areas of the national parks permitted for tourism from other forest areas intended for conservation, so that each area will be subject to the laws intended to achieve the objectives of the area, and the local people should be given opportunity to air their views on the management of the national parks by establishing a committee for each national park and local people are entitled to have their representatives in the committee. The penalty imposed for offences under the National Parks Act B.E. 2504 (1961 A.D.) should be revised upwards and the various provisions of the said Act should be more flexible to enable the Ministry to issue Ministerial Regulations quickly to meet any needs that may arise, and all the laws and regulations applicable to the national parks should be compiled and arranged systematically to facilitate the publication and enforcement.

2. Problems from the local people and tourists: These stem from disrespect for the laws and regulations applicable to the national parks, lack of awareness and understanding of the need to conserve natural resources causing the national parks to deteriorate by destroying wildlife and plants.

The solution to the problems would be for the government to inculcate the awareness of the need to conserve nature and the environment in the people, starting from young children by making it part of the school education. The tourists should be given orientation on the need to preserve the resources in the

DPU

VII

national parks before allowing them access to the area. The local people should be encouraged to take part in the development of the national parks, to set up a buffer zone for conservation of the forests which could be developed into community forest later.

3. Problems relating to the management of the national parks: These stem from the overcrowding of tourists in the national parks, inefficient services provided to tourists, the collections and disposal of garbage and the inadequacy of personnel and budget.

The government, in making improvement in the management of the national parks, should prescribe the capacity of each national park in relation to the number of tourists, the Ecotourism as the only permissible type of tourism with respect to national parks, higher fees for access to national parks and co-ordinate the work on collection and disposal of garbage with local authority in such a way as not to have any adverse effect on the environment. The above – mentioned measures will lead to the balance between the

promotion of tourism in the national parks and the preservation of natural resources in the national parks, and to put Thailand’s national parks on international level as areas of tourist attraction capable of catering for tourists from any and parts of the world and generating sustainable income for the country.

--------------------------------------------------------------

DPU

I

กตตกรรมประกาศ ผวจยไดดาเนนการศกษาวจยในโครงการศกษาวจยเรอง “มาตรการทางกฎหมายในการบรหารจดการอทยานแหงชาต : ศกษาเฉพาะกรณอทยานแหงชาต” งานวจยดงกลาวไดกระทาทงในดานการคนควารวบรวมจากเอกสารตาง ๆ การวเคราะหกฎหมาย การจดทาแบบสอบถามสารวจความคดเหนของหวหนาอทยานแหงชาตทวประเทศ และการสมภาษณบคคลตาง ๆ ทเกยวของ จากนนจงทาการเรยบเรยงเปนรายงานการศกษาวจยฉบบน ผวจยขอขอบพระคณ ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร คณบดคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ทไดใหการสนบสนน สงเสรม และผลกดนใหผวจย ตลอดจนคณาจารยทงหลายของคณะ ในการประพฤตตนเปนครทด หมนแสวงหาความร และผลตผลงานทางวชาการอยางสมาเสมอ ดงคาพดทอาจารยมกกลาวอยเสมอวา “อาชพอาจารยนน คอการแตงงานกบวชาการ” นอกจากน ผวจยขอขอบพระคณศาสตราจารย ดร.จมพต สายสนทร ศาสตราจารยประจาคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทไดใหขอคดและคาแนะนาในการทาวจยหวขอน อนมคายงแกผวจย

ผวจยขอขอบพระคณ คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณประวต โวหารด หวหนาอทยานแหงชาตเขาใหญ คณมาโนช การพนกงาน หวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน คณวนดา พรไพบลย กองนตการ กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช คณนกล ศรรตนกล เจาหนาทบรหารงานปาไม 6 สานกอทยานชาต ตลอดจนเจาหนาทอนของกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทไดอนญาตใหผวจยเขาพบเพอสมภาษณ ซกถามปญหา และขอขอคดเหนตาง ๆ ตลอดจนไดอานวยความสะดวกดานขอมลใหแกผวจยเปนอยางมาก และทายทสดน ผวจยขอขอบพระคณ หวหนาอทยานแหงชาตทวประเทศทไดเสยสละเวลาตอบแบบสอบถามของโครงการวจยฉบบน ซงขอคดเหนและขอเสนอแนะตาง ๆ อนมาจากประสบการณการทางานของผตอบแบบสอบถามทกทานนน ผวจยไดทาการสรปไวในภาคผนวก เปนการเสรมเนอหาสาระของงานวจยฉบบนมากยงขน อนง งานว จยตามโครงการน ไมอาจสาเรจลงได หากมไดรบการสนบสนนทนการศกษาวจยจากมหาวทยาลยธรกจบณฑตย และการทองเทยวแหงประเทศไทย คาแนะนาจากรองศาสตราจารย ดร.สรชย พศาลบตร รองอธการบดฝายวจยและวางแผนพฒนา มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ความชวยเหลออยางดจากผชวยงานวจยของผวจยทงสองคน คอ นายธนา แสงพทกษ และนางสาวธดารตน ชลประเสรฐสข ตลอดจนคณาจารยและเจาหนาทของสานกวจยและวางแผนพฒนา มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ผวจยขอถอโอกาสขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทน

DPU

II

ความสาเรจและประโยชนทไดรบจากการศกษาวจยในโครงการน ผวจยขอมอบแดบพการอนเปนทรกยงของผวจย คณครบาอาจารยทประสทธประสาทวชาการ ผมพระคณทงหลายของผวจย และผทมสวนรวมและสนบสนนใหงานวจยครงนบรรลผลสาเรจได สวนขอบกพรองในงานวจยฉบบน ผวจยขอนอมรบและขออภยไว ณ ทน ผชวยศาสตราจารย ดร. อภญญา เลอนฉว เมษายน 2547 DPU

VIII

มาตรการทางกฎหมายในการบรหารจดการแหลงทองเทยว เชงนเวศ : ศกษาเฉพาะกรณอทยานแหงชาต

สารบญ

หนา

บทท 1 บทน า 1 1.1 ความส าคญและทมาของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการวจย 6 1.3 สมมตฐานการวจย 6 1.4 ขอบเขตของการวจย 7 1.5 ระเบยบวธการวจย 7 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 8 บทท 2 แนวความคดเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเพอการ

ทองเทยว 9 2.1 ความเปนมาของแนวความคดเกยวกบการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม 9 2.2 การประชมดานสงแวดลอมระหวางประเทศ 10 2.3 การพฒนากฎหมายเกยวกบสงแวดลอม 12 2.4 กฎหมายสงแวดลอมเกยวของกบกฎหมายอนอยางไร 14 2.5 แนวความคดเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ 15 2.5.1 ความหมายและองคประกอบของการทองเทยวเชงนเวศ 17

2.5.2 รปแบบการทองเทยวเชงนเวศ 20 2.5.3 กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ 22 2.5.4 การทองเทยวเชงนเวศในประเทศไทย 27

DPU

IX

บทท 3 มาตรการทางกฎหมายในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตเพอ การทองเทยวในอทยานแหงชาต 32

3.1 ความหมายและความเปนมาของการอนรกษทรพยากร 32 การทองเทยวทางธรรมชาต 3.2 ทรพยากรธรรมชาต : สมบตล าคาของประเทศไทย 33 3.3 การพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 35 3.4 รฐธรรมนญกบการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาต 41 3.5 กฎหมายเกยวกบการอนรกษทรพยากรในเขตอทยานแหงชาต 51 3.5.1 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 51 3.5.2 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 57 3.5.3 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 59 3.5.4 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 63

3.5.5 ระเบยบขอบงคบอน ๆ 65 3.5.5.1 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปในเขตอทยานแหงชาต

พ.ศ. 2533 65 3.5.5.2 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการปฏบตการของพนกงานเจาหนาท

ในเขตอทยานแหงชาต (ฉบบท 5) พ.ศ. 2536 66 3.5.5.3 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหเขาไปด าเนนกจการทองเทยว

และพกอาศยในอทยานแหงชาต พ.ศ. 2536 68 3.5.5.4 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปถายท าภาพยนตรในเขตอทยาน

แหงชาต พ.ศ. 2534 70 3.6 กฎหมายเกยวกบองคกรปกครองสวนทองถนในการบรหารจดการทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอมในอทยานแหงชาต 71 3.6.1 พระราชบญญตก าหนดแผนและข นตอนการกระจายอ านาจใหแกองคกร ปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 72 3.6.2 พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537

แกไขเพมเตม พ.ศ. 2542 73 3.7 กฎหมายทเกยวกบการทองเทยว 73

3.7.1 พระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศไทย พ.ศ. 2522 73 3.7.2 พระราชบญญตธรกจน าเทยวและมคคเทศก พ.ศ. 2535 75 3.8 ปญหาทางกฎหมายอนเกยวกบการอนรกษทรพยากร 76 การทองเทยวทางธรรมชาต 3.8.1 ปญหากฎหมายเกยวกบองคกรปกครองสวนทองถน 76

DPU

X

3.8.2 ปญหากฎหมายเกยวกบการทองเทยวแหงประเทศไทย 78 3.8.3 ปญหากฎหมายเกยวกบธรกจน าเทยวและมคคเทศก 79 3.8.4 ปญหาองคประกอบของคณะกรรมการอทยานแหงชาต 80 3.8.5 ปญหากฎหมายปาไม 4 ฉบบ 81

3.8.5.1 ความขดแยงในวตถประสงคของพระราชบญญต 81 3.8.5.2 กฎหมายขาดความยดหยนและไมเอ อตอการพฒนาการทองเทยวใน

อทยานแหงชาต 82 3.8.5.3 การกระท าความผดกรรมเดยวผดกฎหมายหลายบท 82 3.8.5.4 ความขดแยงกบวถชวตเดมของประชาชนในพ นท 83

3.8.6 ปญหาประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย 92 บทท 4 มาตรการในการบรหารจดการแหลงทองเทยวอทยานแหงชาต

เพอการทองเทยวเชงนเวศ 99 4.1 ความเปนมาของอทยานแหงชาต 99 4.2 อทยานแหงชาตในประเทศไทย 101 4.3 วตถประสงคของการจดต งอทยานแหงชาต 103 4.4 คณคาของอทยานแหงชาต 104 4.5 ทรพยากรในอทยานแหงชาต 106 4.6 ประเภทของอทยานแหงชาตของไทย 107 4.7 การบรหารจดการอทยานแหงชาตของไทย 109 4.8 ปญหาในการบรหารจดการอทยานแหงชาต 112 4.8.1 ปญหาอนเกดจากนกทองเทยว 112 4.8.2 ปญหาการท าลายทรพยากรสตวปา 115 4.8.3 การขาดการจดระบบของกฎระเบยบอทยานแหงชาต 119 4.8.4 ความหนาแนนของนกทองเทยวในอทยานแหงชาตบางแหง 120 4.8.5 การใหบรการแกนกทองเทยวยงไมมประสทธภาพ 121 4.8.6 ปญหาการจดเกบและก าจดขยะ 122 4.8.7 ปญหาบคลากรและงบประมาณไมเพยงพอ 124 4.9 ตวอยางการบรหารจดการทองเทยวเชงนเวศในอทยานแหงชาตตางประเทศ 125 4.9.1 ประเทศออสเตรเลย 126

4.9.2 ประเทศนวซแลนด 127 4.9.3 ประเทศสหรฐอเมรกา 129 4.9.4 ประเทศเคนยา 131

DPU

XI

4.9.5 ประเทศคอสตารกา 132 4.9.6 ประเทศเนปาล 134 4.9.7 ประเทศสหพนธรฐมาเลเซย 135 4.9.8 ประเทศสหพนธรฐเยอรมน 136 4.9.9 ประเทศแคนาดา 137 4.9.10 ประเทศญปน 138

บทท 5 แนวทางแกไขปญหาเพออนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงเสรม

การทองเทยวในอทยานแหงชาต 145 5.1 มาตรการทางกฎหมาย 145

5.1.1 การแกไขปรบปรงกฎหมายใหประชาชนมสวนรวมในการพทกษรกษา ทรพยากรธรรมชาต 145

5.1.2 การเพมประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย 148 5.1.3 การจดต งพ นทแนวกนชนปาอนรกษและการพฒนาเปนปาชมชน 150

5.2 มาตรการปองกน 154 5.2.1 การปลกสรางจตส านกใหแกประชาชน 154 5.2.2 การสงเสรมใหใชระบบฉลากเขยว และ Ecotourism Label 157 5.2.3 การปฐมนเทศนกทองเทยวกอนเขาอทยาน ฯ 158 5.2.4 การสงเสรมใหชมชนทองถนมสวนรวมในการพฒนาอทยานแหงชาต 160

5.3 มาตรการปรบปรงการบรหารจดการ 170 5.3.1 การปรบปรงระบบบรหารจดการอทยานแหงชาต 170 5.3.2 การก าหนดความสามารถในการรองรบของพ นท 175 5.3.3 การปรบข นคาธรรมเนยมเขาอทยานแหงชาตทไดพฒนาแลว 177 5.3.4 การปรบปรงเรองก าลงคนและงบประมาณ 181 5.3.5 การจดการระบบจดเกบและก าจดขยะ 183

บทท 6 บทสรป 187 บรรณานกรม 190

DPU

XII

ภาคผนวก 197 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 แบบสอบถามโครงการวจยเรอง “มาตรการทางกฎหมายในการบรหารจดการแหลงทองเทยว

เชงนเวศ : ศกษาเฉพาะกรณอทยานแหงชาต สรปความคดเหนและขอเสนอแนะของหวหนาอทยานแหงชาตจากแบบสอบถามวจย รายชออทยานแหงชาตในความรบผดชอบของส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต

สตวปาและพนธพช รายชอวนอทยาน สถตเงนรายไดอทยานแหงชาต รายงานสถตนกทองเทยวทเขาไปในอทยานแหงชาตตาง ๆ ประจ าปงบประมาณ 2545 DPU

1

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญและทมำของปญหำ

อตสาหกรรมการทองเทยว จดไดวาเปนอตสาหกรรมทมอตราการเตบโตทางเศรษฐ กจโลกเรวทสด ตามสถตขององคการการทองเทยวโลก (World Tourism Organization) เมอป พ.ศ. 2542 ปรากฏวามนกทองเทยวไหลเวยนทวโลกจ านวนถง 657 ลานคน เงนรายไดจากการทองเทยว 455 พนลานเหรยญสหรฐ กลาวอกนยหนง ประมาณ 10 % ของจ านวนประชากรทวโลกเปนนกทองเทยวไปมาระหวางประเทศ ซงเมอเทยบกบป พ .ศ. 2493 ประมาณ 50 กวาปมาแลว มนกทองเทยวเพยง 25 ลานคนเทานน และเงนรายไดจากการทองเทยวมเพยง 8 พนลานเหรยญ 1 คาดวาในป พ.ศ. 2553 (ค.ศ. 2010) จ านวนนกทองเทยวจะเพมขนถง 937 ลานคน 2

ภมภาคเอเซยแปซฟกเปนภมภาคทการทองเทยวขยายตวในระดบสงกวาภมภาคอน โดยมอตราการขยายตวรอยละ 6.9 ตอป สงกวาอตราเฉลยซงอยในอตรา 4.7% องคการการทองเทยวโลกคาดประมาณวา จ านวนนกทองเทยวจากทวโลกซงมาเยอนภมภาคเอเซยแปซฟกจะมถง 190 ลานคน ในป พ.ศ. 2553 เมอเทยบกบเมอป พ.ศ. 2538 มจ านวนเพยง 84 ลานคน และป พ.ศ. 2543 มจ านวน 104 ลานคน เทากบวาเพมขนเกอบสองเทา 3

อตสาหกรรมการทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมขนาดใหญทสดในโลก มมลคาประมาณเกอบรอยละ 11 ของรายไดประชาชาตโดยรวม (GDP) และสามารถสรางงานใหประชากรในโลกไดถง 130 ลานคน ไมวาจะเปนการจางงานในธรกจการโรงแรมและสายการบน หรอในกจการกอสราง และธรกจการเงน การทอตสาหกรรมการทองเทยวเจรญเตบโตขนอยางรวดเรวน เนองจากไดรบผลกระทบจากปจจยหลายดาน อาท การเปดเสรดานการคาบรการ การรวมกลมภมภาคทางเศรษฐกจเพอการคาเสร การลงทนเสร และการเคลอนไหวแรงงานเสร ตลอดจนการรวมตวเพอใชเงน

1 Paul F. I. Eagles; Margaret D. Bowman; Teresa Chan-Hung Tao “Guidelines for Tourism in Parks and Protected Areas of East Asia” The World Conservation Union 2001 www.ahs.uwaterloo.ca/~eagles/EastAsia.pdf 2 World Travel & Tourism Council Key Statistics 1996. 3 กำรทองเทยวไทย วสยทศน 2555 โครงการศกษาเพอจดท าแผนแมบทการพฒนาการทองเทยวของประเทศ โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย หนา 3

DPU

2

สกลเดยวกนของกลมประเทศสหภาพยโรป นอกจากน การพฒนาเทคโนโลยการบนทสามารถบนไดระยะทางไกลขนและรองรบผโดยสารไดมากขน การเปลยนแปลงเสนทางการบนและการแขงขนการใหบรการรบสงผโดยสารของสนามบนประเทศตาง ๆ การสอสารโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศพาณชย อเลคโทรนกส (E-Commerce) การขยายสาขายอยในรปแบบของ Franchise เหลาน มสวนสงเสรมใหธรกจการทองเทยวเจรญและพฒนามากยงขน

ในสองทศวรรษทผานมา นกทองเทยวจากทวโลกทมาเยอนประเทศไทยไดเพมจ านวนสงขน ประเทศไทยมทตงทางภมศาสตรซงไดเปรยบกวาประเทศอนในภมภาคน เนองจากตงอยบนซกโลกซงจดไดวาอยในต าแหนงเดยวกบสงมหศจรรยหนงของโลก (World Wonders) คอประเทศจนและอนเดย และอยในเสนทางทเชอมซกโลกเหนอและซกโลกใต จงท าใหประเทศไทยเปนหนงในผน าดานการทองเทยวของกลมประเทศสมาชกสมาคมประชาชาตเอเซยตะวนออกเฉยงใตหรออาเซยน โดยมจ านวนนกทองเทยวเปนอนดบสองรองจากประเทศมาเลเซย

อตสาหกรรมการทองเทยวมบทบาททส าคญตอเศรษฐกจ สงคม และการเมองของประเทศไทย คอ

1. อตสาหกรรมการทองเทยวกอใหเกดรายไดเปนเงนตราตางประเทศ นบตงแตป พ.ศ.2525 เปนตนมา รายไดจากการทองเทยวเปนรายไดล าดบท 1 เมอเทยบกบรายไดจากสนคาออกอน ๆ เปนการแกไขปญหาการขาดดลของประเทศในดานอนไดอยางมาก

2. รายไดจากอตสาหกรรมการทองเทยว เปนรายไดทกระจายไปสประชากรอยางกวางขวาง มการสรางงานสรางอาชพมากมาย และเปนการเสรมอาชพดวยอาชพทเกดตอเนองจากการทองเทยว เชน การผลตหตถกรรมพนบาน หรอการผลตอาหารไปปอนตามแหลงทองเทยวตาง ๆ

3. อตสาหกรรมการทองเทยวมบทบาทในการสรางอาชพดานบรการ โดยเฉพาะในธรกจทางตรง เชน โรงแรม ภตตาคาร บรษทน าเทยว สวนธรกจทางออมอาจเปนอาชพเสรม เชน หตถกรรมพนบาน การรบจางกอสราง เปนตน

4. อตสาหกรรมการทองเทยวมบทบาทในการกระตนใหเกดการผลต และน าเอาทรพยากรของประเทศมาใชประโยชนสงสด เมอนกทองเทยวเดนทางไปทใดกจะตองจายเปนคาอาหารและซอผลตผลพนเมอง หากพกแรมกจะตองใชจายเปนคาทพก เงนทจายมานถอเปนการกระจายรายไดสสวนตาง ๆ ของประเทศ

5. อตสาหกรรมการทองเทยวไมมขดจ ากดในเรองการผลต เพราะไมตองพงดนฟาอากาศเหมอนการเกษตร ผลผลตของอตสาหกรรมการทองเทยวทเสนอขายใหแกนกทองเทยว คอ ความสวยงามของธรรมชาต หาดทราย ชายทะเล ปาไม ภเขา สภาพอากาศ และสงทมนษยสรางขน เชน พระบรมมหาราชวง วดวาอาราม โบราณสถาน อาคารบานเรอนในทองถน ตลอดจนขนบธรรมเนยม

DPU

3

ประเพณ วถชวต ความเปนอยของประชาชน สงเหลานเปนรปธรรมทมความยงยนไมผนแปรหรอขนอยกบดนฟาอากาศ นบเปนความไดเปรยบอยางมากของอตสาหกรรม การทองเทยว

6. อตสาหกรรมการทองเทยวชวยสนบสนนฟนฟ อนรกษศลปวฒนธรรมประเพณ ซงเปนสงดงดดความสนใจของนกทองเทยว สงคมไทยเปนสงคมของชาตเกาแกสบเนองมาเปนพนป จงมวฒนธรรม ระเบยบประเพณ นาฏศลป การละเลน ทเปนเอกลกษณของแตละทองถน เปนมรดกตกทอดทควรแกการน าออกเผยแพรฟนฟและอนรกษไว

7. อตสาหกรรมการทองเทยว จะมบทบาทในการสรางสรรคความเจรญไปสภมภาคตาง ๆ เมอเกดการเดนทางทองเทยวจากภมภาคหนงไปยงอกภมภาคหนง ไมวาจะเปนคนไทยหรอคนตางประเทศ เปนการสรางสรรคใหเกดสงใหมในทองถนนน เชน โรงแรม ภตตาคาร สงอ านวยความสะดวกตางๆ ซงจะตองมผลงทนในหลายลกษณะ เปนการสรางความเจรญใหแกทองถน

8. อตสาหกรรมการทองเทยวมสวนชวยเสรมสรางสนตภาพ สมพนธไมตร และความเขาใจอนดระหวางกน เปนหนทางทมนษยตางสงคมจะไดพบปะท าความรจกและเขาใจกน เปนการสมานสามคคของประชาชนคนทงชาต ในท านองเดยวกน การทองเทยวระหวางประเทศกจะชวยเสรมสรางความเขาใจอนดทจะน าไปสความเปนเพอนรวมโลก ทจะชวยกนรกษาสมพนธไมตร เปนการชวยจรรโลงสนตภาพใหเกดขนในโลกไดดวย

ส าหรบประเทศไทย แหลงทองเทยวซ งเปนทนยมของทงชาวไทยและชาวตางประเทศมไมนอยกวา 2,500 แหง ไดแก แหลงทองเทยวทางธรรมชาต แหลงทองเทยวทางศลปกรรม แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม และแหลงทองเทยวโบราณสถาน แหลงทองเทยวตาง ๆ เหลานไดถกน ามาใชเปนทรพยากรเพอการทองเทยว ท าใหอตสาหกรรมการทองเทยวกลายเปนภาคเศรษฐกจส าคญทท ารายไดใหกบประเทศอยางมาก องคการเพอการศกษาและวฒนธรรมของสหประชาชาต (UNESCO) ไดลงมตยกยองใหแหลงทองเทยวของไทยเปนมรดกโลกถง 4 แหงดวยกนคอ อทยานประวตศาสตรสโขทย – ศรสชนาลย – ก าแพงเพชร อทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยา เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญ – หวยขาแขง และแหลงโบราณคดบานเชยง ส าหรบเขตรกษาพนธสตวปาทงใหญ – หวยขาแขงนนไดรบการประกาศใหเปนมรดกโลกทางธรรมชาต เนองจากเปนผนปาอนรกษทมเนอทขนาดใหญทสดในประเทศไทยและในภมภาคเอเซยตะวนออกเฉยงใต มคณคาและความส าคญทางชววทยาและนเวศวทยา และมลกษณะพเศษเฉพาะตวทเปนเอกลกษณ นอกจากน ยงเปนผนปาทรวมไวซงความหลากหลายของพนธพชและพนธสตว มอาณาเขตครอบคลมพนท 3 จงหวด คอ อทยธาน ตาก และกาญจนบร

DPU

4

ในชวงเวลาทประเทศไทยตกอยในสภาวะเศรษฐกจตกต า การทองเทยวไดกลายเปนความหวงทจะฟนฟเศรษฐกจของประเทศ อตสาหกรรมทองเทยวไดท ารายไดใหแกประเทศสงถง 323,483.96 ลานบาท เมอป พ.ศ. 2545 4 แตเปนทนาสงเกตวา ยงการทองเทยวเตบโตมากขนเทาไร ผลกระทบทเกดขนตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกมากขนเทานน ผลกระทบทเกดขนนมทงผลทางตรงและผลทางออม ผลทางบวกและผลทางลบ ตวอยางผลกระทบทางบวก เชน การทองเทยวท าใหเกดการบ ารงรกษาและคงอยของโบราณสถาน โบราณวตถ การพฒนาอทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา เขตสงวนรกษาพนธสตว สวนสาธารณะ การคมครองปะการง และการอนรกษปาไม สวนผลกระทบทางลบ ไดแก การท าลายความสวยงามตามธรรมชาต การเกดมลภาวะทางอากาศ ทางน า ทางเสยง การท าลายสภาพแวดลอมของปาและพนธไม การแพรเชอโรคตาง ๆ เปนตน

อทยานแหงชาตเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทส าคญของประเทศซงไดรบความ นยมจากนกทองเทยวเปนจ านวนมาก ไมวาจะเปนอทยานแหงชาตเขาใหญ อทยานแหงชาตภกระดง อทยานแหงชาตดอยอนทนนท อทยานแหงชาตดอยสเทพ อทยานแหงชาตเกาะเสมดหรออทยานแหงชาตหมเกาะพพ แตเปนทนาเสยดายวาอทยานแหงชาตหลายแหงตองมสภาพเสอมโทรมลงเนองจากถกรกล าดวยอนตรายนานบปการจากผทเขามาใชประโยชนในอทยาน ไมวาจะเปนนกทองเทยว ผประกอบธรกจการทองเทยว ราษฎรในพนท ตลอดจนผมอทธพลตาง ๆ ปญหาขยะ ปญหาการลกลอบลาสตว ตดไมท าลายปา เกบพนธพช พนธไม ออกไปจากอทยาน ฯ การท าลายสงสวยงามตามธรรมชาต ขดเขยนตามผนงถ า เปนตน ทงน แมอทยานแหงชาตจะไดมการเตรยมการรองรบนกทองเทยวไวกตาม แตกยงเกดปญหาขน ดงนน เพอแกไขปญหาและเพอใหการทองเทยวสามารถเดนควบคไปพรอมกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) จงเปนทางออกหนงทจะประสานความรวมมอของทกฝายเขาดวยกน เพอรกษาผลประโยชนเชงเศรษฐกจไวใหมากทสด และในขณะเดยวกนอทยานแหงชาต กยงคงเปนแหลงทองเทยวทมทวทศนสวยงามตามธรรมชาต สามารถดงดดใจนกทองเทยวไดตลอดไป และยงจรรโลงคณคาของสงแวดลอมทางธรรมชาตไวใหอนชนรนหลงไดชนชมตอไป

อนง มาตรการทางกฎหมายในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเทยวอทยานแหงชาตนน นอกจากพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ซงใชบงคบโดยตรงแกพนทอทยานแหงชาตแลว ยงมพระราชบญญตฉบบอน ๆ ทเกยวของ ตลอดจนกฎระเบยบตาง ๆ ทออกโดยสวนราชการบงคบควบคไปดวย อยางไรกด ปญหาความเสอมโทรมของอทยานแหงชาตกยงคงมอย จงเหนไดวามาตรการทางกฎหมายและการด าเนนงานของเจาหนาทของรฐในเรองนยงประสบปญหาในด านการบ งคบ ใชกฎหมายและในด านการบรหาร จดการท า ใหการค มครอง

4 กองสถตและวจย การทองเทยวแหงประเทศไทย กรงเทพ 2545

DPU

5

ทรพยากรธรรมชาตและการบรหารจดการแหลงทองเทยวอทยานแหงชาตจงไมประสบความส าเรจเทาทควร

งานวจยฉบบนมงศกษามาตรการและปญหาทางกฎหมายทเกยวของกบการบรหาร

จดการการทองเทยวและพทกษทรพยากรธรรมชาตในอทยานแหงชาต ปญหาอนเกดจากการเขามาใชประโยชนของบคคลตาง ๆ ไดแก นกทองเทยว ผประกอบธรกจการทองเทยว และราษฎรในพนท ปญหาการบงคบใชกฎหมายของพนกงานเจาหนาท ส ารวจความคดเหนของหวหนาอทยานแหงชาตทวประเทศทงทางบกและทางทะเล สมภาษณอธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และผมสวนเกยวของอน ๆ นอกจากน ยงศกษาการบรหารจดการอทยานแหงชาตในตางประเทศเพอน ามาเปนตวอยางการบรหารจดการอทยานแหงชาตในประเทศไทย ทงน จะไดน าผลการศกษาทงหมดมาประมวลเปนมาตรการเสนอแนะทเหมาะสมกบประเทศไทยตอไป

DPU

6

1.2 วตถประสงคของกำรวจย

1. เพอทราบปญหาทเกดขนในอทยานแหงชาตอนเกดจากการเขามาทองเทยวและใชประโยชนในอทยานแหงชาต

2. เพอศกษากฎหมายทเกยวของกบการทองเทยว และการอนรกษทรพยากร ธรรมชาตในเขตพนทอทยานแหงชาต

3. เพอศกษามาตรการและวธบรหารจดการอทยานแหงชาตในตางประเทศ และ น ามาปรบใชใหเหมาะสมกบประเทศไทย 4. เพอเปนแนวทางในการก าหนดมาตรการการบรหารจดการอทยานแหงชาต ใน ประเทศไทย ในอนทจะสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศใหเกดขนในอทยานแหง ชาต

1.3 สมมตฐำนกำรวจย

อทยานแหงชาตเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทส าคญ การเจรญเตบโตอยางรวดเรวของอตสาหกรรมการทองเทยวสงผลกระทบใหอทยานแหงชาตตองเสอมโทรมลง เนองจากมาตรการทางกฎหมายในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และมาตรการการบรหารจดการในอทยานแหงชาตทเปนอยในปจจบนยงด าเนนการไดในขอบเขตจ ากด ไมสงเสรมใหเกดการทองเทยวเชงนเวศอยางเตมท ขาดประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมายแกนกทองเทยว ขาดการประสานการท างานระหวางหนวยงานภาครฐกบฝายอน ๆ ทเกยวของ ตลอดจนขาดการมสวนรวมของประชาชนในการวางแผนและพฒนาปรบปรงอทยานแหงชาต

DPU

7

1.4 ขอบเขตของกำรวจย ศกษามาตรการทางกฎหมายทรฐใชในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและบรหารจดการอทยานแหงชาต วเคราะหปญหาอนเกดจากการนกทองเทยวและบคคลอนทเขามาใชประโยชนในอทยานแหงชาต ศกษาวธบรหารจดการอทยานแหงชาตของบางประเทศ และส ารวจความคดเหนจากบคคลตาง ๆ ทเกยวของ

1.5 ระเบยบวธกำรวจย

1. กำรวจยเชงเอกสำร โดยการคนควาและรวบรวมจากเอกสารตาง ๆ เชน วารสาร จลสาร หนงสอทงในประเทศและตางประเทศ ตลอดจนสอทางอเลกทรอนกส

2. กำรวจยเชงประยกต ดวยวธการตอไปน

กำรวเครำะหกฎหมำย โดยการศกษาปญหาเกยวกบการบงคบใชกฎหมายตาง ๆ ในพนทอทยานแหงชาต ทเกยวของกบการอนรกษทรพยากรธรรม ชาต การทองเทยว และการบรหารจดการอทยานแหงชาต

กำรวจยภำคสนำม โดยการสมภาษณและออกแบบส ารวจความคดเหนผทเกยวของและผปฏบตงาน มาใชเปนขอเสนอแนะส าหรบการปรบปรงการบรหารจดการอทยานแหงชาตใหเออตอการทองเทยวเชงนเวศ ดงน ก. อธบดกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรม

ชาตและสงแวดลอม ข. หวหนาอทยานแหงชาตทวประเทศ ทงทางบกและทางทะเลจ านวน 145

แหง ค. องคการบรหารสวนต าบลและผน าชมชน ง. ผประกอบการธรกจการทองเทยว นกทองเทยวชาวไทยและชาว

ตางประเทศ และประชาชนในทองถน

DPU

8

1.6 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

ผลการวจยจะน าไปสการสรางมาตรการเบองตน ของการบรหารจดการการทองเทยวเชงนเวศในแหลงทองเทยวอทยานแหงชาต อนจะเปนแนวทางในการสรางความยงยนของแหลงทองเทยวทางธรรมชาตของประเทศไทยในอนาคต DPU

9

บทท 2

แนวความคดเกยวกบอนรกษทรพยากรธรรมชาต เพอการทองเทยว

2.1 ความเปนมาของแนวความคดเกยวกบการพทกษรกษาทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม

นบตงแตเรมมการปฏวตอตสาหกรรมในทวปยโรปจนถงป ค.ศ. 1945 รปแบบการพฒนาประเทศของประเทศตาง ๆ เปนไปในรปแบบของการพฒนาประเทศอยางไมยงยน กลาวคอ มการแสวงหาและใชทรพยากรธรรมชาตในการปอนเขาโรงงานอตสาหกรรมอยางฟมเฟอย โดยมไดค านงถงปรมาณทรพยากรธรรมชาตทเรมลดนอยถอยลง และผลรายอนเกดจากมลพษอนมผลมาจากการประกอบอตสาหกรรมทไมมมาตรการปองกนหรอลดผลกระทบทางสงแวดลอมประกอบกบในชวงเวลานน หลาย ๆ ประเทศในโลกตางบอบช าจากผลของสงครามโลกครงท 1 และครงท 2 จงท าใหแตละประเทศตางเรงรบทจะน าทรพยากรธรรมชาตทงบนผวดน คอ ปาไม และใตดน คอสนแรตางๆ มาใชในการบรณะและฟนฟประเทศ โดยไมใสใจตอคณภาพสงแวดลอมของระบบนเวศทก าลงถกท าลายไปอนเปนผลจากการพฒนานน

หลงสงครามโลกครงท 2 ไดมการจดตงองคการสหประชาชาตในป ค.ศ. 1945 และในเดอนกรกฎาคมปเดยวกน ไดมการจดตงธนาคารระหวางประเทศเพอการบรณาการและการพฒนา (International Bank for Reconstruction and Development – IBRD) หรอทเรยกกนวาธนาคารโลก (World Bank) ภายใตขอตกลงทเรยกวา “ขอตกลงเมองเบรตตนวดส” (Bretton Woods Agreement) ซงไดประชมกนท เมองเบรตตนวดส มลรฐนวแฮมเชยร ประเทศสหรฐอเมรกา เพอท าหนาทระดมเงนทนระหวางประเทศมาใช และสงเสรมการบรณาการและพฒนาเศรษฐกจของประเทศภาค เชน การกอสรางระบบสาธารณปโภคและสาธารณปการตางๆ ดงนน ธนาคารโลกจงเปนองคการระหวางประเทศทมอทธพลในการก าหนดกรอบ และแนวทางในการพฒนาประเทศของหลาย ๆ ประเทศ โดยเฉพาะอยางยงประเทศก าลงพฒนา ไดแก ประเทศไทย อนโดนเซย ฟลปปนส และกลมประเทศลาตนอเมรกา การใหความชวยเหลอนธนาคารโลกไดแบงกลมประเทศทจะรบความชวยเหลอออกเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ กลมประเทศพฒนาแลว (Developed Countries) กลมประเทศก าลงพฒนา (Developing Countries) และกลมประเทศดอยพฒนา (Less or Non Developed Countries)

DPU

10

เนองจากประเทศก าลงพฒนาและดอยพฒนาสวนใหญยงประสบกบปญหาความยากจน บางประเทศอดอยากและเกดวกฤตทางเศรษฐกจ ประเทศเหลานจงมงเนนการพฒนาอตสาหกรรมโดยไมค านงพนฐานทแทจรงของประเทศ และละเลยตอปญหาสงแวดลอมทมาพรอมกบการพฒนาอตสาหกรรม โดยไดท าลายปจจยพนฐานของการพฒนาประเทศอยางยงยน นนคอระบบนเวศทสมบรณและความหลากหลายของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนทจรงกลมประเทศพฒนาแลวในชวงเวลาทมการพฒนาอตสาหกรรมนน ตางไดมประสบการณอนเลวรายและการกระท าทผดพลาดมาแลวเชนกน โดยประเทศเหลานไดใชทรพยากรธรรมชาตไปเปนจ านวนมากเพอการพฒนาอตสาหกรรมในดานตาง ๆ อยางไมรคณคา เพราะคดวาทรพยากรมอยจ านวนมาก ใชอยางไรกไมมวนหมด และมไดค านงถงผลกระทบของมลพษทางอตสาหกรรมทสงผลกระทบตอระบบนเวศ ท าใหความสมดลทมอยตามธรรมชาตเปลยนแปลงไป จนในทสดทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางอดมสมบรณไดถกท าลายไปทงทางตรงจากการใชประโยชน และทางออมจากภาวะมลพษ นอกจากน ความหลากหลายทางชวภาพตามธรรมชาตกไดถกท าลายไปดวย นบเปนการสญเสยประโยชนอยางมหาศาลทมอาจเรยกกลบคนได 2.2 การประชมดานสงแวดลอมระหวางประเทศ

ปญหาสงแวดลอมอนเกดจากการพฒนาอตสาหกรรมของประเทศตาง ๆ ในโลก ไดทวความรนแรงมากขนเปนล าดบ ปญหาดงกลาวกอใหเกดความตนตวและความตระหนกในความรวมมอเพอจดการกบปญหาสงแวดลอมโลก ประเทศพฒนาแลวหลายประเทศ โดยเฉพาะประเทศในแถบยโรป จงไดผลกดนผานทางองคการสหประชาชาตใหมการเคลอนไหวด าเนนการพทกษรกษาสงแวดลอมโลก ดงนน องคการสหประชาชาตจงไดจดใหมการประชมระดบโลกดานสงแวดลอมระหวางประเทศอยางเปนทางการขนเปนครงแรก ณ กรงสตอกโฮลม (Stockholm) ประเทศสวเดน เมอเดอนมถนายน ค.ศ. 1972 เรยกวา การประชมแหงสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมมนษย ประเดนหลกของการประชมครงนคอ การใหประเทศตาง ๆ ตระหนกถงความส าคญของปญหาสงแวดลอมโลก การประชม ณ กรงสตอกโฮลมสงผลใหไดมาซงขอเสนอแนะทงหมด 106 ขอ และปฏญญากรงสตอกโฮลม (The Stockholm Declaration 1972) 26 หลกการ รวมถงการน าไปสการจดตงองคการดานสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (The United Nations Environment Program – UNEP) 1 และกองทนสงแวดลอม (Environmental Fund)

1 The United Nations Environment Program (UNEP) จดตงขนในเดอนธนวาคม ค.ศ. 1972 ท าหนาทเปนสภาส าหรบโครงการสงแวดลอม โดยส านกเลขาธการ UNEP จะมงเนนถงกจกรรมทเกยวของกบสงแวดลอมภายในระบบของสหประชาชาต และจดใหมกองทนทจะใชสนบสนนโครงการ UNEP มส านกงานใหญตงอยทกรงไนโรบ ประเทศเคนยา

DPU

11

การประชมดานสงแวดลอม ณ กรงสตอกโฮลมนมอทธพลอยางมากตอประเทศตางๆ ทงในดานการเพมความตระหนกและความเขาใจในเรองความเปราะบางของสงแวดลอมโลก หลาย ๆ ประเทศไดด าเนนการใหมการศกษาวจยเพอความกาวหนาทางวทยาศาสตร สงแวดลอม การศกษา การเผยแพรขอมลขาวสาร การฝกอบรม และเกอบทกประเทศไดมการบญญตกฎหมายเกยวกบสงแวดลอมขน นอกเหนอจาก UNEP แลวยงมการจดตงองคการระหวางรฐบาล (Intergovernmental Organization) และองคการทไมไดกอตงขนโดยรฐบาลหรอองคการพฒนาเอกชน (Non Governmental Organization – NGO) ในระดบประเทศและระดบระหวางประเทศ นอกจากนน ยงเกดขอตกลงระหวางประเทศเกยวกบความรวมมอทางดานสงแวดลอมขนอยางมากมายอกดวย

ค าประกาศแหงปฏญญากรงสตอกโฮลม ไดชใหเหนถงความส าคญและความจ าเปนทมนษยจะตองพงพาธรรมชาต ซงหากธรรมชาตเสยหายดวยน ามอมนษยกยอมหมายความวา มนษยเองจะตองเปนผไดรบผลดงกลาวนนโดยตรง ดงนน ค าประกาศจงไดเชญชวนและเรยกรองใหทกฝายรวมมอกน และรวมกนรบผดชอบตอการพทกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต โดยเรมตงแตระดบปจเจกบคคล ระดบกลมชน ระดบทองถน ระดบประเทศ และระดบระหวางประเทศ โดยมองคการระหวางประเทศเปนกลไกทจะสรางความสมพนธใหเกดความรวมมอในทกระดบ เพอใหมการจดการสงแวดลอมทเปนระบบ เพอปองกน ฟนฟ และคมครองสงแวดลอม ดงนน การพฒนาอตสาหกรรมของประเทศตางๆ จงจ าเปนตองตระหนกอยตลอดเวลาวา จะตองไมท าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนเปนหลกการของแนวความคดการพฒนาประเทศอยางยงยน ปฏญญาฉบบนไดวางรากฐานของการน าเอาแนวความคดการพฒนาอยางยงยน มาเปนแนวทางสความตกลงดานสงแวดลอมระหวางประเทศ แมวาปฏญญาฉบบนจะไมมผลผกพนหรอสภาพบงคบทางกฎหมาย เนองจากมลกษะเปนเพยงขอตกลงรวมกนทไมกอใหเกดพนธกรณแกประเทศ แตกเปนแนวทางทดส าหรบการพฒนากฎหมายสงแวดลอมระหวางประเทศในโอกาสตอ ๆ มา นอกจากน ปฏญญาฉบบนยงไดยนยนถงสทธขนมลฐานทางดานสงแวดลอมของรฐทงหลายวา ทกรฐมสทธอธปไตยเหนอทรพยากรธรรมชาตของตนเอง ในอนทจะใชหรอแสวงหาประโยชน ใด ๆ จากทรพยากร ทงน ทกรฐมหนาทจะตองประกนวาการใชประโยชนดงกลาว จะตองไมเปนอนตรายหรอมผลกระทบตอสงแวดลอมของรฐอน

UNEP มบทบาทส าคญในการเตรยมกลยทธดานการคมครองสงแวดลอมโลก ซงขอเสนอนในครงแรกเปนของ International Union for Conservation of Nature (IUCN) ซงเปนองคการสงแวดลอมเอกชนระหวางประเทศ IUCN มบทบาทส าคญในการผลกดนใหมอนสญญาทางสงแวดลอมดานตางๆ เปนจ านวนมาก รวมถงอนสญญาวาดวยความหลากหลายทาวชวภาพ ค.ศ. 1992

DPU

12

2.3 การพฒนากฎหมายเกยวกบสงแวดลอม แมวาการประชมทกรงสตอกโฮลมจะท าใหประเทศตางๆ และองคการระหวาง

ประเทศทเขารวมประชมและใหสตยาบน The Stockholm Declaration 1972 เกดความตนตวและตระหนกในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แตปญหาสงแวดลอมโลกกมไดบรรเทาเบาบางลง เนองจากผประกอบการอตสาหกรรมในประเทศทพฒนาแลว ซงมมาตรการทเขมงวดขนในการปองกนปญหาสงแวดลอม ไดยายฐานการผลตไปสประเทศก าลงพฒนาทงหลายทเปดรบการลงทนทกประเภท ประเทศเหลานประสบปญหาความยากจนและวกฤตทางเศรษฐกจ จงไมคอยใสใจในผลกระทบดานสงแวดลอมเทาใดนก องคการสหประชาชาตไมอาจนงนอนใจได ในป ค.ศ. 1983 จงไดจดตงคณะกรรมาธการโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (World Commission of Environment and Development – WCED) 2 ขน เพอท าการศกษาในเรองการสรางความสมดลระหวางสงแวดลอมกบการพฒนา คณะกรรมาธการ WCED ไดจดท ารายงานทเรยกวา The Brundtland Report ภายใตหวเรองทชอวา “อนาคตรวมกนของเรา” (Our Common Future) ซงระบถงเหตการณวกฤตตาง ๆ ดานสงแวดลอมโลกทส าคญ แสดงใหเหนวาการพฒนากฎหมายเกยวกบสงแวดลอม โดยอาศยการวางแผนเศรษฐกจรวมกน จะเปนมาตรการเดยวทจะอนรกษสงแวดลอมและชมชนใหยงยนได

หลงจากนน ในป ค.ศ. 1992 องคการสหประชาชาตไดจดใหมการประชมระหวางประเทศวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (The United Nations Conference on Environment and Development – UNCED) หรอการประชม Earth Summit ณ กรงรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล ระหวางวนท 3 – 14 มถนายน ค.ศ. 1992 นบเปนการประชมทใหญทสดเทาทสหประชาชาตไดเคยจดมา เนองจากมผเขารวมประชมกวา 30,000 คน มผน าระดบโลกเขารวมประชมมากทสดเปนประวตการณ มประมขของประเทศ หวหนาคณะรฐบาลถง 103 คน และเจาหนาทระดบสง รวมทงสน 176 ประเทศ ในการประชม Earth Summit ดงกลาว ไดมการลงนามรบรองเอกสารส าคญ 5 ฉบบ คอ 3

1. ประกาศปฏญญารโอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (The Rio Declaration on Environment and Development)

2 คณะกรรมาธการชดนประกอบดวยผแทนจากประเทศตางๆ 21 ประเทศ โดยม Mrs. Gro Harlem Brundtland นายกรฐมนตรประเทศนอรเวย เปนประธานคณะกรรมาธการ คณะกรรมาธการชดนมความเชอวา มนษยเปนผสรางอนาคต ซงมความรงเรองกวา เปนธรรมกวา และมนคงกวาได 3 สนย มลลกะมาลย รฐธรรมนญกบการมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรงเทพ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2545 หนา 24

DPU

13

2. แผนปฏบตการท 21 (Agenda 21) ซงเปนแผนแมบทของโลกส าหรบการด าเนนงานทจะท าใหเกดการพฒนาอยางยงยน ทงในดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม

3. ค าแถลงเกยวกบหลกการในเรองปาไม (Statement of Principle on Forests) 4. กรอบอนสญญาแหงสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ (United

Nations Framework on Climate Change) 5. อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ. 1992 (Convention on

Biological Diversity A.D. 1992) ความตกลงระหวางประเทศทง 5 ฉบบน มทงทไมมสภาพบงคบ (Non – binding)

และมสภาพบงคบ (Binding) ความตกลงทไมมสภาพบงคบ ไดแก ประกาศปฏญญารโอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา แผนปฏบตการท 21 และค าแถลงเกยวกบหลกการในเรองปาไม ความตกลงเหลานเปนบนทกความเขาใจรวมกนในแนวทางปฏบตเพอการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโลก สวนความตกลงทมสภาพบงคบ มฐานะเปนกฎหมายระหวางประเทศทมผลผกพนตอรฐภาคอนสญญาใหตองปฏบตตาม ไดแก อนสญญาแหงสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ และอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ 4

อยางไรกด ชวงระหวางป ค.ศ. 1972 (Stockholm Conference) ถง ป ค.ศ.1992 (Rio de Janero Conference) ขอตกลงทวภาคและพหภาคหลายรอยฉบบไดก าเนดขนเพอปกปองสงแวดลอมโลก ทส าคญไดแก ขอตกลงการคาระหวางประเทศ ค.ศ. 1973 วาดวย พนธกรรมทเปนอนตราย (Endangered Species) พธสารแหงกรงมอนทรออล ค.ศ. 1987 วาดวย การปฏบตการควบคมฟลโอโรคารบอน (Montreal Protocol on Control of Fluorocarbons Emissions) พธสารกรงเฮลซงก วาดวย กรดก ามะถน อนสญญาแหงสหประชาชาตวาดวยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 และอนสญญากรงเบเซล ค.ศ. 1989 (Basel Convention on Trade in Hazardous Waste)

4 อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ. 1992 (The Convention on Biological Diversity 1992) อนสญญาฉบบนมแนวคดทส าคญคอ มงใหแตละประเทศทวโลกมวนยทางสงแวดลอมและคมครองทรพยากรชวภาพ โดยการสรางจตส านกใหเกดขนกบประเทศตางๆ ในการยอมรบวาทรพยากรชวภาพนนเปนมรดกรวมกนแหงมวลมนษยชาต (common heritage of mankind) ทอยในความหวงใยของมวลมนษยชาต (common concern of mankind) ดงนน มนษยจงตองรวมมอกนพทกษรกษาทรพยากรชวภาพและสงแวดลอมของโลก รวมถงความรวมรบผดชอบทชมชนระหวางประเทศพงจะมใหแกทรพยากรชวภาพดวย

DPU

14

2.4 กฎหมายสงแวดลอมเกยวของกบกฎหมายอนอยางไร ในปจจบน กฎหมายสงแวดลอมไมไดอยในวงจ ากด แตตรงกนขามไดเขาไป

เกยวของกบกฎหมายลกษณะอนดวย อาท กฎหมายลกษณะอาญา กฎหมายทเกยวกบทรพยและทดน กฎหมายควบคมการกอสราง กฎหมายเกยวกบการชลประทาน เปนตน ในประเทศสหรฐอเมรกา มลรฐตาง ๆ ไดแก มลรฐนวยอรก มลรฐอลลนอยส ไดน าเอาบทบญญตแหงรฐธรรมนญมาใชบงคบเพอการปกปองสงแวดลอม โดยไมไดมการบญญตกฎหมายเกยวกบสงแวดลอมไวเปนการเฉพาะ สวนในยโรปนน ประเทศทงหลายไดมการบญญตกรอบความรวมมอเพอปกปองสงแวดลอมไวในความตกลงรวมมอระหวางกนไวดวย ทงน แตละประเทศ ไดใหความส าคญในการจดการสงแวดลอมในประเทศตนดวยการบญญตกฎหมายภายในของตนเอง เพราะการปกปองสงแวดลอมถอเปนสทธขนพนฐานของสงคมทจะตองชวยกน และสทธดงกลาวยงสามารถเรยกรองใหมการชดใชคาเสยหายหากมการท าลายสงแวดลอมไดอกดวย

ขอตกลงการคาเสรอเมรกาเหนอ (North American Free Trade Area - NAFTA) จดเปนขอตกลงการคาฉบบแรกทไดมการบรรจบทบญญตเพอปกปองสงแวดลอมไว โดยการวางกฎเกณฑขอควรปฏบตและขอหามทเปนมาตรฐานระดบชาตไวใหประเทศสมาชกทงสาม อนไดแก แคนาดา สหรฐอเมรกา และเมกซโก ไดน าไปปฏบตในการวางมาตรการสงเสรมการลงทนภายในประเทศตน ทงน ทงสามประเทศจะตองสงเสรมความรวมมอระหวางกน และปรบกฎเกณฑตาง ๆ ใหไดมาตรฐานกลมกลนกน และจะตองตระหนกในภารกจส าคญทจะตองพทกษสงแวดลอม

นอกจากน ขอบงคบวาดวยอตสาหกรรมท จดไดวามขอบเขตกวางขวางมากทสดฉบบหนงคอ ขอบงคบวาดวยอตสาหกรรมการทองเทยว ซงมบญญตอยใน WTTC/WTO/Earth Council Report หมวด 215 ทวาดวยอตสาหกรรมการเดนทางและการทองเทยว ขอบงคบดงกลาวไดตงเปาประสงคไวใหองคการระหวางประเทศทเกยวกบการคาทงหลาย จดท าโครงการใหม ๆ ทตระหนกและเขาถงปญหาสงแวดลอม เปนตนวา โครงการฝกอบรมใหสาธารณชนตนตวตอปญหาสงแวดลอม การลดปรมาณขยะดวยการน ากลบมาใชใหม การน ามาผลตใหม การน ามาใชหมนเวยน โดยการกระตนใหชมชนเขาไปมสวนรวมในการคนหาวธทจะอนรกษสภาพแวดลอมใหยงยน

ป ค.ศ. 1995 องคการดานสงแวดลอมแหงสหประชาชาต (United Nations Environment Program – UNEP) ไดจดท ารายชอกฎขอบงคบเกยวกบสงแวดลอมซงมจ านวนถง 32 ฉบบ ซงมแหลงทมาแตกตางกน อาท จากหอการคาระหวางประเทศ จากสภาการเดนทางและทองเทยวโลก (World Travel & Tourism Council) จากรฐบาลแหงประเทศนวซแลนดและ

5 World Travel & Tourism Council, Agenda 21 for the Travel & Tourism Industry, 1995.

DPU

15

ออสเตรเลย และจากคณะกรรมการนกทองเทยวองกฤษ (English Tourist Board)6 แสดงใหเหนวาประเทศตาง ๆ ไดใหความสนใจในปญหาสงแวดลอมเปนอนมาก นอกจากน ธนาคารโลกยงไดจดตง โครงการสนบสนนสงแวดลอมแหงโลก (Global Environmental Facility – GEF) ขนเพอใหเงนสนบสนนแกโครงการวจยตาง ๆ เกยวกบความหลากหลายทางชวภาพ การท าลายโอโซน และโครงการรณรงคเพอพทกษสงแวดลอม

2.5 แนวความคดเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ

การประชมนานาชาตดานสงแวดลอมและพฒนาแบบยงยน ไดถกจดขน ณ เมองแวนคเวอร ประเทศแคนาดา เมอเดอนมนาคม ป ค.ศ. 1990 (พ.ศ.2533) หรอทเรยกวา Globe 90’ Conference ในการประชมนไดมการพดถงการพฒนาและการหารปแบบ “การทองเทยวแบบยงยน” (Sustainable Tourism) ซงแนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนน เรมตนจากแนวความคดทวา ระบบนเวศมจดจ ากดในการรองรบการพฒนาเศรษฐกจ การทประเทศมการขยายตวทางเศรษฐกจมากเกนไป จะสงผลใหเกดการท าลายทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรชวภาพในอตราสง มนษยจงควรใชทรพยากรอยางอนรกษและลดบทบาทการเปนผบรโภคนยมและวตถนยม เพราะพฤตกรรมเหลานท าใหเกดการสนเปลองในการใชทรพยากรทมอยอยางจ ากด 7

ทประชมไดก าหนดกรอบแนวทางการปฏบต ของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนไว 10 ประการ ดงน

1. มงพฒนาการทองเทยวภายในประเทศอยางจรงจงกอน แลวจงพฒนาการทองเทยวระหวางประเทศอยางคอยเปนคอยไปในภายหลง เพอใหเหมาะสมกบระบบสาธารณปโภคทรองรบเปนส าคญ

2. มงใหประชาชนในทองถนไดมสวนรวมในการตดสนใจโครงการทองเทยวตาง ๆ ทจะมผลกระทบตอวถชวตของคนสวนใหญในพนท

3. มงพจารณาอยางรอบคอบ ถงขอบเขตทเหมาะสมของการพฒนาการทองเทยว โดยค านงถงขดความสามารถในการรองรบทก ๆ ดาน ทงน ควรพยายามผลกดนใหการพฒนาการทองเทยว เขาไปเปนสวนหนงของการพฒนาเศรษฐกจของพนทนน ๆ

6 Environmental Codes of Conduct for Tourism UNEP (United Nations Environment Program) Technical Report No. 29 1995 p. ii. 7 David Fennel Ecotourism an Introduction London: Routledge 1999 p.31

DPU

16

4. มงใหขอมลทางการทองเทยวอยางเพยบพรอมแกนกทองเทยว เพอใหนกทองเทยวเขาใจและเคารพในสงแวดลอม พรอมทงชวยยกระดบความพงพอใจของนกทองเทยวดวย

5. มงใชวสดและผลผลตในทองถน เพอชวยลดดลการคากบตางประเทศไดทางหนง และเปนการเพมรายไดใหกบคนในทองถนนน

6. มงกระจายรายไดสทองถนเพอน ารายไดเขาทองถนนนใหมากทสด อนจะเปนประโยชนในระยะยาวของชมชนทองถน

7. มง จางงานในทองถน โดยสงเสรมรปแบบของงานทนาสนใจและไดรบผลตอบแทนสงใหแกชมชนทองถนนน

8. มงพฒนาบคลากรในทองถนใหมความรความสามารถเพมขน อนจะชวยยกระดบการบรการทองเทยวใหสงขน

9. มงรกษาคณคาของสงแวดลอมและวฒนธรรมในทองถน ใหอยรอดในระยะยาว เพอเปนแหลงรองรบการทองเทยวตลอดไป

10. มงท างานรวมกนอยางเสมอภาคระหวางภาคธรกจการทองเทยว องคกรทองถน องคกรดานสงแวดลอม และรฐบาล

จากกรอบแนวทางปฏบต 10 ประการของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนดงกลาวขางตน ท าใหประเทศตาง ๆ พยายามคดหารปแบบการทองเทยวใหม เพอน าไปสการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน จากการประชม Earth Summit วาดวยสงแวดลอมและการพฒนา ซงองคการสหประชาชาตจดขน ณ กรงรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล เมอวนท 14 มถนายน ค.ศ.1992 (พ.ศ. 2535) นน ทประชมไดมงเนนความสนใจไปสประเดนการอนรกษสภาพแวดลอม และสรปบทเรยนเกยวกบการพฒนาการทองเทยวทผานมา เพอหากแนวทางไปสการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ผลการประชมครงนกอใหเกดค าวาการทองเทยวเชงนเวศขน โดยมชอเรยกตาง ๆ กน ไดแก Sustainable Tourism. Green Tourism, Conservation Tourism, Environment Friendly Tourism, Ethical Tourism, Responsible Tourism, Appropriate Tourism, Nature Based Tourism และ Ecotourism เปนตน แตทใชกนอยางแพรหลายทสดกคอ “Ecotourism” หรอ “การทองเทยวเชงนเวศ” ในภาษาไทย ตามการบญญตศพทของการทองเทยวแหงประเทศไทย (ท.ท.ท.)

จากการประชมทกรงรโอ เดอ จาเนโรนเอง ท าใหเกดแนวคดของการทองเทยวเชงนเวศ ซงเกดจากกระแสเรยกรองหลก 3 ประการ คอ

1. กระแสความตองการของชาวโลกใหเกดจตส านกของการอนรกษสงแวดลอม ในแหลงทองเทยว โดยเฉพาะอยางยงการอนรกษระบบนเวศเพอคงความหลากหลายทางชวภาพเอาไว

2. กระแสความตองการของนกทองเทยวใหเกดการศกษาเรยนร ในแหลงทองเทยว เปนกระแสความตองการทมมากขนในหมนกทองเทยว ทตองการไดรบความร

DPU

17

ความเขาใจเรองการทองเทยว มากกวาความสนกสนานเพลดเพลนเพยงอยางเดยว

3. กระแสความตองการของชมชนทองถนใหเกดการมสวนรวม ในการพฒนาการทองเทยว เพอเปนหลกประกนใหการพฒนาการทองเทยวเปนไปในทศทางทถกตอง ชมชนทองถนยอมรบในผลประโยชนทางเศรษฐกจทจะไดรบและเพอใหเกดการกระจายรายไดทเหมาะสม

หลงการประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอม ณ กรงรโอ เดอ จาเนโร เปนตนมา การทองเทยวเชงนเวศไดรบการตอบรบจากฝายตาง ๆ มากขน ขณะเดยวกนองคการสหประชาชาต โดยคณะกรรมาธการวาดวยการพฒนาอยางยงยน (Commission on Sustainable Development) กไดตระหนกถงความส าคญน จงประกาศใหป พ.ศ. 2545 เปนปทองเทยวเชงนเวศนานาชาต

ประเทศไทยไดรวมลงนามรบรอง The Rio Declaration on Environment and Development ค.ศ. 1992 นดวย และไดรบเอาแนวความคดการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนมาบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ดวย อนเปนภาพสะทอนใหเหนวาประเทศชาตไดตระหนกในปญหาสงแวดลอมและพรอมทจะใหการปกปองคมครอง 2.5.1 ความหมายและองคประกอบของการทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism)8 เปนการทองเทยวรปแบบใหมรปแบบหนง

ของการทองเทยวแบบยงยน (Sustainable Tourism) ทมงใหเกดการดแลสงแวดลอมและระบบนเวศของแหลงทองเทยว มผใหความหมายของการทองเทยวเชงนเวศไวอยางมากมาย อาท

Elizabeth Boo ผคลกคลกบงานวจยการทองเทยวเชงนเวศในลาตนอเมรกา และหมเกาะแครเบยน พรอมกบเขยนรายงานเรอง “Eco-tourism: The Potentials and Pitfalls” ไดใหความหมายของการทองเทยวเชงนเวศวาหมายถง “การทองเทยวทางธรรมชาตทเออประโยชนตอการอนรกษอนเนองมาจากมรายไดส าหรบการดแลพนท การสรางงานใหชมชนทองถน และการสรางจตส านกดานสงแวดลอม”9

8 Ecotourism มาจากค าผสม 2 ค า คอ ค าวา “Ecology” แปลวา นเวศวทยา และค าวา “Tourism” แปลวา การทองเทยว 9 กตตวฒน รตนดลก ณ ภเกต “การทองเทยวเชงนเวศ” จลสารการทองเทยว ปท 17 เลมท 4 ตลาคม – ธนวาคม 2541 หนา41

DPU

18

Hector Ceballos–Lascurain แหงสหภาพสากลวาดวยการอนรกษทรพยากรธรรม ชาต (International Union for the Conservation of Natural Resources – IUCN) ก าหนดความหมายของการทองเทยวเชงนเวศวา “เปนการทองเทยวรปแบบหนงทเกยวของกบการเดนทางไปยงแหลงธรรมชาต โดยมวตถประสงคเพอชนชม ศกษาเรยนร และเพลดเพลนไปกบทศนยภาพ พชพรรณ และสตวปา ตลอดจนลกษณะทางวฒนธรรมทปรากฏในแหลงธรรมชาตเหลานน”10

สวน The Commonwealth Department of Tourism ประเทศออสเตรเลยไดใหความหมายของการทองเทยวเชงนเวศวาหมายถง “การทองเทยวธรรมชาตทครอบคลมถงสาระดานการศกษา การเขาใจธรรมชาต สงแวดลอม และมการจดการเพอรกษาระบบนเวศใหยงยน”

นอกจากน ภราเดช พยคฆวเชยร ไดใหความหมายวาการทองเทยวเชงนเวศหมายถง “การเดนทางทองเทยวในพนททเปนธรรมชาต วฒนธรรมทองถน มขอบเขต ซงจ ากดโดยรปแบบและสถานท ตลอดจนในเรองกลมนกทองเทยว”11

อยางไรกตาม ราชบณฑตยสถานไดบญญตนยามความหมายของค าวาการทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) วาหมายถง “การทองเทยวอยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน และแหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศ สงแวดลอมและการทองเทยว โดยมกระบวนการเรยนรรวมกนของผทเกยวของ ภายใตการจดการอยางมสวนรวมของทองถน เพอมงเนนใหเกดจตส านกตอการรกษาระบบนเวศอยางยงยน”12

จากค าจ ากดความของการทองเทยวเชงนเวศดงกลาว ขางตน จะเหนไดวาองคประกอบหลกของการทองเทยวเชงนเวศ มอย 4 ประการ คอ

1. องคประกอบดานพนท การทองเทยวเชงนเวศ เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวทเกยวเนองกบธรรมชาต

ทมเอกลกษณเฉพาะถน (Identity or Authentic or Endemic or Unique) ทงน รวมถงแหลงวฒนธรรมและประวตศาสตรทเกยวเนองกบระบบนเวศ (Eco – system) ในพนทนน ๆ ดงนน องคประกอบดานพนทจงเปนการทองเทยวทมพนฐานอยกบธรรมชาต (Nature – based Tourism) ซงหมายถง นกทองเทยวมโอกาสชนชมสถานทธรรมชาต เชน การเดนปา การชมนกหรอสตวปา

10 Ceballos-Lascurain, Hector “Tourism, Ecotourism and Protected Areas: The State of Nature-based Tourism around the World and Guideline for its Development” The Forth World Congress on National Parks and Protected Areas. Gland, Switzerland and Cambridge, U.K. 1996. 11 บญเลศ จตตงวฒนา “มารจกการทองเทยวเชงนเวศกนเถด” จลสารการทองเทยว ปท 18 เลมท 1 มกราคม – มนาคม 2542 หนา11 12 แผนปฏบตการการทองเทยวเชงนเวศแหงชาต โดยกองอนรกษการทองเทยวแหงประเทศไทย กรงเทพมหานคร : บรษท อลซา จ ากด พ.ศ. 2544 หนา 2

DPU

19

การเทยวชมน าตก การชมพรรณไมทหาดไดยาก เชน กหลาบพนปทดอยอนทนนท หรอแมกระทงการชมวฒนธรรมทองถน เชน วฒนธรรมชาวเขา เปนตน

2. องคประกอบดานการจดการ การทองเทยวเชงนเวศ เปนการทองเทยวท มความรบผดชอบ (Responsible

Tourism) โดยไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและสงคม มการจดการทยงยนครอบคลมไปถงการอนรกษทรพยากร การจดการสงแวดลอม การปองกนและก าจดมลพษ ตลอดจนการพฒนาการทองเทยวอยางมขอบเขต จงเปนการทองเทยวทมการจดการอยางยงยน (Sustainable Managed Tourism) เชน ไมกอสรางอาคารถาวรทอาจท าลายทศนยภาพ ตองด าเนนการจดเกบขยะมลฝอยใหเปนทเรยบรอย ไมปลอยใหนกทองเทยวเขามาในสถานททองเทยวมากเกนไปจนเกดความแออด เปนตน

3. องคประกอบดานกจกรรมและกระบวนการ การทองเทยวเชงนเวศเปนการทองเทยวทมกระบวนการเรยนร (Learning Process)

โดยจดใหมกจกรรมใหการศกษาเกยวกบสภาพแวดลอมและระบบนเวศของแหลงทองเทยว เพอเพมพนความรประสบการณและความประทบใจ สรางความตระหนกและปลกจตส านกทถกตองแกนกทองเทยว ประชาชนในทองถน และผประกอบการทเกยวของ การทองเทยวเชงนเวศจงเปนการทองเทยวสงแวดลอมศกษา (Environmental Education – based Tourism)

4. องคประกอบดานการมสวนรวม การทองเทยวเชงนเวศเปนการทองเทยวทค านงถงการมสวนรวมของชมชน และ

ประชาชนในทองถน (Involvement of local community or people participation) ในการคดวางแผน ปฏบตตามแผน ตดตามตรวจสอบ และพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเทยว อนจะกอใหเกดผลประโยชนแกทองถน ทงในเรองการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต และการไดรบผลตอบแทนกลบ จงเปนการทองเทยวอยางมสวนรวมของชมชน (Community Participation – based Tourism)

ลกษณะเฉพาะประการหนงของการทองเทยวเชงนเวศ คอ การมงเนนในแหลง

ทองเทยวธรรมชาตเพอประสานการทองเทยวกบความพอใจในการเรยนรและสมผสกบระบบนเวศ (Eco –system) ซงจะมความแตกตางอยางชดเจนกบความสนใจประวตศาสตร วฒนธรรม และการพฒนาอารยธรรมของมนษยในการเอาชนะธรรมชาต ลกษณะเฉพาะนจงท าใหการทองเทยวเชงนเวศไมใชการทองเทยวทางวฒนธรรม (Cultural tourism) และการทองเทยวเชงประวตศาสตร (Historical tourism) แมจะมความคาบเกยวกนในพนทกตาม ในท านองเดยวกน การทองเทยว

DPU

20

ธรรมชาต (Natural tourism) กไมใชการทองเทยงเชงนเวศทงหมด ทงน ตองขนอยกบวตถประสงคของการจดการการทองเทยวนน ๆ ดวย

นอกจากน การทองเทยวเชงนเวศยงเปนสวนหนงของการทองเทยวเชงอนรกษ (Conservation tourism) ทหมายถง รปแบบของการทองเทยวเพอรกษาสงแวดลอม เปนการจดการการทองเทยวทรกษาคณภาพทงการทองเทยวในแหลงธรรมชาต (Natural – based tourism) และแหลงวฒนธรรม (Cultural – based tourism) อนจะน าไปสการจดการทองเทยวอยางยงยน ทมจดมงหมายเพอตอบสนองความจ าเปนทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสนทรยภาพ โดยใชทรพยากรอนทรงคณคาอยางชาญฉลาด สามารถรกษาเอกลกษณความเปนธรรมชาตและวฒนธรรมไวนานทสด เกดผลกระทบนอยทสด และใชประโยชนไดตลอดกาลยาวนานทสด 2.5.2 รปแบบการทองเทยวเชงนเวศ

เพอใหการทองเทยวอยในทศทางของการสรางจตส านกหวงใยธรรมชาต และสงแวดลอมในแหลงทองเทยว รปแบบของการทองเทยวเชงนเวศทนยมกนม 3 รปแบบ คอ

รปแบบท 1 เรยกวา Principle of Sustainable Design Related to Ecotourism

เปนรปแบบการทองเทยวเชงนเวศเมอประมาณ 20 ป มาแลว ทยดถอความยงยนของสงแวดลอมและของสงคมเปนหลก มความตระหนกและส านกในความหลากหลายทางชวภาพ ความเปนเอกภาพของสรรพสง ความบรสทธของอากาศ น า และดน

รปแบบท 2 เรยกวา Regional Environmentally Based Tourism Development Planning Model เปนรปแบบการทองเทยวเชงนเวศในชวงประมาณ 6 – 7 ปทผานมา โดยการวางแผนพฒนาการทองเทยวของแตละทองถนในระดบมหภาคขน ซงอาจแบงพนทของแตละทองถนออกเปนเขตตาง ๆ ตามจดประสงคทตงใจจะพฒนา เชน เขตพนทอนรกษธรรมชาต เขตพนทรกษาพนธสตวปา เขตพนทส าหรบนกทองเทยว เปนตน แผนทไดกจะเปนแผนพฒนาททกอยางกลมกลนกนในแผนเดยวทงแผนพฒนาทองถน แผนพฒนาสงแวดลอม และแผนพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ

รปแบบท 3 เรยกวา Greening Mass Tourism เปนรปแบบการทองเทยวเชงนเวศในชวงปจจบน โดยปรบเปลยนรปแบบการทองเทยวแบบมวลชนจ านวนมากทมงจดการเชงพาณชยแตเพยงอยางเดยว มาเปนรปแบบการทองเทยวแบบมวลชนทมงจดการเชงพาณชยและอนรกษสงแวดลอมควบคไปดวย เปนการสรางจตส านกใหผเกยวของทกฝายมจตส านกหวงใยสงแวดลอม ตวอยางเชน การจดน าเทยวแบบ Greening of Traditional Tours การจดการโรงแรมแบบ Greening of Hotels เปนตน ส าหรบประเทศไทยไดประกาศใหป พ.ศ. 2538 เปนป “Thailand 1996: A New Green Destination in honor to the King’s Golden Jubilee”

DPU

21

รปแบบการจดการทองเทยวเชงนเวศ ควรจะเปนอยางไรจงจะประสบความส าเรจนน ศาสตราจารย M. Adhikary แหงมหาวทยาลยเดลฮ ไดเสนอรปแบบการจดการทเรยกวา 7-S Model มาใชกบการจดการทองเทยวเชงนเวศ ดงน13

1. Strategy หมายถง กลยทธ จะตองมการเลอกใชกลยทธทเหมาะสมในการวางแผนการด าเนนงานทสามารถปฏบตได และสอดคลองกบนโยบายการทองเทยวของประเทศดวย เชน บรษทธรกจทองเทยวจะตองมเปาหมายทชดเจน และกลยทธทเหมาะสมในการบรหารจดการ การจดล าดบความส าคญ การควบคม และขอบเขตของกจกรรมตาง ๆ เพอน าไปสเปาหมาย

2. Structure หมายถง โครงสรางในองคการ จะตองมการจดล าดบชนและแบงหนาทใหเหมาะสม โครงสรางทดจะเปนกญแจส าคญอนน าไปสความส าเรจในการจดการการทองเทยว ในบางประเทศจะมกระทรวงการทองเทยวเปนผควบคมดแลก ากบกจการทเกยวของกบการทองเทยวในทกระดบ ตงแตระดบชาตไปจนถงระดบผประกอบการธรกจเอกชน ทงน จะตองมการท างานอยางเชอมโยงและมเครอขายจดการทเหมาะสม ตวอยางเชน หากมแนวคดเกยวกบการจดระบบนเวศ แนวคดนจะถกก าหนดเปนนโยบายของกระทรวง และน ามาด าเนนการสระดบลางอยางตอเนองทกระดบทงภาครฐและภาคเอกชน

อยางไรกตาม โครงสรางขององคการยงขนอยกบรปแบบของ RASI ดวย ซงหมายถง ความรบผดชอบ (Responsibility) อ านาจหนาท (Authority) การสนบสนน (Support) และขาวสารขอมล (Information) ทงนเพราะการจดการการทองเทยวเชงนเวศกเหมอนกบธรกจอน ๆ ทจะตองมผมอ านาจมาคอยควบคมดแล แบงหนาทความรบผดชอบกนไปตามล าดบชน มผน า มการจด กจกรรมการทองเทยว การใหบรการแกนกทองเทยว และทส าคญการใหขาวสารขอมลแกนกทองเทยว ซงควรเรมตนตงแตสถานททนกทองเทยวมาถง เชน ทาอากาศยาน สถานรถไฟ สถานขนสง เปนตน

3. System หมายถง ระบบการจดการ การบรหารจดการการทองเทยวตองเปนไปอยางมระบบ ซงครอบคลมไปถงระบบการจดการขอมล ระบบการด าเนนงาน การปฏบตการ การเงน การจดการทรพยากรมนษย การตลาดและอน ๆ ทงน ทกระบบจะตองมการประสานความรวมมอกนและมความสมพนธกนในทกขนตอน

4. Staff หมายถง บคลากร บคลากรเปนสวนส าคญทจะท าใหการด าเนนการทงหลายส าเรจลลวงไปดวยด โดยเฉพาะบคลากรทท าหนาทบรการนกทองเทยว จะตองผานการพจารณาอยางรอบคอบกอนทจะก าหนดใหผนนมารบผดชอบปฏบตหนาทในดานใด

13 วไลลกษณ รตนเพยรธมมะ “การจดการการทองเทยวเชงอนรกษ” วารสารนกบรหาร ปท 17 ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2540 หนา 60 - 62

DPU

22

5. Skill หมายถง ความช านาญ ในการท างานทกอยางจะตองอาศยความช านาญ งานจงจะดและมประสทธภาพ โดยมปจจยประกอบ 3 ประการ คอ ความร ทกษะ และทศนคตตองาน ความรในงานเปนสงจ าเปนอนดบแรกในการทจะท าใหการท างานมประสทธภาพ ความรไมไดหมายถงเพยงรวาตนจะท าอะไร แตตองรวาสงทท าคออะไร ทไหน อยางไร และท าไม รวมทงตองเขาใจและสามารถน าความรนนไปประยกตใชได ผทท างานดานการทองเทยวควรมทงความรและทกษะในงานดวย

อยางไรกตาม ความรและทกษะยงไมเพยงพอทจะท าใหการด าเนนงานดานการทองเทยวประสบผลส าเรจ เพราะผนนจะตองมทศนคตทดในการท างานดวย ผทมทศนคตทดตอสงแวดลอมจะสามารถเกลยกลอมโนมนาวนกทองเทยว ใหเหนความส าคญของการอนรกษสงแวดลอมและระบบนเวศได

6. Style หมายถง แบบในการท างาน ผท างานแตละคนจะมรปแบบการด าเนนงานทตางกน โดยปกตแลวแบงออกเปน 2 กลม คอ

Autocratic Style หรอ Top down style หมายถง การสงการจากสวนบนลงสสวนลาง หรอจากผบงคบบญชาลงสผใตบงคบบญชา รปแบบนนกทองเทยวสวนใหญไมพงพอใจ เพราะไมชอบถกสงใหท าตาม แตมกจะชอบมคคเทศก ทมสวนรวม พดคย ใหค าแนะน ามากกวา

Democratic Style หรอ Bottom-up ซงตรงกนขามกบรปแบบแรก รปแบบนจะมลกษณะเปนการรวมกนในการวางแผนการจดการ โดยไดรบความรวมมอจากทกฝาย จงมกจะประสบผลส าเรจมากกวา

7. Share หมายถง การแบงปน การแลกเปลยนประสบการณความคดเหน ความร จะน าไปสการจดการการทองเทยวไดดทสด นกทองเทยวในแตละประเทศจะมความแตกต างกนในหลาย ๆ ดาน การแลกเปลยนประสบการณจะท าใหไดรบความรและประสบการณมากมายทเปนประโยชน 2.5.3 กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ

นกทองเทยวเชงนเวศจะเปนบคคลทใหความสนใจตอธรรมชาต และมกท ากจกรรมในรปแบบตาง ๆ ทเกยวของกบธรรมชาต ไมวาจะเปนการชนชมธรรมชาต การเรยนรระบบนเวศ การถายภาพ ศกษาพนธไม พนธนก และสตวปาทนาสนใจ กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศท เปนทนยม ไดแก

DPU

23

1. กจกรรมการเดนปา (Hiking/Trekking) ลกษณะกจกรรมเปนการเดนปาระยะไกล (2 กโลเมตรขนไป) นกทองเทยวไดสมผส

ธรรมชาตอยางใกลชด โดยการน าตวเองไปสธรรมชาตดวยเสนทางเดนเทาทตดผานเขาไปในปาทมจดสวยงามดงดดความสนใจรายทาง นกทองเทยวนอกจากจะไดใกลชดธรรมชาตแลว ยงมโอกาสไดเรยนรสรรพสงตาง ๆ ในธรรมชาตจากมคคเทศกน าทางทมความรดานนเวศวทยาและช านาญพนทเปนอยางด การเดนปาม 2 ลกษณะคอ การเดนปาทสมบกสมบน เปนการเดนปาในเสนทางทคอนขางยากล าบาก ทาทายความสามารถของนกทองเทยว เชน การปนปาย หรอเดนขนลงเขาทสงชน สวนการเดนปาอกลกษณะหนงเปนเพยงการเทยวเดนปาทนกทองเทยวไดเรยนรและซาบซงกบความสวยงามของธรรมชาต

ขอแนะน าในกจกรรมการเดนปาเพอรกษาระบบนเวศ นกทองเทยวจ านวนสงสดไมเกน 15 คนตอกลม มมคคเทศกทองถนทมความรดานนเวศวทยาทจะใหความรแกนกทองเทยว สงของอปโภคบรโภคตองน าออกจากปาใหหมด รวมทงเศษขยะตางๆ จาก

การอปโภคบรโภค จดเสนทางเดนเทาขนาดความกวางหนงหรอสองคนเดน และคงสภาพเดมไว

มากทสด ไมตดตนไมกงไมออกโดยไมจ าเปน ไมตดเสนทางเดนเทาผานจดทมระบบนเวศเปราะบาง หรอเปนแหลงพช /

สตวปาหายาก โดยเฉพาะบรเวณทจ าเปนส าหรบสตวปาในการด ารงชพและสบพนธ

2. กจกรรมศกษาธรรมชาต (Nature Education) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวนอกจากจะไดรบความเพลดเพลนจากการไดมา

เทยวในพนทธรรมชาตแลว ยงไดรบความรเกยวกบธรรมชาตโดยผานสอความหมายธรรมชาตรปแบบตางๆ ทจดท าขนในพนท

ขอแนะน าในกจกรรมศกษาธรรมชาต จดตงศนยบรการนกทองเทยว (Visitor Center) ปายชอความหมาย

ธรรมชาต ณ จดตางๆ ทนาสนใจ (Wayside Exhibit) นทรรศการกลางแจง (Outdoor Exhibit)

จดท าเอกสารแผนพบใหนกทองเทยวไดศกษาดวยตนเอง (Self-Guided Trail)

DPU

24

อบรมนกทองเทยวใหทราบถงกฎระเบยบของพนท ในเรองการรกษาความสะอาด และพฤตกรรมเชงท าลายตาง ๆ ทตองหาม เชน ถอนปาย ขดฆา เขยนสงตางๆ ลงบนปาย หน หรอตนไม สงเสยงดง หรอน าเครองเสยง เครองดนตร ไปเปดรบกวนความสงบของธรรมชาต

3. กจกรรมถายรปธรรมชาต บนทกเทปวดโอ เทปเสยงธรรมชาต (Nature

Photography, Video Taping and Sound of Nature Audio Taping) ลกษณะของกจกรรมคอ ถายรปและบนทกเทปวดโอววธรรมชาต และสงทนาสนใจ

เชน ดอกไมปา พชหายากและรอยเทาสตวปา เปนตน การบนทกเสยงธรรมชาต เชน เสยงน าตก น าไหล เสยงนก แมลง และสตวปาตางๆ

4. กจกรรมสอง/ดนก (Bird Watching) ลกษณะกจกรรมส าหรบผทมความสนใจในเรองนก ไมวาจะเปนนกประจ าถน นก

อพยพ และนกหายาก ขอแนะน าในกจกรรม

กลมนกดนกไมควรมขนาดใหญ ไมควรเกน 5 คนตอกลม มมคคเทศกทมความรน าทาง พรอมอปกรณ เชน กลองสองดนก และคมอด

นก เสนทางเดนเทาไมควรผานบรเวณท ารงหรอวางไขของนก ชวงฤดวางไข

ผสมพนธควรเปนชวงตองหามไมใหทองเทยว

5. กจกรรมศกษา/เทยวถา (Cave Exploring/Visiting) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวไดมโอกาสเรยนรเกยวกบเรองของถ า เชน

กระบวนการเกดถ า ลกษณะของหน แรและสณฐานธรณ ประเภทของถ า สงมชวตทอาศยอยในถ า การดแลรกษาถ า

6. กจกรรมศกษาทองฟาและดาราศาสตร (Sky Interpretation) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวไดศกษาเรยนรเกยวกบทองฟาและดาราศาสตร

ชนดของดาวและกลมดาว รปราง ต าแหนง และวงโคจร ตลอดจนประวตและต านานพนบานตาง ๆ ทเกยวของ

DPU

25

7. กจกรรมลองเรอศกษาธรรมชาต (Boat Sightseeing) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวไดรบความเพลดเพลนจากการลองเรอทงในล าน า

แหลงน าธรรมชาต ทะเล หรออางเกบน า

8. กจกรรมพายเรอแคน (Canoeing) เรอคายค (Kayak) เรอบด (Browbeating) เรอใบ (Sailing)

ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวไดใชความสามารถในการบงคบเรอและไดออกก าลงกาย เปนกจกรรมทท าไดทงในล าน า ในแหลงน าธรรมชาต ทะเล หรออางเกบน าทยงคงมสภาพธรรมชาตแวดลอมอย

9. กจกรรมดานาชมปะการงนาตน (Snorkel Skin Diving) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวไดเพลดเพลนและใกลชดกบธรรมชาตของทะเลท

มสสนสวยงาม นกทองเทยวมโอกาสเรยนรเกยวกบพชและสตวใตน า การด าน าโดยไมตองใชเครองชวยหายใจ มเพยงหนากาก (Snorkel)

ขอแนะน าในกจกรรม หมายแนวเขตทมปะการง ความลกต าสดและสงสดของน า จดทนจอดเรอให

เปนระเบยบ ควบคมไมใหเรอปลอยน ามนเรอและทงขยะลงน า ขอความรวมมอนกทองเทยวไมใหสมผสพนทะเล

10. กจกรรมดานาลก (Scuba Diving) ลกษณะของกจกรรมเชนเดยวกบกจกรรมด าน าตน นกทองเทยวไดรบความเพลด

เพลนและใกลชดธรรมชาต แตกจกรรมด าน าลกน นกด าน าตองใชเครองชวยหายใจดวย ขอแนะน าในกจกรรม

ขอความรวมมอนกทองเทยวไมใหสมผสสงใดใดในทะเล ตรวจสอบความพรอมของอปกรณทกชนกอนลงด าน า

11. กจกรรมขจกรยานตามเสนทางธรรมชาต (Terrain/Mountain Biking) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวตองอาศยจกรยานภเขา (Mountain bike) เสนทาง

ขจกรยานไมควรเปนเสนทางเดยวกบเสนทางเดนเทาเพอกจกรรมเดนปา หรอศกษาธรรมชาต หรอดนก เสนทางควรมความลาดชนในระดบตาง ๆ ในสภาพภมประเทศทมลกษณะแตกตางกน เพอความทาทายและไมนาเบอ ตลอดจนมจดสนใจและความงดงามตามธรรมชาต

DPU

26

12. กจกรรมปน/ไตเขา (Rock/mountain Climbing) ลกษณะกจกรรมมงตอบสนองนกทองเทยวททาทายความยากล าบาก ทธรรมชาต

สรางไว บรเวณทอนญาตใหมการไตเขาหรอปนเขาควรมความปลอดภยในระดบหนง และไมกอใหเกดความเสยหายกบสภาพธรรมชาต

13. กจกรรมพกแรมดวยเตนท (Tent Camping) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวจะพกแรมกลางปาในเขตบรการตาง ๆ โดยไดอย

และสมผสธรรมชาตอยางใกลชด ทงน ตองไมอาศยสงอ านวยความสะดวกในการอยอาศยเกนความจ าเปน ควรจดบรเวณสถานทกางเตนททสะอาดเรยบรอย และจดเตรยมสงอ านวยความสะดวกทจ าเปน เชน ถงขยะ หองน า หองสขา บรเวณช าระลาง บรเวณประกอบอาหาร ลานท ากจกรรมรวมกน

14. กจกรรมเครองรอนขนาดเลก (Hang Glider) ลกษณะกจกรรมเปนกจกรรมทอาศยเครองรอนทไมใชเครองยนต แตอาศยหลก

Aerodynamic เปนตวบงคบใหเครองรอนบนชมธรรมชาตจากทสง

15. กจกรรมลองแพยาง/แพไมไผ (White Water Rafting) ลกษณะของกจกรรม นกทองเทยวจะประกอบกจกรรมโดยการลองแพ ไดรบความ

ตนเตนสนกสนานเราใจจากความเรวของกระแสน า ความตางระดบของล าน า และสภาพภมทศนสองฝง

16. กจกรรมพกผอนรบประทานอาหาร (Picnicking) ลกษณะกจกรรมเปนกจกรรมพกผอนโดยการน าอาหารมารบประทาน ในบรเวณทจด

ไวให นกทองเทยวจ าเปนตองรกษาความสะอาด ระมดระวงเรองไฟ ไมใหอาหารแกสตวปา หรอทงอาหารไวโดยไมมผใดดแล ภาชนะเครองใชตาง ๆ ทจะทงเปนขยะควรเปนสงทยอยสลายไดงาย หรอควรน าขยะกลบไปดวย

17. กจกรรมเทยวนาตก (Waterfall Visits/Exploring) ลกษณะกจกรรมเปนกจกรรมทนยมทสดส าหรบการเทยวปา เขา ทมน าตกเปนองค

ประกอบส าคญของแหลงทองเทยว

DPU

27

18. กจกรรมวนดเซรฟ (Wind Surfing) ลกษณะของกจกรรม ส าหรบผทมความพงพอใจในการบงคบเลนวนดเซรฟ บรเวณท

เหมาะส าหรบกจกรรมนควรเปนแหลงน าทกวางโลง มกระแสลม แตไมปนปวน รอบขางมสภาพภมทศนทสวยงาม

สรปไดวา การทองเทยวเชงนเวศเปนทนยมมากในปจจบน ทงนเพราะประชาชนทอาศยอยในเขตเมองใหความสนใจกบสงแวดลอมและธรรมชาตมากขน ประกอบกบความตองการทจะหนความแออดในเขตเมองเพอหาสถานทพกผอนทเงยบสงบและเปนธรรมชาต จงท าใหการทองเทยวเชงนเวศกลายเปนธรกจทไดรบความนยมมากขนทกวน ในหลายประเทศ เชน ประเทศเคนยา ราวนดา คอสตารกา เอกวาดอร และเนปาล การทองเทยวธรรมชาตเปนธรกจส าคญในการท าเงนเขาประเทศ ตวอยางเชน การทองเทยวในทะเลแครบเบยนมมลคาสงถง 1 พนลานดอลลารสหรฐตอป เขตอนรกษของประเทศเคนยาสามารถท ารายไดเขาประเทศสงถง 500 ลานดอลลารสหรฐตอป ซงคดเปนรอยละ 30 ของรายไดเขาประเทศทงหมด การเทยวชมลงกอรลลาทอทยานราวนดาท ารายไดสงถง 1 ลานดอลลารสหรฐตอปจากคาผานประต และอก 9 ลานดอลลารสหรฐตอปจากกจกรรมตอเนอง การเทยวเทอกเขาหมาลายาในประเทศเนปาลท ารายไดเขาประเทศสงถง 45 ลานดอลลารสหรฐ ในป พ.ศ.2536 ธนาคารโลกไดท าการศกษาผลตอบแทนจากวนอทยานแอม – โบแซลล ประเทศเคนยา พบวามรายไดเขาอทยานคดค านวณตอพนทแลวมมลคาสงถง 40 เหรยญสหรฐตอเฮกตาร หากเปรยบเทยบแลว ถาพนทอทยานแหงนถกใชท าการเกษตรแทนกจะใหผลตอบแทนเพยง 0.80 ดอลลารสหรฐตอเฮกตารเทานน นอกจากนนยงพบวาสตวปาทอนรกษไวใหนกทองเทยวชมนน ท ารายไดใหกบประเทศเปนอยางมาก ตวอยางเชน สงโต 1 ตว สามารถท ารายไดใหธรกจทองเทยว 27,000 ดอลลารสหรฐตอป และชาง 1 โขลง สามารถท ารายไดใหธรกจทองเทยวสงถง 610,000 ดอลลารสหรฐตอป14

2.5.4 การทองเทยวเชงนเวศในประเทศไทย

การทองเทยวในประเทศไทยเรมตนอยางเปนรปแบบเมอป พ.ศ. 2467 โดยพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระก าแพงเพชรอครโยธน เปนผมบทบาทในการบกเบกท าใหประเทศไทยเรมเปนทรจกของชาวตางประเทศ และไดมการพฒนาการทองเทยวมาเปนล าดบ ในป พ.ศ. 2492 มการจดตงส านกงานสงเสรมการทองเทยวแหงประเทศไทยขนเปนครงแรก จากนนพฒนามาเปนองคการ

14 โครงการศกษาเพอจดท าแผนแมบทการพฒนาการทองเทยวของประเทศ สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย มนาคม 2540 หนา 4 - 6

DPU

28

สงเสรมการทองเทยวแหงประเทศไทยในป พ.ศ. 2502 และเปลยนเปนการทองเทยวแหงประเทศไทยในป พ.ศ. 2522 จนถงปจจบน

การทองเทยวแหงประเทศไทยไดเสนอนโยบายและแนวทางพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) ตงแตป พ.ศ. 2538 โดยไดมการปรบปรงการบรหารจดการกจกรรมการทองเทยวและไดด าเนนการในเรองตาง ๆ ดงน

