Lecture5 хүртэхүй
-
Upload
seku-hurel -
Category
Education
-
view
6.304 -
download
5
Transcript of Lecture5 хүртэхүй
СЭДЭВ 5
ХҮРТЭХҮЙ БА БИЕ ХҮНИЙ
ШИЙДВЭР ГАРГАЛТ
СЭДВИЙН АГУУЛГА
I. Хүртэхүйн тухай ойлголт
II. Атрибуцийн онол
III. Хувь хүний шийдвэр гаргалт
ХҮРТЭЙХҮЙ ГЭЖ ЮУ ВЭ, ХҮРТЭХҮЙ ЯАГААД ЧУХАЛ ВЭ?
Сэрэл гэж мэдрэхүйн эрхтэнд тухайн цаг мөчид шууд нөлөөлж байгаа үзэгдэл, юмсын тодорхой шинж чанарын тусгалыг хэлнэ.
Хүний танин мэдэхүй
олон үе шаттай.
Хүртэхүй гэдэг нь юмс
үзэгдлийн бүхий л шинж
чанарыг нэгтгэн нэг
бүхэл бүтэн дүр болгон
тусгаж байгаа сэтгэцийн
процессыг хэлнэ.
Хүртэхүй
Хүртэхүй Хүртэхүй нь сэтгэцийн
процесс бөгөөд
сэрлүүдийн үндсэн дээр
үүсдэг.
Хүн сэрлийн
тусламжтайгаар ертөнцийн
юмс үзэгдлүүдийн олон
янзын шинж чанаруудын
дотроос зөвхөн ганц нэг
шинжийг тусгадаг бол
хүртэхүй нь тэдгээр юмс
үзэгдэлд байдаг бүхий л
шинжүүдийг агуулсан
сэрлийн дээд хэлбэр юм.
жишээ:
өнгө хэлбэр, хэмжээг - харааны сэрлээр
Дуу чимээ, хол ойрыг - сонорын сэрлээр
Үнэрлэж амтлах - хүртэх буюу үнэрлэж
амтлах сэрлээр
Гэр, машин, мод, уул, байшин гэсэн биет
ухагдахууныг үгээр тэмдэглэн илэрхийлж
байгааг нь хүртэхүй юм.
Õ¿ÐÒÝÕ¿ÉÍ ЧÀÍÀÐÓÓÄ
1. Õ¿ðòýõ¿éí áèåò áîäèò ÷àíàð. Õ¿íäòóñãàãäàæ áàéãàà ç¿éë íü òîäîðõîé áèåòýé,áîäèòîé øèíæ ÷àíàðûã àãóóëñàí áàéíà. Õ¿íãàäààä åðòºíöººñ òîäîðõîé äîõèî, ìýäýýãìýäðýõ¿éí ýðõòíýýð äàìæóóëàí õ¿ëýýí àâäàã.
2. Õ¿ðòýõ¿éí á¿õýë á¿òýí ÷àíàð. Õ¿í àëèâàà¿çýãäýë þìñûã òóñãàõäàà ò¿¿íä áàéäàã á¿õøèíæ áîëîõ õýëáýð õýìæýý, ºíãº, èõ áàãà æèí,õ¿íä õºíãºíèéã á¿ãäèéã íýãòãýí òóñãàäàã.
3. Õ¿ðòýõ¿éí óòãà èëýðõèéëñýí øèíæ.
Õ¿ðòýõ¿éí òóñëàìæòàéãààð ¿¿ñýæ áàéãàà
ä¿ð¿¿ä íü ÿìàãò ÿìàð íýãýí óòãà ñàíààã
èëýðõèéëæ áàéäàã. Èéìýýñ áèä õ¿ðòýæ áàéãàà
ç¿éëýý íýðëýæ ÷àääàã. Õ¿ðòýõ¿é õýë
ñýòãýõ¿éòýé íÿãò õîëáîîòîé.
4.Õ¿ðòýõ¿éí òîãòâîðòîé ÷àíàð. Ãýðýëò¿¿ëýã,
çàé, õàðàõ ÷èãëýëèéã ººð÷ëºõºä þìñûí õýëáýð
õýìæýý, ºí㺠õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé
òóñãàãäàõûã õ¿ðòýõ¿éí òîãòâîðòîé ÷àíàð ãýíý.