1. จดตงคณะกรรมการกาหนดนโยบายและแนวทางพฒนาดาน ECO-

TOURISM ในประเทศไทย คณะกรรมการ ฯ ชดดงกลาวประกอบดวยผแทนจากหนวยงานทเกยวของ ท าหนาทพจารณาก าหนดแนวทางหรอนโยบายดาน ECO-TOURISM ในประเทศไทย ตลอดจนวางมาตรการแผนงาน และวธด าเนนการในทางปฏบตทเปนรปธรรม เพอใหเออตอการวางแผนและการตลาด

ในทางปฏบต คณะกรรมการชดนไดมการจดตงคณะท างานชดตาง ๆ ขน เพอปฏบตงานใหบรรลวตถประสงคทตงไว ไดแก

คณะจดท าแผนและก าหนดแนวทางการพฒนาการทองเทยว คณะท างานจดท าสอและเผยแพรการทองเทยวแบบECO-TOURISM คณะท างานแกปญหาการทองเทยวอมฝาง คณะท างานจดอบรมบคลากรในหลกสตร ECO-TOURISM

2. การศกษาวจยโครงการดาเนนการเพอกาหนดนโยบายการทองเทยวเพอ รกษาระบบนเวศ ในประเทศไทย

3. การจดกจกรรมดานการทองเทยวเพอการอนรกษ การทองเทยวแหง ประเทศไทย ไดด าเนนการจดกจกรรมทสงเสรมใหเกดการทองเทยวในรปแบบ ECO-TOURISM ขน ไดแก

การจดโครงการเยาวชนอนรกษแหลงทองเทยว อาท การจดอบรมใหความรและปลกฝงจตส านกเยาวชนใหมการอนรกษ รวมทงน าเยาวชนออกทศนศกษาในแหลงทองเทยว บ าเพญประโยชนในเรองตาง ๆ เชน การปลกตนไม การเกบขยะในแหลงทองเทยว เปนตน

การจดทองเทยวในรปแบบ ECO-TOURISM โดยมงเนนการใหความร ความเขาใจในการทองเทยว การปฏบตตวใหเปนนกทองเทยวทมความรบผดชอบ การคนผลประโยชนในรปแบบของรายไดตอชมชนทองถน

DPU

29

การจดน าเทยวในรปแบบ ECO-TOURISM การทองเทยวแหงประเทศไทยไดจดขนทกป ในกลมเยาวชนภายใตโครงการเยาวชนอนรกษพทกษทองเทยวไทย หรอในการด าเนนงานของมลนธพทกษสงแวดลอมและการทองเทยว ซงจะแจงกจกรรมตาง ๆ แกสมาชกทงดานเอกสาร สงพมพ การจดน าเทยวด าน า ดนก จกรยานเสอภเขา เปนตน

การผลตสอเผยแพรรณรงคใหเกดจตส านก เชน การผลตแผนพบเรองการดแลและปกปองมรดกทองเทยว การเปนนกทองเทยวทด การอนรกษทรพยากรทองเทยว เปนตน นอกจากสอดานแผนพบแลว การทองเทยวแหงประเทศไทยยงไดจดพมพโปสเตอร ผลตวดโอ จดท า สไลด และสอประเภทตาง ๆ อกเปนจ านวนมาก

ป พ.ศ. 2540 ประเทศไทยไดประกาศนโยบายการทองเทยวเชงนเวศแหงชาต (National Ecotourism Policy) ขน อนเปนนโยบายซงมวตถประสงคเพอใหมการจดการการทองเทยวใหเหมาะสม กอใหเกดความสามารถทจะพฒนาการทองเทยวไดโดยไมสงผลกระทบตอสงแวดลอมทงทางวฒนธรรมและทางธรรมชาต

แนวความคดในการจดการทองเทยวทเปนทางเลอกใหมน (Alternative Tourism) ไดเกดขนในประเทศไทยในชวงเวลาประมาณ 10 ปทผานมา โดยมชอเรยกตาง ๆ กนทงภาษาไทยและองกฤษ เชน Sustainable Tourism, Responsible Tourism, Tourism Concern, Green Tourism, Bio Tourism, Conservation Tourism แตทรจกกนแพรหลายทสดคอ Ecotourism หรอ การทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงนเวศไดรบความสนใจอยางกวางขวางในวงการศกษา หนวยงานภาครฐ และภาคเอกชน โดยเฉพาะอยางยงในสวนของผประกอบธรกจน าเทยว ไดมการกอตงสมาคมไทยทองเทยวเชงอนรกษและผจญภย (สทอ.) ขนเมอป พ.ศ. 2540 นอกจากน ยงมบรษทจดทะเบยนกบส านกทะเบยนธรกจน าเทยวและมคคเทศกจ านวนมากทแจงความประสงควา ตนตองการจดธรกจน าเทยวเชงนเวศ และยงมปรากฏการณใชชอบรษท หางราน เพอสอใหเปนทเขาใจวาตนเปนบรษทน าเทยวเชงนเวศอกดวย เชน ขนตนลงทายชอของบรษทของตนดวยค าวา Eco, Nature หรอ Natural ตลอดจนใชค าวา Eco น าหนา กจกรรมน าเทยวทตนขายเชน Eco-trekking, Eco-bike เปนตน

อตสาหกรรมการทองเทยวในประเทศไทยถอเปนอตสาหกรรมการพฒนาประเทศรปแบบหนง รปแบบการทองเทยวเชงนเวศทมขนในประเทศไทย ไดแก รปแบบท 1 การทองเทยวเชงนเวศทเนนการขายธรรมชาต เนนการสรางรายไดจากอตสาหกรรมการทองเทยวเปนส าคญ เปนการน าหลกการของการทองเทยวเชงนเวศมาขายเพอ

DPU

30

ดงดดกลมลกคาเฉพาะดาน แตไมไดเนนในเรองการสรางความส านกตอคณคาของธรรมชาต หรอการใหความรแกนกทองเทยว ชมชนจะมสวนรวมในลกษณะของการไดรบคาจางแรงงานจากสวนของการบรการ หรอสวนของการสนบสนนธรกจ เชน น าผลผลตมาขาย รปแบบนพบไดในรายการทองเทยวของบรษทน าเทยวทางธรรมชาตทมอยมากมายในปจจบน รปแบบท 2 การทองเทยวเชงนเวศทเนนการใหความรในการอนรกษทรพยากร ธรรมชาต การทองเทยวเชงนเวศรปแบบน มกด าเนนการโดยสถาบนการศกษา ในรปของการศกษาดงาน การฝกงาน ทศนศกษา กจกรรมทศนศกษาของชมรม เปนตน รปแบบท 3 การทองเทยวเชงนเวศเพอควบคมการใชประโยชนจากทรพยากรปาไม เปนกลยทธทน าระบบการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางเหมาะสมมาใช เพอใหมการใชทรพยากรท เกดผลเสยหายนอยทสด โดยมไดมงหวงเพอรายไดเปนหลก แตเนนใหโอกาสนกทองเทยวไดใชประโยชนจากทรพยากรอยางรคณคา และดวยวธการทเหมาะสม กจกรรมจะมทงการใหความรและสรางจตส านกใหแกนกทองเทยว มการเรยนรรวมกนระหวางชมชนและนกทองเทยว เกดการถายทอดความร หรอภมปญญาทองถนไปสนกทองเทยว ถอเปนการทองเทยวทเชอมโยงความเปนคนเมองกบความเปนชนบทและธรรมชาตเขาไวดวยกน กจกรรมการทองเทยวรปแบบนมกด าเนนการโดยชมชนทมการใชประโยชนทรพยากรปาไมในบรเวณนน หรอเปนกจกรรมทจดโดยองคกรชมชนทองถน รปแบบท 4 การทองเทยวเชงนเวศทมงสรางตลาดทางการทองเทยวโดยเฉพาะหนวยงานทรบผดชอบในการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ หรอหนวยงานในระดบจงหวด มงเนนทจะสรางแหลงทองเทยวเชงนเวศใหมากทสดเทาทจะมากได โดยมไดค านงถงความพรอมของพนทหรอชมชน จงใหความสนใจกบการมสวนรวมของประชาชนคอนขางนอย และกลบมองวาประชาชนมรายไดจากการทองเทยวกเพยงพอแลว การทองเทยวรปแบบนจงคอนขางเปนอนตรายตอชมชนและธรรมชาตอยางมาก เนองจากการบรหารและการจดการมไดมการตรวจสอบและควบคมใหอยภายใตความสามารถของธรรมชาตและชมชน

ไมวาการทองเทยวเชงนเวศจะเปนไปในรปแบบใดกตาม ผ เกยวของกบการทองเทยวทกฝายจะตองมหนาททจะตองจดการทองเทยวโดยยดแนวทางปฏบต ดงตอไปน

1. การทองเทยวเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวในลกษณะทใหความส าคญกบธรรมชาตสงแวดลอม ทงสงแวดลอมดานชวภาพ ภมศาสตร และวฒนธรรมประเพณ โดยยดหลกทวาตองอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมไวใหดทสด เพอใหสามารถสบตอถงอนชนรนหลงได

DPU

31

2. การทองเทยวเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวในลกษณะทมการจดการอยางยงยนทงในเชงเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยยดหลกการทวาตองไมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม หรอกระทบนอยทสด เพอสงผลตอเนองถงการทองเทยวทยงยน

3. การทองเทยวเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวในลกษณะทคงไวซงวถชวตของทองถนในแงสงคมและวฒนธรรม โดยยดหลกทวาตองให เปนจดดงดดนกทองเทยวทตองการศกษาความแตกตางทางดานสงคมและวฒนธรรมอนหลากหลาย

4. การทองเทยวเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวในลกษณะทใหความรแกผเกยวของทกฝาย ทงนกทองเทยว ผดแลแหลงทองเทยว ผประกอบธรกจทองเทยว และประชาชนในทองถน โดยยดหลกทวาตองใหผเกยวของทกฝายไดความรประสบการณจากการทองเทยว พรอมทงมจตส านกในอนทจะทะนถนอมไวซงสภาพแวดลอมรอบ ๆ ตว

5. การทองเทยวเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวลกษณะทใหชมชนทองถนมสวนรวม และมผลประโยชน โดยยดหลกทวาตองใหชมชนทองถนมสวนรวมในการวางแผน ตดสนใจและไดรบประโยชนจากการทองเทยว อนจะน าไปสการกระจายรายได

6. การทองเทยงเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวในลกษณะทค านงถงขดความ สามารถในการรองรบทก ๆ ดาน ทงดานของจ านวนนกทองเทยว สถานททองเทยว ชมชน และสภาพแวดลอมโดยรอบ

7. การทองเทยวเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวในลกษณะทมการตลาดของบรการทองเทยวครบตามเกณฑแหงการอนรกษอยางแทจรง โดยยดหลกทวาตองใหธรกจบรการทองเทยวเนนในเรองอนรกษสงแวดลอมเปนส าคญ

8. การทองเทยวเชงนเวศ จะตองเปนการทองเทยวในลกษณะทใหนกทองเทยวเกดความพงพอใจ ตองการเขามาทองเทยวหรอกลบมาทองเทยวซ าอก โดยยดหลกทวาตองใหกจกรรมทองเทยวตรงตามความคาดหวงของนกทองเทยวเชงนเวศ

แนวความคดเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศทกลาวไวในบทท 2 น ผวจยจะไดน ามา

ใชในการวเคราะหมาตรการทางกฎหมายในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและบรหารจดการอทยานแหงชาตของไทยในปจจบน วามรปแบบสอดคลองตอหลกการทองเทยวเชงนเวศหรอไมตอไป

DPU

32

บทท 3

มาตรการทางกฎหมายในการอนรกษทรพยากร ธรรมชาตเพอการทองเทยวในอทยานแหงชาต

3.1 ความหมายและความเปนมาของการอนรกษทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต

การอนรกษทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต หมายถง การรกษาทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตทมอยในทองถนใหคงความงาม และมคณคาเปนทรพยากรของชาตสบไป พรอมทงใชเปนสงดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางเขามาเยอนในทองถนของตน 1 แหลงทองเทยวทมความสวยงามตามธรรมชาต ไดแก ภเขา นาตก ถา นาพรอน บอนารอน เขตสงวนพนธสตว สวนสตว อทยานแหงชาต วนอทยาน สวนรกขชาต ทะเล หาดทราย หาดหน ทะเลสาบ เกาะ เขอน อางเกบนา แหลงนาจด (หวย หนอง คลอง บง) เปนตน ทรพยากรธรรมชาตเหลาน มคณคาอยางยงตอความเปนอยของมนษยตลอดจนประเทศชาต และคอยคาจนความเจรญในทก ๆ ดาน จะเหนไดวา ประเทศใดทมทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณและประชาชนรจกหลกวธการอนรกษหรอรจกใชประโยชนจากทรพยากรนน ๆ อยางชาญฉลาดแลว ประเทศนนมกประกอบไปดวยประชาชนทมงคงสมบรณ มความเปนอยทสขสบาย แตถาประเทศใดยงใชทรพยากรธรรมชาตอยางไมประหยดและขาดการอนรกษแลว ทรพยากรของประเทศกจะถกทาลายใหสญสนไป ดงนน ความตระหนกในคณคาและชวยกนอนรกษทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตน จะกอใหเกดประโยชนแกประเทศชาตไดอยางยงยน

ตงแตอดตทผานมาประเทศไทยไดตระหนกถงความสาคญของทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต ดงจะเหนไดจากการรเรมดาเนนการคมครองทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต ตงแตป พ.ศ. 2502 โดยการจดตงอทยานแหงชาต และไดมการประกาศใชพระราชบญญตอทยานแหงชาต เมอป พ.ศ. 2504

1 เสาวภา มถาวรกล, รศ. “การอนรกษและพฒนาทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต” เอกสารการสอนชดวชา ทรพยากรการทองเทยวของไทย หนวยท 9 - 15 มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สาขาวชาวทยาการจดการ 2545 หนา 199

DPU

33

ตอมาในป พ.ศ. 2518 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต2 และไดมการจดตงคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตขน เพอรบผดชอบ ควบคม สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมของประเทศ ตลอดจนใหขอเสนอแนะดานนโยบายและมาตรการแกไขตอรฐบาล โดยมสานกนโยบายและแผนสงแวดลอมเปนหนวยงานประจา ทาหนาทเปนฝายเลขานการ คณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตไดจดทานโยบายและมาตรการการพฒนาสงแวดลอมแหงชาต และใหสวนราชการถอเปนแนวทางในการดาเนนการอนรกษธรรมชาตตอไป อยางไรกตาม นโยบายการอนรกษธรรมชาตดงกลาว มงเนนไปทการอนรกษทรพยากรธรรมชาตประเภทเคลอนไหวไดเปนสาคญ เชน ทรพยากรพชพนธไม ทรพยากรสตวปา ทรพยากรสตวนา เปนตน ซงทรพยากรเหลานลวนแลวแตมกฎหมายและหนวยงานดแลรบผดชอบโดยตรง

ป พ.ศ. 2527 สานกงานนโยบายและแผนสงแวดลอมไดดาเนนการสารวจแหลงธรรมชาตอนควรอนรกษ และไดจดทาทะเบยนรายชอแหลงธรรมชาตอนควรอนรกษไวทงสน 2,363 แหง ซงในภายหลงไดรบการคดเลอกและประกาศใหเปนแหลงธรรมชาตอนควรอนรกษ จานวน 263 แหง ใน 62 จงหวด 3

ป พ.ศ. 2528 ไดมการดาเนนการจดทา “ แผนแมบทเพอการอนรกษธรรมชาต ” ขน และคณะรฐมนตรมมตเหนชอบเมอวนท 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2533 แผนแมบทฉบบน จดทาขนโดยมวตถประสงคเพอกาหนดกรอบการดาเนนงานเพอการอนรกษธรรมชาต ให เปนไปอยางมประสทธภาพและประสานสอดคลองกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมสวนรวมของประเทศ มการกาหนดแนวทางการใชประโยชนแหลงธรรมชาตใหเหมาะสม โดยยดถอหลกการอนรกษธรรมชาตเปนสาคญ และมงเนนการใหประชาชนมสวนรวมในการอนรกษ และตระหนกถงความเปนเจาของมรดกทางธรรมชาตของทองถน และตอมาในป พ.ศ. 2530 ไดมการจดทา “แผนปฏบตการพฒนาองคกรเพอการอนรกษธรรมชาต” เพอปรบปรงองคกรในทกระดบใหเปนระบบทมเอกภาพและมโครงขายของทองถนขนสสวนกลาง ปรบปรงองคกรและกาหนดรปแบบในการจดการใหสอดคลองกบหลกการและแผนแมบทเพอการอนรกษธรรมชาตดงกลาว

3.2 ทรพยากรธรรมชาต : สมบตล าคาของประเทศไทย

ประเทศไทยเปนประเทศทมความหลากหลายทางชวภาพสง มทรพยากรพนธกรรม อดมสมบรณกระจดกระจายอยตามถนอาศยตางๆ ทงทางบกและทางนา กลาวกนวาพชพรรณไมตางๆ ททาการศกษาแลวมอยประมาณ 20,000 ชนด จากจานวนทงหมดทมการประเมนไว 40,000 ถง 80,000 ชนด นอกจากทรพยากรพนธกรรมพชแลว ประเทศไทยยงมสตวเลยงลกดวยนมอย

2 ปรบปรงแกไข ฉบบทบงคบใชอยในปจจบนคอ ฉบบป พ.ศ. 2535 3 มตคณะรฐมนตรเมอวนท 7 พฤศจกายน พ.ศ. 2532

DPU

34

ประมาณ 285 ชนด นก 923 ชนด ปลามากกวา 2,000 ชนด สตวเลอยคลาน 313 ชนด และสตวครงบกครงนาประมาณ 106 ชนด 4

ทรพยากรพนธกรรมมผลโดยตรงตอความอยรอดของชนดพนธสงมชวตและตอการรกษาสภาพสมดลของระบบนเวศ โดยอาศยองคประกอบความหลากหลายของพช สตว และจลนทรย ทมบทบาทพงพาอาศยซงกนและกน ทรพยากรพนธกรรมและความหลากหลายทางพนธกรรมมคณคาตอการรกษาความสมดลของสงมชวตและในการอนรกษสงแวดลอม สงมชวตไมวาจะเปนพช สตวและจลนทรยยอมมคณคา ซงคณคาทกลาวมานไมอาจประเมนเปนตวเลขได เนองจากเปนคณคาในทางออม

ความสาคญเชงเศรษฐกจของทรพยากรพนธกรรมกคอ บรรดาพชและสตวทเพาะเลยงอยในปจจบนลวนกาเนดจากปาทงสน มนษยรจกทจะนาเอาทรพยากรพนธกรรมมาใชประโยชนในการผลตอาหาร ยารกษาโรค เครองนงหม และใชกอสรางทอยอาศย แมวาในปจจบนการเกษตรไดเจรญกาวหนาไปมาก แตมนษยกยงจาเปนตองพงพาพนธพชปาและพนธสตวปา เนองจากพนธพชปาและพนธสตวปามลกษณะททนทานตอสภาพแวดลอมแปรปรวน เชน ขาวพนธปามกมความทนทานตอความแหงแลงและมความตานทานโรคสง นอกจากน พชสมนไพร สตว และจลนทรยบางชนดมสารซงสามารถสกดนาไปใชผลตยารกษาโรคได5

ประเทศไทยเปนทตงของปาเขตรอนอนอดมสมบรณ ปญหาสาคญของประเทศไทยกคอการควบคมการใชทรพยากรธรรมชาตทมอย และการนาเอาทรพยากรทมอยไปใชประโยชนใหเกดประสทธภาพสงสด ทงนเนองจากในการดแลจดการทรพยากรรวมทงการใชประโยชนอยางไดผล จาเปนจะตองมความรเกยวกบลกษณะและคณสมบตของทรพยากรเหลานนในระดบทเพยงพอ การไดมาซงความรดงกลาวจาเปนตองอาศยปจจยทางเทคโนโลยและบคลากรผเชยวชาญในวทยาการทเกยวของ ซงประเทศไทยยงขาดบคลากรเพอการน

ทรพยากรธรรมชาตอนเปนสมบตอนลาคาของประเทศไทยนน หากรฐบาลมไดตระหนกในความสาคญของทรพยสมบตอนมคานและปลอยใหเสอมสลายไป กคงจะไมมทรพยมรดกตกถงลกหลานเปนแน ดงนน มาตรการทางกฎหมายจงเปนมาตรการทจาเปนในการปองกน ปกปองและคมครองทรพยากรธรรมชาตทลาคาของประเทศดงกลาว

4 กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ. 2541 5 จกรกฤษณ ควรพจน “กฎหมายลกษณะเฉพาะเพอการบรหารจดการทรพยากรชวภาพและสงเสรมคมครองภมปญญาทองถน” บทบณฑตย เลม 56 ตอน 3 กนยายน 2543 หนา 26 - 28

DPU

35

3.3 การพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

การใชอานาจรฐเพอพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมความเกยวพน

กบการพฒนาประเทศอยางมาก กลาวคอ เมอประเทศไทยเขาสชวงเวลาของการจดทาแผนนโยบายเพอพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ภายใต “ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ” โดยฉบบแรกมผลใชในป พ.ศ. 2504 – 2509 แผนพฒนา ฯ ดงกลาวเปนแผนแมบทในการทจะใหรฐกาวไปสภาคปฏบตอนมผลใหระบบเศรษฐกจของไทยคอย ๆ ปรบเปลยนจากรปแบบของเกษตรกรรมไปสอตสาหกรรมอยางชดเจนขน จนกระทงเขาสชวงปลายของการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 6 (พ.ศ. 2530 – พ.ศ. 2534) ไดมการวางแนวทางการเรงการพฒนาโดยใหอตสาหกรรมเปนภาคนาทางเศรษฐกจ เพอปทางใหประเทศไทยเปนประเทศอตสาหกรรมใหมภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 7 (พ.ศ. 2538 – พ.ศ. 2539) ซงประสบความสาเรจตามเปาหมายทไดวางไว นนคอ ประเทศไทยไดชอวาเปนประเทศอตสาหกรรมใหม ในป พ .ศ. 2537 (New Industrialized Country)

อยางไรกตาม ในขณะทการพฒนาประเทศไดดาเนนไปอยางตอเนอง ยงผลใหภาวะเศรษฐกจไทยดขน แตขณะเดยวกน สภาพปญหาสงแวดลอมในประเทศทสะสมมาแตอดตกลบถกปลอยปละละเลยใหตกอยในภาวะการณทเลวรายลงทกขณะ จนเขาสภาวะวกฤต โดยไมมมาตรการทเหมาะสมในการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอม ทเหนเดนชดกคอ ปญหาทรพยากรธรรมชาตทเสอมสลายและถกทาลายลงไปอยางรวดเรว มการนาทรพยากรธรรมชาตประเภทตางๆ มาใชอยางฟมเฟอย ขาดการวางแผนในการใชทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชนสงสด และขาดการทะนบารงรกษาอยางตอเนอง การทาลายปาและสตวปา ปญหาความแหงแลงอนเปนผลมาจากการขาดความชมชนจากปาทถกทาลายไป ปญหามลภาวะเปนพษของนาซงปลอยมาจากโรงงาน ปญหาขยะ สงเหลานสะทอนใหเหนถงความขดแยงระหวางการพฒนาประเทศกบการพทกษสงแวดลอม

ดงนน ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฉบบท 9 จงใหความสาคญกบการปรบปรงการจดการใหเกดสมดลระหวางการใชประโยชนกบการอนรกษฟนฟ สงเสรมการนาทรพยากรไปใชประโยชนในระดบทยงยน เพอชวยแกปญหาเศรษฐกจของประเทศ สนบสนนใหเกดการพฒนาทพงตนเองได ยกระดบคณภาพชวตของคนไทย และสรางภมคมกนใหกบชมชนและประเทศ รวมทงเปนรากฐานทแขงแกรงของการพฒนาประเทศ โดยเนนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอาศยกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม มงเนนประสทธภาพการกากบควบคมทมประสทธผล มความโปรงใส สจรต ตลอดจนมการศกษาวจยทสามารถนาไปใชประโยชนไดอยางแทจรง

DPU

36

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545 – พ.ศ. 2549) ไดจดทายทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไว โดยมเปาหมายดงน

1. ปฏรประบบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอมให มประสทธภาพในการกากบดแล มความโปรงใส ตรวจสอบได รวมทงประชาชนมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต การปองกน รวมทงการเฝาระวงรกษาคณภาพสงแวดลอมและการกอมลพษ

2. อนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตควบคกบการใชประโยชน โดยใหมพนทปาอนรกษไมตากวารอยละ 25 ของพนทประเทศ ควบคไปกบการอนรกษพนทปาชายเลนใหไดไมตากวา 1.25 ลานไร ตลอดจนลดปญหาการชะลางพงทลายของดนไมนอยกวา 5 ลานไร และฟนฟปรบปรงบารงดนทมปญหาทงทเปนดนเปรยว ดนเคม และดนขาดอนทรยวตถไมนอยกวา 10 ลานไรในป พ.ศ. 2549

3. รกษาคณภาพนาในแมนาสายหลกใหมปรมาณออกซเจนละลายนาไมตากวา 2 มลลกรมตอลตร ตลอดทงป รวมทงปองกนและฟนฟคณภาพนาทะเลชายฝงใหอยในเกณฑมาตรฐานของประเทศ

4. มการกาจดขยะมลฝอยอยางถกหลกวธและปลอดภยไดไมนอยกวารอยละ 50 ของจานวนจงหวดทงหมด และมการใชประโยชนขยะมลฝอยไดไมตากวารอยละ 30

5. เพมขดความสามารถในการรวบรวมกาจดและลดกากของเสยอนตรายจากอตสาหกรรม และจากชมชนใหไดเพมขนไมตาวารอยละ 50 ของปรมาณของเสยอนตรายทเกดขนทงหมด

6. การควบคมคณภาพอากาศใหปรมาณฝนละอองและสารมลพษอน ๆ อยในพกดมาตรฐาน

7. จดการสงแวดลอมเมองและชมชนใหเปนเมองและชมชนทนาอยและประชาชนมคณภาพชวตทดในทกจงหวด

8. คมครอง ปองกน ฟนฟ และอนรกษสงแวดลอมของแหลงมรดกทางวฒนธรรมไมตากวาปละ 50 แหลง และแหลงทองเทยวไมตากวาปละ 15 แหง

เพอใหการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชวงระยะเวลา 5 ป ของแผนพฒนา ฯ ฉบบท 9 เปนไปอยางมประสทธภาพ บรรลตามวตถประสงคและเปาหมาย จงไดมการวางแนวทางการพฒนาไวดงน 1. เพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใหเอ อตอการอนรกษฟนฟและอานวยประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจฐานรากของประเทศ ดงน

DPU

37

1.1 ปรบกลไกการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทมอย โดยการถายโอนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระดบชมชน จากหนวยงานสวนกลางใหแกองคกรปกครองสวนทองถนควบคไปกบการพฒนาขดความสามารถใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ในดานขอมล วชาการ กฎหมาย และแนวทางการจดการใหพรอมรบการถายโอนภารกจดงกลาว นอกจากน ใหองคกรสงแวดลอมระดบชาตมบทบาทในการกากบดแล กลนกรองนโยบาย จดสรรการใชทรพยากร และประสานการดาเนนงานระหวางหนวยงานตาง ๆ ตลอดจนตดตามประเมนผลการดาเนนเพอรายงานตอสาธารณชน

1.2 พฒนากลไกและกระบวนการจดการเชงบรณาการทเนนการมสวนรวมของทกฝายในการอนรกษ ฟนฟ และใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต โดยการปรบปรงกฎหมายเพอสนบสนนใหทองถนและประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต รบรองสทธชมชน และใหมสวนรวมในการพฒนาทกข นตอน อาท การออกพระราชบญญตทรพยากรน า พระราชบญญตปาชมชน แกไขปรบปรงพระราชบญญตประมง พ.ศ. 2490 แกไขปรบปรงพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 เพอสนบสนนการกระจายอานาจการบรหารจดการและประสทธผลของการบงคบใชกฎหมายดานสงแวดลอม รวมทงทบทวนกฎหมายปาไมเพอใหคนอยรวมกบปาไดอยางสมดล ตลอดจนปรบปรงกฎหมายทเกยวของกบการควบคมการใชทดนและการขยายตวของเมองใหสอดคลองสมพนธกนทงระบบ

นอกจากน ยงใหมการเสรมสรางเครอขายการประสานงานและการทางานรวมกนขององคกรปกครองสวนทองถน องคกรพฒนาเอกชน องคกรชมชน และประชาชนในทองถน ในการอนรกษ ฟนฟ และใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน โดยใหความสาคญกบการฝกอบรมใหความรแกแกนนาชมชน เพอเพมศกยภาพในการสรางกระบวนการเรยนรและรเรมในชมชน พฒนา รวบรวม และจดทาขอมลระดบทองถนใหสอดคลองกน รวมทงให มเวทประชาคมเพอรบฟงความคดเหน สรางกระบวนการเรยนร การมสวนรวมคดรวมทา พรอมกบเผยแพรขอมลขาวสารและแนวคดอยางตอเนอง

1.3 เพมประสทธภาพการบงคบใชกฎหมายในการกากบ ควบคม และตรวจสอบการดาเนนงานอนรกษฟนฟและใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยสนบสนนเครอขายองคกรปกครองสวนทองถน ชมชน

DPU

38

ประชาชน และอาสาสมคร ใหสามารถเฝาระวง ตดตาม ตรวจสอบการดาเนนงานจดการและการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นอกจากน ใหมการเพมประสทธภาพการบงคบใชกฎหมายและกฎระเบยบ โดยมบทลงโทษทเขมงวดรนแรงเพอปองปรามใหไดผล สนบสนนกลไกประสานงานระหวางชมชนและผประกอบการในการแวดระวงสงแวดลอมและการกอมลพษ ตลอดจนใชมาตรการทางสงคมในการตอตานการผลตทกอมลพษ โดยใหมการรายงานและเปดเผยขอมลตอสาธารณะ และยกยองผประกอบการทปองกนผลกระทบสงแวดลอมอยางจรงจง

1.4 สรางจตสานกใหคนไทยตระหนกถงความสาคญของการรกษาสงแวดลอมเพอพฒนาคณภาพชวต โดยการสรางความร ความเขาใจในเรองสงแวดลอม โดยสอดแทรกเรองสงแวดลอมศกษาไวในหลกสตรการศกษาทกระดบและทกระบบ เพอปลกฝงทศนคตและคานยมทถกตองในการอนรกษทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและวฒนธรรม นอกจากน ใหมการเพมประสทธภาพการดาเนนนโยบายสงแวดลอมระหวางประเทศ โดยจดใหมกลไกทางานรวมระหวางหนวยงานทเกยวของ เพอสรางความรความเขาใจรวมกนในดานการคา การลงทน และประสานความรวมมอกนใหเกดประโยชนสงสดตอประเทศ

1.5 พฒนาและจดทาฐานขอมลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการพฒนาฐานขอมลระดบพนท อาท ขอมลทรพยากรดนและการใชประโยชนทดน ขอมลความหลากหลายทางชวภาพและพนทชมนาใหเปนมาตรฐานเดยวกน โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ เพอเสรมสรางประสทธภาพในการตดตามตรวจสอบและจดการทรพยากรธรรมชาตไดอยางทนการ รวมทงเปนเครองมอในการปองกนและปราบปรามการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางผดกฎหมาย

2. อนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตของประเทศ ใหมความอดมสมบรณ

เพอความสมดลของระบบนเวศ และใชประโยชนในการสนบสนนเศรษฐกจฐานรากของประเทศอยางยงยน ดงน

2.1 คมครองและกาหนดเขตพนทอนรกษเพอรกษาสมดลของระบบนเวศและมการใชประโยชนทสอดคลองกบสมรรถนะ โดย การตรวจสอบความเหมาะสมของพนททไดกาหนดเปนพนทลมนาขนท 1 ใหแลวเสรจ และประกาศใหพนทลมนาชนท 1 ทงหมดเปนเขตอนรกษหรอพนทคมครอง จดทาแนวเขตพนทปาอนรกษและปาชายเลนอนรกษใหเสรจสมบรณ รวมทงแนวกนชนรอบนอกพนทปาอนรกษทสาคญ นอกจากน ใหมการ

DPU

39

กาหนดเขตสงวนรกษาพชพนธ เขตอนรกษพนธสตวปา และกาหนดเขตและมาตรการคมครองการทาประมงพนบานใหชดเจน

2.2 ฟนฟชายฝงและทะเลไทยใหคนความอดมสมบรณโดยจดทาแผนหลกฟนฟทะเลไทย ใหครอบคลมทงในดานการอนรกษ ฟนฟ และการใชประโยชนทรพยากรชายฝง ทรพยากรทะเล แหลงทองเทยวทางทะเล และประมงพนบาน

2.3 อนรกษความหลากหลายทางชวภาพเพอรกษาความสมดลของระบบนเวศ โดยจดใหมเครอขายขอมลและการลงทนวจยดานความหลากหลายทาง ชวภาพ รวมทงกาหนดมาตรการทางกฎหมายเพอคมครองชนดพนธพชและสตวทมความสาคญ

2.4 สนบสนนการใชทรพยากรนาอยางมประสทธภาพ ใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม โดยการบรหารจดการแหลงนาทมอย ใหมการนามาใชประโยชนดานเกษตรกรรม การผลต การบรโภคอยางเตมประสทธภาพ

2.5 ฟนฟทรพยากรดนทมปญหาและเสอมโทรม ใหมความอดมสมบรณและเหมาะสมกบการใชประโยชนเพอเพมผลผลตทางการเกษตร โดยการสนบสนนกจกรรมการเกษตรแบบยงยนหรอเกษตรเชงอนรกษ เพอลดผลกระทบตอสงแวดลอม

2.6 ใชประโยชนทรพยากรแรเพอสนบสนนภาคการผลตโดยไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม โดยการกาหนดแนวทางในการใชประโยชนทรพยากรแรในกระบวนการผลตภาคอตสาหกรรม ควบคไปกบการประเมนศกยภาพแหลงแรนอกเขตอนรกษ ปรบปรงกระบวนการทาเหมองแรและควบคมสมปทานทรพยากรแรมใหมผลกระทบตอสภาพแวดลอม

2.7 สงเสรมใหมการอนรกษและใชพลงงานอยางมประสทธภาพ และประหยด โดยใชมาตรการดานราคา มาตรการบงคบ มาตรการจงใจ และการสรางจตสานก

3. อนรกษฟนฟและรกษาสภาพแวดลอมชมชน ศลปวฒนธรรม และแหลง

ทองเทยว ใหเก อหนนตอคณภาพชวตและเปนฐานการพฒนาเศรษฐกจของชมชน ดงน 3.1 ฟนฟและรกษาสภาพแวดลอมของแหลงทองเทยวทางธรรมชาตและแหลง

ศลปกรรมโบราณคด เพอสงเสรมการทองเทยวอยางยงยน 3.2 ใหความสาคญตอการพจารณาสมรรถนะในการรองรบของระบบนเวศใน

แหลงทองเทยว

DPU

40

3.3 ใชผงเมองเปนกลไกประสานการจดการสงแวดลอมเมอง ใหเกดความนาอย

3.4 อนรกษฟนฟและสบสานมรดกทางวฒนธรรม เพอดารงไวซงวถชวตทเปนเอกลกษณของสงคมไทย

4. รกษาคณภาพสงแวดลอมโดยใหความสาคญกบการลดมลพษ เพอให

เมองและชมชนมความนาอย ประชาชนมคณภาพชวตทด และลดตนทนทางเศรษฐกจในการปองกนและใหแกไขผลกระทบตอสงแวดลอม ดงน

4.1 สงเสรมการพฒนาระบบกาจดของเสยอนตรายทเปนทยอมรบของชมชน โดยการออกกฎหมายและมาตรการพเศษในการจดการของเสยอนตราย ขยะ และนาเสยจากภาคอตสาหกรรม รวมทงออกกฎหมายควบคมมใหมการนาเขาของเสยอนตราย กฎหมายควบคมมาตรฐานและความรบผดชอบของผประกอบการ ใหผประกอบการรบผดชอบความปลอดภยจากการขนสง การจดเกบและจดการของเสยอนตรายและสารอนตราย ตลอดจนจดใหมระบบปฏบตการฉกเฉนจากอบตภย มการประกนภยทคมครองความเสยหายตอสภาพแวดลอม

4.2 สนบสนนการลดปรมาณขยะและของเสย และการนาของเสยกลบมาใชประโยชนใหม

4.3 สนบสนนใหจงหวดมศนยรวมกาจดขยะมลฝอยทมระบบครบวงจร โดยลงทนและดาเนนงานรวมกบภาคเอกชน หรอโดยภาคเอกชน รวมทงจดใหมระบบจดการขยะตดเชอทมประสทธภาพ

4.4 พฒนาเทคโนโลยเพออนรกษสงแวดลอมและควบคมมลพษ ควบคกบการสงเสรมกระบวนการผลตทสะอาด ลดการใชวสดและสงเสรมการแปรรปของเสยเพอกลบมาใชใหม

อยางไรกด การพฒนาเศรษฐกจของประเทศเพอใหเปนประเทศอตสาหกรรมยงคง

เปนนโยบายทรฐบาลทกยคทกสมยจะตองนาไปปฏบต และเพอใหแนวนโยบายการพฒนาประเทศดาเนนไปไดบนพนฐานของหลกการพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development) รฐบาลจงจาเปนทจะตองหามาตรการเพ อทาใหการพฒนาประเทศสามารถเดนควบค ไปกบการ อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมได มาตรการจาเปนดงกลาวกคอ กฎหมาย

DPU

41

3.4 รฐธรรมนญกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

มาตรการทางกฎหมายเปนเครองมอสาคญประการหนงทใชในการควบคมใหการพฒนาและอนรกษทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตดาเนนไปในทศทางทตองการ บทบญญตในกฎหมายหลายฉบบทบงคบใชอยในปจจบนสงผลทงทางตรงและทางออมตอการพฒนาการทองเทยว ทงน กฎหมายแมบททเกยวของกบการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตในอทยานแหงชาตของไทย กคอ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน ในสวนทเกยวของกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตนน นบวามบทบญญตทแตกตางไปจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทกฉบบเทาทเคยมมา เนองจากไดรบเอาแนวความคดการพฒนาอยางยงยนและการมสวนรวมของประชาชนมาบญญตไวดวย จะเหนไดจากแนวความคดในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนนจะเปลยนแปลงไปจากเดมทเคยใหเปนภาระหนาทของรฐเปนผดาเนนการ มาเปนการใหประชาชนมสวนรวมในการดาเนนการดวย ภายใตหลกการพนฐานสาคญ 4 ประการคอ

1. การนาเอาหลกการการพฒนาอยางยงยนมาใช โดยยอมใหมการนาเอาทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพมาใชประโยชนได ในขณะเดยวกนกตองมการทะนบารง สงวน บารงรกษา เพอใหสงทนามาใชประโยชนนนยงคงมไวใหลกหลานไดใชประโยชนในอนาคตดวย

2. การควบคมและกาจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดการ และคณภาพชวตของประชาชน

3. การมสวนรวมของประชาชนในระดบตาง ๆ 4. การใหสทธในสงแวดลอมแกประชาชน จากหลกการทง 4 ประการนเองทรฐธรรมนญไดกาหนดบทบาทขององคกรตางๆ

ทงท เปนองคกรภาครฐ และองคกรภาคเอกชน (ประชาชน) ในการดาเนนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตามกรอบทกฎหมายกาหนดไว โดยมองคประกอบดงน

1. องคกรภาครฐ ไดแก รฐบาล หนวยงานรฐ และองคกรปกครองสวนทองถน 2. องคกรประชาชน ไดแก ประชาชน ทงทเปนปจเจกบคคล ชมชนทองถนดงเดม

และชมชนทวไป 3. องคการพฒนาเอกชนดานสงแวดลอม องคกรตาง ๆ ดงกลาวขางตน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2540 ไดบญญตบทบาทใหแกแตละองคกรตามกรอบและขอบเขตแหงการมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงน

DPU

42

1. องคกรภาครฐ

ก. รฐบาล หนวยงานรฐ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตแนวนโยบาย

พนฐานแหงรฐไวในหมวด 5 มาตรา 79 ดงน “รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการสงวน บารงรกษา และใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพอยาง สมดล รวมทงมสวนรวมในการสงเสรม บารงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตามหลกการการพฒนาทยงยน ตลอดจนควบคมและกาจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพชวตของประชาชน”

การทมาตรา 79 แหงรฐธรรมนญบญญตใหรฐสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพนน เปนเพราะไดรบอทธพลจากอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ค.ศ. 1992 (The Convention on Biological Diversity 1992) 6 ทมแนวความคดสาคญคอ มงใหประเทศแตละประเทศทวโลกมวนยทางสงแวดลอมและคมครองทรพยากรชวภาพ โดยการสรางจตสานกใหเกดขนกบประเทศตางๆ ในการยอมรบวาทรพยากรชวภาพนนเปนมรดกรวมกนแหงมวลมนษยชาต (Common heritage of mankind) ซงเขามาเกยวของกบมวลมนษยชาต (Common concern of mankind) ดงนน มนษยจงตองรวมมอกนพทกษรกษาทรพยากรชวภาพและสงแวดลอมของโลก รวมถงความรวมมอกนของชมชนระหวางประเทศในการรบผดชอบทรพยากรชวภาพดวย 7

ดวยเหตน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 จงไดกาหนดใหเปนหนาทของรฐทจะตองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมถงการยอมใหประชาชนใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลาย

6 มาตรา 1 ของอนสญญา ฯ ก าหนดวตถประสงคไววา “วตถประสงคของอนสญญาน ซงด าเนนการโดยสอดคลองกบขอก าหนดทเกยวของ ไดแก การอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ การใชประโยชนองคประกอบของความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน และการแบงปนผลประโยชนทไดจากการใชทรพยากรพนธกรรมอยางยตธรรมและเทาเทยม หมายถง โดยการเขาถงทรพยากรพนธกรรมอยางเหมาะสมและโดยการถายทอดเทคโนโลยทเกยวของอยางเหมาะสม โดยค านงถงสทธทงหมดเหนอทรพยากรและเทคโนโลย และโดยการสนบสนนอยางเหมาะสม” วตถประสงคนชใหเหนถงความส าคญและความจ าเปนทจะตองคมครองความหลากหลายทางชวภาพเพอใหคงมไวส าหรบมวลมนษยชาตในรนตอ ๆ ไป ทจะไดมไวใชประโยชนไดอยางตอเนองอยางไมหมดสนไปจากโลก ไมวาความหลากหลายทางชวภาพนนจะอยในประเทศใดกตาม เปนการสอดคลองกบแนวความคดของการพฒนาอยางยงยน 7 David McDowell “A Guide to the Convention on Biological Diversity” Environmental Policy and Law Paper 30 1994 p. 3

DPU

43

ทางชวภาพดวย และการใชประโยชนนนตองคานงถงความสมดลแหงธรรมชาต และใหคงมเหลอใหชนรนหลงไดใชประโยชนในอนาคต ซงบทบญญตน นอกจากจะเปนการสรางจตสานกแลว ยงสรางหนาทใหแกประชาชน โดยมรฐเปนฝายสนบสนนสงเสรม

ข. องคกรปกครองสวนทองถน

มาตรา 290 แหงรฐธรรมนญ ฯ ไดกาหนดบทบาทอานาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนไวดงน

“เพอสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม องคกรปกครองสวนทองถนยอมมอานาจหนาทตามกฎหมายบญญต

กฎหมายตามวรรคหนงอยางนอยตองมสาระสาคญดงตอไปน 1. การจดการ การบารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมทอยในเขตพนท 2. การเขาไปมสวนรวมในการบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอย

นอกเขตพนท เฉพาะในกรณทอาจมผลกระทบตอการดารงชวตของประชาชนในพนทของตน

3. การมสวนรวมในการพจารณาเพอรเรมโครงการหรอกจกรรมใดนอกเขตพนท ซงอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม หรอสขภาพอนามยของประชาชนในพนท”

ในการบรหารราชการสวนทองถนนน กฎหมายบญญตใหอานาจแกราชการบรหารสวนทองถนในแตละรปแบบ ทจะออกกฎหมายระดบทองถนขนใชบงคบ 8 และในการใชอานาจหนาทนเองทรฐธรรมนญ มาตรา 290 บญญตยนยนการใชอานาจหนาทไวในวรรคหนงคอ “เพอสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม องคกรบรหารสวนทองถนยอมมอานาจหนาทตามทกฎหมายบญญต” และ

8 กฎหมายขององคกรปกครองทองถนไดแก

พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2510 มาตรา 60 ใหอ านาจในการออกเทศบญญต

พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 มาตรา 71 ใหอ านาจในการออกขอบงคบต าบล

พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. 2540 มาตรา 45 (1) ใหอ านาจออกขอบญญต

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการเมองพทยา พ.ศ. 2542 มาตรา 70 ใหอ านาจออกขอบญญต

พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 มาตรา 97 ใหอ านาจออกขอบญญตกรงเทพมหานคร

DPU

44

กฎหมายทจะตราออกมาใชเพอการดงกลาวน รฐธรรมนญกไดบญญตไวอยางชดเจน โดยกาหนดกรอบหรอขอบเขตของกฎหมายขนตาโดยใชพนทเปนตวกาหนด ไวในวรรคสองแหงมาตรา 290 คอ

1. ในเขตพ นท องคกรปกครองสวนทองถนมอานาจหนาทในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอยในเขตพนท

2. นอกเขตพ นท องคกรปกครองสวนทองถนมอานาจหนาทเขาไปเกยวของหรอมสวนรวมในโครงการตางๆ ทเกดนอกพนทปกครองของตนได โดยกาหนดรปแบบการมสวนรวมได 2 รปแบบ คอ

การเขาไปมสวนรวมในการบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอยนอกเขตพนท เฉพาะในกรณทอาจมผลกระทบตอการดารงชวตของประชาชนในพนทของตน

การมสวนรวมในการพจารณาเพอรเรมโครงการหรอกจกรรมใดนอกเขตพนท ซงอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม หรอสขภาพอนามยของประชาชนในพนท

จะเหนไดวา รฐธรรมนญฉบบนชวยเสรมสรางอานาจและหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนใหมความเขมแขงและเปนอสระจากราชการบรหารสวนกลางมากขน โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใหการดาเนนการใด ๆ ไมสงผลกระทบตอประชาชนทอยในพนทเขตการปกครองสวนทองถนนน ๆ และเพอคมครองทรพยากรธรรมชาตมใหถกทาลายและปองกน แกไข ฟนฟสงแวดลอมใหมคณภาพทด

การบญญตบทบาทหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนไวในรฐธรรมนญเชนน จะเปนการสงเสรมใหทองถนมความเปนอสระในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใหสอดคลองกบปญหาและความตองการของประชาชนในทองถนมากขน แทนทจะปลอยใหเปนเรองของการดาเนนการโดยเจาหนาทสวนภมภาคทปฏบตงานตามนโยบายทถกกาหนดมาจากสวนกลางเปนสวนใหญ ในกรณขององคการบรหารสวนตาบลนน กฎหมายทเกยวของคอ พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 ซงกาหนดอานาจหนาทในการคมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไวอยางชดเจน 2. องคกรประชาชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มบทบญญต 6 ประการ ทชวยเสรมสรางบทบาทของประชาชนในการรกษาสงแวดลอม การอนรกษ และการใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน บทบญญตสวนใหญถกจดไวในหมวดท 3 อนเปนหมวดทวาดวยสทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย ทงน ขอพจารณาบทบญญตเปนขอ ๆ ดงน

DPU

45

1. สทธของชมชนทองถนในการอนรกษและการใชทรพยากรธรรมชาต มาตรา 46 “บคคลซงรวมกนเปนชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟ

จารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปะหรอวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต และมสวนรวมในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยาง สมดลและยงยน ทงน ตามทกฎหมายบญญต”

การทรฐธรรมนญบญญตเชนนเปนการยอมรบภมปญญาทองถนและศกยภาพของประชาชนในการรวมกบรฐเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต อนเปนแนวคดทแตกตางจากแนวทางของรฐในหลายทศวรรษทผานมา ซงเนนบทบาทของรฐในการอนรกษและจดการทรพยากร และเปนผมอานาจในการกาหนดสทธในการใชทรพยากรแตฝายเดยว จากบทบญญตนจะเหนไดวา รฐธรรมนญไดกระจายอานาจไปใหชมชนทองถนไดเขามามสวนรวมกบรฐในการจดการและใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม สงวน สงเสรม บารงรกษา ศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน สงเหลานเปนสงทไมเคยปรากฏในรฐธรรมนญฉบบกอนหนาน ทงน ไดมการเปลยนแปลงรปแบบจากการปกครองทรวมศนยอยทฝายบรหาร มาเปนการปกครองทกระจายศนยแหงอานาจมาสทองถนและดงประชาชนเขามามสวนรวม 2. สทธของบคคลในการมชวตอยในสงแวดลอมทด และหนาทของการเปนเจาของโครงการในการศกษาและประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม ในกรณทการดาเนนโครงการหรอกจกรรมน น ๆ อาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพสงแวดลอม

มาตรา 56 “สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการบารงรกษา และการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ และในการคมครองสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหดารงชพอยไดอยางปกตและตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตน ยอมไดรบความคมครอง ทงน ตามทกฎหมายบญญต การดาเนนโครงการหรอกจกรรม ทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพสงแวดลอม จะกระทามได เวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม รวมทงไดใหองคกรอสระ ซงประกอบดวยผแทนองคกรเอกชนดานสงแวดลอม และผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอม ใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการดงกลาว ทงน ตามทกฎหมายบญญต สทธของบคคลทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐ เพอใหปฏบตหนาทตามทบญญตไวในกฎหมายตามวรรคหนงและวรรคสอง ยอมไดรบความคมครอง” นบเปนครงแรกดวยเชนกนทรฐธรรมนญบญญตรบรองสทธของบคคลในสงแวดลอมทด ทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ สทธดงกลาวกาลงเปนทยอมรบมากขนในหลายประเทศ

DPU

46

กลาวคอ ในปจจบนมรฐธรรมนญของประเทศตางๆ ไมตากวา 50 ประเทศทยอมรบสทธน นอกจากน การบญญตไวในรฐธรรมนญใหเจาของโครงการมหนาททาการศกษาและประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม ในกรณทมการดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพสงแวดลอมกเปนวธการหนงในการสรางหลกประกนวาสงแวดลอมทดจะไมถกทาลายจากโครงการหรอกจกรรมตางๆ ทมผลกระทบตอสงแวดลอม อยางไรกตาม ขอบเขตของหนาทนนขนอยกบกฎหมายทจะบญญตตามมา ซงในปจจบนกฎหมายทเกยวของในเรองนไดแก พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 รวมทงประกาศของกระทรวงตาง ๆ ทออกตามความในพระราชบญญต นอกจากน การบญญตสทธในการฟองหนวย ราชการทเกยวของ ในกรณทมความบกพรองตอหนาท กเปนการสรางหลกประกนทมนคงมากยงขนใหแกประชาชนโดยสวนรวม

สทธตามมาตรา 56 ดงกลาวนมพนฐานมาจากแนวความคดทวา สงแวดลอมเปนสมบตของทกคน มใชเปนของรฐฝายเดยว ดงนน ทกคนจงสมควรทจะมสทธปกปกรกษาคมครองมใหสงแวดลอมถกทาลาย แตการใชสทธของประชาชนจะเกดประสทธผลในการดาเนนการได กตองไดรบการยอมรบโดยรฐดวย ดงนน ความรวมมอระหวางทกฝายทเกยวของจงเปนสาระสาคญทรฐจะตองจดใหมขนมา โดยใหประชาชนในฐานะทเปนปจเจกบคคลมสวนรวมกบรฐและชมชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มาตรา 56 วรรคแรก กลาวถงการมสวนรวมของบคคลกบรฐและชมชนในการบารงรกษาและการ “ไดประโยชน” จากทรพยากรธรรมชาต ซงจะเหนไดวาบทบญญตมาตรานไมไดใชคาวา “ใชประโยชน” ทงนเพราะรฐธรรมนญไมประสงคใหบคคลเขาไปมสวนรวมในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ซงจะทาใหทรพยากรธรรมชาตหมดไปอยางรวดเรว

สวนมาตรา 56 วรรคทายนนไดบญญตใหสทธแกบคคลในการทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐ เพอใหปฏบตหนาทตามทบญญตไวในกฎหมายตามวรรคหนงและวรรคสองนน หมายความวา ในกรณทหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐ ไมใชอานาจหนาททมอยตามกฎหมายเพอปฏบตหนาททตนมอยตามกฎหมายเปนเหตใหประชาชนเดอดรอน ประชาชนยอมมอานาจฟองหนวยงานเหลานนตอศาลปกครองเพอใหปฏบตหนาทตามกฎหมายได เชน โรงงานปลอยนาเสยลงแมนาทาใหประชาชนทปลกบานอาศยอยรมแมนาไดรบความเดอดรอน ทงน กรมโรงงานอตสาหกรรมมหนาทตามพระราชบญญตโรงงาน และพระราชบญญตสงแวดลอมทจะควบคมโรงงานเหลานนไมใหปลอยนาเสย แตไมยอมทาหนาท ดงนน โดยอาศยบทบญญตแหงรฐธรรมนญ มาตรา 56 น ประชาชนจงมอานาจฟองกรมโรงงานอตสาหกรรมตอศาลปกครองได

DPU

47

3. สทธของประชาชนในการไดรบขอมลขาวสาร เชนเดยวกนกบรฐธรรมนญฉบบกอน คอ ฉบบ พ.ศ. 2534 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2539

รฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 น ไดบญญตรบรองสทธของประชาชนในการไดรบทราบขาวสารขอมล ตามมาตรา 58 ดงน

“บคคลยอมมสทธไดรบทราบขอมลหรอขาวสารสาธารณะในครอบครองของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแตการเปดเผยขอมลนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของประชาชน หรอสวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน ทงนตามทกฎหมายบญญต”

เมอพจารณาถอยคาในมาตรา 58 น จะเหนไดวา สทธในการรบทราบขอมลขาวสารสาธารณะนน ไมไดจากดใหเฉพาะผทคาดวาจะไดรบผลกระทบจากกจกรรมทเกยวของเทานน แตเปนสทธทใหแกประชาชนโดยทวไป

“ ขอมลหรอขาวสารสาธารณะ ” นน ไดแก ขอมลบางอยางเชน รายงานการประชมของคณะกรรมการตาง ๆ รายงานการศกษาผลกระทบตอสงแวดลอม หรอแบบแปลนการกอสรางโครงการ เปนตน 4. สทธทจะไดรบขอมลขาวสารกอนการอนญาตหรอดาเนนโครงการ หรอกจกรรมทมผลกระทบตอสงแวดลอม ตลอดจนสทธในการแสดงความคดเหนโดยวธประชาพจารณ มาตรา 59 “ บคคลยอมมสทธในการไดรบขอมล คาชแจง และเหตผลจากหนวย ราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถนกอนการอนญาต หรอการดาเนนโครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต หรอสวนไดเสยสาคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของตนในเรองดงกลาว ทงน ตามกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนทกฎหมายบญญต ” การรบรองสทธของบคคลในการไดรบขอมล และคาชแจงจากหนวยงานของรฐกอนการอนญาตหรอการดาเนนโครงการทมผลกระทบตอสงแวดลอมตามมาตราน มความแตกตางจากในมาตรา 58 กลาวคอ สทธตามมาตรานจากดใหเฉพาะบคคลหรอชมชนทอาจไดรบผลกระทบจากโครงการหรอกจกรรมดงกลาวเทานน การปฏบตตามมาตรานจะตองอาศยการปรบวธการดาเนนการของรฐจากทเคยกระทากนมา ซงมกจะมการละเลยความสาคญในการใหขอมลขาวสารแกประชาชน โดยเฉพาะอยางยงประชาชนในพนททจะไดรบผลกระทบจากการดาเนนโครงการของรฐ อนเปนผลใหเกดความไมเขาใจ ความขดแยง และการละเมดสทธของประชาชน โดยอาศยบทบญญตดงกลาว ประชาชนมสทธทจะเรยกรองใหกระบวนการตดสนใจของรฐมความโปรงใสมากขน ทงน โดยการขอใหมการเปดเผยขอมลตางๆ เกยวกบโครงการ ผลกระทบทเกดจากโครงการหรอกจกรรมนน ๆ ตลอดจนรายงานการศกษาผลกระทบตอสงแวดลอมของโครงการหรอกจกรรมดงกลาว เปนตน

DPU

48

นอกเหนอจากนน มาตรานยงบญญตรบรองสทธของประชาชนในการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจอนญาตโครงการตางๆ ทคาดวาจะมผลกระทบตอสงแวดลอมและประชาชน โดยเฉพาะการรบรองสทธในการแสดงความคดเหนผานกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชน หรอทเรยกกนวา “ประชาพจารณ” ซงหมายความวารฐมหนาทในการรบฟงความคดเหนของประชาชนและนาเอาความคดเหนนนมาประกอบกระบวนการตดสนใจของตนเองมากขน

นอกจากน รฐธรรมนญยงกาหนดใหประชาชนมหนาท ในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวย แตหนาทของประชาชนตามทกาหนดไวในรฐธรรมนญนเปนหนาททไมมสภาพบงคบ เปนการกาหนดหนาทไวเปนหลกการใหญ ๆ สวนรายละเอยดปลกยอยของหนาท รวมถงสภาพบงคบจะมกฎหมายบญญตเปนรายละเอยดอกครงหนง การทรฐธรรมนญจาเปนทจะตองมบทบญญตเกยวกบหนาทของประชาชนไวกเพราะรฐธรรมนญไดบญญตใหสทธและเสรภาพบางประการไว กตองกาหนดใหประชาชนมหนาทบางประการควบคกนไป 9 ซงหนาทของประชาชนตามทรฐธรรมนญบญญตไวเกยวของกบการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน มปรากฏในมาตรา 69 ดงน

มาตรา 69 “บคคลมหนาทปองกนประเทศราชการทหาร เสยภาษอากร ชวยเหลอราชการ รบการศกษาอบรม พทกษปกปอง และสบสานศลปวฒนธรรมชองชาตและภมปญญาทองถนและอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงน ตามทกฎหมายบญญต”

กา รท ร ฐ ธ ร รมนญ ก า ห นด ใ ห เ ป นห น าท ข อ ง ป ระช าชน ใ นก า รอ น ร ก ษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เปนเพราะในอดตหนาทนเปนของรฐ จงทาใหกฎหมายหลายฉบบบญญตใหอานาจหนาทแกหนวยงานของรฐในการจดการ ดแล และอนรกษ และไมยอมใหประชาชนมสทธ หนาท รวมถงการใชประโยชนในทรพยากรธรรมชาตได เวนแตจะเปนการไดสทธมาดวยการใชกลไกการใหอนญาตหรอการใหสมปทาน เพอประชาชนผไดรบใบอนญาตหรอไดรบสมปทานจะมสทธใชประโยชนได ในขณะเดยวกนกอาจกาหนดใหมหนาทพทกษรกษาดวย ในปจจบนโดยเฉพาะในรฐธรรมนญฉบบน กลบเปลยนแนวความคดในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสยใหม โดยการใหสทธแกประชาชนในการเขามามสวนรวมกบรฐและชมชน ในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมดวย

จะเหนไดวา เปนโอกาสอนดยงตามเจตนารมณของรฐธรรมนญในการทประชาชนไดเขามามสวนรวมในการดแลรกษาและจดการทรพยากรธรรมชาตในเขตพนทของตน เนองจากปญหาความเสอมโทรม และการรอยหรอลงของทรพยากรธรรมชาต และการททรพยากรธรรมชาตถกทาลาย ซงมสาเหตสวนหนงเนองมาจากพนทปาถกทาลาย สงเหลานจะเปนตวกระตนใหประชาชนเกดความตนตว เขามารบรปญหา และเขามามสวนรวมในการแกไขปญหา สทธดงกลาวนไดรบการ

9 หยด แสงอทย ค ำบรรยำยหลกรฐธรรมนญทวไป กรงเทพมหานคร : เรอนแกวการพมพ 2526 หนา 117- 118

DPU

49

รบรองจากรฐธรรมนญ และไดรบการเชอถอยอมรบจากกลไกของรฐและกลไกทางสงคม ผลในแงจตวทยากคอ ประชาชนเกดความรสกผกพน หวงแหน และเปนเจาของ สงผลใหเกดพฤตกรรมทจะเขามาพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตของประเทศ

กลาวโดยสรป รฐธรรมนญฉบบนมเจตนารมณอยางชดแจง ในสวนทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยไดมการปรบเปลยนบทบาทหนาทและสทธในการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจากอดตทหนวยงานของรฐดแลโดยตรง และมอานาจในการบรหารจดการแบบเบดเสรจเดดขาด มาเปนการรวมกนรบผดชอบกบองคกรปกครองสวนทองถน โดยใหประชาชนทงในฐานะปจเจกบคคล หรอในฐานะกลมองคกรประชาชน เชน องคกรอสระดานสงแวดลอม สถาบนอดมศกษา และหนวยงานปกครองทองถนทมาจากการเลอกตงของประชาชนทงหมดและใกลชดกบประชาชนในพนทมากทสด ไดเขามามสวนรวมในการดแลรกษาจดการ ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาต ดวย นบเปนมตใหมของการแบงเบาภาระของรฐในการจดการแตเพยงลาพงมาเปนรปแบบของการรวมกนจดการแบบพหภาค (Shared Function) โดยเนนการดาเนนงานในขอบขายความรบผดชอบของแตละหนวยงาน

3. องคกรพฒนาเอกชนดานสงแวดลอม องคกรพฒนาเอกชน (Non - Government Organization – N.G.O.) เปนองคกรทม

สวนแบงเบาภาระของหนวยงานรฐไดเปนอยางมากในการสรางจตสานกใหกบประชาชนในเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และนบวนบทบาทขององคกรพฒนาเอกชนจะมบทบาทมากยงขน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 56 วรรค 2 กาหนดไววา “...การดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอคณภาพสงแวดลอมจะกระทามได เวนแตจะไดศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม รวมทงไดใหองคกรอสระ ซงประกอบดวยผแทนองคกรเอกชนดานสงแวดลอม และผแทนสถาบนอดมศกษาทจดการศกษาดานสงแวดลอม ใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการดงกลาว ทงน ตามทกฎหมายบญญต” สาหรบบทบาทขององคกรเอกชนดานสงแวดลอมดงทระบไวในรฐธรรมนญนน พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 ไดบญญตรบรองฐานะและสทธขององคกรดงกลาวไวดงน มาตรา 7 “เพอเปนการสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม ใหองคกรเอกชนซงมฐานะเปนนตบคคลตามกฎหมายไทย หรอกฎหมายตางประเทศทมกจกรรมเกยวของโดยตรงกบการคมครองสงแวดลอมหรออนรกษทรพยากรธรรมชาต และมไดมวตถประสงคทางการเมอง หรอมงคาหากาไรจากการประกอบกจกรรมดงกลาว มสทธขอจดทะเบยนเปนองคกรเอกชนดานการคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาตตอ

DPU

50

กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม ตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทกาหนดในกฏกระทรวง” มาตรา 8 “องคกรเอกชนทจดทะเบยนตามมาตรา 7 แลว อาจไดรบการชวยเหลอหรอไดรบการสนบสนนจากทางราชการในเรองดงตอไปน

(1) การจดใหมอาสาสมครเพอชวยเหลอการปฏบตงานของเจาพนกงานตามพระราชบญญตน หรอตามกฎหมายอนทเกยวของกบการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

(2) การประชาสมพนธ เผยแพรขอมลหรอขาวสาร เพอสรางจตสานกของสาธารณชนทถกตอง เก ยวกบการค มครองส งแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาต

(3) การชวยเหลอประชาชนในพนทใดพนทหนง รเรมโครงการ หรอกจกรรมเพอคมครองสงแวดลอมและอนรกษทรพยากรธรรมชาตในพนทนน

(4) การศกษาวจยเกยวกบการคมครองสงแวดลอม และอนรกษทรพยากรธรรม ชาตและเสนอแนะความคดเหนตอรฐบาลหรอสวนราชการทเกยวของ

(5) การใหความชวยเหลอทางกฎหมายแกประชาชนผไดรบอนตรายหรอความเสยหายจากภาวะมลพษอนเกดจากการรวไหลหรอแพรกระจายของมลพษ รวมทงเปนผแทนในคดทมการฟองรองตอศาลเพอเรยกรองคาสนไหมทดแทน หรอคาเสยหายใหแกผทไดรบอนตรายหรอความเสยหายนนดวย...”

การสนบสนนการดาเนนกจกรรมขององคกรพฒนาเอกชนตามทบญญตไวใน มาตรา 7 และมาตรา 8 น นบวามสวนอยางมากทจะผลกดนใหการคมครองสงแวดลอมมประสทธภาพยงขน เพราะเปนการกระตนใหเกดการรวมตวของประชาชน และเกดการเชอมโยงการปฏบตหนาทระหวางรฐกบองคกรพฒนาเอกชนไดอยางจรงจง

DPU

51

3.5 กฎหมายเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในเขตอทยานแหง ชาต

ในเขตพนทอทยานแหงชาต นอกเหนอจากพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ .ศ. 2504 ทมผลทางกฎหมายบงคบใชโดยตรงแลวยงมพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 เขามามสวนใชบงคบในเขตอทยานแหงชาตดวย เนองจากพนทของอทยานแหงชาตบางสวนตงอยบนพนท ปาไม ปาสงวน และเขตคมครองสตวปา ซงมพระราชบญญตทงสามฉบบดงกลาวขางตนบงคบอยเปนการเฉพาะอยแลว

3.5.1 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มวตถประสงคเพอมงทจะคมครองรกษา

ทรพยากรธรรมชาตทกชนด ไมวาจะเปนพชหรอสตว ตลอดจนทวทศนอนงดงามใหอยในสภาพธรรมชาต โดยไมอนญาตใหมการกระทาการใด ๆ อนจะเปนการเปลยนแปลงหรอทาลายสภาพธรรมชาต และขณะเดยวกนกเปดโอกาสใหประชาชนไดมโอกาสเขามาใชเปนสถานทพกผอนหยอนใจ หรอเปนสถานททดลองคนควาทางธรรมชาต ซงจะทาใหเกดรายไดแกรฐและราษฎรในทองถน ตลอดจนผทเกยวของกบกจการการทองเทยว

ในการกาหนดเขตพนทใดใหเปนอทยานแหงชาตนน พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ไดใหความหมายของคาวา “ทดน” และคาวา “อทยานแหงชาต” ไวในมาตรา 4 คอ “(1) ทดน หมายความวา พนทดนทวไป และใหหมายความรวมถง ภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ลานา ทะเลสาบ เกาะ และทชายทะเลดวย (2) อทยานแหงชาต หมายความวา ทดนทไดกาหนดใหเปนอทยานแหงชาตตามพระราชบญญตน”

ทงน การกาหนดเขตพนทอทยานแหงชาต มาตรา 6 แหงพระราชบญญตไดกาหนดเงอนไขไววา รฐบาลจะตองประกาศเปนพระราชกฤษฎกา และใหมแผนทแสดงแนวเขตของบรเวณทกาหนดนนแนบทายพระราชกฤษฎกาดวย นอกจากน ทดนทกาหนดนนจะตองมไดอยในกรรมสทธหรอครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบคคลใดทมใชทบวงการเมอง ซงการกาหนดพนทใดเปนอทยานแหงชาตนนจะพจารณาจากพนททมสภาพธรรมชาตทเปนทนาสนใจ และตองการรกษาสภาพธรรมชาตนนใหเปนประโยชนแกการศกษาและความรนรมยของประชาชน อนง มาตรา 16 ไดกาหนดมาตรการคมครองทดนทเปนอทยานแหงชาตไวคอ หามมใหบคคลใดกระทาการตอไปนในเขตพนทอทยานแหงชาต

DPU

52

(1) ยดถอหรอครอบครองทดน รวมตลอดถงกอสราง แผวถาง หรอเผาปา (2) เกบหา นาออกไป ทาดวยประการใด ๆ ใหเปนอนตราย หรอทาใหเสอมสภาพ

ซงไม 10 ยางไม นามนยาง นามนสน แรหรอทรพยากรธรรมชาตอยางอน (3) นาสตว 11 ออกไป หรอทาดวยประการใด ๆ ใหเปนอนตรายแกสตว 12 (4) ทาดวยประการใด ๆ ใหเปนอนตรายหรอทาใหเสอมสภาพแกดน หน กรวด

หรอทราย (5) เปลยนแปลงทางนาหรอทาใหนาในลานา ลาหวย หนอง บง ทวมทนหรอเหอด

แหง (6) ปดหรอทาใหกดขวางแกทางนาหรอทางบก (7) เกบหา นาออกไป ทาดวยประการใด ๆ ใหเปนอนตราย หรอทาใหเสอมสภาพ

ซงกลวยไม นาผง ครง ถานไม เปลอกไม หรอมลคางคาว (8) เกบ หรอทาดวยประการใด ๆ ใหเปนอนตรายแกดอกไม ใบไม หรอผลไม (9) นายานพาหนะเขาออกหรอขบขยานพาหนะในทางทมไดจดไวเพอการนน เวน

แตจะไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท (10) นาอากาศยานขนลงในททมไดจดไวเพอการนน เวนแตจะไดรบอนญาตจาก

พนกงานเจาหนาท (11) นาหรอปลอยปศสตวเขาไป13 (12) นาสตวเลยงหรอสตวพาหนะเขาไป เวนแตจะไดปฏบตตามระเบยบทอธบด

กาหนดโดยอนมตของรฐมนตร 10 “ไม”ในทนหมายความรวมถงพนธไมทกชนดทงทเปนตน เปนกอ เปนเถา ตลอดจนสวนตางๆ ของไม 11 “สตว” ดงทระบไวในมาตรา 16 (3) หมายถง “สตวปำ” ตาม พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 มาตรา 4 ซงหมายถงสตวทกชนด ตลอดจนสวนตางๆ ของสตว สงทเกดจากสตว และสงทสตวท าขน จงหมายความรวมถงซากของสตว ขนสตว ไขสตว รงสตว และมลสตวดวย 12 การท าอนตรายสตวดวยความจ าเปนเพราะสตวท าราย ยอมไมตองรบโทษเพราะถอวาเปนการกระท าดวยความจ าเปน ซงตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา มาตรา 7 บญญตไววา “ผใดลาสตวปาโดยการฝาฝนตอบทแหงพระราชบญญตน ดวยความจ าเปนและภายใตเงอนไขดงตอไปน ผนนไมตองรบโทษ (1) เพอใหตนเองหรอผอนพนจากภยนตราย หรอเพอสงวนหรอรกษาไวซงทรพยสนของตนเองหรอผอน (2) การลานนกระท าไดกระท าพอสมควรแกเหต และ (3) ในกรณทสตวทถกลานนเปนของสตวปาสงวนหรอสตวปาคมครอง มไดน าสตวปาทถกลาหรอซากของสตวปาทถก

ลานนเคลอนท และไดแจงเหตทลาสตวปาไปแลวใหพนกงานเจาหนาททราบโดยไมชกชา ฯลฯ” 13 “ปศสตว” ตามพจนานกรมฉบบบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ใหความหมายวา “สตวเลยงส าหรบใชแรงงาน เชน ชาง มา วว ควาย บางทกรวมถงสตวเลยงทใชเปนอาหารดวย เชน แพะ แกะ หม” รวมความแลว ปศสตวเปนสตวสขาเลยงลกดวยนมซงคนเลยงเพอใชแรงงานหรอเปนอาหาร จงไมรวมถงสตวปก เชน เปด ไก หาน นก ซงเปนสตวเลยง

DPU

53

(13) เขาไปดาเนนกจการใด ๆ เพอหาผลประโยชนเวนแตจะไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท14

(14) ปดประกาศ โฆษณา หรอขดเขยนในทตาง ๆ (15) นาเครองมอสาหรบลาสตวหรอจบสตว หรออาวธใด ๆ เขาไป เวนแตจะไดรบ

อนญาตจากพนกงานเจาหนาท และปฏบตตามเงอนไขซงพนกงานเจาหนาทผอนญาตนนกาหนดไว

(16) ยงปน15 ทาใหเกดระเบดซงวตถระเบด หรอจดดอกไมเพลง (17) สงเสยงออฉาวหรอกระทาการอนอนเปนการรบกวน หรอเปนทเดอดรอน

ราคาญแกคนหรอสตว (18) ทงขยะมลฝอยหรอสงตางๆ ในททมไดจดไวเพอการนน (19) ทงสงทเปนเชอเพลง 16ซงอาจทาใหเกดเพลง การฝาฝนขอหามตามมาตรา 16 (1) (2) (3) (4) หรอ (5) มความผดตามมาตรา 24 ม

โทษหนกจาคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนสองหมนบาท หรอทงจาทงปรบ ถาฝาฝนขอหามตามมาตรา 16 (6) (7) (9) (10) หรอ (11) มความผดตามมาตรา 25 ตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงเดอนหรอปรบไมเกนหนงพนบาท หรอทงจาทงปรบ ถาฝาฝนขอหามตามมาตรา 16 (8) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) หรอ (19) ตองระวางโทษปรบไมเกนหารอยบาทตามมาตรา 27 และการฝาฝนขอหามตามมาตรา 16 (2) (3) (4) หรอ (7) ถาปรากฏวาสตวหรอทรพยสนทเกบหาหรอนาออกมาราคาเพยงเลกนอย หรอความเสยหายทเกดขนมเพยงเลกนอย ตองระวางโทษปรบไมเกนหารอยบาท ตามมาตรา 26 14 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหเขาไปดาเนนกจการทองเทยวและพกอาศยในอทยานแหงชาต พ.ศ. 2536 ไดกาหนดไวใน ขอ 9 ประเภทของกจการทอนญาตใหเอกชนเขาไปลงทนดาเนนการในบรเวณทจดไวเปนเขตบรการ ดงน

1. การจาหนายอาหาร เครองดม ของทระลก 2. ทพกอาศย หรอกจการอนทจาเปนแกการทองเทยว 3. การบรการนาเทยวแกนกทองเทยวในอทยานแหงชาต ทงน การทจะอนญาตใหเอกชนเขาไปดาเนนการดงกลาวขางตน กรมอทยานแหงชาตจะเปนผกาหนด

วาอทยานแหงชาตแหงใดทสมควรจะใหเอกชนเปนผเขาไปดาเนนการเฉพาะแหงนน และสมควรจะเปนกจการประเภทใด ขนาดใด ประเภทกจการละกราย ในจานวนจากดเทาทจาเปนโดยคานงถงความเหมาะสม 15 ค าวา “ปน” ไมจ ากดเฉพาะทใชยงดวยกระสนซงใชดนระเบดเทานน ปนซงยงดวยแสงเลเซอร หรอปนซงยงดวยแรงอดลมทเรยกวา ปนอดลมกอยในขอหามนดวย แตไมรวมถงปนเดกเลน การยงปนเดกเลนทกอใหเกดเสยงดง จงไมเปนการฝาฝนขอหามขอน แตเปนการฝาฝน มาตรา 16 (17) 16 ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 “เชอเพลง” หมายความวา สงทท าใหตดไฟงาย สงทท าใหเกดการเผาไหม ดงนน สงใดกตามทอาจท าใหไฟตดงาย เชน กระดาษ น ามน เชอเพลง ดนปน เหลานหามทงลงในเขตอทยานแหงชาตทงสน

DPU

54

มาตรา 17 “หามมใหบคคลใดกระทาใหหลกเขต ปาย หรอเครองหมายอน ซงพนกงานเจาหนาทจดใหมตามพระราชบญญตน เคลอนท ลบเลอน เสยหาย หรอไรประโยชน”

อนง หลกเขต ปาย หรอเครองหมายซงพนกงานเจาหนาทจดใหมขนเพอแสดงเขตในอทยานแหงชาต ตามมาตรา 17 น มความสาคญอยางมาก เพราะหากไมมหลกเขต ปาย หรอเครองหมายดงกลาวแลว ประชาชนกจะไมรวาเขตอทยานแหงชาตอยตรงแหงใด และไมอาจปฏบตตามกฎเกณฑของกฎหมายได จงไมอาจเอาความผดกบผฝาฝน เนองจากไมรขอเทจจรงอนเปนองคประกอบของความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 59 วรรคสาม กฎหมายจงตองคมครองหลกเขต ปาย หรอเครองหมายอทยานแหงชาตไว มใหผใดทาใหเคลอนท ลบเลอน หรอไรประโยชน การทาใหเคลอนทคงมความมงหวงเพอรกเขตอทยานแหงชาตเขาไป ทาใหลบเลอน คอทาใหมองเหนไมถนดชดเจนวาเปนเขตอทยานแหงชาต ทาใหเสยหาย คอ ทาใหชารด ทาใหแตกหก บน ทาใหไรประโยชน คอ ทาใหเสยคณคาของสงนนไป เชน ถอนหลกเขตทงไป เอาสทาลบขอความหมดสนไมมขอความทแสดงวาเปนเขตอทยานแหงชาตเหลออยอกตอไป แมไมมคาวา “ทาลาย” แตการทาลายพอจะรวมเขากบการทาใหเสยหายและทาใหไรประโยชนได

มาตรา 19 “บทบญญตในมาตรา 16 และมาตรา 17 มใหบงคบแกพนกงานเจาหนาทซงปฏบตการไปเพอประโยชนในการคมครองและดแลรกษาอทยานแหงชาต หรอการศกษาหรอวจยทางวชาการ หรอเพออานวยความสะดวกในการทศนาจรหรอการพกอาศย หรอเพออานวยความปลอดภย หรอใหความรแกประชาชน ทงน ตองเปนไปตามระเบยบทอธบดกาหนดโดยอนมตของรฐมนตร”

เนองจากพนกงานเจาหนาทซงแตงตงขนเพอประโยชนในการคมครองและดแลรกษาอทยานแหงชาต อาจตองกระทาการอยางใดอยางหนงในเขตอทยานแหงชาต และการกระทานนเปนการฝาฝนขอหามตามมาตรา 16 หรอมาตรา 17 จงมบทบญญตมาตรา 19 เปนขอยกเวนสาหรบพนกงานเจาหนาทใหสามารถกระทาไดโดยไมผดกฎหมาย แตตองเปนการกระทาภายในกรอบ คอ (1) เพอประโยชนในการคมครองและดแลรกษาอทยานแหงชาต (2) เพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการ (3) เพออานวยความสะดวกในการทศนาจรหรอพกอาศย หรอ (4) เพออานวยความปลอดภยหรอใหความรแกประชาชน

การกระทาของพนกงานเจาหนาทจะตองกระทาภายในกรอบทงสประการดงกลาวขางตน แตตองตความโดยเครงครด ตวอยางเชน พนกงานเจาหนาทอาจฆาเสอททารายผทศนาจรหรอพกอาศยในเขตอทยานแหงชาต แตจะนาซากเสอนนไปเปนประโยชนสวนตวไมได ทาไดเพยงการสตฟฟเอาไวเพอการศกษาภายในเขตอทยานแหงชาตเทานน การใชสารเคมเพอดบไฟปา แมอาจจะเกดโทษตอดน กยอมกระทาไดเพราะเปนการคมครองดแลรกษาอทยานแหงชาต พนกงานเจาหนาทจะเดดเอาผลไมปามารบประทานไมได แตอาจเกบมาเปนอาหารแกผทศนาจรทหลงปาอดอาหารได พนกงานเจาหนาทอาจตดแตงกงไมหรอโคนตนไมภายในเขตอทยานแหงชาต เพอใหกงไมขนเปนระเบยบหรอเพออานวยความปลอดภยแกประชาชนผทศนาจรได แตจะโคนตนไมลงมาเพอ

DPU

55

แปรรปทาเปนทอยอาศยแกผทศนาจรไมได เพราะมใชเปนการอานวยความสะดวกในการทศนาจรหรอการพกอาศย เนองจากการทศนาจรหรอการพกอาศยไมจาตองมบานพกอาศยแตอยางใด และการอานวยความสะดวกจะทาไดเพยงการชวยเหลอเทาทจาเปนเทาน น พนกงานเจาหนาทซงปฏบตการไปเกนกรอบอานาจทใหไว ยอมมความผดฐานฝาฝนขอหามในมาตรา 16 หรอ มาตรา 17 เชนเดยวกบประชาชนทวไป แตไมมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157 เพราะมไดกระทาเพอใหเกดความเสยหายแกผหนงผใด เวนแตจะกระทาโดยทจรต คอ เพอแสวงหาประโยชนเพอตนเองหรอผอน จงเปนกรณทพนกงานเจาหนาทควรจะไดระมดระวงไวใหมาก หากรเหนเปนใจหรอ สมคบกบชาวบานใหเขามาตดตนไมภายในเขตอทยานแหงชาตเอาไปทาประโยชน นอกจากจะถอวารวมกระทาความผดหรอสนบสนนในการฝาฝนมาตรา 16 (2) แลว ยงมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157 อกดวย17

มาตรา 20 “การจบกมปราบปรามผกระทาความผดตามพระราชบญญตน ใหพนกงานเจาหนาทเปนพนกงานฝายปกครอง หรอตารวจ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา”

เนองจากพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ไดมบทบญญตลงโทษทางอาญาแกผฝาฝน จงตองมการจบกมปราบปรามผกระทาความผดดาเนนคดตามกฎหมาย ผทจะมอานาจจบกมปราบปรามผกระทาความผดไดแก พนกงานฝายปกครองหรอตารวจซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดบญญตระบอานาจหนาทไวแลว ตามปกตแลวพนกงานฝาย ปกครองหรอตารวจทมอานาจหนาทจบกมปราบปรามผกระทาผดกฎหมายไดทกตวบทกฎหมาย แตเนองจากฝายปกครองแท ๆ และตารวจแท ๆ มกาลงพลไมเพยงพอ ไมอาจปฏบตหนาทใหมประสทธภาพได จงมความจาเปนทจะตองสรางพนกงานฝายปกครองหรอตารวจเฉพาะกจขน ใหมอานาจหนาทรบผดชอบเฉพาะกจการใดกจการหนงโดยตรงเพอชวยเสรมกาลงใหกบพนกงานฝายปกครองแท ๆ หรอตารวจแท ๆ ดวยเหตนมาตรา 20 จงกาหนดใหพนกงานเจาหนาทอทยานแหงชาตเปนพนกงานฝายปกครองหรอตารวจตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามอานาจหนาทจบกมปราบปรามผกระทาผดตามพระราชบญญตอทยานแหงชาตอกหนาทหนงนอกเหนอจากอานาจหนาทอนทไดกาหนดไวแลวในพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504

มาตรา 21 “ ใหพนกงานเจาหนาทมอานาจออกคาสงใหผกระทาความผดตามมาตรา 16 ออกจากเขตอทยานแหงชาต หรองดเวนการกระทาใด ๆ ในเขตอทยานแหงชาต ”

มาตรานกาหนดใหพนกงานเจาหนาทมอานาจในการดาเนนการกบผกระทาความผดตามมาตรา 16 นอกเหนอไปจากอานาจตามทกาหนดไวโดยประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาดงกลาวไวแลวในมาตรา 20 อานาจดงกลาวนไดแก อานาจออกคาสงใหผกระทาความผดตามมาตรา 16 ออกจากเขตอทยานแหงชาตหรองดเวนการกระทาใดๆ ในเขตอทยานแหงชาต ยกตวอยางเชน ผ

17 ยนหยด ใจสมทร รวมกฎหมำยเกยวกบปำไมและสตวปำ กรงเทพ : นตธรรม 2544 หนา 202

DPU

56

เขาไปสงเสยงออฉาวในเขตอทยานแหงชาตมความผดตามมาตรา 16 (17) ตองระวางโทษปรบไมเกนหารอยบาท พนกงานเจาหนาทอาจสงใหผนนงดเวนการสงเสยงออฉาว หากไมเชอฟงกอาจสงใหออกไปจากเขตอทยานแหงชาตเสยได

มาตรา 23 “ถาเหนเปนการสมควรใหประชาชนชาระเงนเนองในการทพนกงานเจาหนาทใหบรการหรอใหความสะดวกตาง ๆ ในอทยานแหงชาต หรอใหบคคลใดเสยคาธรรมเนยมหรอคาตอบแทนสาหรบการทไดรบอนญาตใหดาเนนกจการหรอพกอาศยอยในอทยานแหงชาต อธบดมอานาจกาหนดอตราและวางระเบยบเกยวกบการเกบคาบรการ คาธรรมเนยม หรอคาตอบแทนดงกลาวได ทงนโดยอนมตของรฐมนตร

เงนทเกบไดตามวรรคกอน เงนทมผบรจาคเพอบารงอทยานแหงชาต เงนคาปรบทพนกงานเจาหนาทเปรยบเทยบตามมาตรา 28 และเงนรายไดอน ๆ ใหไดรบยกเวนไมตองเสยภาษอากรใด ๆ และเกบรกษาไวใชจายในการบารงรกษาอทยานแหงชาต ตามหลกเกณฑและวธการทอธบดกาหนดโดยอนมตของรฐมนตร”

มาตรา 23 น กาหนดวธการทจะหารายไดบารงรกษาอทยานแหงชาต ซงรายไดสวนใหญจะมาจากคาบรการหรอใหความสะดวกตางๆ แกผทเขาไปในเขตอทยานแหงชาต ตลอดจนคาธรรมเนยมหรอคาตอบแทนจากการทมผเขาไปดาเนนการหาผลประโยชน หรอจากผเขาพกอาศยในเขตอทยานแหงชาต ตามทกฎหมายเปดชองใหกระทาได ทงน อธบดกรมปาไมจะตองกาหนดอตราคาบรการ คาธรรมเนยม หรอคาตอบแทน และวางระเบยบเกยวกบการเกบคาบรการ คาธรรมเนยม หรอคาตอบแทน โดยอนมตของรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรและสงแวดลอม อยางไรกตาม อธบดจะกาหนดระเบยบไดภายในกรอบของกฎหมายเทานน การเกบเงนคาผานเขาไปในเขตอทยานแหงชาตยอมกระทาไมได เวนแตพนกงานเจาหนาจะตองใหบรการหรอใหความสะดวกแกประชาชนเปนพเศษเทานนจงจะคดคาบรการได

อนง เงนทเกบไดตามมาตรา 23 วรรคแรก เงนทมผบรจาคเพอบารงอทยานแหงชาต เงนคาเปรยบเทยบปรบตามมาตรา 28 และเงนรายไดอนๆ ไดรบการยกเวนภาษอากรทกชนด ทงไมตองสงเขาเปนรายไดของแผนดนตามกฎหมายวธการงบประมาณ แตสามารถเกบรกษาไวใชจายในการบารงรกษาอทยานแหงชาต ตามหลกเกณฑและวธการทอธบดกรมปาไมกาหนด โดยอนมตของรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรและสงแวดลอม

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ .ศ. 2504 นนกเพออนรกษทรพยากรธรรมชาตทมอยและเปนอยในสภาพปาใหดารงคงอยตอไป ซงแตกตางไปจากปาสงวนแหงชาตทสงวนไวเพอประโยชนของประชาชน ประชาชนอาจใชประโยชนจากปาสงวนไดในรปแบบตาง ๆ เชนทาไม เกบหาของปา เขาอยอาศย เขาทาประโยชน คณคาของอทยานแหงชาตกบปาสงวนแหงชาตจงแตกตางกน คณคาของอทยานแหงชาตนนเปนนามธรรมแตะตองไมได แตปาสงวนแหงชาตนนเปนรปธรรม ประชาชนแตะตองได ยงรฐบาลไดนามาปฏรปใหเกษตรกรตามกฎหมายปฏรปทดนเพอเกษตรกรดวยแลวยงเหนชดเจน เหตนจงเหนไดวาอทยานแหงชาตนนม

DPU

57

คณคาตอประชาชนโดยสวนรวม แตปาสงวนแหงชาตมคณคาตอปจเจกชนเทา ๆ กบตอประชาชนทวไป เมอใดทปจเจกชนใชประโยชนจากปาทาใหเกดผลผลตสรางเศรษฐกจขนมา เมอนนกจะกลบมาเกดประโยชนตอสวนรวมอกเชนกน จงกลาวไดวาปาทงสองมคณคาตอประชาชนเทาเทยมกนแลวแตจะมองจากมมใด แตหากจะถามความตองการของประชาชนแลว เชอวาประชาชนตองการปาถาวรมากกวาปาทสงวนไวเพอประโยชนอยางใดอยางหนง อทยานแหงชาตจงนาจะเปนปาในอดมคตของประชาชนมากกวาประเภทอน ซงควรทรฐจะดแลรกษาไวเปนอยางดทสด เพราะจะเปนปาเพยงประเภทเดยวทเหลออยในอนาคต18 3.5.2 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 มสาระสาคญครอบคลมเรองของปาไมไวอยางกวางขวาง มเจตนารมณเพอควบคมดแลจดการรกษาปาไม เปนการวางระบบการควบคมการใชประโยชนจากปาและทรพยากรทงหลายจากปา พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 ไดกาหนดนยามของคาวา “ปา” ซงเปนทถกเถยงกนอยางกวางขวางในปจจบน โดยในมาตรา (1) “ปา หมายความวา ทดนทยงมไดมบคคลไดมา ตามกฎหมายทดน” ตามประมวลกฎหมายทดน ทดนทบคคลมกรรมสทธครอบครอง หมายถง ทดนทมเอกสารแสดงกรรมสทธประเภทใดประเภทหนง ไดแก โฉนดทดน โฉนดแผนท โฉนดตราจอง และตราจองทตวาไดทาประโยชนแลว หรอมเอกสารแสดงสทธครอบครอง เชน ใบจอง (น.ส.2) ส.ค.1 น.ส.3 น.ส.3 ก. น.ส.3 ข. ใบไตสวน (น.ส.5) คานยามน ทาใหขอบเขตของทดนทเรยกวาปานนขยายไปทวประเทศ แมจะเปนพนททไมม “ปา” ในความหมายอนเปนทเขาใจโดยทวไป (คอพนททมตนไมปกคลมเปนสวนใหญ) พนททงหลายทไมมเอกสารสทธดงกลาวขางตนเปน “ปา” ตามนยามในกฎหมายฉบบน

สาระสาคญของพระราชบญญตฉบบนมวา การจะทาการแปรรปไม 19 ใด ๆ ในปา เชน การเลอย ตด ถาง ขด เผา อบ บด จะตองไดรบอนญาตจากเจาหนาททงสน รวมทงการเกบหาของปา 20 เชน ถาน ยางไม พช ครง รงนก มลคางคาว กจะตองไดรบอนญาตเชนเดยวกน

18 ยนหยด ใจสมทร รวมกฎหมำยเกยวกบปำไมและสตวปำ (พมพครงท 2) หนา 175 19 มำตรำ 4 (2) “ไม” หมายความวา ไมสก และไมอนทกชนด ทเปนตนเปนกอเปนเถา รวมตลอดถงไมทน าเขามาในราชอาณาจกร ไมไผทกชนด ปาลม หวาย ตลอดจนราก ปม ตอ เศษปลายและกงของสงนนๆ ไมวาจะถกตด ถอน เลอย ผา ถาก ขดหรอกระท าโดยประการอนใด 20 “ของปา” หมายความวา บรรดาของทเกดมขนในปาตามธรรมชาต คอ

(1) ไม รวมทงสวนตางๆ ของไม ถานไม น ามนไม ยางไม ตลอดจนสงอนๆ ทเกดจากไม (2) พชตางๆ ตลอดจนสงอนๆ ทเกดจากพชนน

DPU

58

มาตรา 27 “ของปาอยางใดในทองทใดจะใหเปนของปาหวงหาม ใหกาหนดโดยพระ ราชกฤษฎกา21”

(3) รงนก ครง รวงผง น าผง ขผง และมลคางคาว (4) หนทไมใชตามกฎหมายวาดวยแร และหมายความรวมถง ถานไมทบคคลท าขนดวย

21 พระราชกฤษฎกา กาหนดของปาหวงหาม พ.ศ. 2530 ไดกาหนดของปาหวงหามไวดงน 1. กลวยไมปาทกชนด 2. จนทนแดง จนทนผา (Dracaena loureiri Gagnep.) 3. ชนทกชนด 4. ชนไมกฤษณา และกฤษณา 5. ชนไมจนทนหอม 6. ฝาง งาย (Caesalpinia sappan Linn.) 7. ถานไมทกชนด 8. นามนยาง 9. ใบลาน 10. เปลอกไม ของไมตอไปน

(1) กอ มะกอ กอ คอ (Castanopsis spp., Lithocarpus spp. & Quercus spp.) (2) กดลน ขอาย มะเฟองปา แกวสาร ลาไยปา พญาไกเถอน (Walsura spp.) (3) ตะเคยนทอง ตะเคยนใหญ เคยน แคน (Hopea spp.) (4) เคยม (Cotylelobium melanoxylon Pierre syn. C. lanceolatum Craib) (5) บง ยางบง หม ไก (Persea spp.) (6) หมเหมน อเหมน (Litsea spp.) (7) พะยอม ยอม ขะยอม พะยอมดง (Shorea spp.) (8) มะหาด หาด หาดหนน หาดสาน (Artocarpus spp.) (9) สเสยดเปลอก ทองสก หนามหน เลอดนก (Pentace spp.) (10) อบเชย เทพทาโร จวง จวงหอม การบรตน ขาตน ตะไครตน พลตน สมลแวง ฮางแกง ฮงไก กะเชยด กะ

ดารา มหาปราบ (Cinnamomum spp.) 11. เฟรนกระเชาสดา ชายผาสดา และหอขาวสดา (Platycerium spp.) 12. ยางขนนนก 13. ยางเยลตง 14. ยางรก 15. ยางสน 16. รากเฟรนออสมนดา 17. ลาตนและรากเฟรนตน 18. หวายทกชนด

DPU

59

มาตรา 29 “ผใดเกบหาของปาหวงหาม หรอทาอนตรายดวยประการใดๆ แกของปาหวงหามในปา ตองไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท และตองเสยคาภาคหลวงกบทงตองปฏบตตามขอกาหนดในกฎกระทรวงหรอในการอนญาต

การอนญาตนน พนกงานเจาหนาทเมอไดรบอนญาตจากรฐมนตรแลว จะอนญาตใหผกขาด โดยใหผรบอนญาตเสยเงนคาผกขาด ใหแกรฐบาลจานวนทรฐมนตรกาหนดกได

การอนญาตโดยวธผกขาด ใหกระทาไดเฉพาะในกรณทของปาหวงหามเปนของมคาหรอหายาก หรอเฉพาะในเขตปาทหางไกลและกนดาร หรอมความจาเปนในวธการเกบหาอนจาตองใหอนญาตโดยวธผกขาด”

สาหรบบทลงโทษนน มาตรา 71 ทว กาหนดบทลงโทษผฝาฝนหรอไมปฏบตตามมาตรา 29 ตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจาทงปรบ 3.5.3 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 เปนกฎหมายทยกเลกพระราชบญญตคมครองและสงวนปา พ.ศ. 2481 โดยแกไขเพมเตมขอบกพรองในกฎหมายเดมใหรดกมยงขน หลกการและเหตผลในการออกพระราชบญญตฉบบน เนองจากรฐไดกาหนดจดหมายในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตวา จะสงวนปาไมเปนเนอทประมาณรอยละ 40 ของพนททงประเทศ โดยเปนเนอทปาสงวน 250,000 ตารางกโลเมตร (150 ลานไร) แตเนองจากปาไมทงทสงวนคมครองไวแลวและทยงมไดสงวนคมครอง ไดถกบกรกและทาลายไปเปนจานวนมาก ทาใหเกดความแหงแลง พนดนพงทลาย ลานาตนเขน อนจะเปนการเสยหายแกเศรษฐกจของประเทศอยางรายแรง ดงนน พระราชบญญตฉบบนจงเนนเรองการรกษาพนทปา และไมเปนสาคญ เพอใหมการใชประโยชนสงสดทงทางดานเศรษฐกจและการอนรกษ นอกจากน พระราชบญญตฉบบนยงมสาระสาคญคอ หามราษฎรเขาไปยดถอครอบครองทาประโยชน หรออาศยในปาสงวน ตลอดจนหามกอสราง แผวถาง เผาปา ทาไม เกบหาของปาหรอกระทาดวยประการใด ๆ ซงจะทาใหเสอมเสยแกสภาพของปาสงวน หากฝาฝนพนกงานเจาหนาทมอานาจสงใหบคคลนนออกไปจากปาสงวน สงใหรอถอนสงกอสรางทมผเขาไปกระทาในปาสงวน และหากไมปฏบตตาม พนกงานเจาหนากมอานาจทาการรอถอนสงกอสรางนนเองได

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 น มบทบญญตตาง ๆ ซงกาหนดใหเจาหนาทของรฐเทานนทจะมอานาจในการจดการควบคมดแลปาและพนทปา ตามแนวคดอนรกษทรพยากรธรรมชาตในระยะแรก ๆ ทเหนวาการอนรกษทรพยากรปาไมตองเปนเรองทใชความรทางวนศาสตร โดยมงเพอประโยชนในการรกษาใหอยในสภาพธรรมชาตโดยไมมมนษยเขาไปรบกวน หรอทเรยกกนภายหลงวา เปนการอนรกษตามแนวคด “แยกคนออกจากปา”

DPU

60

คานยามของ “ปา” “ไม” และ “ของปา” ตามพระราชบญญตฉบบนครอบคลมกวางขวางยงกวากฎหมายฉบบอน ๆ ทเคยมมา กลาวคอ ตามมาตรา 4 “ปา” หมายความวา ทดนรวมตลอดถงภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ลานา ทะเลสาบ เกาะ และทชายทะเลทยงมไดมบคคลไดมาตามกฎหมาย

นยามเหลานเปนปญหาตอความเขาใจของประชาชนธรรมดาทไมมความรทางกฎหมายมากนก เพราะสงทเรยกวา “ปา” ตามกฎหมายนน อาจไมมความเปนปาตามความเขาใจทวไป หรอราษฎรยอมไมสามารถเขาใจไดวา ใบไม ผลไม ดน หน หรอ ทราย จดเปนของปาทหวงหามไดอยางไร

“ไม” หมายความวา ไมทกชนดทงทเปนตน กอ หรอเถา ไมวายงยนตน หรอลมแลว และหมายความรวมตลอดจนถงราก ปม ตอ หนอ กง ตา หว เหงา เศษปลายหรอสวนหนงสวนใดของไม ไมวาจะถกตด ฟน เลอย ผา ถาก ทอน ขด หรอกระทาโดยวธการอนใด

“ของปา” หมายความวา สงตาง ๆ ทเกดขนหรอมอยในปา เปนตนวา (1) ไมฟน ถาน เปลอกไม ใบไม ดอกไม เมลด ผลไม หนอไมชนไม และยางไม (2) หญา ออ พง แขม ปรอ คา กก กระจด กลวยไม กด เหด และพชอน (3) ซากสตว ไข หนง เขา นอ งา กราม ขนาย กระดก ขน รงนก ครง รบผง นาผง

ขผง และมลคางคาว (4) ดน หน กรวด ทราย แร และนามน การกาหนดวาเขตใดเปนปาสงวนแหงชาตนน มาตรา 6 แหงพระราชบญญตกาหนด

ไววา “บรรดาปาทเปนปาสงวนอยแลวตามกฎหมายวาดวยการคมครองและสงวนปา22กอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบใหเปนปาสงวนแหงชาตตามพระราชบญญตน เมอรฐมนตรเหนสมควรกาหนดปาอนใดเปนปาสงวนแหงชาตเพอรกษาสภาพปาไมของปา หรอทรพยากรธรรมชาตอน ใหกระทาไดโดยออกกฎกระทรวง ซงตองมแผนทแสดงแนวเขตปาทกาหนดใหเปนปาสงวนแหงชาตนนแนบทายกฎกระทรวงดวย”

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มบทบญญตหลายมาตราทวาดวยการจดการและใชประโยชนจากพนทปา ซงมบางสวนเปนพนทอทยานแหงชาต ไดแก 1. กรณอนญาตใหมการดาเนนการใด ๆ ในพ นทปาสงวนแหงชาต กรมปาไมมอานาจในการอนญาตใหมการใชประโยชนจากพนทปาเพอกจกรรมใดกจกรรมหนงตามแตเหนสมควร อาท เปนแหลงศกษาวจย เปนแหลงทองเทยวเชงนเวศทางธรรมชาต โดยอาศยความในมาตรา 19 แหงพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ดงน

22 ความในมาตรา 6 นหมายถง พระราชบญญตสงวนและคมครองปา พ.ศ. 2481

DPU

61

มาตรา 19 “เพอประโยชนในการควบคม ดแลรกษา หรอบารงปาสงวนแหงชาต อธบดมอานาจสงเปนหนงสอใหพนกงานเจาหนาท หรอเจาหนาทของกรมปาไม กระทาการอยางหนงอยางใดในเขตปาสงวนแหงชาตได”

โดยนยแหงมาตรา 19 น ถอวาเปนมาตราทใชในการควบคมดแลการอนรกษ บารงรกษา และการใชประโยชนจากปาสงวนแหงชาต ดวยเหตทมมาตราอนภายใตพระราชบญญตฉบบเดยวกนน อาท มาตรา 16 มาตรา 17 และมาตรา 18 ทเปดโอกาสใหมการเขาทาประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาตในเรองตาง ๆ โดยอานาจของอธบดกรมปาไม แมวาจะไดดาเนนการโดยใชอานาจตามมาตรา 16 มาตรา 17 และมาตรา 18 แลวกตาม แตอธบดกรมปาไมยงสามารถใชอานาจตามมาตรา 19 แหงพระราชบญญตฉบบนในการ “สงเปนหนงสอใหพนกงานเจาหนาทหรอเจาหนาทของกรมปาไมกระทาการอยางหนงอยางใดในเขตปาสงวนแหงชาตได โดยรวมถงการดาเนนงานดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การควบคมปองกนและปราบปรามผละเมดกฎหมาย ตลอดจนใชประโยชนจากทรพยากรในเขตปาสงวนแหงชาต”

2) กรณการเขาศกษาหรอวจยทางวชาการ กจกรรมการคนควาวจยทางวชาการอยภายใตมาตรา 17 แหงพระราชบญญตปา

สงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 กลาวคอ “เพอประโยชนศกษาและวจยทางวชาการ อธบดมอานาจอนญาตเปนหนงสอแกกระทรวง ทบวง กรม หรอบคคลอนใดใหกระทาการอยางหนงอยางใดในเขตปาสงวนแหงชาตได ตามระเบยบทอธบดกาหนด โดยขออนมตจากรฐมนตร และเมอรฐมนตรเหนสมควรจะสงยกเวนคาธรรมเนยม คาภาคหลวง และคาบารงปากได”

3) กรณการเขาไป การผาน หรอการใชทาง มาตรา 18 “อธบดมอานาจออกระเบยบการใชประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาต โดย

ประกาศในราชกจจานเบกษาในเรองตอไปน (1) การเขาไป การผาน หรอการใชทาง (2) การนาหรอปลอยสตวเลยงเขาไป พระราชบญญตฉบบนมงเนนการควบคมดแลในกรณทมบคคลหรอราษฎรในพนท

หรอหนวยงานตาง ๆ ขอใชพนทในเขตปาสงวนแหงชาตเพอเปนทางผาน หรอใชเปนทางนาเขาสเขตปาสงวนแหงชาต และยงหมายรวมถงการขอใชเสนทางทมอยในปจจบนดวยเพอวตถประสงคอนใดกตาม ใหเปนอานาจของอธบดกรมปาไมออกระเบยบการใชประโยชนได

4) กรณการเขาทาประโยชนอน ๆ มาตรา 16 “อธบดโดยอนมตรฐมนตรมอานาจอนญาตใหบคคลหนงบคคลใดเขาทา

ประโยชนหรออาศยในเขตปาสงวนแหงชาตในกรณดงตอไปน

DPU

62

(1) การทาประโยชนหรออาศยในเขตปาสงวนแหงชาตคราวละไมนอยกวาหาป แตไมเกนสามสบป ในกรณทผไดรบอนญาตเปนสวนราชการหรอรฐวสาหกจตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ จะอนญาตโดยใหยกเวนคาธรรมเนยมทงหมดหรอบางสวนทเหนสมควรกได

การขออนญาตและการอนญาตตามวรรคหนง ใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทอธบดกาหนดโดยอนมตรฐมนตร” บทบญญตมาตรา 16 น ใหอานาจแกอธบดกรมปาไมในการอนญาตใหบคคลหนงบคคลใดเขาไปอาศยหรอใชประโยชนในเขตปาสงวนแหงชาตได แตโดยทวไปแลวจะอนญาตใหเขาไปทาประโยชนทางดานเกษตรกรรม ถาหากเหนวาปาสงวนนนมสภาพเสอมโทรมลง อาจเพกถอนอนญาต แลวนาไปใชในการปฏรปทดนได นอกจากน มาตรา 14 แหงพระราชบญญตยงกาหนดหามการกระทาของบคคลใด ๆ

ในเขตปาสงวนแหงชาต ในการยดถอครอบครองทาประโยชนหรออยอาศยในทดน กอสราง แผวถาง เผาปา ทาไม เกบหาของปา 23 หรอกระทาดวยประการใดๆ อนเปนการเสอมเสยแกสภาพปาสงวนแหงชาต โดยมาตรา 15 ไดกาหนดขอยกเวนในเรองการทาไมหรอการเกบหาของปาในเขตปาสงวนแหงชาต ใหกระทาไดเมอไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท หรอเมอพนกงานเจาหนาทไดประกาศอนญาตไวเปนคราวๆ ในเขตปาสงวนแหงชาตแหงหนงแหงใดโดยเฉพาะ

อยางไรกด มาตรา 34 ยงไดขยายขอบเขตของผกระทาผดรวมไปถงผซงรบไว ซอนเรน จาหนายหรอชวยพาเอาไปเสยซงไมหรอของปาทตนรอยแลววาเปนไมหรอของปาทมผไดมาโดยการกระทาผดตามพระราชบญญตน ใหตองระวางโทษเสมอนเปนตวการในการกระทาผดนนดวย

23“ของปา” ตามพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ใหหมายความวา สงตางๆทเกดขนหรอมอยในปา เปนตนวา

(1) ไมฟน ถาน เปลอกไม ใบไม ดอกไม เมลด ผลไม หนอไม ชนไม และยางไม (2) หญา ออ พง แขม ปรอ คา กก กระจด กลวยไม กด เหน และพชอน (3) ซากสตว ไข หนง เขา นอ งา กราม ขนาย กระดก ขน รงนก ครง รงผง น าผง ขผง และมลคางคาว (4) ดน หน กรวด ทราย แรและน ามน

DPU

63

3.5.4 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 ออกมา เพอยกเลก

พระราชบญญตเดมป พ.ศ. 2503 ทเคยประกาศใชและไมสามารถสงวนและคมครองสตวปาไดอยางมประสทธภาพ ประกอบกบมความจาเปนตองเรงรดขยายพนธสตวปาเพมขน จงตองเพมความเขมงวดในการคมครองสตวปาสงวนและสตวปาคมครอง และควบคมการนาเขาและสงออกสตวปาเพอการคา ตามพนธกรณทไทยมภายใตอนสญญา CITES ทควบคมการคาพชและสตวปาทใกลสญพนธ

พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 มหลกการและเหตผลวา “เพอปรบปรงมาตรการในการสงวนและคมครองสตวปาใหเปนไปอยางเหมาะสม และสอดคลองกบความตกลงระหวางประเทศในการรวมมอกนเพอสงวนและคมครองสตวปาของทองถนอนเปนทรพยากรทสาคญของโลก” อนเปนไปตามกระแสความตนตวเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ซงไดรบอทธพลจากกระแสความคดในระดบนานาชาต

สาระทวไปของพระราชบญญตฉบบนมสวนทเกยวกบการกาหนดชนดสตวปาคมครอง การลา การเพาะพนธ การครอบครอง และการคาซงสตวปา ซากของสตวปา และผลตภณฑททาจากซากของสตวปา การลาสตวปาสงวน หรอสตวปาคมครอง การนาเขา สงออก นาผาน นาเคลอนท ซงสตวปาและดานตรวจสตวปา หมวดทมสาระสาคญเกยวกบปญหาปาไมและทดนในเขตปาอนรกษ คอ หมวดท 6 วาดวยเขตอนรกษพนธสตวปา ตามมาตรา 33 ซงกาหนดวา “เมอคณะรฐมนตรเหนสมควรกาหนดบรเวณทดนแหงใดใหเปนทอยอาศยของสตวปาโดยปลอดภย เพอรกษาไวซงพนธสตวปา กใหกระทาไดโดยตราเปนพระราชกฤษฎกา และใหมแผนทแสดงแนวเขตแหงบรเวณทกาหนดนนแนบทายพระราชกฤษฎกาดวย บรเวณทกาหนดน เรยกวา เขตรกษาพนธสตวปา” ดงนน อาจมการประกาศใหพนททเปนปาสงวนแหงชาต หรออทยานแหงชาต ใหเปนเขตรกษาพนธสตวปาได ยกเวนทดนทอยในกรรมสทธหรอสทธครอบครองของบคคลทมใชทบวงการเมอง การกาหนดใหทดนแหงใดเปนเขตรกษาพนธสตวปาตองผานความเหนชอบของคณะกรรมการสงวนและคมครองสตวปาแหงชาต และเสนอตอคณะรฐมนตรใหประกาศเปนพระราชกฤษฎกา เมอประกาศเปนเขตรกษาพนธสตวปาแลวถอวาตองระงบ ยตกจกรรมของมนษยทกอยางบนพนทนน ไมวาจะเปนการตงทอยอาศย การเพาะปลก ทาเหมองแร หรอการทองเทยว ฯลฯ โดยเหตผลวา “ใหเปนทอยอาศยของสตวปาโดยปลอดภย เพอรกษาไวซงพนธสตวปา” ตามมาตรา 37 และ 38 กาหนดวา นอกจากพนกงานเจาหนาท หามมใหผใดเขาไปในเขตรกษาพนธสตวปา เวนแตจะไดรบอนญาต หามมใหผใดยดถอหรอครอบครองทดน หรอปลก หรอกอสรางสงหนงสงใด หรอตดโคน แผวถาง เผา หรอทาลายตนไม หรอพฤกษชาตอน ซงเปน

DPU

64

ขอความทคลายคลงกบมาตรา 16 ของพระราชบญญตอทยานแหงชาต แตมความเขมงวดกวา เพราะขอหามมใหกระทานนเรมตงแตการหามมใหเขาไปในเขตทเดยว

พระราชบญญตฉบบนมหลายมาตราทวาดวยการสงวนและคมครองสตวปา และมผลบงคบใชตออทยานแหงชาตดวย24 กลาวคอ มาตรา 16 ไดบญญตหามมใหผใดลา25 หรอพยายามลาสตวปาสงวนหรอสตวปาคมครอง เวนแตเปนการกระทาโดยราชการทไดรบยกเวนตามมาตรา 26 (ซงใหสามารถดาเนนการไดหากเปนการสารวจ การศกษาและวจยทางวชาการ การคมครองสตวปา การเพาะพนธ หรอกจกรรมสวนสตวสาธารณะ ซงกระทาโดยราชการและไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบดกรมปาไม) นอกจากน มาตรา 18 ยงหามมใหผใดเพาะพนธสตวปาสงวนหรอสตวปาคมครอง เวนแตจะไดรบอนญาตจากอธบดกรมปาไม รวมทงบทบญญตตามมาตรา 19 ทหามมใหผใดมไวในครอบครองซงสตวปาสงวน สตวปาคมครอง ซากของสตวปาสงวน หรอซากของสตวปาคมครอง เวนแตจะเปนสตวปาคมครองชนดทกาหนดตามมาตรา 17 ทไดมาจากการเพาะพนธหรอซากของสตวปาดงกลาว ในขณะทมาตรา 23 กาหนดไววา ภายใตบงคบมาตรา 24 หามมใหผใดนาเขาหรอสงออกซงสตวปา หรอซากสตวปาชนดทรฐมนตรกาหนด หรอนาผานซงสตวปาสงวน สตวปาคมครอง หรอซากสตวปาดงกลาว เวนแตจะไดรบอนญาตจากอธบด สาหรบการกาหนดมาตรการในการตรวจตราการลาสตวปานน มาตรา 27 บญญตวาใหรฐมนตรมอานาจตงดานตรวจสตวปาและกาหนดเขตของดาน โดยประกาศในราชกจจานเบกษา

มาตรา 36 “ในเขตรกษาพนธสตวปา หามมใหผใดลาสตวปา ไมวาจะเปนสตวปาสงวนหรอสตวปาคมครองหรอมใชคมครองหรอมใช หรอเกบหรอทาอนตรายแกรงของสตวปา เวนแตจะกระทาเพอการศกษาหรอวจยทางวชาการและไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบดโดยความเหนชอบของคณะกรรมการ”

มาตรา 37 “นอกจากพนกงานเจาหนาทหรอเจาพนกงานอนใด ซงตองเขาไปปฏบตการตามหนาท หามมใหผใดเขาไปในเขตรกษาพนธสตวปา เวนแตไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท”

มาตรา 38 “ในเขตรกษาพนธสตวปา หามมใหผใดถอหรอครอบครองทดนหรอปลก หรอกอสรางสงหนงสงใด หรอตด โคน แผวถาง เผา หรอทาลายตนไมหรอพฤกษชาตอน หรอขดหา

24 กฎหมายอทยานแหงชาตมเจตนารมณเพอการคมครองดแลรกษาทดนตลอดจนทกสงทกอยางในเขตอทยานแหงชาต แตไมกาวลวงออกไปนอกเขตอทยานแหงชาต ตำงกบกฎหมำยสงวนและคมครองสตวปำทมไดเนนเขตพนท แตเนนทสตวปำเปนส ำคญ สตวปาเดนทางไปไหนกฎหมายกตามไปดแลรกษาทกหนทกแหง จะเนนพนทเฉพาะในเขตรกษาพนธสตวปาเทานน 25 “ลำ” หมายความวา เกบ ดก จบ ยง ฆา หรอท าอนตรายดวยประการอนใดแกสตวทไมมเจาของและอยเปนอสระ และหมายความรวมถงการไล การตอน การเรยก หรอการลอเพอท าการกระท าดงกลาวดวย

DPU

65

แร ดน หน หรอเลยงสตว หรอปลอยสตวหรอสตวปา หรอเปลยนแปลงทางนาหรอทาใหนาในลานา ลาหวย หนอง บง ทวมทน เหอดแหง เปนพษ หรอเปนอนตรายตอสตวปา

ในกรณทมความจาเปนตองปฏบตการเพอประโยชนในการคมครอง ดแล รกษาหรอบารงเขตรกษาพนธสตวปา เพอการเพาะพนธ การศกษาหรอวจยทางวชาการ เพออานวยความสะดวกในการใหการศกษาหรอการพกอาศย หรออานวยความปลอดภย หรอใหความรแกประชาชน ใหอธบดมอานาจสงเปนหนงสอใหพนกงานเจาหนาทหรอเจาหนาทของกรมปาไมหรอกรมประมง แลวแตกรณ กระทาการอยางหนงอยางใดในเขตรกษาพนธสตวปาได ทงนตามระเบยบทอธบดกาหนด โดยความเหนชอบของคณะกรรมการ”

3.5.5 ระเบยบขอบงคบอน ๆ ระเบยบขอบงคบทจะนาเสนอตอไปนเปนระเบยบทออกโดยกรมปาไม ซงในปจจบน

หลงจากทไดจดตงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช แลวไดโอนระเบยบตาง ๆ ของกรมปาไมทเกยวของกบอทยานแหงชาตมาใหกบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช เพอใชบงคบแกอทยานแหงชาตทวประเทศ โดยผวจยจะขอนาเสนอเพยงบางฉบบ ไดแก

3.5.5.1 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปในเขตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2533

ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปในเขตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2533 มวตถ ประสงคเพอกาหนดขอหาม และกฎเกณฑตาง ๆ ทจะตองปฏบตสาหรบบคคลซงเขาไปหรอใชสถานทตาง ๆ ในเขตอทยานแหงชาต โดยขอ 4 ของระเบยบ ฯ นกาหนดวา “บคคลซงเขาไปหรอใชสถานทตาง ๆ ในเขตอทยานแหงชาตตองปฏบต ดงน

(1) หามมใหนายานพาหนะทใชเครองยนตมเสยงดงหรอควนดาผดปกตวสยเขาไป (2) การขบขยานพาหนะตองปฏบตตามกฎ หรอเครองหมายการจราจรทพนกงาน

เจาหนาทกาหนดไว การจอดยานพาหนะตองไมกดขวางทางจราจร (3) การเขาออกใหกระทาไดเฉพาะตามเสนทางทพนกงานเจาหนาทกาหนดไว และ

เมอถงดานตรวจตองหยดใหพนกงานเจาหนาทประจาดานทาการตรวจกอน (4) หามนาสารเคมทมพษตกคางตามบญชสารเคมทายระเบยบนเขาไปในเขต

อทยานแหงชาต ทงน ตองไดรบการตรวจสอบจากพนกงานเจาหนาทกอน (5) การอาบนาหรอลงไปในลานา ใหกระทาไดเฉพาะบรเวณทพนกงานเจาหนาท

กาหนดไว (6) การเลนกฬา ใหกระทาไดในบรเวณทพนกงานเจาหนาทกาหนดไว

DPU

66

(7) การพกแรมคางคนโดยการจอดยานพาหนะนอน ใชเตนท กระโจม รถพวง หรอโดยวธอน ๆ ใหกระทาไดในบรเวณทพนกงานเจาหนาทกาหนดไว

(8) การกอไฟเพอการใด ๆ ใหกระทาไดเฉพาะในเขตทพนกงานเจาหนาทกาหนดไว และตองกระทาดวยความระมดระวง เมอเลกใชแลวตองดบไฟใหเรยบรอย

(9) การใชสถานทเพอการใด ๆ ตองมใหเปนการเสอมเสยศลธรรมและวฒนธรรมอนดงาม และตองไมสงเสยงออฉาวหรอกระทาการอนเปนการรบกวนหรอเปนทเดอดรอนราคาญแกคนหรอสตว

(10) การเดนเทยวชมธรรมชาตนอกทางถาวร ใหใชเสนทางทพนกงานเจาหนาทกาหนดหรอทาเครองหมายไว

(11) เมอเกดเหตหรออนตรายใด ๆ ใหผทเกยวของหรอผพบเหนแจงใหพนกงานเจาหนาททราบโดยดวน เพอพนกงานเจาหนาทจะไดใหความชวยเหลอไดทนทวงท”

นอกจากน ขอ 5 ของระเบยบยงบญญตใหอานาจแกพนกงานเจาหนาททเหนวามผใดทกระทาการอยางใดอยางหนง ซงอาจเปนอนตรายแกผอนหรอตนเอง หรอจะเปนการรบกวนหรอเดอดรอนราคาญแกคนหรอสตว หรอจะทาใหเสยหายแกสภาพธรรมชาตหรอสงอนใด พนกงานเจาหนาทมอานาจสงหามมใหผนนกระทาการดงกลาวตอไปได

3.5.5.2 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการปฏบตการของพนกงานเจาหนาทในเขต

อทยานแหงชาต (ฉบบท 5) พ.ศ. 2536

ระเบยบกรมปาไมวาดวยการปฏบตการของพนกงานเจาหนาท ในเขตอทยานแหง ชาตฉบบน มวตถประสงคเพอใหหวหนาอทยานแหงชาตหรอพนกงานเจาหนาท ผซงไดรบคาสงจากกรมปาไมใหปฏบตงานในหนาทหวหนาอทยานแหงชาต มอานาจปฏบตการในเขตอทยานแหงชาต ตามขอ 4 แหงระเบยบน ในกรณตอไปน โดยไมตองขอรบอนญาตจากอธบดกรมปาไมเปนการเฉพาะราย

(1) ดก จบ ยง หรอฆาสตวทดรายและนาจะเปนอนตรายแกรางกายหรอชวตของบคคลใดไดตามความจาเปนเพอแกไขปญหาทเกดขนเทานน

(2) นายานพาหนะเขาออกในทางทมไดจดไวเพอการนนเมอมเหตฉกเฉนพงปฏบต (3) นาอากาศยานขนลงในทซงมไดจดไวเพอการนนเมอมความจาเปน (4) ปดประกาศโฆษณาขอความเพอใหผมาทศนาจรหรอพกอาศยเขาใจและปฏบต

ตามระเบยบของกรมปาไม ตลอดจนปดประกาศโฆษณาขอความทเปนการใหความรเกยวกบอทยานเแหงชาตดวย

(5) นาเครองมอทมใชของทางราชการสาหรบลาสตวหรอจบสตว หรออาวธ

DPU

67

ใด ๆ ทมใชของทางราชการเขาไปในเขตอทยานแหงชาตเพองานของทางราชการ หรอเพอชวยเหลองานของทางราชการ

(6) แผวถางหรอเผาปา เพอการปองกนและบารงรกษาปาและสตวปา หรอเพาะปลกพนธไมทเปนอาหารของสตวปาหรอตดตนไม หรอขดดน หน หรอปดกน หรอเปลยนแปลงทางนา เทาทจาเปนแกการบารงรกษาหรอการพฒนาอทยานแหงชาต

(7) เก บหา น าออกไป หร อท าการอย า งหน ง อย า ง ใดแก ส ต ว ไ ม และทรพยากรธรรมชาตทกชนด เพอประโยชนในการศกษาหรอวจยทางวชาการ หรอเพอประโยชนในการคมครอง ดแลรกษาอทยานแหงชาตในปรมาณทไมเกนปรมาณทอธบดกรมปาไมกาหนดเปนการเฉพาะราย

(8) เกบหาเศษไม ปลายไม หรอไมตายแหง หรอไมยนตนตายตามธรรมชาต หรอไมลมขอนนอนไพรมาใชเพอการซอมแซมทพกอาศย หรอจดตกแตงทพกผอนหยอนใจ ซงทาขนเพอใหเกดประโยชนในอทยานแหงชาต หรอเพอการปรบปรงบารงรกษาอทยานแหงชาต หรอเพออานวยความสะดวกในการทศนาจร หรอการพกผอนหยอนใจ หรอเพอการปองกนรกษาอทยานแหงชาต หรอเพอประโยชนของทางราชการอนเปนนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

(9) ตด หรอบนทอนไมทสภาพกดขวางและเปนอนตรายแกอาคาร หรอสงปลกสราง หรอเปนอนตรายแกนกทศนาจรหรอการพกอาศยของนกทศนาจร ซงจาเปนตองกระทาเพอแกปญหาตอเหตทเกดขนเฉพาะหนา

(10) ตดตนไมตนหนงตนใดเปนกรณพเศษ เพองานตามแบบกอสรางทไดรบอนมตจากอธบดกรมปาไม หรอเพองานตามขอ 4 (11) หรองานดดแปลงหรอตอเตมสงกอสรางท จาเปนตอการดาเนนงานเกยวกบการจดอทยานแหงชาตใหเหมาะสมกบการอนรกษ

(11) ทาทางเดนเทาหรอทางลาเลยง โดยคานงถงทศนยภาพของสงแวดลอมใหสวยงาม เพอกอใหเกดประโยชนในการควบคมดแลรกษาอทยานแหงชาต หรออานวยความสะดวกในการทศนาจร หรอใหการศกษาแกประชาชน

(12) ปฏบตการใด ๆ เพอแกไขปญหาเฉพาะเรอง หรอเพอฟนฟ บารง ดแลรกษาความสะดวก ดแลรกษาและเพาะพนธสตวปา สตวนา หรอทรพยากรธรรมชาตอน ๆ ในเขตอทยานแหงชาตใหดขนตามนโยบายของทางราชการ

นอกจากน ใน ขอ 5 แหงระเบยบกรมปาไมดงกลาว ไดบญญตใหพนกงานเจา หนาทมอานาจปฏบตการในเขตอทยานแหงชาตไดในกรณตอไปน โดยขอรบอนมตจากอธบดกรมปาไมเปนการเฉพาะรายกอนปฏบต

DPU

68

(1) แปรรปไมทโคนลมโดยภยธรรมชาต หรอไมทโคนลมลงตามธรรมชาตเพอเกบรกษาไวใชสรางทพกอาศยหรอสงปลกสรางอยางหนงอยางใดตามคาสงเปนหนงสอของอธบดกรมปาไม

(2) ปลกบารงปาในบรเวณทถกบกรกทาลายในเขตอทยานแหงชาตใหฟนคนดตามธรรมชาต

(3) ทาถนนทมความกวางของผวจราจรตามแบบทกรมปาไมเหนชอบ (4) เกบหาและนาออกไปซงมลคางคาวหรอทรพยากรธรรมชาตอนเปนครงคราว

ได (5) ปฏบตการตามโครงการหรอแผนการใด ๆ เพอใหมสงกอสรางตามแบบท

กรมปาไมเหนชอบ

3.5.5.3 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหเขาไปดาเนนกจการทองเทยว และพกอาศยในอทยานแหงชาต พ.ศ. 2536

ระเบยบของกรมปาไมฉบบน กาหนดเกยวกบการอนญาตใหบคคลเขาไปดาเนน

กจการทองเทยวและพกอาศยในอทยานแหงชาต ดงน ขอ 6 “ผใด เขาไป หรอนาสตวพาหนะหรอยานพาหนะใด ๆ เขาไปในอทยาน

แหงชาต หรอไดรบอนญาตใหเขาพกอาศยในบานพก หรอทพกอาศยของกรมปาไม หรอใชพนทตงกระโจม หรอกางเตนทในททจดไวในอทยานแหงชาต หรอใชบรการเกยวกบการบรการนาเทยวโดยเจาหนาทอทยานแหงชาต ตองเสยคาบรการ คาธรรมเนยม หรอคาตอบแทน แลวแตกรณ ตามทกรมปาไมประกาศกาหนดไวสาหรบอทยานแหงชาตนน ๆ” 26

26การจดเกบอตราคาธรรมเนยมเขาชมอทยานแหงชาต 138 แหง สาหรบคนไทยนน จดเกบคาธรรมเนยมคนละ 20 บาท สวนชาวตางประเทศ จดเกบในอตราทแตกตางกนตามศกยภาพของอทยาน ซงแบงออกเปน 4 กลมใหญ ๆ ดงน 1. อทยานแหงชาตทมศกยภาพระดบเอบวก มอย 9 แหง เชน อทยานแหงชาตเขาใหญ จงหวดนครราชสมา

อทยานแหงชาตหมเกาะสมลน อทยานแหงชาตหมเกาะสรนทร จงหวดพงงา อทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบร คาธรรมเนยมคนละ 400 บาท

2. อทยานแหงชาตทมศกยภาพระดบเอ มอย 16 แหง เชน อทยานแหงชาตนาหนาว จงหวดเพชรบรณ อทยานแหงชาตสามรอยยอด จงหวดประจวบครขนธ คาธรรมเนยมคนละ 200 บาท

3. อทยานแหงชาตทมศกยภาพระดบบ มอย 66 แหง เชน อทยานแหงชาตดอยสเทพ – ปย จงหวดเชยงใหม คาธรรมเนยมคนละ 100 บาท

DPU

69

ขอ 7 “ในกรณทกลมบคคล คณะนกศกษา หรอคณะนกเรยน ซงรวมกนเพอกระทาการอยางหนงอยางใดททางราชการสนบสนน ประสงคจะพกอาศยในอทยานแหงชาต โดยขอลดคาบรการหรอคาตอบแทน ใหอธบดหรอผทอธบดมอบหมายมอานาจสงลดไดไมเกนครงหนงของอตราทกาหนด” ขอ 9 “กจการทจะอนญาตใหบคคลเขาไปดาเนนการในบรเวณทจดไวเปนเขตบรการในอทยานแหงชาต มดงน

(1) การจาหนายอาหาร เครองดม ของทระลก (2) ทพกอาศย หรอกจการอนทจาเปนแกการทองเทยว (3) การบรการนาเทยวแกนกทองเทยวในอทยานแหงชาต” ขอ 13 “ผยนคาขอตองชาระเงนคาแบบแปลนของกรมปาไม ตามอตราทกรม

ปาไมประกาศกาหนด แตไมเกนอตราตามบญชทายระเบยบน27” ขอ 14 “การอนญาตใหเปนอานาจของอธบด หรอผทอธบดมอบหมาย” ขอ 15 “….ใบอนญาตใหกาหนดอายดงน 4. อทยานแหงชาตทมศกยภาพระดบซ มอย 47 แหง เชน อทยานแหงชาตสาละวน จงหวดแมฮองสอน อทยาน

แหงชาตภพาน จงหวดสกลนคร คาธรรมเนยมคนละ 100 บาท ทงน กาหนดใหมการปรบอตราคาธรรมเนยมไดทก 2 ป

27 บญชอตราคาแบบแปลน คาธรรมเนยมใบอนญาตหรอใบแทนใบอนญาต คาตอบแทนรายเดอน ขอ 1. คาแบบแปลนของกรมปาไม 1.1 การจาหนายอาหาร เครองดม ของทระลก ชดละ 2,000 บาท 1.2 ทพกอาศย หรอกจการอนทจาเปนแกการทองเทยว ชดละ 20,000 บาท ขอ 2. คาธรรมเนยมใบอนญาต 2.1 การจาหนายอาหาร เครองดม ของทระลก ฉบบละ 2,000 บาท 2.2 ทพกอาศย หรอกจการอนทจาเปนแกการทองเทยว ฉบบละ 20,000 บาท 2.3 การบรการนาเทยวแกนกทองเทยวในอทยานแหงชาต ฉบบละ 500 บาท คาธรรมเนยมใบแทนใบอนญาต 2.4 การจาหนายอาหาร เครองดม ของทระลก ฉบบละ 1,000 บาท

2.5 ทพกอาศย หรอกจการอนทจาเปนแกการทองเทยว ฉบบละ 10,000 บาท 2.6 การบรการนาเทยวในอทยานแหงชาต ฉบบละ 250 บาท ขอ 3. คาตอบแทนรายเดอน 3.1 การจาหนายอาหาร เครองดม ของทระลก ตารางเมตรละ 10 บาท / เดอน 3.2 ทพกอาศย หรอกจการอนทจาเปนแกการทองเทยว ตารางเมตรละ 20 บาท / เดอน

3.3 การบรการนาเทยวแกนกทองเทยวในอทยานแหงชาตโดยมคาตอบแทน เดอนละ 200 บาท

ขอ 4. คาตอบแทนกจการอน ๆ ตามขอ 9 ก. ในกรณจาเปนและชวคราว ครงละไมเกน 15 วน ครงละ 100 บาท

DPU

70

1. การจาหนายอาหาร เครองดม ของทระลก (1) ไมเกน 1 ป สาหรบพนทไมเกน 20 ตารางเมตร (2) ไมเกน 5 ป สาหรบพนทเกน 20 ตารางเมตร แตไมเกน 200 ตามรางเมตร (3) ไมเกน 10 ป สาหรบพนทเกนกวา 200 ตารางเมตร แตไมเกน 500 ตาราง

เมตร 2. ทพกอาศย หรอกจการอนทจาเปนแกการทองเทยว (1) ไมเกน 5 ป สาหรบพนทไมเกน 2,000 ตารางเมตร (2) ไมเกน 15 ป สาหรบพนทเกน 2,000 ตารางเมตร แตไมเกน 8,000 ตาราง

เมตร (3) ไมเกน 30 ป สาหรบพนทเกนกวา 8,000 ตารางเมตร แตไมเกน 32,000

ตารางเมตร (4) ไมเกน 2 ป สาหรบการบรการนาเทยวแกนกทองเทยวในอทยานแหงชาต”

ขอ 16 “ ในกรณทมความจาเปน เพอประโยชนในการดาเนนกจการทองเทยว หรอพกอาศย หรอใหความรแกประชาชน อธบดมอานาจอนญาตใหหวหนาอทยานแหงชาตดาเนนการใหมสงปลกสราง โดยใหบคคลอนเปนผลงทนกอสรางแทน และใหกรรมสทธสงปลกสรางดงกลาวตกเปนของกรมปาไมทนท ทงน ใหเปนไปตามขอตกลงระหวางกรมปาไมกบบคคลผลงทน

ใหบคคลผลงทนตามวรรคหนงไดรบอนญาตเขาไปดาเนนกจการเพอหาผลประโยชนจากสงกอสรางนนตามเงอนไข และระยะเวลาทกาหนด โดยเสยคาตอบแทนตามระเบยบน ” 3.5.5.4 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปถายทาภาพยนตรในเขตอทยานแหง

ชาต พ.ศ. 2534

ระเบยบนกาหนดใหบคคลใดประสงคขออนญาตถายทาภาพยนตรในเขตอทยานแหงชาต ใหยนขออนญาตตอผอานวยการกองอทยานแหงชาต กรมปาไม 28 พรอมดวยเรองยอของบทภาพยนตร หรอวดทศนทประสงคจะขอถายทาในเขตอทยานแหงชาต โดยยนขออนญาตกอนวนถายทา ไมนอยกวา 10 วน

กรณเปนภาพยนตรตางประเทศ โดยมความมงหมายทจะนาภาพยนตรดงกลาวออกนอกราชอาณาจกร ตองมหนงสออนญาตของคณะกรรมการสงเสรมอตสาหกรรมภาพยนตรไทย ซงไดระบผทไดมอบหมายใหควบคมการถายทา

ผรบอนญาตตองชาระคาธรรมเนยมสาหรบการถายทาภาพยนตรในเขตอทยานแหงชาต ตามอตราทอธบดกรมปาไมกาหนด แตไมเกน 500 บาท/วน/เรอง สาหรบภาพยนตรไทย

28 ปจจบนคอ กรมอทยานแหงชาต กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

DPU

71

และไมเกน 1,000 บาท/วน/เรอง สาหรบภาพยนตรตางประเทศ ทงน ผรบอนญาต พนกงาน หรอคนงานของผรบอนญาตตองไมกระทาการใด ๆ อนจะเกดผลกระทบตอสภาพธรรมชาต หรอทาใหเกดความเสยหายแกสภาพธรรมชาต หรอทาการใด ๆ อนเปนการรบกวนหรอเดอดรอนราคาญแกคนหรอสตวปา 3.6 กฎหมายเกยวกบองคกรปกครองสวนทองถนในการบรหารจดการ

ทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมในอทยานแหงชาต การบรหารราชการขององคกรปกครองสวนทองถน อยภายใตหลกการกระจาย

อานาจจากสวนกลางสสวนทองถน เพอใหประชาชนมสทธเลอกผแทนของตนเขามาทาการบรหาร ปกครองภายในเขตทองถนนน ๆ ในสวนทเกยวดวยบทบาท อานาจ และหนาทขององคกรบรหารทองถนนน การพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจดเปนกจการบร การสาธารณะประเภทหนง ซงขาราชการสวนทองถนจะตองทาหนาทดแลดวย

นโยบายการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมของประเทศไทยทผานมามลกษณะทเนนการกากบควบคมโดยรฐและหนวยงานสวนกลางของรฐ ในขณะททรพยากร ธรรมชาตในประเทศถกกาหนดใหเปนสมบตของชาตโดยกฎหมาย ซงโดยนยแลว รฐยอมเปนผถอสทธอานาจในการบรหารจดการใหเปนไปเพอประโยชนของประเทศ ในอดตการบรหารจดการตามนโยบายดงกลาวจะอยภายใตพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ .ศ. 2535 ซงเปนกฎหมายแมบทเทานน จงไมสามารถบรรลวตถประสงคตามความคาดหมายได ดงนน หลงจากทไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 แลว จงไดมการปรบฐานความคดใหมโดยเนนบทบาทของประชาชนและชมชนทองถน เขามามสวนรวมในการเปนผดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตมากขน สอดคลองกบการกระจายอานาจจากสวนกลางมาสทองถน29 จงไดมการบญญตกฎหมายกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ดงน

29 นนทวฒน บรมานนท และคาแกว ไกรสรพงษ การปกครองสวนทองถนกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรงเทพ : สานกพมพวญญชน จากด 2544

DPU

72

3.6.1 พระราชบญญตกาหนดแผนและข นตอนการกระจายอานาจใหแกองคกร ปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542

พระราชบญญตฉบบนไดบญญตเกยวกบการถายโอนภารกจและหนาท รวมทง

งบประมาณในการดาเนนงานใหกบองคกรปกครองสวนทองถนมากขน ทงน จะเหนไดจากมาตรา 16 และมาตรา17 ดงน

มาตรา 16 บญญตอานาจของ “เทศบาล เมองพทยา และองคการบรหารสวนตาบล” คอ

1) การปรบปรงแหลงชมชนแออดและการจดการเกยวกบทอยอาศย 2) การกาจดมลฝอย สงปฏกลและนาเสย 3) การจดการ การบารงรกษาและการใชประโยชนจากปาไม ทดน ทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม มาตรา 17 บญญตอานาจหนาทของ “องคการบรหารสวนจงหวด” คอ 1) การคมครองดแล และบารงรกษาปาไม ทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2) การจดตงและดแลระบบบาบดนาเสยรวม 3) การกาจดมลฝอยและสงปฏกลรวม 4) การจดการสงแวดลอมและมลพษตาง ๆ จะเหนไดวา พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกร

ปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ฉบบน ใหองคกรปกครองสวนทองถนไมวาจะเปนเทศบาล เมอง พทยา องคการบรหารสวนตาบล และองคการบรหารสวนจงหวด มอานาจและหนาทในการจดระบบการบรการสาธารณะประโยชนของประชาชน ตลอดจนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในทองถนของตน ตามบทบญญตในมาตรา 16 และ มาตรา 17 ดงกลาวขางตน

ดวยเหตน องคกรปกครองสวนทองถนทงหลายจงมหนาททจะตองเตรยมการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงอยในความรบผดชอบของตน ดงน

1) การอนรกษทรพยากรธรรมชาต การคมครองดแล และบารงรกษาปา 2) การจดการสงแวดลอมและมลพษตาง ๆ และ 3) การดแลรกษาทสาธารณะ

DPU

73

3.6.2 พระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 แกไข เพมเตม พ.ศ. 2542

พระราชบญญตฉบบนไดกลาวถงอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบล ตามมาตรา 67 (7) วา “องคการบรหารสวนตาบลมหนาทในการคมครอง ดแล และบารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม” ซงจากอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบลทกาหนดไวในพระราชบญญตฉบบน จะเหนไดวาการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนาทสาคญทองคการบรหารสวนตาบลจะตองดาเนนการควบคไปกบการพฒนาดานอน ๆ ในขณะเดยวก น ภายใตพระราชบญญตฉบบดงกลาว มาตรา 68 (12) ไดบญญตไวอกวา “ภายใตบงคบแหงกฎหมาย องคการบรหารสวนตาบลอาจจดทากจการในเขตองคการบรหารสวนตาบลทเกยวกบการทองเทยวได”

ทงน มาตรา 70 ไดบญญตไววา “เพอประโยชนในการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตน ใหองคการบรหารสวนตาบลมสทธไดรบทราบขอมลและขาวสารจากทางราชการในเรองทเกยวกบการดาเนนกจการของทางราชการในตาบล เวนแตขอมลหรอขาวสารททางราชการถอวาเปนความลบเกยวกบความมนคงแหงชาต”

3.7 กฎหมายทเกยวกบการทองเทยว 3.7.1 พระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศไทย พ.ศ. 2522

ปจจบน การทองเทยวมบทบาทอยางยงตอสภาวะเศรษฐกจของประเทศ การ

ดาเนนนโยบาย และการใชมาตรการตาง ๆ เพอใหบรรลเปาหมายในการพฒนาการทองเทยว จาเปนตองมบทบญญตแหงกฎหมายรองรบ พระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศไทย พ.ศ. 2522 ไดถกจดทาขนและประกาศใช โดยมวตถประสงคหลกกาหนดไวใน มาตรา 8 ดงน

1) สงเสรมการทองเทยวและอตสาหกรรมทองเทยว ตลอดจนการประกอบอาชพ ของคนไทยในอตสาหกรรมการทองเทยว

2) เผยแพรประเทศไทยในดานความงามของธรรมชาต โบราณสถาน โบราณวตถ ประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม การกฬา และววฒนาการของเทคโนโลย ตลอดจนกจการอยางอน อนจะเปนการชกจงใหมการเดนทางทองเทยว

3) อานวยความสะดวกและความปลอดภยแกนกทองเทยว 4) สงเสรมความเขาใจอนดและความเปนมตรไมตรระหวางประชาชนและระหวาง

ประเทศโดยอาศยการทองเทยว

DPU

74

5) รเรมใหมการพฒนาการทองเทยว และเพอพฒนาปจจยพนฐาน สงอานวยความสะดวกใหแกนกทองเทยว

มาตรา 9 “ใหการทองเทยวแหงประเทศไทยมอานาจกระทากจการตางๆ ภายในขอบเขตแหงวตถประสงคตามมาตรา 8 และอาจเชนวานไดรวมถง

1) ใหคาปรกษา แนะนา รวมมอและประสานงานกบสวนราชการ องคการ สถาบน นตบคคล และเอกชน ทงภายในและภายนอกอาณาจกร

2) สงเสรม รวมมอ หรอดาเนนการในการฝกอบรมและใหการศกษาวชาการตางๆ เพอสรางบคลากรใหไดมาตรฐานและเพยงพอในอตสาหกรรมทองเทยว

3) สงเสรมการทศนศกษา 4) สารวจและรวบรวมหลกฐานตางๆ จากสวนราชการ องคกร สถาบนนตบคคล

และเอกชนผประกอบอตสาหกรรมทองเทยว เพอประโยชนในการจดทาสถตเกยวกบอตสาหกรรมทองเทยว

5) สารวจ กาหนดพนท และสถานททองเทยวและทรพยากรการทองเทยวทตองสงวนไวเปนของรฐ และใหอยในความควบคมดแลของการทองเทยวแหงประเทศไทย โดยใหจดทาเปนพระราชกฤษฎกา

6) สารวจ วางแผน ดาเนนการ จดสราง สงเสรม อนรกษ ฟนฟ บรณะหรอพฒนาการสถานททองเทยว ตลอดจนทรพยากรการทองเทยว และคณภาพสงแวดลอม ทงนภายใตบงคบกฎหมายวาดวยการนน ๆ

7) ประกอบอตสาหกรรมทองเทยวเทาทจาเปน รวมตลอดถงการลงทนหรอรวมทน เพอเปนการรเรมการพฒนาทองเทยวหรอพฒนาปจจยพนฐาน และสงอานวยความสะดวกใหแกนกทองเทยว

8) กหรอยมเงนภายในและภายนอกราชอาณาจกร 9) ใหกหรอใหยมเงนโดยมหลกประกนดวยบคคลหรอทรพยสน เพอสงเสรม

อตสาหกรรมทองเทยว 10) ออกพนธบตรหรอตราสารอนใด เพ อการลงทนหรอรวมทนในกจการ

อตสาหกรรมทองเทยว จาหนาย เชา ใหเชา เชาซอ ใหเชาซอ ยม ใหยม รบจานา รบจานอง ทาการแลกเปลยน โอน รบโอน หรอดาเนนการใด ๆ เกยวกบทรพยสนทงในและนอกราชอาณาจกร ตลอดจนทรพยสนทมผอทศให

11) กระทากจการอยางอนบรรดาท เกยวกบหรอเนองในการจดใหสาเรจตามวตถประสงคของการทองเทยวแหงประเทศไทย

จะเหนไดวากฎหมายไดใหอานาจแกการทองเทยวแหงประเทศไทยในสวนของการพฒนาการทองเทยวอยางกวางขวาง นอกจากน ในมาตรา 9 (5) และ (6) ไดเนนถงอานาจของการ

DPU

75

ทองเทยวแหงประเทศไทยในการพฒนาพนททองเทยว โดยการจดทาเปนพระราชกฤษฎกา หรออาศยอานาจภายใตกฎหมายวาดวยการนน 3.7.2 พระราชบญญตธรกจนาเทยวและมคคเทศก พ.ศ.2535

พระราชบญญตธรกจนาเทยวและมคคเทศก พ.ศ.2535 ไดมการใหนยามแกคาทเกยวของกบการทองเทยวไวดงน

“ธรกจนาเทยว” หมายความวา การประกอบธรกจเกยวกบการจดการหรอการใหบรการหรอการอานายความสะดวกเกยวกบการเดนทาง สถานทพก อาหาร ทศนาจร และหรอมคคเทศก ใหแกนกทองเทยว

“นกทองเทยว” หมายความวา บคคลทเดนทางจากทองถนทอนเปนถนทอยโดยปกตของตน ไปยงทองทอนเปนการชวคราวดวยความสมครใจ และดวยวตถประสงคอนมใชเพอไปประกอบอาชพหรอหารายได และใหหมายความรวมถงผรบบรการหรอความสะดวกจากผประกอบธรกจนาเทยวโดยเสยคาบรการ

“มคคเทศก” หมายความวา ผทนานกทองเทยวไปยงสถานทตาง ๆ และใหความรแกนกทองเทยวเกยวกบสถานทหรอบคคลโดยไดรบคาตอบแทน

ในการควบคมผประกอบธรกจนาเทยวและมคคเทศกนน พระราชบญญตฉบบนกาหนดใหมการจดตงสานกงานธรกจนาเทยวและมคคเทศกกรงเทพมหานครขน มฐานะเปนหนวยงานของการทองเทยวแหงประเทศไทย ทาหนาทควบคมดแลกากบผประกอบการธรกจนาเทยวตลอดจนผประกอบอาชพเปนมคคเทศก ทงน ผประกอบธรกจนาเทยวจะตองวางหลกประกนความเสยหายไวกบรฐ กอนดาเนนกจการดวย ซงไดมบญญตไวในมาตรา 18 ดงน

มาตรา18 “ผประกอบธรกจนาเทยวตองวางหลกประกนซงไดแก เงนสด หนงสอคาประกนของธนาคาร พนธบตรรฐบาลไทย หรอพนธบตรรฐวสาหกจทรฐบาลไทยคาประกนตนเงนและดอกเบยอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน ตอผวาการเพอประกนความเสยหายทอาจเกดขนจากการไมปฏบตตามขอตกลงเกยวกบธรกจนาเทยวทผประกอบธรกจนาเทยวมอยกบนกทองเทยวและหรอผประกอบอตสาหกรรมทองเทยว ทงน ตามจานวนเงนประกนทกาหนดในกฎกระทรวง”

มาตรา 27 “ในระหวางใหบรการนาเทยว ผประกอบธรกจนาเทยวตองพยายามให นกทองเทยวไดรบบรการเทาเทยมหรอใกลเคยงกบทไดตกลงกนไว และถามการเปลยนแปลงบรการนาเทยวโดยไมไดรบความยนยอมจากนกทองเทยว ผประกอบธรกจนาเทยวตองรบภาระคาใชจายในการเปลยนแปลงนน”

มาตรา 39 “หามมใหผใดเปนมคคเทศก เวนแตจะไดรบอนญาตเปนมคคเทศก จากนายทะเบยน”

DPU

76

มาตรา 42 “มคคเทศกตองปฏบตตามกฎกระทรวงวาดวยการปฏบตหนาท การแตงกาย มารยาท และความประพฤตของมคคเทศก และตองตดเครองหมายแสดงการเปนมคคเทศกทไดรบอนญาต และหรอตองมใบแทนใบอนญาตเปนมคคเทศกตดตวอยตลอดเวลาในขณะปฏบตหนาท และพรอมทจะใหพนกงานเจาหนาทตรวจสอบได”

มาตรา 45 “ในกรณทปรากฏแกนายทะเบยนจากการรายงานของพนกงานเจาหนาท หรอจากการรองเรยนของนกทองเทยว ผประกอบธรกจนาเทยว ผประกอบอตสาหกรรมทองเทยว หรอเมอความปรากฏตอนายทะเบยนโดยประการอนวา มคคเทศกผใด

(1) ฝาฝนหรอไมปฏบตตามบทบญญตแหงพระราชบญญตน กฎกระทรวงออกตามพระราชบญญตน หรอ

(2) ไมปฏบตตามคาสงของนายทะเบยน หรอพนกงานเจาหนาทซงสงตามพระราชบญญต

ใหนายทะเบยนมอานาจสงพกใชใบอนญาตไดโดยมกาหนดระยะเวลาตามทเหนสมควร แตไมเกนครงละหกเดอน” 3.8 ปญหาทางกฎหมายอนเกยวกบการอนรกษทรพยากรการทองเทยว

ทางธรรมชาตในอทยานแหงชาต

กฎหมายเปนกลไกในการควบคมความประพฤตของบคคลทอยรวมกนในสงคม ใหเปนไปโดยเรยบรอย และยงเปนเครองมอทางนโยบายทสาคญของรฐอกดวย เมอรฐตดสนใจกาหนดนโยบายและตองการนานโยบายไปปฏบตเพอมงใหเกดผลอยางใดอยางหนง กมกจะออกกฎหมายในรปแบบตาง ๆ เพอบงคบใหบคคล กลมบคคล หรอหนวยงานทเกยวของกบเรองนนนาไปปฏบตในแนวทางเดยวกน ปญหาทางกฎหมายทเกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในพนทอทยานแหงชาต ไดแก

3.8.1 ปญหากฎหมายเกยวกบองคกรปกครองสวนทองถน

จากอดตทผานมาจะเหนไดวาแนวนโยบายของรฐบาลทกยคทกสมย จะมลกษณะ เปนการใชอานาจรฐเปนหลกในการบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาต แมรฐธรรมนญจะมบทบญญตในเรองการมสวนรวมของประชาชนไวกตาม แตกยงเปนการกาหนดใหการมสวนรวมของประชาชนนนเปนลกษณะการรวมศนยกากบควบคมโดยรฐ ทงน รฐจะเปนผวางนโยบาย การวางแผน การวางมาตรการการบรหารจดการ การกาหนดหลกความผดทางปกครองและหลกความผดทางแพง ตลอดจนสภาพบงคบของกฎหมาย

DPU

77

หลงจากทไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2540 แนวความคดเกยวกบการบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาตของประเทศไทยกไดกาวไปอกขนหนง เนองจากรฐธรรมนญฉบบนไดบญญตถงการกระจายอานาจการบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาตจากสวนกลางไปสสวนทองถน นอกจากนน ยงไดกาหนดใหสทธเสรภาพของประชาชนและชมชมทองถนในเรองการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตนน วาเปนเรองทรฐจะตองสงเสรมและสนบสนน ฐานความคดนจงเปนแนวทางสาหรบการบญญตกฎหมายรองรบตอมา รฐธรรมนญฉบบนไดใหความสาคญตอบทบาทของประชาชนและชมชนทองถนอยางกวางขวาง โดยมสมมตฐานทวา การบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาตเปนเรองทประชาชนและชมชนทองถนควรมอานาจหนาท เนองจากเปนผไดรบผลกระทบโดยตรง อยางไรกด ในทางปฏบต ฐานความคดดงกลาวดเหมอนจะอยในวงจากด คออยในหมคณะผจดทารางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 เทานน เนองจากพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ .ศ. 2542 ซงเปนกฎหมายทเกดขนโดยผลของการมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2540 และเปนทคาดหมายวาจะถายทอดแนวความคดพนฐานของบทบญญตรฐธรรมนญเกยวกบการกระจายอานาจการบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาตน ออกมาเปนแนวทางปฏบต แตทวาแนวทางตามฐานความคดทเปนสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญนกยงไมปรากฏ กลาวคอ นโยบายของรฐเทาทผานมายงมลกษณะทเนนการกากบควบคมโดยรฐและหนวยงานสวนกลางของรฐเปนสาคญ จงเปนการสะทอนใหเหนฐานความคดทวาทรพยากรธรรมชาตในประเทศไทยถกกาหนดใหเปนสมบตของชาตโดยกฎหมาย ซงโดยนยแลว รฐยอมเปนผถอสทธอานาจในการบรหารจดการและอนรกษไวเพอผลประโยชนของประเทศชาตเปนสาคญ ประสบการณของประเทศไทยทผานมาไดแสดงใหเหนวาการบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาตตามนโยบายดงกลาว ซงรฐเปนแกนสาคญนน ไมสามารถบรรลผลตามความคาดหมายได รฐยงไมสามารถควบคมดแลทรพยากรธรรมชาตไดอยางมประสทธภาพ ในหลายกรณความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนไดเกดขนจากประเดนขอพพาทดานทรพยากรธรรมชาต และรฐเองกไมสามารถใชบรรทดฐานเดมมาเปนเกณฑในการแกปญหาไดอกตอไป เนองจากประเดนปญหาใหม ๆ ไดถกหยบยกขนมา และปญหาดงกลาวกยงไมเคยไดรบการแกไขมากอน ความขดแยงทไมไดรบการแกไขอยางจรงจงน ไดนาไปสการตงคาถามตอบทบาทของรฐในการบรหารจดการและอนรกษทรพยากรธรรมชาตวารฐควรจะมบทบาทตอไปหรอไม และถงเวลาแลวหรอยงทรฐควรจะยอมรบบทบาทของประชาชนและชมชนทองถนใหเขามาชวยบรหารจดการ การแกไขขอขดแยงตาง ๆ ทเกดขน ควรปรบแกโดยอนญาตใหประชาชนและชมชนทองถนซงเปนผใชและไดรบผลกระทบโดยตรง ไดเขามามบทบาทในการดแลรกษาและการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยง การกากบควบคมการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพนน ควรเกดจากปจจยภายในคอกลมผใชทรพยากรเอง แนวทางดงกลาวนไมไดปฏเสธอานาจรฐแตอยางใด

DPU

78

แตมฐานความคดทวาบคคลสามารถสรางเงอนไขรวมกนได การปรบฐานความคดจงเปนเรองจาเปนทตองไดรบการผลกดน เพอสรางความเขาใจรวมกนในการดาเนนนโยบายตามฐานความคดของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 3.8.2 ปญหากฎหมายเกยวกบการทองเทยวแหงประเทศไทย

ในสวนทเกยวของกบอทยานแหงชาตนน พระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศ ไทย พ.ศ. 2522 มาตรา 9 (1) ไดใหอานาจแกการทองเทยวแหงประเทศไทยในการใหคาปรกษา แนะนา รวมมอ และประสานงานในดานทเกยวกบการทองเทยว อยางไรกตาม การทองเทยวแหงประเทศไทย ไมมอานาจโดยตรงในการเขาไปจดการหรอดาเนนการทองเทยวในอทยานแหงชาตได เนองจากมาตรา 9 (6) ไดกาหนดบทบาทของการทองเทยวแหงประเทศไทยใหมลกษณะงานทจะตองสมพนธกบกฎหมายฉบบอน ๆ รวมทงองคกรหรอหนวยงานทดแลบงคบใชกฎหมายเหลานน ทงน จะเหนไดจากบทบญญตทวา ”(6) สารวจ วางแผน และดาเนนการ จดสราง สงเสรม อนรกษ ฟนฟ บรณะ หรอพฒนาสถานททองเทยว ตลอดจนทรพยากรทางการทองเทยวและคณภาพสงแวดลอม ทงน ภายใตบงคบกฎหมายวาดวยการนน ๆ“ การทมาตรา 9 (6) บญญตใหอยภายใตบงคบแหงกฎหมายวาดวยการนน กหมายความวา หากกฎหมายเหลานนไดบญญตไวแลว หรอพนกงานเจาหนาทไดปฏบตตามอานาจหนาททกฎหมายนนใหอานาจอยแลว การทองเทยวแหงประเทศไทยกมอาจเขาไปจดการหรอดาเนนงานดานการทองเทยวไดโดยตรง สาหรบบทบาทของการทองเทยวแหงประเทศไทยทเขามามสวนรวมในการปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมในแหลงทองเทยวตาง ๆ ซงรวมถงอทยานแหงชาตดวยนน ปจจบนไดดาเนนการในรปแบบตาง ๆ ตอไปน

1. การรวมมอประสานงานและใหความชวยเหลอทางดานงบประมาณ ในการ พฒนาและอนรกษแหลงทองเทยว การฝกอบรมและบรรยายใหความรในดานการทองเทยวเชงนเวศแกเจาหนาทของอทยานแหงชาต รวมทงการเผยแพรและประชาสมพนธเพอสรางจตสานกดานการอนรกษใหแกนกทองเทยว

2. การดาเนนงานทางดานการวางแผนและวชาการ การศกษาวจยเพอวางแผน พฒนาการทองเทยว การจดทาค มอพฒนาแหลงทองเทยวประเภทตางๆ และการศกษาเรองผลกระทบจากการทองเทยว

4. การสนบสนนดานงบประมาณในการพฒนาและอนรกษแหลงทองเทยว โดยจด สรรใหกบหนวยงานตาง ๆ ทรบผดชอบ เชน กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช ซงไดนามาใชเพอการพฒนาและอนรกษอทยานแหงชาตตางๆ

5. เผยแพรและประชาสมพนธ ในเรองความสาคญของการอนรกษทรพยากรธรรม

DPU

79

ชาตและสงแวดลอมในแหลงทองเทยวใหแกสอมวลชนตาง ๆ รวมทงจดใหมการฝกอบรมและบรรยายใหความรแกบคคลกลมตางๆ

อยางไรกด เมอพจารณาเนอหาในพระราชบญญตฉบบนแลว จะเหนไดวาการทองเทยวแหงประเทศไทยมอานาจเพยงสงเสรมและเผยแพรการทองเทยวเทานน มไดมอานาจในการควบคมอตสาหกรรมการทองเทยวไดในภาพรวม สวนการดแลและฟนฟทรพยากรการทองเทยวนน การทองเทยวแหงประเทศไทยกมไดมอานาจแตเพยงผเดยวในกจกรรมดงกลาว แตตองรวมมอกบหนวยงานอน ๆ ของรฐทมอานาจตามกฎหมายอน ในการจดการกบทรพยากรธรรมชาตในแหลงทองเทยวนน เปนตนวา อทยานแหงชาต ดงนน บทบาทของการทองเทยวแหงประเทศไทยจงเปนเพยงผประสานงาน สงเสรมและอานวยความสะดวกเพอประโยชนของอตสาหกรรมการทองเทยวเทานน จากประเดนปญหาน รฐบาลจงควรวางมาตรการและมนโยบายทแจงชดเกยวกบอานาจและบทบาทหนาทของการทองเทยวแหงประเทศไทยใหมมากขนกวาเดม ในความสามารถของการบรหารจดการแหลงทองเทยวธรรมชาตได โดยเฉพาะอยางยงอทยานแหงชาต 3.8.3 ปญหากฎหมายเกยวกบธรกจนาเทยวและมคคเทศก

ประเทศไทยในอดตมชอเสยงโดงดงทงในดานภมประเทศ ไมวาจะเปนเกาะ เชน เกาะภเกต เกาะพพ อทยานแหงชาตเขาใหญ โบราณสถาน เชน อทยานประวตศาสตรสโขทย ปราสาทหนพนมรง ศลปวฒนธรรม สถาปตยกรรมไทย ถอไดวาอยในอนดบสงของโลก อกทงชาวไทยมอปนสยใจด เปดเผยกบชาวตางชาต เพราะเปนสงคมเปดมารวม 1,000 ป จง ดงดดใหมชาวตางประเทศเขาประเทศไทยมากถงปละ 6 ลานคน เปนการทารายไดเขาประเทศอยางมาก 30

แตโดยทผทอยในอตสาหกรรมทองเทยวเปนจานวนไมนอย ไมใสใจทจะรกษาคณภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล อม ทาใหเกดความเสอมโทรมสกปรกทวไป นกทองเทยว ทตองการพกผอนชนชมธรรมชาตอยางแทจรง จงตองหลกเลยงเพอไปเทยวชมในแหลงอน หรอในตางประเทศ ทง ๆ ทประเทศไทยมทศนยภาพทางธรรมชาตทสวยงามอยางยงอยแลว ดงนน ปญหาดงกลาว การทองเทยวแหงประเทศไทย จงควรทาการรณรงคประชาสมพนธ และประสานงานกบผทเกยวของโดยเฉพาะผประกอบการธรกจการทองเทยวใหมจตสานกรบผดชอบตอธรรมชาตใหมากขน

ปญหาอนเกดจากผประกอบธรกจนาเทยวมมากนอยแตกตางกน กลาวคอ การดาเนนธรกจโดยบรษททองเทยวขนาดใหญมกจะมการดาเนนการทไมเปนภยหรอเปนอนตรายตอ

30 สปปนนท เกตทต “สงแวดลอม : ผลกระทบตอสงคมไทย สโลกทศนใหม : ไทยและโลก” ดลพำห เลม 1 ปท 43 มกราคม – มนาคม 2539 หนา 25 - 47

DPU

80

สงแวดลอมนก ทงนเพราะบรษทขนาดใหญจะสามารถจางเจาหนาท หรอผเชยวชาญดานระบบนเวศเพอบรการนกทองเทยวไดเปนพเศษ และยงตองพยายามรกษาชอเสยงของบรษทไวโดยไมไปทาลายทรพยากรธรรมชาตและสรางปญหาใหกบบรษท สวนบรษทขนาดเลกอาจมขอจากดดานการจางผเชยวชาญดานนเวศวทยา และตองใชบคลากรทขาดความเหมาะสมในการใหบรการนกทองเทยว อาจทาใหเกดความไมระมดระวง สงผลใหเกดความเสยหายกบทรพยากรธรรมชาตดวยความรเทาไมถงการณ

มคคเทศกบางคนตองการสรางความพอใจแกนกทองเทยวมากเกนไป โดยขาดจตสานกในการทจะชวยกนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและไมเคารพในกฎระเบยบของอทยานฯ คณธน นนทกลาง เจาหนาทอทยานแหงชาตทบลาน ตาแหนงพนกงานพทกษปา ไดใหสมภาษณวา 31 “มคคเทศกบางคนพานกทองเทยวออกนอกเสนทาง เพราะนกทองเทยวตางชาตตองการเหนชางปา จงพาเดนลดปาเขาไป เปนการกระทาทผดตอระเบยบอทยานอยางยง พนทปาบางแหงเปนพนทอนรกษสาหรบสตวอาศยอยและการขยายพนธ หามคนเขา หรอบางครงมคคเทศกกชวยเหลอนกทองเทยวในการเกบพนธไมหายากออกไปจากอทยาน ฯ ฝนตกกตดใบไมใหญมากางเปนรม พบเหนขนนก ขนเมน หรอเขากวางตกอยหรอหลดอย กเกบขโมยออกไป การกระทาเหลาน เจาหนาทพบเจอกจบดาเนนคด ลงโทษเพยงปรบเทานน อนทจรง อทยานฯควรใชมาตรการเดดขาดจดการกบมคคเทศกทมพฤตกรรมลกษณะน เชน ยดใบอนญาต เปนตน”

นอกจากน พระราชบญญตธรกจนาเทยวและมคคเทศก พ.ศ. 2535 มบทบญญตทสามารถดาเนนการควบคมผประกอบการธรกจนาเทยวและมคคเทศกเทานน ไมไดควบคมธรกจตอเนองกบการทองเทยว เชน ธรกจโรงแรม ธรกจการขายของทระลก ธรกจภตตาคารรานอาหาร ธรกจรถเชาเรอเชา เปนตน ในขณะทปญหาหลาย ๆ ปญหา เกดขนจากธรกจตอเนองเหลานน กฎหมายบางฉบบลาสมย เชน พระราชบญญตโรงแรม ซงไมไดบญญตครอบคลมทพกไวทกประเภท เชน Guest House และ Home Stay เปนตน 3.8.4 ปญหาองคประกอบของคณะกรรมการอทยานแหงชาต หากจะพจารณาองคประกอบของคณะกรรมการอทยานแหงชาต ตามทบญญตไวในมาตรา 9 แหงพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504 แลวจะเหนไดวา ไดระบใหมคณะกรรมการอทยานแหงชาตประกอบดวยปลดกระทรวงเกษตร32 อธบดกรมปาไม33 ผแทนกระทรวงมหาดไทย ผแทนกรมทดนและกรรมการอนไมเกน 11 คน ซงคณะรฐมนตรแตงตง มอานาจหนาทใหคาปรกษา

31 สมภาษณเมอวนท 23 มถนายน 2546 32 ปจจบนโอนมาเปนกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 33 ปจจบนโอนมาเปนกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช

DPU

81

ตอรฐมนตรในเรองการกาหนดแนวเขต การขยาย หรอเพกถอนอทยานแหงชาต จะเหนไดวาองคประกอบของคณะกรรมการแตละชด สวนหนงมาจากตวแทนขาราชการประจา สวนหนงมาจากฝายบรหาร แตมไดมการระบถงตวแทนชาวบานแตอยางใด แมวาจะมการระบวามตวแทนภาคอน ๆ ประกอบ แตมไดใหคาจากดความทชดเจนลงไป ซงขดกบรฐธรรมนญทกลาวถงการเปดโอกาสใหองคกรชมชนเขาไปมสวนรวมในทกระดบ 3.8.5 ปญหากฎหมายปาไม 4 ฉบบ 3.8.5.1 ความขดแยงในวตถประสงคของพระราชบญญต

กฎหมายสาคญทใชบงคบแกพนทอทยานแหงชาตนน ไดแก พระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 และพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ.2535 พระราชบญญตทงสฉบบน มวตถประสงคทแตกตางกน กลาวคอ พระราชบญญตปาไม มขนเพอกาหนดเขตพนทปา โดยกาหนดใหพนทใดซงไมมผใดไดไปตามประมวลกฎหมายทดน ใหเปนพนทปาไมทงหมด ทงนไมมการทาแผนทแสดงอาณาเขต สวนพระราชบญญตอทยานแหงชาตนน มขนเพอกาหนดพนทอทยานแหงชาต โดยกาหนดใหพนทใดทมสภาพธรรมชาตเปนทนาสนใจและประสงคจะใหคงอยในสภาพธรรมชาตเดม เพอสงวนไวใหเปนประโยชนแกการศกษาและรนรมยของประชาชน ใหประกาศเปนพระราชกฤษฎกาจดตง และกาหนดแผนทแสดงแนวอาณาเขตประกอบ สาหรบพระราชบญญตปาสงวนแหงชาตนนมขนตามแนวคดอนรกษทรพยากรธรรมชาตทเหนวา การอนรกษทรพยากรปาไมตองเปนเรองทใชความรทางวนศาสตร ดงนน เมอประสงคจะกาหนดใหเขตพนทใดทรฐตองการอนรกษสภาพปาไว ซงถอวาระบบนเวศของธรรมชาตมนษยไมควรเขาไปเกยวของ ตามแนวคด “ แยกคนออกจากปา ” กใหกระทาไดโดยออกเปนกฎกระทรวง และจะตองมการทาแผนทแสดงแนวเขตแนบทายการประกาศเขตปาสงวนนน ๆ ดวย และทายสด พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา เปนกฎหมายทคมครองสตวปาและซากของสตวปาของประเทศ ไมวาจะอยทใดกจะไดรบความคมครองภายใตกฎหมายฉบบน

อนง เมอพจารณาวตถประสงคของพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 และพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 แลว จะเหนไดวาพระราชบญญตทงสามฉบบนมความขดแยงกนในเรองวตถประสงค กลาวคอ พนทของอทยานแหงชาตนนเปดใหประชาชนทวไปสามารถเขาไปใชประโยชน เพอการศกษาและหาความรนรมยในพนทอทยานได ขณะทพนทเขตปาสงวนนนเปนพนทปาอนรกษ ซงไมประสงคใหมนษยเขาไปรบกวนสภาพธรรมชาต การเขาไปในเขตปาสงวนเพอกระทากจกรรมใด ๆ กตาม จะตองไดรบอนมตจากอธบดกรมปาไม การประกาศเขตพนทอทยานแหงชาตและพนทปาสงวนโดยอาศยอานาจตาม

DPU

82

พระราชบญญตทงสองฉบบน และพระราชบญญตอนทประกาศใชกอนหนาน คอ พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 ทาใหเขตพนทอทยานแหงชาต เขตพนทปาไม และเขตพนทปาสงวนแหงชาต ตองทบซอนกนในบางสวน ทาใหพนทเดยวมการบงคบใชกฎหมายแกพนทหลายฉบบ และแตละฉบบมความแตกตางกนในดานวตถประสงค 3.8.5.2 กฎหมายขาดความยดหยน และไมเอ อตอการพฒนาการทองเทยวใน

อทยานแหงชาต

จะเหนไดวากฎหมายปาไมทง 4 ฉบบดงกลาวขางตนนน บทบญญตสวนใหญจะมลกษณะเปนเชงหามไมใหกระทาการตาง ๆ อนจะเปนการทาลายระบบนเวศซงเปนมาตรการคมครองและดแลรกษาอทยานแหงชาต มาตรการเหลานจงไมเออตอการใชประโยชนอทยานแหงชาตตามวตถประสงคของการจดตงอทยานแหงชาต เพอการศกษาและเพอความรนรมยของ ประชาชนเทาใดนก บทบญญตตาง ๆ จะกาหนดรปแบบขอหามการกระทาไวคอนขางตายตว ไมยดหยน และมไวเพอการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตในอทยานแหงชาต มากกวาจะเปนการสงเสรมการทองเทยวภายในอทยาน ฯ การเขาไปใชประโยชนในพนทจะทาไดในรปของสมปทานการใชประโยชนในทรพยากรธรรมชาตเฉพาะสงเทานน เชน ปาไม แร อยางไรกดการทองเทยวเปนอตสาหกรรมทนารายไดเขาสประเทศไทย และอทยานแหงชาตกเปนแหลงทองเทยวสาคญททารายไดดวย ดงนน จงควรปรบปรงแกไขกฎหมายใหเอออานวยตอการทองเทยวในอทยานแหงชาต โดยนาหลกแนวคดการทองเทยวเชงนเวศมาใชในอทยานแหงชาตเพอพฒนาแหลงทองเทยว และในขณะเดยวกนเพอเปนการรกษาทรพยากรธรรมชาตในอทยาน ฯ ไวใหยงยน 3.8.5.3 การกระทาความผดกรรมเดยวผดกฎหมายหลายบท

เนองจากการกระทาผดของบคคลใดทเขาไปในอทยานแหงชาต แมจะเปนการกระทาเพยงครงเดยว แตอาจผดในบทบญญตของกฎหมายถง 4 ฉบบไดในลกษณะการกระทาผดอยางเดยวกน และอาจโยงไปสกฎหมายฉบบอน ๆ ไดอกดวย เชน ถาเปนการกระทาผดเกยวกบพนธพช และสตวปา นอกจากจะผดตามพระราชอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 แลว ยงผดตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 ดวย และหากเปนการสรางมลภาวะตาง ๆ เชน การทงสงปฏกล การทงสารเคมในแหลงตนนาลาธาร กจะผดตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 อกฉบบหนง การขบรถยนตชนสตวปาเสยชวต ถอเปนการกระทาผดตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 16 (3) แตหากสตวปาดงกลาวเปนสตวสงวนตามตารางแนบทายพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ .ศ. 2535 กจะมความผดตาม

DPU

83

พระราชบญญตฉบบนดวย เรยกวา เปนการกระทากรรมเดยว ผดกฎหมายหลายบท ซ งตามหลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา จะยดถอใหลงโทษบคคลนนในบทบญญตของกฎหมายท มบทลงโทษหนกทสด

แตในกรณของการกระทาความผดในเขตพนทอทยานแหงชาตนนไมสมควรใหเปนการกระทากรรมเดยวผดกฎหมายหลายบท เนองจากนกทองเทยวหรอประชาชนทเขามาในพนทอทยานฯ ไดรบการอนญาตใหเขามาไดตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 การกระทาใดใดจงตองถอวาเปนการกระทาความผดตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต ไมใชความผดตามพระราชบญญตฉบบอน

อนง การใชบงคบกฎหมายใด ๆ หากบทบญญตในกฎหมายมขอความขดแยงกน หลกการใหใชบงคบกฎหมายใดแกกรณนนม 2 หลกการคอ

1. หลกกฎหมายใหมยกเลกกฎหมายเกา กลาวคอ หากในกรณนนมกฎหมายบญญตไวเปนเรองเดยวกน กฎหมายใดประกาศขนใชภายหลง ใหนาบทบญญตแหงกฎหมายนนมาบงคบใชแกกรณ

2. หลกกฎหมายเฉพาะยกเลกกฎหมายทวไป กลาวคอ หากในกรณนนบทบญญต ของกฎหมายใดบญญต ข น เพ อ ใช ใ นกรณน น เปนการเฉพาะเจาะจง ใหนาบทบญญตของกฎหมายนนมาใชบงคบแกกรณ โดยไมตองคานงวากฎหมายนนจะไดบญญตขนกอนหรอหลงกฎหมายอกฉบบหนง

จากหลกกฎหมายทกลาวมาขางตนจะเหนไดวาเมอประกาศเขตพนทอทยานแหงชาตลงบนพนทใดแลว แมพนทนนจะเคยเปนปาไม หรอปาสงวนแหงชาตมากอนกใหถอวาพนทดงกลาวเปนเขตพนทอทยานแหงชาตแลว แตในปจจบนไดมการนาพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 และพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มาใชบงคบแทนเนองจากมบทลงโทษสงกวา จงไมเปนธรรมแกผกระทาความผดอยางยง

3.8.5.4 ความขดแยงกบวถชวตเดมของประชาชนในพ นท

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ไดกาหนดมาตรการคมครองทดนทเปนอทยานแหงชาตไวอยางกวางขวางในมาตรา 16 โดยการหามมใหบคคลใดยดถอครอบครอง เกบหา นาออกไป ซงไม ยางไม แร หรอทรพยากรอน นาสตวออกไป หรอกระทาดวยประการใด ๆ ทเปนอนตรายแกสตว หรอทาใหเสอมสภาพแกหน กรวด ทราย กดขวางทางนา หรอทางบก หรอเกบหาของปาทงหลาย กระทงดอกไม ใบไม หรอผลไม ตลอดจนควบคมการใชยานพาหนะใหอยในบรเวณทกาหนดไวเทานน

สาระสาคญของกฎหมายฉบบนมผลตอราษฎร ทงในแงของการใชทรพยากรปาไม ผลตผลจากปา และในแงของทดนทากนและทอยอาศย กลาวคอ เมอมการประกาศพนทใดเปนเขต

DPU

84

อทยานแหงชาต กจะไมอนญาตใหราษฎรตงบานเรอนหรอทามาหากนในพนทดงกลาว ชาวบานจะไมสามารถเขาไปในเขตอทยานเพอหาของปาเพอการดารงชพตามปกตวสย จงเหนไดวาพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 เปนกฎหมายทใหอานาจรฐครอบคลมการกระทาของบคคลในเขตอทยานทไดประกาศไวอยางกวางขวางทสด พนกงานเจาหนาทมอานาจออกคาสงตงแตใหออกไปจากเขตอทยานหรองดเวนการกระทาใด ๆ ในเขตอทยานได (มาตรา 21) 34 ดงจะเหนไดจากคาพพากษาฎกาท 2480/2541 การทผใดครอบครองทดนพพาทโดยไมชอบดวยกฎหมายอยกอนทรฐบาลจะประกาศบรเวณทดนพพาทใหอยในเขตอทยานแหงชาต ตามพระราชกฤษฎกาใชบงคบนน แมจะไดมการครอบครองสบตอกนมานาน 50 ป กอนเปนอทยานแหงชาตกตาม ถอวายดถอครอบครองทดนนนโดยไมมสทธตามกฎหมาย ยอมมความผดทางอาญาตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต ฎกาฉบบนไดชใหเหนวา การครอบครองทดนของรฐ หรอปาสงวน หรอเขตอทยานแหงชาตนน แมจะครอบครองกอนเปนเขตอทยานแหงชาตนานกปกตาม ตองถอวาเปนการครอบครองโดยไมชอบ ไมมเหตผลใดทจะเขายดถอทดนนนโดยถกตองตามกฎหมายได และถอวาไมชอบตลอดไปจนกวาจะมการยอมรบการครอบครองทดนนนตามประมวลกฎหมายทดน หรอไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยอทยานแหงชาตนน ในลกษณะนถอวา เปนแนวความคดทไมเปดใหผทครอบครองทดนมากอนทจะเปนอทยานแหงชาตนน อางไดวาตนไดครอบครองมากอนโดยชอบดวยกฎหมาย ซงตองถอวามความผดฐานยดถอครอบครองอทยานแหงชาตโดยไมไดรบอนญาต และถอวาเปนการบกรกเขตปาสงวนแหงชาต หรอเขตอทยานแหงชาต ผดตามพระราชบญญตปาไม หรอพระราชบญญต ปาสงวนแหงชาต หรอพระราชบญญตอทยานแหงชาต แลวแตกรณ ดงนน ฝายปกครองจงมกจะถอหลกพจารณาวา ปาไมนผนนแมจะครอบครองตดตอกนมานานแลวกอนเปนปาสงวนแหงชาตหรออทยานแหงชาต บางกรณนานมากเปน รอย ๆ ป เมอไมมหลกฐาน กไมไดสทธครอบครองทดนนนทงสน แมจะไดรบโอนมาจากผทครอบครองอยกอนนานเทาใดกตาม (ฎกาท 3063-4/2535 25356 ฎส. 72) และจะอางวาไมรวาทดนแปลงทเกดเหตนนเปนปาสงวนแหงชาตหาไดไม (ฎกาท 3009-10/2537 2537 ฎส. 220) จะตองมความผดทงสน ตามความผดทบญญตไวในมาตรา 54 แหงพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 35 พระราชบญญตปา

34 บวรศกด อวรรณโณ และคณะ “พฒนาการของกฎหมายปาไมไทย : จาก “บกเบก” ทไดรบการสงเสรมมาเปน “บกรก” ทตองจบกม” ในเสนห จามรก และยศ สนตสมบต ปาชมชนในประเทศไทย : แนวทางการพฒนา เลม 1 กรงเทพ : สถาบนชมชนทองถนพฒนา 2536 หนา 105 35 มาตรา 54 แหงพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484

“ หามมใหผใดกนสราง แผวถาง หรอเผาปา หรอกระทาดวยประการใด ๆ อนเปนการทาลายปา หรอเขายดถอ หรอครอบครองปาเพอตนเอง หรอผอน เวนแตจะกระทาภายในเขตทไดจาแนกไวเปนประเภทเกษตรกรรมและรฐมนตรไดประกาศในราชกจจานเบกษา หรอโดยไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท ”

DPU

85

สงวนแหงชาต มาตรา 14 36 และพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 16 (1) 37 แลวแตกรณ

ความผดดงกลาวน การกระทาอนเดยวทเขาไปยดถอครอบครอง แผวถางปาไมนน อาจผดไดตามกฎหมายทงสามฉบบ ซงถอวาเปนความผดกรรมเดยวหลายบท และสามารถลงโทษบทหนกทสดได 38

การกาหนดเขตพนทอทยานแหงชาต ทเปนปญหาอยในปจจบนกคอ ปญหาเรองแนว เขตไมชดเจน ในการกาหนดเขตพนทอทยานแหงชาตแตละแหงนน เดมไดมการสารวจอยางละเอยด แตตอมาการกาหนดเขตพนทอทยานแหงชาตไดเรงรดใหเสรจโดยเรว เพอตอบสนองนโยบายรฐบาลแตละสมย จงรวบรดขนตอนโดยกาหนดพนทในแผนทสภาพภมประเทศของกรมแผนททหาร แลวจดทาแผนทประกอบการออกพระราชกฤษฎกากาหนดเขตพนทอทยานแหงชาต โดยมไดดจากสถานทจรง จงทาใหอทยานแหงชาตทประกาศในระยะหลงมปญหากบราษฎรในพนท ประกอบกบการกาหนดแนวเขตพนทและการรงวดแนวเขตพนทในสภาพภมประเทศจรงนน เปนไปดวยความยากลาบากและถกขดขวางจากราษฎร ดงนน ขดความสามารถในการกาหนดเขตพนทอทยานแหงชาตอยางถกตองตามหลกวชาการจงมคอนขางตา การกาหนดเขตพนทจงเปนไปอยางไมถกตองเหมาะสมและเปนทยอมรบของประชาชน

หลงจากทไดมการประกาศใชกฎหมายปาไมทง 4 ฉบบแลว ไดแก พระราชบญญต ปาไม พ.ศ.2484 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 และพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504 ทาใหการจดการทรพยากรในพนทปา ทดน พชพรรณ สตวปาและทรพยากรชวภาพทงหมดเปนของรฐ พนทปาทกแหงแมจะมชมชนตงรกรากถนฐาน ทงทอยอาศยในพนททากนในเขตปา แตไมมเอกสารสทธ ตองตกเปนบคคลทอาศยในพนทปาไปโดยปรยาย จงตองอพยพโยกยายออกมาจากพนทดงกลาว และไมสามารถทากนและใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพไดอกตอไป เวนแตจะไดรบอนญาตจากเจาหนาทรฐ กฎหมายทงสฉบบนประกาศใหพนทปาประเภทตาง ๆ เปนของรฐ โดยใหอานาจแกฝายบรหารเปนผมอานาจสทธขาด การกาหนดพนทใชวธกาหนดเขตลงในแผนท ขาดการมสวนรวมกบชมชน ไมมการสารวจพนท ทาใหทอยทอาศย ททากน และปาชมชนของชมชนกลายเปนพนทปาสงวนแหงชาต เขตรกษาพนธ

36 มาตรา 14 แหงพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507

“ ในเขตปาสงวนแหงชาต หามมใหบคคลใดยดถอครอบครอง ทาประโยชน หรออยอาศยในทดน กนสราง แผวถาง เผาปา ทาไม เกบของปา หรอกระทาดวยประการใด ๆ อนเปนการเสอมเสยแกสภาพปาสงวนแหงชาต ” 37 มาตรา 16 (1) แหงพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 “ ภายในเขตอทยานแหงชาต หามมใหบคคลใด (1) ยดถอ หรอครอบครองทดน รวมตลอดถงกนสราง แผวถาง หรอเผาปา... ” 38 รชฎ เจรญฉา “ฎกาวเคราะห ครอบครองมากอนเปนปาสงวน กผด” วารสารอยการ พฤศจกายน 2541 ปท 21 ฉบบท 249 หนา 49 - 56