Õ¿ðòýõ¿éí чàíàðóóä
5. Àïïåðöåíöè áóþó íýìýëò ÷àíàð. Õ¿ì¿¿ñèéí
õàíäëàãà òóõàéí ¿åèéí áàéäàë, ìýðãýæèë
ìýäëýã, òóðøëàãààñ õ¿ðòýõ ¿éë
àæèëëàãàà øàëòãààëàõ ¿çýãäëèéã
àïïåðöåíöè áóþó íýìýëò ÷àíàð ãýíý.
Õ¿ðòýõ¿éí чàíàðóóä
Õ¿ÐÒÝÕ¿É ¿¿ÑÝÕÝÄ ÌÝÄÐÝÕ¿ÉÍ ŸÌÀÐ ÝÐÕÒÝÍ
ÃÎËËÎÕ ¿¿ÐÝà ÿÉÖÝÒÃÝÆ ÁÀÉÃÀÀÃÀÀÐ ÍÜ:
ÕàðààíûÑîíîðûí
Õºäºë㺺íèéÒýíöâýðèéí
Õ¿ðòýõ¿éí
àíãèëàë
ÌÀÒÅÐÈÀËËÀà ÅÐÒºÍÖÈÉà ÒÓÑÃÀÆ
ÁÀÉÃÀÀ ÒÓÑÃÀËÛÍ ÕÝËÁÝÐÝÝÐ ÍÜ:
Ìàòåðèàëëàã
åðòºíöèéí þìñ,
¿çýãäëèéã
åðºíõèéëºí
òóñãàñàí
õ¿ðòýõ¿é
Ýä þìñûí õîîðîíäûí
îðîí çàéí
õàðèëöààã
òóñãàñàí îðîí çàéí
õ¿ðòýõ¿é
öàã
õóãàöààíû
õ¿ðòýõ¿é
Õºäºë㺺-íèé
õ¿ðòýõ¿é
Õ¿ðòýõ¿é
Õ¿ÐÒÝÕ¿ÉÍ ÕÝËÁÝÐ
Ìàòåðèéí îðøèæ áàéãàà õýëáýðèéã òóñãàõ áàéäëààð
íü õ¿ðòýõ¿éã:
Îðîí çàé
Öàã õóãàöàà
Õºäºë㺺íèé õ¿ðòýõ¿é ãýæ ãóðàâ àíãèëäàã.
ÎÐÎÍ ÇÀÉÍ Õ¿ÐÒÝÕ¿É
Þìñ ¿çýãäë¿¿äèéí îáúåêòèâ îðîí çàéí øèíæ ÷àíàð áîëîí
õàðüöààã òóñãàñàí òóñãàëûã îðîí çàéí õ¿ðòýõ¿é
ãýíý. Ýíý õ¿ðòýõ¿é íü õ¿íèéã ãàäààä åðòºíöòýé
áàðèìæààëàí àìüäðàõûí íýã ÷óõàë íºõöºë íü áîëäîã.
ÖÀÃ ÕÓÃÀÖÀÀÍÛ Õ¿ÐÒÝÕ¿É
Áîäèò ¿çýãäëèéí îáúåêòèâ õóðä, ¿ðãýëæëýõ õýìæýý
íü äàðààëëûã òóñãàñàí òóñãàëûí ïðîöåññûã öàã
õóãàöààíû õ¿ðòýõ¿é ãýíý.
Öàã õóãàöààíû õ¿ðòýõ¿é íü õàðàà, ñîíîð, àðüñ áîëîí
äîòîîä ñýðë¿¿äèéí õàìòàðñàí õàðèëöàí ¿éëäëèéí ä¿íä
¿¿ñýæ ÿâàãäàíà.
պĺËúºÍÈÉ Õ¿ÐÒÝÕ¿É
Òîäîðõîé öàã õóãàöàà, îðîí çàéä îðøèí áàéãàà þìñûí
áîäèò õºäºë㺺íèéã òóñãàñàí òóñãàëûã õºäºë㺺íèé
õ¿ðòýõ¿é ãýíý.
Îðîí çàé, öàã õóãàöààíä õºäëºã÷ áèå áàéðàà ñîëèõ
ïðîöåññûã õºäºë㺺í ãýíý.
Хүмүүсийн амьдралын
туршлага, сонирхол, эрмэлзэл, мэргэжил мэдлэгээс
хүртэхүйн хамаарал үүсч, үүнээс үүдэн хүмүүс
ертөнцийн олон тооны юм үзэгдэлд хандах
хандлага, харьцаа төлөвшин тогтдог байна.