DPU

86

สตวปา และเขตอทยานแหงชาตในทนท แมจะมการระบไวในกฎหมายใหชาวบานราษฎรสามารถยนคารองอทธรณได แตการยนคารองตองกระทาภายใน 90 วน ขณะทขอเทจจรงนนชาวบานไมสามารถดาเนนการไดทน ทาใหรฐเขาไปมอานาจเหนอผนแผนดนดงกลาวโดยทนท และประชาชนกกลายสภาพเปนผบกรกพนทและไมมสทธใด ๆ ในพนทอกตอไป ทาความไมพอใจใหแกราษฎรทยงมวถ ชวตอยกบปาอยางมาก ตวอยางเชน เมอมการประกาศเขตอทยานแหงชาตดอยหลวงในป พ .ศ.2533 พนทอทยานแหงชาตไดซอนทบหมบานทงหมด ชาวบานถกอพยพในตนเดอนกมภาพนธ พ .ศ.2537 ดวยงบประมาณทงสน 197 ลานบาทเปนคาชดเชย คารอถอน และการสรางชมชนรองรบทบานแมออ-ผาชอ ในเขตอาเภอวงเหนอ จงหวดลาปาง การอพยพชาวบานดาเนนไปอยางรวดเรว งบประมาณพฒนาชมชนทงดานสาธารณปโภค สาธารณสขและการศกษามไมเพยงพอ การดารงชวตบนผนแผนดนใหมในพนทรองรบ “ผาชอ-แมออ” ชมชนตองเผชญกบความยากลาบาก ตองปรบตวกบสภาพแวดลอม วฒนธรรม ภาษาพดทแตกตาง การเตรยมการรองรบชมชนเกดใหมนไมพรอมเพรยง ชาวบานไดรบการบรการและการดแลไมทวถง

ปญหาทหนกหนวงสาหรบการดารงวถชวตของชาวบานคอ ปญหาเรองทดนทากน แมวาจะมการเตรยมทดนทากนไวรองรบ แตกเปนทดนปนหนกรวดคณภาพตาสดในจงหวดลาปางซง ไมสามารถทากนไดจรง เนองจากทดนในเขตพนราบทด ๆ กมคนจบจองมากอนแลว ชาวบานจงตองออกไปรบจางในเมองมากขนเพอเปนการแกปญหาประทงชวต จงสะทอนขอเทจจรงทเกดขนใหเหนวาแนวทางการจดการปาของรฐไดทาลายชมชน ความหลากหลายทางวฒนธรรมของเผาชนไปอยางนาเสยดาย 39 หรอกรณอทยานแหงชาตภพาน กบชมชนบานเชงดอย อาเภอกดบาก จงหวดสกลนคร ชาวบานชมชนบานเชงดอยนมวถชวตผกพนกบปาไมมาก โดยเฉพาะการทามาหากนในผนปาเพอการดารงชวต หลงจากป พ.ศ. 2504 ทางราชการไดมาปกเสาแนวเขตอทยานแหงชาตภพาน ซงรวมพนทหมบานเชงดอยและทดนทากนของชาวบานเขาไวในเขตอทยานดวย และไดมคาสงใหประชาชนยายออกจากปาทเปนทอยอาศยเดมนไปอยทหมบานฮองสน แตชาวบานปฏเสธทจะยายและไดประวงเวลาในการโยกยาย นอกจากน ยงไดมการรวมตวกนตอตานเพอใหครอบครวและชมชนของตนไดอยทากนในทดนและปาผนเดม การประกาศเขตพนทอทยานแหงชาตภพานนไดรวมเอาเนอทผนปาอนเปนทรกและหวงแหนของชมชนหมบานเชงดอยอนไดแก ปาโคก ปาดอนปตา และปาคง เขาไวในเขตอทยานแหงชาตภพานดวย ผลทเกดขนกคอ ชาวบานเชงดอยไมสามารถเขาไปหาอาหารจากปาเพอมายงชพได ปาทชาวบานเคยรวมกนอนรกษไวกขาดผดแลอยางใกลชด ปาทเคยอดมสมบรณทชาวบานเคยรวมกนดแลรกษากเรมมชาวบานหมบานอนเขามาลกลอบตดไม ผลกคอ

39 เปดแฟมละเมดสทธคนบานปา คนชายขอบแผนดนไทย มลนธพฒนาภาคเหนอ กรงเทพ : บเอสการพมพ 2542 หนา 14 - 15

DPU

87

ผนปาถกทาลายมากขนโดยผมอทธพล ทาใหชมชนขาดความศรทธาตอเจาหนาทผทาหนาทดแลรกษาอทยานแหงชาตภพานอยางยง การทรฐออกกฎหมายสงวนรกษาปาไมเขมงวดขนนน เชน พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ชาวบานราษฎรเรมเปลยนแปลง ทศนคตเกยวกบปาไมจากทเคยคดวาผเปนเจาของปา เปลยนมาเปนรฐบาลเปนเจาของปา โดยเฉพาะปาสงวนแหงชาต จงเกดความขดแยงของแนวความคดระหวางชาวบานกบรฐบาลในเรองความหมายของปาไมและการเปนเจาของพนทปา รฐบาลยดถอความหมายของปาตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484 มาตรา 4 ซงกาหนดวา ปาหมายถงทดนทยงมไดมบคคลใดไดมาตามกฎหมายทดน ทาใหทดนทเคยเปนปา แมจะไมมตนไมแลวกยงถอวาเปนปาอย แตชาวบานจะคดวาความเปนเจาของปาในความหมายของรฐหมายถงเฉพาะเจาของตนไมเทานน สวนทดนนนไมใชปา เปนของกลางททกคนมสทธจะเขาไปบกเบกจบจองได ในเมอพนทนนไมมตนไมแลว โดยเฉพาะอยางยงพวกเขาไมไดเปนผตดโคนตนไม แตมคนอน เชน บรษทสมปทานทาไมมาตดไป ในความหมายของคาวาอทยานแหงชาตนน ชาวบานราษฎรจะไมเขาใจและคดวาเหมอนกบปาสงวน คอ ชาวบานไปเกบเหดหาฟนในปาอทยานไดเหมอนปาสงวน ตวอยางเชน อดตสมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดลาพน นายประเทอง ปานลกษณ ไดเสนอตอชาวบาน บานทงยาว ตาบลศรบวบาน จงหวดลาพน ซงไดอนรกษปานาจามาเปนเวลานานกวา 60 ป ใหยกปาทงยาวบานนาจาแกกรมปาไมเปนอทยานแหงชาตเสย เพอมใหคนภายนอกมาทาลาย ชาวบานเหนชอบดวย สมาชกสภาผแทนราษฎรทานนจงไดไปแจงกรมปาไม ครนเจาหนาทอทยานมาสารวจ ไดบอกกลาวแกชาวบานวา “เมอเปนอทยานแลว ใบตองแหงสกใบกจะเอาออกจากอทยานไมได ” ชาวบานจงไดเรมเอะใจและเรมคดคานการเอาปานาจาเปนอทยานแหงชาต 40 จงเหนไดวาเทาทผานมา รฐได มการละเลยทจะสอสารกบชาวบานใหเขาใจ หลกเกณฑของรฐทใชเปนพนฐานของการบรหารนน รฐตงสมมตฐานวาเปนหนาทททกคนจะเขาใจเอง แตในความเปนจรง แมแตเจาหนาทของรฐเองกยงไมเขาใจอยางถกตอง ราษฎรในทองทหางไกลยงขาดขอมลและความเขาใจเพยงพอทจะปฏบตตามไดอยางถกตอง อนทจรง ความคดและจตสานกของชาวบานในการอนรกษปาไมนนปรากฏชดเจนในความรสกของความเปนชมชนอยแลว เนองมาจากความผกพนของชมชนในการควบคมทรพยากร ชาวบานยงยดถอประเพณทวาชมชนเปนเจาของทรพยากรในขอบเขตทกาหนดขน จากวถชวตของสมาชกในชมชนนน ดวยการวางกฏเกณฑเพอรกษาและใชทรพยากรนน แตความคดและประเพณเชนวานไมเปนทยอมรบของรฐบาล ในสายตาของรฐจะยอมรบแตกรรมสทธของเอกชน ทดนทเหลอนอกนนรฐจะถอวาเปนทสาธารณประโยชน หรอทดนของรฐในรปของปาสงวนแหงชาต หรออทยาน

40 เจมศกด ปนทอง ววฒนาการของการบกเบกทดนทากนในเขตปา สถาบนชมชนทองถนพฒนา กรงเทพ : พมพตลา – โยทะกา 2534 หนา 287

DPU

88

แหงชาต เมอเปนเชนน ทรพยากรภายในขอบเขตทเคยอนญาตใหกบสมาชกของชมชนเทานนในฐานะทเปนผมหนาทดแลรกษา กถกบคคลภายนอกเขาแสวงหาประโยชนในรปของการไดรบสมปทานจากรฐกด หรอบกรกโดยพลการกด แตในความรสกของความเปนชมชนนน ชาวบานมองเหนวาการเขามาของบคคลภายนอกไมวาจะถกกฎหมายหรอไมกตาม ขดกบประเพณทวาคนภายนอกไมไดเปนผดแลรกษา จงไมมสทธทจะเขามาใชประโยชน และวธการทคนภายนอกจะใชประโยชน กไมไดอยภายใตกฏเกณฑของชมชน จงอาจสงผลรายตอการดารงชวตของชมชนได ความรสกเชนนแสดงใหเหนในเหตการณทชาวบานลกขนประทวงการเขามาหาประโยชนจากปาไม ในบรเวณหมบานหลายแหง ซงการประทวงสวนใหญของชาวบาน จะคดคานการตดไมของบรษททไดรบสมปทานซงมผลกระทบตอการดารงชวตของชาวบานมากทสด เพราะเปนตวการสาคญในการทาลายตนนาลาธารทชาวบานใชสาหรบทาการเกษตร แนนอนทวา ผลพวงของการดาเนนนโยบายนยอมจะทาใหตวเลขของปาอนรกษเพมขน แตอกสงหนงทเกดขนควบคมาดวยกคอ ความเดอดรอนของประชาชนทอาศยหรอทากนในปา ซงมจานวนไมนอยเปนผอยอาศยหรอใชทดนนนทากนกอนการประกาศเขตปาอนรกษนานหลายชวชวตคน ดวยเหตทวาชมชนมนษยนนมแนวโนมการขยายตวออกอยาง ตอเนอง ไมวาจากการเพมของจานวนประชากร หรอการแสวงหาททากน ดงนน การกาหนดเขตพนทอนรกษจงเปนการจากดเขตการขยายตวของชมชนใหอยในวงจากด หากรฐบาลใชนโยบายในการแกไขปญหาจดการกบราษฎรทไดชอวาเปนผบกรกปาเหลาน ดวยมาตรการทแขงกราว ตายตว เหวยงแห และขาดเมตตาธรรม ปญหาจะยงรนแรงขน ตวอยางเชน อทยานแหงชาตหมเกาะชางประกาศจดตงขนเปนอทยาน ฯ หลงจากทมประชากรเขามาจบจองและใชเปนทอยอาศย ทาใหมปญหาลวงลาพนทและแนวเขต เกดปญหาการโตเถยงกนระหวางชาวบานกบทางอทยาน ฯ อยตลอดเวลา 41 ในแงของพนท กรมปาไมระบวา พนทเขตอทยานแหงชาตทวประเทศ มคนอยอาศยและทากนรวม 359,337.13 ไร แบงเปนทงอยอาศยและทากน 304,862.13 ไร และเฉพาะททากนแตอาศยอยขางนอกม 54,475 ไร สวนในเขตรกษาพนธสตวปามคนอยอาศยทากนรวม 531,372 ไร แบงเปนทงอยอาศยและทากน 270,372 ไร และทากนอยางเดยว 260,461 ไร ในสวนของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นน ราษฎรทใชพนทในเขตอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปา เปนททากน คดเปนพนทรวม 82,000 ไร แบงเปนผททงอยอาศยและทากนจานวน 11 หมบาน 636 ครอบครว จานวนประชากรประมาณ 3,163 คน พนทประมาณ 26,000 ไร และสวนทถอครองเฉพาะททากนมประมาณ 2,000 ครอบครว ประชากรกวา 10,000 คน เปนทดนประมาณ 56,000 ไร 42

41 ความคดเหนหวหนาอทยานแหงชาตหมเกาะชาง จากแบบสอบถามของผวจย 42 กรงเทพธรกจ 24 มถนายน 2540

DPU

89

เมอเปนเชนน จงควรมการกาหนดแนวทางในการใชประโยชนพนททมอย ใหได โยชนสงสด โดยจดทอยอาศยใหแกคนในชมชนใหเพยงพอกบจานวนประชากรทเพมขน หรอเปลยนลกษณะการหารายไดจากพนท จากงานดานเกษตรกรรมเปนงานดานอน เชน งานเกยวของกบการทองเทยวในพนทอนรกษ เปนตน

พ นทอยอาศยและททากนทอยในเขตอทยานแหงชาต และเขตรกษาพนธสตวปา จาแนกเปนรายภาค (หนวย : ไร)

รายการ จานวน

(แหง) เน อท อยอาศย – ทากน ไมอย – ทากน

ภาคเหนอ

อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตว

ปา

25 14

9,409,433.5 6,726,170

170,678 86,285

22,519 75,581

ภาคกลาง ตะวนออก ตะวนตก

อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตว

ปา

13 8

5,624655.75 6,156,200

23,857 53,521

1,331 44,537

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตว

ปา

18 10

6,247,812.21 3,302,193

67,452.13 26,274

13,417 62,045

ภาคใต

อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตว

ปา

26 11

5,175,766.85

3,678,274

42,875 104,831

17,208 78,298

ทมา : กรมปาไม ธนวาคม 2540

DPU

90

หากมาดประวตศาสตรกนแลว ในอดตการจดการและใชประโยชนจากทรพยากร ธรรมชาต ไมวาจะเปนปา นา ทดน เปนเรองทรฐปลอยใหชมชนในแตละทองถนเปนผจดการใชประโยชนและรกษาทรพยากรกนเอง โดยรฐสนบสนนและใหแรงจงใจในการ “บกเบก” ปา เพอนาทดนมาทากน อนเปนการสรางมลคาทางเศรษฐกจใหกบทรพยากรทวางเหลานน รฐจะเขาไปเกยวของกเพอเกบภาษอากรจากการทากนเปนอากรคานา อากรสวน หรอเมอราษฎรพพาทแยงททากนกน รฐกจะลงไปตดสนขอพพาทให นอกจากน เ มอใดท รฐตองการทดนเพอนามาทาสาธารณประโยชน เชน ขดคลองสงนา กจะทาการเวนคนทดน

นโยบายเชนนดาเนนมาตลอดกวา 800 ป ตงแตกรงสโขทยเปนราชธาน กรงศรอยธยา กรงธนบร และกรงรตนโกสนทรตอนตน โดยกฎหมายบญญตขนเพอเปนเครองรองรบนโยบายการใหสทธแกชมชนในการจดการใชประโยชนและรกษาทรพยากรดงกลาว ดงนน จงแสดงใหเหนวาสทธของชมชนเหนอทรพยากรในทองถนเปนสทธตามจารตประเพณ และไดรบการสงเสรมสนบสนนจากรฐและกฎหมายของรฐมากวา 800 ปแลว

ตอมากระบวนการโอนอานาจเหนอทรพยากรจากชมชนทองถนมาเปนของ ราชการสวนกลาง โดยคอย ๆ ปฏเสธสทธตามจารตประเพณทมมาแตโบราณของชมชนนอยางคอยเปนคอยไป ดวยวธการใชอานาจออกกฎหมายลายลกษณอกษรตางๆ เปนตนวา พระราชบญญตสงวนและคมครองปา พ.ศ. 2481 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 พระราชบญญต ปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 และพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ดงนน ทดนบางแหงทราษฎรทากนอยกอนแลว กลบถกจบกมขอหาบกรก เชน ปาสงวนแหงชาต จงสมควรไดรบการพจารณา ดงกระแสพระบรมราโชวาททพระราชทานแกคณะกรรมการจดงานวนรพ เมอวนพธท 27 มถนายน พ.ศ. 2516 วา 43

“...ปาสงวนซงทางการไดขดเสนไววาเปนสงวนหรอปาจาแนก แตวาเขาขดเสนไว ประชาชนกอยในนนแลว เราจะเอากฎหมายปาสงวนไปบงคบ คนทอยในปาทยงไมไดสงวนแลวเพงไปสงวนทหลง โดยขดเสนบนเศษกระดาษกชอบกลอย แตมปญหาเกดขนทเมอขดเสนแลว ประชาชนทอยในนนกกลายเปนผฝาฝนกฎหมายไป ถาดในทางกฎหมายเขากฝาฝน เพราะวาตรามาเปนกฎหมายโดยชอบธรรม แตวาถาตามธรรมชาต ใครเปนผทาผดกฎหมาย กผทขดเสนนนเอง เพราะวาบคคลทอยในปานนเขาอยกอน เขามสทธในทางเปนมนษย หมายความวา ทางราชการบกรกบคคล ไมใชบคคลบกรกกฎหมายบานเมอง ...”

คาถามดงกลาวนเปนคาถามทตองการคาตอบเปนแนวทางแกไข เพอหาทางออกวาจะแกอยางไร กฎหมายจงจะสอดคลองกบความเปนจรงในวถชวตของคนสวนใหญในสงคม เพราะกฎหมายมไวเพอกอใหเกดความสงบสขในบานเมอง ดงพระบรมราโชวาทพระราชทานในการทรงปด

43 บวรศกด อวรรณโณ “ ขอสงเกตเชงกฎหมายและนโยบายทเกยวกบทรพยากรธรรมชาต ” วำรสำรอยกำร ธนวาคม 2536 ปท 16 ฉบบท 190 หนา 5 - 15

DPU

91

การสมมนา การพฒนาการเกษตรภาคเหนอ วนพฤหสบดท 26 กมภาพนธ พ.ศ. 2524 ณ สานกงานเกษตรภาคเหนอ จงหวดเชยงใหม ทวา

“....ถาหากวาเราทาปา 3 อยางใหชาวบานใชประโยชน กจะรกษาประโยชน เขากจะไมทาลาย และใครมาทาลายเขากปองกน หมายความวาชาวบานนน ถาเราใหโอกาสเขามอย มกนพอสมควร กจะเปนเจาหนาทปาไมใหเราเปนจานวนมาก ...เปนผดแลปา จะดแลทงไมใหใครมาตด ดแลถามไฟไหมปา เขากจะชวยกนดบ เชน ทอาเภอแมแจม ทวดจนทร”

งานวจยของนกวชาการหลายทานนาเสนอประเดนสาคญทคลายคลงกนประการหนงวา44

สาเหตททาใหพนทปาของประเทศถกทาลายลงอยางรวดเรว คอ ความลมเหลวดานนโยบายการจดสรรทรพยากรปาไมซงถกผกขาดโดยรฐบาลสวนกลาง การศกษาวจยจากมมมองทางประวตศาสตรทาใหนกวชาการเหลานพบวา รฐไทยเขาควบคมการจดการทรพยากรปาไมในรปของกฎหมาย เชน การตราพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 และพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ซงเปนการอางสทธยดครองปาทงหมดเปนของรฐโดยสมบรณ และแยงสทธการใชสอยและควบคมดแลทรพยากรปาของชมชนทเคยมมาแตเดมไปจากราษฎรในทองถน ยงไปกวานนรฐยงไดอนญาตใหเอกชนทมฐานะทางเศรษฐกจสงดาเนนการขอสมปทานไม และตกตวงผลประโยชนจากทรพยากรปา โดยมไดมการดแลใหปลกทดแทนตามหลกเกณฑอยางถกตองแตประการใด ปาจงตกเปนสมบตใชสอยของผมอทธพลเพยงไมกกลม คนจานวนนอยนสามารถตกตวงผลประโยชนมหาศาลในขณะทราษฎรในทองถน ซงเคยเปนผใชและดแลรกษาปากลบถกโยนบาปใหเปนผทาลายปาไป45

ดงนน การใหชมชนมสวนเขามาชวยพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาต จงนาจะเปนสงทด เมอเขาเหนประโยชนทเขาจะไดรบจากทรพยากรปาทงหลาย ซงจะไดกลาวในบทตอไปในเรองการมสวนรวมของประชาชน จะเหนไดวา กฎหมายปาไมทง 4 ฉบบน สะทอนใหเหนวานอกจากจะไมเออใหประชาชนเขาไปมสวนรวมกบรฐในการดแลและจดการทรพยากรอยางยงยนแลว ยงละเมดสทธของชมชนตามความจาเปนขนพนฐานในการดารงชวต ตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ซงหากไมมการแกไขกฏหมายดงกลาวแลว ความขดแยงในพนทกจะบานปลายไมสนสด

44 เสนห จามรก และยศ สนตสมบต ปาชมชนในประเทศไทย : แนวทางการพฒนา เลม 1 ปาฝนเขตรอนกบภาพรวมของปาชมชนในประเทศไทย กรงเทพ : สถาบนชมชนทองถนพฒนา 2536 และเจมศกด ปนทอง ววฒนาการของการบกเบกทดนทากนในเขตปา พมพครงท 2 กรงเทพ : สถาบนชมชนพฒนา 2535 45 อานนท กาญจนพนธ,ดร “สทธในการเขาถงทรพยากร : สถานภาพการศกษาเกยวกบวธคด” ในพลวตของชมชนในการจดการทรพยากรกระบวนทศนและนโยบาย กรงเทพ : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย 2535 หนา 97

DPU

92

3.8.6 ปญหาประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย กฎหมายเปนกลไกหลกทกาหนดกรอบกตกาของสงคม และกาหนดบทบาทและ

หนาทของประชาชน เนองจากกฎหมายเปนคาสงคาบญชาของรฐซงบงคบใหราษฎรปฏบตตาม ดงนน กฎหมายจงเปนฐานรองรบการใชอานาจของรฐทสาคญ

เนองจากกฎหมายเปนขอบงคบความประพฤตเพอใหสมาชกในสงคมอยรวมกนไดดวยความสงบเรยบรอย ซงกฎหมายจะมความแตกตางจากขอบงคบความประพฤตของมนษยในรปแบบอนตรงทกฎหมายมวธการ หรอหนทางบงคบเอากบผทฝาฝนไมปฏบตตาม เรยกวา “สภาพบงคบ” (Sanction) เปนสงทดแทน ชดเชย หรอตอบแทน สาหรบการกระทา โดยมหลกใหผกระทาดไดรบรางวลตอบแทนเพอจงใจหรอลอใจใหทาสงทดตอไป และผทกระทาความชวรายยอมถกตาหน ตเตยน ประจาน ลงโทษ หรอการใหตองปฏบตอยางหนงอยางใดเปนการตอบแทนเพอใหเกดความเขดหลาบหวาดกลวไมกระทาชวอก หรอเพอมใหเปนเยยงอยางแกผอน 46

สภาพบงคบของกฎหมาย อาจารยชยวฒน วงศวฒนศานต ไดใหขอสรปวามวตถประสงค 3 ประการคอ 47

1. จงใจใหคนทาตามกฎหมาย เปนมาตรการทกาหนดขนเพอควบคมความประพฤตไมใหกระทาผดกฎหมาย เชน จะถกลงโทษ หรอจะถกบงคบใหชดเชยความเสยหาย

2. ปองกนมใหเกดผลราย การหามการกระทาใด ๆ ทกาลงจะเกดขนเพอปองกนไมใหเกดเหตราย และเปนการหามการกระทาทกาลงดาเนนอย เชน การสงพกใชใบอนญาตของโรงงานทกระทาการอนฝาฝนตอกฎหมาย

3. เยยวยาความเสยหาย หากมความเสยหายเกดขนแลว การบงคบการตามกฎหมายจะเปนไปในลกษณะของการเยยวยาใหคนสสภาพเดมเทาทจะเปนไปได เชน กรณละเมด กรณผดสญญา

46 วษณ เครองาม “กฎหมายกบสภาพบงคบ” เอกสารการสอนชดวชากฎหมายกบการเปลยนแปลงของสงคม หนวยท 1 – 7 กรงเทพ : ประชาชน 2527 หนา 173 47 ชยวฒน วงศวฒนศานต “การยกรางกฎหมาย” วารสารกฎหมายปกครอง เลม 7 เมษายน 2531 หนา 26 - 32

DPU

93

ดงนน สภาพบงคบของกฎหมาย ไมวาจะเกดจากสงทเปนความผดในตวเอง หรอสงทเปนความผดเพราะกฎหมายหาม ลวนแตเปนผลมาจากการกระทาการฝาฝนหรอไมกระทาตามกฎเกณฑความประพฤตทกฎหมายกาหนด ซงการจะนาสภาพบงคบมาใชไดกตอเมอมการกาหนดระเบยบหรอกฎเกณฑอยกอนแลว และไดมการฝาฝนกฎเกณฑดงกลาว และเมอสภาพบงคบถกฝาฝนไมปฏบตตาม กจาตองปรบแกหรอเพมเตม เพอใหการบงคบใชกฎเกณฑความประพฤตนน ๆ บรรลผลตามเจตนารมณของผรางกฎหมายดวย 48

ความหมายของคาวา “การบงคบใชกฎหมาย” นน แยกพจารณาไดเปน 2 คา คอ “การใชบงคบ (Application)” กบ “การบงคบใช (Enforcement)”

การใชบงคบ (Application) ศาสตราจารย ดร. หยด แสงอทย ใหความหมายไววาหมายถง “การนากฎหมายมาใชบงคบแกขอเทจจรงในกรณเฉพาะเรอง ซงอาจมผใชแตกตางกน เชน การใชบงคบโดยเจาพนกงานตารวจ อยการ หรอศาลยตธรรม เปนตน” 49

คาวา “การใชบงคบ” นน จะปรากฎเมอรางกฎหมายทผานกระบวนการพจารณาของฝายนตบญญตแลว และไดนาไปประกาศในราชกจจานเบกษา กจะมผลทาใหกฎหมายฉบบนน นาไปใชบงคบได ซงวนทจะมผลใชบงคบนน หากไมมบทบญญตใดในกฎหมายระบกาหนดเวลาใชบงคบไว กใหกฎหมายฉบบนนมผลใชบงคบนบจากวนทประกาศในราชกจจานเบกษาไป 1 วน และในกรณทกฎหมายฉบบนนระบวนใชบงคบไว เชน 1 เดอน นบจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา กใหมผลใชบงคบเมอครบ 1 เดอนแลว

สวน การบงคบใช (Enforcement) มความหมายแตกตางออกไป คาวา “บงคบ” แปลวา เอามาทาใหศกดสทธ เอามาทาใหสมจรง เอามาทาใหเกดความขลง นนคอ เมอกฎหมายมผลใชบงคบแลว หากเจาหนาทภาครฐยงไมไดนาเอากฎหมายนนมาใช กยงไมถอวามการบงคบใชแลว การบงคบใชจะสงผลทาใหกฎหมายมความศกดสทธขน เพราะหากผใดไมทาตามบทบญญตแหงกฎหมายและถกจบได หรออกนยหนงถกเจาหนาทภาครฐทมหนาทตามกฎหมายนาเอากฎหมายมาใช กจะสงผลใหผกระทาผดนนตองรบโทษตามทกฎหมายกาหนดไว นคอการบงคบใชกฎหมาย

ศาสตราจารย ดร.อมร จนทรสมบรณ ใหความหมายของคาวา “การบงคบใช” ไววาหมายถง “การนาตวบทกฎหมายทเปนถอยคาทอยในหนงสอหรอในราชกจจานเบกษามาบงคบใชแกสมาชกในสงคม ใหเกดผลบงคบตามเจตนารมณของกฎหมายนน” 50

48 มนตร ชนกนาชย มาตรการบงคบของฝายปกครองในระบบกฎหมายไทย วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2540 หนา 24 49 หยด แสงอทย ความรเบ องตนเกยวกบกฎหมายทวไป กรงเทพ : เรอนแกวการพมพ 2526 50 อมร จนทรสมบรณ “Law Enforcement : มต 3 ของกฎหมาย” วารสารกฎหมายปกครอง ปท 9 เมษายน 2533 หนา 11

DPU

94

การพจารณาถงการบงคบใชกฎหมายนน จาเปนทจะตองคานงถงประเดนหลก 3 ประการคอ 51

1. เนอหาสาระของกฎหมายทจะตองครอบคลมไปถงวตถประสงคหรอเจตนารมณของกฎหมาย และมาตรการและวธการตางๆ ทกฎหมายนนจะนามาใช

2. องคกรหรอหนวยงานของรฐทบงคบใชกฎหมาย ซงการดาเนนการตามอานาจหนาททกฎหมายกาหนดไวนน จะคานงถงความเกยวพนระหวางองคกรในดานการสอดประสานความรวมมอ และแกไขความขดแยง ตลอดจนความซาซอนขององคกรหรอหนวยงานหลกตามกฎหมายนน ๆ กบองคกร หรอหนวยงาน อน ๆ ท งของรฐบาลและของเอกชน ลกษณะของความมสหสมพนธ (Correlation) และปฏสมพนธ (Interaction) ตอกน

3. มาตรการบงคบ (Sanction) ทเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะความผดทเกดขนจากการฝาฝน ไมปฏบตตามบทบญญตของกฎหมายนน

การบงคบใชกฎหมายมาจากทฤษฎ “การใชอานาจรฐ” (Police Power) ซงหมายถง อานาจของรฐในการรกษาความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน คาวา Police Power มรากศพทมาจากภาษาลาตนวา “Poli” หรอ “Polis” ซงหมายถง เมอง หรอนคร ดงนน Police Power จงเปนการใชอานาจของเมอง หรอนคร หรอรฐ ซงอานาจรฐนไดมาจากการทประชาชนมอบอานาจของตนใหแกผแทนเพอใชอานาจแทนตน ในการรกษาไวซงความมนคงของรฐหรอนคร เพอความสงบสขและความเปนระเบยบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนในรฐหรอนคร โดยมวธการใชอานาจรฐในรปแบบของการออกกฎหมายในระดบตางๆ ขนอยกบวาสถานะ ตาแหนงหนาทของผออกกฎหมาย

การใชอานาจรฐจะตองอยบนพนฐานประโยชนสขของประชาชน การปกครองรฐจะตองใชหลกนตธรรม (Rule of Law) โดยคานงถงความถกตองและความยตธรรมของสงคมเปนสาคญ การบงคบใชกฎหมายจงเปนกรอบหรอขอบเขตแหงการใชอานาจรฐ ซงการบงคบใชกฎหมายสามารถจาแนกไดออก 2 แนวทางคอ

การบงคบและควบคม (Command and Control) เชน การออกคาสง การกาหนดมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม ตลอดจนการดาเนนคดเมอมการละเมดกฎหมาย ทงน เพอผลในการบงคบใหประชาชนปฏบตตามกฎเกณฑและกตกาทกฎหมายกาหนดไว

51 สนย มลลกะมาลย การบงคบใชกฎหมายสงแวดลอม ศนยกฎหมายและการพฒนาสงแวดลอม คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพ : สานกพมพนตธรรม 2542 หนา 152

DPU

95

การลงโทษและการใหรางวล เชน การตรวจสอบและเฝาระวง (Monitoring and Inspection) การสงเสรมและสนบสนน เพอใหมการปฏบตตามกฎหมาย ทงน โดยมองคกรภาครฐเปนผบงคบใชกฎหมายนน ตรวจตราสอดสองจบกมผกระทาผดโดยมการใหรางวล ยกยองสรรเสรญเจาหนาททปฏบตงานอยางแขงขน

การบงคบใชกฎหมายเปนกจกรรมทมความเกยวพนกบทกหนวยของสงคม ไมวาจะเปนภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชน จงอาจกลาวไดวา การบงคบใชกฎหมายเปนกระบวนการทประกอบไปดวยกลไกหลายประการในอนทจะรวมกนผลกดนใหกจกรรมตาง ๆ ในสงคมสามารถดาเนนไปสเปาหมาย หรอวตถประสงคของกฎหมายไดอยางมประสทธภาพ

การบงคบใชกฎหมายเพอการพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนการใชอานาจทางหนง โดยองคกรภาครฐเปนผนากฎหมายนนไปบงคบใช โดยเจาหนาทฝายปกครอง ซงทาหนาท 2 บทบาทดวยกนคอ

บทบาทในฐานะเปนเจาหนาทฝายปกครองทาหนาททางปกครอง อนเปนการใชอานาจสงการหรอกาหนดมาตรการใหมการปฏบต ทงน โดยหลกการทางการปกครองนนถอวา เจาหนาทรฐมสภาพเหนอเอกชน จงเกดเอกสทธทางปกครองทจะใชอานาจรฐในทางปกครองดวยการสงการไปยงหนวยงานต างๆ ภายใตกรอบอ านาจหนาทท กฎหมายให ไว เชน รฐมนตรวาการกระทรวง ออกประกาศกระทรวง เพอกาหนดมาตรการควบคมตางๆ เปนตน โดยปกต การใชอานาจทางปกครองของเจาหนาทฝายปกครองมกจะไปผกกบระบบอนญาต เชน การอนญาตใหประกอบกจการโรงงาน หรอเพกถอนใบอนญาต เปนตน

บทบาทในฐานะเปนเจาหนาทฝายปกครองททาหนาทในการยตธรรม จะเปนการใชอานาจหนาทในฐานะเปนเจาพนกงานตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา กลาวคอ มอานาจในการตรวจ คน ยด อายด หรอเปรยบเทยบคด รวบรวมพยานหลกฐานเพอใชประกอบการดาเนนคดผทฝาฝน หรอละเมดกฎหมาย หรอคาสง เปนตน

DPU

96

ปญหาในการบงคบใชกฎหมาย เปนกรณทบทบญญตและกลไกในกฎหมายฉบบใดฉบบหนง หรอเรองใดเรองหนง มความครอบคลมและมประสทธภาพเพยงพอทจะใชบงคบใหเกดผลตามเจตนารมณของกฎหมายได แตถกบดเบอน ละเลย หรอละเวนโดยจงใจ 52

วตถประสงคของการจดตงอทยานแหงชาตกเพอรกษาทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมใหคงอยในสภาพธรรมชาตเดม ขณะเดยวกนกเปดโอกาสใหประชาชนไดเขาไปใชประโยชนในลกษณะทไมเปนการทาลาย หรอทาใหสภาพธรรมชาตเสยหาย พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ.2504 ไดกาหนดขอหามหลายประการ เพอปองกนไมใหมการทาลายทรพยากรในเขตพนทอทยาน แตปรากฏวาในความเปนจรง ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอทยาน ฯ กยงถกทาลาย โดยมนษยทไปใชประโยชนในพนทนนทงดวยความตงใจและไมตงใจ จนทาใหอทยานแหงชาตเสอมโทรมลง ทงน ปญหาททาใหพนกงานเจาหนาทอทยาน ฯ ไมสามารถบงคบใชกฎหมายไดอยางเตมทนนและมประสทธภาพนน มาจากสาเหตหลายประการ พอสรปไดดงน

1. การขาดบคลากร งบประมาณ วสดอปกรณ และเครองมอเครองใชทเพยงพอสาหรบการปองกนและปราบปรามผกระทาความผด ขาราชการประจามนอย สวนใหญจะเปนลกจางประจาและลกจางชวคราว ซงไมมอานาจในการกระทาการใด ๆ ได

2. ความไมเครงครดของพนกงานเจาหนาทในการปฏบตการ หรอบงคบการใหเปนไปตามกฎหมาย มการวนจฉยลงโทษผกระทาผดเพยงเลกนอย รบสนบนหรอทจรตตอหนาท ขาดจตสานกในการปฏบตหนาท และขาดการควบคมการใชอานาจดลพนจ ทอาจเปนชองทางใหพนกงานเจาหนาทแสวงหาผลประโยชนใหแกตนเอง โดยเฉพาะกรณการออกคาสง คาอนญาตใหเขามาประกอบกจกรรมบางประเภททไมสมควรในเขตอทยาน หรอการไมยดของกลางทกระทาความผด เชน รถแทรกเตอร ทาใหผกระทาผดไมรสกเขดหลาบ

3. การใชอานาจขมข หรอตดสนบนพนกงานเจาหนาท เพอใหละเวนการจบกมหรอดาเนนคด หรอการใชกฎหมบบบงคบใหพนกงานเจาหนาทปฏบตตาม การทารายพนกงานเจาหนาท และการรวมตวกนตอตานพนกงานเจาหนาท เปนตน

4. การบกรกของราษฎรในพนทอทยานแหงชาต เนองจากความยากจนจงทาใหตองพงพาทรพยากรธรรมชาตจากอทยานแหงชาต

5. การขาดจตสานกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตของนกทองเทยว นายทน นกธรกจ ผประกอบธรกจทองเทยว มคคเทศก ตลอดจนราษฎรในพนท ทมงแตจะแสวงหาประโยชนจากอทยานแหงชาตโดยไมคานงถงผลเสยหายทจะเกดขน

52 สธร ศภนตย และคณะ กฎหมำยในกำรอนรกษและจดกำรทรพยำกรธรรมชำตเพอกำรทองเทยว กรงเทพ : คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2534 หนา 372

DPU

97

6. ความไมแนนอนของแนวเขตอทยานแหงชาต ทาใหเกดปญหาระหวางราษฎรกบพนกงานเจาหนาทอยเสมอ

7. กฎหมายกาหนดอตราโทษตาเกนไป ทง ๆ ทพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มบทบญญตครอบคลมการกระทาความผดในลกษณะตางๆ คอนขางจะเครงครดกวากฎหมายอน ตวอยางเชน หากมการปลกสรางสงกอสรางทผดกฎหมายขนในอทยานแหงชาต จะไดรบโทษจาคกไมเกน 5 ป หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบเทานน

8. การไมมบทกาหนดโทษสาหรบพนกงานเจาหนาทผกระทาผดเสยเอง หรอมสวนสนบสนนในการกระทาความผด ซงอนทจรงแลวควรจะกาหนดโทษหนกกวาบคคลธรรมดาเพอใหพนกงานเจาหนาทผนนเกดความเกรงกลวไมกระทาผดเสยเอง หรอใหความรวมมอสนบสนนผกระทาผด

เนองจากการกระทาผดเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มลกษณะพเศษ คอ ผลรายอนเกดจากการกระทาผดมกปรากฏผลชา เมอเทยบกบความผดฐานอน เชน คดทารายรางกาย คดชงทรพย ดวยเหตน จงมกทาใหเจาพนกงานทเกยวของในการบงคบการใหเปนไปตามกฎหมายไมคอยตนตวในการปฏบตหนาท และไมเฉพาะเจาหนาทซงตองออกปฏบตงานในพนทเทานน หากยงรวมถงความตนตวของผบงคบบญชาอกดวย เนองจากแมเจาหนาทผตองออกปฏบตงานจะมความตนตวในการทาหนาทมากเพยงใดกตาม แตหากผบงคบบญชาไมมนโยบายใหดาเนนการดงกลาว และไมใหการสนบสนนและใหกาลงใจดวยแลว กเปนการยากทผใตบงคบบญชาจะดาเนนการโดยพลการได นอกจากน ประเพณปฏบตของคนไทยทมกหลกเลยงการประจนหนาและหลกเลยงปญหากบบคคลอน จงไมคอยมการรายงานการกระทาผดไมวาเรองใด ๆ คนไทยเปนคนทออนแอในการบงคบใชกฎหมาย เพราะคดวาจะทาใหผอนเสยหนา หรออบอายและจะถกดหมนเกลยดชง 53

53 เขตไท ลงการพนธ “การคมครองสงแวดลอม ตาม พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535 และการแกปญหาโดยแนวทางเลอกอน” วารสารนตศาสตร ปท 31 ฉบบท 4 ธนวาคม 2544 หนา 775 - 794

DPU

98

กลาวโดยสรป ประเทศไทยไมขาดกฎหมายหรอกตกาทใชในการอนรกษทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมในอทยานแหงชาต แตปญหาท เกดขนคอการบงคบใชกฎหมายยงไมมประสทธภาพเทาทควรดงไดกลาวมาแลว ซงผวจยจะไดนาเสนอแนวทางแกไขในบทท 5 ตอไป

DPU

99

บทท 4

มาตรการในการบรหารจดการแหลงทองเทยว อทยานแหงชาตเพอการทองเทยวเชงนเวศ แหลงทองเทยว (Tourism Resources) หมายถงสถานททดงดดใจและกอใหเกดการ

เดนทางทองเทยว แบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1 1. แหลงทองเทยวประเภทธรรมชาต หมายถง สภาพทางกายภาพของธรรมชาต

ทมความสวยงามหรอนาสนใจ ไดแก ภเขา น าตก ทะเล เกาะ อทยานแหงชาต วนอทยาน เปนตน

2. แหลงทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน และศาสนา หมายถง สงทมนษยสรางข นตามวตถประสงคและเพอประโยชนของมนษยเอง ซงอาจจะเปนการสรางในอดตหรอปจจบนกได เชน พระราชวง วด เปนตน

3. แหลงทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ และกจกรรม หมายถง รปแบบการดาเนนชวตของผคนในสงคมทประพฤตปฏบตทไดยดถอ และสบทอดกนมา ตลอดจนกจกรรมตาง ๆ ทมผลตอการดงดดใหมาทองเทยว เชน สภาพการดารงชวตของประชาชนรมคลอง ตลาดน า เปนตน

ประเทศไทยมแหลงทองเทยวมากถง 2,579 แหง ซงแบงเปนแหลงทองเทยวทาง ธรรมชาต 1,386 แหง และแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม 1,193 แหง 2

4.1 ความเปนมาของอทยานแหงชาต

ในอดตกาล ดนแดนอารยธรรมทมความเจรญรงเรองไดแก อยปต บาบโลน กรก และโรมน สนนษฐานวาดนแดนเหลาน ไดมความคดรเรมจดต งอทยานข นแลว ในสมยโรมน กฎหมายโรมนกาหนดวาหาดทรายและชายฝงทะเลเปนทสาธารณประโยชน ทกคนมสทธใชเปนทพกผอนและทองเทยวได ประเทศอนเดยไดชอวาเปนหนงในประเทศแรกในโลกทมอทยานเชนกน โดยในสมยพระ 1 บษบง กฤษณะโยธน “ศกยภาพของการสงเสรมการทองเทยวทไมตอเนอง” ใน การสงเสรมอตสาหกรรมการทองเทยวทไมตอเนองตอสภาวะเศรษฐกจและสงคม กรงเทพ : โครงการบณฑตศกษา สาขาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2532 หนา 3 2 การทองเทยวแหงประเทศไทย และสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย การด าเนนการเพอก าหนดนโยบายการทองเทยวเชงนเวศ กรงเทพ : มถนายน 2542

DPU

100

พทธองคมปาแหงหนงชอมฤคทายวนหรอสวนกวาง ต งอยใกลกรงพาราณส ใชเปนสถานท เผยแพรพทธศาสนา และขณะเดยวกนกเปนสถานทพกผอนหยอนใจของประชาชนดวย สวนประเทศจนเมอหลายศตวรรษมาแลว รฐบาลไดจดอทยานเลก ๆ ไวหลายแหงเพอใชเปนทขยายพนธสตวจาพวกกวาง และทาเปนสวนสตวใหประชาชนชมไดดวย สาหรบประเทศฝรงเศสน น แหลงสงวนธรรมชาต (Nature Reserve) แหงแรกกคอ ปา Fontainebleau ทางตอนใตของกรงปารส โดยมกลมผเรยกรองเปนนกวาดภาพจานวนมากขอใหรฐบาลออกกฎหมายคมครองทวทศนอนสวยงามไวมใหถกทาลาย รฐบาลฝรงเศสจงประกาศกฎหมายคมครองเมอป ค.ศ. 1858 3

อทยานแหงชาต (National Park) มกาเนดมาจากประเทศสหรฐอเมรกา กลาวคอ เมอป ค.ศ.1870 มนกสารวจกลมหนงไดไปพบสถานทแหงหนงและตดสนใจวาควรจะเปนสวนสาธารณะ (Public Park) เพอประโยชนและความรนรมยของประชาชนทวไป ในป ค.ศ.1872 จงไดมการประกาศจดต ง Yellowstone ใหเปน Public Park ตามกฎหมาย และในป ค.ศ.1883 กไดประกาศจดต งเปน National Park ประเทศสหรฐอเมรกาจงไดชอวาเปนประเทศตวอยางในการจดการอทยานแหงชาต ประเทศตาง ๆ จงไดนาแบบอยางของการจดการอทยานแหงชาตในประเทศสหรฐอเมรกาไปใชในประเทศของตน

แนวคดในการจดพ นทอทยานแหงชาตเพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตประเภทปาไมและสตวปาเกดข นโดยอทธพลทางความคดจากทปรกษาอเมรกน โดยผานองคการ International Union for Conservation of Nature and Resource ความคดน มพ นฐานมาจากประสบการณการจดการปาในเขตหนาวและเขตอบอน มงจะรกษาปาใหเปนพ นทอนรกษปราศจากมนษย ปลอดจากการรบกวน แตนกวชาการในกลมองคกรพฒนาเอกชนกลบเหนวา เปนความคดและผลประโยชนของคนในเมองทมงจะ “ปกปองผนปาไวใหมสภาพธรรมชาตเพอประโยชนของตนเอง ตองการสงวนทรพยากรธรรมชาตทสวยงามเอาไวเพอการศกษา และการทองเทยวนนทนาการ เพอหลกเรนจากความวนวายของเมอง” 4

ปจจบนประมาณกนวาทวโลกมอทยานแหงชาตไมนอยกวา 1,500 แหง และมพ นทอนรกษประเภทตางๆ อกนบหมนแหง ในการประชมอทยานแหงชาตของโลก (The World National Parks) ซงจดข นทเมอง Goslar เมอวนท 23 – 27 ตลาคม ป ค.ศ. 2000 ทประชมไดสรปวา เปนหนาทของประชาคมตาง ๆ ทวโลก องคกรภาครฐ องคกรภาคเอกชน ปจเจกบคคล ในการทจะเรมมาตรการตาง ๆ ในอนทจะพทกษรกษามรดกทางธรรมชาตของโลกไว สบเนองจากขอตกลงทไดจดทาข นในการประชมขององคการสหประชาชาตเกยวกบสงแวดลอมและการพฒนา (The United Nations Conference on Environment and Development – UNCED) ณ นคร Rio de Janeiro เมอ

3 วรรณวนาลย, ไพสนฑศรลกษณ, พทกษพนาล และวนศรเสรมสยาม ปาไมจะอยยงยนยง ชมรมอนรกษธรรมชาต ทงพระเมร-แสนแสบ-ประสานมตร-บางเขน กรงเทพมหานคร 2524 หนา 39 4 ประยงค ดอกล ำไย “ผกขำดอ ำนำจ ขำดกระบวนกำรมสวนรวม ปญหำทำงนโยบำยกำรจดกำรปำไมและทท ำกน” ใน อจฉรำ รกยตธรรม ปาไมและทดน การจดการทรพยากรในลมน าโดยการมสวนรวมของประชาชน เชยงใหม : มลนธพฒนำภำคเหนอ 2543 หนำ 32

DPU

101

ป ค.ศ.1992 น น ในระเบยบวาระท 21 และขอตกลงเกยวกบการรกษาความหลากหลายทางชวภาพใหยงยน ทประชมเหนวาการปกปองทรพยากรทางธรรมชาตไมใชเรองของความพยายามทจะพทกษรกษาเทาน น แตเปนเรองผลประโยชนรวมของมวลมนษยในอนาคต 5

อนง สหภาพสากลวาดวยการอนรกษทรพยากรธรรมชาต (International Union for the Conservation of Natural Resources หรอ IUCN ) ไดใหความหมายของอทยานแหงชาตเพอเปนมาตรฐานสาหรบทกประเทศวา จะตองเปนพ นทขนาดใหญ ซงประกอบดวยระบบนเวศสาคญทเปนตวแทนของภมภาค โดยมลกษณะเดนตามธรรมชาตหรอทวทศนสวยงาม เปนแหลงของพชพรรณ สตวปา และธรณสณฐาน เปนถนอาศยทมคณคาดานวทยาศาสตร การศกษาและนนทนาการ โดยไมใหมการเปลยนแปลงสภาพไปจากเดม6 และในการกาหนดพ นทเพอจดต งเปนอทยานแหงชาตน น ทาง IUCN ไดกาหนดวาควรจะจะมพ นทอยางนอย 10 ตารางกโลเมตร มการบรหารงานโดยรฐ และจะตองมเจาหนาทดแลอยางเพยงพอทจะสามารถปองกนการบกรกทาลาย และตองอนญาตใหประชาชนเขาไปทองเทยวได โดยจะตองรกษาธรรมชาตใหคงอยในสภาพด งเดมใหมากทสด

4.2 อทยานแหงชาตในประเทศไทย

พอขนรามคาแหงมหาราชบรรพกษตรยของไทย ผทรงวางรากฐานอารยธรรมไทย ทรงประกาศเขตปาปวงหามสาหรบเปนสถานทสวนพระองคในศตวรรษท 13 อาณาจกรสโขทยของพระองคไดออกกฎในการจบชางปา ซงเปนสตวทมความสาคญทางเศรษฐกจ การทหาร และวฒนธรรม และเนองจากศาสนาพทธหามการฆาสตวตดชวต วดจงกลายเปนสถานทหลบภยของสตวปาไดอยางด

อยางไรกตาม ประเทศไทยแทบไมมการดาเนนการอนรกษสงแวดลอมอยางเปนระบบเลยเปนเวลานบศตวรรษ เนองจากยงมประชากรนอยมาก รอยละ 90 ของพ นทท งประเทศยงปกคลมดวยปา ในการสารวจประชากรคร งแรกในป พ.ศ. 2454 พบวาประชากรในประเทศไทยมเพยง 8.2 ลานคนเทาน น กอนสงครามโลกคร งทสอง ภาพของระบบนเวศวทยายงคงดอย ประชากรมจานวน 15 ลานคน และประมาณรอยละ 70 ของพ นทประเทศท งหมดปกคลมดวยปา การทาลายลางเกดข นอยางรวดเรวตามอตราการเจรญเตบโตของประชากร มการหกรางถางพง ทาลายปาเพอการเกษตรมากข น สตวถกสงหารพรอม ๆ ไปกบการทาลายปา กรมปาไมจงถกจดต งข นเมอป พ.ศ.2439 เพอควบคม

5 Harz Declaration 2000 by the Participants of the World National Park Convention at Goslar at the Harz National Park. October 25, 2000. 6 สรเชษฏ เชษฐมาส “อทยานแหงชาตกบการอนรกษ” เอกสารประกอบการฝกอบรมการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรส าหรบเยาวชน ครงท 6 หนา 103 - 104

DPU

102

และดแลปา โดยเฉพาะปาไมสก ดวยเหตน กรรมสทธในการครอบครองปาจงกลบไปเปนของสวนราชการ โดยโอนมาจากเจาขนมลนายซงเคยครอบครองปากอนหนาน 7

จากการทชางปาลดจานวนลงอยางรวดเรว ทาใหรฐบาลออกพระราชบญญตคมครองสตวชนดน ข น พระราชบญญตคมครองชางปาประกาศใชเมอป พ.ศ.2443 นบเปนพระราชบญญตฉบบแรกทคมครองสตวปา โดยกาหนดใหนกลาสตวตองคนชางใหแกรฐบาล 1 เชอก ในทก ๆ 5 เชอกทจบได ตอมาไดมการประกาศใชพระราชบญญตคมครองสตวปา ในป พ.ศ. 2503 และไดมการประกาศจดต งเขตรกษาพนธสตวปาและเขตหามลาสตวปาทวประเทศ พระราชบญญตฉบบน กาหนดใหเขตรกษาพนธสตวปาเปนบรเวณทกาหนดไวเพอการรกษาสตวปาและพชปา เพอใหสตวปาและพชปาสามารถแพรพนธไดอยางอสระ และเพมจานวนไดในสงแวดลอมตามธรรมชาต

เขตรกษาพนธสตวปา หมายถงบรเวณทอนรกษความแตกตางทางชววทยา ซงไมเปดใหคนทวไปเขา แตนกวทยาศาสตรสามารถทาการศกษาวจยไดภายในบรเวณทกาหนด เขตรกษาพนธสตวปาบางแหงจะอยรวมหมกน และบางแหงจะอยตดกบเขตอทยานแหงชาตเพอใหสตวปาไดเคลอนไหวและแพรพนธไดอยางอสระ พระราชบญญตคมครองสตวปาไดกาหนดใหสตว 9 ชนด เปนสตวทอยในความคมครอง ไดแก ควายปา แรด กระซ กปร ละมง เน อทราย เน อสมน เลยงผา และกวางผา สาหรบสตวอนอนญาตใหมการลาจบและขายไดอยางจากด กฎหมายฉบบน อยในการควบคมดแลของหนวยงานหนงในกรมปาไม ตอมาเมอปรมาณงานมมากข น ในป พ.ศ. 2509 จงทาการขยายหนวยงานเกยวกบปาอก 2 แหง คอ กองอทยานแหงชาต ต งในปพ.ศ. 2515 และกองอนรกษสตวปาต งข นในอก 2 ปตอมา

อทธพลของการประกาศจดต งอทยานแหงชาตในตางประเทศ ไดเขามามบทบาทในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในประเทศไทย กรมปาไมไดพยายามสงวนและรกษาพ นทปาทมทวทศนสวยงาม น าตก ลาธาร ถ า และบรเวณทมปาอดมสมบรณใหเปนแหลงทอยอาศยของสตวปา และเปนแหลงพกผอนหยอนใจสาหรบประชาชนทวไป และไดเรมพจารณาจดต งอทยานแหงชาตข นเปนแหงแรกทปาภกระดง จงหวดเลย เมอป พ.ศ. 2486 โดยดาเนนการจดต งเปนวนอทยานกอน

จนถงป พ.ศ. 2502 ฯพณฯ จอมพลสฤษด ธนะรชต นายกรฐมนตรไดนาเรองการจดต งอทยานแหงชาตเสนอตอคณะรฐมนตร และคณะรฐมนตรกไดมมตใหกระทรวงเกษตรและ สหกรณและกระทรวงมหาดไทย รวมดาเนนการจดต งอทยานแหงชาต พรอมกบจดทารางพระราชบญญตสาหรบใชบงคบข นเปนการเรงดวน

ป พ.ศ. 2504 ไดมการประกาศใชพระราชบญญตอทยานแหงชาตข น และในป พ.ศ. 2505 รฐบาลไดประกาศใหเขาใหญเปนอทยานแหงชาตแหงแรกของประเทศไทย จากน นกระทรวงเกษตร ฯ กไดสรรหาและพจารณากาหนดปาธรรมชาตทมทวทศนสวยงามจดต งเปนอทยานแหงชาตข นรวม 14 แหง คอ

7 สมศกด ดไสว, วสนต วมานรตน, รวดา จตรจนดา, จอหน เบเคอร อทยานแหงชาตของไทย บรรษทเงนทนอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 2534 หนา 3-5

DPU

103

1. ปาทงแสลงหลวง ในทองทอาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก อาเภอหลมสกและอาเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ

2. ปาภกระดง ในทองทอาเภอวงสะพง จงหวดเลย 3. ปาเขาใหญ ในทองทอาเภอเมอง จงหวดนครนายก อาเภอปากชอง อาเภอปก

ธงชย จงหวดนครราชสมา อาเภอแกงคอย จงหวดสระบร และอาเภอประจนตคาม อาเภอกบนทรบร จงหวดปราจนบร

4. ปาเทอกเขาสลอบ (เอราวณ) ในทองทอาเภอเมอง อาเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร

5. ปาดอยสเทพ ในทองทอาเภอแมรม อาเภอเมอง และอาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม

6. ปาดอยอนทนนท ในทองทอาเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม 7. ปาดอยขนตาล ในทองทอาเภอแมทา จงหวดลาพน อาเภอหางฉตร อาเภอเมอง

จงหวดลาปาง 8. ปาน าหนาว ในทองทอาเภอหลมเกา จงหวดเพชรบรณ 9. ปาลานสาง ในทองทอาเภอเมอง จงหวดตาก 10. ปาเขาสระบาป ในทองทอาเภอเมอง จงหวดจนทบร 11. ปาเขาคชฌกฏ หรอเขาพระบาท ในทองทอาเภอมะขาม จงหวดจนทบร 12. ปาภพาน ในทองทอาเภอเมอง จงหวดสกลนคร 13. ปาเขาสามรอยยอด ในทองทอาเภอปราณบร และอาเภอกยบร จงหวดประจวบ

ครขนธ 14. ปาเขาหลวงในทองทอาเภอฉวาง อาเภอสชล อาเภอทาศาลา อาเภอทงสง

จงหวดนครศรธรรมราช และอาเภอกาญจนดษฐ อาเภอนาสาร จงหวดสราษฎรธาน

4.3 วตถประสงคของการจดตงอทยานแหงชาต

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ไดใหความหมายของอทยานแหงชาตวา หมายถง ทดนซงรวมท งพ นทดนทวไป ภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ลาน า ทะเลสาบ เกาะ และชายฝงทไดรบการกาหนดใหเปนอทยานแหงชาต ลกษณะทดนดงกลาวเปนททมสภาพธรรมชาตทนาสนใจ และมไดอยในกรรมสทธหรอครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบคคลใด ซงมใชทบวงการเมอง ท งน การกาหนดดงกลาวกเพอใหคงอยในสภาพเดม เพอสงวนไวใหเปนประโยชนแกการศกษาและความรนรมยของประชาชน

อทยานแหงชาตเปนสถานททมพ นทอนกวางใหญไพศาล อดมไปดวยทรพยากร ธรรมชาตมากมาย มทวทศนสวยงามเปนทนาอศจรรยเหมาะสาหรบการพกผอน มคณคาทาง

DPU

104

การศกษาหาความรคนควาวจย เปนแหลงทอยอาศยของสตวปานานาชนดและพชหายากมสง ทนาสนใจเปนพเศษทางดานประวตศาสตรและศลปวฒนธรรมทควรคาแกการอนรกษ ใหเปนมรดกตกทอดตออนชนรนหลง

การจดต งอทยานแหงชาตมวตถประสงคหลก 3 ประการคอ 1. เพอการอนรกษธรรมชาต กลาวคอ ตองการอนรกษสภาพธรรมชาตของพ นท

ใหคงอยตามธรรมชาต ปองกนการรบกวนโดยมนษย โดยเฉพาะทรพยากรทสาคญ เชน สตวปา พชพรรณ และลกษณะธรรมชาตทสวยงามเปนพเศษ รวมท งแหลงอนรกษพนธกรรมทสาคญ

2. เพอการทองเทยวพกผอนหยอนใจ เนองจากในเขตอทยานแหงชาตมทวทศน

ทางธรรมชาตทสวยงาม เหมาะกบการใชประโยชนทางการทองเทยว เพอใหเกดความสขกายสขใจ และชวยผอนคลายความเครยดจากการปฏบตงานประจา

3. เพอการศกษาคนควาวจย พ นทอทยานแหงชาตสามารถจดเปนหองทดลอง

ทางธรรมชาตกลางแจง ทสามารถคนควาว จยไมมทส นสดของนกศกษา นกวทยาศาสตร และประชาชนทวไป

4.4 คณคาของอทยานแหงชาต อทยานแหงชาตเปนทรพยากรทมคณคายงอนประมาณมไดของชาต ดวยคณ

ประโยชนและความสาคญตอไปน

1. ดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การประกาศจดต งพ นทอทยานแหงชาต มวตถประสงคเพอชวยคมครองทรพยากร

ธรรมชาตทสาคญไว เปนมาตรการหนงทมประสทธภาพ เนองจากจะมกฎหมายทคอยควบคมกากบดแล มหนวยงานบรหารจดการ มบทลงโทษผกระทาผด และมอตรากาลงคนและงบประมาณทสามารถดแลไดอยางใกลชด อทยานแหงชาตจงเปนพ นทซ งพชและสตวปาทกชนดจะไดรบการคมครองภายใตกฎหมายมากกวาพ นทอนรกษประเภทอน ๆ

2. ดานเศรษฐกจ ประโยชนของอทยานแหงชาตประการหนงกคอ เปนสถานททองเทยวและพกผอน

หยอนใจสาหรบผนยมบรรยากาศทามกลางธรรมชาต ทาใหเกดธรกจทองเทยวและบรการ ซงเปนทมาของรายไดของราษฎรในทองถน และเกดอตสาหกรรมการทองเทยวทมการใชแรงงานในทองถนเปน

DPU

105

หลก เชน การผลตของทระลก ทาใหมการกระจายรายได นอกจากน อทยานแหงชาตยงเปนแหลงตนน าลาธารชวยหลอเล ยงเกษตรกรรมในพ นทใกลเคยง ทาใหราษฎรมความเปนอยดข น จงเปนรากฐานแหงความมนคงของชาต

3. ดานการศกษาคนควาและวจย อทยานแหงชาตเปนพ นททไมถกรบกวน จงเปนททนกวทยาศาสตรสงแวดลอม

โดยเฉพาะอยางยงทางดานนเวศวทยาตองการเพอการศกษาวจยทางธรรมชาต และเล อกพ นทอทยานแหงชาตเปนสถานวจยในโครงการวจยสาคญ ๆ ระดบชาต และระดบโลก อาท พฤกษศาสตร สตวศาสตร สงคมศาสตร สถาปตยกรรมศาสตร นเวศวทยา ธรณวทยา เปนตน 4. ดานสงคมและวฒนธรรม

อทยานแหงชาตเปนแหลงทมคณคาทางดานนนทนาการ ทประชาชนสามารถใชเวลาวางเทยวพกผอน ทาใหรางกายและจตใจดข น เกดประสทธภาพในการทางาน จงเปนแนวทางในการพฒนาสงคมไปในทางทด ดงจะพบวานกประพนธ นกกว นกแตงเพลง หรอแมแตพระพทธเจาจะใชปาเปนแหลงผลตผลงานอนอมตะ อทยานแหงชาตไดนาความเจรญสพ นทใกลเคยง มถนน ไฟฟา ประปา นอกจากน อทยานแหงชาตบางแหงยงเปนแหลงอนรกษโบราณวตถและโบราณสถานใหคงอย กจกรรมการทองเทยวจงชวยเผยแพรวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม และประเพณของทองถนใหแพรหลาย 5. ดานสงแวดลอม

อทยานแหงชาตถกจดข นเพอรกษาสภาวะแวดลอม ใหอยในสภาพธรรมชาตเดมมากทสด อทยานแหงชาตจงเปนพ นททรกษาสมดลของสงแวดลอม ชวยปองกนการพงทลายของดน ควบคมสภาพภมอากาศ และคมครองรกษาระบบนเวศใหไดผลผลตทยงยน อทยานแหงชาตเปนระบบนเวศตวอยาง เนองจากพ นทของอทยานแหงชาตจะมลกษณะเดนเฉพาะตว และมความหลากหลายทางชวภาพ จงเปนตวอยางใหแกพ นทอน ๆ ขณะเดยวกน พ นทอทยานแหงชาตยงเปนแหลงอนรกษพนธกรรมด งเดมทสามารถนาไปใชในการผสมพนธพชและสตว เพอใหไดพนธแทททนทานตอโรคและแมลง และใหผลผลตสง 6. ดานความมงคงของประเทศ พ นทอทยานแหงชาตเหมอนคลงมหาสมบตของประเทศ บางแหงประกอบดวยปาไมและแรธาตอยางสมบรณ ซงสารองไวในยามวกฤตเมอชาตตองการใชทรพยสนดงกลาวเพอความอยรอดของประเทศ นอกจากน พ นททประกาศจดต งเปนอทยานแหงชาต จะไดรบการพฒนาและอยภายใตการดแลของเจาหนาท จงชวยปญหาของผกอการรายได

DPU

106

4.5 ทรพยากรในอทยานแหงชาต 1. ทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพ ทรพยากรทอยภายในพ นทอทยานแหงชาต เปนทรพยากรทมความหลากหลายทางชวภาพ ไมวาจะเปนความหลากหลายในดานระบบนเวศ และความหลากหลายดานชนดพนธและพนธกรรม พ นทอทยานแหงชาตของไทยไดถกประกาศครอบคลมพ นทกระจายอยทกภาค ท งจากยอดเขาทสงสดของประเทศ คออทยานแหงชาตดอยอนทนนท ไลระดบความสงลงมาถงระดบปากแมน า เชน อทยานแหงชาตกระบร ตอไปถงชายทะเลและจนถงกลางทะเล เชน อทยานแหงชาตหมเกาะสรนทร เปนตน เนองจากมการอนรกษแหลงทอยอาศยตามธรรมชาตของชนดพนธ และพนธกรรมตาง ๆ ในเขตอทยานแหงชาตทวประเทศ จงสรางความมนใจใหแกประชาชนไดวา ชนดพนธพช พนธไมตาง ๆ ของไทยจะไดรบความคมครอง

2. ทรพยากรทมเอกลกษณทางธรณสณฐาน ทรพยากรทมเอกลกษณทางธรณสณฐาน คอ สงทไดเกดข นมาโดยธรรมชาต มความ

โดดเดนเปนเหนงเดยวของโลก ไดแก สสานหอย 75 ลานป ทอทยานแหงชาตหาดนพรตนธารา หมเกาะพพ เขาตะป ณ อทยานแหงชาตอาวพงงา หนงอกหนยอย ทวจตรตระการตา ณ อทยานแหงชาตเฉลมรตนโกสนทร หาดหนงาม ณ อทยานแหงชาตตะรเตา ลานหนปม ลานหนแตก ณ อทยานแหงชาตภหนรองกลา หนผา ณ ผาหลมสก ความเหมาะเจาะของตนสนสามใบบนหนาผา ทอทยานแหงชาตภกระดง

3. ทรพยากรวฒนธรรมของชมชน ทรพยากรวฒนธรรมของชมชน คอ วฒนธรรมการดารงชพอยางด งเดมของชมชน

ไดแก ชาวเล ณ อทยานแหงชาต หมเกาะสรนทร อทยานแหงชาตตะรเตา และอทยานแหงชาตหมเกาะลนตา เงาะปาซาไก ณ อทยานแหงชาตทะเลบน หรอชมชนชาวเขา เปนตน

4. ทรพยากรทางประวตศาสตร ทรพยากรทางประวตศาสตรนบแตยคกอนประวตศาสตร เชน ภาพเขยนส ณ อทยาน

แหงชาตผาแตม หรอรองรอยและซากไดโนเสาร ณ อทยานแหงชาตภเวยง มาจนถงหลกฐานทางประวตศาสตรทมความสาคญของชาต กปรากฏอยในอทยานแหงชาตเปนจานวนมาก เชน พระทนงคหาคฤหาสน ณ อทยานแหงชาตเขาสามรอยยอด เจดยพระนางเรอลม ณ อทยานแหงชาตน าตกพล ว ทณฑสถานนกโทษการเมอง ณ อทยานแหงชาตตะรเตา

DPU

107

4.6 ประเภทของอทยานแหงชาตของไทย อทยานแหงชาตของประเทศไทย มพ นทอนรกษ 8 อย 2 ประเภท คอ 1. อทยานแหงชาต 2. วนอทยาน

1. อทยานแหงชาต (National Park) หมายถง ทดนซงรวมท งพ นทดนทวไป ภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ลาน า ทะเลสาบ เกาะ และชายฝงทไดรบการกาหนดใหเปนอทยานแหงชาต ลกษณะทดนดงกลาวเปนทท มสภาพธรรมชาตทนาสนใจ และมไดอยในกรรมสทธครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบคคลใดซงมใชทบวงการเมอง ท งน การกาหนดพ นทดงกลาวกเพอใหคงอยในสภาพธรรมชาตเดม เพอสงวนไวใหเปนประโยชนแกการศกษาและความรนรมยของประชาชน9 โดยทวไป อทยานแหงชาตจะประกอบดวยพ นทอนกวางขวางและหลากหลายดวยธรรมชาตทโดดเดนสวยงามหายาก เชน ทศนยภาพแหงขนเขา ทองทง เกาะแกง ชายหาด ทองทะเล แนวปะการง ถ าน าตก หบเหว หรอหนผา ทมลกษณะแปลกตาอนเกดจากปรากฏการณธรรมชาตหรอมพช สตว ประวตศาสตร ศลปวฒนธรรมทควรคาแกการอนรกษเปนมรดกตกทอดแกอนชนรนหลง

อทยานแหงชาตทางทะเล ในระบบอทยานแหงชาตของประเทศไทย ไดกาหนดใหอทยานแหงชาตทมอาณาเขตครอบคลมพ นทชายฝงทะเลเกาะแกง พ นทน าชายฝงทะเล และทะเลใหเปนอทยานแหงชาตทางทะเล ซงไดรวบรวมระบบนเวศของสงมชวตท งบนบก ใกลชายฝงและในทองทะเลไวเปนจานวนมาก และมแหลงธรรมชาตทสวยงามเหมาะแกการพกผอนศกษาหาความร อทยานแหงชาตทางทะเลในประเทศไทย ถอเปนแหลงทองเทยวทข นชอท งในดานความสวยงามและความสมบรณของธรรมชาต โดยเฉพาะชายทะเลทางภาคใตทนกดาน าตางชาตเคยยกยองวาเปนทะเลทสวยอนดบ 1 ใน 10 ของโลก เนองจากมปะการงทสวยงาม

จนถง พ.ศ. 2545 ประเทศไทยมอทยานแหงชาตท งทางบกและทางทะเล ดงน อทยานแหงชาตทางบก ทประกาศตามกฎหมายแลวท งหมด 81 แหง เน อ

ท 29,033,308.04 ไร หรอ 9.07 % ของพ นทประเทศ และกาลงดาเนนการประกาศประมาณ 38 แหง เน อทประมาณ 11,870,374 ไร หรอ 3.70 % ของ

8 พ นทอนรกษ (Protected Area) หมำยถง พนทบกและหรอพนททะเลทประกำศจดตงขน โดยเฉพำะเพอคมครองและบ ำรงรกษำควำมหลำกหลำยทำงชวภำพและทรพยำกรธรรมชำต รวมทงทรพยำกรทำงวฒนธรรม พรอมทงมระบบกำรจดกำรทตงอยบนพนฐำนของกฎหมำย หรอวธกำรอนใดทมประสทธภำพ 9 พระรำชบญญตอทยำนแหงชำต พ.ศ. 2504 มำตรำ 6

DPU

108

พ นทประเทศ รวมอทยานแหงชาตทางบกท งหมด 119 แหง เน อทประมาณ 40,903,682.04 ไร หรอ 12.75 % ของพ นทประเทศ

อทยานแหงชาตทางทะเล ทประกาศตามกฎหมายแลวท งหมด 21 แหง เน อท 3,631,391.52 ไร หรอ 1.13 % ของพ นทประเทศ โดยครอบคลมพ นดน 943,615 ไร พ นน า 2,687,776.52 ไร และทกาลงดาเนนการประกาศประมาณ 5 แหง เน อทประมาณ 455,583 ไร หรอ 0.14 % ของพ นทประเทศ รวมอทยานแหงชาตทางทะเลท งหมด 26 แหง เน อทประมาณ 4,086,974.52 ไร หรอ 1.27 % ของพ นทประเทศ

2. วนอทยาน (Forest Parks) วนอทยาน หมายถง พ นทขนาดเลกททางราชการสงวนไว เพอรกษาพ นทปาไม หรอ

พ นททมธรรมชาตคอนขางแปลกและหายาก หรอมลกษณะเดนหรอมทวทศนสวยงามรมรน และพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวพกผอนหยอนใจและศกษาหาความรทางธรรมชาตของประชาชนโดยทวไป

จนถง ป พ.ศ. 2545 วนอทยานในประเทศไทยมอยท งหมด 68 แหง มเน อทท งหมดประมาณ 5 แสนไร ซงพ นทวนอทยานสวนใหญอยในเขตปาสงวนแหงชาต และใชพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ในการคมครองรกษา นอกจากน น ยงไดรบการคมครองรกษาโดยพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 กฎหมายและระเบยบอนทเกยวของ ไดแก พระราชบญญตประมง พ.ศ. 2490 พระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504 ประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 ซงเจาหนาทผรบผดชอบไดรบการแตงต งใหเปนพนกงานเจาหนาท และพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535

ป พ.ศ. 2545 อทยานแหงชาตทวประเทศทประกาศตามกฎหมายแลวและกาลง

ดาเนนการประกาศมท งส น 145 แหง ครอบคลมเน อทประมาณ 44,990,656.60 ไร หรอ14.02% ของพ นทประเทศ ซงประกอบไปดวยอทยานแหงชาตทางบก 119 แหง เน อทประมาณ 40,903,682.04 ไร หรอ 12.75 % และอทยานแหงชาตทางทะเล 26 แหง เน อทประมาณ 4,086,974.52 ไร หรอ 1.27 % ของพ นทประเทศ 10 นอกจากน ยงมเขตรกษาพนธสตวปา 45 แหง วนอทยาน 66 แหง เขตหามลาสตวปา 54 แหง สวนพฤกษศาสตร 15 แหง และ สวนรกขชาตอก 53 แหง11 นบวาการจดระบบอทยานแหงชาตของประเทศไทยไดกาวหนาไปอยางรวดเรวทสดประเทศหนงของโลก

10 อทยานแหงชาต จากธรรมชาต สเขตอนรกษ ส ำนกอทยำนแหงชำต กรมอทยำนแหงชำต สตวปำ และพนธพช 11 สถานการณสงแวดลอมไทย 2542 – 2543 มลนธโลกสเขยว หนำ 139

DPU

109

ป พ.ศ. 2543 กรมปาไมไดประกาศใหเปนปทองเทยวอทยานแหงชาต มวตถประสงคเพอเปนการสนองนโยบายของรฐ ในการสงเสรมและสนบสนนใหนกทองเทยวท งชาวไทยและชาวตางประเทศเดนทางมาทองเทยวอทยานแหงชาตในประเทศมากข น อนจะนามาซงรายไดเขาประเทศเปนจานวนมาก ตลอดจนเพอเปนการสงเสรมใหนกทองเทยวรจกการทองเทยวเชงอนรกษและเชงนเวศในอทยานแหงชาตอยางถกวธ ไมใหเกดผลกระทบตอสภาพธรรมชาต และเปนการเปดแหลงทองเทยวใหม ๆ ทนาสนใจ

4.7 การบรหารจดการอทยานแหงชาตของไทย

ในการบรหารจดการอทยานแหงชาตน น กรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ สมยทยงดแลอทยานแหงชาตตาง ๆ อยน น ไดกาหนดบรรทดฐานของอทยานแหงชาต เพอใชกากบในการปฏบตงานใหเปนไปในทศทางเดยวกน คอ

1. อทยานแหงชาต คอพ นทธรรมชาตอนกวางใหญ เปนทซงระบบนเวศท งหมดไดรบการรกษามใหเปลยนแปลงไป อนเนองมาจาก

การเขาไปยดครองและแสวงหาประโยชนของมนษย เปนทซงพนธพชและพนธสตว พ นทธรณสณฐาน ถนทอยของพช และสตวท

นาสนใจดานวทยาศาสตร ดานการศกษา และดานการพกผอนหาความเพลดเพลน หรอเปนสถานทซงมธรรมชาตอนงดงาม

เปนพ นทประกาศจดต งตามพระราชกฤษฎกาเปนอทยานแหงชาต เพอขจดการแสวงหาประโยชนอนมชอบ เพอปกปองระบบนเวศธรณสณฐาน หรอสภาพธรรมชาตอนงดงามยงน นไวอยางมประสทธภาพ

เปนพ นทซง เปดโอกาสใหคนเขาไปเยยมชมไดตามเงอนไขพเศษ เพอวตถประสงคดานการศกษาหาความรและการพกผอนหาความเพลดเพลน

2. พ นทอทยานแหงชาตจะตองมขนาดกวางใหญอยางเพยงพอทจะสามารถดารงไวซงสภาพธรรมชาต และทรพยากรธรรมชาตทเปนองคประกอบสาคญของอทยานแหงชาตน นไดอยางสมบรณ ตามวฏจกรของธรรมชาต

3. โดยทวไปอทยานแหงชาตไมควรมพ นทนอยกวา 10 ตารางกโลเมตร ควรมเอกลกษณของพ นท มความเปนหนงในคาทางทรพยากร หรอเปนตวอยางแหงความแปลกประหลาดหรอความงามเปนอยางยง

4. การดาเนนการท งมวลเพอการกอต งอทยานแหงชาต จะตองถอนยสาคญของสภาพธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาตในพ นท

อทยานแหงชาตของไทย อยในความควบคมดแลของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ท งน กฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ. 2545 ไดใหอานาจแกกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธ

DPU

110

พช ในภารกจทเกยวกบการอนรกษ สงเสรม และฟนฟทรพยากรสตวปาไม สตวปาและพนธพช ในเขตพ นทปาเพอการอนรกษ โดยการควบคมปองกนพ นทปาอนรกษทมอยเดม และฟนฟปาเสอมโทรมใหกลบสมบรณดวยกลยทธการสงเสรม กระตนและปลกจตสานกใหชมชนมความรสกหวงแหนและมสวนรวมในการดแลทรพยากรในทองถน เพอเปนการรกษาสมดลของระบบนเวศและสงแวดลอม ตลอดจนความหลากหลายทางชวภาพ สาหรบเปนแหลงตนน าลาธาร แหลงทอยอาศยของสตวปา แหลงอาหาร และนนทนาการและการทองเทยวทางธรรมชาตของประชาชน

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มการแบงสวนราชการดงน 12

(1) สานกงานเลขานการกรม (2) กองการเจาหนาท (3) กองคลง (4) กองคมครองและอนรกษพนธพช (5) กองนตการ (6) กองฝกอบรม (7) กองวศวกรรม (8) สานกจดการและฟนฟพ นทปาอนรกษ (9) สานกปองกนและควบคมไฟปา (10) สานกแผนงานและสารนเทศ (11) สานกอนรกษและจดการตนน า (12) สานกอนรกษสตว ปา (13) สานกอทยานแหงชาต (14) – (34) สานกบรหารจดการในพ นทปาอนรกษ 1 – 21

และเพอใหการบรหารจดการอทยานแหงชาตทมทรพยากรธรรมชาตเดนเฉพาะ และมศกยภาพสงในการพฒนาในระดบประเทศและนานาชาต ไดมการพฒนาทไดมาตรฐานในแนวทางเดยวกน และมรปแบบการจดการทเปนตวอยางของอทยานแหงชาตใหแกอทยานแหงชาตแห งอน ๆ กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช จงใหโอนอทยานแหงชาตจานวน 12 แหง ไปสงกดอยในความรบผดชอบของสานกอทยานแหงชาต ดงน 13

1. อทยานแหงชาตหมเกาะชาง จงหวดตราด 2. อทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบร ประจวบครขนธ 3. อทยานแหงชาตผาแตม จงหวดอบลราชธาน

12 กฎกระทรวงแบงสวนรำชกำรกรมอทยำนแหงชำต สตวปำ และพนธพช กระทรวงทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม พ.ศ.2545 ขอ 2 13 คาสงกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ท 797/2546 ลงวนท 24 เมษายน พ.ศ.2546 เรอง โอนอทยานแหงชาตไปสงกดสานกอทยานแหงชาต

DPU

111

4. อทยานแหงชาตทงแสลงหลวง จงหวดพษณโลก เพชรบรณ 5. อทยานแหงชาตหวยน าดง จงหวดเชยงใหม แมฮองสอน 6. อทยานแหงชาตหมเกาะสรนทร จงหวดพงงา 7. อทยานแหงชาตเขาใหญ จงหวดปราจนบร นครราชสมา สระบร นครนายก 8. อทยานแหงชาตเอราวณ จงหวดกาญจนบร 9. อทยานแหงชาตภกระดง จงหวดเลย 10. อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงใหม 11. อทยานแหงชาตเขาสก จงหวดสราษฎรธาน 12. อทยานแหงชาตหมเกาะสมลน จงหวดพงงา สวนอทยานแหงชาตอน ใหอยในความดแลของสานกบรหารจดการในพ นทปาอนรกษ

เขต 1 – 21 อทยานแหงชาตแตละแหงจะมหวหนาอทยานแหงชาตเปนผรบผดชอบในการบรหาร

จดการพ นทใหเปนไปตามวตถประสงคของการจดต งอทยาน ฯ ตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และปฏบตงานใหเปนไปตามนโยบายซงกาหนดโดยกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การดาเนนงานในอทยานแหงชาตสวนใหญจะมขาราชการปฏบตหนาทเพยงไมกคน ไดแก หวหนาอทยานแหงชาต ผชวยหวหนาอทยานแหงชาต และขาราชการอก 2 – 3 คน นอกจากน น จะเปนพนกงานพทกษปาซงเปนลกจางประจา และคนงานทเปนลกจางชวคราว

ในการบรหารจดการอทยานแหงชาตใหอยในระดบมาตรฐานสากลน น นอกจากอทยานแหงชาตจะตองมคณลกษณะเดนระดบชาตแลว ยงจะตองมพ นทไมตากวา 10 ตารางกโลเมตร หรอ 6,250 ไร ซงจดตามหลกสากลของการจดการอทยานแหงชาต มการดาเนนการบรหารโดยอานาจรฐทเปนสวนกลาง โดยมคณะกรรมการอทยานแหงชาต ซงประกอบดวยผบรหารระดบสงของหนวยราชการตาง ๆ ทเกยวของ เชน อธบดกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช ผแทนการทองเทยวแหงประเทศไทย ผทรงคณวฒจากหลากหลายสาขาอาชพและหลายหนวยงาน รวมกนไมเกน 11 คน ทาหนาทใหคาปรกษาตอรฐมนตรวาการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในการกาหนดทดนใหเปนอทยานแหงชาต การขยายหรอการเพกถอนอทยานแหงชาต ตลอดจนการใหความคมครองและดแลรกษาอทยานแหงชาต

4.8 ปญหาในการบรหารจดการอทยานแหงชาต

ในการบรหารจดการอทยานแหงชาต เจาหนาทอทยานแหงชาตจะตกแตงบรเวณพ นทใหมความรมรนดวยไมทองถน และดแลใหบรเวณทองเทยวมความสะดวกและปลอดภยสาหรบนกทองเทยว จดทาทางเดนเทา ทางลาเลยง วางทนจอดเรอ ทาหอดสตว บนไดเดนข น – ลงน าตก

DPU

112

เพอเกดความมนใจวา ขณะทนกทองเทยวไดรบความเพลดเพลนจากการเขาใชอทยานแหงชาตแลว ทรพยากรตาง ๆ ท มอยในอทยานแหงชาตจะไดรบความปลอดภยจากการเขาใชพ นทของนกทองเทยวดวยเชนกน

เนองจากอทยานแหงชาตสวนใหญต งอยไกลจากตวเมอง การเดนทางเขาถงไมสะดวกและใชเวลามาก จงเปนหนาทของเจาหนาทของกรมอทยานแหงชาตทจะตองเตรยมสงอานวยความสะดวกในเรองของการเดนทางเขาถง ทกางเตนท ทพก และระบบสาธารณปโภคไว นอกจากสงอานวยความสะดวกเหลาน แลว อทยานแหงชาตยงมหนาทในการใหการศกษาแกนกทองเทยว นกเรยน นกศกษา ตลอดจนผสนใจทวไป เกยวกบธรรมชาตวทยาและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ปญหาในการบรหารจดการอทยานแหงชาต ไดแก

4.8.1 ปญหาอนเกดจากนกทองเทยว

เมออทยานแหงชาตอนญาตใหนกทองเทยวเขามาในบรเวณพ นทอทยานได การควบ คมพฤตกรรมของนกทองเทยวถอเปนปญหาใหญอยางหนงทตองแกไข ดวยเหตทวานกทองเทยวทเขามาในอทยานแหงชาตในปจจบน มจดมงหมายในการทองเทยวทแตกตางกน มความรความเขาใจในขอบงคบและระเบยบของอทยานไมเทากน และทสาคญไมรถงขอควรระวงและขอควรปฏบตในการทองเทยว นกทองเทยวทเขามาเปนกลมหรอหมคณะใหญจะสรางปญหามากยากแกการควบคม รองลงมาคอพวกวยรน สวนมากจะมาตามฤดกาลทองเทยว มกนาสราเขามาดมและสงเสยงดงรบกวนผอน ท งขยะ ลกลอบนาพนธพชพนธไมออกไป เปนนกทองเทยวทไมมคณภาพ ขาดจตสานก และมกจะไมปฏบตตามกฎระเบยบของอทยาน ซงเปนภาระแกเจาหนาทมาก ปญหาเหลาน มกกระทาโดยนกทองเทยวทเปนชาวไทย

ขอหำมและบทก ำหนดโทษในเขตอทยำนแหงชำต ตำมพระรำชบญญตอทยำนแหงชำต พ.ศ. 2504 1. เกบหน ปรบ 500 – 20,000 บำท จ ำคก 5 – 20 ป 2. เกบพนธไม กลวยไม ดอกไม ใบไม ผลไม ปรบ 500 บำท 3. ขดเขยนในทตำง ๆ ปรบ 500 บำท 4. น ำอำวธเขำไป ปรบ 500 บำท 5. ลำสตว ปรบ 500 – 20,000 บำท 6. ยงปน จดประทด จดวตถระเบด ปรบ 500 บำท 7. สงเสยงออฉำว ปรบ 500 บำท 8. ทงขยะ ปรบ 500 บำท 9. ท ำลำยปำยตำง ๆ ปรบ 500 บำท 10. ไมเชอฟงค ำสงของเจำหนำท ปรบ 1,000 บำท

DPU

113

จากแบบสอบถามหวหนาอทยานแหงชาต 85 แหง หวหนาอทยาน ฯ จานวน 65 แหงเหนวา นกทองเทยวและกจกรรมการทองเทยวมสวนทาใหอทยานแหงชาตเสอมโทรมลง และเมอเรยงลาดบผทสรางปญหาดานสงแวดลอมในอทยานแหงชาตมากทสด ลาดบแรกคอ นกทองเทยว ลาดบทสองคอ ผประกอบการธรกจเกยวกบการทองเทยว และลาดบทสามคอ ราษฎรทมรายไดจากการทองเทยว

แบบสอบถาม ทานเหนวาปญหาดานสงแวดลอมในอทยานแหงชาต สวนใหญมสาเหตจาก

ผใชกลมใดมากทสด (เรยบล าดบความส าคญ) กลมบคคล ส าคญล าดบ 1 ส าคญล าดบ 2 ส าคญล าดบ 3 ส าคญล าดบ 4

นกทองเทยว ผประกอบการธรกจทองเทยว ราษฎรทมรายไดจากการทองเทยว อน ๆ

48.6 29.2

8.3

13.9

22.7 40.9

33.3

3.0

32.1 16.1

51.8

0.0

12.5 12.5

12.5

62.5

รวม 100 100 100 100

จากการประมวลผลแบบสอบถาม แสดงใหเหนวาปญหาดานสงแวดลอมในอทยานแหงชาต สาเหตสาคญลาดบท 1 มาจาก นกทองเทยว ลาดบท 2 มาจาก ผประกอบธรกจทองเทยว ลาดบท 3 มาจาก ราษฎรทประกอบอาชพหรอมรายไดจากการทองเทยว และลาดบท 4 มาจาก กลมบคคลอน เชน เจาหนาทอทยานแหงชาต ประชาชนในทองถนรอบ ๆ อทยานแหงชาต เปนตน

เพอใหการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในอทยานแหงชาตสามารถดาเนนไปพรอม ๆ กบการเขามาใชประโยชนในอทยาน ฯ ทางอทยานแหงชาตจงไดมการออกกฎ ระเบยบตาง ๆ เพอใหปฏบตตาม แตจากการศกษาพบวาผทเขามาใชประโยชนในอทยานแหงชาตมกกระทาการฝาฝนกฎระเบยบอยเสมอ และเปนผทาลายสภาพแวดลอมของธรรมชาตในอทยานแหงชาต

ตวการหลกททาใหทรพยากรธรรมชาตในอทยาน ฯ ถกทาลายและเสอมโทรมลง ม 2 ประการ คอ

.