Иймээс хувь хүний шийдвэр гаргалт өөр өөр байдаг.
Õ¯ÐÒÝÕ¯É
ÎÉ ÒÎÃÒÎÎËÒ
įÐÑËÝÍ ÁÎÄÎÕÓÉ
ÑÝÒÃÝÕ¯É
ÑÝÐÝË
Ñýðýë Ìàòåðèàëëàã åðòºíöèéí þìñ ¿çýãäë¿¿ä, òýäãýýðèéí
øèíæ ÷àíàð áèäíèé ìýäðýõ¿éí ýðõòýíä øóóä
¿éë÷èëñíèé ä¿íä òýäãýýðèéí äàí ãàíö øèíæèéã
òóñãàñàí ñýòãýöèéí ¿éë.
Õ¿ðòý-õ¿é Áèäíèé ìýäðýõ¿éí ýðõòýíä õ¿ðýýëýí áàéãàà ãàäààä
åðòºíö øóóä íºëººëºõºä õ¿í òýäãýýð ¿çýãäë¿¿ä, þìñàä
áàéãàà á¿õèé ë øèíæèéã íýãòãýí íýã á¿õýë ä¿ð áîëãîí
óõàìñàðòàà òóñãàõ ñýòãýöèéí ¿éë.
Îé òîãòîîëò Áèäýíä õ¿ðòýãäñýí þìñ ¿çýãäë¿¿äèéí ä¿ð õ¿íèé îþóí
ñàíààíä òîãòîí õàäãàëàãäàæ äàõèí ñýðãýõ ïðîöåññ
áóþó õ¿íèé òóðøëàãûí òóñãàë.
Ä¿ðñëýí
áîäîõóé
Õ¿íèé ºíãºðñºí òóðøëàãà äýýð ò¿øèãëýí øèíý ä¿ð
¿¿ñãýõ èðýýä¿éí òóñãàë
Ñýòãý-õ¿é Áîäèò áàéäëààñ þìñ ¿çýãäë¿¿äèéí ãîë ÷àíàðààð àâ÷
òýäãýýðèéí õîîðîíä îðøèõ ÿíç á¿ðèéí õîëáîî õàðèëöààã
íýýí èëð¿¿ëäýã ñýòãýöèéí ¿éë àæèëëàãààíû
òóñãàëûí äýýä õýëáýð.
Person Perception: Making Judgments
About OthersPerson Perception : Making Judgment (үнэлэмж)
about Others
2. Атрибуцийн онол
Хүмүүс өөрсдийн болон бусад хүмүүсийн
үйл хөдлөлийг хэрхэн тайлбарлахыг
атрибуци гэнэ.
Íèéãìèéí õ¿ðòýõ¿éä õî¸ð òºðëèéí àòðèáóöè áàéäàã.
Äîòîîä àòðèáóöè - õ¿íèé ¿éë õºäëºëèéã äîòîîä õ¿÷èí
ç¿éëýýð íü ä¿ãíýõ(õ¿íèé çàí òºðõ, àâúÿàñ ÷àäâàð)
ͺõöºë áàéäëûí àòðèáóöè- õ¿íèé ¿éëäëèéã ãàäààä
õ¿÷èí ç¿éëýýð ä¿ãíýõ (áýëòãýãäýõ áàéäàë íèéãìèéí
íºëººëºë)
АТРИБУЦИЙН ОНОЛЫН ТӨЛӨӨЛӨГЧ
Эрдэмтэн Г. Келли атрибуцийн онолыг тодорхойлохдоо
хүрээлэн буй орчны нөлөөллөөр хүний зан төлвийг
тайлбарладаг онол хэмээн авч үзсэн.
Ганц гадаад хүчин зүйлсийн нөлөөллөөр зан
төлвийг тайлбарлаж болохгүй бөгөөд хүмүүс
үйл хөдлөлөө ихэнхдээ өөрийн мэдрэмжинд
тулгуурлан хийдэг.
Альваа нэг ажилчны ажил дээрх амжилт гүйцэтгэлд нь
гадаад дотоод хүчин зүйлсээс шалтгаалсныг
атрибуцийн хяналтын төв гэж тайлбарладаг.