DPU

114

1. การถกท าลายโดยสภาวะทางธรรมชาต เชน ถกแดด ฝน ลม หรอการชอนไชของรากไม ทาใหเกดการแตกแยก ผพง การถกทาลายโดยวธน จะเสยหายทละนอยและใชเวลายาวนาน ไมสามารถปองกนได แตสามารถบรรเทาความเสอมโทรมไดดวยการบารงรกษา ตวอยางการถกทาลายโดยสภาวะทางธรรมชาต ไดแก การถลมของหนาผา เปนตน

2. การถกท าลายโดยมนษย การกระทาของมนษยท งท มเจตนาหรอรเทาไมถงการณกตาม ลวนแตเปนตวการสาคญททาใหสงแวดลอมเสอมโทรมลง ซงสามารถแบงกลมผกระทาออกไดเปน 3 กลม ดงน

การกระท าของประชาชนในพนท มการบกรก รกล าพ นทในเขตอทยานแหงชาต

การกระท าของพอคา ขาดระเบยบวนยของการใชพ นท เขาไปต งเพงรานคา รานอาหารในเขตบรการนกทองเทยว ไมถกสขลกษณะและขาดระเบยบวนย หรอขายของทระลกในบางบรเวณ กอใหเกดความราคาญแกนกทองเทยว

การกระท าของนกทองเทยว สรางปญหาในเรองขยะ ขดเขยนตามผนงถ า กอนหนบรเวณน าตก หรอตามตนไม กอใหเกดทศนอจาด ขาดความสวยงามทควรจะเปน ทาใหเกดความเสอมโทรมดานสนทรยภาพ

จากแบบสอบถามทถามไปยงหวหนาอทยานแหงชาตวา อทยานแหงชาตท

รบผดชอบ มปญหาใดบางทมสาเหตมาจากการทองเทยว หวหนาอทยานแหงชาต 85 แหงไดใหความเหนไวดงน

DPU

115

ปญหาจากการทองเทยว ความถ เปอรเซนต 1.มนกทองเทยวไมเคารพกฎระเบยบของอทยานแหงชาต 2.มการบกรกพ นทอทยานจากราษฎรบรเวณใกลเคยง 3.มการเกบและนาทรพยากรธรรมชาตออกไปจากอทยานแหงชาต 4.มการทาลายทรพยากรธรรมชาต 5.มปญหาความสกปรก ขยะ น าเสย มลพษทางอากาศและเสยง 6.มการสงเสยงดงรบกวนผอนและสตวปา 7.นกทองเทยวมปรมาณมากเกนไป 8.มการประกอบธรกจการคาและหาผลประโยชนจากนกทองเทยวมากเกนไป 9.อน ๆ

64 52 41

39 32 27 20 15 8

21.47 17.44 13.75

13.08 10.73 9.06 6.71 5.03

2.68

รวม 276 100

จากการประมวลผลแบบสอบถามแสดงใหเหนวา นกทองเทยวไมเคารพกฎระเบยบของอทยานแหงชาต เปนปญหาทอทยานแหงชาตตางๆ ประสบมากทสด รองลงมาคอ มการบกรกพ นทอทยานฯจากราษฎรบรเวณใกลเคยง การเกบและนาทรพยากรธรรมชาตออกไปจากอทยานแหงชาต การทาลายทรพยากรธรรมชาต สวนปญหาอน ๆ นอกจากน ไดแก การประกาศพ นทเปนอทยานแหงชาตมความลาชา เจาหนาทดแลนกทองเทยวไมทวถง มการสรางบงกะโลทขาดความรบผดชอบ มผประกอบการไมเคารพกฎระเบยบของอทยาน ฯ เปนตน

4.8.2 ปญหาการท าลายทรพยากรสตวปา เขตพ นทอทยานแหงชาตทประกาศเปนเขตรกษาพนธสตวปาดวยน น ตาม

พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 กาหนดใหเขตรกษาพนธสตวปาเปนทอยอาศยของสตวปาโดยปลอดภย เพอรกษาไวซงพนธสตวปา ทดนทจะประกาศเปนเขตรกษาพนธสตวปา ตองเปนทดนทมไดอยในกรรมสทธหรอครอบครองโดยชอบดวยกฎหมายของบคคลใด ซงมใชทบวงการเมอง สวนมากแลวจะไดมาจากทดนปาสงวน นอกจากน อาจกาหนดใหบรเวณใดบรเวณหนงเปน “เขตหามลาสตวปา” เพอหามลาสตวชนดใดชนดหนงโดยเฉพาะ

ตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ .ศ. 2535 ยงไดจาแนกสตวปาออกเปน สตวปาสงวน และสตวปาคมครอง ซงในเขตรกษาพนธสตวปาน น หามมใหผใดลาสตว ไมวาจะเปนสตวปาสงวนหรอสตวปาคมครอง หามเกบหรอทาอนตรายแก ไขหรอรงของสตวปา เวนแตจะ

DPU

116

กระทาเพอการศกษาหรอวจยทางวชาการ และไดรบอนญาตเปนหนงสอจากอธบด นอกจากน กฎหมายยงครอบคลมไปถงขอหามการคาสตวปาและการนาสตวปามาเล ยง อยางไรกด ในทางปฏบตกฎหมายฉบบน มปญหาในการบงคบใช กลาวคอ เจาหนาททจะทาหนาทบงคบใชกฎหมายมไมเพยงพอ และตองเผชญกบปญหาผมอทธพลทลกลอบลาสตวปาและลกลอบคาสตวปา

ทรพยากรสตวปานบวาเปนทรพยากรการทองเทยวทสาคญอยางหนง ซงหากมการอนรกษทดและมจานวนมากพอ กสามารถเปดโอกาสใหมการเทยวชมสตวได หรออาจจดการในลกษณะสวนสตวเปด กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศจะมความยงยนอยไดกตอเมอมสตวปาและพ นทธรรมชาตทมความอดมสมบรณเพยงพอ ปจจบนทรพยากรสตวปาในประเทศไทยประสบปญหาข นวกฤต ดงน น กจกรรมการทองเทยวจงควรเนนในเรองการอนรกษ เชน การชมนก หรอการสองสตว ทไมกอใหเกดการรบกวนระบบนเวศของสตว การบงคบใชกฎหมายอยางเครงครดจงนบวาเปนสงจาเปน

แมประเทศไทยจะมพระราชบญญตทใหความคมครองสตวปากตาม แตปรากฏวา ตามขอมลจากการสารวจของกองทนสตวปาโลก สานกงานในประเทศไทย (World Wildlife Fund – Thailand) ระบวา14 ประเทศไทยยงคงมการคาสตวปาและพชปาทผดกฎหมาย ซงมมลคารวมเปนจานวนมหาศาล และมผลโดยตรงตอการลดปรมาณลงของทรพยากรธรรมชาต ขอสงเกตทสาคญขอหนงคอ ในการซ อขายดงกลาว มนกทองเทยวทเดนทางเขามาทองเทยวในประเทศไทย ซงสวนใหญไมทราบวาสตวปาหรอพชปาชนดใดไดรบการคมครองตามกฎหมายไทย หรออยภายใตการคมครองตามอนสญญาวาดวยการคาระหวางประเทศ ซงชนดสตวปาและพชปาทใกลจะสญพนธ (CITES) จงทาใหมการซ อและการนาออกนอกประเทศ อนนาไปสการจบกมจานวนหลายคด ท งในประเทศไทยและในประเทศปลายทางทมการนาสง ท งน ผซ อซงมกจะเปนนกทองเทยวชาวตางประเทศจะมาจากกลมประเทศนอรดค และจากประเทศแถบ เอเซยตะวนออก

จากปญหาดงกลาวน สงผลใหประเทศไทยถกจบตามองและมโอกาสทจะถกกดกนการคาและการสงออกสนคาอยางมาก เนองจากไมไดปฏบตตามขอตกลงในอนสญญา CITES ทไดลงนามไว จงสงผลเสยตอภาพรวมของประเทศอยางยง โดยเฉพาะในเรองของการทองเทยว ตวอยางเชน อทยานแหงชาตดอยขนตาล จงหวดลาพนและจงหวดลาปาง มปญหาเรองลกลอบลาสตวมากกวาการตดไม เพราะการตดไมมกจะเปนชาวบานมาตดเพอไปทาบานมากกวาการตดไมเพอนาไปขายใหนายทน สตวทชาวบานนยมลามกจะเปนสตวขนาดเลก เชน ชะน ทางอทยาน ฯ ไดแกปญหาโดยการต งหนวยพทกษอทยานข นเพอปองกนการกระทาผดตาง ๆ หากเจาหนาทจบกมผกระทาผดไดพรอมของกลาง จะสงตวไปใหตารวจ แตหากจบกมไดในขณะทยงไมไดกระทาผดแตตระเตรยมกระทาการ จะสงตวไปใหผนาหมบานเพอใหชมชนลงโทษ หรอกรณทมบคคลจากภายนอกมาวาจางราษฎรในพ นทใหทาการลาสตวทไดรบการคมครอง โดยต งราคาไวคอนขางสง เชน ใหคาหว 14 ณฐพงศ สกกร “กำรประกำศเกยรตคณผประกอบกำรดำนสตวปำและพชปำ อกหนงแหงควำมหวงใยเพอยตกำรคำสตวปำและพชปำทผดกฎหมำยในอตสำหกรรมทองเทยวไทย” วารสารธรกจทองเทยว ปท 16 ฉบบท 4 มกรำคม 2546 หนำ 28

DPU

117

ววกระทงหวละสามหมนบาท เปนตน ทาใหเกดอาชพลาสตวปาข น ปญหาดงกลาวน ไมสามารถปองกนไดอยางเดดขาด เนองจากมการต งราคาซงเปนแรงจงใจใหทาความผดคอนขางสง 15

ทางอทยาน ฯ ไดตระหนกวา การแกไขปญหาทดทสดคอ การปองกนไมใหชาวบานกระทาผด ไมใชการจบกมผกระทาผดและนาตวมาลงโทษ ซงเปนการแกทปลายเหต การจบกมผกระทาผดมกจะมความสญเสยตามมา เพราะชาวบานไมยอมใหเจาหนาทจบกมจงเกดการยงตอสกบเจาหนาท ทาใหเจาหนาทไมมทางหลกเลยง ตองมการยงปะทะกน ดงน น ทางอทยานแหงชาตจงไดมการจดสงเจาหนาทไปใหความรความเขาใจแกชาวบาน ใหเหนถงประโยชนของปา และสรางจตสานกใหชวยกนอนรกษปา อนง ในการใหความรดงกลาว ทางอทยาน ฯ ไดสงเจาหนาทไปชวยสอนเดกในโรงเรยน พรอมท งไปใหความรแกชาวบานถงใน หมบาน แตเนองจากจานวนเจาหนาทของอทยาน ฯ มนอย จงทาใหเจาหนาททมหนาทปราบปราบผกระทาผด กบเจาหนาททใหความรแกชาวบานจงเปนคนคนเดยวกน ชาวบานจงไมเชอถอและไววางใจ นอกจากน ยงมอคตตอเจาหนาทอกดวย 16

นอกจากน น การกากบควบคมยงมจดออน ขาดความโปรงใส แมวาองคกร ชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนจะมความตนตวในการเขามามสวนรวมบรหารจดการ แตยงขาดความพรอมและประสบการณ ประชาชนสวนใหญยงขาดความรและมไดตระหนกถงความสาคญของการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และยงไมมกฎหมายมา รองรบสทธของชมชนในการดแลทรพยากรธรรมชาตในพ นท ทาใหเกดขอจากดของการเขามามสวนรวม ซงนาไปสปญหาความขดแยงระหวางชมชนทองถนกบภาครฐอยางตอเนอง

ตวอยางอทยานแหงชาตทประสบปญหาจากนกทองเทยว ไดแก 1. อทยานแหงชาตหมเกาะสรนทรและสมลน จงหวดสรนทร ปจจบนอตราการทองเทยวของนกทองเทยวในเขตอทยานแหงชาตทางทะเล จานวน

24 แหงของประเทศ ซงมพ นทประมาณ 4 ลานไร น น ปรากฏวามถงปละ 12 ลานคน แบงเปนคนไทยประมาณ 9 ลานคน และนกทองเทยวตางชาต 3 ลานคน ผลจากการทองเทยวกอใหเกดความเสยหายของปะการงไมใชนอย โดยในพ นทอทยาน ฯ แตละแหงน นมอตราความเสยหายประมาณรอยละ 10 – 30 และจดทนาเปนหวงคอ จดดาน าในหมเกาะสรนทรและสมลน โดยเฉพาะหมเกาะสมลน ซงเปนเขตคมครองปะการง มปญหาปะการงถกทาลาย ซงสาเหตหลกมาจากการทองเทยว ท งดวยการทอดสมอของเรอและปญหาจากการถายน ามนเรอลงทะเล ทาใหทรพยากรทางทะเลเสอมโทรมแลวถงรอยละ 33 17 15 อภชย พนธเสน, รศ. รายงานการวจย เรอง การดแลรกษาปาและการเพมพนทสเขยว โดยการมสวนรวมของประชาชน สถาบนสงแวดลอมไทย 2539 หนา 43 16 “อทยำนแหงชำตดอยขนตำล” วารสารนตศาสตร ปท 31 ฉบบท 4 ธนวำคม 2544 หนำ 815 - 816 17 สถานการณสงแวดลอมไทย 2542 – 2543 มลนธโลกสเขยว หนำ 190

DPU

118

2. อทยานแห งชาตเกาะชาง จงหวดตราด เกาะชาง จงหวดตราด เปนเกาะขนาดใหญ เปนทสองของประเทศรองจากเกาะภเกต

ประกอบดวยหมเกาะนอยใหญกวา 47 เกาะ มเน อทรวมประมาณ 650 ตารางกโลเมตร หรอ 406,250 ไร แบงการปกครองเปน 2 ตาบล 8 หมบาน และไดรบการประกาศใหเปนอทยานแหงชาต เกาะชางมสภาพธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพทสมบรณ มระบบนเวศทละเอยดและซบซอน ทรพยากรชายฝงมปะการง หญาทะเล ปาชายเลน น าตก และหาดทรายหลายแหง รวมท งแหลงประวตศาสตรบรเวณยทธนาวเกาะชาง

สภาพพ นทบนเกาะชางเปนภเขาชน สลบกบทราบชายฝงทะเล บรเวณทราบเปนทต งของชมชน จงเปนพ นททถกกนออกเปนหยอม ๆ จากเขตอทยานแหงชาต ทาใหพ นทอทยานแหงชาตบนเกาะชางถกตดขาดจากกน และพ นทอทยานแหงชาตมทางเชอมตอกบทะเลนอยมาก ปจจบนทางจงหวดพยายามทจะตดถนนคอนกรตเชอมตอระหวางชมชนตาง ๆ รอบเกาะชางเพออานวยความสะดวก จงทาใหมการพฒนาและมการสรางทรพยากรธรรมชาตอยางไมระมดระวง ขาดการคานงถงขดความสามารถในการรองรบของธรรมชาต การตดถนนทาใหทรพยากรธรรมชาตถกทาลายลง สญเสยความงดงามทางธรรมชาต เกดความเสอมโทรมของทรพยากรชายฝง 3. อทยานแหงชาตดอยอนทนนท จงหวดเชยงราย

อทยานแหงชาตดอยอนทนนท เปนอกตวอยางหนงทประสบปญหาทกปในฤดหนาว จากการทมนกทองเทยวข นเยยมชมจานวนมากมาย ปรมาณควนดาและควนพษจะถกปลอยออกจากรถยนต ซงสงผลกระทบตอพชและสตวอยางหลกเลยงไมได แมวาระบบนเวศอนซบซอนและยงใหญของธรรมชาตจะมระบบคอยดดซบและขจดมลพษใหเจอจางหรอหมดไปกตาม แตควนพษจากรถยนตทขบข นไปเปนหมนคนในแตละเดอนน น เกนกวาความสามารถทธรรมชาตจะรบได หากไมมการแกไขอยางเรงรบและจรงจง ไมใหญบนยอดดอยอนทนนทจะตายหมดไปภายในเวลาไมเกน 5 ป

4. อทยานแหงชาตแจซอน จงหวดล าปาง ปญหาของอทยานแหงชาตแจซอนทเกดข นในปจจบนคอ ปญหาขยะอนเกดจาก

นกทองเทยว เนองจากอทยานแจซอนเปนอทยานแหงชาตทไดรบความนยมจากนกทองเทยวเปนอยางมาก ดงน น ปญหาทเกดข นจงสบเนองมาจากปรมาณของจานวนนกทองเทยว โดยเฉพาะวนหยดชวงเทศกาล จะมนกทองเทยวเขาไปเทยวและใชบรการจากอทยาน ฯ เปนจานวนมาก ซงเกนความสามารถทอทยาน ฯ จะรองรบได กอใหเกดปญหาความเสอมโทรมของสถานท และทสาคญคอ ปญหาเรองขยะ โดยเฉพาะชวงวนหยดเทศกาล ปลายปจนถงตนปใหม จะมนกทองเทยวเขาไปเปนพนคน ปรมาณของขยะจงมมาก และเกนความสามารถของเจาหนาทในการจดการกบขยะ

DPU

119

5. อทยานแหงชาตดอยขนตาล จงหวดล าพนและจงหวดล าปาง ปญหาขยะ เปนปญหาทเรมมมากข น โดยนกทองเทยวจะนาขยะไปท งตาม ลาหวย

และจะท งไมเปนท จะเหนไดอยางชดเจนวาตลอดเสนทางเดนปา จะมถงขยะขนาดใหญต งอย ซงทางอทยาน ฯ ไดจดเตรยมไวใหแกนกทองเทยว เพอความสะดวกในการจดเกบและนาไปท ง แตกลบพบวานกทองเทยวไมไดท งในถงทเตรยมไว แตกลบท งในปาบาง ทจดชมววบาง ขยะเหลาน สงกลนเนาเหมนไปทว เจาหนาทตองมภาระเพมมากข นในการเกบขยะเหลาน นอกเหนอจากการดแลรกษาปา นอกจากน ทางอทยาน ฯ ยงประสบปญหาในการกาจดขยะ เพราะทางอทยานฯไมมเตาเผาขยะ จงตองแกไขปญหาโดยการขดหลมฝง การขดหลมดงกลาวอาจกอใหเกดปญหาในทางนเวศตามมา เพราะขยะบางชนดสามารถยอยสลายเองไดตามธรรมชาต แตบางชนดไมสามารถยอยสลายไดเอง เชน ขวดพลาสตก

6. อทยานแหงชาตเขาใหญ อ าเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา ปญหาในเรองความสะอาด เนองจากมขยะมลฝอยและสงปฏกลจากนกทองเทยวเปน

การเพมภาระแกหนวยงานทรบผดชอบ โดยเฉพาะในวนหยดนกขตฤกษ มนกทองเทยวจานวนมากทาใหมปญหาขยะตกคาง นอกจากน ยงมปญหานกทองเทยวรบกวนธรรมชาตและสตวปา นกทองเทยวชอบใหอาหารสตว ทาใหสตวมารอและถกรถชนหรอทบตาย หรอสตวมาคยเขยกนอาหารทนกทองเทยวท งไวแลวตาย เปนตน 4.8.3 การขาดการจดระบบของกฎระเบยบอทยานแหงชาต

อทยานแหงชาตแตเดมอยในความดแลของกรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ซงไดออกกฎระเบยบเพอบงคบใชในอทยานแหงชาตไวจานวนหนง ตอมา เมอไดมการโอนหนวยงานททาหนาทดแลอทยานแหงชาตมาใหกบ กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กไดมการโอนเอาเจาหนาทในสวนอทยานแหงชาต และระเบยบตาง ๆ ของกรมปาไมทใชบงคบอยเดมมาดวย จากน นไดมการเปลยนผใชอานาจตามระเบยบเหลาน นจากเจาหนาทของกรมปาไม ฯ มาเปนเจาหนาทของกรมอทยานแหงชาต ฯ ในชวงแรกมความสบสนในการใชอานาจของเจาหนาทอยบาง เนองจากเจาหนาทอทยานแหงชาตแตเดมขณะทสงกดกรมปาไม ฯ สามารถใชระเบยบซงออกโดยอาศยอานาจของพระราชบญญต ปาไม พ .ศ . 2484 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 และพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 แตหลงจากโอนยายมาแลว เจาหนาทสามารถใชระเบยบทออกโดยอาศยอานาจของพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 เทาน น ปญหาน ไดรบการแกไขแลวจากพระราชกฤษฎกาปรบปรงอานาจหนาทและกจการของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทได มการใหอานาจเจาหนาทของกรมอทยานแหงชาตสามารถใชอานาจตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 และพระราชบญญตปาสงวน พ.ศ. 2507 ได

DPU

120

และเมอไดมการโอนอทยานแหงชาตมาแลวหนวยงานตาง ๆ ภายในกรมอทยานแหงชาต ฯ ไดมการออกระเบยบภายในข นเพอความสะดวกในการปฏบตงานของตน ซงจากการรวบรวมพบวา ระเบยบเหลาน มการออกทกระจดกระจาย เนนการใชงานเฉพาะหนา และไมมการจดหมวดหมใหเปนระบบ ทาใหผปฏบตและผมาตดตอเกดความสบสนในการปฏบตตามระเบยบเหลาน

ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร คณบดคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ไดใหสมภาษณวา กฎหมายเกยวกบการทองเทยวในปจจบนมมากอยแลว เชน พระราชบญญตทใชบงคบแกอทยานแหงชาต พระราชบญญตปาไม พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต ควรนาพระราชบญญตเหลาน มาใชรวมกน ปจจบนอยคนละทละทาง ทาใหมปญหาไปกระทบราษฎร (สมภาษณโดยผวจย เมอวนท 30 มถนายน 2546) 4.8.4 ความหนาแนนของนกทองเทยวในอทยานแหงชาตบางแหง

จากการศกษาของ TDRI18 เกยวกบการทองเทยวในอทยานแหงชาตน นพบวา

นกทองเทยวจะเขาไปเทยวในอทยานแหงชาตอยางกระจกตวเปนชวงเวลา โดยเฉพาะชวงวนหยดและวนนกขตฤกษ จะเกนความสามารถทอทยานจะรองรบได ทาใหจราจรตดขดและเกดความแออดในสถานท ตวอยางเชน ดอยสเทพ ดอยอนทนนท

จากการศกษาตวเลขสถตนกทองเทยวททองเทยวในอทยานทวประเทศไทย ชวงเวลา 10 ป (พ.ศ. 2528 – พ.ศ. 2538) พบวาจานวนนกทองเทยวเพมข นเกอบสามเทาตว จากป พ.ศ. 2528 มนกทองเทยวจานวน 4,050,313 คน จากอทยานท งทางบกและทางทะเลจานวน 54 แหง เพมข นเปน 12,047,542 คน ในป พ.ศ. 2538 จากอทยานทวประเทศ 104 แหง สะทอนใหเหนถงความนยมของนกทองเทยวในการเขาไปพกผอนหาความเพลดเพลนในพ นทธรรมชาตมากข น เพอหนความแออดของเมอง

คาใชจายของนกทองเทยวทมาเทยวในอทยาน ฯ จะตากวาคาใชจายเฉลยของการทองเทยวทวไปคอ นกทองเทยวคนไทยประมาณ 207 – 447 บาทตอคนตอคร ง และ 346 – 1,023 บาทตอคนตอคร งสาหรบนกทองเทยวชาวตางประเทศ สวนการใชเวลาในอทยานน น นกทองเทยวชาวไทยจะใชเวลาในอทยานประมาณ 1 – 1.6 วนตอคร ง สวนนกทองเทยวชาวตางประเทศจะใชเวลา 2 – 3 วนตอคร ง

ธรกจการทองเทยวสวนมาก มกจะเนนการหาผลกาไรจากกจการทองเทยวมากกวาทจะสนใจอนรกษสภาพแวดลอม จงเปนเหตใหสภาพธรรมชาตถกทาลายลง ในตางประเทศกเชนกน อทยานนกเพนกวนและสงโตทะเลทประเทศออสเตรเลย ไดเปดรบนกทองเทยวใหเขาชมในปรมาณ

18 โครงการศกษาเพอจดทาแผนแมบทการพฒนาการทองเทยวของประเทศไทย สถำบนวจยเพอกำรพฒนำประเทศไทย มนำคม 2540 หนำ 21

DPU

121

มาก ทาใหเกดผลลบตอการดารงชวตของสตวดงกลาว จนในทสดทางการของประเทศออสเตรเลยตองเขาควบคมปรมาณนกทองเทยว เพอมใหเปนอนตรายตอการดารงชวตของสตวสงวน 4.8.5 การใหบรการแกนกทองเทยวยงไมมประสทธภาพ

อทยานแหงชาตบางแหง ยงไมสามารถใหบรการแกนกทองเทยวไดอยางมประสทธภาพ ขอบกพรองในการใหบรการน น ไดแก

1. การใหบรการดานสาธารณปโภคและความสะดวกสบายแกนกทองเทยว

หองสขามไมเพยงพอ บางแหงขาดแคลนน า ไมมผรบผดชอบ ทาใหหองน าหองสขาเส อมโทรมไมสามารถใชประโยชน ได และไ มสะดวกสบายแกผอาวโสและสตร

ศาลาพกรอน จดชมววมนอย มานง เกาอ มไวบรการไมเพยงพอ หรอไมสะอาด และไมอยในสภาพด

สถานทจอดรถบางแหงไมสะดวกตองเดนเทาเปนระยะไกล หรอบางแหงมสถานทจอดรถแตจอดไดจานวนจากด ในบางชวงเวลา บางฤดกาลนกทองเทยวเดนทางมาเยยมชมมากกวาปกต กอใหเกดความหนาแนนคบคง

บรการแสงสวาง ไฟฟา และโทรศพทสาธารณะไมเพยงพอ จานวนบานพกในอทยานแหงชาตมจานวนนอย ไมพอตอความตองการ

จะเหนไดจากตวเลขจานวนบานพกในปจจบน อทยานแหงชาตทางบกทมบานพกมจานวน 53 แหง บานพกมจานวน 927 หลง พกได 3,883 คน สวนคายพกน นมท งหมด 16 หลง พกได 655 คน สาหรบอทยานแหงชาตทางทะเลทมบานพกมจานวน 24 แหง จานวนบานพก 112 หลง พกได 903 คน สวนคายพกมเพยง 1 หลง พกได 10 คนเทาน น การจองบานพกในอทยานแหงชาตโดยผานทางอนเตอรเนต www.dnp.go.th น นยงไมสามารถตดตอไดทกอทยานฯ

2. ความปลอดภยของนกทองเทยว

ความปลอดภยในชวตและทรพยสน อทยานแหงชาตยงขาดเจาหนาทผดแลในบรเวณทเปนอนตราย เชน หนาผา น าตก ขาดระบบเตอนภย ขาดปายและทางเดนทชดเจนซงเมอเกดปญหานกทองเทยวหลงปา กกอใหเกดภาระคาใชจายในการตดตามหาตวนกทองเทยวอกดวย

DPU

122

ความปลอดภยจากโจรผราย ตามแนวเสนทางควรต งดานจดตรวจหรอหนวยรกษาความปลอดภยเปนระยะ ควรจดใหมเจาหนาทปฏบตอยในระยะทไมไกลจากทพก

ความปลอดภยจากสตว ท งสตวเล ยงและสตวปา ควรมปายเตอนภยจากสตวปา เชน ชาง เสอ ง หรอสตวอนตรายอน ๆ

ความปลอดภยจากภยธรรมชาต เชน อทกภย วาตภย การทองเทยวเดนปาในชวงฤดฝนอาจประสบอนตรายจากน าปาไหลหลาก จากภเขาสหบเขาอยางรวดเรว ทาใหเกดอนตรายตอยานพาหนะ ทรพยสน และตวนกทองเทยวได

3. การบรการดานขอมลสอสาร

การเขาถงอทยานแหงชาต ระบบการช ทางยงไมดพอ ปายบอกทางและสถานทตาง ๆ ในบรเวณอทยานยงไมละเอยดและเปนสากล ทาใหนกทองเทยวตางชาตไมเขาใจและหลงทาง

บรการของอทยานแหงชาตของไทย ทใหแกนกทองเทยวคอนขางจากด สวนใหญเปนบรการข นพ นฐาน มบรการดานขอมล ระบบการสอความหมายคอนขางนอย การจดนทรรศการจาเจ

กจกรรมการทองเทยวเชงนเวศทจดใหแกนกทองเทยวยงมนอย หรอมอยางจากด เพราะขาดเจาหนาท ทจะทาหนาทบรการแกนกทองเทยว

4.8.6 ปญหาการจดเกบและก าจดขยะ

อทยานแหงชาตเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาต ทนกทองเทยวใหความสนใจ

เดนทางไปเยอนมาก จากสถตนกทองเทยวในป พ.ศ. 2545 มนกทองเทยวจานวน 15,291,845 คน ซงหากคดเฉลยเปนรายบคคลแลว นกทองเทยว 1 คน จะกอใหเกดขยะในปรมาณ 0.8 – 1 กโลกรมตอวน โดยเฉพาะแหลงทองเทยวประเภทเกาะทมเน อทจากดและอยหางไกลจากพ นดน เชน เกาะสมลน เกาะสรนทร เกาะเสมด เกาะตะรเตา ดวยสภาพทเปนเกาะทาใหการ จดการและกาจดขยะคอนขางลาบาก แนวทางการจดการทกระทาอยคอ การเกบรวบรวมขยะไว แลวลาเลยงทางเรอไปกาจดบนฝงพ นดน ซงส นเปลองและยอยยากมากทเดยว

ขยะในทศนะของคนสวนใหญคอของไรคา ดงน น ทางเลอกทงายทสดคอ การเกบไปท งทถงขยะ สวนจะกาจดอยางไรน นเปนเรองไกลตว โดยหารไมวาสดทายแลวสงทคดวาหมดภาระหนาท กลบเปนเพยงการเรมตนของปญหาทใหญกวาในระดบสงคมสวนรวม ทกลาวเชนน

DPU

123

เพราะวาขยะมลฝอยแตละชนด แมจะสามารถยอยสลายไดเองตามธรรมชาต แตระยะเวลาทใชในการยอยสลายตองอาศยระยะเวลาทยาวนานแตกตางกนไป เชน

เศษกระดาษ ใชเวลา 2 – 5 เดอน ถวยกระดาษเคลอบ ใชเวลา 5 ป กระปองอลมเนยม ใชเวลา 80 – 100 ป ถงพลาสตก ใชเวลา 6 เดอน – 450 ป โฟม ใชเวลายอยสลายยาวนานจนไมอาจคานวณได

เปนททราบกนดวา โฟมเปนวสดทมผลกระทบตอสงแวดลอมสงนบต งแตการผลตทมการใชสาร CFC ซงมผลตอการทาลายโอโซนในช นบรรยากาศ การกาจดโฟมจงกระทาไดยาก เพราะการฝงกลบโฟมทมรพรนมากและน าหนกเบาทาใหเปลองท สวนการเผาจะทาใหมการปลอยกาซพษออกสบรรยากาศ ซงเปนสวนหนงทสงผลใหโลกรอนข นทกป และแมโฟมจะเปนภาชนะทสรางปญหาใหกบโลกมากมายดงกลาว แตความตองการในการใชประโยชนจาก โฟม กลบไมมททาวาจะลดลงเลย โดยเฉพาะในอทยานแหงชาตทนกทองเทยว รานคา และรานอาหารยงตองการความสะดวกสบาย จงเลอกใชภาชนะบรรจอาหารทใชแลวสามารถท งไดโดยงาย คอ กลองโฟมนนเอง

การจดเกบและการกาจดขยะ ยงไมสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพ เนองจากขอจากดดานงบประมาณ บคลากร และสถานทกาจดขยะ ซงในปจจบนหาไดยาก เนองจากการไมยอมรบของประชาชนในพ นท นอกจากน สวนประกอบของขยะในปจจบนไดเปลยนแปลงไปเปนวสดทยอยสลายไดยาก และมวตถอนตรายในปรมาณทมากข น เชน โฟม ภาชนะพลาสตก แกว ขวดเครองดม เปนตน

การศกษาของ TDRI ในป พ.ศ. 2540 19 ไดทาการศกษาพฤตกรรมของนกทองเทยวท งชาวไทยและชาวตางประเทศ ใน 3 อทยานแหงชาต ไดแก อทยานแหงชาตเขาใหญ อทยานแหงชาตดอยอนทนนท และอทยานแหงชาตดอยสเทพ – ปย ผลการศกษาสรปไดวา

นกทองเทยวทนยมไปอทยานแหงชาต มจดประสงคของการไปทองเทยวเพอการพกผอนชมวว เปลยนบรรยากาศ ไมเนนกจกรรมทตองออกกาลงกาย หรอชมนทรรศการ ซงตางจากนกทองเทยวทางตะวนตก จากการสมภาษณเจาหนาทในศนยบรการพบวา นกทองเทยวไทยไมคอยใหความสนใจในนทรรศการและขอมลเทาใดนก นกทองเทยวไทยนยมนาเอาอาหารไปรบประทานภายในอทยานฯ ทาใหเกดขยะซงเปนปญหาใหญของอทยานแหงชาตทกแหง เชน อทยานแหงชาตดอยสเทพมขยะมากถง 3 ตนตอวน

การทองเทยวในอทยานแหงชาตยงไมใชการทองเทยวเชงนเวศทแทจรง เพราะขาดองคประกอบดานความร การมสวนรวมของทองถน และสรางภาระแกระบบนเวศในรปของขยะ การรบกวนสตวในเวลากลางคน

19 การทองเทยวไทย วสยทศน 2555 หนำ 20

DPU

124

4.8.7 ปญหาบคลากรและงบประมาณไมเพยงพอ

ในการบรหารจดการอทยานแหงชาตซงเปนงานเพอคมครองรกษา และฟนฟทรพยากรธรรมชาต ระบบนเวศวทยา การดารงชพของสงมชวตและคณภาพสงแวดลอมในพ นทน น ใหคงสภาพและบทบาทหนาทไวดงเดม จาเปนตองอาศยเครองมอในการบรหารจดการ คอ การจดทาแผนแมบทการจดการพ นทอทยานแหงชาต ซงใชเปนแนวทางในการบรหารงานอทยานแหงชาตใหเปนไปอยางมระบบ มประสทธภาพและตอเนอง สามารถตดตามประเมนผลไดงายและสะดวก ตลอดจนสามารถปองกนและแกไขปญหาตางๆ ไดอยางถกตองตามหลกวชาการ เพอใหการจดการอทยานแหงชาตบรรลตามวตถประสงคหลกของการจดต งอทยานแหงชาตตอไป แผนแมบทของอทยานแหงชาต จดทาข นโดยมวตถประสงคเพอ

1. ใหการบรหารจดการอทยานแหงชาตเปนไปอยางมระบบและมรปแบบ 2. ใหการพฒนาและการบรหารจดการอทยานแหงชาตมลาดบข นตอน และมวธการ ทแนนอนไมเปลยนไปตามผบรหารในแตละยคแตละสมย แตปรากฏวาในการจดทาแผนแมบทการจดการพ นทอทยานแหงชาตน น ประสบ

ปญหาอนเนองมาจาก 1. ผจดทาแผนแมบทไมใชผทปฏบตงานในพ นท ทาใหแผนแมบทบางคร งมการวาง

แนวทางในการปฏบตงานในรปแบบทไมสามารถปฏบตงานไดจรง หรอปฏบตไดแตไมสามารถอานวยประโยชนไดอยางเตมท

2. การจดทาแผนแมบทไมไดคานงถงงบประมาณทไดจดสรรใหกบกรมอทยาน ฯ ทาใหการเขยนแผนแมบทสญเปลา เพราะไมสามารถปฏบตไดจรงอยางแนนอน เนองจากงบประมาณทไดรบจรงไมเพยงพอตอการดาเนนการตามแผน รฐบาลไทยไดลงทนในการสรางบคลากรดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปน

จานวนมาก แตการพฒนาไมเปนไปอยางตอเนอง การพฒนาบคลากรในระบบราชการไทยใชการสมมนาเปนหลก และการสมมนาสวนใหญเปนการใหความรหรอสมผสปญหาเพยงผวเผน เหมาะกบการสรางวสยทศน (Vision) เทาน น นอกจากน ยงมขอจากดทสาคญคอ ฐานขอมลทใชในการตดสนใจยงมอยอยางจากด หนวยราชการหลายหนวยมระบบสารสนเทศทางภมศาสตร และมอปกรณคอมพวเตอรทนาสมย ซงใชงบประมาณมาก แตไมสามารถนามาใชงานดานการตดสนใจและการบรหารไดอยางเตมท ขณะทบางอทยาน ฯ ไดรบงบประมาณในการจดซ อเครองมอเครองใชในการปฏบตงานไมเพยงพอ

ทสาคญอกประการหนงคอ ระบบการบรหารราชการแผนดนของไทยเปนระบบทมกฎระเบยบแนนหนา ขาดความยดหยน ในขณะเดยวกนผลตอบแทนกตาเมอเทยบกบภาคเอกชน เปนผลใหราชการไทยตองสญเสยขาราชการทมความสามารถไปเปนจานวนมาก ขาราชการทมความสามารถทเหลออยกสญเสยกาลงใจในการปฏบตหนาท

DPU

125

นอกจากน จานวนบคลากรของอทยานแหงชาตไมเพยงพอตอการปฏบตหนาท ปองกนและปราบปราม ปจจบนในแตละอทยาน ฯ จะมขาราชการประจาเพยง 2 – 5 คนเทาน น ลกจางประจา 10 – 20 คน ลกจางชวคราว 100 – 200 คน ซงในสวนของลกจางเหลาน ไมมอานาจในการกระทาการใด ๆ ได 20 สวนใหญเปนคนในพ นท เมอพบราษฎรทาผดกจะไมเขาไปจบกมเนองจากเหนแกพวกพองเฉลยแลวเจาหนาท 1 คน ตองดแลพ นทถง 20 – 30 ตารางกโลเมตร จงเปนปญหาตอการปฏบตงานอยางยงททาใหไมสามารถดแลพ นทอทยาน ฯ ไดอยางทวถง

จากแบบสอบถามหวหนาอทยานแหงชาตจานวน 85 แหง เกยวกบปญหาการบรหาร

และจดการอทยาน ฯ ผลประมวลไดดงน

ปญหาเกยวกบการบรหารและจดการ เพยงพอ ไมเพยงพอ ไมมความเหน

1.อทยานแหงชาตททานรบผดชอบ มเจาหนาทเพยงพอตอการปฏบตหนาท หรอไม

2.อทยานแหงชาตททานรบผดชอบ ไดรบงบประมาณเพยงพอตอการปฏบตงาน หรอไม

3.อทยานแหงชาตททานรบผดชอบมวสดอปกรณ เครองมอเครองใชเพยงพอตอการปฏบตงาน หรอไม

10 แหง

10 แหง

6 แหง

73 แหง

72 แหง

76 แหง

2 แหง

3 แหง

3 แหง

จากการประมวลผลแบบสอบถามความคดเหนของหวหนาอทยานแหงชาต ประมาณ

90 เปอรเซนต มความเหนวา เจาหนาทผปฏบตหนาทในอทยาน ฯ งบประมาณทอทยาน ฯ ไดรบ วสดอปกรณ เครองมอเครองใช มไมเพยงพอตอการปฏบตงาน

อนง จากปญหาการบรหารจดการอทยานแหงชาตดงทไดกลาวมาแลว กอนทจะเขาสบทท 5 ในเรองแนวทางแกไขปญหา ผวจยขอหยบยกตวอยาง การบรหารจดการอทยานแหงชาตในตางประเทศมานาเสนอ เพอประกอบการเสนอแนวทางการแกไขปญหาการบรหารจดการอทยานแหงชาตในประเทศไทยตอไป

20 ควำมคดเหนของหวหนำอทยำนแหงชำตเขอนศรนครนทร จำกแบบสอบถำมของผวจย

DPU

126

4.9 ตวอยางการบรหารจดการทองเทยวเชงนเวศในอทยานแหงชาต ตางประเทศ

4.9.1 ประเทศออสเตรเลย

เนองจากการทองเทยวมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศออสเตรเลย เปนอยางยง อตสาหกรรมการทองเทยวของประเทศออสเตรเลยมสวนแบงรายไดเขาประเทศมากทสดประมาณ รอยละ 12 ของรายไดท งหมดของประเทศทไดจากการสงออก ในป ค.ศ.1993-1994 และทาใหเกดการจางแรงงานโดยทางตรงและโดยทางออม มากกวารอยละ 6 ของแรงงานโดยรวม การไหลเขาของนกทองเทยวตางชาตมถง 3.4 ลานคนในป 1995 และเกอบจะ 2 เทา คอ ประมาณ 6.3 ลานคน ในป ค.ศ. 2000 สภาพแวดลอมทางธรรมชาตเปนองคประกอบสาคญของการทองเทยวของออสเตรเลย วนอทยานแหงชาตทสาคญไดรายงานตวเลข การเพมข นของนกทองเทยวจากป 1982 ถงป 1991 น นมถง 4 เทา นอกจากน จากการสารวจของรฐบาลแสดงให เหนวา รอยละ 53 ของนกทองเทยวชาวออสเตรเลยทเปนผใหญจะวางแผนทองเทยวลวงหนาถง 1 ป และมกนยมแหลงทองเทยวทเปนธรรมชาต21

เดอนธนวาคม ค.ศ. 1992 รฐบาลออสเตรเลยไดออกกฎหมายเพอใชเปนกลยทธระดบประเทศในการพฒนาระบบนเวศใหยงยน กฎหมายดงกลาวไดผานกระบวนการขอความเหนและคาปรกษาจากองคกรภาครฐอยางกวางขวาง ตลอดจนการจดใหมสมมนาเชงปฎบตการในหวขอน ใน ทก ๆ มลรฐทวประเทศ โดยไดเชญผแทนจากภาคอตสาหกรรม นกอนรกษนยม และผนาชมชนมารวมอภปราย นอกจากน มลนธเพอการอนรกษแหงประเทศ ออสเตรเลยและกองทนพทกษรกษาธรรมชาตแหงโลก ไดใหความเหนชอบสนบสนน ประเทศ แคนาดา เดนมารก สวเดน อฟรกาใต เนเธอรแลนด และสหรฐอเมรกา กกาลงศกษาหนทางทจะนานโยบายเดยวกนน มาใชกบประเทศตนเชนกน

ตวอยางหนงของอทยานแหงชาตในประเทศออสเตรเลยคอ ทงSavannah ทางตอนเหนอของประเทศ เปนพ นททต งอยตามความยาวของอาว Carpentaria เปนพ นทหางไกลทมอาณาเขต 200,000 ตารางกโลเมตร ต งแตอดตจนกระทง ป ค.ศ. 1980 ยงไมมใครเขาไปถง John Courtenay ไดเสนอแนวคดใหมการจดต งสมาคมมคคเทศกอาชพข น22 โดยสมาชกจะบรจาคเงนสนบสนนและกาหนดแนวปฏบตสาหรบมคคเทศก จดต งโรงเรยนฝกอบรมมคคเทศก ซงจะม

21 Barbara Jones and Tanya Tear, “Australia’s National Ecotourism Strategy” Industry and Environment (UNEP) January – March 1995, p.55. 22 John Courtenay “Savannah Guides” Australia British Airways Tourism for Tomorrow Awards 1996 Pacific Region.

DPU

127

หลกสตรอบรมปละ 2 คร ง วทยากรจะเปนนกวทยาศาสตร นกชววทยา และคนพ นเมอง มคคเทศก ของ Savannah จะตองอาศยอยในพ นทน นระยะยาว มหนาทในการใหความรและอบรมนกทองเทยวและชมชนในอนทจะชวยกนปกปองทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม โดยปกตแลว อทยานแหงชาตแหงน จะไมเปดรบนกทองเทยวทมาโดยลาพง และจะมระบบบรหารจดการโดยใหความรวมมอกบมคคเทศกทองถน เพอขจดขอขดแยงทอาจเกดข นได

มคคเทศกแหง Savannah จะมความทกษะและความเชยวชาญอยางมาก มคคเทศกทกคนจะมแหลงขอมลทตนเองสามารถคนควาหาความรเพมเตมได เพอสาหรบตอบคาถามแกนกทองเทยว 4.9.2 ประเทศนวซแลนด

นวซแลนด เปนหนงในหลาย ๆ ประเทศทมรายไดอนดบหนงจากการทองเทยว ท งน เนองจากสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตทสวยงามและอดมสมบรณ ท งยงไดรบการรกษาใหคงสภาพเดมอยางดเยยม ดวยเหตน ผประกอบการทางดานการทองเทยวเชงนเวศและการผจญภยจานวนมาก จงตระหนกในความสาคญของธรรมชาต หนมาพฒนาสภาพแวดลอมใหมความยงยน และปฏบตตามมาตรการปกปองและอนรกษธรรมชาตอยางเครงครด รฐบาลนวซแลนดไดออกมาตรการอนรกษสงแวดลอมมากมาย เชน การบาบดน าเสยและกาจดขยะในอทยานแหงชาต การคงไวซงมาตรฐานความปลอดภยในการทองเทยวแบบผจญภย การสนบสนนผลตภณฑใหม ๆ เพอการทองเทยวทไมสงผลกระทบตอระบบนเวศ ตลอดจนวธการแกไขปญหาตางๆ ทธรกจการทองเทยวเชงนเวศและการผจญภยจะตองเผชญ

วธการหนงในการจดการการทองเทยวเชงนเวศกคอ การใหคนทองถนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการ เชน จดสรางบานพกใหนกทองเทยวไดสมผสธรรมชาตโดยรอบ และสนกกบการทากจกรรมตาง ๆ จดใหมทางเดนเทาทยวยใหคนตองการเอาชนะหลายเสนทาง ทใชเวลาเดนประมาณ 10 – 15 นาท จนถงแบบทตองเดนตลอดท งวน เนองจากธรรมชาตของมนษย และแสวงหาประสบการณการคนพบธรรมชาต กจกรรมทใหโอกาสคนไดพบกบสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ไดแก การพายเรอแคน ดาน า เดนปา เปนตน

วฒนธรรมเปนสงสาคญประการหนงของการทองเทยวเชงนเวศ วฒนธรรมคอวถความเปนอยของมนษย ดงน น การเปดโอกาสใหนกทองเทยวเดนทางเขามาเยยมชมชน อาจทาใหคนในชมชนสญเสยความเปนสวนตว แตขณะเดยวกนกจะทาใหคนในชมชนรสกชนชม ยนดทนกทองเทยวไดเขามาคนพบวถชวตความเปนอยของคนในชมชน ตวอยางเชน ในหมบานแหงหนงในประเทศนวซแลนด นกทองเทยวไดเขามาเรยนรเรองของแกะ 5,000 ตวทอยในหมบาน เขาไดเขามามสวนรวมและใชชวตกบคนในหมบาน เชน ชมการตอนฝงแกะดวยสนขเล ยงแกะ และชวยตดขนแกะ เปนตน การทองเทยวเชงนเวศจงไมใชการเฝาดเพยงอยางเดยว แตควรลงมอกระทาดวย ท งน จะเปนการสรางความเขาใจและจารกในความทรงจาของนกทองเทยวตลอดไป

DPU

128

นอกจากน บรษททองเทยวตาง ๆ ยงจดรายการนาเทยวโดยการหารอกบผแทนของชมชนทองถนอยเสมอ เชน ชาวเมาร เพอใหแนใจวารายการนาเทยวน นไมไดมผลกระทบในแงการดหมนวฒนธรรมและไมไดละเมดกฎปฏบตตาง ๆ ของทองถน โดยเฉพาะอยางยง ไมตองการใหถกมองไปวาเปนคนนอกทไมใสใจ หรอไมเคารพในสถานท พลเมอง และวฒนธรรมของทองถนน น วธน จะทาใหคนในทองถนเกดความสานกรวม และเปนสวนหนงในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศและวฒนธรรมดวย

ในประเทศนวซแลนด การทองเทยวเชงนเวศและผจญภยจะเตบโตเรวทสด นวซแลนดมความเชยวชาญมากในการจดการทองเทยวรปแบบน นกทองเทยวยนดเสยคาใชจายในการเดนทาง หรอชาระคาบรการตาง ๆ เพอใหไดรบความสนกสนานและประสบการณทมคณคา นอกจากน นวซแลนดยงม “สภาการทองเทยวแบบผจญภย” 23 ซงหนวยงานน มวตถประสงคเพอสนบสนนการพฒนามาตรฐานความปลอดภยของการทองเทยวแบบผจญภย ตลอดจนผลประโยชนของลกคาและผดาเนนธรกจการทองเทยว คณะกรรมการของสภา ฯ ประกอบดวยผดาเนนธรกจการทองเทยว บคคลจากองคกรเกยวกบการทองเทยวแบบผจญภย และสมาคมอตสาหกรรมการทองเทยวนวซแลนด สภาการทองเทยวแบบผจญภยน จะวางกฎระเบยบในเรองความปลอดภย การปฏบตทางสงแวดลอม และการใหบรการนกทองเทยว นอกจากน น ยงไดกาหนดมาตรฐานข นตาทผดาเนนธรกจทองเทยวจะสามารถปฏบตตามได ท งน เพอมงหวงทจะปรบปรงมาตรฐานการใหบรการแกนกทองเทยว จากน นจะมการประเมนผดาเนนธรกจการทองเทยวในดานการจดการ การดาเนนงาน รวมถงเจาหนาท สถานท และอปกรณ โดยการทองเทยวของประเทศนวซแลนดจะใหใบประกาศรบรองความนาเชอถอ และจะไดรบการอนมตและอนญาตใหใช “เครองหมายรบรองความนาเชอถอ” ในเอกสารประชาสมพนธไดดวย

ตวอยางหนงของสถานททองเทยวในนวซแลนดคอ ถ าหนอนเรองแสงไวโดโม (Waitomo Glowworm Caves) 24ต งอยในเขต Waitomo ของเกาะเหนอ ประเทศนวซแลนด หางจากตวเมอง Auckland ทางทศใต การบรหารจดการนาเทยวทถ าดงกลาว จดการไดเกดประโยชนสงสดแกนกทองเทยวเปนอยางมาก ท งในแงการชนชมความงดงามจากการสรางสรรคของธรรมชาต และการเรยนรความงดงามน น ๆ นอกจากน นกทองเทยวยงไดรบความปลอดภยและความสะดวกสบายตลอดเวลาการทองเทยวอกดวย ศนยบรการนกทองเทยวนอกจากจะมหองจาหนายบตรเขาชมแลว ยงจดนทรรศการเกยวกบถ าหนอนเรองแสง และขอควรปฏบตตวของนกทองเทยวในขณะเทยวชมภายในถ า การเดนทางเขาชมภายในจะมมคคเทศกของศนยบรการนานกทองเทยวเขาชมเปนกลม ๆ ละไมเกน 15 คน และเวนระยะเวลาหางกลมละประมาณ 15 – 20 นาท ท งน เพอปองกนความแออดในตวถ าและความสามารถในการรองรบของพ นท มคคเทศกสวนใหญเปนคนพ นเมองเผาเมาร เสนทาง

23 “มาตรฐานในการทองเทยวเชงนเวศและการผจญภย” จลสารการทองเทยว ปท 17 เลมท 1 มกราคม – มนาคม 2541 หนา49-50 24 น ำชย ทนผล “ทองเทยวธรรมชำตและศกษำ Waitomo Glowworm Caves” แมโจปรทศน ปท 3 ฉบบท 3 พฤษภำคม – มถนำยน 2545 หนำ 78 - 82

DPU

129

เดนภายในถ าเนนความสะดวกสบายในการเดน ความปลอดภยของนกทองเทยว และการปองกนความสญเสยของระบบนเวศ ตลอดจนการรกษาความงดงามของหนงอกหนยอย และระบบนเวศทเหมาะสมสาหรบการดารงชวต และการดารงเผาพนธของหนอนเรองแสง นอกจากน ทางถ ายงจดหองอาหาร หองสขา และรานจาหนายของทระลก รวมท งทนงพกอนรมรนของตนสน Redwood ซงจดไวบรการนกทองเทยว 4.9.3 ประเทศสหรฐอเมรกา

อทยานแหงชาตของประเทศสหรฐอเมรกาดแลบรหารจดการโดยกรมอทยานแหงชาต กระทรวงมหาดไทย

กรมอทยานแหงชาตของประเทศสหรฐอเมรกาไดจดทาโครงการนารอง 2 โครง การ ซงจะเปนประโยชนแกนกทองเทยวกลมใหญ และแกไขปญหาจราจรภายในอทยานฯ ตวอยางเชน หบเขา Yosemite และ Grand Canyon ทมชอเสยงไปทวโลก ไดมการจดระบบการใหความสะดวกแกนกทองเทยวในชวงฤดกาลทองเทยวทหนาแนน ดวยการจดสถานทจอดรถใหแกนกทองเทยว และจดใหมรถบส และรถราง รบนกนกทองเทยวเขาไปเทยวชมในเขตอทยานฯ บรการดงกลาวน จะชวยแกปญหาการรองรบนกทองเทยวไดเปนอยางด และยงสามารถเพมปรมาณนกทองเทยวไดอกดวย 25

อทยานแหงชาต Zion กไดมการจดระบบการขนสงโดยใหรถบสรบสงนกทองเทยวในฤดกาลทมนกทองเทยวหนาแนนเชนกน คอชวงระหวางเดอนมนาคม – เดอนตลาคม รถรบนกทองเทยวจะจอดแวะ 9 จด ชมทศนยภาพใน Zion Canyon และ 6 จด ในตวเมอง Springdale นกทองเทยวสามารถจอดรถยนตของตนไวในเมองและนงรถบสดงกลาวเขามาทศนยบรการนกทองเทยวของ Zion Canyon ซงจดแสดงภาพและวดทศนใหนกทองเทยวไดชมเพอวางแผนการทองเทยว คาตวในการเดนทางดวยบสดงกลาวไมจดเกบ เพราะถอวาไดเกบรวมอยในคาเขาเทยวชมแลว 26 มลรฐฮาวาย ประเทศสหรฐอเมรกา

ในฮาวาย มหนวยงานหลายแหงดาเนนการใหความรเกยวกบสงแวดลอมและการทองเทยว หนวยงานดงกลาวมท งภาครฐ และภาคเอกชน กจกรรมทดาเนนการน น ครอบคลมเรอง

25 David Bruce Weaver “Ecotourism as Mass Tourism: Contradiction or Reality?” Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly; Ithaca; Cornell University; School of Hotel Administration April 2001 26 http://www.desertusa.com/zion/du_znpmain.html

DPU

130

การพฒนาโปรแกรมสอความหมายธรรมชาต การทศนศกษา และการพฒนาศกยภาพของบคลากรในอตสาหกรรมทองเทยว หนวยงานทดาเนนการในการใหความรดงกลาวน ไดแก 27

Hawaii Nature Center Wilderness Hawaii Sea Life Park University of Hawaii Interpretive Hikes and Nature Walks

นอกจากน ยงมหนวยงานทมสวนเกยวของในการผลกดนใหเกดการทองเทยวเชงนเวศในฮาวาย โดยการศกษาวจย การทาแผนปฏบตการ การใหบรการ และการดแลรกษาพ นททองเทยว หนวยงานดงกลาวไดแก

องคกรภาคเอกชน ทใหความสนใจและมกจกรรมมากมาย เชน

1000 Friends of Kauai เปนการรวมตวของนกอนรกษ ต งเมอป ค.ศ. 1979 กจกรรมทดาเนนการจะเนนเรอง Aquaculture, Sustainable Farming, Recycle

The Alliance เปนการรวมตวของนกอนรกษและกจกรรม จะเนนในเรองการทางานในทองถน

Sierra Club หนวยงานน ดาเนนการในกจกรรมระดบชาตและนานาชาตสวนใหญ จะมงประเดนดานการอนรกษ กจกรรมทดาเนนงาน เชน พมพหนงสอ Hiking Softly in Hawaii และ Exploring Nature Safely จดโปรแกรมทศนศกษา และโปรแกรมสอความหมายธรรมชาต เปนตน

Clean Air Team เปนกลมทผลกดนใหเกดการรณรงค Anti-Litter, Trail Cleanup และทก ๆ เสาร – อาทตย จะจดกจกรรม “Look and Learn Excursion” โดยนากลมเดนปาเรมจาก Honolulu Zoo ถง Diamond Head ระยะทางประมาณ 3 ไมล

The Outdoor Circle วตถประสงคของกลมน คอ ทางานกบชมชน โดยมงทจะรกษาสภาพภมทศนของฮาวายไว

Upelo Project เปนการรวมตวของชมชนใน OAHU ทางานเกยวกบการพฒนาทยงยน โดยเนน Marine Ecotourism, Reef Ecosystem เปนตน

27 ยวด นรตนตระกล “Ecotourism ใน Hawaii” จลสารการทองเทยว ปท 16 เลม 1 มกรำคม – มนำคม 2540 หนำ 35 - 38

DPU

131

ภาครฐบาล หนวยงานภาครฐมหนาทดแลรบผดชอบพนททองเทยว การวางแผนและบรหารจดการในเกาะฮาวาย หนวยงานทเกยวของไดแก

Hamakua District Development Council, Inc. (Forest Park Committee) Department of Land and Natural Resources ในหนวยงานน มหนวยงาน

ยอยทรบผดชอบเรองการอนรกษ เชน Division of Conservation and Resources Enforcement, Division of Forestry and Wildlife, Division of Land Management, Division of State Parks and Recreation เปนตน

4.9.4 ประเทศเคนยา

ประเทศเคนยามความภาคภมใจในมรดกล าคาทางธรรมชาตของตน นกทองเทยวนบพนจะมความสนกสนานกบธรรมชาตทสวยงามของดนแดนแหงน ภมทศนและความมเสนหของชวตสตวปาในวถชวตแบบธรรมชาต อทยานแหงชาตเคนยาและพ นทอนรกษตาง ๆ ไดรบการประกาศจดต งข นเพอพทกษรกษาความเปราะบางของระบบนเวศวทยา

การทองเทยวแหงเคนยามบทบาทสาคญในการธารงรกษาวฒนธรรม พ นทธรรมชาตและชวตสตวปาใหยงยน และเพอปกปองใหชอเสยงของประเทศเคนยาคงอยตลอดไปในฉายานามทวา เคนยาเปนดนแดนแหง “วนหยดพกผอนของชวต” (Holiday of a Lifetime) 28

เพอเปนหลกประกนวานกทองเทยวทกคนจะไดรบความสนกสนาน สามารถ ชนชมธรรมชาตไดอยางเตมท และมความรสกปลอดภย เพอปกปองมรดกอนล าคาของประเทศน ผประกอบการธรกจทองเทยวและนกทองเทยวทกคนจะตองปฏบตตามกฎและระเบยบทกาหนดข นโดยอทยานฯ นอกจากน อทยานแหงชาตเคนยายงกาหนดใหนกทองเทยวจะตองเคารพในวฒนธรรมประเพณของคนพ นเมองทองถนดวย พฤตกรรมของนกทองเทยวบางอยางทอาจสรางความราคาญใหแกคนพ นเมอง เชน การถายภาพผคนโดยไมเคารพในวถชวตสวนตวยอมทาไมได การอาบแดดในสภาพโปเปลอยในทสาธารณะเปนเรองผดกฎหมายในเคนยา โดยเฉพาะในหมบานมสลมแถบชายฝงทจะเครงครดตอประเพณอยางมาก นกทองเทยวตองระวงเปนอยางยง

จากการทประเทศเคนยาไดตระหนกถงผลประโยชนและความสาคญยงของทรพยากรสตวปาอนล าคาทตนเองมอยในครอบครอง รฐบาลเคนยาจงมการจดการอยาง รอบคอบและรดกมตอทรพยากร เพอใหเกดประโยชนสงสดและมความยงยนไปถงอนาคต ตวอยางของการจดการ ไดแก29

ระบบการจดเกบคาธรรมเนยมเขาพ นทอนรกษ จะตองใชการรดบตรผานเครองคอมพวเตอร ซงทางบรษททวรจะตองจายเงนลวงหนาใหถกตองครบ

28 “The Wildlife Code” http://www.safariweb.com/kwild/kwsrefer.htm 29 www.tanzania – web.com/home2.htm

DPU

132

ตามจานวนคนและวนทเขาไป เปนวธการหนงทชวยลดการทจรตท งจากบรษทนาเทยวและตวเจาหนาทเอง นอกจากน ยงมเจาหนาทคอยตรวจเชคจานวนคนวาถกตองหรอไม มการอยเกนเวลาทเสยเงนเขาในเขตพ นทหรอไม หากถกตรวจพบกจะถกปรบทนท

การควบคมเวลาเขา - ออกของรถยนต ท งในสวนของโรงแรมทพกและในสวนของพ นทอนรกษ ท งน จะมการกาหนดเวลาเขา – ออก ต งแตเวลา 06.30 จนถงเวลา 18.30 น. ดงน น กอนเวลาหรอหลงเวลาจากน หามเดดขาด มฉะน นจะตองขออนญาตเปนพเศษจากรฐบาลหรอหนวยงานทรบผดชอบในระดบสงโดยตรงเทาน น ซงตองเสยเวลาและคาใชจายทแพงมาก

เหตผลหลกของการกาหนดเวลาเขา – ออกของรถกคอ การไมไปรบกวนหรอทาลายจงหวะของสตวทกาลงลาเหยอ สตวหลายชนดจะเรมออกหาเหยอในเวลาพลบคาหรอตอนดก หากปลอยใหมรถแลนเขา – ออกไดโดยไมมกาหนดเวลาแลว จะทาใหสตวปาตองคอยหลบวงหนเกอบตลอดเวลา และยงเปนการรบกวนวงจรชวตธรรมชาตของสตวปามากเกนไปอกดวย นอกจากน การควบคมเวลายงเปนการปองกนอนตรายทอาจเกดแกนกทองเทยวจากสตวปาบางชนดได

การกาหนดความเรวของรถเมอขบอยในพ นท หรอการตระเวนสองดสตวปา ท งน เพอปองกนอบตเหตอนอาจเกดจากการขบรถชนสตวปา หรอการทสตวปาวงตดหนารถอยางกะทนหน เปนการรกษาชวตสตวปาไว

การหามขบรถออกนอกเสนทางหลกทกาหนด หากถกตรวจพบจะถกปรบ หรออาจถกเชญใหออกจากเขตพ นทไดทนท

การหามลงจากรถโดยเดดขาด เนองจากในทองทงหญาแอฟรกาน นจะมแตความแหงแลงอนแฝงไวดวยอนตรายแทบทกตารางน ว การรกษาความปลอดภยใหแกนกทองเทยวจงเปนเรองสาคญ เพราะหากเกดเหตการณสตวปาทารายคน จะมผลกระทบอยางยงตอภาพลกษณของการทองเทยวเปนอยางมาก

4.9.5 ประเทศคอสตารกา (Costa Rica)

ประเทศคอสตารกา ไดกลายเปนสถานททองเทยวทไดรบความนยมตดอนดบสงสดในป ค.ศ. 1990 เพยง 3 ป เทาน นทตวเลขนกทองเทยวทเดนทางมาคอสตารกา เพมข นถงรอยละ 37 จาก 500,000 คนในป ค.ศ.1991มาเปน 684,000 คนในป ค.ศ.1993 รายไดจากการทองเทยวสงถง 557 ลานดอลลารสหรฐในป ค.ศ.1993 และนกทองเทยวทเดนทางไปใน วนอทยานน นเพมข นจากรอยละ 18 ในป ค.ศ. 1982 เปนรอยละ 54 ในป ค.ศ. 1991 ตวเลขทเพมข นของนกทองเทยวทนยมธรรมชาตเชนน ทาใหรฐบาลของประเทศตางตระหนกในความ จาเปนทจะตองออกกฎหมาย และระเบยบในระดบระหวางประเทศ ระดบภมภาค และระดบประเทศ

DPU

133

ประเทศคอสตารกา จดไดวาเปนประเทศท มการจดการระบบนเวศท มความหลากหลายมากทสดในโลก มากกวา 25 % ของพ นทท งหมดของประเทศจะเปนเขตพ นทอนรกษ จากประวตศาสตรอนยาวนานของดนแดนแหงสนตสขน เปนหลกประกนททาใหเชอไดวาประเทศคอสตารกา เปนประเทศทประสบความสาเรจอยางแทจรงในการคมครองทรพยากรธรรมชาตของตนเอง ประมาณ 40 % ของพ นทปาซงรฐเปนเจาของน น ไดมการออกกฎหมายจดต งใหเปนพ นทอนรกษในรปแบบอทยานแหงชาต และเขตพ นทอนรกษอน ๆ พ นททเหลอเปนทสวนบคคล ไมมการออกสมปทานให เ แก ช มชนหร อองคก รธ รก จ ในการ เข า ไปเกบ เก ยวผลประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตในปาได

ป ค.ศ. 1992 ประเทศคอสตารกา ไดรบรางวลทชอวา “Cantico a Todas Las Criaturas” หรอ “Song to all Creatures” จากศนยศกษาสงแวดลอม Franciscan กรงโรม ประเทศอตาล ซงเปนหนงในสามของผชนะรางวลสงแวดลอมยอดเยยม จดโดย American Society of Travel Agents นอกจากน ประเทศคอสตารกา ยงไดรบรางวลเกยรตคณ จาก San Francisco – based News Travel Network วาเปนประเทศทตระหนกในความสาคญของสงแวดลอมมากทสดในโลก30

รฐบาลคอสตารกาไดจดระบบอทยานแหงชาตจนไดรบรางวลชนะเลศระดบโลก โดยออกกฎหมายประกาศพ นทหามรกล าจานวน 10.27% ของพ นทท งประเทศ และอก 17% ใหเปนพ นทของปาสงวน เขตกนชน (Buffer Zones) เขตสงวนและคมครองสตวปา และเขต ชมชนเผาอนเดยนแดง เพอสงวนใหเปนมรดกแกคนรนหลง ปจจบนน กรมอทยานแหงชาตของคอสตารกามหนาทดแลอทยานแหงชาตทวประเทศ 20 แหง เขตสงวนความหลากหลายทาง ชวภาพ 8 แหง และสถานทสาคญอน ๆ ของประเทศ ผอานวยการฝายปาไมและสตวปาแหงชาต รบผดชอบเขตพ นทอนรกษ 26 แหง ปาสงวน 9 แหง และ เขตพนธไมและพนธพช 7 แหง

พลเมองคอสตารกา และนกทองเทยวชาวตางประเทศยงไดมโอกาสชนชม ดมดาความสวยงามของธรรมชาตและศกษาความหศจรรยของธรรมชาตในอทยานแหงชาต และพ นทปาไมและแหลงน าธรรมชาต ซงปกปกรกษา พชพนธไมจานวนกวา 75 % ของพชพนธไมท งหมดของคอสตารกา ในจานวนน ไดรวมเอาพชพนธ ไมทสญพนธไปแลวของประเทศเพอนบานอกดวย นอกจากน คอสตารกายงมภเขาไฟ น าพรอน ยอดเขาสงซงทาทายนกปนเขา ถ าทสวยงามและลกลบ สนามรบทางประวตศาสตร หาดทรายทสวยงาม และดนแดนประวตศาสตรของการกอต งประเทศ และบอน าแรซงใชเพอการศกษาคนควาและวจยทางการแพทยในการหายารกษาโรคเอดสและโรคภยไขเจบอนๆ

ตวอยางหนงของการจดการทองเทยวอยางยงยนของคอสตารกา น นกคอ จานวน 80% ของโรงแรมท งหมดในคอสตารกา มหองพกนอยกวา 50 หอง นอกจากน ยงมการออกกฎหมายควบคมความสงของโรงแรมวา จะตองสรางไมสงเกนกวาตนไมทสงทสดในคอสตารกา และความ

30 Christopher Baker “Costa Rica, Conservation” www.photo.net/cr/moon/conservation.html

DPU

134

หนาแนนของจานวนหองตอ 1 เอเคอร กจะมากกวา 20 หองไมได โรงแรมจะตองมระบบกาจดขยะและบาบดน าเสยดวย 31

รฐบาลคอสตารกากาลงทบทวนอตราคาธรรมเนยมเขาอทยานแหงชาตทจดเกบแตละแหงใหมอตราแตกตางกน ข นอยกบระดบความนยมของอทยานฯ อตราคาตวซ อลวงหนาสาหรบอทยานฯทไดรบความนยมมากทสด จะมราคา 10 เหรยญ สวนอทยานฯอนทมความนยมรองลงมา อตราจะอยท 7 เหรยญ และ 5 เหรยญ ตามลาดบ การจดเกบในอตรากาวหนาดงกลาวจะชวยใหรฐมรายไดมากข นจากนกทองเทยว โดยไมจาเปนตองเกบในอตราทเทากนทกอทยานฯ 32

4.9.6 ประเทศเนปาล

ในประเทศเนปาล นกทองเทยวใดทประสงคจะเขาไปในเขตภเขา จะตองตดตอขอใบอนญาตเดนเขา (Trekking Permit) ทสานกงานตรวจคนเขาเมอง กรงกาฐมาณฑ พรอมรปถาย 2 ใบ และพาสปอรต สวนคาธรรมเนยมในการเขาพ นท (Entry Fee) น นจะแตกตางกนไป เชน เขตอนรกษอนนาปรณะ คาธรรมเนยม 2,000 รป ตอคน (1 รป มคาประมาณ 1.5 – 1.7 บาท) อทยานแหงชาตเอเวอเรสต หรอทคนเนปาลเรยกวา “สการมาธา” (Sagarmatha) คาธรรมเนยม 1,000 รป ตอคน สวนเขตควบคมพเศษบางแหงจะมการออกใบอนญาตใหเฉพาะการเดนทางเปนหมคณะเทาน น เชน ภเขากงเชนจงกา คาเขา 4 วนแรก 10 เหรยญสหรฐ ฯ ตอคน และ 20 เหรยญ ฯ สหรฐตอคน ในวนตอ ๆ มา33

อทยานแหงชาตเนปาลทมชอเสยงระดบโลกคอ อทยานแหงชาตจตวน จดวาเปนมรดกทางธรรมชาตของโลก มเน อทประมาณ 932 ตารางกโลเมตร ต งอยทางตอนใตของประเทศเนปาล เปนทอยอาศยของสตวเล ยงลกดวยนมกวา 50 ชนด นก 525 ชนด ผเส อ 645 ชนด นอกจากน อทยานแหงชาตจตวนยงเปนบานของสตวปาทใกลสญพนธอกดวย เชน แรดนอเดยวจานวนกวา 450 ตว จากจานวนแรดนอเดยว 1,551 ตวในเอเซย34 เสอโครงเบงกอลอาศยอยเปนจานวนมาก35

สาหรบผทมาเยอนอทยานแหงชาตจตวนน น หนทางเดยวทจะเขาสอทยานฯได คอ ตองขามแมน าดวยเรอ รถจป หรอไมกนงชางในชวงทน าข นสงมาก อทยาน ฯ จตวน ไมมถนนหรอสะพานเชอมกบโลกภายนอก จงชวยลดการถกรบกวนจากโลกภายนอกไดมาก

31 “Minister Pacheco promises satisfaction for tourists and investors” InternationalReports.net: Costa Rica 2002, www.internationalreports.net/theamericas/cotarica/2002mionister.html 32 Lisa C Chase; David R Lee; William D Schulze; Deborah J Anderson “Ecotourism Demand and Differential Pricing of National Park Access in Costa Rica” Land Economics U.S.A. : Madison November 1998. 33 www.montebianco-nepal/indexuk.htm 34 ภำณ บรษรตนพนธ “นงชำงชมแรดทจตวน” Feature Magazine 35 www.nepalvillagetrekking.com/offer.htm

DPU

135

รฐบาลเนปาลจะเขมงวดกวดขนกบรสอรททไดรบสมปทานในอทยานแหงชาต ทก รสอรทจะตองทาสญญากบกรมปาไม ถาละเลยขอบงคบกอาจถกถอนใบอนญาตได รสอรตทกแหงจะตองดแลไมใหกจการของตนรบกวนสภาพธรรมชาต ขอบงคบจะระบวา ทพกจะตองมสภาพกลมกลนกบธรรมชาต ตองใชแกสเปนเช อเพลงหงตม และใชโซลารเซลตมน าอาบในกระทอมทพกทกหลง การใชไฟฟาตองจากดไวเฉพาะบรเวณหองโถงของรสอรท ในแตละวนจะมเจาหนาทของกรมปาไมคอยไปสอดสองดแลความเรยบรอยตามบรเวณทพกภายในอทยานฯ รฐอนญาตใหชาวบานเขามาตดหญาในอทยานแหงชาตไปมงหลงคา ผลจากการกระทาดงกลาวกจะทาใหนกทองเทยวเขามาดสตวโดยปราศจากหญาสงบง โครงการตดหญาในอทยานแหงชาตจตวนน เปนสวนหนงของนโยบายของรฐบาลเนปาลทตองการใหประชาชนมสทธเขามาใชประโยชนจากปาได

อทยานแหงชาตจตวนทารายไดสงสดใหแกกองอทยานแหงประเทศเนปาล กลาวคอ เมอป พ.ศ. 2537 สามารถทารายไดถง 40 ลานรป (ประมาณ 20 ลานบาท) ตามนโยบายของรฐบาลเนปาล รอยละ 60 ของรายไดจากการทองเทยวจะไปสทองถน เพอใหคณะกรรมการทองถนใชพฒนาทองถนของตน และทาใหประชาชนในทองถนเกดความรสกวาการทองเทยวนารายไดมาสตน ชาวบานจะไดชวยกนรกษาปาซงเปนแหลงรายไดทางออมของเขา โดยไมจาเปนตองเขาปาเพอหาประโยชนโดยตรงจากปาเหมอนในอดต 4.9.7 ประเทศสหพนธรฐมาเลเซย

อทยานแหงชาตทมชอเสยงของประเทศมาเลเซย คอ อทยานแหงชาตทามน เนการา (Taman Negara National Park) เปนอทยานแหงชาตทใหญทสดของประเทศมาเลเซย ซงมยอดเขากนง ทาฮาน เปนยอดเขาทสงทสดในแผนดนมาเลเซยตะวนตก อดมไปดวยสตวปาและพชหายากหลายชนด

เนองจากประเทศมาเลเซยต งอยใกลเสนศนยสตรมากกวาประเทศไทย จงทาใหปามลกษณะรกทบ เตมไปดวยไมขนาดยกษ รฐบาลมาเลเซยไดดแลปกปองผนปาไวอยางดดวยระบบการจดการทด จงทาใหเปนแหลงดงดดนกนยมธรรมชาตจากทวโลกปละหลายหมนคน

ในการเขาไปในเขตอทยานแหงชาตมาเลเซย นกทองเทยวจะตองทาใบขออนญาตเสยกอน ผใดประสงคจะถายภาพจะตองขออนมตและเสยคาธรรมเนยมตางหาก นอกจากน นกทองเทยวจะตองถกเจาหนาททาการตรวจตราสงของทจะนาเขาปาอยางละเอยดอกดวย

มคคเทศกนาเทยวเชงนเวศน น (Ecotourism Guide) นอกจากจะตองมรางกายกายาแขงแรงแลว จะตองมความรเพอใชประกอบการนาเทยวดวย โดยจะตองสอบผานขอเขยนเกยวกบความรเรองพ นทปาน น ๆ สอบการปฐมพยาบาล การพดภาษาองกฤษเพอสอสารกบนกทองเทยว

DPU

136

โดยมหนวยงานรบผดชอบคอ Department of Wildlife and National Park เมอสอบผานความรแลว จงจะไดหมายเลขประจาตว เพอการประกอบอาชพไดอยางถกตองตามกฎหมาย 36 4.9.8 ประเทศสหพนธรฐเยอรมน

ประเทศสหพนธรฐเยอรมนมกฎหมายทเรยกวากฎหมายอนรกษธรรมชาต37 ซงมวตถประสงคเพอคมครองสตว พช ทศนยภาพ และภมทศนตามธรรมชาตใหพนจากการถกทาลายโดยตรง กฎหมายอนรกษธรรมชาตน ในยคแรกจะจากดตวเองไวใหอยในเรองของการคมครองสตวและพชทหายาก รวมท งการรกษาไวซงทศนยภาพหรอภมทศนทควรอนรกษเปนพเศษ ในปจจบนมความพยายามทจะสรางระบบความคมครองทครบวงจรข นเพอปองกนการทาลายโดยตรง โดยการสรางกฎเกณฑวาดวยการควบคมและหลกเลยงการทาลายสภาพธรรมชาตและภมทศนอยางสดความสามารถ หากไมสามารถหลกเลยงไดกตองมการชดเชยหรอ ทดแทนสงทถกทาลายไปเพอมใหสภาพธรรมชาตเสยความสมดล เชน การปลกปา หรอชาระคาทดแทนเปนเงนใหแกรฐ โดยรฐจะนาเงนน ไปใชเพอการอนรกษธรรมชาตตอไป 38

นอกจากน สหพนธรฐเยอรมนยงมกฎหมายวาดวยขยะและสงปฏกล ซงวางหลกเกณฑในเรองการกาจดขยะใหเปนไปตามเกณฑทถกตอง ขอกาหนดเกยวกบการขออนญาตดาเนนการจดทาอปกรณกาจดขยะ สถานทเกบขยะ การขอใบอนญาตสาหรบประกอบกจการบางอยาง เชน การขนสงขยะ ในป ค.ศ. 1991 รฐบาลเยอรมนไดประกาศกฤษฎกา39 กาหนดใหผประกอบการทางเศรษฐกจทกรายทขายสนคา มหนาททจะตองรบบรรจภณฑของตนคนจากลกคา แลวนากลบมาใชใหมใหมากทสดเทาทจะทาได หลกการดงกลาวสงผลใหภาคอตสาหกรรมสามารถลดคาใชจายเกยวกบบรรจภณฑลงไปไดมาก แตละกจการยงไดสรางระบบการรวบรวมขยะของตนเองข น และนาขยะสวนใหญกลบมาใชใหม

กฎหมายอกฉบบทนาสนใจคอ กฎหมายวาดวยภาคทางเศรษฐกจแบบวงจรขยะ 40 กาหนดวาวสดท งหลายควรจะมวงจรของมน กลาวคอ ขยะท งหลายควรมการนากลบคนเขาสวงจรใหมากทสดเทาทจะทาได หลกการน มใชเพยงการหลกเลยงการสรางขยะและการนาขยะกลบมาใชใหมเทาน น แตเปนการสรางหลกการวาดวยความรบผดชอบของผลตภณฑ ทกาหนดใหเปนหนาทของ

36 www.taman-negara.com 37 กฎหมำยวำดวยกำรอนรกษธรรมชำต ฉบบวนท 12 มนำคม ค.ศ. 1987 (BGI I 898) และฉบบแกไข วนท 6 สงหำคม ค.ศ. 1993 (BGBII 1458) 38 Prof. Dr. Hans D. Jarass “ววฒนำกำรของกฎหมำยสงแวดลอมเยอรมน จำกกฎเกณฑเฉพำะเรองสประมวลกฎหมำยสงแวดลอม” วารสารนตศาสตร ปท 30 ฉบบท 3 กนยำยน 2543 หนำ 472 39 กฤษฎกำลงวนท 12 มถนำยน ค.ศ. 1991 (BGBII 1234) แกไขเพมเตมวนท 26 ตลำคม ค.ศ. 1993 (BGBII 1782) 40 ลงวนท 27 กนยำยน ค.ศ. 1194 (BGBII 2705)

DPU

137

ผผลตทจะตองคานงถงการหลกเลยงมใหเกดขยะ และการนาขยะกลบมาใชใหม ต งแตในข นตอนของการประดษฐคดคนผลตภณฑเลยทเดยว 4.9.9 ประเทศแคนาดา

ประเทศแคนาดาไดประกาศใชพระราชบญญตอทยานแหงชาต ค .ศ. 2000 โดยมวตถประสงคเพอปกปกรกษาเขตพ นทใหเปนแหลงทองเทยวธรรมชาตโดยมมาตรการตาง ๆ ควบคมเพอการอนรกษไวใหแกชนรนหลง ท งน ใหรฐมนตรผรกษาการตามพระราชบญญตฉบบน มหนาทภายใน 5 ป ทไดประกาศจดต งอทยานแหงชาตใด ๆ แลว จะตองจดเตรยมแผนระยะยาวในการบรหารจดการอทยานแหงชาตแหงน น ซงมเน อหาครอบคลมถงวธการจดการระบบนเวศของอทยานฯ การพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การกาหนดเขตพ นทบรการนกทองเทยว การระแวดระวง และการประเมนผล แผนดงกลาวจะตองนาเสนอเขาสสภานตบญญตท งสองสภา (มาตรา 11 (1)) และจะตองไดรบการทบทวนทก ๆ 5 ป พรอมท งปรบปรงแกไขนาเสนอเขาสสภาดวย (มาตรา 11(2))

รฐบาลแคนนาดาจะจดใหประชาชนไดเขามามสวนรวม ในการวางแผนบรหารจดการพ นทอทยาน ความรวมมอของประชาชนดงกลาวมท งในระดบชาต ระดบภมภาค และระดบทองถน รวมไปถงการมสวนรวมขององคการพทกษสงแวดลอม องคกรทไดรบการจดต งตามขอตกลงเวนคนทดน ตลอดจนผแทนจากชมชนทองถน ท งน เพอเปนการวางนโยบายและกฎระเบยบตาง ๆ ของอทยาน การจดต งอทยาน การจดการพ นทอทยาน และการพฒนาความสมพนธกบชมชนทองถน หรอกรณอนใดทรฐมนตรจะเหนสมควร (มาตรา 12 (1)) และทก ๆ 2 ป รฐมนตรจะตองทารายงานเกยวกบสถานภาพของอทยานแหงชาตทกแหง และความคบหนาของการจดต งอทยานแหงชาตแหงใหม เสนอตอสภานตบญญตอกดวย (มาตรา 12 (2)) 41

จะเหนไดวา ประเทศแคนาดาตระหนกในความสาคญของอทยานแหงชาตอยางยง พระราชบญญตไดกาหนดบทบาทหนาทของรฐมนตร ต งแตการวางนโยบายและแผนงานในการจดการอทยานแหงชาตทกแหง และจะตองทารายงานเสนอตอสภานตบญญตเพอการตดตามและประเมนผล

พระราชบญญตอทยานแหงชาต ค.ศ. 2000 นอกจากจะกาหนดบทบญญตทวไปไวแลว ยงไดกาหนดรายละเอยดของขอปฏบตไวในระเบยบทเกยวเนองอกหลายฉบบ ไดแก

1. Gwaii Haanas National Park Reserve Order; 2. National Historic Parks General Regulations; 3. National Historic Parks Order;

41 Canada National Parks Act 2000, c.32 http://laws.justice.gc.ca/en/N-14.01/18251.html

DPU

138

4. National Historic Parks Wildlife and Domestic Animals Regulations; 5. National Parks Aircraft Access Regulations; 6. National Parks Building Regulations; 7. National Parks Camping Regulations; 8. National Parks Cemetery Regulations; 9. National Parks Cottages Regulations; 10. National Parks Domestic Animals Regulations; 11. National Parks Fire Protection Regulations; 12. National Parks Fishing Regulations; 13. National Parks Garbage Regulations; 14. National Parks General Regulations; 15. National Parks Highway Traffic Regulations; 16. National Parks of Canada Businesses Regulations; 17. National Parks of Canada Lease and License of Occupation Regulations; 18. National Parks of Canada Water and Sewer Regulations; 19. National Parks Signs Regulations; 20. National Parks Town, Visitor Centre and Resort Subdivision Designations

Regulations; 21. National Parks Wilderness Area Declaration Regulations; 22. National Parks Wildlife Regulations; 23. Order Fixing the Boundaries of the Town of Banff in Banff National Park and Adding a

Description of the Boundaries as Schedule IV to the Act; 24. Town of Jasper Streetworks Taxes Regulations; 25. Town of Jasper Zoning Regulations; 26. Wood Buffalo National Park Game Regulations.