дотоод хяналтын төвийн мэдрэмжтэй
ажилчид ажлдаа ханамжтай байдаг бөгөөд
удирдагчийн албан тушаал эрхэлдэг.
Дотоод хяналт мэдэрдэг ажилчид: бүх зүйл өөрсдөөс нь
шалтгаална
Гадаад хяналт мэдэрдэг ажилчид: өөрөөс нь хамааралгүй
зүйлсээс гүйцэтгэл нь шалтгаална гэж үздэг.
3. ХҮРТЭХҮЙ БА ХУВЬ ХҮНИЙ
ШИЙДВЭР ГАРГАЛТ
Хувь хүн шийдвэр гаргахдаа эдгээр сэтгэцийн
процессуудыг дамжин эцсийн дүнд өөр өөр
шийдвэр гаргадаг. Мөн хувь хүний шийдвэр
гаргалтанд хүртэхүйн 3 хэлбэр болох Цаг хугацааны
Орон зайн
Хөдөлгөөний хүртэхүй чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
ØÈÉÄÂÝÐ ÃÀÐÃÀÃ÷ÈÄ ÍºËººËÆ ÁÀÉÄÀÃ
Õ¿÷ÈÍ Ç¿ÉË
1. Ñýòãýë ñàíààíû õÿìðàë. Õýò èõ äàðàìò
øàõàëò, øààðäëàãà íü øèéäâýð ãàðãàã÷èéã
ñàíäàðãàæ õÿìðóóëäàã.
2. Øèéäâýð ãàðãàã÷èéí çºí áèëýã. Ǻí áèëýã
ãýäýã íü ä¿ãíýëòýíä õ¿ðýõ ëîãèê ïðîöåññ þì.
ººðººð õýëáýë òîäîðõîé íºõöºë áàéäàëä
øèéäâýð ãàðãàã÷ ñàíààíäã¿éãýýð àñóóäëàà
øèéäâýðëýõ ãýñýí ¿ã þì.
ØÈÉÄÂÝÐ ÃÀÐÃÀÃ÷ÈÄ ÍºËººËÆ ÁÀÉÄÀÃ
Õ¿÷ÈÍ Ç¿ÉË
3. Õóâèéí çàí ÷àíàð áà îþóíû ÷àäàìæ. Õóâüõ¿íèé òýñâýð õàòóóæèë áà óÿí çàí íüøèéäâýð ãàðãàëòàíä íºëºº ¿ç¿¿ëíý.
4. Ìýäýýëëèéí øèíæ ÷àíàð. Øèéäâýð ãàðãàã÷¿íýí çºâ, øóóðõàé ìýäýýëýëòýé òîõèîëäîëäøèéäâýð àìæèëòòàé áàéíà.
5. Óëñ òºðèéí áîäëîãî.Øèéäâýð ãàðãàã÷ íüíýëýýä à÷ õîëáîãäîë á¿õèé àëáàíòóøààëòàé õ¿ì¿¿ñèéí ñàíàë áîäëûãòóñãàäàã. (õóóëü òîãòîîìæèíä)
ØÈÉÄÂÝÐ ÃÀÐÃÀÃ÷ÈÄ ÍºËººËÆ ÁÀÉÄÀÃ
Õ¿÷ÈÍ Ç¿ÉË
6. Òîäîðõîéã¿é áàéäëûí õýì õýìæýý.
7. ¯íýò ç¿éë. Øèéäâýð ¿íýò ç¿éë äýýð
¿íäýñëýíý.
Шийдвэр гаргах гэдэг: нь олон төрлийн
мэдээлэл дээр дүн шинжилгээ
хийх, үнэлгээ өгөх асуудал юм. Маш олон
мэдээлэллийн эх үүсвэрээс авдаг тул
алийг нь сонгж тэдгээрийг хэрхэн шийдэх
вэ гэдэгт шийдвэр гаргагчийн хүртэхүй
хариулж өгдөг.
Шийдвэр гаргалтын үр дүнг үнэн зөв байлгахын
тулд бие хүн ямар зан төлөв эсвэл ямар үйлдэл
хийх ѐстойг тайлбарласан 6 алхамт загвар
байдаг.
Асуудлыг тодорхойлох
Шийдвэрийн шалгууруудыг тогтоох
Шалгууруудад хувийн жин өгөх
Хувилбар боловсруулах
Хувилбар үнэлэх
Эцсийн хувилбарыг сонгох