4.9.10 ประเทศญปน

อตสาหกรรมการทองเทยวภายในประเทศญปน เปนอตสาหกรรมใหญคาใชจายเพอ

การทองเทยวภายในประเทศ ในป ค.ศ.1999 สงถง 75 พนลานเหรยญสหรฐ โดยคนญปนจะเดนทางทองเทยวภายในประเทศสงถง 196 ลานคร ง (โดยเฉลยจะเดนทาง 1.55 คร งตอคน) และใชเงนโดยเฉลยตอการเดนทางหนงคร งประมาณ 550 เหรยญสหรฐ ระบบโครงสรางกฎหมายของประเทศญปนไดมสวนทาใหอตสาหกรรมทองเทยวภายในประเทศเจรญเตบโต กอใหเกดการจางงาน และยงมสวน

DPU

139

สงเสรมการอนรกษโบราณสถาน โบราณวตถใหคงอย ตลอดจนรกษาสงแวดลอมและธรรมชาตไดอยางด

หลกการและแนวคดเกยวกบการทองเทยวของประเทศญปน ปรากฏในมาตรา 1 ของกฎหมายทองเทยวพ นฐาน (Tourism Basic Law, Law No. 107 of June 20, 1963) คอ การพฒนาการทองเทยว โดยการปรบปรงและยกระดบแหลงทองเทยว การคมนาคมไปยงแหลงทองเทยว ทพก สถานท และสงอานวยความสะดวกแกนกทองเทยว จะเปนการดงดดนกทองเทยวใหเขามาเทยวในประเทศญปน

นอกจากกฎหมายการทองเทยวพ นฐานทกลาวมาแลว ญปนยงไดบญญตกฎหมายเกยวกบการทองเทยวข นอกหลายฉบบ ไดแก

กฎหมายองคการการทองเทยวแหงประเทศญปน (Japan National Tourist Organization Law, Law No. 3 of March 24, 1959)

กฎหมายสงเสรมการทองเทยวและอตสาหกรรมทองถน โดยผาน เทศกาลและงานเฉลมฉลองพ นบาน (Law for Promotional of Tourism and Specific Regional Industries through Events, Law No. 88 of Traditional Festivals and June 26, 1992)

กฎหมายตวแทนการเดนทาง (Travel Agency Law, Law No. 239 of July 18, 1952)

กฎหมายเกยวกบงานมคค เทศกและลามภาษาตางประเทศ (Guide Interpreter Business Law, Law No. 210 of June 15, 1949)

กฎหมายเพอการปรบปรงโรงแรมสาหรบนกทองเทยวตางชาต (Law for Improvement of International Tourist Hotel Facilities, Law No. 279 of December 24, 1949)

กฎหมายวาดวยการจานองทรพยสน ทเปนสงอานวยความสะดวกตอนกทองเทยว (Law for Mortgage on Tourist Facilities Property, Law No. 91 of June 3, 1968)

กฎหมายวาดวยการประกอบธรกจโรงแรมแบบญปน (Ryokan Business Law, Law No. 1 of 1948)

กฎหมายวนอทยาน (Natural Parks Law, Law No. 1 of June 1, 1957) กฎหมายอนรกษธรรมชาต (Natural Conservation Law, Law No. 85 of

June 22, 1972) กฎหมายวาดวยการคมครองทรพยสนทางวฒนธรรม (Law for Protection of

Cultural Properties, Law No. 214 of May 30, 1950)

DPU

140

กฎหมายวาดวยมาตรการพเศษ เพออนรกษบรรยากาศทางประวตศาสตรในเมองหลวงเกาท งหลาย (Special Measures Law for Preservation of Historical Climate in Ancient Capitals, Law No. 1 of January 13, 1966)

กฎหมายวาดวยบอน าพรอน (Hot Spring Law, Law No.125 of July 10, 1948)

กฎหมายสงเสรมการประชมระหวางประเทศ (The International Convention Promotion Law, Law No. 79 of June 21, 1994)

จะเหนไดวา ประเทศญปนไดใหความสาคญกบการทองเทยวภายในประเทศตนเปนอยางมาก จงไดมการบญญตกฎหมายเกยวกบการทองเทยวไวหลายฉบบ กฎหมายเหลาน เปนกฎหมายทออกโดยรฐบาลกลางในรปของพระราชบญญต โดยกระทรวง ทบวง กรม มอานาจรบผดชอบเกยวกบกฎหมายท ง 15 ฉบบน โดยเฉพาะอยางยงกระทรวงคมนาคม ทบวงสงแวดลอม และกระทรวงศกษาธการ นอกจากน แตละกระทรวงยงมอานาจออกกฏกระทรวงเพอกาหนดรายละเอยดและเงอนไขอน ๆ ได

สวนในระดบรฐบาลทองถนน น รฐบาลทองถนของญปนมความเปนอสระในดานนตบญญตและบรหาร มอานาจทจะออกกฎหมายระดบทองถน เพอสงเสรมการทองเทยวหรอกาหนดรายละเอยดใหสอดคลองกบพระราชบญญตตาง ๆ ดงทกลาวมาแลวดวย ตวอยางเชน เทศบาลเมองเกยวโตไดออกเทศบญญตตามกฎหมายวาดวยมาตรการพเศษเพออนรกษบรรยากาศทางประวตศาสตรในเมองหลวงเกาท งหลาย หามมใหภาคเอกชนกอสรางตกสงเกน 4 ช น ในบางเขตของเมอง เพราะจะบงทวทศนของโบราณสถานทสาคญทต งอยภายในเมองเกยวโต เปนตน

ในระดบระหวางประเทศ ประเทศญปนไดเปนประเทศสาคญในองคการ UNESCO โดยบรจาคเงนอดหนนเปนจานวนมากทสด และเปนสมาชกของ World Heritage Convention อกดวย ซงโบราณสถาน โบราณวตถ จานวนมากในประเทศญปนไดข นทะเบยนเปนมรดกโลกไว นอกจากน น ประเทศญปนยงเปนสมาชกสาคญในสนธสญญาคมครองสงแวดลอมทสาคญอกดวย 42

สาหรบอทยานแหงชาตในประเทศญปนน น พระราชบญญตอทยานธรรมชาต (Natural Parks Law, Law No. 1 of June 1, 1957) ของประเทศญปนเปนกฎหมายหลกทตราข นเพอใชบงคบแกอทยานธรรมชาตทกแหงในประเทศญปน พระราชบญญตฉบบน มวตถประสงคสาคญ 3 ประการคอ ประการแรก เพอธารงรกษาสภาพธรรมชาตเดมของพ นทและระบบนเวศวทยา ประการทสอง เพอสงเสรมใหมการใชพ นทน นใหไดประโยชนทสด และประการทสาม เพอจดใหมแหลงศกษาธรรมชาต ความรนรมยสนทนาการ และสขภาพ ของประชาชน 43

42 ศกดำ ธนตกล “กฎหมำยเกยวกบกำรทองเทยวในประเทศญปน” วารสารกฎหมาย คณะนตศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย ปท 21 ฉบบท 3 กนยำยน 2545 หนำ 1 - 17 43 http://www.env.go.jp/en/jeg/nps/np.html

DPU

141

ภายใตพระราชบญญตอทยานธรรมชาต อทยานของญป นถกจดแบงออกเปน 3 ประเภท คอ

1. อทยานแหงชาต (National Parks) เปนพ นททมความสวยงามทางธรรมชาตและมระบบนเวศทดในระดบประเทศ มความเหมาะสมและมคณคาพอทจะจดต งใหเปนอทยานแหงชาต โดยรฐมนตรวาการกระทรวงสงแวดลอม ประกาศเปนพระราชกฤษฎกาจดต ง ดวยการเสนอแนะของกรมอทยานแหงชาต และดวยความเหนชอบของสภาอนรกษแหงชาต (Nature Conservation Council) ปจจบนมอทยานแหงชาตทจดต งข นแลว 28 แหง ครอบคลมพ นท 2.06 ลานเฮคตาร (ประมาณ 5.4 % ของพ นททวประเทศ)

2. พนทกงอทยานแหงชาต (Quasi – National Parks) เปนพ นททมความสวยงามทางธรรมชาตในระดบรองลงมา แตสามารถปรบปรงข นเปนอทยานแหงชาตไดในภายหลง ประกาศจดต งโดยรฐมนตรวาการกระทรวงสงแวดลอม ดวยการเสนอแนะของผวาราชการจงหวด และดวยความเหนชอบของกรมอทยานแหงชาต และสภาอนรกษแหงชาตตามลาดบ ปจจบนมพ นทกงอทยานแหงชาตแลว 55 แหง ครอบคลมพ นท 1.34 ลานเฮคตาร (ประมาณ 3.6 % ของพ นทท งประเทศ)

3. อทยานธรรมชาต (Natural Parks) เปนพ นททกาหนดโดยผวาราชการจงหวดเหนสมควรใหประกาศจดต ง ปจจบน มอทยานธรรมชาตแลวจานวน 308 แหง ครอบคลมพ นท 1.96 ลาน เฮคตาร (ประมาณ 5.4 % ของพ นทท งประเทศ)

รฐมนตรวาการกระทรวงสงแวดลอมจะเปนผกาหนดกฎระเบยบเพอพทกษ คมครองอทยานแหงชาตและจะทบทวนกฎระเบยบตาง ๆ น ทก ๆ 5 ป

ญปนเปนประเทศหนงทมประชากรหนาแนนทสดในโลก ประชาชนไดใชสอยพ นทเพอกจกรรมทางเศรษฐกจมากมายหลายประเภท ยกเวนเพยงพ นททเปนภขา พ นทสาคญทางศาสนา และพ นททไมเหมาะสมสาหรบการเพาะปลกเทาน น พ นทเกอบท งหมดของประเทศจะมเอกชนจบจองเปนเจาของครอบครอง และเมอใดทพ นทใดถกกาหนดใหเปนอทยานแหงชาต กจกรรมทางเศรษฐกจกจะเกดข นทนทภายในเขตอทยานฯน น

อยางไรกด พ นททกาหนดใหเปนอทยานแหงชาตน น ไมไดเปนพ นททเปนของรฐ ซงสวนใหญเปนเขตปาสงวนแหงชาตเทาน น พ นทอทยานยงรวมไปถงเขตพ นททเปนของเอกชนอกดวย ปจจบน พ นททมเอกชนเปนเจาของมถง 24 % ของพ นทอทยานแหงชาตท งหมด สวนใหญจะต งอยบรเวณทางดานตะวนตกของญปนและพ นทชายฝง

อทยานแหงชาตของญปนอนญาตใหทากจกรรมตางๆ ได ไมวาจะเปน เกษตรกรรม ปาไม การทองเทยว และกจกรรมสนทนาการ โดยรฐมนตรวาการกระทรวงสงแวดลอมจะเปนผออกกฎระเบยบจดแบงโซนพ นทไวเพอกจกรรมประเภทตางๆ อทยานแหงชาตของญปนถกจดแบงไวเปน

DPU

142

4 เขต ท งน ข นอยกบระดบความสวยงามทางธรรมชาตและระบบนเวศวทยา ระดบผลเสยหายทมนษยกระทาและสงผลกระทบตอสภาพแวดลอม และระดบความนยมของนกทองเทยว ไดแก

1. เขตพ นทควบคมพเศษ (Special Protection Zones) 2. เขตอทยานทางทะเล (Marine Park Zones) 3. เขตพ นทพเศษ (Special Zones) 4. เขตพ นททวไป (Ordinary Zones)

ในการคมครองรกษาอทยานธรรมชาตน น รฐบาลญปนมนโยบาย ดงน

1. การควบคมกจกรรมของมนษย เพอปกปองรกษาระบบนเวศวทยาและความสวยงามทางธรรมชาต กจกรรมใด ๆ ท

อาจสงผลกระทบตอสภาพแวดลอมทางธรรมชาต จะตองไดรบอนญาตจากรฐมนตรวาการกระทรวงสงแวดลอม หรอผวาราชการจงหวดกอน ข นอยกบระดบประเภทของอทยานฯ ท งน จะมการกาหนดกจกรรมหลก ๆ ทสามารถกระทาไดในเขตพ นททวไป และมการจดทาแนวปฏบตในการดาเนนกจกรรมตาง ๆ ในพ นทอทยานแหงชาตไวดวย

2. โครงการพทกษความสวยงามของธรรมชาต กลมอาสาสมครซงประกอบดวยเจาหนาททองถน ผประกอบการคารายยอย นกธรรม

ชาตวทยา ผอาศยในพ นท จะรวมตวกนเพอจดกจกรรมสงเสรมและสนบสนนการรกษาความสวยงามของธรรมชาตและการดแลความสะอาดของอทยานฯ โดยเฉพาะอทยานฯทเปนทนยมของประชาชน งบประมาณสาหรบกจกรรมดงกลาวน ไดมาจากรฐและกลมทบรจาคและใหความสนบสนนไมนอยกวา 40 กลม ซงไดแกผประกอบธรกจในทองถนทเกยวของกบการทองเทยว

3. การเวนคนซอทดนของเอกชน ระบบอทยานธรรมชาตของญปนจะมการควบคมกจกรรมทสงผลกระทบทางตรงตอ

สภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต เจาของทดนรายใดทไมประสงคจะทาการในทดนของตน ใหยนขอใบอนญาตเวนคนทดน ท งน เจาของทดนน นจะไดรบการจายเงนคาทดแทนจากรฐบาล โดยรฐบาลจะทาการเวนคนซ อทดนดงกลาวซงอยภายในเขตอทยานแหงชาต เพอนาพ นทน นมาบรหารจดการใหม

ประเทศญปนเปนตวอยางทดในการพยายามแกไขปญหาขยะ เนองจากญปนเปนประเทศทมสถานภาพทางเศรษฐกจสงมากในโลกประเทศหนง มาตรฐานการดารงชวตประจาวนของชาวญปนคอนขางสง มกาลงในการซ อและบรโภคสง จนไดชอวาเปนชนชาตทมการจบจายสงสดตอสนคาตอวน ปญหาในการกาจดขยะมอยวา จะทาอยางไรใหมนลดนอยลงและหมดไป ในประเทศญปนไมวาจะเปนภาครฐหรอประชาชนตางกตระหนกตอปญหาน

DPU

143

ในการเผชญกบปญหาขยะน น ญปนไดใชวธการแกไขปญหาดวยการจดวางนโยบายสงเสรมการ recycle ขยะ และการตรากฎหมายเพอสนบสนนการนาเอานโยบายลงสภาคปฏบตไดอยางมประสทธภาพ โดยการรวบรวมความรจากประสบการณของเยอรมน ฝรงเศส และแคนาดา ในการใชระบบการลดปรมาณการใชบรรจภณฑและหบหอ เพอใชเปนแนวทางในการบญญตกฎหมายข นใชในประเทศของตน กฎหมายสาคญ 3 ฉบบ ทใชเพอการลดปญหาขยะ ไดแก 44

1. Waste Disposal and Public Cleansing Law 1990 แกไขเพมเตม 1991 มวตถประสงคเพอการอนรกษสงแวดลอมทมชวตและปรบปรงสขอนามยของสาธารณชน โดยกาหนดเขตพ นทการท งขยะ การคดแยกขยะ การจดเกบ การรวบรวม การขนถาย การ recycle การกาจดขยะ และการอนรกษสงแวดลอมทมชวตใหมความสะอาด กฎหมายฉบบน ไดกาหนดใหผทเกยวของตองมหนาทรวมกนรบผดชอบ ดงน

ประชาชน มหนาทตองรวมมอกบรฐบาลท งในสวนกลางและสวนทองถนในกจกรรมตางๆ เกยวกบการลดขยะ การจากดการท งขยะ การใชหลกการ recycle และ reuse ขยะ การคดแยกขยะกอนทจะนาไปท ง

ภาคธรกจ ผประกอบการตองพยายามลดปรมาณของขยะโดยการ reuse หรอ recycle ขยะ และจะตองพฒนาผลตภณฑ หบหอ ทจะตองไมกอใหเกดความยงยากตอการกาจด

เทศบาล จะตองมการวางแผนกาจดขยะ และออกกฎหมายทควบคมอยางเครงครดเกยวกบการกาจด

2. Law for Promotion of Utilization of Recyclable Resources 1991 ม

วตถประสงคเพอจดใหมกลไกพ นฐานในการสงเสรมการใชวสด recycle และการพฒนาเศรษฐกจของประเทศใหเขมแขง เพอเปนหลกประกนในการใชวตถดบทตองพงพาตางประเทศใหนอยลง และเพอสนบสนนใหมการนาวสดใชแลวมาใชประโยชนไดใหม โดยไมจาตองท งใหเปนขยะ สรางปญหาในการกาจด

3. Law for Promotion of Sorted Collection and Recycling of Containers and Packaging 1995 มวตถประสงคเพอการลดปรมาณขยะโดยการนาผลตภณฑทใชแลวกลบมาใชใหมในอตราทเพยงพอดวยการลดปรมาณการใชบรรจภณฑหรอหบหอลง และสงเสรมใหมการ recycle บรรจภณฑและหบหอ

นอกจากน รฐบาลญปนไดออกคาสงรฐมนตรอกหลายฉบบซงกาหนดแนวปฏบต

44 สนย มลลกะมำลย “กฎหมำยกบกำรลดขยะของประเทศญปน” วารสารกฎหมาย ปท 21 ฉบบท 1 พฤษภำคม 2545 หนำ 159 - 199

DPU

144

และรายละเอยดในการดาเนนการตามประเภทของกจกรรมตาง ๆ ซงเกยวของกบกฎหมายท ง 3 ฉบบน เพอใหองคกรภาครฐ องคกรภาคธรกจ และประชาชน ไดตระหนกและเขาใจในวตถประสงคของกฎหมาย โดยการเขาไปมสวนรวมในกจกรรม recycle ตาง ๆ ตวอยางเชน คาสงรฐมนตรลงวนท 25 มนาคม ค.ศ.1996 กาหนดบทบาทขององคกรตางๆ ทเกยวของกบการ recycle ดงน

ประชาชน ควรจะตองพยายามไมท งบรรจภณฑและหบหอใชแลวใหเปนขยะเทาทจะทาได

รฐบาลกลาง ควรหลกเลยงการซ อผลตภณฑทเปนการเพมปรมาณหบหอ

สวนทองถน ควรหามาตรการนาไปสการลดการท งขยะทเปนบรรจภณฑและหบหอ ใหสอดคลองกบการดาเนนการของรฐบาลกลาง

ภาคธรกจ โรงงานผผลตจะตองผลตบรรจภณฑหรอหบหอใหไดมาตรฐานพฒนาวสดหรอโครงสรางของบรรจภณฑทสามารถนากลบคนมาใชได กฎหมายท ง 3 ฉบบของญปนน เปนกฎหมายทกาหนดใหผทเกยวของทกฝาย

นบต งแตสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน ธรกจเอกชน และประชาชน มหนาทรวมกนรบผดชอบและรวมดาเนนการเพอนาไปสการลดปรมาณขยะ จงเปนแบบอยางทดสาหรบประเทศไทยทจะนาไปศกษาและพจารณาปรบใชตอไป

DPU

145

บทท 5

แนวทางแกไขปญหาเพออนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงเสรมการทองเทยวในอทยานแหงชาต

จากปญหาทไดกลาวมาในบทท 3 และบทท 4 นนจะเหนไดวา อปสรรคและปญหาทเกดขนสงผลกระทบตอการทองเทยวในอทยานแหงชาตในรปแบบตาง ๆ ดงนน หากมการแกไขปญหาใหถกตอง กจะเปนการชวยสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศใหเกดขนในอทยานแหงชาตได และในขณะเดยวกน กเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอทยาน ฯ ควบคไปดวย ซงจะสนองตอบความตองการของการทองเทยวแหงประเทศไทย และกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ไปพรอม ๆ กน ผวจยขอเสนอแนวทางในการแกไขปญหาการบรหารจดการอทยานแหงชาต ดวยมาตรการดงตอไปน

1. มาตรการทางกฎหมาย 2. มาตรการปองกน 3. มาตรการปรบปรงการบรหารจดการ

5.1 มาตรการทางกฎหมาย

5.1.1 การแกไขปรบปรงกฎหมายใหประชาชนมสวนรวม ในการพทกษรกษา ทรพยากรธรรมชาต

การมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

นน เปนบทบาทหนงของประชาชนในกระบวนการพฒนาประเทศชาตอยางยงยน กลาวคอ ประชาชนมโอกาสในกระบวนการตดสนใจของรฐ เพอก าหนดเปาหมายของสงคม และจดการทรพยากรเพอบรรลเปาหมายนน เมอเปนดงน การปฏบตตามแผนการหรอโครงการตางๆ จะเปนไปดวยความสมครใจ การมสวนรวมของประชาชนจงเปนสาระส าคญทแสดงใหเหนถงการรวมกนรบผดชอบในการจดการสงแวดลอมของรฐ

การทประชาชนปลอยใหรฐเพยงผเดยวท าหนาทดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศ ดวยขออางทวาตนไดเสยภาษหรอไดเลอกผแทนเขาไปท าหนาทแทนตนแลว ยอมไมเพยงพอ หรอในสวนของหนวยงานของรฐเอง กมกจะกลาวอางเสมอวา หนวยงานของตนก าลงคนและงบประมาณไมเพยงพอทจะด าเนนการไดอยางมประสทธภาพ หากทกคนไมวาจะเปน

DPU

146

หนวยงานของรฐหรอประชาชนคดเชนน และตางปฏเสธความรบผดชอบ กคงไมเหลอสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตไวใหกบอนชนไทยรนตอ ๆ ไป ดงนน จงเปนภาระหนาทและความรบผดชอบรวมกนของคนไทยทกคนทจะตองมจตส านกเอาใจใสพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมท เหลออย โดยลดหรอละเวนความเหนแกตวท จะคดกอบโกยแสวงหาผลประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางไรขอบเขตจ ากด ดวยความคดทวาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนทรพยากรทใชอยางไรกไมมวนหมด

ในทางทถกตองแลว คนไทยทกคนไมวาจะอยในสถานภาพใดในสงคม ตางกเปนเจาของทรพยากรธรรมชาตภายในประเทศดวยกนทงสน หาใชรฐเปนเจาของแตฝายเดยวไม ดงนน เมอมปญหาเกดขนยอมเปนหนาทของคนไทยทกคนทจะตองเขารวมชวยกนแกไขปญหา และหาทางปกปกรกษาสงทดทมอย อยาใหเกดการท าลายลง รวมทงจะตองปองกนมใหปญหาเกดขนอก มใชปลอยใหเปนภาระหนาทของรฐเทานน เพราะความเสยหายและผลกระทบทไดรบตามมา จะตกมาอยทประชาชนชาวไทยทกคน

ชวงเวลากอนป พ.ศ. 2535 การมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมนอยมาก แตเนองจากมกระแสการเรยกรองจากองคการพฒนาเอกชนหลายองคการและประชาชน จงเปนแรงผลกดนท าใหเกดพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2535 ขน และมการรบรองสทธบางประการของประชาชนในการเขามามสวนรวมกบหนวยงานของรฐในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แตกเปนไปในลกษณะจ ากดอย การด าเนนการตรวจสอบการท างานของหนวยงานของรฐไมคอยประสบผลส าเรจเทาใดนก กลมองคการพฒนาเอกชนดานสงแวดลอมจงเรมเคลอนไหวอยางตอเนองรวมกบประชาชน โดยมรปแบบและวธการแตกตางกน เชน การเปดอภปราย การสมมนา การชมนมประทวง การสรางเครอขายขององคการพฒนาเอกชนดวยกนเอง และกลมองคการพฒนาเอกชนรวมกบประชาชน เพอใหเกดพลงในการเรยกรองใหมประสทธภาพมากยงขน ตวแทนขององคการพฒนาเอกชนจ านวนหนงไดรบเลอกตงเขาไปในสภารางรฐธรรมนญฉบบปจจบน (พ.ศ. 2540) สทธตางๆ ทเคยเรยกรองเพอการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงไดถกบญญตรองรบไวอยางชดเจนในรฐธรรมนญฉบบนถง 18 มาตรา จากการทรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดของประเทศ จงสงผลใหหนวยงานของรฐจ าเปนตองออกกฎหมายใหม หรอด าเนนการปรบปรงแกไขเพมเตมกฎหมายทมอยเดมใหสอดคลองกบบทบญญตในรฐธรรมนญ การมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมกบหนวยงานของรฐจงมรปแบบทชดเจนเปนรปธรรมมากขนอยางทไมเคยมมากอน จนมผขนานนามรฐธรรมนญฉบบปจจบน พทธศกราช 2540 นวาเปน “รฐธรรมนญสเขยว” และ “รฐธรรมนญฉบบประชาชน”

เพอใหประชาชนไดมโอกาสเขามามสวนรวมในการพฒนาทรพยากรธรรมชาต ตามสทธทบญญตไวในรฐธรรมนญ จงควรมการแกไขกฎหมายปาไมทมอยทง 5 ฉบบ ในปจจบน ไดแก พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ .ศ. 2503

DPU

147

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 และพระราชบญญตสวนปา พ.ศ. 2535 ดวยเหตทกฎหมายปาไมทออกมาทง 5 ฉบบน ตงอยบนสมมตฐานวาทรพยากรปาไมเปนของรฐ กลไกและองคกรทดแลควบคมจงมเฉพาะหนวยงานของรฐ ประชาชนไมมสทธไปมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรปาไม ซงเปนการขดกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญฉบบปจจบน โดยเฉพาะในเรองการรบรองสทธชมชน การใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแลการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต (มาตรา 46 ) และการใหบคคลสามารถเขามามสวนรวมกบรฐในการบ ารงรกษาและใชประโยชนจากทรพยากร (มาตรา 56) ดงนน รฐจงควรก าหนดแนวนโยบายของรฐในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสยใหมภายใตหลกการทส าคญ 2 ประการคอ การมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการจดการทรพยากรตองด าเนนไปตามหลกการพฒนาทยงยน

เพอใหเปนไปตามแนวทางแกไขปญหาในประเดนน ควรมแนวทางจดการดงน 1. ออกกฎหมายก าหนดใหอทยานแหงชาตแตละแหงจดตงคณะกรรมการบรหารอทยานแหงชาตของแตละอทยาน ฯ โดยมผวาราชการจงหวดเปนประธานโดยต าแหนง และใหมหวหนาหนวยงานและองคกรทใชพนทอทยาน รวมทงผแทนขององคการบรหารสวนต าบล ตลอดจนผทรงคณวฒเปนกรรมการ และมหวหนาอทยานแหงชาตเปนเลขานการ เพอใหมการบรหารและจดการแบบมสวนรวม โดยใหหนวยงาน องคกร ผแทนชมชน ไดรบรปญหาและรวมกนเสนอทางออกในการจดการปญหาอทยานรวมกน 2. กระจายความรบผดชอบไปสองคการบรหารสวนทองถน ไดแก องคการบรหารสวนต าบล รวมกบองคกรภาคเอกชน โดยก าหนดพนททมการทองเทยวหนาแนน ซงตองการบรการทองเทยวส าหรบมวลชน (Mass Tourism) แลงพจารณาความเปนไปไดทจะโอนการบรหารใหแกองคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหารสวนต าบล หรอธรกจเอกชน รวมทงองคกรเอกชนอสระทไมหวงก าไร (NGOs) รบไปจดการภายใตสญญาเชากบกรมอทยานแหงชาตฯ เพอใหเจาหนาทอทยานแหงชาตไดมเวลาและโอกาสทจะดแลรกษาพนทสวนอน ๆ ไดเตมท 3. จดประชมคณะกรรมการบรหาร เพอปรกษาหารอ และก าหนดหลกเกณฑในการใชประโยชนทดนในพนททมการทองเทยวหนาแนนของอทยาน ฯ หลกเกณฑเหลานไดแก

ขอบเขตและกจกรรมในการใชประโยชนในพนทอทยาน ฯ กตกาและกจกรรมทพงท าไดในเขตอทยาน ลกษณะสถาปตยกรรม อตราสวนระหวางอาคารและพนท การแบงปน

รายไดและการชดใชคาเสยหาย แผนการลงทนและการจดการ โดยเฉพาะอยางยงการจดการมลภาวะ

DPU

148

แบบแผนและกระบวนการการตดตามตรวจสอบผลกระทบตอระบบนเวศ 4. จดจางทปรกษาเพอประเมนรายได จดหากตกาและวเคราะหทางเลอกตางๆ 5. ท าประชาพจารณอยางกวางขวางกอนเรมด าเนนการและศกษาผลกระทบ

5.1.2 การเพมประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย

การน ากฎหมายมาใชเปนเครองมอในการพฒนาการทองเทยวใหบงเกดผล ควรมแนวทางด าเนนการ ดงน

1. ส ารวจคนควาบรรดากฎหมายทงหลายทมอยและเกยวของกบการทองเทยว เพอศกษาขอด ขอจ ากด ลทางในการน ากฎหมายมาใชใหเปนประโยชน

2. โดยทวไปแลว กฎหมายทตราขนจะแสดงเจตนารมณและอ านาจตามกฎหมายคอนขางกวางขวาง เพอเปดโอกาสใหใชอ านาจตามความในพระราชบญญตหรอกฎหมายนน ๆ ในการออกระเบยบหรอขอปฏบตตางๆ ในรายละเอยดในภายหลง หรอปรบปรงใหทนสมยอยเสมอ ดงนน หนวยราชการทเกยวของกบอทยานแหงชาต จงสามารถอาศยอ านาจตามความในกฎหมาย ออกกฎระเบยบหรอขอปฏบตเพมเตมเพอความสะดวกในการปฏบตงานของตน

3. กฎหมายจะเปนมาตรการทมประสทธภาพตอเมอสามารถน ากฎ ขอบงคบ ขอบญญตตางๆ มาใชใหบงเกดผล ซงขนอยกบความจรงจงของผมหนาทในการควบคม ตลอดจนความส านกของประชาชนทจะชวยกนรกษา ปกปองผลประโยชน และเหนคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ความมระเบยบวนยและความรวมมอของประชาชน และเจาหนาทผรบผดชอบในการควบคมดแล

การแกไขปรบปรงบทบญญตของกฎหมายในระดบพระราชบญญตซงตองผาน

กระบวนการของฝายนตบญญตอนเปนกระบวนการทคอนขางยงยากและลาชา การบรรเทาปญหาจงจ าตองเปนภารกจของเจาหนาทภาครฐทท าหนาทบงคบใชกฎหมายแตละฉบบ ในการประสานการปฏบต ร าชการ วางแนวทางในการปรบ ใชบทกฎหมายตอก จกรรมท ส งผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในเขตอทยาน ฯ

ในกรณทเปนการกระท าทฝาฝนกฎหมายซงไดมการวางมาตรการบงคบทางอาญาไว เจาหนาทผบงคบใชกฎหมายยอมใชวธการปรบหรอรอการลงโทษโดยผานประมวลกฎหมายอาญา แตหากเกดความซ าซอนของมาตรการบงคบทางปกครองและทางอาญา และเกดกรณฝาฝนกฎเกณฑ การบงคบใชมาตรการทางปกครองกอนยอมสมเหตสมผล และใชมาตรการทางอาญาเปนมาตรการขนสดทาย เมอเหนวามาตรการทมอยถกเพกเฉยหรอไมมประสทธภาพ หรอไมเพยงพอ เวนแตกรณ

DPU

149

ของการกระท าโดยจงใจ หรอเจตนาทมผลตอการท าลายธรรมชาตโดยตรง การบงคบใชมาตรการทางอาญาจงเปนการเหมาะสมแกกรณอยางยง 1

คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ไดใหสมภาษณวา 2ในการดแลรกษาอทยานแหงชาตนน ไดใชมาตรการทงทางบวกและทางลบ กลาวคอ มาตรการทางบวก จดใหมศนยบรการนกทองเทยว เพอใหเปนแหลงรวมความรส าหรบนกทองเทยว เชน ขอมลทวไปของอทยาน เสนทางศกษา กจกรรม ขอพงปฏบต ขอพงระวง อนาคตจะออกมาตรการทางกฎหมาย ออกเปนระเบยบบงคบใหนกทองเทยวทกคนกอนเขาอทยาน จะตองไปทศนยบรการนกทองเทยวเพอรบรกฎระเบยบตาง ๆ เชน หามสงเสยงดง หามทงขยะ หามน าสตวเลยงเขามา หามเลนการพนน ตลอดจนใหทราบถงบทลงโทษในการกระท าผดตาง ๆ การอบรมนกทองเทยวกอนเขาอทยานนจะเปนการปองกนการทนกทองเทยวมกอางวาไมทราบในกฎระเบยบ

นอกจากน อธบดกรมอทยาน ฯ มความเหนวาไมจ าเปนตองออกพระราชบญญตบงคบแกนกทองเทยวโดยเฉพาะในการทองเทยวภายในเขตอทยาน และมความเหนวาเพยงแตปรบปรงพระราชบญญตอทยานแหงชาตใหมความเหมาะสมกบสถานการณปจจบนกนาจะเพยงพอ เพราะพระราชบญญตอทยานแหงชาต มบทบญญตทก าหนดมาตรการบงคบแกนกทองเทยวอยแลว เพยงแตวาเมอสถานการณเปลยนแปลงไป มการกระท าบางอยางทควรมขอหามและบทลงโทษเพมขน เชน การหามใชไฟทสองสวางมากเกนไป การหามใชเครองบนเลก สารเคมตวใดหามน าเขา รถทใชน ามนกลนเหมน เสยงดง ไมใหเขาอทยาน เปนตน ดงนน กฎหมายจงควรมความยดหยนใหออกขอหามใหมตอการกระท าผดใหม ๆ ไดโดยสะดวก และถาออกในรปกฎกระทรวงไดกด ทงนใหก าหนดขอหามและบทลงโทษ การเปรยบเทยบปรบ ชนด ประเภทของความผดไว

ดงนน เพอเพมประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย และควบคมผมาใชประโยชนในอทยานแหงชาต จงสมควรน ามาตรการตอไปนมาบงคบใช

1. มาตรการวธการเพอความปลอดภยซงสามารถน ามาใชกบกรณนได เชน การหามประกอบอาชพ การยดใบอนญาต หรอการหามเขาเขตพนท เปนตน

2. ควรมการประสานงานกนระหวางพนกงานเจาหนาททเกยวของในการใชบงคบกฎหมาย โดยมการรวบรวมกฎระเบยบตาง ๆ ทใชบงคบแกอทยานแหงชาตและกฎหมายอนทเกยวของใหเปนหมวดหมเพอความสะดวกในการใชบงคบ ทงยงเปนการแกปญหาของการซ าซอนกระจดกระจายของทงกฎหมายเองและหนวยงานทมหนาทเกยวของทอาจมลกษณะของตางคนตางท า

1 สมศกด เธยรจรญกล “ความสบสนของมาตรการบงคบตามกฎหมายเกยวกบสงแวดลอมไทย ” วารสารกฎหมายสโขทยธรรมาธราช ปท 10 ฉบบท 2 ธนวาคม 2541 หนา 44 - 54 2 สมภาษณ วนท 18 สงหาคม 2546

DPU

150

3. ควรมการแบงปนขอมลซงกนและกนระหวางหนวยงาน เมอหนวยงานใดไดด าเนนการจบกมผกระท าผดไดแลว กควรแจงใหหนวยงานอนทมอ านาจหนาทเกยวของทราบ 3

4. บทก าหนดโทษควรก าหนดใหมอตราสงขนตามความหนกเบาของการกระท าความผด เพราะคาปรบในปจจบนโทษปรบนอยมาก ท าใหนกทองเทยวไมเกรงกลวตอบทลงโทษ และมกฝาฝนตอระเบยบของอทยาน ฯ ควรปรบขนคาปรบตามทก าหนดไวในพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ใหสงขน เชน เพมจาก 500 บาท เปนไมเกน 2,000 บาทและควรมการใหรางวลน าจบแกเจาหนาทผปฏบตงานและผชเบาะแสผกระท าความผด โดยคดเปนเปอรเซนตจากคาปรบ

5. ควรก าหนดบทลงโทษพนกงานเจาหนาททกระท าความผดเอง หรอมสวนรเหน หรอสนบสนนผกระท าผด ใหหนกกวาบคคลผกระท าความผดทวไป ในฐานะทเปนพนกงานเจาหนาทของรฐซงยอมรกฎระเบยบของกฎหมายดอยแลว

อนง เนองจากอทยานแหงชาตบางแหงไดมการประกาศเขตพนททบลงบนพนทของ

ปาไมดงเดม และพนทปาสงวนแหงชาต ตามหลกกฎหมายแลวพนทดงกลาวยอมไมมสภาพเปนพนทปาไม และปาสงวนอกตอไป พระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 และพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 จงไมสามารถน ามาใชบงคบแกพนทดงกลาวไดอก ดงนน ผกระท าผดในเขตพนทอทยานแหงชาตจงไมสมควรไดรบโทษตามพระราชบญญตทงสองฉบบนน เพอใหความยตธรรมแกผกระท าความผดจงควรใชบทลงโทษตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ทงน ควรทจะเพมอตราโทษใหสงขนเทยบเทากบพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 และพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 เพอเปนการปองปรามมใหประชาชนกระท าความผด 5.1.3 การจดตงพนทแนวกนชนปาอนรกษและการพฒนาเปนปาชมชน

ค าวา “พนทแนวกนชนปาอนรกษ”4 หรอทเรยกเปนภาษาองกฤษวา “Intermediate

Area / Buffer Area” เปนค าทนยมน ามาใชในการอธบายลกษณะของหนวยพนทหนงในเชงระบบนเวศและสงแวดลอม ซงมความหมายคลายคลงกบค าอน ๆ เชน “พนทรอยตอหรอพนทฉนวน” โดย 3 ชชชม อรรฆภญญ “การบงคบใชกฎหมาย : ประเดนทยงตองปรบปรงในการคมครองสงแวดลอมของไทย” ดลพาห เลม 1 ปท 43 มกราคม – มนาคม 2539 หนา 73 - 97 4 เอกสารประกอบการฝกอบรมหลกสตรยทธศาสตรเชงรกเพอการจดการพนทแนวกนชน ส านกสงเสรมการปลกปา กรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ

DPU

151

หมายถงพนทธรรมชาตทมลกษณะของระบบนเวศและสงแวดลอมทเปราะบาง (Fragile System) และงายตอการถกคกคามจากปจจยแวดลอมทงภายในระบบและภายนอกระบบนเวศ โดยเฉพาะอยางยงอทธพลทเกดจากพลงกระท าของมนษย (Human Driving Force) ดงนน พนทกนชนปาอนรกษจงเปรยบเสมอนกบเปนพนทรอยตอของระบบนเวศ (Eco – tone) ทควบคมและเปนฉนวนทกนระหวางพนทธรรมชาตทปราศจากการคกคามจากกจกรรมของมนษยออกจากพนททมการใชประโยชนจากกจกรรมของมนษย ดงเชน พนทเกษตรกรรม พนทเขตชมชน นอกจากน พนทกนชนปาอนรกษ ยงหมายรวมถงพนททมการปรบเปลยนโครงสราง (Structure) และกจกรรมของระบบนเวศ จากระบบนเวศทเคยมสภาพปาไมอดมสมบรณ (Virgin Forest) แลวเสอมโทรมสภาพลงใหคนสระบบนเวศแบบธรรมชาตหรอกงธรรมชาตอกครงหนง ซงในอดตอาจมการเขาไปใชประโยชนจากกจกรรมของมนษยมาอยางตอเนองยาวนาน จนระบบนเวศทมสภาพเปนปาไม กลายสภาพเปนพนทเกษตรกรรมบาง พนทชมชนบาง ซงมผลตอการคกคามระบบนเวศของพนธพชและสตวปา รวมทงความหลากหลายทางชวภาพของสงมชวต ดงนน การใชประโยชนจากพนทแนวกนชนปาอนรกษ จงตองมความระมดระวงคอนขางสง โดยยดหลกการพฒนาแบบ “Eco – development” ซงหมายถงการพฒนาทไมกระทบตอระบบนเวศทเปนอยเดม มนษยอาจเขาไปใชประโยชนจากพนทในแงของการบรโภคความสนทรยภาพของทรพยากรทมอยในพนท มากกวาการเขาไปเกบเกยวทรพยากรมาใชประโยชนโดยตรง ดงเชน การน าพนทมาพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ

การพฒนาพนทปาแนวกนชนโดยเนนการน าทรพยากรปาไมมาใชประโยชนใหมคณคาเชงนเวศมากยงขนนน มใชเปนเรองใหมส าหรบวงการดานปาไม แตความแตกตางของการจดการพนทปาแนวกนชนในมตใหมน เปนรปแบบของการจดการแบบ “พหภาค” ทเนนการเปดโอกาสใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการและไดรบประโยชนจากการพฒนาพนทดงกลาวอยางตอเนอง การพฒนาพนทใด ๆ กตาม หากผพฒนาไดใหความส าคญตอชมชนในพนทเปนล าดบแรกแลว ยอมท าใหการพฒนาพนท ไดรบการสนบสนนจากชมชนทองถน และยงเปนเครอขายความรวมมอใหกบหนวยงานผพฒนาพนทไดเปนอยางด นอกจากน ยงเปนรปแบบการบรหารจดการทเนนการก าหนดพนทเปนเปาหมายของการพฒนา ซงอาจเกยวของกบความรบผดชอบในการด าเนนภารกจของหลาย ๆ หนวยงานในพนทเปาหมายเดยวกน

อนง การพฒนาพนทแนวกนชนเพอการอนรกษและทองเทยวเชงนเวศ มเพอวตถประสงคทส าคญ 3 ประการคอ

1. เปนพนทส าหรบการศกษาวจย และคนควาเพอการเรยนร (Research and Learning Center) ในเรองของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงจากลกษณะพนทพบวามความหลากหลายทางชวภาพสง จงเปนจดเดนส าหรบการศกษาวจย ทงนกวจยในสายงานทเกยวของ และยงเปนศนยกลางในการเรยนรเกยวกบธรรมชาตและสงแวดลอมส าหรบราษฎรและเยาวชนในชมชนใกลเคยง

DPU

152

2. เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (Natural Resources

and Environmental Conservation) เนองจากพนทแนวกนชนปาอนรกษ โดยมากมการเจรญเตบโตของระบบนเวศปาไมทคอนขางจะสมบรณ แมวาจะถกรบกวนจากกจกรรมของมนษยบางกตาม ดงนน การทมชมชนตงถนฐานอยโดยรอบพนทแนวกนชนปาอนรกษ จงเปนการใชโอกาสดงกลาวใหชมชนมสวนรวมกบภาครฐในการอนรกษทรพยากรในพนทของตน และคอยเปนหเปนตาในการเฝาระวงกจกรรมทจะเปนการรบกวนระบบนเวศในพนท

3. เพอสนบสนนใหชมชนทองถนมสวนรวม (People Participation) ในการ

บรหารจดการการทองเทยวเชงนเวศในพนท ทงจากการเขาไปรวมการก าหนดกจกรรมสนบสนนในดานตาง ๆ โดยเฉพาะกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศในพนท และการคนหาศกยภาพการทองเทยวในชมชนทจะสามารถเชอมโยงกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ เขากบการจดการพนทปากนชนเพอการอนรกษ

เนองจากปญหาทวา การประกาศพนทใดเปนอทยานแหงชาตแลว ไดสงผลกระทบ

ตอราษฎรซงเคยตงถนฐาน หรอท าประโยชนอยในพนทดงกลาว ดงนน เมอน าหลกการจดตงพนทแนวกนชนปาอนรกษมาใชกบอทยานแหงชาต โดยก าหนดใหแนวกนชนคอพนทรอยตอระหวางอทยานแหงชาตกบเขตชมชนโดยรอบ ซงมความกวางพอสมควรและไมมระบบนเวศส าคญทตองการอนรกษตงอยในบรเวณนน จะเปนการแกปญหาการรกล าพนทอทยานแหงชาตโดยราษฎรได ทงน ในพนทแนวกนชนดงกลาวสมควรใหมการผอนปรนความเขมงวดในการบงคบใชกฎหมายอทยาน เพอเปดโอกาสใหราษฎรยงสามารถเขาไปใชประโยชนในพนทนนไดอย แตขณะเดยวกนกยงตองค านงถงการรกษาระบบนเวศของพนทใหคงอยดวย

แนวคดการจดตงพนทแนวกนชนปาอนรกษน หากชมชนทเขาไปใชประโยชนสามารถดแลพนทปาแหงนไดด กควรพฒนาพนทดงกลาวใหเปนปาชมชนตอไปไดเพอใชประโยชนจากปาเพอการทองเทยว ทงนปานนตองมความพรอมในแงทวาพนทปามสภาพอดมสมบรณ สวยงาม ขณะเดยวกนชมชนตองมความเขมแขง มระบบจดการปาชมชนทด อยางไรกตาม การพฒนาการทองเทยวเชงนเวศในพนทปาชมชนอาจกอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรปาไมไดเชนกน หากการด าเนนงานไมมการวางแผนทด ชมชนตองมเปาหมายของการพฒนาทชดเจน และมจดยนทมนคง เพราะเมอใดทมการทองเทยวเขาไป ผลประโยชน รายได และความเจรญทางดานอน ๆ จะตามเขาไป หากชมชนไมเขมแขงพอ อาจเปลยนความตงใจและกอใหเกดผลเสยหายได

ดงนน ในการพฒนาปาชมชนเพอการทองเทยวเชงนเวศ จ าเปนจะตองมการวางแผนการปฏบตทรดกม ก าหนดมาตรการแกนกทองเทยวทชดเจน และจะตองมระบบการตรวจสอบ

DPU

153

ตดตามผลการทองเทยวอยางใกลชด เนองจากปรมาณความสามารถของพนทปาชมชนทจะรองรบนกทองเทยวแตละแหงไมเหมอนกน ถาเปดใหมการทองเทยวมากเกนไป ธรรมชาตกจะถกท าลายไดในไมชา นอกจากน การทองเทยวควรมงเนนใหเกดการเรยนรคณคาของปาและทรพยากรธรรมชาต มากกวาเพอการบนเทง หรอเพอการหารายไดเปนหลก เพราะเมอใดกตามทเนนการสรางรายได กจะเกดกจกรรมการขาย การแขงขน และสงทจะถกขายกคอปาหรอธรรมชาต สงส าคญกคอผลประโยชนทเกดขนกควรน าไปใชในการฟนฟปาและสภาพธรรมชาต เพราะปาชมชนเปนสมบตของชมชน เปนการคนประโยชนกลบสปา 5

ดงกระแสพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ฯ เมอป พ.ศ. 2524 ในวน เสดจพระราชด าเนนเพอทรงปดการสมมนาเกษตรภาคเหนอ ทรงรบสงถงปาวา กรมปาไมไปจางใหคนปลกปา ปาไมมทางโตเพราะถาปลกปาเสรจ คนรบจางปลกปากตกงาน เพราะปาไมใชของเขา แลวกรบสงตอไปวา ถากรมปาไมจะดแลปาใหไดทกตารางนวตองอาศยเจาหนาทปาไมนบแสนนบลานคนชวยกนดแลจงจะทวถง ซงไมมทางจะดแลไดดวย ทรงรบสงวาตรงกนขามถาท าใหปานนเปนปาทไดประโยชนกบประชาชน 3 ประการ ประโยชนประการท 4 จะเกดขนเองโดยไมตองไปจางใหคนปลกหรอรกษา คอ ปาตนไมน าล าธารจะเกดขนเอง ทรงรบสงวาถาประชาชนสามารถ

1. หาของปาไดโดยไมผดกฎหมาย 2. เกบผลไมจากตนไมทอยในปาไดโดยไมผดกฎหมาย 3. เอาไมทลมไปท าฟนไดบาง เมอประชาชนทอยใกลปาไดประโยชนจากปาทง 3 ประการน ปากจะเปนของเขา เขา

กจะเปนเจาของปา เมอเขาเปนเจาของปา เขาจะไมยอมใหใครมาแตะตองปาผนนน เพราะเขาไดประโยชนจากปา ประโยชนประการท 4 จะตามมาเองโดยไมตองไปจางใครปลก โดยไมตองจางใครเฝา คอปาตนน าล าธาร พระเจาอยหว ฯ รบสงใหดตวอยางปาสนวดจนทร เพราะปาสนวดจนทรไม จ าเปนทจะตองมกรมปาไมไปเฝา ชาวบานท าแนวกนไฟกนเอง ดแลกนเองไมใหใครตดตนสน เพราะชาวบานกรดเอายางสนไปขาย เมอชาวบานกรดเอายางสนไปขายไดเงน เขากตองดแลไมใหใครมาตดตนไมสนซงเปนทมาของรายไดเขา เขากตองดแลท าแนวกนไฟไมใหไฟไหมปา

ตวอยางเชน อทยานแหงชาตดอยขนตาล จงหวดล าพนและจงหวดล าปาง มปญหาการบกรกทดนของชาวบาน เนองจากพนทอทยานตงอยใกลชมชน ซงชมชนจะมการขยายตวเพมขนทกป ท าใหมการรกล าพนทอทยานเพมขนเรอย ๆ และอยางตอเนองเชนกน ทางอทยาน ฯ จงไดพยายามแกไขปญหาโดยการท าปาชมชน เพอใหชาวบานชวยกนรกษาปา แตกประสบปญหาวาชาวบานไมยอม และมกขดแยงกบเจาหนาท เนองจากชาวบานมกจะน าขยะเขาไปทงภายในอทยาน

5 รณกร ตรกานนท “การทองเทยวเชงนเวศเพอการพฒนาปาชมชน” จลสารการทองเทยว ปท 17 เลมท 2 เมษายน – มถนายน 2541 หนา 38 - 48

DPU

154

นอกจากน ยงมกลมองคกรภาคเอกชนทมกมาหนนชาวบานใหตอตานเจาหนาทของอทยาน ฯ อกดวย 6

การทเจาหนาทของอทยานไดใหความรกบประชาชนใหเหนความส าคญของปาไมและทรพยากรธรรมชาตตาง ๆ ท าใหประชาชนรกและหวงแหนทรพยากรธรรมชาตของตน จงไมเขาไปท าลายหรอบกรกปา นบวาเปนตวอยางทดใหกบพนทอน ๆ ในการสนบสนนใหประชาชนมสวนรวมในการอนรกษและดแลทรพยากรธรรมชาตในพนทของตน และสามารถอยรวมกบปาไดโดยการพงพาอาศยซงกนและกน สอดคลองกบแนวความคดเรองปาชมชนทก าลงไดรบความสนใจในขณะน ทใหชาวบานในทองถนมสทธใชประโยชนและดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตในทองถนของตนได ท าใหเกดการอนรกษทยงยนตลอดไป

ดงนน เพอปองกนมใหราษฎรในทองถนบกรกเขาไปใชประโยชนในพนทอทยานแหง ชาต จงสมควรทจะตองมการจดตงคณะกรรมการรวมระหวางอทยานแหงชาต นกวชาการดานระบบนเวศ และตวแทนชมชน เพอหาขอสรปเกยวกบ

1. การก าหนดเขตแนวกนชนปาอนรกษทเหมาะสม ตอความตองการของชมชน และสภาพความเปนจรงของวฒนธรรมการผลตในทองถน

2. การก าหนดรปแบบการใชประโยชนของชมชนทไมกระทบถงความสมบรณของระบบนเวศของพนทโดยรอบ

3. การก าหนดระดบความผอนปรนของการบงคบใชกฎหมายดานอนรกษ ในพนทแนวกนชนแตละแหง

4. การก าหนดระยะเวลาตรวจสอบการใชประโยชนของชมชนเปนระยะ ถงความสามารถของชมชนในการปฏบตตามขอก าหนด ทงนเพอเปนแนวทางในการพจารณายกระดบพนทแนวกนชนปาอนรกษเปนปาชมชน

เมอไดขอสรปดงกลาวขางตนแลว ใหอทยานแหงชาตด าเนนการออกระเบยบปฏบต

พเศษเฉพาะพนทในเขตแนวกนชนปาอนรกษแตละแหง แตทงน เนองจากพนทดงกลาวยงเปนพนทของอทยาน ฯ หากชมชนกระท าผดระเบยบทางอทยาน ฯ สามารถเรยกคนพนทได 5.2 มาตรการปองกน

5.2.1 การปลกสรางจตส านกใหแกประชาชน

6 “อทยานแหงชาตดอยขนตาล” วารสารนตศาสตร ปท 31 ฉบบท 4 ธนวาคม 2544 หนา 815 - 816

DPU

155

ในการสรางจตส านกใหประชาชนมความรกและหวงแหนในทรพยากรธรรมชาตของประเทศนน รฐควรมการปลกฝง จตส านกใหแกคนไทยต งแต เดกและเยาวชน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กบกระทรวงศกษาธการ ควรท าความรวมมอกนใหมการแทรกบทเรยนเกยวกบความส าคญของธรรมชาต ใหอยในระบบการศกษาทกระบบโดยเฉพาะ การศกษาภาคบงคบในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน กระทรวงศกษาธการควรมการจดหลกสตรใหเดก และเยาวชน ไดเขาไปมสวนในความเปนไปของธรรมชาต ไดมความรความเขาใจในความส าคญของระบบนเวศวา มความส าคญเกยวของกบตวเขาเพยงใด และถาหากธรรมชาตถกท าลายหรอท าใหเปลยนแปลงจะเกดผลตอตวเขาอยางไร เพอเปนการสรางพนฐานความรสกรก และหวงแหนธรรมชาตไวในจตใจตงแตยงเปนเดกและเยาวชน ซงเมอเขาเตบโตขนความรส าเหลานจะท าใหเขาเปนผใหญทรกและหวงแหนธรรมชาต

ในระดบอดมศกษาจะตองมอสระในการบรหารภายใน สนบสนนใหมหาวทยาลยทงของรฐและเอกชนมเครอขายการเรยนรสมพนธกบตางประเทศมากขน เพอเรยนรเขารเรา เพอรวมมอเกอกลซงกนและกนในวถชวตทมความผสมผสานระหวางการหาความพอด ในการน าความรรอบกายและความรภายในจตใจไปประยกตใชในการด ารงชวต

ส าหรบการพฒนาทรพยากรมนษยนน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงมพระราชด ารสไวตอบณฑตและบคคลทวไปวา 7ใหแตละบคคลและพลเมองมคณภาพดานการศกษาและทกษะดานสขภาพและดานทศนคต อกทงตองใหแตละบคคลและพลเมองพฒนาใน 3 ดานน ทงในระดบความคดและระดบพฤตกรรม ในแงทศนคตจะตองใหแตละปจเจกบคคลเนนความส าเรจผลโดยตรงตอสงคมและตอตนเอง โดยจะตองปฏรปการศกษา ยกระดบการเรยนรของประชากรอยางนอยในระดบมธยมศกษา และมงเนนพฒนาเครอขายการเรยนรของประชากรทงในดานสขภาพอนามย การประกอบอาชพ และดานทศนคต โดยเรมตงแตการอบรมเลยงดในครอบครว จนสามารถประกอบอาชพได และมสวนรวมในการตดสนใจในชมชนโดยมงผลตอสวนรวม ยดทศนคตตามหลกศาสนธรรม โดยอาศยการศกษาในระบบโรงเรยน การศกษานอกโรงเรยน และจากสถาบนตาง ๆ ในสงคม ทงน จะตองมงสรางองคกรชมชนในหมบานทรวมกนแกไขปญหาและวางทศทางสคณภาพชวตและสงคมทเปนธรรม และจะตองมงสรางผน าทองถนทมคณธรรม โดยอาศยวด โบสถ มสยด เปนตวน า

ระบบการศกษาและพฒนาทรพยากรมนษย ตองมงเปาทจะสรางคนเกงและด ทลดความเหนแกตวลง เหนความสมดลระหวางมนษยกบธรรมชาต สนบสนนใหคนเกงและดเปนผน าในวงการและองคกรตางๆ ในสงคม ตงแตระดบชมชนในหมบาน ในวด ในมสยด ในสถานพยาบาล ในโรงเรยน ในโรงงาน ในชมรม และสมาคมตาง ๆ จนถงองคกรระดบชาต

7 ไกรยทธ ธรตยาคนนท แนวพระราชด ารดานการพฒนาทรพยากรมนษยของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สถาบนไทยศกษา และฝายวจย จฬาลงกรณมหาวทยาลย พฤศจกายน 2531 หนา 1 - 8

DPU

156

กลาวโดยสรป ทรพยากรมนษยมคณภาพ คอ แตละบคคลและพลเมองจะตองมความรคคณธรรม มสขภาพอนามยด สามารถน าความรสการปฏบต โดยประสบผลส าเรจตอตนเอง และสงคม ตระหนกในความพงพาอาศยกนระหวางมนษย สงคมโลก และธรรมชาต 8

คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ไดใหสมภาษณวา 9 “เนองจากอทยานตางประเทศจดตงมาเปนเวลานานกวา 100 ป แลว แตประเทศไทยเพงมขนประมาณ 40 ปมานเอง ดงนน จงตองอาศยเวลาในการพฒนาอทยานแหงชาตใหเปนระบบ ทงน จะตองปลกจตส านกใหแกประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมควบคไปดวย มาตรการทจะใชแกนกทองเทยวทจะเขามาทองเทยวในอทยาน ฯ นน ควรใชในแนวบวกและแนวลบ กลาวคอ ในทางบวก ควรมการประชาสมพนธใหความรแกนกทองเทยว ทงน การประชาสมพนธอาจกระท าไดในหลายรปแบบ จดพมพหนงสอ จดท า Web site ของอทยาน ฯ ใหนกทองเทยวสามารถจองบานพกแบบ on line ได อทยานแหงชาตไทยมวธการประชาสมพนธเรองการทองเทยวเชงนเวศและเชงอนรกษทจดท าขนอยแลวมากมาย มนตยสารการทองเทยวทงภาครฐเปนผจดท าและของเอกชน เชน อนสารการทองเทยวแหงประเทศไทย นตยสาร Nature Tour เปนตน นอกจากมาตรการทางบวกแลว มาตรการทางลบกยงถอวาจ าเปน เจาหนาทผดแลอทยาน ฯ จะตองปฏบตหนาทอยางเตมท และมการลงโทษผกระท าผดอยางจรงจง

นอกจากน ทางกรมอทยานแหงชาตเองกไดใหการสงเสรมและสนบสนนกจกรรมทเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศ เปนตนวา นกเรยนนสต นกศกษา หากประสงคจะเขามาทศนศกษาในอทยาน ฯ และขอความอนเคราะหมา ทางอทยาน ฯ กจะอนญาตใหเขาไดโดยไมตองเสยคาธรรมเนยมผานประต วนส าคญตางๆ เชน วนแมแหงชาต วนเดก วน เฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวามหาราช หรอวนทการทองเทยวแหงประเทศไทยจดเปนวนพเศษ เชนโครงการ “สงหาพาแมเทยว” ในชวงดงกลาวน ทางกรม ฯ กอนญาตใหเขาอทยาน ฯ ไดโดยไมเสยคาใชจาย เพอใหเดกและเยาวชนมความรและมความรกในธรรมชาต

อนง ในเรองการบกรกของราษฎรในเขตพนทอทยานแหงชาตนน ทางกรมอทยานแหงชาต ฯ ไดตระหนกวา การแกไขปญหาทดทสดคอ การปองกนไมใหชาวบานกระท าผด ไมใชการจบกมผกระท าผดและน าตวมาลงโทษ เพราะเปนการแกทปลายเหต ในการจบกมผกระท าผดมกจะมความสญเสยตามมา เพราะชาวบานไมยอมใหเจาหนาทจบกมจงเกดการยงตอสกบเจาหนาท ท าใหเจาหนาทไมมทางหลกเลยง ตองมการยงปะทะกน ดงนน ทางอทยาน ฯ จงไดมการจดสงเจาหนาทไปใหความรความเขาใจแกชาวบาน ใหเหนถงประโยชนของปา และสรางจตส านกใหชวยกนอนรกษปา อนง ในการใหความรดงกลาว ทางอทยาน ฯ ไดสงเจาหนาทไปชวยสอนเดกในโรงเรยน พรอมทงไปใหความรแกชาวบานถงในหมบาน แตเนองจากจ านวนเจาหนาทของอทยาน ฯ มนอย จงท าให 8 สปปนนท เกตทต “วทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนา” เอกสารการประชมทางวชาการเนองในการฉลองครบรอบ 30 ป คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 18 มนาคม 2537 9 สมภาษณโดยผวจย วนท 18 สงหาคม 2546

DPU

157

เจาหนาททมหนาทปราบปราบผกระท าผด กบเจาหนาททใหความรแกชาวบานจงเปนคนคนเดยวกน ชาวบานจงไมเชอถอและไววางใจ บางครงอาจมอคตตอเจาหนาทอกดวย”

ดงนน เพอปลกฝงจตส านกใหประชาชนรกและหวงแหนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงศกษาธการควร

1. บรรจหลกสตรเกยวกบความส าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในบทเรยน

2. ก าหนดใหทกโรงเรยนจะตองน านกเรยนไปทศนศกษาในเขตพนทอทยานแหงชาตเพอเรยนรความส าคญของระบบนเวศตอวถชวตของมนษย

ทงน โดยรวมมอกบกรมอทยานแหงชาตในการอ านายความสะดวก และการจด วทยากรอบรม

5.2.2 การสงเสรมใหใชระบบฉลากเขยว และ Ecotourism Label

การสงเสรมและสรางระบบปดฉลากทองเทยวสเขยว (Green Tourism Label) เพอแสดงถงมาตรฐานของกจการทองเทยวทเนนการอนรกษ เชน โรงแรม ภตตาคาร บรษททวร ทด าเนนกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบการทองเทยวโดยใหมผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด เชน การใชพลงงานแสงอาทตย การน าแหลงน าธรรมชาตมาใชอยางเหมาะสม การ recycle ขยะ การบ าบดน าเสย การก าจดสงปฏกล เปนตน

การจดสรางทพกควรค านงถงรปแบบทกลมกลนกบสภาพแวดลอมและใชวสดจากทองถนใหมากทสด บกเบกการประหยดใชทรพยากรหรอใชสารเคมตาง ๆ และวสดยอยสลายยากใหนอยทสด ใชนโยบายประหยดน า ประหยดไฟ การสรางหองหนไปในทศทางลม ลดการใชเครองปรบอากาศ ใชใบตองหออาหาร เปนตน

ในหลายประเทศไดมการใชระบบ “Ecotourism Label” หรอเครองหมายการทองเทยวเชงนเวศ เพอใชเปนมาตรฐานใหนกทองเทยวทราบวา บรษททองเทยวไดรบการรบรองมาตรฐาน ซงจะสามารถด าเนนการทองเทยวโดยใหความรทถกตองกบนกทองเทยวและไมท าลายสงแวดลอม

ถงแมระบบเครองหมายรบรองมาตรฐานจะเปนประโยชนตอนกทองเทยว แตบรษทน าเทยวบางแหงทอาจไดรบการรบรองมาตรฐานกไมไดปฏบตตามกฎ เชน ไมมบคลากรทมความรความเขาใจในระบบนเวศจรง หรอการจดการทองเทยวมไดค านงถงผลเสยทมตอสงแวดลอม ดงนน รฐจงควรมการตรวจสอบมาตรฐานบรษททองเทยวอยางจรงจง และมการเพกถอนสทธการใชเครองหมายรบรองมาตรฐานเมอพบวามการละเมดเกดขน มฉะนนแลวจะเปนการท าลายภาพพจนของอตสาหกรรมการทองเทยวเชงนเวศโดยรวม

DPU

158

คณมาโนช การพนกงาน หวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไดใหสมภาษณวา 10 การจดระบบรานอาหารในอทยานแหงชาตแกงกระจานไมมปญหา เพราะมรานสวสดการเพยงรานเดยวภายในอทยาน สวนรอบนอกอทยานกจะเปนรานคาของชาวบาน ทางอทยานไดประชาสมพนธใหทกรานไมใชกลองโฟม แตใหใชวสด K.U. Green แทน แตเปนปญหาทตวผลตภณฑ เนองจากใสอาหารทเปนน าไมได เพราะตวภาชนะจะแฉะและนม ท าใหอาหารทบรรจอยไมนารบประทาน นกทองเทยวจงไมนยมใชภาชนะประเภทน นอกจากน ราคาวสด K.U.Green คอนขางสง ท าใหตนทนของผประกอบการสนคาบรโภคสงตามไปดวย จงควรพฒนาวสด K.U.Green ใหเหมาะแกการเปนภาชนะบรรจอาหารทดกวาเดม และราคาทต าลง

สวนอทยานแหงชาตเขาใหญ อ าเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา ไดตระหนกถงความส าคญของสงแวดลอมดวยเชนกน โดยไดจดการลดมลพษตางๆ โรงแรม สนามกอลฟ เลกใหบรการ สนามกอลฟท าเปนทงหญาเลยงสตวปา โรงแรมท าเปนศนยฝกอบรมของกรมปาไม มอาคารทสามารถพกคางคนได 200 คน มพนทกางเตนทและเตนทใหเชา มจกรยานเสอภเขาใหเชาบรการ เพอลดมลพษทางเสยง

ดงนน เพอเปนการสงเสรมระบบฉลากเขยวใหเปนทนยมในหมนกทองเทยวตางชาตและคนไทย ในการเลอกสถานทพกผอนและใชบรการ การทองเทยวแหงประเทศไทยควรกระท าการดงน

1. ประชาสมพนธสถานทพกผอนและบรการทไดรบรางวลฉลากเขยว พรอม ๆ กบการประชาสมพนธแหลงทองเทยวธรรมชาต

2. ตรวจสอบสถานทใหบรการทไดรบฉลากเขยวแลวอยางสม าเสมอ เพอเปนการรกษาคณภาพและระดบมาตรฐานใหคงท

3. จดประกวดสถานประกอบการทใหบรการแกนกทองเทยวทสมควรไดรบฉลากเขยวทกป เพอสงเสรมใหมสถานประกอบการฉลากเขยวเพมขน

5.2.3 การปฐมนเทศนกทองเทยวกอนเขาอทยาน ฯ

นอกเหนอจากการสรางจตส านกใหแกประชาชนในเรองความรกและหวงแหนทรพยากรธรรมชาตซงเปนการแกปญหาระยะยาวแลว เพอใหนกทองเทยวไดรคณคาของทรพยากรธรรมชาตในอทยานแหงชาตควบคไปกบความรนรมยในความสวยงามของธรรมชาตแลว อทยานแหงชาตแตละแหงควรจดใหมการปฐมนเทศนกทองเทยวกอนเขาอทยาน ฯ ดวยการจดท าวดทศน ความยาวประมาณ 5 นาท ใหความรเกยวกบคณคาของทรพยากรตาง ๆ ในอทยาน ฯ ชนดของสตวปาและพนธไม กฎระเบยบของอทยาน ฯ ขอหามและขอควรปฏบตขณะทอยในเขตอทยาน ฯ

10 สมภาษณโดยผวจย วนท 23 มถนายน 2546

DPU

159

จดอนตราย จดชมวว เสนทางเดนปา และควรจดท าคมอแนวทางปฏบต (Code of Conduct) ใหแกนกทองเทยวเพอใหทราบและเขาใจวาควรจะปฏบตตนอยางไร แผนท ทงฉบบภาษาไทยและภาษาองกฤษ หรออาจท าในภาษาอนนอกเหนอจากภาษาองกฤษในกรณทอทยานแหงชาตนนไดรบความนยมจากนกทองเทยวตางชาตมาก

นอกจากนกทองเทยวแลว ผประกอบธรกจเกยวกบการทองเทยวและมคคเทศกกสมควรทจะไดรบการอบรมใหเขาใจในขอควรปฏบตและขอควรละเวนดวย เพราะไมเพยงแตนกทองเทยวทอาจท าผดกฎระเบยบของอทยาน ฯ บคคลอนทเขามาใชประโยชนในอทยาน ฯ กสามารถกระท าผดไดเชนกน

อนทจรงในเรองความปลอดภยของนกทองเทยวนน หากนกทองเทยวปฏบตตามกฎของอทยาน ฯ เชอฟงเจาหนาท ค าแนะน า และปายทบอกเตอนอนตราย นกทองเทยวกจะปลอดภย แตสวนใหญนกทองเทยวจะไมเชอฟง เชน อทยานแหงชาตทางทะเลเกาะเสมด หาดแมร าพง มปายปกไว หามลงน าในบางต าแหนง ในหนามรสม หากนกทองเทยวไมเชอฟง กอาจจมน าตายได

คณประวต โวหารด หวหนาอทยานแหงชาตเขาใหญ ใหขอเสนอแนะวา 11“ควรใหศนยบรการนกทองเทยวตงอยนอกเขตอทยาน ใหนกทองเทยวไดรบการปฐมนเทศและเรยนรเขาใจลกษณะการทองเทยวเชงนเวศกอน เพราะหากไมใหความรความเขาใจแกนกทองเทยวแลว กจะสรางปญหาใหแกอทยานได ทางอทยานไดจดใหมโครงการโรงเรยนสเขยวรอบอทยาน เพอใหเดก ๆ ไดเรยนรความส าคญของทรพยากรธรรมชาต คณประวตไดเสนอแนะวา “ควรจดสถานทจอดรถใหนกทองเทยวไวนอกเขตอทยาน และจดใหมรถบสรบนกทองเทยวขนมาเทยวบนอทยาน เมอผานจดชมววแตละแหงกใหนกทองเทยวลงไปชมและเกบภาพถาย”

การปฐมนเทศนกทองเทยวใหทราบถงกฎระเบยบตาง ๆ ของอทยาน ฯ นน จะเปนประโยชนแกนกทองเทยวอยางยง โดยเฉพาะในเรองการเดนปานน คณสากร หวหนาอทยานเขาสามรอยยอด อ าเภอปราณบร ไดใหสมภาษณวา 12 “ในการน านกทองเทยวออกเดนปานน นกทองเทยวจะตองปฏบตตามค าแนะน าอยางเครงครด เพราะหากหลงทางไปอาจอดน าและอาจตายได เพราะน าในอทยานดมไมไดเลยเนองจากเปนหนปน เจาหนาทน าทางจะตองเปนคนมความร และตองทราบวาจะตองเตรยมอะไรไปบางส าหรบการออกเดนปาในแตละครง”

สวนเสนทางเดนปานน คณธน นนทกลาง เจาหนาทอทยานแหงชาตทบลาน ต าแหนงพนกงานพทกษปา ไดใหขอเสนอแนะวา13 “เสนทางเดนปาเพอศกษาธรรมชาตนน ควรเปนเสนทางเดนซงเปนธรรมชาตจรง ๆ คอ ทางดน ไมควรท าแบบตางประเทศทท าทางเดนเปนซเมนต หรอปไม อาจท าเครองหมายบางเลกนอยเพอปองกนนกทองเทยวพลดหลงออกนอกเสนทาง เชน ใช

11 สมภาษณเมอวนท 23 มถนายน 2546 12 สมภาษณเมอวนท 30 มถนายน 2546 13 สมภาษณเมอวนท 23 มถนายน 2546

DPU

160

สปายท าเครองหมายกบตนไมเพอใหเปนจดสงเกตทกระยะ 500 เมตร เพราะนกทองเทยวอาจเดนหลงเขาไปในทางสตวเดนได เชน พวกชาง กวาง หมปา”

ในอทยานแหงชาตตางประเทศบางแหงทไดรบความนยมจากนกทองเทยวเพอไมใหเปนการรบกวนระบบนเวศภายในอทยาน ทางอทยานจะจดพนทจอดรถและศนยบรการนกทองเทยวไวนอกเขตอทยาน ฯ หรอ ณ ประตทางเขาอทยาน ฯ จากนนจะจดพาหนะใหแกนกทองเทยวเขาไปเทยวชมอทยาน ฯ เปนรอบ ๆ มาตรการดงกลาวนจะชวยรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และลดมลภาวะทเกดแกอทยาน ฯ ไดเปนอยางด มาตรการดงกลาวนควรน ามาใชในอทยานแหงชาตของไทยในบางแหงดวย

จากแบบสอบถามของผวจยไปยงหวหนาอทยานแหงชาต 85 แหง ในความคดทวา เหนดวยหรอไมหากรฐก าหนดใหอทยานแหงชาตและแหลงทองเทยวเชงนเวศทกแหง มการปฐมนเทศนกทองเทยวเกยวกบขอควรปฏบตและขอพงระวงกอนเขาอทยาน ฯ มผตอบวาเหนดวยจ านวน 74 คน ไมเหนดวย 8 คน และไมมความเหน 3 คน

ดงนน กรมอทยานแหงชาต ฯ ควรยายศนยบรการนกทองเทยวไปอย ณ. ทางเขาอทยานแหงชาต และออกระเบยบบงคบใหนกทองเทยวทกคนตองไดรบการปฐมนเทศกอนเขาเขตอทยานแหงชาต ทงน การทองเทยวแหงประเทศไทยควรประสานงานกบกรมอทยานแหงชาต ฯ จดท าวดทศนปฐมนเทศนกทองเทยวมอบใหอทยานแหงชาตแตละแหง 5.2.4 การสงเสรมใหชมชนทองถนมสวนรวมในการพฒนาอทยานแหงชาต

การมสวนรวมของประชาชนเปนเงอนไขหนงของการบรหารราชการทด ทเราเรยกกนในปจจบนวา “ธรรมรฐ” หรอ “ธรรมาภบาล” (Good Governance) การมสวนรวมของประชาชนในดานสงแวดลอมมหลายระดบ ตงแตสทธการไดรบขาวสารขอมล สทธทจะอยในคณภาพสงแวดลอมทด สทธทจะมสวนในกระบวนการตดสนใจจดท าโครงการขนาดใหญทจะมผลดานสงแวดลอม สทธเหลานควรไดรบการพฒนาใหมเวทททกฝายยอมรบ และมกระบวนการทสามารถหาขอยตโดยสนตใหแกกลมทมความขดแยงกน มการใชขอมลทดเปนฐาน มผเปนกลางมาเปนผด าเนนการประชาพจารณ เพอใหการมสวนรวมของประชาชนเปนกระบวนการทสรางสรรคตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

ในขณะเดยวกน รฐกควรใชกลไกการศกษาและการประชาสมพนธใหประชาชนเขาใจวา การมสวนรวมนนมมตของหนาทรวมอยดวย มใชมแตสทธเทานน และมใชสนใจแตเพยงสทธของตนและหนาทของคนอน ประชาชนตองรจกหนาทในการดแลรกษาสงแวดลอม และรบภาระคาใชจายในการบ าบดมลพษทตนสรางขนดวย ตราบใดทประชาชนรจกแตการรกษาสทธใหแกตนเอง แตไมรจกหนาท แมรฐจะทมเทงบประมาณและบคลากรเทาใดกไมอาจรกษาสงแวดลอมไวได

DPU

161

กระบวนการมสวนรวมของประชาชนเปนกระบวนการทเปดโอกาสใหประชาชนหรอชมชนทองถนเขามามสวนในกระบวนการรเรม การวางแผน และด าเนนการ รวมถงการปฏบตกจกรรมใหบรรลเปาหมายทตงไว และยงหมายรวมถงการมสวนรวมในการตดตามประเมนผลการด าเนนกจกรรมไปแลวอกดวย สงทนาสนใจในกระบวนการมสวนรวมกคอ เปนการชวยกระตนใหเกดกระบวนการพฒนาชมชนในระดบรากหญาไดเปนอยางด

การเขาไปมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาอทยานแหงชาตอาจมบทบาททแตกตางกนไป ทงนขนอยกบความพรอมของบคคลและชมชน รปแบบของการมสวนรวมอาจท าไดดงน

1. การมสวนรวมโดยตรง หมายถง การเขาไปรวมกจกรรมทเกยวกบการอนรกษ

อทยานแหงชาต เชน การรวมปลกตนไม การไมลกลอบลาสตว หรอเกบหาของปาในเขตอทยานแหงชาต

2. การมสวนรวมผานกลม หมายถง การคดเลอกตวแทนของตนเปนกรรมการของกลมองคกรทองถน เพอด าเนนกจกรรมเพอพฒนาอทยานแหงชาตทอยใกลทองถนของตน

3. การมสวนรวมผานตวแทน หมายถง การใหตวแทนของครวเรอนทอาจจะเปนหวหนาครวเรอน หรอบคคลใดในครวเรอนซงมก าลงแรงทจะเขาไปมสวนรวมในการพฒนาหรอท าประโยชนใหแกอทยานแหงชาต อาท เขาอบรมเปนมคคเทศกทองถนน าเทยวในอทยาน เปนตน

เพอใหการมสวนรวมของบคคลและชมชนเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสดนน

กลไกทควรน ามาใชประกอบการมสวนรวมของประชาชนมดงน 14

1. การส ารวจสาธารณะ (Public Survey) การส ารวจสาธารณะไดถกน ามาใชเปนเวลานานแลวในการแกไขปญหาตาง ๆ โดยรฐบาลของหลาย ๆ ประเทศ ดวยวธการส ารวจความคดเหนไปยงประชาชนทเปนกลมเปาหมาย จากนนรฐจงน าผลการส ารวจนนมาใชประโยชน การส ารวจสาธารณะจงเปนกลไกส าคญทจะรวบรวมปฏกรยาตอบสนองของประชาชนตอประเดนและปญหาตางๆ ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และขอมลทไดส ารวจมาน กจะเปนตวชน าทศทางใหแกขาราชการในการวางแผนและการตดสนใจ

14 “การมสวนรวมของประชาชนในการวางแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ” สวนนโยบายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ส านกนโยบายและแผน ส านกงานปลดกระทรวงมหาดไทย เทศาภบาล ปท 90 ฉบบท 11 พฤศจกายน 2538 หนา 58 - 63

DPU

162

ยงไปกวานนจะเปนตวชวยก าหนดการจดสรรทรพยากรธรรมชาต การล าดบความส าคญดานงบประมาณ และช ให เหนความจ าเปนทตองมการเปลยนแปลง ปรบปรงการด าเนนงานของรฐ และก าหนดพนททจะด าเนนโครงการ

2. การฟงเสยงประชาชน (Public Hearing) รฐจ าเปนจะตองมเครองมอทจะ

น าเอาขอมลและความคดเหนจากประชาชน ซงเกยวกบการด าเนนการของรฐมาพจารณาเพอการด าเนนนโยบายและแผนงาน โดยทวไปแลว ขาราชการสวนใหญมกจะฟงเสยงสะทอนทมาจากสอมวลชน โดยเฉพาะอยางยงจากหนาหนงสอพมพ การฟงเสยงประชาชนทด ควรมลกษณะทไมเปนทางการมากนก ปกตแลว เจาหนาทของรฐทปฏบตหนาทอยใกลชดประชาชนจะเปนผทสามารถสะทอนทศนะของประชาชนไดเปนอยางด แตอยางไรกด บางครงหนวยราชการสวนทองถน หรอขาราชการทท างานในพนทกบประชาชน มกจะสะทอนทศนะของตนเสยเองมากกวาทจะสะทอนทศนะของประชาชนในพนท การฟงเสยงประชาชนโดยเปดโอกาสใหประชาชนไดรบรและมสวนแสดงความคดเเหน และไดมโอกาสถกเถยงในแผนงานหรอโครงการตาง ๆ ดวยตวเอง จะท าใหเกดกระบวนการสงเคราะหการวางแผนทดเกดขน นอกจากน การฟงเสยงประชาชนยงสามารถดงเอากลมตางๆ ออกมาเคลอนไหวอยางเหมาะสมบนเวททรฐเปดโอกาสให ไดแก กลมตวแทนชมชน กลมผลประโยชน และกลมอนรกษสงแวดลอม เปนตน

3. การเจรจาและการตอรอง (Mediation and Negotiation) แนวคด

เกยวกบประชาธปไตยแบบมสวนรวมดวยการเจรจาและการตอรองน สามารถแกไขปญหาและลดขอขดแยงลงได ซงขอขดแยงมกมสาเหตมาจากการทประชาชนไดรบผลกระทบจากแผนงานและโครงการตาง ๆ ของรฐ การเจรจาและการตอรองจะประสบความส าเรจไดและกอใหเกดความพอใจแกทกฝายทเกยวของ กตอเมอขอบเขตของปญหาไมใหญนก ผเกยวของจ านวนไมมาก และทกคนพยายามหาทางออกเพอแกไขปญหาดงกลาว

4. การคดค าน การ เคล อนไหว และการประท วง (Resistance,

Movement and Protest) ในหลายกรณ ชมชนมสวนผลกดนใหเกดการเคลอนไหวดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แตบางครงออกมาในรปความรนแรงหรอปฏกรยาตอตาน เชน การปดกนขวางเสนทางถนน

DPU

163

5. การประเมนผลกระทบส งแวดลอม (Environmental Impact

Assessment) การประเมนผลกระทบเพอการวางแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมนน เปนกระบวนการทมความส าคญประการหนง ซงควรด าเนนการในขนตอนเรมแรก ในหลาย ๆ กรณ วธการประเมนผลกระทบสงแวดลอมมกจะไมคอยใหความส าคญตอการมสวนรวมของประชาชนในการใหขอมลความคดเหน หากแตมงเนนหนกไปทขอมลและการวเคราะหของผเชยวชาญ และผปฏบตงานมากกวา การประเมนผลในลกษณะนจงมกกอใหเกดปฏกรยาจากกลมอนรกษสงแวดลอมและกลมชมชนตางๆ ทเกยวของ ดงนน รฐจงควรใหความสนใจตอกลมบคคลอนและประชาชนใหกวางขวางมากทสดเทาทจะท าได เพอใหไดขอมลทสงผลลพธของความรวมมอทสะทอนกลบมา ขอส าคญการสรปการประเมนผล ควรจ าแนกใหเหนความแตกตางในแตละทศนะ ไมควรทจะน าทศนะทงหมดมารวมกนและสรปขนเปนทศนะเดยว

6. การมสวนรวมในการตดสนใจ (Direct Public Participation in

Decision – Making) ประชาชนมกระแสความตองการทจะมสทธมเสยงในการตดสนใจเรองตาง ๆ ซงสงผลกระทบตอวถชวตและผลประโยชนของตนมากขน หากรฐไมเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการตดสนใจปญหาดงกลาวอยางเหมาะสม ประชาชนจะเกดความรสกวาตนไรซงอ านาจ ถกทอดทงจากรฐ ไมสามารถพงพาตนเองได และหมดความส าคญในสงคม ดงนน รฐจงควรกระจายอ านาจการตดสนใจ โดยเพมความเปนอสระใหแกหนวยงานทองถน และใหประชาชนสามารถเขามาก าหนดปญหาความตองการในการพฒนาคณภาพชวตของพวกเขาไดดวยตนเอง ประชาชนผยากจนจะไดมโอกาสมากขน เพราะกลมคนเหลานจดไดวาเปนผทดอยโอกาสทสดทจะเขาถงระดบการตดสนใจของรฐ

ดงนน หากประชาชนมความรสกวารฐบาลใหการยอมรบและเปดโอกาสใหพวกเขาไดแสดงความเหนและเขามามสวนรวมมากขน โดยเฉพาะอยางยงในระดบการตดสนใจ ประชาชนกจะรสกเชอมนและไววางใจบคลากรและหนวยงานของรฐมากยงขน

การมสวนรวมของชมชนในทองถนมความส าคญตอการทองเทยวเชงนเวศ ดงน 1. เนองจากความยากจนในชนบทเปนสาเหตหนงทท าใหประชาชนในทองถนตอง

อาศยพงพาทรพยากรธรรมชาตเพอการด ารงชพ เชน การบกรกพนทปาเพอหาทท ากนหรอการลาสตวปาเพอเปนอาหาร หรอน ามาขายเพอเปนรายไดเสรม

DPU

164

เมอเปนเชนน หากการทองเทยวเชงนเวศสามารถสรางงานใหประชาชนในทองถนได กจะชวยใหประชาชนมรายไดเพมขน และจะชวยลดความจ าเปนทตองพงพาทรพยากรธรรมชาตได

2. การใหประชาชนในทองถนมสวนรวม นอกจากจะเปนการกระจายรายไดสทองถนแลว ยงเปนการแสดงใหเหนวา ทรพยากรธรรมชาตไมไดเปนสมบตของนกธรกจทประกอบกจการทองเทยวทจะเขาไปแสวงหาประโยชนแตเพยงฝายเดยว การปนผลประโยชนสวนหนงกลบสทองถนดวยการจางงาน เปนการแสดงใหเหนวาประชาชนในทองถนกไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตเหลานนดวยเชนกน แตแทนทจะเปนในรปของการท าลาย กเปลยนเปนการใหนกทองเทยวเ ข า ช มแทน นอก จากน ย ง เ ป น ก า รท า ร า ย ไ ด ใ ห ม าก กว า ก า ร น าทรพยากรธรรมชาตไปใชในรปแบบอน เชน การบกรกพนทปาเพอการเกษตร หรอการฆาสตวเพอน ามาขาย

3. การเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนมงานท าในกจการทองเทยว จะเปนการชวยสนบสนนและอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณพนบานไปในตว เชน การแสดงพนบาน หรอการขายสนคาหตถกรรมพนบานเพอเปนรายไดเสรม

การทเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนทอยอาศยกบทรพยากรธรรมชาต ทงเปน

ผใชประโยชน ผท าลาย และบ ารงรกษา เขาไปมสวนรวมในการพฒนาอทยานแหงชาตดงกลาวน โดยไดอาศยภมปญญาของตนทมาจากประสบการณ การเรยนรจากการปฏบตทสะสมกนมาหลายชวคน ดงทเรยกกนวา “ภมปญญาทองถน” เขามาท าหนาทดแล รกษา คมครองทรพยากรธรรมชาตพวกเขาเหลานจะสามารถท าไดเปนอยางด และอาจไดดกวาภาครฐดวยซ า15 แนวความคดนถกน ามาไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 46 ซงบญญตไววา “บคคลซงรวมกนเปนชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปะหรอวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต มสวนรวมในการจดการ การบ ารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ทงน ตามทกฎหมายบญญต”

“ชมชนทองถนดงเดม” นนหมายถง กลมชนใด ซงมการรวมตวกนของบคคลซงอาศยอยในทเดยวกน มประเพณ วฒนธรรม และวถการด ารงชวตเดยวกนเปนระยะเวลายาวนาน ชมชนลกษณะเชนนจะอาศยอยในชนบททแวดลอมดวยทรพยากรธรรมชาต และมการด ารงชพดวยการพงพาทรพยากรธรรมชาตนน จงมการเรยนรทจะอยกบสงรอบ ๆ ตวอยางกลมกลน ดงนน พวกเขาเหลานนจะไมท าลายทรพยากรธรรมชาตทเปนสงมคาและมประโยชนตอพวกเขา ตรงกนขาม จะ 15 พนส ทศนยานนท “พระราชบญญตสงแวดลอม 2535 : ถงเวลาตองยกเครองใหมแลว” สงแวดลอมในรฐธรรมนญแปลงแนวคดสปฏบต กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงแวดลอม 2540 หนา 19 - 20

DPU

165

ชวยกนทะนบ ารงรกษาใหทรพยากรธรรมชาตคงอยกบชมชนในลกษณะของการพงพาซงกนและกน จากเหตการณ ในอดตจะพบวา ชมชนทองถ นจะมกล มบคคลทบกรกท าลายปาไ มและทรพยากรธรรมชาตในปา จงมการปราบปรามจากรฐเสมอมา ปจจบนรฐจงตองเปลยนยทธวธ ดวยการใหประชาชนเขามามสวนรวมกบรฐ ตามแนวทางทกฎหมายเปดชองบญญตไวในมาตรา 46 ดงกลาว

ในกระบวนการพฒนาศกยภาพของชมชนทองถนตอการทองเทยวเชงนเวศในเขตพนทอทยานแหงชาตนน จะตองดงเอาทกษะและประสบการณเกยวกบการใชประโยชนจากปามาประยกตใชเพอการทองเทยวเชงนเวศในการเปน “มคคเทศกน าเทยวทองถน (Local Guide) เพอการน าเทยวในเขตอทยานแหงชาต อนจะเปนแนวทางหนงทจะเพมพนรายไดใหแกราษฎรในชมชน แตทงน จะตองมการฝกอบรมใหราษฎรกลมนมความรความเชยวชาญในดานการบรการน าเทยว (Tour Leader) ใหกบนกทองเทยวทงทเปนกลมเลก และทเปนหมคณะใหญ เปนการเปลยนวถชวตชาวบานซงเคยใชประโยชนจากอทยาน ฯ ในรปแบบการบกรกและท าลายทรพยากรธรรมชาต มาเปนการใชวถชวตแบบอยกบธรรมชาต โดยการอนรกษและไมท าลาย นอกจากน ควรผลกดนใหหมบานโดยรอบอทยานเปนหมบานเพอการทองเทยว จดทพกแบบ Home Stay ใหนกทองเทยวไดมาพกและเรยนรวถชวตชาวบาน ชาวบานทเปนนายพรานออกลาสตว หรอราษฎรทเคยแอบเขาไปลกลอบน าพนธไม ถกกลวยไมปาออกจากอทยาน ฯ ไปขาย กเปลยนเปนมคคเทศกน าชมความสวยงามของธรรมชาตแทน ทงน การทองเทยวแหงประเทศไทยจะมสวนชวยอยางมากในการชแนะ แนะน า และอบรมชาวบานเหลาน

จากแบบสอบถามของผวจยถามไปยงหวหนาอทยานแหงชาต 85 แหง วาเหนดวยหรอไมหากรฐก าหนดนโยบายใหมการฝกอบรมเรองวธและเทคนคการน าเทยวในอทยานแหงชาตส าหรบมคคเทศกทองถน ผลจากการประมวลแบบสอบถามปรากฏวา มหวหนาอทยานทเหนดวย 80 คน ไมเหนดวย 2 คน ไมมความเหน 3 คน

เพอใหการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศในอทยานแหงชาตโดยใหชมชนมสวนรวมน มทศทางการพฒนาทด ประเดนส าคญซงควรพจารณา คอ

ควรมการวจยตลาดการทองเทยวเพอเรยนรและเขาใจสภาวะของตลาดโลกในเรองเกยวกบการทองเทยวเชงนเวศเพอชมชน 16

ควรจดท ากฎหมายหรอระเบยบปฏบตตาง ๆ ทใชบงคบแกการทองเทยวเชงนเวศเพอชมชนโดยเฉพาะ ใหมโครงสรางทแตกตางไปจากกฎหมายทใชบงคบแกธรกจทองเทยวในรปแบบอน ตวอยางเชน โครงสรางดานภาษอากร เปนตน17

16 Epler Wood, M. Making the Global Challenge of Community Participation in Ecotourism: Case Studies & Lessons from Ecuador The Nature Conservancy, Washington D.C., USA. 1998. 17 Wesche, R. and Drumm, A. Defending the Rainforest Accion Amazonia, Quito, Ecuador. 1999.

DPU

166

ผทเขามามสวนรวมในการทองเทยวเชงนเวศในชมชน ไมวาจะเปนคนในชมชนเอง รฐบาล การทองเทยวแหงประเทศไทย กลมองคกรอสระ NGO และผประกอบธรกจน าเทยว จะตองเขามารวมแรงรวมใจประสานงานทกฝายทเกยวของ ผประกอบการธรกจน าเทยวจะตองอธบายความตองการของลกคาทเปนนกทองเทยวได กลม NGO กจะตองชวยเหลอในดานการฝกอบรมพฒนาทกษะของคนในชมชน และเปนตวกลางใหแกคนในชมชนในการตอรองทางธรกจ ทางฝายรฐบาลเองกจะตองจดท าและประกาศใชกฎหมายและแนวปฏบตทเหมาะสมแกการทองเทยวเชงนเวศอยางมสวนรวมของชมชน การทองเทยวแหงประเทศไทยควรเขามามบทบาทในการอบรมมคคเทศกเพอการทองเทยวเชงนเวศในอทยานแหงชาตโดยเฉพาะ เพอใหเกดความถกตองตามกฎหมายในการด าเนนอาชพมคคเทศกของชาวบานในชมชน และใหความรความเขาใจกบชาวบานทอยบรเวณโดยรอบอทยานแหงชาตในการจดทพกในลกษณะ Home Stay ทเปดโอกาสใหนกทองเทยวเขาพกและเรยนรชวตทองถนในขณะเดยวกน

ทกฝายควรเขามามสวนรวมรบผดชอบในสถานการณตาง ๆ ทตองการความชวยเหลออยางฉกเฉน เชน ภยธรรมชาต ไฟปา

ผลประโยชนและรายไดทไดรบจากโครงการพฒนาการทองเทยวในเขตอทยานแหงชาตทชมชนมสวนรวมนน จะตองสงคนกลบชมชนใหไดรบประโยชนมากทสดและแผขยายไปสทก ๆ สวนของชมชน ไมวาจะเปนผสงอาย คนชนกลาง คนชนต า หรอสตร ขอตกลงตางๆ ทจดท าขนระหวางฝายทเกยวของตองไดรบความเหนชอบจากเจาหนาทของชมชนทไดรบเลอกเขามาดแล และจะตองเปนเอกสารทมผลผกพนทางกฎหมาย

มคคเทศกทองถนตองมความรและตระหนกในระบบนเวศวทยาและวฒนธรรมของทองถน และจะตองสอบผานและไดรบประกาศนยบตรมคคเทศกทองถนทไดรบการรบรองจากรฐบาลของประเทศดวย

คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต ฯ ไดใหความเหนเกยวกบการใหประชาชนเขามามสวนรวมในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในเขตพนทอทยาน ฯ วา

“ส าหรบกฎหมายทใชบงคบแกอทยานแหงชาตนน อยากใหมการแกไขกฎหมายใหมความออนตวมากขน อยากใหผแทนประชาชนจรง ๆ เขามามสวนรวมในการดแลบรหารจดการอทยาน อยากใหมการออกกฎหมายรองรบการจดตงกรรมการระดบทองถน ท าหนาทใหความคดเหนในการจดการบรหารอทยานแตละแหง

การทรฐธรรมนญไดบญญตการใหสทธแกประชาชนในการเขามามสวนรวมในการแกไขฟนฟทรพยากรธรรมชาตนน การมสวนรวมดงกลาวของประชาชนควรเขามารวมคด รวมหาขอมล รวมวางแผน รวมปฏบต รวมใชประโยชน รวมบ ารงรกษา และรวมตดตามผล เชน มาเปน

DPU

167

กรรมการทองถน นอกจากน ประชาชนควรเขามารวมก าหนดทศทาง ก าหนดแผน เพราะอทยานแตละแหงควรตอบสนองความตองการของคนในพนทพอสมควร ไมใชใหกรมเปนผก าหนดนโยบาย แลวใหอทยานไปปฏบต ซงอาจไมตรงกบความตองการของคนในพนทได

ปจจบนองคการบรหารสวนต าบลจ านวน 20 แหง ไดเขามามบทบาทในโครงการน ารอง “คนอยกบปา” ของกระทรวง ส าหรบอทยานแหงชาต 6 แหง และโครงการผนปาตะวนตกอก 12 อทยาน

โครงการคนอยกบปาคอ การจดเวทขนมาใหคนไดคยกน แลวเลอกผแทนประชาชนซงเปนผแทนชมชนจรง ๆ เขามาเปนกรรมการประจ าอทยาน ในอทยานหนงอาจม 3 – 4 องคการบรหารสวนต าบล ทเขามาท างานรวมกนกได โครงการนเกดไดประมาณ 2 – 3 ปแลวไดผลดมาก รฐบาลของประเทศเดนมารกไดใหการสนบสนนโครงการนดวย

สวนโครงการผนปาตะวนตกนน กมแนวความคดอยางเดยวกน คอ ใหประชาชนมามสวนรวมในการวางแผน แตไมไดรวมปฏบต เมอรวมวางแผนกเอาแผนนนมาท า ท าแลวประชาชนกจะคอยตดตามผล จงหวดทอยในโครงการไดแก ตาก นครสวรรค อทยธาน กาญจนบร เปนผนปาประมาณ 12 ลานไร ภาคตะวนตก เรมตงแตอ าเภออมผาง ทงใหญนเรศวรดานทศตะวนออก หวยขาแขง โครงการนรฐบาลตางประเทศไดใหความสนใจสงเงนมาสนบสนนดวย

โครงการคนอยกบปานจะสามารถผลกดนใหประชาชนมามสวนรวมในการเปนผดแลรกษาพทกษปาได ทางกรมอทยาน ฯ ไมประสงคใหเจาหนาทอทยานท าหนาทดแลนกทองเทยวแตเพยงอยางเดยว แตเจาหนาทของกรมอทยาน ฯ ควรไดมโอกาสศกษาเรองความหลากหลายทางชวภาพในพนทดวย

ส าหรบมคคเทศกทเหมาะสมส าหรบอทยานนน ถาอทยานขนาดเลก กควรใชมคคเทศกทองถน แตถาอทยานขนาดใหญควรใชมคคเทศกทมระดบและเปนมออาชพทมความรด อยางไรกตาม ควรสนบสนนใหใชมคคเทศกทองถนมากกวา และควรอบรมใหมความรในการพานกทองเทยว เนองจากคนเหลานสวนใหญจะเปนคนในพนทและไดรบประโยชนและรายไดจากนกทองเทยว เปนการแกไขปญหาใหแกอทยานในเรองการลกลอบเขามาหาของปา สวนมคคเทศกทมาจากทอนนน มาน าเทยวแลวกไป”

คณสมควร อนนทศร ผชวยหวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไดใหขอเสนอแนะวา 18 “ควรมการจดท าแผนรวมกนระหวางอทยานแหงชาตซงเปนเจาของพนท องคการบรหารสวนต าบล ซงเปนเจาของทรพยากรในทองถน โดยมอทยานแหงชาตเปนผดแลทรพยากรนน และการทองเทยวแหงประเทศไทย ซงเปนผสงเสรมการทองเทยว โดยการใหขอมลและประชาสมพนธใหนกทองเทยวมาเทยวในอทยาน ฯ

ปจจบน องคการบรหารสวนต าบลไดเขามามบทบาทมากในการจดการทรพยากร

18 สมภาษณเมอวนท 30 มถนายน 2546

DPU

168

ธรรมชาตและสงแวดลอม เนองจาก มาตรา 67 (7) แหงพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 แกไขเพมเตม พ.ศ. 2542 ไดบญญตใหองคการบรหารสวนต าบลมหนาทในการคมครอง ดแล และบ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นอกจากน ในมาตรา 68 (12) ยงไดใหอ านาจแกองคการบรหารสวนต าบลในการจดท ากจการในเขตองคการบรหารสวนต าบลทเกยวกบการทองเทยวไดอกดวย”

คณอรณ รศมสนทรางกล เจาหนาทโครงการสงเสรมและพฒนาการทองเทยว องคการบรหารสวนต าบลหมส จงหวดนครราชสมา ไดใหความคดเหนวา 19 “พนทขององคการบรหารสวนต าบลหมส ทตดกบพนทของอทยานแหงชาตเขาใหญนนเปนพนทปาทงหมด ควรมการประสานงานกนระหวางอทยานแหงชาตและองคการบรหารสวนต าบล โดยใหองคการบรหารสวนต าบลไดเขามามสวนรวมในการบรหารจดการและออกกฎระเบยบตาง ๆ ดวย นอกจากน ควรมการฝกอบรมใหชาวบานมาเปนมคคเทศกทองถน อาสาสมครไฟปา อาสาสมครปองกนภย ใหความรแกเดกและเยาวชนในเรองความส าคญของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จดเสนทางเดนปาทมระยะทางไมไกลนกทเดกสามารถเดนได โดยมเจาหนาททผานการอบรมแลวเปนคนน าและใหความร ชาวบานทเคยเปนพรานปา เขาจะคนเคยเสนทางเปนอยางด รประวตความเปนมา ตนไมตนใดสามารถเปนยาสมนไพรได ฤดใดมนกกลมใดบนผาน หรอมาท ารง ควรอบรมคนเหลานและใหมาเปนมคคเทศกทองถนได สงเสรมผลตภณฑพนบานในโครงการหนงต าบล หนงผลตภณฑ แลวน าไปขาย ณ ศนยแสดงผลตภณฑพนบานซงอาจตงอยใกล ๆ กบลานจอดรถ หรอศนยบรการนกทองเทยว เพอใหชาวบานมรายได”

อทยานแหงชาตแจซอน จงหวดล าปาง ไมคอยประสบปญหาในเรองการบกรกพนทปาของประชาชน เพราะเจาหนาทของอทยานไดสนบสนนดานการมสวนรวมของประชาชนในการชวยกนอนรกษปาไมและทรพยากรธรรมชาตอน ๆ ในเขตอทยาน โดยเจาหนาทของอทยานจะจดประชมรวมกบชาวบานทก ๆ เดอน เพอรณรงคและประชาสมพนธใหชาวบานไดทราบถงคณประโยชนของปาไม และยงจดใหมโครงการสอนเดก ๆ ตามโรงเรยนในบรเวณรอบอทยาน ฯ เชน โครงการเรารกอทยานแหงชาตแจซอน โครงการเยาวชนรกษปา เปนตน20 นอกจากน ยงเปดโอกาสใหชาวบานในบรเวณนนน าผลตภณฑ สงของ อาหารตาง ๆ เขามาขายในบรเวณอทยาน ฯ และมโครงการ Home Stay ใหนกทองเทยวทสนใจสภาพความเปนอยและวถชวตของคนในทองถน สามารถเขาไปพกอาศยในบานของชาวบานทเขารวมโครงการ โดยเสยคาใชจายไมแพงนก ถอเปนการสรางรายได สรางงานใหกบชาวบานไดในระดบหนง

ในตางประเทศ เชน ประเทศนามเบย ไดมการประกาศเขตพนทอนรกษซงไดกลายเปนกญแจส าคญในการพฒนาการทองเทยวในทองถน กลาวคอ ชมชนเขต Bergsig ไดจดตงเขตอนรกษ Torra ขน มนายทนซงเปนผประกอบธรกจทองเทยวสนใจจะเขาลงทนในเขตอนรกษ 19 สมภาษณเมอวนท 22 มถนายน 2546 20 “อทยานแหงชาตแจซอน” วารสารนตศาสตร ปท 31 ฉบบท 4 ธนวาคม 2544 หนา 810

DPU

169

ดงกลาว และไดเสนอทจะสรางรสอรททพกอยางหรหราในเขตพนทนน แตปรากฏวาคนในชมชนไมสนใจและตองการทจะสรางแคมปทพกเลก ๆ เพอรกษาคณคาความเปนอยของชมชนไว ในทสด ชมชนไดเลอกการจดสรางแคมปเพอตอบสนองความตองการของคนในชมชน รฐบาลนามเบยตระหนกถงการจดการการทองเทยวโดยยดหลกใหชมชนมสวนรวมในการด าเนนการตาง ๆ และเพมบทบาทความส าคญใหแกคนในชมชน ซงตอมาไดววฒนาการไปเปน สมาคมการทองเทยวอยางมสวนรวมของชมชนแหงประเทศนามเบย (Namibian Community Based Tourist Association – NACOBTA) ภายใตการก ากบดแลของรฐบาล 21

ดงนนสรปไดวา ทงสามฝายไดแก อทยานแหงชาต การทองเทยวแหงประเทศไทย และชมชนโดยรอบอทยาน ฯ ควรรวมกนก าหนดรปแบบการทองเทยวทจะพงมในอทยานแหงชาตซงตงอยในพนทของตน เพอรกษาคณคาของอทยาน ฯ และชมชนโดยรอบไว ดงน

กลมนกทองเทยวเปาหมายทเหมาะสมกบพนท และจ านวนนกทองเทยวทเขามาในอทยานและชมชนอยางเหมาะสม โดยค านงถงความสามารถในการจดการ และการรองรบของอทยานและชมชน ความยงยนของสภาพแวดลอม และวถชวตดงเดมของชมชน

ขอพงปฏบตส าหรบนกทองเทยวเมอเขาสอทยานและชมชน เชน ชมชนมสลมมการละหมาด ชมชนชาวดอยมสงศกดสทธทเคารพ ซงนกทองเทยวตองใหความเคารพดวย มใชการแสดงอาการลบหลดถก

ระบบการใหบรการทมความเหมาะสม เชน ศาลาทพก หองสขาทสะอาด ราคาสนคาทขายแกนกทองเทยวในอทยานและบรเวณรอบนอก ตลอดจนอตรา

คาบรการตาง ๆ ทเปนธรรม ตลอดถงระยะเวลาการเขาออกของนกทองเทยวทเหมาะสม

ส ารวจกลมนกทองเทยว โดยจดกลมนกทองเทยวทมความสนใจในเนอหาการทองเทยวเชงนเวศ เชน การดนก การตกปลา การด าน า ดปะการง การดผเสอ การชจกรยาน การไตหนาผา การเดนปา เปนตน

นอกจากน ชมชนควรมสวนรวมในการแสดงความคดเหนไดดวย โดยการเปดเวทใหมการรบฟงความคดเหน ผลดของการด าเนนการในลกษณะดงกลาวนจะชวยใหผมสวนเกยวของทงหลายไดน าขอคดเหนตาง ๆ นนมาประกอบการวางแผนและก าหนดแนวทางทเหมาะสมตอไป ซงผวจยขอเสนอใหจดตง คณะกรรมการประจ าอทยานแหงชาตแตละแหงดงทไดกลาวไวแลวในขอ 5.1.1

21 Ashley, C. Working Paper: The Impact of Tourism on Rural Livelihoods Namibia’s Experience. Overseas Development Institute U.K. 2000.

DPU

170

5.3 มาตรการปรบปรงการบรหารจดการ

5.3.1 การปรบปรงระบบบรหารจดการอทยานแหงชาต

การด าเนนการของรฐทจะเขาไปดแลจดการแหลงทองเทยว ประเภทอทยานแหงชาตนน จ าเปนอยางยงทจะตองพจารณาสงส าคญ 2 ประการคอ การสงวนรกษาไวซงทรพยากรธรรมชาต ซงเปนองคประกอบหลกของพนทใหคงอยถาวรเปนประการแรก ขณะเดยวกนจะตองมการบรหารจดการใหบรการสงอ านวยความสะดวก และเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดรบประสบการณ ตลอดจนไดรบความรความเขาใจเกยวกบพนทดวย ดงนน จงจ าเปนตองมการวางแผนในการบรหารจดการทเหมาะสม เพอการบรการผเขามาใชประโยชน ไมวาจะเปนนกทองเทยว นกเรยน นกศกษา นกวจย ใหไดรบความสะดวกและเปดโอกาสใหผใชไดรบประโยชนอยางเตมท แตขณะเดยวกนไมท าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แนวทางการบรหารจดการอทยานแหงชาต มดงน

1. การดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต (Preservation) ในพนทอทยานแหงชาตจะตองมการด าเนนการเพอใหมการปองกนและรกษาไวซง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยน าเทคนคทางดานนเวศวทยามาประยกตใชและแกไขปญหาทเกดขน เชน การพงทลายของดนตามไหลเขา การบกรกแผวถางปา การลกลอบลาสตวปา การซอมแซมทรพยากรทเสอมโทรม ตลอดจนปญหาทเกดจากผทเขามาใชประโยชนและจากพฤตกรรมท าลายของนกทองเทยวในรปแบบตาง ๆ

2. การบ ารงรกษา (Maintenance) เมอมการพฒนาสงอ านวยความสะดวกและเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดเขามาใช

ประโยชนและพกผอนในอทยานแหงชาต ผลทตามมากคอ ความทรดโทรมของทรพยากรตางๆ จงจ าเปนตองมการบ ารงรกษาและฟนฟใหกลบคนสสภาพเดม

3. การก าหนดผงต าแหนงจดบรการตางๆ (Overall Layout) ผงต าแหนงของจดบรการตางๆ ภายในอทยานแหงชาต จะตองก าหนดใหเหมาะสม

กบหลกการทางภมสถาปตยกรรมและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จดบรการตางๆ ไดแก ศนยบรการนกทองเทยว สถานทจอดรถ อาคารส านกงานและทพกของเจาหนาท รานคา รานอาหาร ทพกนกทองเทยว สถานทตงแคมป แหลงน า ทรวบรวมขยะและก าจดขยะ เปนตน

DPU

171

4. การก าหนดความส าคญกอนหลง (Prioritization) เนองจากการด าเนนงานหรอการจดการพนทอทยานแหงชาต ครอบคลมถงภารกจ

ตาง ๆ มากมาย จงจ าเปนจะตองก าหนดความส าคญของภารกจกอนหลง โดยจดใหมการด าเนนการภารกจทส าคญกอน ภารกจอนทรองลงมาคอยด าเนนการภายหลง ทงน เพอใหสอดคลองกบงบประมาณและบคลากรซงมอยอยางจ ากด

แนวทางทง 4 ประการน ประเทศตางๆ เชน สหรฐอเมรกา แคนาดา ออสเตรเลย ได

น าไปใชเปนหลกในการอนรกษและจดการอทยานแหงชาตในประเทศของตน ทงน ไดก าหนดเปนแผนบรหารจดการ (Management Plan) ไวเปนแผนแมบท เพอใหอทยานแหงชาตแตละแหงน าไปปฏบต ดงน

1. การแบงเขตพนทบรหารจดการ (Management Zoning) เปนการจดแบงพนทในอทยานแหงชาตออกเปนเขตพนทตาง ๆ เพอความสะดวกใน

การบรหารจดการใหเกดประสทธภาพ โดยการจดแบงพนทและก าหนดรปแบบการใชประโยชนในแตละพนทใหสอดคลองกบศกยภาพของทรพยากรธรรมชาต และสภาพแวดลอมของพนท เปนการควบคมกจกรรมการใชประโยชน ในพนทต างๆ ได เปน อยางด และเปนการปองกนมใหทรพยากรธรรมชาตถกท าลายไปโดยเงอมมอมนษย โดยทวไปแลว เขตพนทตางๆ ของอทยานแหงชาตสามารถแบงออกไดเปน 5 เขต คอ

(1) เขตบรการ (Service Zone) เปนเขตทแบงไวเพอการพฒนาสงกอสรางและสง

อ านวยความสะดวกตางๆ เชน ศนยบรการนกทองเทยว ทพก ทท าการ รานคา รานอาหาร เปนตน จะอยในบรเวณทใกลกบเสนทางคมนาคมหลก เขาออกไดสะดวก และสภาพธรรมชาตเสอมโทรมหรอถกท าลายไปแลวเพราะใชเปนสถานทรองรบนกทองเทยว

(2) เขตนนทนาการ (Recreation Zone) หมายถง เขตทรวมเอาสงสวยงามของธรรมชาตและจดทนาสนใจของนกทองเทยว เชน น าตก ถ า และจดชมวว การกอสรางหรอการพฒนาสงอ านวยความสะดวกจะมไดเทาทจ าเปนเทานน เชน ศาลานงพก สขา ถงขยะ แตทงนควรจดใหกลมกลนกบธรรมชาต

(3) เขตปาเปลยว (Primitive Zone) เปนบรเวณทมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทสมบรณ เปนสภาพธรรมชาตดงเดม ในเขตนจะหามมใหมการพฒนาสงอ านวยความสะดวกใด ๆ ทงสน

DPU

172

(4) เขตฟนฟสภาพธรรมชาต (Recovery Zone) หมายถง บรเวณพนททสภาพธรรมชาตเสอมโทรมหรอถกท าลายไปแลว และตองการใหมการฟนฟขนมาใหม จะเปนพนทสงวนมใหนกทองเทยวเขา

(5) เขตพนทพเศษเพอการใชประโยชน (Special Use Zone) เปนเขตพนททสงวนไวเพอใชประโยชนเปนการเฉพาะ เชน การศกษาวจยคนควาความหลากหลายทางชวภาพ พนธพช พนธสตว เปนตน

2. การพฒนาสงอ านวยความสะดวก (Facility Development) สงอ านวยความสะดวกภายในอทยานแหงชาต จะตองสอดคลองกบการคมครอง

ปองกนทรพยากรธรรมชาตและคณคาความสวยงามของอทยานแหงชาตดวย เชน การเลอกทตงและการกอสรางสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ ทงน จะตองค านงถงผลกระทบทจะเกดขนกบสงแวดลอม ไมใหเกดมลพษทางดน น า อากาศ เสยง และทางสายตา ควรกอสรางเฉพาะสงทจ าเปนและใหกลมกลนกบสภาพแวดลอมมากทสด

3. การจดการผมาเยอน (Visitor Management)

เปนการน าเอากฎระเบยบ ขอมล และการใหการศกษามาใชเปนตวควบคม จ านวน ประเภท และพฤตกรรมของผ มา เยอน เพ อปองกนและลดผลกระทบท อาจ เกดข นแกทรพยากรธรรมชาตและสภาพแวดลอมของอทยานแหงชาต โดยมรปแบบตางๆ ดงน 22

(1) การจ ากดปรมาณการใชประโยชน (Limit on Amount of Use) กลาวคอ ก าหนดจ านวนนกทองเทยวตามก าลงความสามารถทอทยานจะรองรบได ก าหนดวธการใชอทยานแหงชาตทเหมาะสม เชน ยกเลกการสองสตวดวยไฟฟาในเวลากลางคน สรางหางสองสตว สะพานแขวนขนแทน ก าหนดความเรวของรถยนตในเขตอทยาน เปนตน

(2) การกระจายการใชประโยชน (Dispersal of Use) เนองจากความหนาแนนของนกทองเทยวทมารวมตวกนอยในทใดทหนงมากเกนไป ท าใหเกนขดความสามารถทอทยาน ฯ จะรองรบได ดงนน จงควรกระจายนกทองเทยวออกไปตามบรเวณตางๆ ของพนทใหมากทสด เชนการตงเตนทกระจายใหม

22 อารยา หณฑนะเสว มาตรการทางกฎหมายในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในแหลงทองเทยว : ศกษาเฉพาะกรณระบบอทยานแหงชาตทางบก วทยานพนธหลกสตรปรญญานตศาสตรมหาบณฑต ภาควชานตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2538 หนา 58 – 60

DPU

173

ระยะหางระหวางกน หรอการประชาสมพนธใหนกทองเทยวไปยงอทยานแหงชาตอนทอยใกลเคยง

(3) การรวมการใชประโยชน (Concentration of Use) วธการนเหมาะส าหรบอทยานแหงชาตทมขนาดเลกและมการใชประโยชนเปนปรมาณมาก อาจมการสรางกฎระเบยบใหแกกลมผใชปฏบตตามเพอลดผลกระทบตอสงแวดลอม และขณะเดยวกนผเขาไปเยยมชมกไดรบความรความสนกสนานควบคไปดวย เชน การเขาชมความสวยงามภายในของถ า เปนตน

(4) การจ ากดระยะเวลาการใช (Limit on Length of Stay) เปนการลดปรมาณและระดบการใชประโยชนโดยการจ ากดชวงเวลาการใชประโยชนของพนท เชน ก าหนดเวลาเขา – ออก ก าหนดการใหใชพนทเฉพาะเวลากลางวนเพอความปลอดภย เปนตน

(5) การจ ากดฤดกาลในการใชประโยชน (Seasonal Limit on Use) นกทอง เทยวหรอผมาเยอนอาจสงผลกระทบตอความเปราะบาง หรอการสญเสยสภาพ ในบางฤดกาลของป เชน ฤดกาลผสมพนธสตว หรอฤดกาลทดนงายตอการ ถกรบกวนท าลาย ดงนน การปดหรอไมอนญาตใหมการใชประโยชนอทยานจงควรจดขนในชวงเวลาดงกลาว เพอเปดโอกาสใหธรรมชาตไดฟนตวกลบสสภาพปกต และพรอมจะสามารถรองรบการใชประโยชนในเวลาถดไป

(6) การจ ากดขนาดของกลมผมาเยอน (Party Size Limit) เนองจากกลมผมาเยอนทมขนาดใหญ มกจะกอปญหาตางๆ ไดมากกวาและเรวกวาผมาเยอนกลมเลก วธการนจงเหมาะสมทจะน าไปใชกบอทยานแหงชาตทมความเปนธรรมชาตมาก โดยเฉพาะเขตปาเปลยว หรอเขตสงวนสภาพธรรมชาต

(7) การสอความหมายธรรมชาต (Nature Interpretation) เปนการใหความรและความเขาใจแกผมาเยอนโดยวธการตางๆ เชน การมศนยบรการนกทองเทยว การสรางสอในรปแบบของแผนพบ ปายแสดงชอตนไมและพนธพช โปสเตอรประกาศขอหาม และกฎระเบยบตางๆ ทงน ควรท าในหลาย ๆ ภาษา เพอบรการความรใหแกนกทองเทยวทมาจากนานาประเทศ ก าหนดขอบเขตทนกทองเทยวจะเขาถงธรรมชาตได ท าปายเขตหามเขา ไมอนญาตใหนกทองเทยวเดนปาตามล าพง จดท าทางเดนถาวรทกลมกลนกบสภาพแวดลอม และปองกนไมใหนกทองเทยวเขาถงธรรมชาตในสวนทบอบบาง เชน เหยยบบนตะไครน า ดงทงเถาวลย ควรจะจดท าทางเดนวถ (pathway) มปายทมนคงถาวรเพอมใหนกทองเทยวหลงปา จดท าแผนทและคมอเดนปาพรอมค าอธบายทชดเจน จดท าศนยบรการ Multimedia อาจใชระบบหยอดเหรยญหรอเกบ

DPU

174

คาธรรมเนยมเขาชมพเศษ เพอใหนกทองเทยวไดรบความรเพมเตมเกยวกบแหลงทองเทยวนน เชน ความรเกยวกบนก ปะการง กลมดาว เปนตน

ส าหรบประเทศไทย อทยานแหงชาตบางแหงไดมการก าหนด Zoning แลว

คณมาโนช การพนกงาน หวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน ไดใหสมภาษณวา 23 อทยานแหงชาตแกงกระจานมการก าหนด Zoning คอนขางชดเจนและเขมงวดอยแลว โดย แบงออกเปน 5 โซน คอ

1. Zone บรการ คอใหมการพฒนาเพอรองรบกจกรรมอย 3 อยาง คอ การทองเทยว การศกษา การปองกนทรพยากรธรรมชาต เชน การตงหนวยพทกษ

2. Zone นนทนาการ คอ เมอนกทองเทยวเขาไปแลว จะมกจกรรมเสรมในรปของนนทนาการ เชน เดนปา แคมป เลนรอบกองไฟ

3. Zone สงวนธรรมชาต คอไวส าหรบการศกษาจรงๆ จะไมใหเขาไปถาไมจ าเปน คนทจะใหเขาได เชน นกวจย นกศกษา

4. Strict Nature Zone คอสวนหามเดดขาด ยกเวนเจาหนาท เชนในอทยานแหงชาตแกงกระจาน มสวนทพบจระเขน าจด ซงใกลจะสญพนธแลว

5. Recovery Zone คอโซนทมการถกบกรก แลวปลกปาเพมเตมเพอการฟนฟ และเพอปรบปรงการบรหารจดการอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต ฯ ควร

ปฏบต ดงน 1. ปรบพนทโซนในอทยานแหงชาตเสยใหม โดย

1.1 ยายเขตพนทโซนบรการนกทองเทยว ไดแก ศนยบรการนกทองเทยว ส านกงานอทยาน ทจอดรถ บานพก รานอาหาร รานขายของทระลก สถาน ทพกแรม ใหมาอย ณ ทางเขาอทยานแหงชาต 1.2 จดเสนทางเดนปา และกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศ ทสามารถท าไดใน อทยานแหงชาตนน ไวในโซนนนทนาการ 2. ยกเลกการใชบงคบพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 และพระราชบญญตปา สงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ในเขตพนทอทยานแหงชาต และแกไขอตราโทษใน พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ใหมเพดานโทษสงขน เพอให สามารถปองปรามผกระท าความผด และใหผใชบงคบกฎหมายสามารถใชดล พนจในการลงโทษตามความรายแรงของการกระท าความผดได 3. เพมมาตรการในการใชประโยชนในพนทของโซนสงวนธรรมชาต และโซน

23 สมภาษณโดยผวจย วนท 23 มถนายน 2546

DPU

175

สงวนพเศษ ซงเปนบรเวณทมสถานภาพใกลเคยงกบปาสงวนเดม ใหมมาตรฐานการเขาไปใชประโยชนในพนทเชนเดยวกบปาสงวน

5.3.2 การก าหนดความสามารถในการรองรบของพนท (Carrying Capacity)

การปลอยใหนกทองเทยวเขาถงแหลงทองเทยวโดยไมค านงถงก าลงรองรบทางธรรมชาต จะเปนการท าลายการทองเทยวในบนปลาย ดงนนแนวทางแกไขปองกนหนงกคอ การจ ากดจ านวนนกทองเทยวในอทยานแหงชาตบางแหงทเปนทนยมของนกทองเทยว

ความสามารถในการรองรบของพนท (Carrying Capacity) เปนแนวความคดทางนเวศวทยาทมขอสมมตวา ในพนทใดพนทหนง ความสามารถในการรองรบของพนทจะมขดจ ากดในตวเอง กลาวคอ มนษยสามารถใชประโยชนจากพนทผนนนไดจนถงระดบหน งเทานน ซงหากมการใชประโยชนเลยขดจ ากดนไป จะท าใหสภาพและความสมดลของพนทสญเสย จนอาจกอใหเกดปญหาตอเนองตามมา เมอน าแนวคดเรองการก าหนดความสามารถในการรองรบของพนทมาใชกบอทยานแหงชาตแลว กจะท าใหอทยานแหงชาตนนเกดความสมดลระหวางจ านวนนกทองเทยวกบศกยภาพในการรองรบ และตอบสนองความตองการและความพงพอใจของนกทองเทยวทมตออทยานแหงชาตนนไดอยางสมดล

อทยานแหงชาตแตละแหง จะมความสามารถในการรองรบนกทองเทยวแตกตางกน ขนอยกบสภาพธรรมชาตของพนท ลกษณะการใชประโยชน กลม ประเภทของนกทองเทยว ตลอดจนพฤตกรรมของนกทองเทยว อยางไรกตาม ไดมการแบงความสามารถในการรองรบของพนทอทยานแหงชาตออกเปน 3 ดานคอ

1. ความสามารถในการรองรบทางกายภาพ (Physical Carrying Capacity) จะพจารณาถงการใชประโยชนของนกทองเทยวทมตอลกษณะ หรอสภาพทาง กายภาพของอทยานแหงชาตนน เชน ผลกระทบตอดน น า อากาศ และสภาพ ทางภมศาสตร เปนตน 2. ความสามารถในการรองรบทางชวภาพ (Biological Carrying Capacity)

จะพจารณาถงการพกอาศย หรอกจกรรมของนกทองเทยว ซงสงผลตอการ ท าลายพชพรรณ สตวปา หรอความสมดลในทางนเวศของพนท

DPU

176

3. ความสามารถในการรองรบทางจตวทยา (Psychological Carrying Capacity) จะพจารณาถงความรสกของนกทองเทยวทมตอสงทไดพบเหน เชน ความสวยงามของธรรมชาต เปนการประเมนวาอทยานแหงชาตนนสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวไดมากนอยเพยงใด 24

การก าหนดความสามารถในการรองรบของพนทส าหรบแหลงทองเทยวแตละแหงนน หากสามารถท าไดจะเปนประโยชนอยางมากในการพฒนาการทองเทยว เพราะจะเปนดรรชนทชวยในการก าหนดเพดานการพฒนาการทองเทยวสงสดของอทยานแตละแหงได กลาวคอจะท าใหไดกรอบหรอแนวทางในการพฒนาวาควรจะสงเสรมใหนกทองเทยวมาเทยวในแหลงทองเทยวนนจ านวนเทาใด ท าใหทราบวาควรจะมทพก สงอ านวยความสะดวกตางๆ มากน อยเทาใด จงจะเหมาะสมกบสภาพของอทยานนน ๆ

คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ไดใหความคดเหนและแนวทางไววา25 ในการจ ากดจ านวนปรมาณนกทองเทยวนน สามารถท าไดแตตองมการศกษากอนวาศกยภาพของอทยานแตละแหงทจะรบนกทองเทยวไดมเทาใด และกรมอทยาน ฯ จะตองจดสถานทอนส ารองไวใหดวย เชน ถาอทยานแหงชาตภกระดงนกทองเทยวมมาก กจะประชาสมพนธใหยายไปเทยวภเรอแทน ทงนจะตองเตรยมอทยานซงคนไมคอยรจกแตมความสวยงามทางธรรมชาตในระดบทใกลเคยงกนไว และจะตองประชาสมพนธใหนกทองเทยวทราบลวงหนากอนออกเดนทาง เชน ออกอากาศทางวทยโทรทศนวา อทยานทใดเตมแลว และแนะน าใหไปทใดแทน เชน เสนอใหไปเทยวอทยานแหงชาตทบลานปางสดา แทนอทยานแหงชาตเขาใหญ ซงมความสวยงามไมแพกน แตคนไมคอยรจก เปนตน

จากแบบสอบถามของผวจยถามไปยงหวหนาอทยานแหงชาตวา เหนดวยหรอไมหากรฐจะมนโยบายใหอทยานแหงชาตแตละแหงมมาตรการควบคมจ านวนนกทองเทยวเขาชมอทยาน ฯ อยางเหมาะสม โดยค านงถงระดบศกยภาพและขดความสามารถในการรองรบของอทยานแหงชาตแตละแหง ผลจากการประมวลแบบสอบถามปรากฏวา มผเหนดวยจ านวน 74 แหง ไมเหนดวย 9 แหง และไมมความเหน 2 แหง จากผตอบแบบสอบถามซงเปนหวหนาอทยานแหงชาตจ านวนรวมทงสน 85 คน

คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ไดใหสมภาษณวา 26 “ศกยภาพการรองรบนกทองเทยวของแตละอทยานเปนเรองส าคญททางกรม ฯ ค านงถง ปจจบนทางกรมอทยาน ฯ ไดใสใจในเรองนมาก โดยเฉพาะอทยานแหงชาตทางทะเล หรอ 24 Senge T. “Park Facilities for the Future” Paper presented at the 2nd Conference on National Parks, Yellowstone and Grand Teton National Park 18 – 27 September 1972. 25 สมภาษณ วนท 18 สงหาคม 2546 26 สมภาษณเมอวนท 18 สงหาคม 2546

DPU

177

อทยานแหงชาตทมระดบความนยมสง และมนกทองเทยวเขาไปมาก ๆ วธการนนขนอยกบสภาพภมประเทศในแตละแหง เชน อทยานทางทะเล จะปดตงแตวนท 1 พฤษภาคม ถงประมาณปลายเดอนตลาคม ของทกป และจะเปดอกครงในตนเดอนพฤศจกายน เพราะชวงเวลาดงกลาวเปนชวงมรสม คลนลมแรง ไมปลอดภยในการเดนเรอ และส าหรบนกทองเทยวดวย ในชวงทปดนทางอทยานกจะซอมแซมบานพก ซอมแซมทนผกเรอ ซอมแซมทาเรอ ซอมแซมปายสอความหมายตางๆ ทช ารด

ดงนน การทองเทยวแหงประเทศไทยสามารถเขามามบทบาทชวยแบงปนและจดสรรนกทองเทยวใหกระจายไปยงอทยานแหงชาตตาง ๆ ตามความเหมาะสมของศกยภาพของแตละพนททมความสามารถจะรองรบนกทองเทยวได โดยการท าประชาสมพนธอทยานแหงชาตแหงอน ๆ ทมความสวยงามตามธรรมชาตใกลเคยงกบอทยานแหงชาตทไดรบความนยมเปนพเศษ จะเปนการชวยลดความหนาแนนของนกทองเทยวลงได การท าลายทรพยากรธรรมชาตจะลดลง และเปนการใหเวลาแกอทยานแหงชาตนนในการฟนตว 5.3.3 การปรบขนคาธรรมเนยมเขาอทยานแหงชาตทไดรบการพฒนาแลว

ปจจบน การจดเกบเงนรายไดเพอบ ารงรกษาอทยานแหงชาต สามารถด าเนนการไดโดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 23 แหงพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ซงระบวา “ถาเหนเปนการสมควรใหประชาชนช าระเงนเนองในการทพนกงานเจาหนาทใหบรการหรอใหความสะดวกตาง ๆ ในอทยานแหงชาต หรอใหบคคลเสยคาธรรมเนยมหรอคาตอบแทนส าหรบการทไดรบอนญาตในการด าเนนกจการหรอพกอาศยในอทยานแหงชาต อธบดมอ านาจก าหนดอตราและวางระเบยบเกยวกบการเกบคาบรการ คาธรรมเนยม หรอคาตอบแทนดงกลาวได ทงน โดยอนมตของรฐมนตร เงนทเกบไดตามวรรคกอน เงนทมผบรจาคเพอบ ารงอทยานแหงชาต เงนคาปรบทเจาพนกงานเจาหนาทเปรยบเทยบตามมาตรา 28 และเงนรายไดอน ๆ ไดรบการยกเวนไมตองเสยภาษอากรใด ๆ และเกบรกษาไวใชจายในการบ ารงรกษาอทยานแหงชาตตามหลกเกณฑและวธการทอธบดก าหนดโดยอนมตของรฐมนตร”

ดงนน อธบดโดยอนมตของรฐมนตรจงเปนผก าหนดระเบยบ ทงน ระเบยบดงกลาวเรยกวา ระเบยบกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช วาดวยการเกบรกษา การใชจายเงนรายไดเพอบ ารงรกษาอทยานแหงชาต พ.ศ. 2546 ซงในหมวด 2 ก าหนดไววา เมอมการจดเกบเงนรายไดใหออกใบเสรจทกครง เวนแตการรบเงนคาบรการใหความสะดวกตางๆ ในอทยานแหงชาตใหใชบตรคาธรรมเนยม เงนทไดใหน าสงกองคลง หรอเขาบญชเงนฝากธนาคารของสวนราชการผเบกจายอยางนอยเดอนละครง แตถาเงนรายไดเกน 200,000 บาท ใหน าฝากโดยดวน ไมเกน 5 วนท าการ การเกบรกษาใหเกบไวในตนรภยของทางราชการ โดยใหหวหนาหนวยงานมอ านาจแตงตงขาราชการหรอเจาหนาทในหนวยงานนนอยางนอย 3 คน เปนกรรมการเกบรกษาเงน

DPU

178

อตราการจดเกบคาบรการเขาไปในอทยานแหงชาต ไดมประกาศกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ใหจดเกบเงนรายได จ านวน 96 แหง ดงน

ชาวไทย คาธรรมเนยม คนละ

ชาวตางประเทศ

คาธรรมเนยม คนละ

จ านวนอทยานแหงชาต

ผใหญ 40 บาท ผใหญ 200 บาท 2 แหง เดก 20 บาท เดก 100 บาท 2 แหง ผใหญ 20 บาท ผใหญ 200 บาท 83 แหง เดก 10 บาท เดก 100 บาท 83 แหง ผใหญ 10 บาท ผใหญ 200 บาท 11 แหง เดก 5 บาท เดก 100 บาท 11 แหง

ตารางแสดงการจดเกบเงนรายไดอทยานแหงชาตและจ านวนนกทองเทยว ตงแตป พ.ศ. 2541 – 2545

ปงบประมาณ จ านวนนกทองเทยว (คน) รายได (ลานบาท)

ป 2541 19,408,517 64.54 ป 2542 18,038,544 88.03 ป 2543 17,325,224 110.27 ป 2544 14,431,940 191.44 ป 2545 15,284,503 272.14

หมายเหต 1. สถตจ านวนนกทองเทยวนบจากอทยานแหงชาตทงหมด 142 แหง

2. สถตเงนรายไดจากอทยานแหงชาตทประกาศจดเกบเงนคาธรรมเนยมแลว 96 แหง ทมา : กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

อนง รายไดทจดเกบมาได ตามระเบยบ ฯ วาดวยการเกบ การรกษา การใชจายเงนรายเพอบ ารงรกษาอทยานแหงชาต พ.ศ. 2546 ขอท 13 ไดก าหนดใหน าเงนรายไดไปใชจายเพอบ ารงรกษาอทยานแหงชาตได ดงน

1. ซอมแซม ปรบปรง หรอจดหาพสดเพอด าเนนงานของอทยานแหงชาต และ อ านวยความสะดวกแกนกทองเทยว

DPU

179

2. ศกษา คนควา วจย เกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอทยานแหง ชาต 3. การเผยแพรประชาสมพนธ

4. คาสาธารณปโภค เฉพาะอทยานแหงชาต 5. คาใชจายเกยวกบการฝกอบรม ทศนศกษา และดงานเกยวกบงานอทยานแหง

ชาตของขาราชการและลกจาง หรอการฝกอบรมเพอใหความรเกยวกบอทยาน แหงชาตแกบคคลทวไป

6. คาใชจายอน ๆ ทจ าเปนในการบ ารงรกษาอทยานแหงชาต ในการจดสรรเงนรายไดใหแตละอทยาน ฯ ทางกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธ

พช ก าหนดใหอทยานแหงชาตแตละแหงมสทธใชเงนรายไดรอยละ 10 ของเงนรายไดทหกคาใชจายขององคการบรหารสวนต าบลรอยละ 5 ออกไปแลว และสวนทเหลอจากการหกคาใชจายรอยละ 10 ไปนน จ านวนรอยละ 50 ของเงนจ านวนน ใหใชลงทนในอทยานแหงชาตทจดเกบเงนรายไดนน รอยละ 20 กระจายใชไปตามอทยานแหงชาตทมเงนรายไดนอย แตมศกยภาพในการพฒนาสง และอกรอยละ 30 เปนเงนส ารอง ทงน อทยานแหงชาตใดทประสงคจะน าเงนรายไดไปใชเพอโครงการใด ๆ ใหท าเรองเสนอตอคณะกรรมการพจารณาการใชจายเงนรายไดเพอบ ารงรกษาอทยานแหงชาต ทประกอบดวยอธบดหรอผทอธบดมอบหมายเปนประธาน ผอ านวยการส านกอทยานแหงชาตเปนกรรมการและเลขานการ และกรรมการอกไมนอยกวา 5 คน แตไมเกน 7 คน เปนผพจารณาใหความเหนชอบโครงการแลวน าเสนออธบดเพออนมต

โดยสวนมากสถานททองเทยวธรรมชาตหลายแหง มไดมการเกบคาเขาชม หรอถามการเกบกเกบในอตราต า การอนญาตใหนกทองเทยวเขาชมธรรมชาตไดโดยไมมการเกบคาเขาชม อาจเปนเหตผลหนงทดงดดใหนกทองเทยวจ านวนมากเขาชมธรรมชาตจนเกดความเสยหาย ตวอยางเชน การเดนปาและเทยวหมบานชาวไทยภเขา ทสงผลท าใหเกดความเสอมเสยประเพณวฒนธรรมดงเดมของชาวไทยภเขา หรอการลองแพทท าใหปรมาณตนไผลดลงอยางรวดเรว การทองเทยวเดนปาอ าเภอแมแตง ในชวงเทศกาลมนกทองเทยวสงถง 400 – 500 คนตอวน ตองใชแพไมไผ 50 – 70 แพตอวน โดยแพหนงจะใชไมไผ 15 – 18 ล า ดงนนจะตองใชไมไผประมาณ 750 – 1,260 ล าตอวน ซงท าใหมการสญเสยไมไผจ านวนมาก และจะมผลกระทบตอความชมชนของปาได การก าหนดคาเขาชมสถานททองเทยวธรรมชาตในอตราทเหมาะสม จะชวยลดจ านวนนกทองเทยวลงและยงท าใหเกดรายได ซงสวนหนงจะสามารถน าไปใชในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตได

เปนทนาสงเกตวา ประเทศทมรายไดจากการทองเทยวเชงนเวศสง มกเปนประเทศทมสงดงดดใจมาก ตวอยางเชน ประเทศเคนยา รฐบาลเคนยาเกบภาษนกทองเทยวตางชาตสงมาก ในมาซายมารา เกบคาธรรมเนยมเขตคมครองสตวปาถง 650 บาท ตอคนตอวน แมแตประชาชนชาวเคนยาเองกตองจายคาธรรมเนยมในอตรา 400 บาทตอคนตอวน นกศกษาไดลดหยอนเหลอ 200 บาทตอคนตอวน (ซงตางจากคาธรรมเนยมผานเขาอทยานของไทย จดเกบเพยงคนละ 20 บาทตอคน

DPU

180

ตอวน) ดงนนเคนยาจงมรายไดจากการทองเทยวเชงนเวศอยางเปนกอบเปนก า และใชคาธรรมเนยมนเปนตวปรบจ านวนนกทองเทยวไมใหมจ านวนมากเกนไป

ส าหรบประเทศไทย เพอเปนการผลกดนใหอทยานแหงชาตเปนไปในทางสากลมากขนในการรองรบนกทองเทยวตางชาตนน กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชมนโยบายทจะแบงระดบอทยานแหงชาตออกเปน 4 กลม คอ กลม A+, A , B และ C โดยค านงถงความพรอมและขดความสามารถในการรองรบนกทองเทยวนานาชาต ปจจบนอทยานแหงชาตทมความพรอมในขน A+ ไดแก อทยานแหงชาตเขาใหญ ดอยอนทนนท สมลน สรนทร แจซอน เขาสก จดไดวาอทยานเหลาน เขาเกณฑมาตรฐาน เจาหนาท มความรภาษาองกฤษ มคคเทศกสามารถพดภาษาองกฤษไดด อทยานเหลานจะมความเครงครดในเรองความสะอาดไมวาจะเปนหองครว หองสขา หองอาหาร ซงโดยปกตแลว คาธรรมเนยม ทจดเกบในอทยานนน โดยทวไปนกทองเทยวคนไทยจะจดเกบ 20 บาท ตอคน นกทองเทยวตางประเทศอตรา 200 บาทตอคน สวนคาธรรมเนยมในการขออนญาตเขาไปด าเนนกจการทองเทยวและพกอาศยในอทยานแหงชาตปจจบนนนมอตราทถกมาก ตวอยางเชน คาธรรมเนยมใบอนญาตบรการน าเทยวนกทองเทยวในอทยานแหงชาต ฉบบละ 500 บาท ตอป และคาตอบแทนรายเดอนเพยงเดอนละ 200 บาทเทานน 27 ซงอตราดงกลาวก าหนดไวตงแตป พ.ศ. 2536 เปนเวลา 10ป มาแลว ซงถอวาเปนอตราทต ามาก เมอเทยบกบผลประโยชนทไดรบของบรรดาบคคลทเขามาใชประโยชนในเชงธรกจในอทยานแหงชาต เชน บรษทน าเทยว มคคเทศกอสระ เปนตน หรอคาธรรมเนยมส าหรบการถายท าภาพยนตรในเขตอทยานแหงชาต ก าหนดไวเพยงไมเกน 500 บาทตอวนตอเรอง ส าหรบภาพยนตรไทย และไมเกน 1,000 บาทตอวนตอเรอง ส าหรบภาพยนตรตางประเทศ28

ดงนน กรมอทยานแหงชาต ฯ ควรจะตองมการด าเนนการ ดงน 1. วางมาตรฐานในการแบงระดบความพรอมของอทยานแหงชาตแตละแหง

ตามความสามารถในการรองรบการทองเทยวและความพรอมของบคลากร 2. แกไขระเบยบการจดเกบคาธรรมเนยมการผานเขาอทยานแหงชาต ให

สามารถจดเกบไดในอตราทแตกตางกนตามระดบความพรอมของอทยานแหงชาตทแบงไวตามขอ 1.

3. แกไขอตราคาธรรมเนยมในระเบยบทบงคบแกผเขามาใชประโยชนและด าเนนการเชงธรกจในอทยานแหงชาต ใหมอตราทสงขน

27 บญชอตราคาแบบแปลน คาธรรมเนยมใบอนญาตหรอใบแทนใบอนญาตคาตอบแทนรายเดอน ทายระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตใหเขาไปด าเนนกจการทองเทยวและพกอาศยในอทยานแหงชาต พ.ศ. 2536 28 ระเบยบกรมปาไมวาดวยการเขาไปถายท าภาพยนตรในเขตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2534

DPU

181

5.3.4 การปรบปรงงบประมาณและก าลงคน จากแบบสอบถามความคดเหนหวหนาอทยานแหงชาตทวประเทศ สวนใหญม

ความเหนวางบประมาณ วสดอปกรณ ทอทยานแหงชาตตาง ๆ ไดรบเพอปฏบตงานนนไมเพยงพอ รฐควรเพมงบประมาณเพอการจดซอวสดอปกรณตางๆ เชน อปกรณสอความหมายธรรมชาต อปกรณดานการรกษาความปลอดภยและการพยาบาล ยานพาหนะเพอการตรวจปราบปราม รถยนตล าเลยงผปวย อปกรณเดนปาส าหรบเจาหนาท เชน เป วทยสอสาร เครองยงชพ อาวธ เปนตน อปกรณปรบปรงสภาพอทยาน เชน เครองสะพายตดหญา อปกรณการใหความร ฝกอบรม แกนกทองเทยวหรอกลมเยาวชนในพนท นอกจากน งบประมาณดานคาใชจายดานสาธารณปโภค คาไฟฟา ยงตองการความปลอดภยเทาไร กตองยงเปดไฟ คาซอมแซมยานพาหนะ คาเบยเลยง ส าหรบอทยานแหงชาตทางทะเลบางแหง เชน อทยานแหงชาตอาวพงงา รฐควรเพมงบประมาณในการจดใหมเรอตรวจการณรวมทงคาเชอเพลงส าหรบเรอเพมขนดวย เนองจากสภาพพนทมลกษณะเปนพนน าในทองทะเลอนดามน 29

สวนดานบคลากรนน เนองจากอทยานแหงชาตแตละแหงมพนทกวางใหญ รฐควรจดใหมเจาหนาทอทยาน ฯ ใหพอเพยงกบการปฏบตหนาท ทงน เพอท าหนาทในดานตาง ๆ ดงน

ดานปองกนรกษาพนทปาของอทยาน ฯ เนองจากพนททรบผดชอบเปนพนทกวางดแลไมทวถง ราษฎรสามารถเขาในเขตอทยาน ฯ ไดทกทศทาง นอกจากเจาหนาทจะท าหนาทดแลสอดสองพนทปาของอทยาน ฯ แลว ยงท าหนาทชวยเหลอนกทองเทยวทประสบภยอนตรายดวย

ดานบรการ ท าหนาทอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยว บ ารงตกแตงสถานททองเทยว

ดานประชาสมพนธ เพอสรางความเขาใจระหวางราษฎรกบอทยาน ฯ ใหขอมลตางๆ แกนกทองเทยว การสรางปาย สอความหมายตาง ๆ ออกอบรมใหความรแกนกเรยนและประชาชนขางเคยงอทยาน

ดานวชาการและวจย เพอการบรหารจดการอทยาน ฯ ใหเกดประสทธภาพ สามารถดแลทรพยากรธรรมชาตพนธพช พนธไม และสตวปาใหคงอยอยางยงยน ตลอดจนใหความรแกนกทองเทยว

ดานสถาปตยกรรม เพอออกแบบจดวางภมทศนสงกอสรางตางๆ ใหสวยงามเหมาะกบพนท

29 ความคดเหนของหวหนาอทยานแหงชาตอาวพงงา จากแบบสอบถามของผวจย

DPU

182

นอกจากน ควรจดใหมหนวยพยาบาลเบองตนเพอท าการปฐมพยาบาลนกทองเทยวหรอเจาหนาทอทยาน ฯ เอง กอนน าสงโรงพยาบาล คณประวตศาสตร จนทรเทพ นกวชาการปาไม 5 อทยานแหงชาตเขาใหญ ไดใหขอเสนอแนะวา 30ควรจดใหมตแชเซรมดวย เพราะการเขามาทองเทยวในปา เรองงอนตรายมาก ทางอทยานเขาใหญไดส งเจาหนาทไปอบรมอยเสมอในเรองการกภยชวยเหลอนกทองเทยว แตถากรณนกทองเทยวจมน า จะชวยชวตไดยาก เพราะน าในอทยานเขาใหญน าจะเยนมาก โอกาสคนตกน าจะเปนตะครวสง

คณมาโนช การพนกงาน หวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจานยงเสนอความคดเหนวา หากมการตงหนวยพยาบาลเบองตนกเปนการด คณมาโนชเปนคนแรกทคดจดใหมขนทอทยานแหงชาตตะรเตา ตงแตป พ.ศ. 2524 แลว และมสวนรวมในการคดท าโครงสรางโดยการจดใหมต าแหนงพยาบาลมาอยประจ าตามอทยานดวย ทงน ไมใชบรการเพยงนกทองเทยวเทานน แตบรการแกเจาหนาทดวย เพราะหากเจาหนาทเปนไขมาเลเรย ไสตงแตก ขาหก กมความจ าเปนทตองมคนดแล อกประการหนง ควรค านงวาอทยานใดทมโรงพยาบาลอยใกลและสามารถตดตอกนไดงาย กควรท าแผนความรวมมอระหวางอทยานและโรงพยาบาล และหากอทยานใดไมสามารถจดใหมพยาบาลเขามาประจ าในพนทได กใหมการฝกอบรมเจาหนาทรกษาพยาบาลเบองตน

คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ไดใหสมภาษณวา 31ทางกรมอทยาน ฯ ไดมการฝกอบรมเจาหนาทของอทยานเปนประจ า โดยเฉพาะผทจะรบต าแหนงหวหนาอทยาน ทางกรม ฯ จะมการอบรมหลกสตรให สวนระดบรองลงมา ลกจางประจ า กจะไดรบการอบรมดวยเชนกนโดยเฉพาะเวลาน ทางกรม ฯ จะเนนใหหวหนาอทยาน และระดบผชวย ใหมความเขาใจกบค าวา “การอนรกษทรพยากรธรรมชาต” ค าวา “การทองเทยวเชงนเวศ” และค าวา “การจดการอทยาน ” ทางกรมไดจดอบรมหลกสตรฟนฟความรในเรองการรกษาทรพยากรธรรมชาต การทองเทยวเชงนเวศ การจดการอทยานในทกระดบ ตงแตผบรหารระดบสง ไดแก ผอ านวยการส านก ผอ านวยการกอง อธบด และรองอธบด เปนตน

สดสวนปรมาณของเจาหนาทตอนกทองเทยวในแตละอทยานในสดสวนทไมเพยงพอ การเพมอตราขาราชการกจะเปนภาระแกรฐบาลในเรองงบประมาณ ทางกรมอทยาน ฯ จงเนนการเพมประสทธภาพของงานโดยปรบปรงระบบการท างานใหม ทงนกตองอาศยเวลา กรมอทยาน ฯ ไดมการจดตงศนยตดตามการเปลยนแปลงของพนทปาโดยใชดาวเทยม ตรวจทก ๆ 16 วน ในพนทจงหวดเปาหมาย 16 จงหวด เชน เชยงใหม ตาก แพร นาน ภเกต เชยงราย เปนตน ในการตรวจโดยใชดาวเทยมนน สามารถตรวจสอบพนทปาไดอยางละเอยด แมเพยงครงไรกสามารถเหนได รวดเรวกวาการตรวจการทางภาคพนดน สวนจงหวดเปาหมายรองลงมาจะตรวจตดตามทก ๆ 3 เดอน

จากแบบสอบถามของผวจยซงสอบถามไปยงหวหนาอทยานแหงชาตจ านวน 85 แหง วาเหนดวยหรอไมหากรฐมนโยบายก าหนดใหอทยานแหงชาตแตละแหงจดใหมหนวยการ 30 สมภาษณเมอวนท 23 มถนายน 2546 31 สมภาษณเมอวนท 18 สงหาคม 2546

DPU

183

ตดตอสอสาร และหนวยพยาบาลเบองตน ผลจากแบบสอบถามประมวลไดวา มผเหนดวย 77 แหง ไมเหนดวย 5 แหง และไมมความเหน 3แหง

เนองจากในความเปนจรงการเพมก าลงคน และงบประมาณเปนไปไดยาก อทยานแหงชาตจงควรใชบคลากรทมอยอยางจ ากดน ในการท าหนาทพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนงานหลก สวนภาระงานดานอนอนไดแก การใหบรการนกทองเทยว การน าเทยวในเสนทางเดนปา ควรใหชมชนในทองถนเขามามสวนรวมในการด าเนนงานแทน ทงน จะเปนการลดภาระของเจาหนาทอทยานแหงชาต และเปนการสรางรายไดใหแกชมชน สวนในดานงบประมาณทขาดแคลนนน ควรมการประสานงานขอความชวยเหลอไปยงองคการระหวางประเทศทางดานสงแวดลอมเพอขอเงนสนบสนน

นอกจากน รฐควรทบทวนถงความเหมาะสมในการก าหนดเขตพนทอทยานแหงชาตเสยใหม โดยประกาศแยกพนททสมควรจะอนรกษใหเปนปาสงวน ออกจากพนทอทยานแหงชาต เพอเปนการลดภาระของเจาหนาทอทยานแหงชาตใหมพนททจะตองดแลลดนอยลง พนทปาสงวนแหงชาตกจะเปนภาระหนาทของเจาหนาทปาไม เปนการแกไขปญหาในเรองจ านวนบคลากรทไมเพยงพอของอทยานแหงชาตในทางหนงดวย

5.3.5 การจดการระบบจดเกบและก าจดขยะ สงแวดลอมหรอธรรมชาต ไมสามารถยอยสลายของเสยทเกดจากพฤตกรรมของ

มนษยไดทน ท าใหธรรมชาตเสยสมดลและกอใหเกดมลพษขน เพราะโดยปกตนน ธรรมชาตสามารถยอยสลายสงแปลกปลอมไดโดยตนเองอยแลว 32 ดงจะเหนไดจากในอดตมการทงของเสยลงสแหลงน าเสมอมา ไมวาจะเปนภาคครวเรอน ภาคอตสาหกรรม หรอภาคเกษตรกรรม แตกไมเกดมลพษขน เพราะธรรมชาตยงสามารถยอยสลายสงแปลกปลอมนไดอย แตปญหากคอ วสดบางอยางยอยสลายยากหรอตองอาศยระยะเวลานาน เชน ภาชนะบรรจอาหารบางอยาง จงกอใหเกดมลพษทตกคางอยในธรรมชาต และการจดระบบบ าบดหรอก าจดของเสยน ลวนแตมคาใชจายทงสน ดงนน แนวทางแกไขกคอ ควรก าหนดใหประชาชนทกคนรวมกนรบผดชอบและรบภาระตามสวนของการกอภาวะมลพษนนขน

ปรมาณขยะทมในอทยานแหงชาตในแตละวนนนมมาก หากการก าจดขยะไมมประสทธภาพเพยงพอทจะจดการใหขยะหมดไป ยอมหมายถงปรมาณขยะจะเพมมากขนเปนเงาตามตว

ส าหรบประเทศไทย เพอปองกนมใหเกดความเสยหายตอระบบนเวศในอทยานแหงชาต ตลอดจนรกษาสภาพสงแวดลอมมใหถกท าลาย กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช 32 ไชยยศ เหมะรชตะ “กฎหมายกบการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม” ดลพาห เลม 1 ปท 43 มกราคม – มนาคม 2539 หนา 59 -72

DPU

184

จงออกประกาศหามมใหน าภาชนะทท าดวยโฟมเขาไปในอทยานแหงชาต หากฝาฝนมความผดตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 มาตรา 18 และตองไดรบโทษตามมาตรา 25 ระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงพนบาท หรอทงจ าทงปรบ นอกจากน อทยานแหงชาตบางแหงไดวางมาตรการของตนเองในการก าจดขยะหรอท าใหขยะทมอยนอยลง อทยานแหงชาตอาวพงงา ไดขอความรวมมอใหผประกอบการธรกจการทองเทยวจดเตรยมถงขยะหรอถงด าไวประจ าเรอทกล า และหามมใหน าขยะขนสเกาะทกเกาะ อกทงยงก าหนดใหวสดทใชหออาหารจะตองเปนประเภทใบตอง กระดาษ หรอวสดยอยสลายไดงายและไมกอเกดมลพษตอสงแวดลอมเทานน 33 สวนอทยานแกงกระจานก าหนดวาเมอนกทองเทยวมาเทยวจะตองมการตรวจเชครถกอนวาน าของอะไรเขาไป และยงแจกถงขยะส าหรบใสขยะกลบลงมาดวย ในอทยานจะไมอนญาตใหขายอาหาร 34

คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช ไดใหสมภาษณวา 35 นกทองเทยวคนหนงจะสรางขยะเกอบ 1 กโลกรมทงไวในอทยาน มาตรการแกไขปญหาขยะของกรม ฯ ไดแก

1. ออกประกาศของกรมอทยาน ฯ หามน าโฟมเขามาในเขตอทยาน ซงกไดรบความรวมมอดมากจากนกทองเทยว

2. การปรบ หรอวากลาวตกเตอน 3. ประสานความรวมมอกบองคการบรหารสวนต าบลในการจดเกบขยะ เชน

บนดอยสเทพ อ าเภอแมฝาง จงหวดเชยงใหม ทงนเพราะตามกฎหมายสภาต าบลจะไดรบสวนแบงจากเงนรายไดของอทยานเปนจ านวน 5% ดงนน ทกสภาต าบลทอยโดยรอบอทยานจะใหความรวมมอเปนอยางด

4. ส าหรบอทยานบางแหงทสภาต าบลไมมความแขงแรงพอ กจะใชวธคดแยกขยะ ซงขยะทรไซเคลไดจะมประมาณ 60% สวนทรไซเคลไมไดกใชวธฝงกลบหากมทพอ หรอใชวธเตาเผาขยะ ซงปจจบนทางกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดก าหนดวา อทยานแหงชาตใดทมปรมาณขยะ 1 ตนตอวน ใหมเตาเผาขยะขนาดเลกทไมท าลายสภาวะแวดลอม

อนง ไดมการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยการแปรรปมนส าปะหลงเปนภาชนะทเรยกวา “KU – Green” ในรปแบบของภาชนะและขนาดตางๆ กน ตามความตองการของผบรโภค ไดแก จาน ชาม ถวย แกว แกวกาแฟ กลองอาหาร และถาดอาหาร เปนภาชนะบรรจทใชสมผสอาหารไดโดยตรงอยางปลอดภย ปราศจากสารเคมอนตรายทจะเขาไปปนเปอนอาหาร หลงการใชงานยงสามารถน าไปใชประโยชนไดอก เชน ใชเปนสวนผสมของอาหารสตว หรอน าไปท าปยหมก จง

33 ความคดเหนหวหนาอทยานแหงชาตอาวพงงา จากแบบสอบถามของผวจย 34 สมภาษณ คณมาโนช การพนกงาน หวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน 23 มถนายน 2546 35 สมภาษณเมอวนท 18 สงหาคม 2546

DPU

185

ไมมขยะเหลอทงใหเปนภาระตองน าไปก าจดอก นอกจากน KU – Green ททงไปจะยอยสลายไดเองในธรรมชาต โดยไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

ดงนน จากขอดของภาชนะบรรจอาหารซงผลตจากวสดธรรมชาตนเอง อทยานแหงชาตทกแหงจงควรก าหนดใหนกทองเทยวใชผลตภณฑดงกลาว เพอลดปญหาปรมาณขยะ ซงสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตของอทยานใหเสอมโทรมลงและลดความสวยงามของธรรมชาตไป

อนทจรง นอกเหนอจากนกทองเทยวทตองมจตส านกในการไมท าลายสงแวดลอมแลว อทยานแหงชาตเองกควรมนโยบายเกยวกบการประหยดพลงงานดวย โดยเรมจากการประหยดพลงงานไฟฟาและน า การอนรกษสงแวดลอม เชน จดท าระบบการจดการน าเสย การท าขยะรไซเคล ปยชวภาพ ปยหมกจากเศษขยะ เปนตน จดใหมระบบการแยกขยะ การประชาสมพนธในเรองระบบการจดการสงแวดลอมของอทยาน ฯ ตอนกทองเทยวหรอผมาใชบรการทพก โดยขอความรวมมอใหชวยกนพทกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นอกจากน ควรมมาตรการใหมการวางมดจ าหรอการใหเชาภาชนะใสอาหารและเครองดมทน าเขาไปในอทยานแหงชาตดวย เพอเปนการวางประกนวานกทองเทยวจะน าภาชนะดงกลาวกลบออกมา

จากแบบสอบถามของผวจยทถามไปยงหวหนาอทยานแหงชาตจ านวน 85 แหง วาเหนดวยหรอไมหากรฐมมาตรการก าหนดใหมการวางมดจ าภาชนะใสอาหารและเครองดม เพอเปนการวางประกนวานกทองเทยวจะน าภาชนะดงกลาวกลบออกมาหรอสงคนแกเจาหนาท ผลจากการประมวลแบบสอบถามปรากฏวามผตอบแบบสอบถามทเหนดวยจ านวน 62 แหง ไมเหนดวย 14 แหง ไมมความเหน 9 แหง

ดงนน เพอเปนการจดระบบการจดเกบและก าจดขยะในเขตอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต ฯ ควรมการด าเนนการดงตอไปน

1. วางมาตรการในการกรองขยะทจะเขาสอทยานแหงชาต โดยออกระเบยบหามการน าวสดอปกรณและบรรจภณฑทใชแลวทง เชน ขวด ถวย จาน มด ชอน สอมทท าดวยพาสตกหรอกระดาษ เตาแกส ถงแกสแบบใชแลวทง เขาเขตอทยานแหงชาต

2. ควรมการสนบสนนใหมการพฒนาบรรจภณฑทไมท าลายสงแวดลอม เชน KU – Green ใหมประสทธภาพดขน เพอความเหมาะสมในการใชประโยชน

3. ออกระเบยบการวางมดจ าบรรจภณฑอาหาร และเครองดมทน าเขาเขตอทยานแหงชาต

4. จดใหมถงขยะเฉพาะจดผานเขาออกอทยานแหงชาต และหองสขาเทานน 5. ออกกฎหมายใหองคการบรหารสวนทองถน จดท าเตาเผาขยะทไมท าลาย

สงแวดลอม เพอรองรบการก าจดขยะจากอทยานแหงชาต และชมชนใกลเคยง

DPU

186

มาตรการทไดน าเสนอมาทงหมดนเปนเพยงขอเสนอแนะเบองตนเพอเปนแนวทางใน

การพฒนาการบรหารจดการอทยานแหงชาต เพอสนบสนนกจกรรมการทองเทยวเชงนเวศและในขณะเดยวกน กเปนการพทกษรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในพนทอทยาน ทงน ผวจยเหนวา หนวยงานทเกยวของควรทจะประสานงานกนเพอหาขอยตในรายละเอยดของรปแบบและวธปฏบตในมาตรการตาง ๆ ตอไป DPU

187

บทท 6

บทสรป จากการทผวจยไดนาเสนอไวในงานวจยวา อทยานแหงชาตเปนพนทอนรกษประเภทหนง แตกฎหมายไดอนญาตเปนพเศษใหบคคลไดเขาไปใชประโยชนเพอการศกษาและการแสวงหาความรนรมยได ดงนน ผวจยจงพอสรปไดวา รปแบบการทองเทยวทเหมาะสมแกอทยานแหงชาตซงเปนแหลงทองเทยวทางธรรมชาตนน กคอ การทองเทยวเชงนเวศ เพราะนกทองเทยวนอกจากจะไดรบความรนรมยจากความสวยงามของธรรมชาตในอทยาน ฯ แลว ยงไดรบความรในขณะเทยวชมอทยานควบคไปดวย แตปรากฏวาความเปนจรงในปจจบน นกทองเทยวไทยยงไมตระหนกในคณคาและมจตสานกในความสาคญของทรพยากรธรรมชาต นอกจากน ยงไมทราบถงรปแบบและลกษณะของกจกรรมการทองเทยวในอทยานแหงชาตทถกตอง จงสรางความเสยหายใหเกดขนแกทรพยากรในอทยาน ฯ ทงโดยตงใจและไมตงใจ ทาใหความสวยงามของอทยานแหงชาตตองลดลง ในการวเคราะหกฎหมายและประเดนตาง ๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการอทยานแหงชาตเพอการทองเทยวเชงนเวศและอนรกษทรพยากรธรรมชาตควบคไปนน งานวจยฉบบนไดแสดงใหเหนวา ยงมปญหาการบรหารจดการอทยานแหงชาต ทงในแงทาอยางไรใหมการบงคบใชกฎหมายในพนทอทยานแหงชาตไดอยางมประสทธภาพ ทาอยางไรใหเกดการประสานงานระหวางหนวยงานทรบผดชอบของรฐ ไมวาจะเปนกรมปาไม กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช การทองเทยวแหงประเทศไทย และองคการบรหารสวนทองถน การจดใหมกฏระเบยบทชดเจนทเจาหนาทอทยานแหงชาตทวประเทศจะไดนามาปฏบตใชในหนาท และเพอควบคมผทเขามาใชประโยชนทงหลายในอทยาน ฯ ไดอยางมประสทธภาพ และทาอยางไรทจะสงเสรมใหชมชนไดเขามามสวนรวมในการบรหารจดการอทยานแหงชาตอยางเหมาะสม ทงหมดนกเพราะแนวความคดทวาทรพยากรธรรมชาตเปนสงจาเปนทตองรกษาไว และเพอใหการบรหารจดการอทยานแหงชาตดาเนนไปอยางสอดคลองกบวตถประสงคของการจดตงอทยานแหงชาต ตามทไดบญญตไวในพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และเปนไปตามหลกการทองเทยวเชงนเวศเพอการพฒนาประเทศอยางยงยนอกดวย อนง เพอใหการบรหารจดการการทองเทยวในอทยานแหงชาตเกดประสทธผล สงสาคญทควรพจารณา คอ

DPU

188

1. นโยบายภาครฐ อทยานแหงชาต เปนแหลงทองเทยวทสามารถทารายไดเขาประเทศไดอยาง

มหาศาลจากนกทองเทยวตางชาต รฐบาลควรตระหนกในความสาคญของอทยานแหงชาตดงกลาวน และจะตองมวสยทศนกวาง มจดมงหมายทจะเปดประตอทยาน ฯ ออกสสายตาชาวโลก การดาเนนการดานการตลาดและการบรหารจดการอทยานทด จะเปนปจจยสาคญในการกาวไปสความสาเรจในการเปนตลาดทองเทยวระดบโลก

นอกจากน การจดเตรยมระบบการขนสงมวลชนทมประสทธภาพเพอรองรบนก ทองเทยวนานาชาตจากทวโลก ทงทางอากาศ ทางบก และทางนา ตลอดจนระบบฐานขอมลททนสมยเพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว จะสามารถดงดดนกทองเทยวไดอยางดยง

2. ในดานกฎหมาย รฐจาเปนตองมการปรบปรงกฎหมายในหลายสวนเพอเตรยมความพรอมในการ

รองรบการทองเทยวเชงนเวศในอทยานแหงชาต ในสวนของอทยานแหงชาตนน ควรจดตงคณะกรรมการอทยานแหงชาตประจาอทยานแหงชาตแตละแหง โดยใหประชาชนในชมชนไดเขามามสวนรวม เพอกาหนดแผนบรหารจดการอทยานแหงชาต การแกไขอตราโทษในพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ใหมเพดานโทษสงขน และใหสามารถกาหนดรปแบบความผด ใหม ๆ ไดโดยการออกเปนกฎกระทรวง การกาหนดมาตรการการเขาไปใชประโยชนในพนทสงวนธรรมชาต หรอพนทอนรกษพเศษใหมรปแบบเดยวกบการเขาไปใชประโยชนในปาสงวน การรวบรวมกฎ ระเบยบ ทใชบงคบแกการเขาไปใชประโยชนในพนทอทยาน ฯ ใหเปนหมวดหม และการจดอบรมเจาหนาทผปฏบตงานในเรองมาตรฐานการใชดลพนจในกรณตาง ๆ เปนตน นอกจากน ในสวนของการทองเทยวแหงประเทศไทย เพอรองรบนกทองเทยวเชงนเวศทจะมมากขน ควรปรบปรงพระราชบญญตธรกจนาเทยวและมคคเทศก พ.ศ. 2535 โดยเพมรปแบบใบอนญาตประกอบอาชพมคคเทศกทองถนใหแกคนในชมชนในการประกอบอาชพเสรมโดยชอบดวยกฎหมาย ทงน การทองเทยวแหงประเทศไทยควรจดใหมการอบรมการเปนมคคเทศกทองถนทถกตอง โดยอนญาตใหประกอบอาชพไดเฉพาะพนทนนเทานน

3. ภาคเอกชน ผประกอบธรกจการทองเทยว มคคเทศก ประชาชนในพนท ตลอดจนหอการคา

จงหวด ควรรวมแรงประสานใจสอดรบนโยบายภาครฐ ในการผลกดนใหเกดการทองเทยวเชงนเวศขนในอทยานแหงชาตทวประเทศ และคานงถงผลประโยชนของชาต มากกวาผลประโยชนสวนตน โดยการหลกเลยงการประกอบธรกจและกจกรรมใด ๆ อนจะสงผลกระทบตอระบบนเวศ

DPU

189

ภายในอทยานแหงชาต ทงน ภาคเอกชนควรประสานความรวมมอกบภาครฐในการจดการใหเกดความสมดลระหวางการใชประโยชนกบการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตในอทยานแหงชาต สงเสรมการนาทรพยากรไปใชประโยชนในระดบทยงยน เพอชวยแกปญหาเศรษฐกจของประเทศ และยกระดบคณภาพชวตของคนในทองถน โดยเนนการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทอาศยกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม

อาจกลาวไดวา ประเทศไทยมจดเดนในเรองของทรพยากรการทองเทยวทาง ธรรมชาตคอนขางจะหลากหลาย ทงสถานท ประเภทของทรพยากร และความเปนเอกลกษณไทย ประกอบกบความตองการดานกจกรรมการทองเทยวของนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศทมอยอยางไมจากด จงอนมานไดวา ประเทศไทยจะเปนศนยกลางของการทองเทยวเชงนเวศแหงหนงในภมภาคเอเซยตะวนออกเฉยงใต และจะนามาซงการไหลเวยนของเงนตราอยางเปนลกโซ อนเปนผลดตอการกระตนเศรษฐกจของประเทศโดยรวม

ดงนน เพอเตรยมการรองรบการทองเทยวเชงนเวศในพนทอทยานแหงชาต หนวยงานภาครฐ และภาคเอกชนทงหลาย จงจาเปนตองปรบบทบาทของแผนงานในการพฒนากจกรรมทเกยวของกบการทองเทยวในอทยานแหงชาต ใหสามารถตอบสนองตอหลกการทองเทยวเชงนเวศได ทงน คงตองยอนมาพจารณาถงองคประกอบของการทองเทยวเชงนเวศ ซงใหความสาคญตอการพฒนาใน 4 แนวทางหลก คอ

1. การพฒนาดานศกยภาพของแหลงทองเทยวในพนท 2. การพฒนากระบวนการเรยนรและการสอความหมายธรรมชาต 3. การกาหนดแนวทางในการบรหารจดการทมประสทธภาพของการบรการ

การทองเทยวแบบมออาชพ 4. เนนการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงนเวศ และ

การไดรบผลประโยชนจากการทองเทยวอยางเปนธรรม งานวจยฉบบนเปนเพยงการศกษาโดยชใหเหนปญหาในแงกฎหมาย ปญหาอน

เกดจากนกทองเทยว และปญหาการบรหารจดการของอทยานแหงชาตในภาพรวม ซงผวจยไดนาเสนอแนวทางแกไขปญหาในแตละสวน อยางไรกดหลงจากน ควรจะตองมการศกษาเพอหารปแบบความรวมมอทเหมาะสม และการปรบปรงบทบาทของกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช การทองเทยวแหงประเทศไทย และองคการบรหารสวนทองถนทอทยานแหงชาตแตละแหงมพนทตงอย ในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตซงเปนทรพยมรดกทมคาอยางยงของประเทศตอไป

ทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาตเหลานเปนทรพยากรดงเดมทไมตองอาศยการลงทนเพมเตมแตอยางใด เพยงแตตองมการจดระบบการดแลรกษาทรพยากรเหลานใหคงอยยงยน กจะทาใหเปนแหลงทองเทยวทสรางรายไดใหแกประเทศชาตไดยาวนาน

DPU

190

บรรณานกรม ภาษาไทย หนงสอ ไกรยทธ ธรตยาคนนท, ศ.ดร. แนวพระราชด ารดานการพฒนาทรพยากรมนษยของพระบาท

สมเดจพระเจาอยหว สถาบนไทยศกษา และฝายวจย จฬาลงกรณมหาวทยาลย พฤศจกายน 2531

เจมศกด ปนทอง ววฒนาการของการบกเบกทดนท ากนในเขตปา สถาบนชมชนทองถนพฒนา กรงเทพ : พมพตลา – โยทะกา 2534

นนทวฒน บรมานนท และ ค าแกว ไกรสรพงษ การปกครองสวนทองถนกบการบรหารจดการ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรงเทพ : ส านกพมพวญญชน จ ากด 2544

บษบง กฤษณะโยธน “ศกยภาพของการสงเสรมการทองเทยวทไมตอเนอง” ใน การสงเสรม อตสาหกรรมการทองเทยวทไมตอเนองตอสภาวะเศรษฐกจและสงคม กรงเทพ : โครงการบณฑตศกษา สาขาวทยาศาสตรสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยกษตรศาสตร 2532

บวรศกด อวรรณโณ และคณะ “พฒนาการของกฎหมายปาไมไทย : จาก “บกเบก” ทไดรบการ สงเสรมมาเปน “บกรก” ทตองจบกม” ในเสนห จามรก และยศ สนตสมบต ปาชมชนในประเทศไทย : แนวทางการพฒนา เลม 1 กรงเทพ : สถาบนชมชนทองถนพฒนา 2536

ประยงค ดอกล าไย “ผกขาดอ านาจ ขาดกระบวนการมสวนรวม ปญหาทางนโยบายการจดการปา ไมและทท ากน” ใน อจฉรา รกยตธรรม ปาไมและทดน การจดการทรพยากรในลมน าโดยการมสวนรวมของประชาชน เชยงใหม : มลนธพฒนาภาคเหนอ 2543

พนส ทศนยานนท “พระราชบญญตสงแวดลอม 2535 : ถงเวลาตองยกเครองใหมแลว” สงแวด ลอมในรฐธรรมนญแปลงแนวคดสปฏบต กรมส ง เสรมคณภาพส งแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลย และสงแวดลอม 2540

มนตร ชนกน าชย มาตรการบงคบของฝายปกครองในระบบกฎหมายไทย วทยานพนธนต ศาสตรมหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2540

ยนหยด ใจสมทร รวมกฎหมายเกยวกบปาไมและสตวปา กรงเทพ : นตธรรม 2544 วษณ เครองาม “กฎหมายกบสภาพบงคบ” เอกสารการสอนชดวชากฎหมายกบการเปลยน

แปลงของสงคม หนวยท 1 – 7 กรงเทพ : ประชาชน 2527

DPU

191

วรรณวนาลย, ไพสนฑศรลกษณ, พทกษพนาล และวนศรเสรมสยาม ปาไมจะอยย งยนยง ชมรม อนรกษธรรมชาต ทงพระเมร-แสนแสบ-ประสานมตร-บางเขน กรงเทพมหานคร 2524

สรเชษฏ เชษฐมาส “อทยานแหงชาตกบการอนรกษ” เอกสารประกอบการฝกอบรมการ อนรกษธรรมชาตและทรพยากรส าหรบเยาวชน คร งท 6

สปปนนท เกตทต, ศ. ดร. “วทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนา” เอกสารการประชมทาง วชาการเนองในการฉลองครบรอบ 30 ป คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 18 มนาคม 2537

สนย มลลกะมาลย รฐธรรมนญกบการมสวนรวมของประชาชนในการพทกษรกษาทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม กรงเทพ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2545

สนย มลลกะมาลย, รศ. ดร. การบงคบใชกฎหมายสงแวดลอม ศนยกฎหมายและการพฒนาสง แวดลอม คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพ : ส านกพมพนตธรรม 2542

สธร ศภนตย และคณะ กฎหมายในการอนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาตเพอการทอง เทยว กรงเทพ : คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2534

สมศกด ดไสว, วสนต วมานรตน, รวดา จตรจนดา, จอหน เบเคอร อทยานแหงชาตของไทย บรรษทเงนทนอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 2534

เสาวภา มถาวรกล, รศ. “การอนรกษและพฒนาทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต” เอกสาร การสอนชดวชา ทรพยากรการทองเทยวของไทย หนวยท 9 - 15 มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช สาขาวชาวทยาการจดการ 2545

หยด แสงอทย, ศ. ดร. ค าบรรยายหลกรฐธรรมนญทวไป กรงเทพมหานคร : เรอนแกวการพมพ 2526

หยด แสงอทย, ศ. ดร. ความรเบ องตนเกยวกบกฎหมายทวไป กรงเทพมหานคร : เรอนแกวการ พมพ 2526

อารยา หณฑนะเสว มาตรการทางกฎหมายในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวด ลอมในแหลงทองเทยว : ศกษาเฉพาะกรณระบบอทยานแหงชาตทางบก วทยานพนธหลกสตรปรญญานตศาสตรมหาบณฑต ภาควชานตศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2538

อานนท กาญจนพนธ ดร. (บก.) พลวตของชมชนในการจดการทรพยากรกระบวนทศนและ นโยบาย กรงเทพ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย 2543

อภชย พนธเสน, รศ. รายงานการวจยเรองการดแลรกษาปาและการเพมพ นทสเขยวโดยการ มสวนรวมของประชาชน สถาบนสงแวดลอมไทย 2539

DPU

192

เอกสารอางอง การทองเทยวไทย วสยทศน 2555 โครงการศกษาเพอจดท าแผนแมบทการพฒนาการทองเทยว

ของประเทศ โดยสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย การทองเทยวแหงประเทศไทย และสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย การ

ด าเนนการเพอก าหนดนโยบายการทองเทยวเชงนเวศ กรงเทพ : มถนายน 2542 กฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม พ.ศ.2545 โครงการศกษาเพอจดท าแผนแมบทการพฒนาการทองเทยวของประเทศ สถาบนวจยเพอการ

พฒนาประเทศไทย มนาคม 2540 เปดแฟมละเมดสทธคนบานปา คนชายขอบแผนดนไทย มลนธพฒนาภาคเหนอ กรงเทพ : บ

เอสการพมพ 2542 แผนแมบทอตสาหกรรมทองเทยวแหงชาต การทองเทยวแหงประเทศไทย กรงเทพ 2543 แผนปฏบตการการทองเทยวเชงนเวศแหงชาต โดยกองอนรกษการทองเทยวแหงประเทศไทย

กรงเทพมหานคร : บรษท อลซา จ ากด พ.ศ. 2544 รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม พ.ศ. 2540 ส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม

กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม รายงานประจ าปการทองเทยวแหงประเทศไทย 2541 สถานการณสงแวดลอมไทย 2542 – 2543 มลนธโลกสเขยว อทยานแหงชาต จากธรรมชาต สเขตอนรกษ ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต

สตวปา และพนธพช เอกสารประกอบการฝกอบรมหลกสตรยทธศาสตรเชงรก เพอการจดการพ นทแนวกนชน

ส านกสงเสรมการปลกปา กรมปาไม วารสาร, จลสาร “การมสวนรวมของประชาชนในการวางแผนการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม” สวน

นโยบายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ส านกนโยบายและแผน ส านกงานปลดกระทรวงมหาดไทย เทศาภบาล ปท 90 ฉบบท 11 พฤศจกายน 2538

กตตวฒน รตนดลก ณ ภเกต “การทองเทยวเชงนเวศ” จลสารการทองเทยว ปท 17 เลมท 4 ตลาคม – ธนวาคม 2541

DPU

193

เขตไท ลงการพนธ “การคมครองสงแวดลอม ตาม พ.ร.บ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม แหงชาต พ.ศ. 2535 และการแกปญหาโดยแนวทางเลอกอน” วารสารนตศาสตร ปท 31 ฉบบท 4 ธนวาคม 2544

จกรกฤษณ ควรพจน, ดร. “กฎหมายลกษณะเฉพาะเพอการบรหารจดการทรพยากรชวภาพและสง เสรมคมครองภมปญญาทองถน” บทบณฑตย เลม 56 ตอน 3 กนยายน 2543

ชชชม อรรฆภญญ “การบงคบใชกฎหมาย : ประเดนทยงตองปรบปรงในการคมครองสงแวดลอม ของไทย” ดลพาห เลม 1 ปท 43 มกราคม – มนาคม 2539

ชยวฒน วงศวฒนศานต “การยกรางกฎหมาย” วารสารกฎหมายปกครอง เลม 7 เมษายน 2531

ณฐพงศ สกกร “การประกาศเกยรตคณผประกอบการดานสตวปาและพชปา อกหนงแหงความหวง ใยเพอยตการคาสตวปาและพชปาทผดกฎหมายในอตสาหกรรมทองเทยวไทย” วารสารธรกจทองเทยว ปท 16 ฉบบท 4 มกราคม 2546

น าชย ทนผล, ดร. “ทองเทยวธรรมชาตและศกษา Waitomo Glowworm Caves” แมโจปรทศน ปท 3 ฉบบท 3 พฤษภาคม – มถนายน 2545

บญเลศ จตตงวฒนา, รศ. “มารจกการทองเทยวเชงนเวศกนเถด” จลสารการทองเทยว ปท 18 เลมท 1 มกราคม – มนาคม 2542

บวรศกด อวรรณโณ, ศ. ดร. “ขอสงเกตเชงกฎหมายและนโยบายทเกยวกบทรพยากรธรรมชาต” วารสารอยการ ธนวาคม 2536 ปท 16 ฉบบท 190

ภาณ บรษรตนพนธ “นงชางชมแรดทจตวน” Feature Magazine “มาตรฐานในการทองเทยวเชงนเวศและการผจญภย” จลสารการทองเทยว ปท 17 เลมท 1

มกราคม – มนาคม 2541 ยวด นรตนตระกล “Ecotourism ใน Hawaii” จลสารการทองเทยว ปท 16 เลม 1 มกราคม –

มนาคม 2540 รชฎ เจรญฉ า “ฎกาวเคราะห ครอบครองมากอนเปนปาสงวน กผด” วารสารอยการ

พฤศจกายน 2541 ปท 21 ฉบบท 249 รณกร ตรกานนท “การทองเทยวเชงนเวศเพอการพฒนาปาชมชน” จลสารการทองเทยว ปท

17 เลมท 2 เมษายน – มถนายน 2541 วไลลกษณ รตนเพยรธมมะ “การจดการการทองเทยวเชงอนรกษ” วารสารนกบรหาร ปท 17

ฉบบท 2 เมษายน – มถนายน 2540 ศกดสทธ ตรเดช, ดร. “การจดการคณภาพสงแวดลอมของประเทศไทย” รฏฐาภรกษ ปท 44

ฉบบท 1 มกราคม – มนาคม 2545

DPU

194

ศกดา ธนตกล, ดร. “กฎหมายเกยวกบการทองเทยวในประเทศญปน” วารสารกฎหมาย คณะ นตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปท 21 ฉบบท 3 กนยายน 2545

สปปนนท เกตทต, ศ. ดร. “สงแวดลอม : ผลกระทบตอสงคมไทย สโลกทศนใหม : ไทยและโลก” ดลพาห เลม 1 ปท 43 มกราคม – มนาคม 2539

สนย มลลกะมาลย, ดร. “กฎหมายกบการลดขยะของประเทศญปน” วารสารกฎหมาย ปท 21 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2545

สมศกด เธยรจรญกล “ความสบสนของมาตรการบงคบตามกฎหมายเกยวกบสงแวดลอมไทย” วารสารกฎหมายสโขทยธรรมาธราช ปท 10 ฉบบท 2 ธนวาคม 2541

อมร จนทรสมบรณ, ศ. ดร. “Law Enforcement : มต 3 ของกฎหมาย” วารสารกฎหมายปก ครอง ปท 9 เมษายน 2533

“อทยานแหงชาตแจซอน” วารสารนตศาสตร ปท 31 ฉบบท 4 ธนวาคม 2544 “อทยานแหงชาตดอยขนตาล” วารสารนตศาสตร ปท 31 ฉบบท 4 ธนวาคม 2544 ฮนส ด. จาราส, ศ. ดร. (Prof. Dr. Hans D. Jarass) “ววฒนาการของกฎหมายสงแวดลอมเยอรมน

จากกฏเกณฑเฉพาะเรองสประมวลกฎหมายสงแวดลอม” วารสารนตศาสตร ปท 30 ฉบบท 3 กนยายน 2543

ภาษาองกฤษ Ashley, C. Working Paper: The Impact of Tourism on Rural Livelihoods. Namibia’s

Experience. Overseas Development Institute. U.K. 2000. Ceballos - Lascurain, Hector. “Tourism, Ecotourism and Protected Areas: The State of

Nature-based Tourism around the World and Guideline for its Development” The Forth World Congress on National Parks and Protected Areas. Gland, Switzerland and Cambridge, U.K. 1996.

Courtenay, John. “Savannah Guides” Australia British Airways Tourism for Tomorrow Awards. 1996 Pacific Region.

Chase, Lisa C; David R Lee; William D Schulze; Deborah J Anderson. “Ecotourism Demand and Differential Pricing of National Park Access in Costa Rica” Land Economics. U.S.A. : Madison November 1998.

Eagles, Paul F.I.; Margaret D. Bowman; Teresa Chan-Hung Tao. “Guidelines for Tourism in Parks and Protected Areas of East Asia” The World Conservation Union. 2001.

DPU

195

Environmental Codes of Conduct for Tourism UNEP. (United Nations Environment Program) Technical Report. No. 29 1995.

Fennel, David. Ecotourism an Introduction. London : Routledge 1999. Harz Declaration 2000. By the Participants of the World National Park Convention at Goslar

at the Harz National Park. October 25, 2000. Jones, Barbara and Tanya Tear. “Australia’s National Ecotourism Strategy” Industry

and Environment (UNEP). January – March 1995. McDowell, David. “A Guide to the Convention on Biological Diversity” Environmental

Policy and Law Paper 30. 1994. Senge T. “Park Facilities for the Future” Paper presented at the 2nd Conference on

National Parks, Yellowstone and Grand Teton National Park. 18 – 27 September 1972.

Wearing, Stephen and John Neil. Ecotourism Impacts. Potentials and Possibilities. Great Britain : Butterworth – Heinemann 2000.

Weaver, David Bruce. “Ecotourism as Mass Tourism: Contradiction or Reality?” Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly. Ithaca; Cornell University; School of Hotel Administration. April 2001.

Wood, Epler, M. Making the Global Challenge of Community Participation in Ecotourism: Case Studies & Lessons from Ecuador. The Nature Conservancy, Washington D.C., USA. 1998.

Wesche, R. and Drumm, A. Defending the Rainforest. Accion Amazonia, Quito, Ecuador. 1999.

World Travel & Tourism Council. Agenda 21 for the Travel & Tourism Industry. 1995. World Travel & Tourism Council Key Statistics. 1996. Website www.ahs.uwaterloo.ca/~eagles/EastAsia.pdf www.tat.or.th/thai/tat/tourism_industry.html#003 www.desertusa.com/zion/du_znpmain.html “The Wildlife Code” www.safariweb.com/kwild/kwsrefer.htm www.tanzania–web.com/home2.htm

DPU

196

Christopher Baker “Costa Rica, Conservation” www.photo.net/cr/moon/conservation.html “Minister Pacheco promises satisfaction for tourists and investors” InternationalReports.net: Costa Rica 2002, www.internationalreports.net/theamericas/cotarica/2002mionister.html www.montebianco-nepal/indexuk.htm www.nepalvillagetrekking.com/offer.htm www.taman-negara.com Canada National Parks Act 2000, c.32 http://laws.justice.gc.ca/en/N-14.01/18251.html http://www.env.go.jp/en/jeg/nps/np.html สมภาษณ ศาสตราจารย ดร. คณต ณ นคร คณบดคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย คณสมชย เพยรสถาพร อธบดกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรม

ชาตและสงแวดลอม คณประวต โวหารด หวหนาอทยานแหงชาตเขาใหญ คณประวตศาสตร จนทรเทพ นกวชาการปาไม 5 อทยานแหงชาตเขาใหญ คณมาโนช การพนกงาน หวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน คณสมควร อนนทศร ผชวยหวหนาอทยานแหงชาตแกงกระจาน คณสากร หวหนาอทยานแหงชาตเขาสามรอยยอด คณวนดา พรไพบลย กองนตการ กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากร

ธรรมชาตและสงแวดลอม คณนกล ศรรตนกล เจาหนาทบรหารงานปาไม 6 ส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาต สตว

ปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณธน นนทกลาง เจาหนาทอทยานแหงชาตทบลาน ต าแหนงพนกงานพทกษปา คณอรณ รศมสนทรางกล เจาหนาทโครงการสงเสรมและพฒนาการทองเทยว องคการบรหารสวน

ต าบลหมส จงหวดนครราชสมา

DPU

206

ประมวลผลแบบสอบถามโครงงานวจย “มาตรการทางกฎหมายในการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศ :

ศกษาเฉพาะกรณอทยานแหงชาต”

หลงจากทผวจยไดจดท าแบบสอบถามประกอบงานวจยจ านวน 150 ชด เพอใหหวหนาอทยานหรอเจาหนาทอทยานแหงชาตทวประเทศตอบสงกลบมานน ปรากฏวามแบบสอบถามตอบกลบมาจ านวน 85 ชด ผวจยไดท าการประมวลผลแบบสอบถามดงกลาว และไดผลดงน ความคดเหนทมตอปญหาการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอทยานแหงชาต 1. ปญหาดานการทองเทยว 1.1 ทานเหนดวยหรอไมวา นกทองเทยวและกจกรรมการทองเทยวมสวนท าใหอทยานแหงชาตเสอม

โทรมลง ผเหนดวย 65 คน (76.47%) ไมเหนดวย 20 คน (23.52%)

1.2 ทานเหนวา ปญหาดานสงแวดลอมในอทยานแหงชาต สวนใหญมสาเหตจากผใชกลมใดมากทสด (โดยเรยงล าดบความส าคญ )

กลมบคคล ส าคญล าดบ 1 ส าคญล าดบ 2 ส าคญล าดบ 3 ส าคญล าดบ 4

1. นกทองเทยว 2. ผประกอบการ

/ นกธรกจ 3. ร า ษ ฎ ร ท ม

ร า ย ไ ด จ า กการทองเทยว

4. อนๆ

51.6 31.2

9.3

14.9

25.7 42.9

33.3

3.0

32.1 17.1

55.8

0.0

12.5 12.5

13.5

65.5 รวม 100 100 100 100

จากการประมวลผลแบบสอบถาม แสดงใหเหนวาปญหาดานสงแวดลอมในอทยานแหงชาตสาเหตล าดบท 1 คอ นกทองเทยว (48.6%) ล าดบท 2 คอ ผประกอบการ/นกธรกจ (40.9%) ล าดบ ท 3 คอ ราษฎรทประกอบอาชพหรอมรายไดจากการทองเทยว (51.8%) และล าดบท 4 คอ กลมบคคลอนๆ (62.5%) เชน เจาหนาทอทยานฯ ประชาชนในทองถนรอบ ๆ อทยาน ฯ เปนตน

DPU

207

1.3 นกทองเทยวทเขาไปเทยวในอทยานแหงชาตททานรบผดชอบสวนใหญเปนกลมใด ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ )

กลมบคคล ความถ เปอรเซนต

1.กลมเพอน 2.กลมครอบครว 3.กลมผสมระหวางเพอนและครอบครว 4.เดนทางมาคนเดยว 5.กลมทวร 6. อนๆ

54 55 60 21 38 9

22.78 23.20 25.31 8.86 16.03 3.79

รวม 237 100 จากการประมวลผลแบบสอบถาม แสดงใหเหนวานกทองเทยวทเขาไปเทยวในอทยานแหงชาตสวนใหญเปนกลมผสมระหวางเพอนและครอบครว รองลงมาเปนกลมเพอน กลมครอบครว กลมทวร กลมเดนทางคนเดยว และกลมอน ๆ ตามล าดบ ซงกลมอน ๆ ไดแก กลมสถาบนการศกษาและหนวยงานราชการ คายเยาวชน 1.4 อทยานแหงชาตททานรบผดชอบ มปญหาใดบาง ตอไปนจากการทองเทยว (ตอบไดมากกวา 1

ขอ)

ปญหาจากการทองเทยว ความถ เปอรเซนต 1.นกทองเทยวมปรมาณมากเกนไป 2.มการประกอบธรกจการคาและหาผลประโยชนจากนกทองเทยวมากเกนไป 3.มการบกรกพนทอทยานจากราษฎรบรเวณใกลเคยง 4. มปญหาความสกปรก ขยะ น าเสย มลพษทางอากาศและเสยง 5.มการท าลายทรพยากรธรรมชาต 6.มการสงเสยงดงรบกวนผอนและสตวปา 7.มการเกบและน าทรพยากรธรรมชาตออกไปจากอทยานแหงชาต 8.มนกทองเทยวไมเคารพกฎระเบยบของอทยานแหงชาต 9.อนๆ

20 15 52 32 39 27 41 64 8

6.71 5.03 17.44 10.73 13.08 9.06 13.75 21.47 2.68

รวม 298 100 จากการประมวลผลแบบสอบถามแสดงใหเหนวา นกทองเทยวไมเคารพกฎระเบยบของอทยานแหงชาต เปนปญหาเนองจากการทองเทยวมากทสด สวนปญหาอนๆนอกจากน เชน การ

DPU

208

ประกาศพนทเปนอทยานแหงชาตมความลาชา เจาหนาทดแลนกทองเทยวไมทวถง มการสรางบงกะโลทขาดความรบผดชอบ มผประกอบการไมเคารพกฎระเบยบ เปนตน 1.5 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐจะออกกฎหมายใหอทยานแหงชาตมมาตราการควบคมจ านวนนก

ทองเทยวทเขาชมอทยานแหงชาตอยางเหมาะสมโดยค านงถงระดบศกยภาพและขดความ สามารถในการรองรบของอทยานแหงชาตแตละแหง

ผเหนดวย 73 คน (85.88%) ไมเหนดวย 9 คน (10.58%) ไมมความเหน 3 คน (3.52%) 1.6 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐจะออกกฎหมายเพอคมครองความปลอดภยของนกทองเทยว โดยให

รวมคาเบยประกนอบตเหตเขาไปในคาธรรมเนยมเขาชมอทยานแหงชาตดวย ผเหนดวย 45 คน (55.1%) ไมเหนดวย 31 คน (34.6%) ไมมความเหน 6 คน (6.4%) ไมตอบค าถาม 3 คน (3.8%) 1.7 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐจะออกกฎหมายก าหนดใหทกอทยานแหงชาตจดใหมหนวยการ

ตดตอสอสาร หนวยพยาบาลเบองตน ผเหนดวย 77 คน (91.0%) ไมเหนดวย 5 คน (5.1%) ไมมความเหน 2 คน (2.6%) ไมตอบค าถาม 1 คน (1.3%) 2. ปญหาเกยวกบการบรหารและการจดการ 2.1 อทยานแหงชาตททานรบผดชอบ มเจาหนาทเพยงพอตอการปฏบตหนาทหรอไม

ตอบเพยงพอ 10 คน (10.3%) ไมเพยงพอ 73 คน (87.2%) ไมตอบค าถาม 2 คน (2.6%)

2.2 อทยานแหงชาตททานรบผดชอบ ไดรบงบประมาณเพยงพอตอการปฏบตงานหรอไม ตอบเพยงพอ 10 คน (11.5%) ไมเพยงพอ 72 คน (84.6%) ไมตอบค าถาม 3 คน (3.8%)

2.3 อทยานแหงชาตททานรบผดชอบ มวสดอปกรณ เครองมอเครองใชเพยงพอตอการปฏบตงาน หรอไม

ตอบเพยงพอ 6 คน (6.4%) ไมเพยงพอ 76 คน (89.7%) ไมตอบค าถาม 3 คน (3.8%)

DPU

209

2.4 อทยานแหงชาตททานรบผดชอบมการจดท าแผนการจดการหรอไม มแผนการจดการ 57 คน (66.7%) ไมมแผนการจดการ 24 คน (28.2%) ไมตอบค าถาม 4 คน (5.1%)

2.5 อทยานแหงชาตททานรบผดชอบ มการตดตอประสานงานกบหนวยงานรฐบาล องคกรเอกชน หรอองคกรในทองถนหรอไม

มการตดตอ 81 คน (94.9%) ไมมการตดตอ 1 คน (1.3%) ไมตอบค าถาม 3 คน (3.8%)

2.6 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐก าหนดใหมการวางมดจ าภาชนะใสอาหารและเครองดม เพอเปน การวางประกนวานกทองเทยวจะน าภาชนะดงกลาวกลบมาคนแกเจาหนาท

ผเหนดวย 62 คน (70.5%) ไมเหนดวย 14 คน (17.9%) ไมมความเหน 7 คน (9.0%) ไมตอบค าถาม 2 คน (2.6%)

2.7 ทานเหนดวยหรอไม หากมการจดท าสถานทจอดรถส าหรบนกทองเทยวไวนอกเขตอทยาน และ จดใหมรถของอทยานรบ-สงนกทองเทยว เพอลดปญหามลภาวะและอบตเหต

ผเหนดวย 29 คน (33.3%) ไมเหนดวย 47 คน (55.1%) ไมมความเหน 7 คน (9.0%) ไมตอบค าถาม 2 คน (2.6%) 2.8 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐก าหนดใหอทยานแหงชาตและแหลงทองเทยวเชงนเวศทกแหง ม

การปฐมนเทศนกทองเทยวเกยวกบขอควรปฏบตและขอพงระวงกอนเดนทางทองเทยว ผเหนดวย 74 คน (87.2%) ไมเหนดวย 8 คน (9.0%) ไมตอบค าถาม 3 คน (3.8%) 2.9 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐก าหนดใหชมชนในฐานะเจาของพนท มสทธอนชอบธรรมในการ

ก าหนดรปแบบการทองเทยวในทองถนของตนเอง มการรวมคด รวมท า รวมตดสนใจ และรบผล ประโยชนรวมกน

ผเหนดวย 59 คน (69.2 %) ไมเหนดวย 19 คน (21.8%) ไมมความเหน 6 คน (6.4 %) ไมตอบค าถาม 2 คน (2.6%)

DPU

210

2.10 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐก าหนดใหมการฝกอบรมเรองวธและเทคนคการน าเทยวใน อทยานแหงชาตส าหรบมคคเทศกทองถน

ผเหนดวย 80 คน (94.9%) ไมเหนดวย 2 คน (2.6%) ไมตอบค าถาม 3 คน (2.6%) 2.11 ทานเหนดวยหรอไม หากรฐออกกฎหมายใหมการก าหนดสดสวนการแบงปนรายไดทจะได

จากการทองเทยวในชมชน โดยก าหนดใหสวนหนงของรายไดตองจดน าสงเขาสกองทนหมบานหรอกองทนชมชน ซงมระบบการบรหารจดการรายไดเพอการพฒนาหมบาน ผเหนดวย 61 คน (75.6%) ไมเหนดวย 8 คน (7.7%) ไมมความเหน 12 คน (11.5%) ไมตอบค าถาม 4 คน (5.1%)

3. ปญหาดานกฎหมาย 3.1 ทานมปญหาและอปสรรคในการปฏบตตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และบท

กฎหมายอนๆ ในเรอง บทบญญตของกฎหมาย การบงคบใช อ านาจและหนาทของเจาหนาท และบทก าหนดโทษหรอไม

มปญหา 43 คน (51.3%) ไมมปญหา 39 คน (44.9%) ไมตอบค าถาม 3 คน (3.8%) 3.2 ทานเหนวาบทบญญตของพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 หรอบทกฎหมายอนๆ ควรไดรบการแกไขและปรบปรงหรอไม เหนควร 59 คน (67.9%) ไมควร 21 คน (25.6%)

ไมตอบค าถาม 5 คน (6.4%)

DPU

211

สรปความคดเหนและขอเสนอแนะของหวหนาอทยานแหงชาต จากแบบสอบถามในงานวจย เรอง

“มาตรการทางกฎหมายในการบรหารจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศ : ศกษาเฉพาะกรณอทยานแหงชาต”

1. อทยานแหงชาตน าตกซโป

เหนดวยกบกรณนกทองเทยวและกจกรรมการทองเทยว มสวนท าใหอทยานแหงชาตเสอมโทรมลง ซงมกเกดปญหาในโซนใหบรการเทานน

เหนวาปญหาดานสงแวดลอมในอทยานแหงชาต สวนใหญมสาเหตจากนายทนทตองการผลประโยชนจากการตดไมท าลายปาและทดนท ากน และจากนกทองเทยว

นกทองเทยวทเขาไปเทยวในอทยานแหงชาตสวนใหญเปนกลมเพอน กลมครอบครว กลมผสมระหวางเพอนและครอบครว เดนทางมาคนเดยว และประชาชนในจงหวดใกลเคยง

ปญหาปจจบนของอทยานแหงชาตน าตกซโปคอ เปนอทยานทเตรยมประกาศจดตงเปนอทยานแหงชาต พนททเตรยมการประกาศเปนพนทปาไม มไดเปนปาสงวนแหงชาต เวลาเกดปญหาเกยวกบการบกรกแผวถางหรอตดไมท าลายปา ทางอทยาน ฯ ไมสามารถด าเนนการตามกฎหมายอทยานไดเนองจากยงไมไดประกาศเปนอทยานแหงชาต การแจงความรองทกขกลาวโทษเปนอ านาจของกรมปาไม ปจจบน อทยาน ฯ ไดประสานงานกบปาไมจงหวด ต ารวจปาไม ในกรณเกดการบกรกแผวถาง

เหนดวยกบการทรฐจะออกกฎหมายใหมมาตรการควบคมจ านวนนกทองเทยว เพราะหากนกทองเทยวมมากเกนไปอาจกอใหเกดปญหาตามมาได อนง ทางอทยาน ฯ ควรส า รว จพนทใหมไวรองรบนกทองเทยวอกทางหนง

เหนดวยหากรฐจะออกกฎหมายเพอคมครองความปลอดภยของนกทองเทยว โดยรวมคาเบยประกนอบตเหตเขาไปในคาธรรมเนยมเขาชมอทยาน เนองจากสามารถเพมความมนใจใหแกนกทองเทยว

เหนดวยหากจะออกกฎหมายก าหนดใหทกอทยานจดใหมหนวยพยาบาลเบองตน หนวยการตดตอสอสาร เพราะสามารถเพมความมนใจใหแกนกทองเทยว

อทยานแหงชาตทรบผดชอบมเจาหนาทไมเพยงพอตอการปฏบตหนาท ทงน ตองการเพมเจาหนาทดานการปองกน เพราะจะรกษาพนทปาไวเปนอทยาน ฯ ดานการประชาสมพนธ เพราะจะไดสรางความเขาใจระหวางราษฎรกบอทยาน ฯ ดานสถาปตยกรรม เพราะยงขาดผมความรความสามารถในดานน

DPU

212

อทยานแหงชาตไดรบงบประมาณไมเพยงพอตอการปฏบตงาน ซงตองการงบประมาณเพมในดานการปองกนเพราะตองการรกษาปาไมไวเปนตนน าล าธาร ดานสงกอสราง เพราะยงขาดศนยบรการนกทองเทยว บานพก

ปจจบน ใชงบประมาณดานการอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาตมาก และใชงบประมาณสงเสรมและพฒนาการทองเทยวนอย

อทยานแหงชาตยงมวสดอปกรณ เครองมอเครองใชในการปฏบตงานไมเพยงพอ โดยควรเพมวสดอปกรณ เชน คอมพวเตอร เพราะสามารถใชปฏบตงานไดรวดเรว

อทยานแหงชาตมการจดท าแผนการจดการ คอ รกษาเนอทปาไมเปนตนน าล าธาร การบรหารภายในอทยาน ฯ เชน การรกษาความสะอาด ดแลนกทองเทยว ปรบปรงภมทศน ประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ เชน องคการบรหารสวนต าบล ผใหญบาน ก านน อ าเภอ จงหวด

อทยานแหงชาตมการตดตอประสานงานกบองคการบรหารสวนต าบล โดยไมมปญหาในการรวมมอกน วธการทใชกคอ อทยาน ฯ จะประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ เพอประชมปรกษาหารอ รวมมอกบอบต .ทอยรอบเขตอทยาน ฯ พรอมทงสนบสนนว สดอปกรณ ยานพาหนะตามศกยภาพ

ไมเหนดวยหากมการจดท าสถานทจอดรถไวนอกอทยาน และจดใหมรถของอทยานรบ -สงนกทองเทยว เพราะอทยาน ฯ มพนทจอดรถเพยงพอ และนกทองเทยวตองการความสะดวกสบายมากกวา

เหนดวยหากมการปฐมนเทศนกทองเทยวเกยวกบขอควรปฏบตและขอพงระวง เพราะนกทองเทยวจะไดมความเขาใจเกยวกบอทยาน ฯ ตรงกน

เหนดวยหากรฐใหชมชนมสทธก าหนดรปแบบการทองเทยวในทองถนตนเอง เพราะจะท าใหเกดการกระจายรายไดใหกบชมชน และท าใหเกดความสามคค

เหนดวยหากมการฝกอบรมการน าเทยวแกมคคเทศกทองถน เพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางถกตอง

เหนดวยหากมการก าหนดสดสวนการแบงรายไดจากการทองเทยวเขาสกองทนหมบาน เพราะสามารถทจะน ารายไดสวนน มาพฒนาชมชนใหเตบโตและเขมแขงขนในดานตาง ๆ

เหนควรใหกฎหมายไดรบการแกไขปรบปรง คอ ควรใหเจาหนาทอทยาน ฯ มอ านาจจบกมแจงความรองทกขกลาวโทษ ตาม พ.ร.บ.ปาไม 2484 ไดเหมอนเจาหนาทของกรมปาไม และควรก าหนดโทษหรอคาปรบใหสงขน

DPU

213

2. อทยานแหงชาตไทรทอง

ขอเสนอทจะปองกนรกษาไมใหอทยานแหงชาตเกดความเสอมโทรมคอ 1. การจดการ Zoning 2.การควบคมดแล 3. การประชาสมพนธใหค าแนะน า 4.การสรางจตส านก

อทยานแหงชาตทรบผดชอบมปญหาคอ มการบกรกพนทอทยานจากราษฎรใกลเคยง มการท าลายทรพยากรธรรมชาต มการเกบและน าทรพยากรธรรมชาตออกไปจากอทยานแหงชาต นกทองเทยวไมเคารพกฎระเบยบของอทยานแหงชาต

ปจจบนอทยานใชงบประมาณในการจดการอทยานมากทสด และใชในดานการปองกนนอยทสด

3. อทยานแหงชาตอาวพงงา

ขอเสนอแนะทจะปองกนไมใหอาวพงงาเกดความเสอมโทรม คอการใหความร ความเขาใจ โดยการจดฝกอบรม หรอจดใหนกทองเทยวเขาศนยบรการนกทองเทยว เพอเขารบฟงการบรรยายจากเจาหนาทเกยวกบระเบยบ ขอปฏบตตาง ๆ

อทยานทรบผดชอบมปญหาเรองความสกปรก ขยะ น าเสย มลพษทางอากาศและเสยง โดยไดด าเนนการแกไขคอ 1. ขอความรวมมอใหผประกอบการธรกจการทองเทยวจดเตรยมถงขยะ หรอถงด าไวประจ าเรอทกล า และหามมใหน าขยะขนสเกาะทกเกาะ 2. หามมใหมการน าโฟมเขาเขตอทยาน ฯ โดยใหใชวสดหออาหารเปนประเภทใบตอง หรอ กระดาษ ซงจะยอยสลายไดงาย และไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

อทยานแหงชาตอาวพงงามเจาหนาทไมเพยงพอตอการปฏบตหนาท โดยเฉพาะเจาหนาทในการออกตรวจตราปราบปรามผกระท าผดกฎหมาย พนททรบผดชอบมจ านวนมาก คอ 250,000 ไร และประชาชนสามารถเขามาในอทยานไดเกอบทกทศทาง

งบประมาณทไดรบไมเพยงพอ ตองการงบประมาณเพมเตม เพอใชส าหรบการจางพนกงานในการออกตรวจตราปราบปราม การอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยว และเปนคาเชอเพลงเพอใชส าหรบเรอตรวจการณ

อทยานแหงชาตอาวพงงา เหนควรใหมเรอยนตตรวจการณเพมขน เนองจากสภาพพนทมลกษณะเปนพนน าในทองทะเลอนดามน

อทยานแหงชาตอาวพงงา ไดจดท าแผนการจดการดงน 1. ฝายบรหารทวไป 2. ฝายปองกนและจดการทรพยากร 3. ฝายวชาการและบรการนกทองเทยว 4. ฝายกอสรางและบ ารงรกษา

อทยานแหงชาตอาวพงงาตดตอประสานงานกบ อบต.เกาะปนหย และท.ท.ท. อทยานแหงชาตอาวพงงาเหนวากฎหมายควรปรบปรงแกไขเนองจาก พ.ร.บ. และขอกฎหมาย

ตางๆใชมานานแลว ไมมความทนสมย จงเหนควรใหมการเพมบทก าหนดโทษใหมากขน

DPU

214

4. อทยานแหงชาตธารเสดจ-เกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน

ขอเสนอแนะไมใหอทยานแหงชาตเกดความเสอมโทรม คอ 1. ใหเจาหนาทปฏบตงานตามหนาทอยางเขมงวด แตตองสภาพ 2. นกทองเทยวตองเหนความส าคญของอทยานแหงชาต ตองมความเขาใจและมความส านกทดในทกดาน

อทยานแหงชาตทรบผดชอบมปญหาคอ มการบกรกพนทอทยานจากราษฎรใกลเคยง นกทองเทยวไมเคารพกฎระเบยบของอทยานแหงชาต การประกอบธรกจการคาและหาประโยชนจากนกทองเทยวมากเกนไป และการประกาศพนทเปนอทยานมความลาชา

อทยานแหงชาตธารเสดจ-เกาะพะงน มเจาหนาทไมเพยงพอ ตองการเจาหนาทเพมทกดาน เชน อ านวยความสะดวกและบรการ ประชาสมพนธ ปองกนและปราบปราม ดานวชาการและว จย เพ อการบรหาร จดการอทยานแห งชาต ให เก ดประสทธภาพ สามารถด แลทรพยากรธรรมชาตใหคงอยอยางยงยน

งบประมาณไมเพยงพอ ตองการเพมคาจางชวคราวใหแกคนงาน เพอใหมขวญและก าลงใจในการปฏบตงาน และคาตอบแทนใชสอย คาวสด คาสาธารณปโภค ใหเพยงพอกบการปฏบตงาน

อทยานแหงชาตธารเสดจ-เกาะพะงนมแผนการจดการดงน 1. คมครองดแลรกษาปาใหไวดงเดม 2. เพมพนทปาสมบรณใหมากขนเพอสรางความสมดลแกธรรมชาต 3.บรการและอ านวยความสะดวกนกทองเทยวใหเกดความประทบใจ 4. ใหเจาหนาทปฏบตงานอยางมขวญและก าลงใจ และมความส านกทด

5. อทยานแหงชาตเขาลาปหาดทายเหมอง จงหวดพงงา

นกทองเทยวทท าใหเกดปญหาสงแวดลอมมากทสดคอ กลมทวร เนองจากจ านวนมาก ยากแกการควบคม

ขอเสนอแนะทปองกนไมใหอทยานเสอมโทรม 1. จ ากดปรมาณนกทองเทยวใหเหมาะสมกบสภาพพนท 2. ใชมาตรการทางกฎหมายอยางเขมงวด 3. มแผนในการฟนฟ บ ารง รกษา

แกไขปญหาซงเกดจากการทองเทยว โดยใชหลกประชาสมพนธ สรางความรความเขาใจควบคกบมาตรการทางกฎหมาย อปสรรคการแกไขคอ พนทกวาง จดทองเทยวมาก ดแลไมทวถง

ตองการเจาหนาทเพมดานวชาการ (ศกษาและวจย ) เพราะทรพยากรหลายอยางยงไมไดรบการศกษาวจยใหดพอ เชน เตาทะเล สตวปา พนธไม

DPU

215

6. อทยานแหงชาตใตรมเยน จงหวดสราษฎรธาน

นกทองเทยวมสวนท าใหอทยาน ฯ เสอมโทรมเพราะ นกทองเทยวขาดจตส านก และไมมความรบผดชอบตอระบบนเวศในอทยาน ฯ สวนใหญจะเปนนกทองเทยวทไมมคณภาพ

นกทองเทยวทท าใหเกดปญหาการท าลายสงแวดลอมมากทสดคอ กลมเพอน เพราะสวนใหญไ มปฏบ ต ต ามกฎระ เบ ยบของอทยาน ฯ เช น ส ง เ ส ย งอ อฉาว ท ง ขยะ ท าล ายทรพยากรธรรมชาต

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษาไมใหอทยานแหงชาตเสอมโทรม คอ 1. ใหความร ปลกจตส านก 2. ควบคมจ านวนนกทองเทยวและคณภาพนกทองเทยว 3. ใชมาตรการทางกฎหมายโดยเฉยบขาด

เหนดวยกบการวางมดจ าภาชนะ เพอใหนกทองเทยวมสวนรวมในการดแลรกษาความสะอาด และเปนการปลกฝงจตส านกทดแกนกทองเทยว

ไมเหนดวยหากจดท าทจอดรถไวนอกอทยานฯ เพราะเปนการเพมภาระ และนกทองเทยวไมไดรบความสะดวก หากมนกทองเทยวจ านวนมาก

มปญหาและอปสรรคในการปฏบตตาม พ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 คอ ในกรณทมการแจงความด าเนนคดกบผกระท าผดแลวพบวา มการวนจฉยลงโทษผกระท าผดเพยงเลกนอย และของกลาง เชนรถแทรกเตอร มกไมถกยด ท าใหผกระท าผดไมเขดหลาบ

ควรปรบปรงแกไข พ.ร.บ.อทยาน ฯ โดยแกไขบทก าหนดโทษใหสงขน

7. อทยานแหงชาตภเกา-ภพานคา

นกทองเทยวกลมเพอนกอปญหาท าลายสงแวดลอมมากทสด เพราะมการมาเทยวและดมกน ไมรกษาความสะอาด ท าลายสภาพแวดลอม

ขอเสนอแนะรกษาอทยานโดยการ 1. สงเสรมและชกชวนประชาชนในเขตพนท และทอยใกลเคยงเขามามสวนรวมในการพฒนาอทยาน 2. ออกประชาสมพนธกบโรงเรยนในเขตพนทอทยาน

8. อทยานแหงชาตหมเกาะชาง

นกทองเทยวทท าใหเกดปญหาท าลายสงแวดลอมมากทสด คอ กลมเพอน เพราะสวนมากจะเปนกลมวยรน

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษา คอ 1. สรางจตส านกแกนกทองเทยว 2. ประชาสมพนธ สอความหมายตางๆทเปนขอปฏบตในการเทยวอทยานฯ 3. ทกหนวยงานตองรวมมอกนในการดแลรกษาและปองกน

DPU

216

ปญหาท เกดในอทยาน ฯ ทส าคญทสดคอ การบกรกพนทอทยาน ฯ จากราษฎร และผประกอบการ ซงทางอทยานไดด าเนนการปราบปรามและจบกมผกระท าผดมใหบกรกพนทอกตอไป และไดด าเนนการตดตงรวลวดหนาม หมายแนวเขตพนทอทยาน ฯ ใหชดเจน เพอปองกนการบกรก

ทางอทยานตองการเจาหนาทเพม เพราะปจจบนนกทองเทยวมจ านวนมาก และจดทองเทยวของเกาะชางมหลายจด ท าใหการดแลรกษาความปลอดภยแกนกทองเทยวไมทวถง

อทยานเกาะชางไดจดท าแผนการจดการ 3 ขนตอน 1. การบรหารจดการพนทและจดระเบยบชมชน 2. การพฒนาและยกระดบคณภาพสนคาและบรการการทองเทยว 3. การบรหารจดการเพอวางรากฐานการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

อทยาน ฯ มการประสานงานกบ หนวยนาวกโยธน และอบต. มอปสรรคคอ หนวยงานในทองถนไมคอยใหความรวมมอ เพราะไปขดผลประโยชนธรกจสวนตว แตในสวนทเปนนโยบายของรฐบาลกจะใหความรวมมอด แตเฉพาะในสวนทไมท าใหตวเองเสยประโยชน

อทยานแหงชาตหมเกาะชางประกาศจดตงหลงจากมประชากรเขามาจบจองและใชเปนทอยอาศย ท าใหมปญหาการลวงล าพนทและแนวเขต และมการโตเถยงกนระหวางชาวบานกบอทยาน ฯ อยตลอดเวลา

ควรมการแกไขกฎหมายในขอทไมสงผลดตอการปฏบตงานของเจาหนาท ซงมชองโหวทท าใหผกระท าผดพนความผดและฟองกลบได ขอเสนอแนะเพมเตม กฎหมายทประกาศใชไมควรมความขดแยงกนเอง และควรจะมบท

บญญตเปนขอก าหนดเดยวกน ควรเพมอ านาจหนาทในการจบกมและปราบปรามมากกวาน 9. อทยานแหงชาตเวยงโกศย

นกทองเทยวทท าใหเกดปญหาการทองเทยวมากทสดคอ กลมเพอน จะสรางปญหาในทกดาน สวนมากจะเปนกลมมาจากหลายแหลง หลายระดบ แลวนดพบกน ไมคอยมระเบยบวนย โดยเฉพาะกลมวยรน

ขอเสนอแนะปองกนรกษาอทยาน ฯ ควรมมาตรการในการปลกสรางจตส านกใหแกนกทองเทยว โดยเฉพาะควรเนนดานการประชาสมพนธ

อทยาน ฯ ไดด าเนนการแกไขปญหาการทองเทยวโดยการ 1. เผยแพรประชาสมพนธ 2. ด าเนนการดานกฎหมายโดยใชกฎหมายเปนตวบงคบ

เจาหนาทมไมเพยงพอ ตองการงบประมาณเพมในดานคาจางชวคราว เพมอตราบคลากร และงบประมาณคาตอบแทนใชสอย เพอบ ารงรกษาดานสาธารณปโภคและบรโภค

ไมเหนดวยกบการจดท าสถานทจอดรถส าหรบนกทองเทยว เพราะเปนการสรางภาระในดาน ตาง ๆ หลายดาน เชน สถานท ครภณฑ รถยนต เพมขนโดยไมจ าเปน

DPU

217

การก าหนดสดสวนการแบงรายไดใหกบชมชน ถาเปนการใหทองถนโดยตรงจะตองจดรปแบบเปนนตบคคลแบบสากลนยมทวไป

กฎหมายทบงคบใชจะตองมการแกไขใหทนกบสภาวะการณในปจจบน และใหทนตอการปฏรประบบราชการ ซงจะกาวหนาไปเรอยๆ ขอเสนอแนะ กฎหมายยงมชองโหวส าหรบผทจะหาทางเลยง จะตองแกไขมใหกฏหมายเปน

เครองมอของผแสวงหาผลประโยชน

10. อทยานแหงชาตปาหนงาม

การปองกนรกษาไมใหอทยาน ฯ เสอมโทรม คอ จบปรบอยางจรงจง และสรางจตส านกใหแกนกทองเทยว

11. อทยานแหงชาตเขาหลก-ลาร

ขอเสนอแนะในการปองกนอทยาน ฯ มใหเสอมโทรม คอ 1. ก าหนดเขตการใชประโยชน 2. ควบคมจ านวนนกทองเทยว 3. หมนเวยนการใชประโยชนจากแหลงทองเทยว

อทยานฯทรบผดชอบมปญหาผประกอบการไมเคารพกฎระเบยบ แกไขโดยจดเจาหนาทควบคมดแล และยกเลกการขออนญาตเขามาประกอบการในพนท

12. อทยานแหงชาตขนแจ

นกทองเทยวทเขามาในอทยาน ฯ มพฤตกรรมทแตกตางกน บางกลมทองเทยวอยางมจตส านก รคณคาของธรรมชาต แตบางกลมทองเทยวอยางไมสนใจอะไร หวงแตความสะดวกและความสนกสนานเทานน

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษาอทยาน ฯ คอ 1. ประชาสมพนธผานสอตาง ๆ ใหมากขน 2. ปลกฝงจตส านกตงแตเดก 3. มกฎหมายทชดเจน เฉยบขาด ซงสามารถบงคบไดอยางเครงครด

เจาหนาทมไมเพยงพอ ตองการเพมในดานบรการและสอความหมาย เพราะบคลากรดานนสวนใหญไมคอยมความรความสามารถทตรงสายงาน และมจ านวนนอย จงเกดปญหาดานการสอสาร หรอสอความหมายอยบอยครง

อทยาน ฯ มการตดตอประสานงานกบอบต. ทวาการอ าเภอ โครงการหลวง เกดปญหาคอ ไมไดรบการสนบสนนดานขอมลทชดเจนและเปนปจจบน ไมไดใหความสนใจดานการสงเสรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางแทจรง

ควรมการแกไขบทลงโทษ ใหมบทลงโทษทลงโทษผกระท าผดอยางรนแรง เขมงวด เพอใหเกดความเกรงกลวทจะไมกระท าผด

DPU

218

13. อทยานแหงชาตดอยหลวง

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษาอทยาน ฯ เชน 1. ตดปายสอความหมายใหมจตส านกในการรกษาสงแวดลอม 2. ใชมาตรการทางกฎหมายและเจาหนาทดแล 3. การจดแบงโซนบรการ และโซนหามน าอาหารเขา ใหชดเจน

ทผานมาไดด าเนนการแกไขปญหาซงเกดจากการทองเทยว เชน 1. จดเจาหนาทดแลและอ านวยความสะดวกในฤดทองเทยว 2. กวดขนหามน าอาหารขนไปบนน าตกชนตาง ๆ 3. มอาสาสมคร ต ารวจชมชน ชวยดแลในเทศกาล 4.ประสานงานเจาหนาทต ารวจชวยรกษาความปลอดภย 4. สอประชาสมพนธทางวทยกระจายเสยง

เหนดวยในการออกระเบยบควบคมจ านวนนกทองเทยวในบางแหงทเปราะบางและพ นทรองรบมนอย

ตองการงบประมาณเพมในดานการสงเสรมการทองเทยวในพนทแหงใหม เพราะปจจบนมงบดแลการทองเทยวเพยงแหงเดยวทน าตกปแกง ตองอาศยงบอนรกษปาไมมาเสรม

วสดอปกรณ เครองมอเครองใชในการปฏบตงานไมเพยงพอ รฐบาลควรเพมอปกรณสอความหมายธรรมชาต อปกรณดานการรกษาความปลอดภยและพยาบาล รถยนตล าเลยงผปวย อปกรณเดนปาส าหรบเจาหนาท เชน เป วทยสอสาร เครองยงชพ ฯลฯ

14. อทยานแหงชาตเขาแหลม จงหวดกาญจนบร

เจาหนาทมไมเพยงพอ เนองจากปจจบนมการเปดโซนบรการใหนกทองเทยวเพมขนหลายจด จงขาดอตราก าลง

ตองการงบประมาณเพมในดานคาสาธารณปโภค และคาจางคนงาน เครองมอเครองใชในการปฏบตงานควรเพมอาวธ และเครองมอสอสาร

15. อทยานแหงชาตเขอนศรนครนทร

ไมเหนดวยในการรวมคาเบยประกนอบตเหตเขาไปในคาธรรมเนยมเขาชมอทยาน เนองจากเปนการเพมคาใชจายใหกบนกทองเทยว ซงปจจบนกมเสยงบนวาแพงแลว

ตองการเจาหนาทเพมในดานงานปองกน เพราะอทยาน ฯ มพนทมากดแลไมทวถง ดานบรการ เพอใหเพยงพอกบจ านวนนกทองเทยว ดานวชาการ เพอใหขอมลกบนกทองเทยวในรปแบบของการจดกจกรรมตาง ๆ เชน การสอความหมาย ดนก ดผเสอ และอน ๆ

ทางอทยานมการตดตอประสานงานกบมลนธสบ นาคะเสถยร มปญหาบาง เพราะทตงของทท าการอทยาน ฯ เดนทางเขาล าบาก

DPU

219

ขอเสนอแนะ บทบญญ ตของกฎหมายควรปรบปรงแกไขเพมเตมในสวนหรอมาตราทยงเปนจดออนอย อ านาจของเจาหนาททเปนขาราชการกมอ านาจในการปฏบตงาน แตในสวนของลกจาง ยงไมสามารถท าอะไรไดมาก (เพราะในแตละอทยาน ฯ มขาราชการเพยง 2-5 คน ลกจางประจ า 10 - 20 คน ลกจางชวคราว 100 - 200 คน) สวนการก าหนดโทษ ควรก าหนดโทษใหหนกกวาเดม 16. อทยานแหงชาตตาพระยา จงหวดบรรมย

กลมทวร เปนกลมนกทองเทยวทท าใหเกดปญหาดานการทองเทยวมากทสด เพราะผจดการกลมทวรบางกลมยงคงหวงผลก าไรจากการพาคณะนกทองเทยวมากกวาทจะค านงถงระบบนเวศ และผลกระทบทจะเกดขนภายหลง

เจาหนาทมไมเพยงพอในการออกตรวจปราบปราม สวนดานการทองเทยว ยงขาดบคลากรทมความเชยวชาญโดยตรง

ตองการงบประมาณเพมดานการทองเทยว เพราะยงขาดสงอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวจ านวนมาก เชนศนยบรการนกทองเทยว หองน า หองสขา ฯลฯ

เหนควรแกไขปรบปรงกฎหมาย เนองจาก 1. กฎหมายบางขอมบทลงโทษทนอยเกนไป 2. กฎหมายลาหลง

17. อทยานแหงชาตนาแกว จงหวดเลย

อทยานแหงชาตนาแกวยงไมมปญหาทเกดจากการทองเทยวมากนก เนองจากนกทองเทยวยงมจ านวนนอย ซงอทยานแหงชาตนาแกวสามารถบรหารจดการได

ปจจบนอทยาน ฯ ยงไมมหนวยพยาบาลทจะสามารถปฐมพยาบาลเบองตนใหแกนกทองเทยว หากจดใหมกจะเปนการดมาก

ตองการงบประมาณเพมในดานคาตอบแทนใชสอย วสด และคาสาธารณปโภค เนองจากเดมมงบประมาณนอยไมเพยงพอ ท าใหการพฒนาเปนไปดวยความล าบาก

วสดอปกรณไมเพยงพอ รฐบาลควรเพม 1. วทยสอสาร เพอการตดตอประสานงานภายในและภายนอกหนวยงาน 2. ยานพาหนะ เพอการตรวจปราบปราม และเพอการบรหารภายในอทยาน 3. สงกอสราง บานพกนกทองเทยว ศนยบรการ เพอรองรบนกทองเทยว

ควรปรบปรงบทลงโทษ ใหมบทลงโทษทรนแรงมากขน โดยเฉพาะทางแพง

18. อทยานแหงชาตแมวงก

ตองการเจาหนาทเพม เชน นกวชาการดานสงแวดลอม และนกวชาการดานภมสถาปตย เหนดวยกบการจดท าสถานทจอดรถส าหรบนกทองเทยวไวนอกอทยาน ฯ เพราะเปนการ

รบกวนสตวนอยลง

DPU

220

19. อทยานแหงชาตเชยงดาว

ทผานมาไดด าเนนการแกไขปญหาสงแวดลอมโดยท าการประชาสมพนธทกรปแบบ อปสรรคคอ ขาดอปกรณบางอยางในการประชาสมพนธ ราษฎรมความหลากหลายทงดานชนชาต วฒนธรรม ประเพณ การสอความหมายอาจจะไมเขาใจ

อทยานแหงชาตเชยงดาวมแผนจดการทรพยากรเบองตนเทานน ยงไมมแผนแมบทในการบรหารจดการอทยานแหงชาต แผนการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ไดแกการลาดตระเวนปา ตรวจปราบปรามผกระท าผดกฎหมายปาไม

มปญหาในการปฏบตตามกฎหมาย เชนกรณยดของกลางของผกระท าผด ปรากฎวาผกระท าผดมกหาทางออกโดยอางวารถของกลางทใชกระท าผด มใชของผกระท าผด และมกมการวงเตน

20. อทยานแหงชาตรามคาแหง

ตองการงบประมาณเพมในดาน 1.ปองกนรกษาปา ทงก าลงคนและงบประมาณคาเบยเลยง 2. ดานประชาสมพนธ เชน ออกอบรมใหความรแกนกเรยนและประชาชนขางเคยงอทยาน ฯ 3. ดานบ ารงตกแตงสถานททองเทยว

รฐบาลควรเพมวสดอปกรณ เครองใช เชน รถยนตอายไมเกน 10 ป เพอไวตรวจปราบปราม รถตดหญา เครองสะพายตดหญา วทยสอสารชนดด ไมเสยงาย

เหนดวยหากมการวางมดจ าภาชนะใสอาหาร เพราะหากไมเอามาคนจะไดเอาเงนมดจ าไปจางคนงานไปตามเกบอกท ทางอทยาน ฯ กจะไดลดภาระลง

21. อทยานแหงชาตภกระดง จงหวดเลย

นกทองเทยวมสวนท าใหอทยานเสอมโทรม เนองจาก 1. จ านวนนกทองเทยวมาก 2. ระยะเวลาในการพกแรมนาน 3. พฤตกรรมนกทองเทยวทไมเคารพสถานท

นกทองเทยวกลมทวรสรางปญหาดานการท าลายส งแวดลอมมากทสด เนองจากนกทองเทยวกลมทวรทมากบคณะทวร เมอช าระเงนคาบรการแลว จงตองการแตความสะดวกสบาย

ไมเหนดวยกบการจดสถานทจอดรถส าหรบนกทองเทยวไวนอกเขตอทยาน ฯ เนองจากเพมความยงยาก และมปญหาอนๆ เชน การจดหาพนทจอดรถ การลงทนซอรถโดยสารเพม การจดอตราก าลงไปบรการเพม เปนตน

เหนดวยกบการก าหนดสดสวนแบงรายไดเขาสกองทนหมบาน เพราะเมอชมชนไดสวนแบงปนผลประโยชน ยอมลดปญหาขอขดแยงดานอน ๆ ไดเปนอยางด

DPU

221

ขอเสนอแนะ บทบญญตกฎหมายควรไดรบการปรบปรงใหทนสมยและเหมาะกบเหตการณปจจบน การบงคบใชกฎหมายควรใหมการบงคบใชแกทกคนโดยเสมอภาค และควรใหอ านาจแกเจาหนาทในการปฏบตหนาทอยางเตมท เพอประโยชนในการแกไขเหตการณอยางทนทวงท และควรก าหนดโทษใหรนแรงกวาน เพราะทรพยากรธรรมชาตเมอเกดการสญเสย ยากแกการทจะฟนตวไดเหมอนเดม

22. อทยานแหงชาตทบลาน

นกทองเทยวกลมทวรและกลมเพอนท าใหเกดปญหาดานการท าลายสงแวดลอมมากทสด เพราะมาทองเทยวเปนกลมใหญ มการดมสราและสงเสยงดงรบกวนนกทองเทยวอน อกทงไมยอมรบฟงขอบงคบของเจาหนาท

ทางอทยาน ฯ มปญหาในการปฏบตตามกฎหมาย เนองจากบทบญญตบางมาตราไมสอดคลองตอขอเทจจรงและนโยบายของราชการในปจจบน

23. อทยานแหงชาตถ าผาไท

ควรเพมบทก าหนดโทษใหสงขน

24. อทยานแหงชาตแมวะ จงหวดลาปาง และตาก

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษาอทยาน ฯ ไมใหเสอมโทรมจากการทองเทยว คอ ควรปดอทยาน ฯ ในชวงฤดกาลทมนกทองเทยวนอย เพอใหทรพยากรธรรมชาตฟนตว

ตองการเจาหนาทเพมเพอพทกษอทยานแหงชาต คมครองรกษาทรพยากรธรรมชาต และบรหารจดการดานทองเทยว

ตองการงบประมาณเพมในดานการคมครองทรพยากร และดานสาธารณปโภคและสงอ านวยความสะดวกใหแกนกทองเทยว

อทยาน ฯ มแผนการจดการคอ 1. รกษาพนทและทรพยากรธรรมชาตใหคงอยอยางยงยน 2. รกษาระบบนเวศมใหเปลยนแปลงเสอมลง 3. สงเสรมกจกรรมการทองเทยว 4. สรางงานและรายไดในทองถน

ไมเหนดวยในการใหชมชนมสทธก าหนดรปแบบการทองเทยวในทองถนของตนเอง เพราะแนวคดหลากหลายหาขอยตยาก น าไปสการปฏบตไดชา ไมทนเหตการณ และบางกรณขดกบบทบญญตของกฎหมาย

ขอเสนอแนะ ควรเพมโทษการกระท าความผดใหสงขนอกเทาตว เพอใหเกดความเกรงกลว ปจจบนโทษทก าหนดไวมความรสกวาเบาไป สวนโทษสถานเบาสด ควรก าหนดใหเปนการท างานเพอบ าเพญประโยชนตอสงคม เชน การเกบขยะ 100 ชนแทนคาปรบ

DPU

222

25. อทยานแหงชาตหมเกาะเภตรา

นกทองเทยวกลมเพอนเปนกลมทท าใหเกดปญหาการท าลายมากทสด เพราะเปนกลมทเดนทางมาเองโดยไมมใครควบคม

ขอเสนอแนะปองกนรกษาอทยาน ฯ คอ 1. การจดการทด 2. วางระบบกฎเกณฑในการเขาไปในอทยาน ฯ 3. การเกบคาธรรมเนยมเพมมากขน 4. มชวงหยดพกเพอใหธรรมชาตฟนตว 5. การจ ากดนกทองเทยว

ตองการวสดอปกรณเพม คอ ยานพาหนะเรอ เครองโสตทศนศกษา เครองนอน ปญหาและอปสรรคในการปฏบตตามกฎหมายคอ การเกดชองวางของกฎหมาย เปนการเออ

ประโยชนในการกระท าความผด อ านาจหนาทบางอยางไมเปดโอกาสในการปฏบตไดอยางจรงจง

ควรแกไขปรบปรงกฎหมายโดยการอนญาตสใหภาคเอกชนเขารวม แตอยภายใตกรอบและระเบยบ

26. อทยานแหงชาตเขาสามรอยยอด

มปญหาขาดแคลนน าจด ไมเหนดวยกบการวางมดจ าภาชนะใสอาหาร ควรใหรบประทานอาหารในรานคาเทานน

27. อทยานแหงชาตดอยสเทพ - ปย

เหนวากฎหมายเกาลาสมยควรมการปรบปรง

28. อทยานแหงชาตหมเกาะพยาม จงหวดระนอง

เหนวาปญหาสงแวดลอมมาจากความไมชดเจนของนโยบายของรฐในการสงเสรมใหหนวยงานทขาดความเขาใจในเรองสงแวดลอมเขามาปฏบตงาน เชน อบต . เทศบาลบางแหง

กลมทวรมกท าใหเกดปญหาสงแวดลอม มกคะนอง ควบคมคอนขางยาก

29. อทยานแหงชาตคลองวงเจา จงหวดกาแพงเพชร และตาก

นกทองเทยวกลมผสมระหวางเพอนและครอบครวสรางปญหาการทองเทยว เนองจากอยในวยทแตกตางกน บางครงการยอมรบกฎกตกา ขอบงคบ ใชไดไมเสมอภาคกน

ทผานมาอทยาน ฯ ไดท าการประชาสมพนธราษฎรในทกโอกาส และในกรณพมาอพยพเขามาในประเทศไทยและปญหายาเสพตด ทางอทยาน ฯ ไดพยายามแจงเบาะแสตอเจาหนาทและปปส. โดยตรงและตอเนอง เปนผลใหสามารถระงบยบยงไปไดระดบหนง

DPU

223

เหนดวยในการใหชมชนเขามาก าหนดรปแบบการทองเทยวในทองถนตนเอง เพราะเปนการลดปญหาความขดแยง และเปนการด าเนนการสอดคลองกบรฐธรรมนญ

ควรแกไขกฎหมายมาตรา 16 การเกบของปา นาจะยกเวน เพราะการเกบของปาบางอยางเพอยงชพท าใหราษฎรสามารถใชประโยชนจากอทยาน ฯ ไดบาง โดยอทยาน ฯ จะตองแบงโซนไวใหโดยเฉพาะ และมผควบคมอยางเขมแขงและชดเจน

30. อทยานแหงชาตศรสชนาลย

กลมนกทองเทยวทกอใหเกดปญหาการทองเทยวมากทสดคอ กลมเพอน เพราะ มกจะเกดความคกคะนอง

ทผานมาอทยาน ฯ ไดด าเนนการแกไขปญหาทเกดจากการทองเทยว โดยใหความร กฎระเบยบของอทยาน ฯ ผานทางศนยบรการนกทองเทยว มการลงทะเบยนนกทองเทยว มปายเตอน - แนะน า นอกจากน ในชวงเทศกาล เชน วนสงกรานตซงมนกทองเทยวจ านวนมาก จะรณรงคดวยการใหนกทองเทยวน าขยะกลบมาทงในถงขยะแลวจะไดปาเปาชงรางวล หรอการตรวจเชคของซงมโอกาสเปนขยะได ในกรณทเดนเขาไปเทยวในจดทอยหางออกไป

ตองการเจาหนาทเพมในดานงานปองกนและปราบปรามผเขามาลกลอบท าลายทรพยากร ดานบรการ เพราะงานบรการจ าเปนตองใชบคลากรทมใจรกงานบรการจงจะสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

ตองการงบประมาณเพมในดานคาสาธารณปโภค เพราะคาไฟฟามราคาสงขนและมความจ าเปนตองใชบรการนกทองเทยว คาซอมแซมยานพาหนะ เพราะยานพาหนะมสภาพช ารดและเกา ใชงานไดอยางไมมประสทธภาพและเปนอนตรายตอเจาหนาท

เหนดวยกบการทใหชมชนเขามามสวนรวม ท าใหเกดความรสกเปนเจาของ รกและหวงแหน โดยการมสวนรวมตองเหมาะสมสอดคลองกบกฎระเบยบและถกตองตามหลกวชาการ

ไมเหนดวยกบการแกไขปรบปรงกฎหมาย เพราะตวบทกฎหมายบญญตไวครอบคลมดอยแลว แตปญหาทเกดเกยวกบการบงคบใชกฎหมายมากกวา ถงออกกฎหมายมาดอยางไร แตถาขนตอนการบงคบใชไมเตมประสทธภาพ กคงจะเกดปญหาแบบเดม ๆ

31. อทยานแหงชาตเขาแหลมหญา - หมเกาะเสมด จงหวดระยอง

กลมนกทองเทยวทท าใหเกดปญหาสงแวดลอมอกกลมคอ กลมตามสถาบน เชน กล มสถาบนศกษา กลมหนวยงานราชการ แตกขนอยกบผน ากลมในแตละกลมวามพฤตกรรมรบผดชอบตอธรรมชาตมากนอยเพยงใด กลมเพอนบางกลมอาจกอปญหามาก บางกลมนอย แตนกเดนทางทมาคนเดยว จะกอปญหานอยเพราะมกจะเปนคนทมพนฐานเรองสงแวดลอม

DPU

224

ขอเสนอในการปองกนรกษาอทยานแหงชาตไมใหเสอมโทรม คอ 1. หนวยงานทรบผดชอบตองมนโยบายและทศทางการจดการทชดเจน 2. ตองปฏบตตามนโยบายและทศทางไดอยางเปนรปธรรม 3. สงเสรมใหมการทองเทยวไปยงอทยาน ฯ ทยงมนกทองเทยวนอย 4. จ ากดสงอ านวยความสะดวกในเรองทพกในอทยาน ฯ ทมนกทองเทยวมาก ควรสนบสนนเฉพาะสงทจ าเปน เชน เตนท คายพก หองสขา โตะปคนค

ทผานมาอทยาน ฯ ไดด าเนนการแกไขปญหาซงเกดจากการทองเทยว ไดแก ปญหาทเกดจากการบกรกพนทอทยาน ฯ เพอประกอบธรกจการทองเทยว เชน การบกรกเพอท ารสอรท รานอาหาร วางเตยงผาใบ โตะอาหารรมทะเล ทผานมาใชวธการทางกฎหมายและนโยบายการจดการของหนวยงานในแตละสมย ซงนโยบายในแตละสมยน บางครงกแตกตางกน ท าใหมปญหาในทางปฏบต อกแนวทางหนงคอ เมอมาตรการทางกฎหมายใชบงคบไมไดผล กใชการแสวงหาความรวมมอหรอมาตรการทางสงคม

ตองการเจาหนาทเพมซงเปนนกวทยาศาสตร นกวชาการสงแวดลอม เพอศกษาเกยวกบทรพยากรทมในอทยาน ฯ ใหเปนระบบ นกจตวทยา นกประชาสมพนธ เพอวางแผนการท างาน เกยวกบการประชาสมพนธใหแกนกทองเทยว วศวกร สถาปนก เพอจดวางภมทศน สงกอสรางตางๆ ใหสวยงามเหมาะกบพนท

ตองการเพมงบประมาณในดาน 1. จางบคลากรทมความรความสามารถทตองการใหมาปฏบตงาน 2. จดซอวสดอปกรณทจ าเปน เชน วทยสอสาร อปกรณการใหความร ฝกอบรม แกนกทองเทยวหรอกลมเยาวชนในพนท

อทยานแหงชาตมแผนการจดการ คอ 1. แผนแมบทการจดการอทยาน ฯ จดท าโดยสวนทรพยากรทดนและปาไม ส านกอนรกษทรพยากรธรรมชาต กรมปาไม(เดม) ในแผนระบวาใหใชไดระหวางป พ.ศ. 2546 - 2550 แผนนไดรบอนมตใหใชไดโดยอธบดกรมปาไม (เดม) 2. อทยานแหงชาตแหงใดทมแผนแมบทการจดการแลว กรมตนสงกดจะใหยดถอแนวทางตามแผนดงกลาวมาใชในการปฏบตงาน แตทผานมา บางสวนกสามารถน ามาใชได แตบางสวนกยงไมไดน ามาใช

พ.ร.บ.อทยานแหงชาตดอยแลว ไมจ าเปนตองแกไข แตกฎหมายรองลงมา ควรแกไขเพมเตมใหทนสมยและอ านวยประโยชนตอการน ามาใชใหมากกวาในปจจบน

DPU

225

32. อทยานแหงชาตผาแตม จงหวดอบลราชธาน

กลมครอบครวเปนกลมทท าใหเกดปญหาดานการท าลายสงแวดลอมมากทสด เพราะสวนใหญจะมกจกรรมปคนค น าอาหาร เครองดมและอปกรณครวเขามาและกลายเปนขยะ

ปญหาและอปสรรคในการปฏบตตามกฎหมาย คอการยดอปกรณการกระท าผด ใหตกเปนของแผนดน ซงในทางปฏบตมชองวางของกฎหมาย ใหคนแกผเปนเจาของทแทจรง และอางวาไมมสวนรเหนในการกระท าผด

33. อทยานแหงชาตน าพอง จงหวดขอนแกน

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษาไมใหอทยานเสอมโทรมคอ 1. สรางจตส านกใหคนในทองถนมความรกและหวงแหนทรพยากร 2. มปายขอหามทชดเจนและเขาใจงาย 3. มกฎหมายลงโทษผกระท าผดในการลกลอบท าลายทรพยากรธรรมชาตทรนแรง 4. เพมพนทปาชมชนใหชาวบานมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาและมสทธในการใชทรพยากรอยางมขดจ ากด

ทผานมาอทยาน ฯ ไดด าเนนการแกปญหาทเกดจากการทองเทยวโดยจดตงดานตรวจปองกนการลกลอบน าของปาและทรพยากรธรรมชาตออกไปจากอทยาน ฯ และประชาสมพนธใหเยาวชนและประชาชนเขาใจในการทองเทยวเชงอนรกษ

ควรแกไขปรบปรง พ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 เพอใหสอดคลองกบสถานการณปจจบน

34. อทยานแหงชาตภสระดอกบว

ทผานมาอทยาน ฯ ไดด าเนนการแกไขปญหาทเกดจากการทองเทยวโดยประชาสมพนธใหทวหมบานรอบอทยาน ฯ และหมนออกไปตรวจปราบปรามด าเนนคดผกระท าผด พ.ร.บ.อทยาน ฯ

ไมเหนดวยหากมการจดท าสถานทจอดรถไวนอกเขตอทยาน ฯ เพราะการบรการจะไมเพยงพอ และเกดความขดแยงขน นกทองเทยวมทงไปกลบ และคางคน รถบรการไมเพยงพอ

มปญหาและอปสรรคในการปฏบตตามกฎหมาย คอการจบกม การลงโทษ การฟอง มปญหาบางครงขนอยกบการปกครองทองถน ตดตามผลไมสะดวก และบางครงมอทธพล

ขอเสนอแนะ ดานบทบญญตควรน าผรและผมหนาทรบผดชอบมารวมสมมนา ควรมเจาหนา ทดานกฎหมายเปนเจาหนาทของอทยาน ฯ เอง และดานบทก าหนดโทษ ควรลงโทษใหเปนธรรมและสวนมากจะหยอนในการแจงขอกลาวหาในครงแรกทสง สภอ . ท าส านวนฟองศาล เจาหนาทบางแหงกมความช านาญ แตบางแหงไมมความช านาญเลย

DPU

226

35. อทยานแหงชาตบางลาง จงหวดยะลา

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษาอทยาน ฯ มใหเกดความเสอมโทรมจากการทองเทยว คอ 1. ก าหนดเขตบรการใหเหมาะสมและสอดคลองกบกจกรรมนนทนาการ พรอมทงก าหนดมาตรการดแล ลงโทษผฝาฝน 2. ประชาสมพนธเชงรกใหมากขน โดยเฉพาะใหความรความเขาใจโดยศนยบรการนกทองเทยว

ทผานมาไดด าเนนการแกไขปญหาทเกดจากการทองเทยวคอ 1.ก าหนดเขตปลอดขยะบรเวณชนน าตก หามน าอาหาร เครองดมไปรบประทาน อปสรรคคอเขตทจดใหส าหรบรบประทานอาหารไมเพยงพอ 2. จดท าโครงการขยะแลกไข อปสรรคคอ งบประมาณซอไขมจ ากด ท าใหไดผลไมทวถง 3. ประชาสมพนธเชญชวนนกทองเทยวเขาชมศนยบรการนกทองเทยว กอนเขาสแหลงธรรมชาต อปสรรคคอนกทองเทยวทอยในพนทมกไมใหความรวมมอ ท าตวเหมอนชาลนถวย

ไมเหนดวยหากมการจดท าทจอดรถไวนอกอทยาน ฯ เพราะเปนการเพมภาระใหกบอทยาน มากเกนไป ถาจะท าควรดงภาคเอกชนเขารวมดวย ในขณะเดยวกนตองค านงถงศกยภาพ พนทแตละแหงดวยวาเหมาะในการจดการแบบไหน ไมใชท าเปนบรรทดฐานเหมอนกนหมด

บทก าหนดโทษควรใหมอตราสงขนตามความหนกเบาของความผด เพราะเทาท เปนอยเปนมาตรการทใชส าหรบมลคาเงนเมอ 40 ปทแลว (พ.ศ.2504)

36. อทยานแหงชาตภแลนคา

ขอเสนอแนะในการปองกนรกษาไมใหอทยาน ฯ เกดความเสอมโทรม คอ ใหความรในสอตาง ๆ เพอความเขาใจ และประชาสมพนธดานการเขาไปทองเทยว

37. อทยานแหงชาตแมเมย จงหวดตาก

ตองการงบประมาณเพมเนองจากลกจางชวคราวของอทยาน ฯ ทกแหงเงนเดอนนอยมากเมอเทยบกบภาระหนาทรบผดชอบ และไมมสวสดการอะไรเลยจากรฐ และตองการเพมคาเบยเลยง คาเงนเดอนของลกจางชวคราว

การตดตอประสานงานกบหนวยงานรฐบาล องคกรเอกชนในทองถนไมมปญหา เพราะหนวยงานตาง ๆ มาขอใชบรการของอทยาน ฯ ตลอด เชน ประชม สมมนา ทพก

ควรแตงตงลกจางชวคราวของอทยาน ฯ เปนพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายอทยาน ฯ ขอเสนอแนะ ควรเพมจ านวนคาปรบตามบทลงโทษจาก 500 บาท เปนไมเกน 2,000 บาท และ

ลกจางชวคราวไมมอ านาจตามกฎหมาย ท าใหเกดปญหาในทางปฏบต ควรเพมอ านาจ

DPU

227

38. อทยานแหงชาตลาน ากระบร

งบประมาณดานคาใชสอยวสด หากจะพฒนากนจรง ๆ ควรจดสรรงบประมาณใหมากกวาน ใชจายกนตองมาเลอกวาปนจะท าอะไร หากพฒนาทกดานงบประมาณไมพอ ทกอยางกคางไวครง ๆ กลาง ๆ

ไมเหนดวยหากมการจดสถานทจอดรถส าหรบนกทองเทยวไวนอกเขตอทยาน ฯ เนองจากการจดรถไวบรการจะตองจดใหเพยงพอ และนกทองเทยวอาจอยากไปเทยวชมบางจดกอน - หลงไมพรอมกน นกทองเทยวบางคนมาเทยวตองการมาพกผอนไมตองการถกก าหนดเวลา นอกจากน เปนการสนเปลองงบประมาณ ควรจดเปนกจกรรมขจกรยานดกวา

มปญหาในการปฏบตตามกฎหมาย เนองจากราษฎรขาดความรความเขาใจเกยวกบกฎหมาย ก านน ผใหญบาน ควรจะมหนาทเขามาชวยสรางความรความเขาใจดวย

ควรปรบปรงกฎหมายใหทนกบเหตการณปจจบน สวนการบกรกท าลายนน ควรก าหนดโทษใหรนแรงมากขน

39. อทยานแหงชาตเขาสบหาช น

เนองจากเปนอทยาน ฯ ใหมทยงไมไดประกาศจดตงเปนอทยานแหงชาต ท าใหไมมวสดอปกรณตาง ๆ ในการปฏบตงาน ท าใหการปฏบตงานไมคลองตว เปนไปดวยความลาชา เปนตนวา วทยสอสาร อาวธปน อาคารสถานทปฏบตงาน ฯลฯ

40. อทยานแหงชาตภเวยง จงหวดขอนแกน

มปญหาและอปสรรคในการบงคบใชกฎหมายเนองจากเครองมอเครองใช ยานพาหนะ บางอยางไมสามารถยดเปนของหลวงได เนองจากไปขดกบประมวลกฎหมายอาญา และกฎหมายแพง

41. อทยานแหงชาตตาดหมอก

ทผานอทยาน ฯ ไดด าเนนการแกไขปญหาทเกดจากการทองเทยว โดยแจกถงด าใหนกทองเทยวแตละคณะในการเกบขยะของกลม

DPU

228

42. อทยานแหงชาตดอยเวยงผา

ตองการขาราชการทเขามาท าหนาทในฝายตาง ๆ ใหครบถวน และลกจางประจ าต าแหนงพทกษปา เพอมาปฏบตหนาทในดานดแลคมครองทรพยากรธรรมชาต และการใหบรการในดานตาง ๆ แกนกทองเทยว

ควรเพมวสดอปกรณในดานการดแลคมครองทรพยากรธรรมชาต เชน ยานพาหนะ เครองมอสอสาร ซงตองสมพนธกบอตราก าลงคนทปฏบตงาน

43. อทยานแหงชาตศรลานนา

ควรมการส ารวจทรพยากรการทองเทยว ดานกายภาพ ชวภาพ จ านวนนกทองเทยว พฤตกรรมการทองเทยว แลวน ามาวเคราะหวางแผนการจดการทองเทยวใหเหมาะสมกบศกยภาพของแหลงทองเทยวแตละแหง

บทก าหนดโทษ ในบรรดาความผดทกอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตโดยตรง ควรปรบปรงแกไขใหมการลงโทษมากกวาเดม

44. อทยานแหงชาตแจซอน จงหวดลาปาง

ทางกรมอทยาน ฯ ก าลงหามาตรการขนคาธรรมเนยมและคาตอบแทนบานพกในราคาทเหมาะสม เพอไมใหสงผลกระทบตอนกทองเทยวจนเกนไป และประสานงานกบ ททท. ในพนท และหนวยงานราชการทเกยวของชวยประชาสมพนธ สงเสรมใหมการทองเทยวตลอดทงป ไมใชชวงระยะเวลาใดเวลาหนง

ปจจบนนายกรฐมนตรไดมบญชาใหตดถนนจากอทยาน ฯ แจซอน จงหวดล าปาง ผานอทยาน ฯ ดอยลาน ไปยงหมบานแมก าปอง กงอ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม ระยะทางประมาณ 60 กม. ซงเดมจากเชยงใหมถงอทยานแจซอนตองใชระยะทางประมาณ 160 กม. อทยาน ฯ จงจ าเปนจะตองสรางหนวยพทกษอทยาน ฯ เพอตรวจสอบอกหนงแหงในบรเวณดอยลาน จงจ าเปนจะตองใชเจาหนาทเพมเพอปฏบตงานในจดดงกลาว

เนองจากอทยานแหงชาต มทงดานการสงเสรมการทองเทยว และงานดานจบกมปราบปรามในการปฏบตงานดานจบกมและปราบปรามนน จ าเปนตองใชพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 แตในปจจบนน อทยานแหงชาตไมมอ านาจหนาทในการใชพระราชบญญตปาไม พ.ศ. 2484 การท างานคอนขางล าบาก

DPU

229

45. อทยานแหงชาตศรพงงา

ไมเหนดวยในการรวมคาเบยประกนอบตเหตเขาไปในคาธรรมเนยมเขาชมอทยาน ฯ เพราะความปลอดภยของนกทองเทยวในอทยาน ฯ ไมไดขนอยกบความเสยงในการเขาไปทองเทยว แตขนอยกบวนยในการทองเทยว

46. อทยานแหงชาตภผาเหลก

ในแตละป อทยาน ฯ จะท าตารางไววา ในแตละเดอนจะมกจกรรมใดบาง เชน กจกรรมเดนปา กจกรรมสองสตว หรอกจกรรมเขาคาย และมแผนส ารองไวในกรณทบางกจกรรมจะท าไมได เชน ถาฝนตก กจะไมเดนปา แตจะใชวดทศนหรอสออนแทน

อ านาจหนาทของเจาหนาท ยงมอ านาจในการจบกมนอยเกนไป บางกรณอ านาจหนาทบางอยางจะตองใหเจาพนกงานปกครองมาด าเนนการแทน

47. อทยานแหงชาตแมตะไคร จงหวดเชยงใหม

มปญหาและอปสรรคในการปฏบตตามกฎหมาย คอ ตดขดนโยบายรฐบาลแตละยคทแตกตางกนออกไป เชน การออกมตคณะรฐมนตร ท าใหเกดการบกรกปาเพมมากขนในทางพฤตนย

ขอเสนอแนะ ปญหาแนวเขตปาทกชนดไมชดเจน ควรเพมอ านาจดานการลงโทษเบองตนมาก ขน เชน การหาม ระงบ สงการไดทนทในพนท เพมโทษใหเหมาะสมกบปจจบน 48. อทยานแหงชาตถ าปลา - น าตกผาเสอ จงหวดแมฮองสอน

ทางอทยาน ฯ ตองการก าลงเจาหนาทในการปองกนรกษาปาและบรการนกทองเทยว เนองจากปจจบนอทยานแหงชาตมหนวยพทกษ ฯ เพมขนจ านวน 2 หนวย และอทยาน ฯ ยงมแผนงานตองท าการส ารวจแนวเขต ฯ เพอจดตงเปนอทยาน ฯ

ตองการใหรฐบาลจดใหมเตาเผาขยะทมประสทธภาพ ไมกระทบตอสงแวดลอม เพอท าลายขยะทมปรมาณมากขนทกวน

เมอมนกทองเทยวมาเทยวชมหลายคน ทางอทยาน ฯ กสามารถปฐมนเทศใหได แตในกรณนกทองเทยวทมาคนเดยว ทางอทยาน ฯ ไมสามารถปฐมนเทศใหได แตใชเปนระบบสอความหมาย โดยใชปายสอความหมาย

DPU

230

49. อทยานแหงชาตทองผาภม

ควรมการจายสนบนน าจบใหพนกงานเจาหนาททท าการจบกม ควรแกไขบทลงโทษใหสงขน เชน กรณน าซากสตวปา และการเปรยบเทยบปรบควรสงขน

ดวย

50. อทยานแหงชาตธารโบกขรณ จงหวดกระบ

นกทองเทยวทกกลมมโอกาสท าลายสงแวดลอมพอ ๆ กน สวนใหญจะขนอยกบจตส านกหรอคณภาพของนกทองเทยว

ปญหาเรองความสกปรก ขยะ น าเสย ทางอทยาน ฯ ไดท าการประชาสมพนธปลกจตส านกใหมสวนรบผดชอบตอสงแวดลอม มการแจกถงบรรจขยะ ใหนกทองเทยวเกบขยะน ากลบไปทงทฝง และการแนะน าแหลงทองเทยวทอยใกลเคยง หรอเกาะทอยใกลเคยง

51. อทยานแหงชาตดอยจง

ควรมการแกไขกฎหมายในสวนทเกยวของกบวถชวตชมชนทจ าเปนและไมผดศลหา ซงในทางปฏบตไมอาจใชกฎหมายไดอยางเครงครด ตองผอนปรนอยเสมอ

ควรใหอ านาจแกเจาหนาทในการอนญาตและด าเนนการไดตามความเหมาะสม และเกดความคลองตวเกยวกบการบรหารจดการพนทและการบรการทองเทยว

เพมบทก าหนดโทษการกระท าทท าใหเกดความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตอยางรายแรงใหสงขน

52. อทยานแหงชาตน าตกทรายทอง จงหวดปตตาน

ทางอทยาน ฯ จดเจาหนาทออกตรวจเดอนละ 7 -10 ครง การสงเสยงดงจะมเจาหนาทตกเตอน มปายสอความหมาย ขอหาม อปสรรคคอ จ านวนของนกทองเทยวมจ านวนมากแตเจาหนาทมนอย

ตองการงบประมาณเพมในดานการพฒนา เพราะอทยาน ฯ ตองปรบปรงพฒนาอยตลอดเวลา ไมวาจะเปนการซอมแซม ตอเตม แกไข ทงอาคารสถานท ปายสอความหมาย เสนทางเดนเทา

ทางอทยาน ฯ มแผนการจดการ โดยเขยนแผนเสนอของบประมาณสนบสนนเพม ด าเนนการตามแผนงานทกรมอทยาน ฯ สตวปาและพนธพชก าหนด พรอมเสนอแผนและของบประมาณเพมเตมในสวนทจ าเปน

DPU

231

จากกรณทคณะกรรมการกฤษฎกาตความวา เอกสาร ส.ค.1 มใชปาตามกฎหมายปาไม (ทกฉบบ) ท าใหมการตดไมท าลายปาในทดนทราษฎรท าเอกสาร ส.ค.1 มาอาง ซงเอกสารดงกลาวยงยากตอการตรวจสอบวาเทจจรงหรอไมอยางไร และเปนการยวยใหมการบกรกแผวถาง ท าลายปาไดมากยงขน

ควรใหอ านาจหนาทการปฏบตงานเกยวกบการรกษาทรพยากรธรรมชาตเปนของสวนกลาง มใชของภมภาคหรอทองถน เพราะสวนกลางยอมค านงถงภาพรวม หากภมภาคหรอทองถนตดสนใจเองได อาจจะค านงถงหลกรฐศาสตร เอาใจประชาชนและนกการเมองทองถนเปนหลก ภมภาคและทองถน อาจมสวนรวมในการวางนโยบายหลกกวาง ๆ เทานน

53. อทยานแหงชาตน าตกแมสรนทร

ตองการเจาหนาทเพมในดานงานส ารวจ วจย เกยวกบความหลากหลายทางชวภาพในอทยาน ฯ เพราะมบางแหงยงมขอมลไมครบถวน บางสวนทมอยเสยงตอการเสยหาย จะตองมวธการอนรกษหรอขยายเพมเตม

ในหนวยงานรฐบาลดวยกนจะไมมปญหา แตกบราษฎรในพนทบางคนโดยเฉพาะ NGO หรอองคกรบางองคกรทไดรบเงนสนบสนนใหท ากจกรรมในพนท มกจะสรางเครอขายของตนเอง โดยอาศยวธปลกราษฎรทยงมขอมลความรเกยวกบการอนรกษทรพยากรคอนขางนอยใหตอตานอทยาน ฯ

54. อทยานแหงชาตบโด - สไหงปาด จงหวดนราธวาส

ตองการเจาหนาทเพมในดานการปราบปรามและการบรการ แยกเปนทชดเจน ปจจบนตองรบภาระทงสองดานจากเจาหนาทกลมเดยว ท าใหท างานไมเตมท และเกดปญหาตอการท างาน

เหนดวยหากมการจดท าสถานทจอดรถไวนอกอทยาน ฯ เพราะชวยกระจายความแออด การรบสงควรเปนเฉพาะพนทใกลเคยง และแจงความจ านงเพอเขามาจดกจกรรม

ไมควรแกไขและปรบปรงกฎหมาย เนองจากบทบญญตเปนสงทตองยดถอปฏบต เพยงแตการเลอกใชอยางเหมาะสม และยดถอปฏบตอยางเครงครดเปนสงทยากกวา

ควรใหอ านาจในการตดสนแกเจาหนาทอยางทนทวงท เดดขาด โดยไมตองผานกระบวนการจนท าใหผกระท าผดหลดพนขอกลาวหา

DPU

232

55. อทยานแหงชาตดอยขนตาล

ไมเหนดวยในการแกไขปรบปรงกฎหมายเนองจากในปจจบนน สส. สวนใหญยงไมมอดมการณ หากมการแกไขบางมาตรากจะม สส. NGO ฯลฯ ขอแกไขเพมเตมอกหลายมาตรา ซงอาจจะท าใหพระราชบญญตอทยาน ฯ ทแกไขใหมเปลยนไปจากเดม จนอาจเกดความเสยหายแกสภาพอทยาน ฯ และความหลากหลายทางชวภาพ

56. อทยานแหงชาตหมเกาะอางทอง

ตามปกตพ.ร.บ.อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และกฎหมายอนใหอ านาจเจาหนาทเพยงการเปรยบเทยบปรบบางมาตรา เหนสมควรใหพนกงานเจาหนาทมอ านาจและหนาท มบทก าหนดโทษมากกวาน จะท าใหการด าเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ

57. อทยานแหงชาตดอยภคา

มปญหาในการทอทยาน ฯ จะเอาพนทท ากนคนมาเปนของอทยาน ฯ ซงเปนการยากทจะใหคนเกาแกเขาใจ

58. อทยานแหงชาตภซาง จงหวดพะเยา - เชยงราย

ดานการบงคบใชกฎหมายยงไมสามารถบงคบใชไดเตมท เพราะประชาชนยงขาดความรความเขาใจ ประชาชนยงยากจนตองเขาไปเกบของปาในอทยาน ฯ เพอน ามาบรโภค หรอน าเอาไปขายเปนอาชพ

59. อทยานแหงชาตแกงกระจาน

มปญหาในเรองของกลางทใชในการกระท าความผด มกจะไมใชกรรมสทธของผกระท าผด ท าใหมปญหาในการรบของกลาง

60. อทยานแหงชาตน าตกชาตตระการ จงหวดพษณโลก

อ านาจหนาทของเจาพนกงานในการใชกฎหมาย ปจจบนสามารถแจงความด าเนนคดตอผกระท าผดไดเฉพาะ พ.ร.บ. อทยานแหงชาต พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาต และ พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา นอกจากน ฐานความผดทพบในอทยาน ฯ มกเปนความผดตามกฎหมายอน ๆ ดวย

ควรใหอ านาจหนาทเจาพนกงานในการรองทกขกลาวโทษ แจงความด าเนนคดตอผกระท าผดตามกฎหมายอน

DPU

233

61. อทยานแหงชาตออบขาน

กรณการตดตอประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ในบางพนทรอบแนวเขตอทยาน ฯ ประชาชนยงไมเขาใจระบบการท างานของเจาหนาทอทยาน ฯ การประสานความรวมมอยงไมดเทาทควร ตองมการประชมประสานความรวมมอ ความเขาใจ เพอจะไดเปนไปในแนวทางเดยวกน

บางครงเจาหนาทไมมอ านาจเพยงพอในการใชกฎหมาย ท าใหมชองโหวในการกระท าความผด หรอมการอางเหตผลในการหลกเลยง

62. อทยานแหงชาตน าตกสขด

ควรมการประเมน พ.ร.บ.อทยานแหงชาต 2504 ทก ๆ 5 ป เพอใหเกดความทนสมย 63. อทยานแหงชาตแมปง

ใหมการบงคบใชดานการท ารปคด ใหสามารถสงสถานต ารวจได โดยไมไดยดเขตการปกครอง เชน บางอทยาน ฯ ทครอบคลมพนทหลายอ าเภอ มกจะมปญหาดานการสงผตองหา เพอความสะดวกควรใหเจาหนาทสามารถเลอกสถานทสงไดสะดวกทสด

64. อทยานแหงชาตลาคลองง (เตรยมการ)

ควรอพยพราษฎรทใชพนทท าการเกษตรออกจากอทยานฯใหหมด โดยหาพนทรองรบซงเปนพนททไดรบการยอมรบจากผถกอพยพ

ควรมมาตรการทางปกครองกบผกระท าผด พ.ร.บ.อทยาน ฯ เชน หามเขาทองเทยวในอทยาน ฯ กป

65. อทยานแหงชาตภพาน

มปญหาและอปสรรคในการปฏบตตามกฎหมาย เชน 1. เกยวกบ พ.ร.บ. เลอยโซยนต การอนญาตใหประชาชนมไวในครอบครอง ท าใหปาไมถกลก ตด โคนงายและมากขน 2. การสอบสวนและสบสวนผตองหาคดปาไม นาจะเปนอ านาจหนาทของเจาหนาทปาไมและเจาหนาทอทยานแหงชาต

กฎหมายทควรไดรบการแกไขปรบปรงคอ ควรก าหนดใหหนอไมและไมไผ เปนของหวงหาม ปจจบนมปญหาดานการบงคบใชกฎหมายคอ ไมสามารถบงคบใชกบผมอภสทธชนได เชน

พระสงฆ และการตรวจ ยด จบกม คดทเกยวกบพระสงฆ มกจะมกลมขาราชการใหความชวยเหลอ

DPU

234

66. อทยานแหงชาตน าตกโยง

มปญหาในการตดตอและประสานงานกบหนวยงานตางๆ จงควรมการสรางองคความรให อบต. และฝายปกครองไดเรยนรและเขาใจการทองเทยวเชงนเวศเพมขน และใหมการตดตามผลดวยในขณะเดยวกน

ไมเหนดวยหากรฐจะก าหนดใหชมชนมสทธอนชอบธรรมในการก าหนดรปแบบการทองเทยวในทองถนของตนเอง เพราะปจจบนชมชนยงไมมองคความรทดพอ และมกค านงถงผลประโยชนดานเดยว

ไมเหนดวยหากรฐออกกฎหมายใหมการก าหนดสดสวนการแบงปนรายไดทจะไดจากการทองเทยวในชมชน โดยก าหนดใหสวนหนงของรายไดตองจดน าสงเขาสกองหมบาน เพราะปจจบนการทองเทยวในชมชนในพนททปฏบตงานอย ชมชนใชทรพยากรอยางเขมขนและท าลาย เชน การบกรกท าสวนผลไมและสวนยางพารา โดยไมค านงถงความสญเสยดานทรพยากรการทองเทยว DPU

235

รายชออทยานแหงชาตในความรบผดชอบของส านกอทยานแหงชาต กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช

ล าดบท ชออทยานแหงชาต จงหวด เนอท (ไร) วน เดอน ป

ทประกาศจดตง 1.

2. 3.

4. 5.

6. 7.

8. 9. 10.

11. 12. 13.

14. 15. 16. 17. 18.

เขาใหญ ภกระดง ทงแสลงหลวง เขาสามรอยยอด น าหนาว ดอยอนทนนท ภพาน ตะรเตา เขาหลวง ดอยขนตาล น าตกพล ว เอราวณ เขาชะเมา-เขาวง เขาคชฌกฏ ลานสาง ภเรอ เฉลมรตนโกสนทร รามคาแหง

นครนายก สระบร นครราชสมา ปราจนบร เลย พษณโลก เพชรบรณ ประจวบครขนธ เพชรบรณ ชยภม เชยงใหม สกลนคร กาฬสนธ สตล นครศรธรรมราช ลาพน ลาปาง จนทบร กาญจนบร ระยอง จนทบร จนทบร ตาก เลย กาญจนบร สโขทย

1,355,396.96

217,576.25 789,000

61,300 603,750

301,500 415,439

931,250 356,250

159,556.25

84,062.5 343,750 52,300

36,687 65,000 75,525 36,875 213,125

18 ก.ย. 2505

23 พ.ย. 2505 29 ม.ค. 206

28 ม.ย. 2509 4 พ.ค. 2515

2 ต.ค. 2515

13 พ.ย. 2515

19 เม.ย. 2517 18 ธ.ค. 2517 5 ม.ค. 2518

2 พ.ค. 2518 19 ม.ย. 2518 30 ธ.ค. 2518

4 พ.ค. 2520 14 พ.ค. 2522 26 ก.ค. 2522 12 ก.พ. 2523 27 ต.ค. 2523

DPU

236

19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

29. 30. 31. 32.

33. 34.

35. 36. 37. 38. 39.

40. 41. 42.

43. 44.

ไทรโยค ทะเลบน หมเกาะอางทอง เขาสก ตาดโตน ดอยสเทพ-ปย อาวพงงา ศรสชนาลย พระพทธฉาย แกงกระจาน หมเกาะสรนทร เขาพนมเบญจา สรนาถ แมปง แกงตะนะ เขาแหลมหญา หมเกาะเสมด เวยงโกศย หาดเจาไหม น าตกแมสรนทร เขอนศรนครนทร ทบลาน ตากสนมหาราช ปางสดา เขาป-เขายา หมเกาสมลน คลองลาน

กาญจนบร สตล สราษฎรธาน สราษฎรธาน ชยภม เชยงใหม พงงา สโขทย สระบร เพชรบร ประจวบครขนธ พงงา กระบ ภเกต เชยงใหม ลาพน ตาก อบลราชธาน ระยอง แพร ลาปาง ตรง แมฮองสอน กาญจนบร นครราชสมา ปราจนบร ตาก สระแกว ตรง พทลง นครศรธรรมราช พงงา กาแพงเพชร

312,500 122,500 63,750 403,450

135,737.5 163,162.5 250,000 135,250

27,856.25 1,821,875

84,375 31,325 56,250 627,346

50,000 81,875

256,250

144,292.35 247,875 957,500

1,397,375

93,125 527,500 433,750

80,000 187,500

27 ต.ค. 2523 27 ต.ค. 2523 12 พ.ย. 2523 22 ธ.ค. 2523 31 ธ.ค. 2523 14 เม.ย. 2524 29 เม.ย. 2524 8 พ.ค. 2524 2 ม.ย. 2524 12 ม.ย. 2524

9 ก.ค. 2524 9 ก.ค. 2524 13 ก.ค. 2524 13 ก.ค. 2524

13 ก.ค. 2524 1 ต.ค. 2524

9 ต.ค. 2524 14 ต.ค. 2524 29 ต.ค. 2524 23 ธ.ค. 2524 23 ธ.ค. 2524

23 ธ.ค. 2524 22 ก.พ. 2525 27 พ.ค. 2525

1 ก.ย. 2525 25 ธ.ค. 2525

DPU

237

45. 46. 47.

48. 49. 50. 51. 52.

53. 54.

55. 56 57.

58. 59. 60. 61.

62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70.

หมเกาะชาง แหลมสน หาดนพรตนธารา หมเกาะพพ ภหนรองกลา หมเกาะเภตรา ภเกา-ภพานคา แมยม เขาลาป-หาดทายเหมอง ภจอง-นายอย แมวงก น าตกชาตตระการ ศรพงงา ภผายล แจซอน มกดาหาร ศรลานนา ดอยหลวง หมเกาะลนตา คลองวงเจา น าตกโยง เขาน าคาง เขาหลก-ลาร เขาแหลม ออบหลวง แกงกรง น าตกหวยยาง

ตราด ระนอง พงงา กระบ พษณโลก เลย ตรง สตล อดรธาน ขอนแกน แพร ลาปาง พงงา อบลราชธาน กาแพงเพชร นครสวรรค พษณโลก พงงา สกลนคร มกดาหาร นครพนม ลาปาง มกดาหาร เชยงใหม เชยงราย พะเยา ลาปาง กระบ กาแพงเพชร ตาก นครศรธรรมราช สงขลา พงงา กาญจนบร เชยงใหม สราษฎรธาน ประจวบครขนธ

406,250 196,875 243,725

191,875 308,987 201,250

284,218.75 45,000

428,750 558,750

339,375 153,800 517,850

370,000 30,312.5 875,750 731,250

83,750 466,875 128,125 132,500 78,125 935,625 345,625 338,125 100,625

31 ธ.ค. 2525 19 ส.ค. 2526 6 ต.ค. 2526

26 ก.ค. 2527 31 ธ.ค. 2527 20 ก.ย. 2528 1 ม.ค. 2529

14 เม.ย. 2529

1 ม.ย. 2530 14 ก.ย. 2530

2 พ.ย. 2530

16 เม.ย. 2531 28 ก.ค. 2531

28 ก.ค. 2531 28 ธ.ค. 2531 1 ส.ค. 2532

16 เม.ย. 2533

15 ส.ค. 2533 29 ส.ค. 2533 22 ก.ค. 2534 22 ก.ค. 2534 30 ส.ค. 2534 8 พ.ย. 2534 4 ธ.ค. 2534 4 ธ.ค. 2534 8 ธ.ค. 2534

DPU

238

71. 72. 73. 74. 75.

76. 77. 78. 79. 80.

81. 82.

83.

84.

85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95.

ภเวยง ภผามาน ใตรมเยน ผาแตม ภสระดอกบว หาดวนกร ไทรทอง สาละวน นาแหว หวยน าดง ขนแจ ตาพระยา เขาพระวหาร ลาน านาน พเตย ธารโขกขรณ ตาดหมอก บางลาง หมเกาะชมพร กยบร ลาน ากระบร แมเมย น าตกหงาว ดอยภคา บโด-สไหงปาด

ขอนแกน เลย ขอนแกน สราษฎธาน อบลราชธาน อบลราชธาน มกดาหาร ยโสธร ประจวบครขนธ ชยภม เลย เชยงใหม แมฮองสอน เชยงราย สระแกว บรรมย อบลราชธาน ศรสะเกษ แพร อตรดตถ สพรรณบร กระบ เพชรบรณ ยะลา ชมพร ประจวบครขนธ ระนอง ตาก ระนอง ชมพร นาน นราธวาส ปตตาน ยะลา

203,125 218,750 265,625 212,500 144,375

23,750 199,375 450,950 73,750 782,575

168,750 371,250

81,250

624,468

198,422 65,000 181,250 163,125 198,125 605,625 100,000 115,800 417,500

1,065,000 213,125

8 ธ.ค. 2534 8 ธ.ค. 2534

31 ธ.ค. 2534 31 ธ.ค. 2534 30 ธ.ค. 2535

30 ธ.ค. 2535 30 ธ.ค. 2535 9 พ.ย. 2537 23 พ.ย. 2537 14 ส.ค. 2538

14 ส.ค. 2538 22 พ.ย. 2538

20 ม.ค. 2541

30 ก.ย. 2541

30 ก.ย. 2541 30 ก.ย. 2541 30 ก.ย. 2541 24 ก.พ. 2542 24 ก.พ. 2542 25 ม.ค. 2542 19 เม.ย. 2542 20 พ.ค. 2542 2 ม.ย. 2542 17 ม.ย. 2542 17 ม.ย. 2542

DPU

239

96.

97. 98. 99. 100. 101. 102.

น าตกสขด แมฝาง ภซาง เชยงดาว แมวะ น าพอง คลองพนม

นครศรธรรมราช สราษฎรธาน เชยงใหม เชยงราย พะเยา เชยงใหม ลาปาง ตาก ขอนแกน ชยภม สราษฎรธาน

90,625

327,500 178,049.62

721,825 366,875 123,125 256,500

17 ม.ย. 2542

4 ก.ย. 2543 2 พ.ย 2543 2 พ.ย 2543

15 พ.ย 2543 15 พ.ย 2543 15 พ.ย 2543

DPU

240

รายชอวนอทยาน

ล าดบท ชอวนอทยาน ทตง เนอท (ไร) ด าเนนการ สงกด ผดแล

1 2 3 4 5 6

7 8 9

10 11 12 13

วนอทยานทสงกดสวนอทยานแหงชาต 17 แหง วนอทยานนายง-น าโสม วนอทยานน าตกธารงาม วนอทยานดอยเวยงแกว วนอทยานเขาพนมทอง วนอทยานแพะเมองผ วนอทยานน าตกบงตองและน าพเจดส วนอทยานน าตกธารทพย วนอทยานดงบงอ วนอทยานน าตกผาหลวง วนอทยานภพระบาทบวบก วนอทยานภผาแดง วนอทยานภผาลอม วนอทยานแกวโกมล

ต. นายง อ. น าโสม จ. อดรธาน ต. หนองแสง อ. หนองแสง จ. อดรธาน ต. แมตน อ. ล จ. ลาพน ต. พนสาล อ. วงทอง จ. พษณโลก ต. น าชา อ. แมแตง จ. เชยงใหม ต. แมหอพระ อ. แมแตง จ. เพชรบรณ ต. บงน าเตา อ. หลมสก จ. เพชรบรณ ต. นากอก อ. นคมคาสรอย จ. มกดาหาร ต. นาเลน อ .ศรเมองใหม จ .อบลราช ธาน อ. บานผอ จ. อดรธาน อ. สวรรณคหา จ. หนองบวลาพ อ. เมอง อ. นาดวง จ. เลย ต. แมลานอย อ. แมลานอย จ. แมฮองสอน

13,112.00 78,125.00 26,250.00 12,500.00

167.00 9,375.00

8,750.00 1,300.00 11,375.00

7,137.00 11,170.00 8,500.00

51.26

26 ธ.ค. 18 19 ธ.ค. 27 01 ต.ค. 32 10 ก.พ. 36 08 ม.ค. 24 10 ก.ย. 37

01 พ.ค. 38 05 เม.ย. 38 04 ก.ย. 38

20 ก.พ. 39 03 พ.ย. 39 15 ม.ค. 39 16 ก.ค. 39

สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต

สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต

สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต

อช.ภเกา-ภพานคา อช. แมปง

อช. แกงเจดแคว อช. แมยม

อช. ศรลานนา

อช. ภสระดอกบว อช. ผาแตม

อช. สาละวน

อช. พเตย

DPU

241

14 15 16

17

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

วนอทยานถ าเขาวง วนอทยานวงสามหมอ วนอทยานภช ฟา วนอทยานตนสกใหญ วนอทยานทสงกดส านกงานปาไมเขต 34 แหง วนอทยานโกสมพ วนอทยานชหลง วนอทยานน าตกบาหลวง วนอทยานมอนพระยาแช วนอทยานโปงพระบาท วนอทยานน าตกขนกรณ วนอทยานถ าหลวง-ขนน านางนอน วนอทยานน าตกแมโท วนอทยานสนผาพญาไพร วนอทยานน าตกหวแมคา วนอทยานน าตกหวยแกว-บอน ารอนหวยหมากเลยม

ต. บานไร อ. บานไร จ. อทยธาน อ. วงสามหมอ จ. อดรธาน ต. ปอ อ. เวยงแกน จ. เชยงราย ต. น าปาด อ. น าปาด จ.อตรดตถ ต.หวขวาง อ. โกสมพสย จ. มหาสารคาม ต. ทาขอนยาง อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม อ. กระนวน จ. ขอนแกน ต. พชย อ. เมอง จ.ลาปาง ต. บานค อ. เมอง จ. เชยงราย ต. แมกรณ อ. เมอง จ. เชยงราย ต. โปงผา อ. แมสาย จ. เชยงราย ต. เวยงปาเปา จ. เชยงราย ต. เทอดไทย อ. แมฟาหลวง จ. เชยงราย ต. เทอดไทย อ. แมฟาหลวง จ. เชยงราย ต. ดอยฮาง อ. เมอง จ. เชยงราย

8,125.00 1,800.00 2,500,00

22,000.00

125.00 119.00

1,200.00 18,579.00 3,375.00 1,000.00 5,000.00 4,000.00 3,000.00 3,500.00 4,7000.00

09 ธ.ค. 44 19 ม.ค. 27 06 ก.พ. 41

01 ต.ค. 12

11 ต.ค. 19 24 เม.ย. 25 01 ต.ค. 26 21 ต.ค. 12 21 ม.ค. 23 21 ม.ค. 25 01 ต.ค. 29 09 พ.ย. 40 20 พ.ย. 40 20 พ.ย. 41 31 ธ.ค. 40

สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต สวนอทยานแหงชาต

สวนอทยานแหงชาต สานกงานปาไมเขตขอนแกน สานกงานปาไมเขตขอนแกน สานกงานปาไมเขตขอนแกน สานกงานปาไมเขตลาปาง สานกงานปาไมเขตเชยงราย สานกงานปาไมเขตเชยงราย สานกงานปาไมเขตเชยงราย สานกงานปาไมเขตเชยงราย สานกงานปาไมเขตเชยงราย สานกงานปาไมเขตเชยงราย สานกงานปาไมเขตเชยงราย

อช. ภผาเหลก อช. ภซาง อยระหวางโอนงานจากสานกงานปาไมเขตเชยงราย อช. คลองตรอน

DPU

242

29 30

31

32 33 34 35 36 37 38 39

40

41

42 43

วนอทยานนครไชยบวร วนอทยานน าตกเจดสาวนอย วนอทยานเขากระโดง วนอทยานพมวง วนอทยานพระแทนดงรง วนอทยานเขาแหลมสงห วนอทยานปราณบร วนอทยานปากลางอาว วนอทยานชะอา วนอทยานเขาตามองลาย วนอทยานน าตกกะเปาะ วนอทยานสระนางมโนราห วนอทยานน าตกรามญ วนอทยานภพระ วนอทยานควนเขาวง

ต. ทาเสา อ. โพทะเล จ. พจตร อ. มวกเหลก จ. สระบร อ. ปากชอง จ. นคราชสมา ต. เสมด อ. เมอง จ. บรรมย ต. จรเขสามพน อ. อทอง จ. สพรรณบร ต. พระแทน อ. ทามะกา จ. กาญจนบร ต. บางกระไชย อ. แหลมสงห จ. จนทบร อ. ปราณบร จ. ประจวบครขนธ ต.กาเนดนพคณ อ.บางสะพาน จ. ประจวบฯ ต. ชะอา อ. ชะอา จ. เพชรบร ต. อาวนอย อ. เมอง จ. ประจวบครขนธ ต. สลย อ. ทาแซะ จ. ชมพร ต. ปรง อ. เมอง จ. พงงา ต. กระโสม อ. ตะกวทง จ. พงงา ต.ทาคนโท อ. ทาคนโท จ. กาฬสนธ ต. หนองกรด อ. เมอง จ. สงขลา

1,080.00 540.00

1,450.00

1,725.00 1,344.00 9,500.00 1,984.00 1,200.00 416.00 862.00 283.00

180.00

125.00

64,9000.00 2,037.50

25 ก.ค. 32 21 พ.ค. 23

01 ต.ค. 26

26. ธ.ค. 27 28 ต.ค. 25 26 ต.ค. 26 30 ก.ย. 25 01 ต.ค. 17 04 ม.ค. 35 11 ก.ย. 40 28 ส.ค. 01

15 ก.ย. 23

24 ต.ค. 26

01 ต.ค. 26 12 ก.ย. 38

สานกงานปาไมเขตพษณโลก สานกงานปาไมเขตสระบร สานกงานปาไมเขต นครราชสมา สานกงานปาไมเขตบานโปง สานกงานปาไมเขตบานโปง สานกงานปาไมเขตศรราชา สานกงานปาไมเขตเพชรบร สานกงานปาไมเขตเพชรบร สานกงานปาไมเขตเพชรบร สานกงานปาไมเขตเพชรบร สานกงานปาไมเขตสราษฎรธาน สานกงานปาไมเขต นครศรธรรมราช สานกงานปาไมเขต นครศรธรรมราช สานกงานปาไมเขตขอนแกน สานกงานปาไมเขตสงขลา

DPU

243

44

45

46

47

48

49 50 51

52

53 54

วนอทยานเขาหลวง วนอทยานถาเพชร-ถ าทอง วนอทยานธาราสวรรค วนอทยานภสงห-ภผาผ ง วนอทยานเขานางพนธรต วนอทยานพญาพภกด วนอทยานทาวโกษา วนอทยานเขาแมราพง วนอทยานทสงกดส านกงานปาไมจงหวด 17 แหง วนอทยานถ าแสงธรรมพรหมมาวาส วนอทยานถ าเขานอย วนอทยานถ าลม-ถ าวง

ต. วงมา อ. ลาดยาว จ. นครสวรรค ต. ตาคล อ. ตาคล ต. หนองพกล อ. ตากฟา อ. บรรพตพสย จ. นครสวรรค ต. ควนกาหลง อ. ควนกาหลง จ. สตล อ. เมอง และ อ. ปทมราชวงศา จ. อานาจเจรญ ต. ชะอา อ. ชะอา จ. เพชรบร อ. ขนตาล จ. เชยงราย อ. ปากน าปราณ จ. ประจวบครขนธ ต. กาเนดนพคณ อ. บางสะพาน จ. ประจวบครขนธ ต. เชยงกรม อ. ปากชม จ. เลย ต. แกมอน อ. จอมบง จ. ราชบร ต. ขนไกร อ. ศรสาโรง จ. สโขทย

59,375.00

3,000.00

11,077.25

10,000.00

1,562.00

3,750.00 500.00

4,483.00

5,000.00

3,000.00 8,000.00

22 ก.พ. 39

10ม.ค. 40

23 ก.ค. 39

26 ส.ค. 39

25 ก.พ. 42

04 ก.พ. 42 28 ก.ค. 43 16 ม.ค. 45

28 เม.ย. 31

12 ธ.ค. 34 23 ม.ค. 26

สานกงานปาไมเขต นครสวรรค สานกงานปาไมเขต นครสวรรค สานกงานปาไมเขต สงขลา สานกงานปาไมเขต อบลราชธาน สานกงานปาไมเขต อบลราชธาน สานกงานปาไมเขตเชยงราย สานกงานปาไมเขตเพชรบร สานกงานปาไมเขตเพชรบร สานกงานปาไมจงหวดเลย สานกงานปาไมจงหวดราชบร สานกงานปาไมจงหวด สโขทย

DPU

244

55 56 57 58 59

60

61

62

63

64

65 66 67

68

วนอทยานหรรกษ วนอทยานน าตกหวยเลา วนอทยานภบอปด วนอทยานถ าผาตบ วนอทยานพนมสวาย วนอทยานภแฝก วนอทยานปาสนหนองค วนอทยานภผาวว วนอทยานผาหนต ง วนอทยานน าตกแมสวรรคนอย วนอทยานน าตกพาน วนอทยานเขาเจาบอทอง วนอทยานทงบวตอง วนอทยานเมองเกาชยบร

ต. น าหมาน อ. เมอง จ. เลย ต. แกงศรภม อ. ภหลวง จ. เลย ต. เมอง อ. เมอง จ. เลย ต. ผาสงห อ. เมอง จ. นาน ต. นาบว อ. เมอง จ. สรนทร ต. ภแลนชาง กงอาเภอนาค จ. กาฬสนธ ต. ทบทน อ. เมอง จ. สรนทร ต. กดหวา อ. กฉนารายณ จ. กาฬสนธ ต. ผาบอง อ. เมอง จ. แมฮองสอน ต. แมเหาะ อ. แมสะเรยง จ. แมฮองสอน ต. ปะเหลยน อ. ปะเหเลยน จ. ตรง ต. หนองใหญ อ. บอทอง จ. ชลบร อ. ขนยวม จ. แมฮองสอน ต. ชยบร อ. เมอง จ. พทลง

8,250.00 2,125.00 4,375.00 528.00

2,475.00

4,062.50

6,250.00

4,000.00

3,500.00

2,812.00

9,219.00 19,473.00 4,437.00

1,875.00

17 ก.ย. 33 01 ก.ย. 40 10 เม.ย. 39 01 ต.ค. 21 22 ม.ย. 27

27 ม.ค. 40

29 ต.ค. 24

20 ก.พ. 39

13 ม.ค. 40

23 ม.ค. 41

29 ก.ย. 40 02 ม.ค. 40 21 ก.ค. 42

21 ส.ค. 44

สานกงานปาไมจงหวดเลย สานกงานปาไมจงหวดเลย สานกงานปาไมจงหวดเลย สานกงานปาไมจงหวดนาน สานกงานปาไมจงหวด สรนทร สานกงานปาไมจงหวด กาฬสนธ สานกงานปาไมจงหวด สรนทร สานกงานปาไมจงหวด กาฬสนธ สานกงานปาไมจงหวด แมฮองสอน สานกงานปาไมจงหวด แมฮองสอน สานกงานปาไมจงหวดตรง สานกงานปาไมจงหวดชลบร สานกงานปาไมจงหวด แมฮองสอน สานกงานปาไมจงหวดพทลง

DPU

245

สรป วนอทยานทสงกดสวนอทยานแหงชาต 17 แหง เน อท 239,187.26 ไร วนอทยานทสงกดสานกงานปาไมเขต 34 แหง เน อท 225,971.75 ไร วนอทยานทสงกดสานกงานปาไมจงหวด 17 แหง เน อท 89,381.50 ไร

วนอทยาน 68 แหง เน อทท งหมด 554,540.51 ไร DPU